Unidade 8 PoboacióN Mac
-
Upload
camposseijo -
Category
Documents
-
view
592 -
download
5
description
Transcript of Unidade 8 PoboacióN Mac
UNIDADE 7
A POBOACIÓN ESPAÑOLA
Borja Campos Seijo I.E.S. García Barbón (Verín)
FONTES DEMOGRÁFICAS
- Xeografía da pob estudio relacións pob e espazo, apoiándose noutras ciencias como a Demografía = estudio cuantitativo da pob a partir datos de fontes demográficas:
Censo: reconto individualizado da pob dun país nun momento dado. Recolle datos demográficos, ec e soc: nº, sexo, idade, estado civil, lugar nacemento, características ec… Realizado cada 10 anos (en anos acabados en 1), o último en 2001 (40,8 millóns de residentes en España).
Padrón municipal: rexistro de veciños de concellos, recollendo datos demográficos, ec e soc da pob. Documento dinámico que se actualiza o 1 de xaneiro de cada ano Diverxencias co censo pola duplicidade de datos nos concellos (46,7 no padrón continuo 2009).
- Outras fontes demográficas: estatísticas (Anuarios Instituto Nacional Estadística, INE) ou enquisas (EPA = Enquisa pob activa).
DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN
- Os + de 40 millóns de hab (40,8 no censo 2001, 46,7 no padrón 2009) distribúense irregularmente polo territorio densidade de pob (relación pob e espazo) = hab/Km².
- Densidade media española = 92,6 hab/Km². Pero con claros desequilibrios territoriais entre zonas concentradas que superan a media (Madrid, periferia peninsular, Bal e Can), e outras que non a alcanzan (interior e áreas de montaña).
Evolución desta pob: Orixe: de desequilibrios remóntanse á Idade Moderna, ao S. XVI densidades + altas no centro-norte peninsular. Crise ec e demográfica S.XVII afectou sobre todo a Castela mov de pob hacia periferias.
S.XIX: consolidación desequilibrios Madrid (capital e centro ec) e periferias, por crec natural (Gal, And…), ou por industrialización (Ast, Eus e Cat…). Interior efectivos.
S. XX: desequilibrios, sobre todo a partir 1960, por desenvolvemento áreas industriais da periferia e turísticas mediterráneas e insulares por migracións interiores (éxodo rural).
1975-década 90: diferencias por crise ec reestructuración industrial desindustrialización de áreas desenvolvidas e diminución de migracións dende as áreas + atrasadas.
Actualidade: primacía servizos, difusión espacial da industria, mecanización agricultura e desenvolvemento endóxeno consolidación pob en Madrid, eixes mediterráneo e do Ebro. Forte descenso en áreas en crise por reestructuración (franxa cantábrica, Huelva…).
INDICADORES DEMOGRÁFICOS
1. RÉXIMES DEMOGRÁFICOS.
- Na evolución da pob. española distínguense diversas etapas ou réximes demográficos: réxime demográfico antigo, transición demográfica e réxime demográfico moderno. Realmente existen dous réximes antigo e moderno con escaso crecemento vexetativo e unha fase de cambio entre as dúas (transición demográfica).
1.1. Réxime demográfico antigo (ata principios S.XIX):
- Altas taxas de natalidade e mortalidade crecemento natural baixo.
a) Natalidade: valores elevados( a pesar de certo descenso a finais do S.XIX). Causas:
Predominio economía e sociedade rurais, nas que os fillos = riqueza, por baratos, comezaban a traballar axiña e mantiñan aos pais.
Inexistencia sist anticonceptivos eficaces + habitual = retraso idade matrimonio acurtamento periodo fértil nº fillos.
b) Mortalidade: elevada e oscilante (certo descenso a finais S.XIX). Causas:
Baixo nivel de vida: dieta alimentaria escasa e desequilibrada por baixa productividade agraria de subsistencia malnutrición da maioría da pob.
Precarias condicións hixiénico-sanitarias: destacan enfermidades infecciosas (tuberculose, gripe, cólera, peste…), favorecidas por atraso mediciña e a falta de hixiene persoal e pública (tardío establecemento auga potable, sumidoiros…).
Ademáis da mortalidade xeral había momentos de mortalidade catastrófica por epidemias, guerras e malas colleitas.
Mortalidade infantil: valores elevados (200‰) tanto neonatais (- de 4 meses) por problemas parto ou defectos conxénitos ou postneonatais (entre 4 meses e ano) por infeccións e desnutrición.
c) Resultado: Crecemento natural = baixo por altas taxas de nat e mor, con oscilacións por periodos mortalidade catastrófica.
1.2. Transición demográfica (1900-1975).- Transición demográfica = paso entre réxime demográfico
antigo e actual. Inicio en España con retraso con respecto a Europa occ e con duración menor, pero maior intensidade brusco descenso mortalidade e suave descenso natalidade crecemento natural elevado.
A) Mortalidade: descenso considerable e constante, agás periodos de mortalidade catastrófica (gripe de 1918 e Guerra Civil 36-39). Causas: Avances médicos e sanitarios: vacinas, antibióticos (desaparición epidemias catastróficas e reducción infecciosas), nacementos en clínicas ( mortalidade en partos), extensión da sanidade pública (seguridade social) e mellora hixiene persoal e pública. Aumento nivel de vida mellora da dieta a partir de 1960. Incremento nivel educativo e cultural maior prevención.
B) Natalidade: descenso suave e continuo, alternando periodos de decrecemento e outros de recuperación: Anos 20: recuperación natalidade por prosperidade ec. 1930-56: descenso nat debido a crise ec (Gran Depresión a partir 1929), inestabilidade pol da IIª República (31-36), Guerra Civil (subnatalidade) e posguerra (1940-55) por exilio decenas de miles de persoas e dificultades ec da autarquía e illamento internacional. Pol pronatalista de Franco (prohibición anticonceptivos, apoio familia numerosa…) non foi suficiente para frear descenso. 1956-65: recuperación natalidade (baby boom) grazas a desenvolvemento ec e fin bloqueo internacional. 1965-75: decenso nat por por final éxodo rural e problemas de escaseza de vivendas nas cidades.
C) Crecemento natural: alto por descenso considerable da mortalidade (sobre todo entre 1920-70), mentres natalidade descendeu lentamente (agás 2 máximos citados). Desde 1970 crecemento natural por mortalidade en valores baixos e a natalidade diminuía + axiña.
1.3 Réxime demográfico actual.- Características: baixas taxas mortalidade e natalidade
crecemento vexetativo escaso.a) Natalidade: baixa desde 1975, descenso + tardío e brusco que
no resto dos países europeos taxa natalidade moi baixa ( 11‰ en 2008 ) e baixo índice sintético de fecundidade (1,24 fillos por muller mínimo histórico en 1998, 1,4 na actualidade). Nos últimos tempos recuperación grazas á inmigración (pob con taxas + altas, case 20% dos novos nacementos) e repunte natalidade española. Causas da baixa natalidade:
Situación ec tras crise de 1975: paro, precarización contratos laborais, alto prezo de vivenda e aluguer redución nacementos, retraso idade matrimonio co acurtamento idade fértil da muller, imposibilidade de emancipación dos mozos/as, incompatibilidade para mulleres de fillo/traballo…
Cambios nas mentalidades da sociedade española: dende transición á democracia (1975) influencia relixiosa, legalización anticonceptivos, despenalización do aborto, incorporación da muller ao traballo (pospoñen maternidade por boa situación laboral), xurdimento formas familiares alleas á tradicional (cohabitación, homosexuais, monoparentais, maternidade en solitario).
Aumento nivel vida e nivel cultural: cambio na valoración dos fillos xa non protección fronte á vellez por extensión protección social importancia formación (obligatoria hasta 16 anos) gastos. Formación e aspiración mellora calidade e nivel de vida compiten (e impoñense en moitos casos) a gastos e dedicación que requiren os fillos.
b) Mortalidade: mantense en cifras baixas (8,5‰ en 2008), a partir de 1981 ascende relativamente por avellentamento da pob, por aumento esperanza de vida aumento número de anciáns (cada vez maior porcentaxe da pob española).
Mortalidade xeral: cambio causas xa non infecciosas, senón cardiovasculares, cancro e accidentes estrada (mozos/as). Maior esperanza de vida maior incidencia enfermidades dexenerativas (Alzheimer, demencia senil).
Mortalidade infantil: moi baixa (3,5 ‰ en 2008) , principalmente neonatal (complicacións parto, malformacións…).
Descenso mortalidade, variable en función:♂♀ Sexos: esperanza de vida maior nas mulleres (83,7 nas mulleres, 77,2 nos homes en 2006) , por causas biolóxicas e socioculturais estilo de vida distinto con menor risco (traballos menor desgaste físico e accidentes, menor incidencia hábitos nocivos como alcohol e tabaco…). Profesións: mortalidade é maior canto menor é nivel cualificacións e nivel social (maior perigo accidentes laborais e desgaste…).
c) Crecemento natural: moi baixo por baixas taxas nat e mor (1,1‰ en 2001, pero 2,5 ‰ en 2008 ).
2. DESEQUILIBRIOS TERRITORIAIS NOS MOVEMENTOS NATURAIS.
- Diferencias na estructura por idades (grao de mocidade e avellentamento da pob 2 tipos de rexións. CCAA con taxas de natalidade superior á media:
pob + nova por ter tradicionalmente taxas de nat altas (Andalucía, Mur, Bal, Can, cidades autónomas) ou por desenvolvemento ec inmigración (Mad, Cat, Val…).
Taxas de mortalidade inferiores á media (por predominio mozos)
Crecemento natural positivo. CCAA con taxas de nat inferior á media:
pob + avellentada por forte emigración (Galicia e interior) ou por forte reconversión industrial (cornixa cantábrica: Ast, Can…).
Taxas de mort superiores á media (por predominio vellos).
Crecemento natural negativo.
COMENTARIO DE PIRÁMIDE DE POBOACIÓN
- Pirámide de poboación = gráfica que mostra estructura de pob por sexo e idade.
1. COMENTARIO.a) Comentario de estructura por sexo.- Constatación de superioridade de homes ao nacer taxa de masculinidade = (Nº homes x 100)/ Nº mulleres).- Indicar momento en que maior mortalidade masculina equiparación ambos sexos e superioridade de efectivos nas anciás.- Explicar causas maior esperanza de vida de mulleres e maior mortalidade masculina (estilo de vida, guerras…).
b) Comentario da estructura por idade.- Determinar a estructura por idades a partir de:
Porcentaxe de mozos (0-14), adultos (15-64) e anciáns (+ de 65).
Forma da pirámide: triangular, campá e bulbo.
Triangular: indica poboación nova (os mozos superan o 35% e os anciáns menos do 5%) base ancha por altas taxas de nat e cúspide estreita por altas taxas de mortalidade e baixa esperanza vida. Sinalar causas das altas taxas e consecuencias de predominio de mozos (forte demanda traballo elevado paro emigración.
Campá: indica poboación adulta ou estancada. Base menos ancha por menor natalidade. Poboación diminúe lentamente cara a cúspide por taxas de mortalidade baixas acumulación de adultos e porcentaxes non moi elevados de mozos (entre 25 e 35%) e de anciáns (de 5 a 12%). Indicar causas de recorte nat e baixa mort e consecuencias predominio adultos (predominio activos e pouca pob dependente)
Bulbo: poboación envellecida. Base estreita por natalidade baixa e en descenso. Porcentaxe elevada de anciáns (+ de 12%) por incremento esperanza de vida. Explicar causas do envellecemento e consecuencias (problemas nas pensións, pol de asistencia social).
c) Comentario de sucesos demográficos significativos.
- Sucesos demográficos (feitos históricos) entrantes e saíntes no perfil da pirámide: Entrantes: indican perda de pob, por subnatalidade ou aumento da mortalidade por guerras, fames e epidemias, ou emigración. Guerras 2 entrantes na pirámides:
a) mortos da guerra (entre 20 e 30 anos antes da guerra = poboación en idade de combater no momento da contenda).
b) non nacidos pola guerra = subnatalidade por morte de mozos en idade de procrear (entrantes que coinciden cos anos da guerra).Entrantes xeración pequena reflexo en entrante 20 ou 30 anos (idade procrear) + abaixo, xa que como son unha xeración menos numerosa, o total de fillos é tamén menor.
Saíntes: indican incremento da poboación, por diversas causas baby boom posbélico, desenvolvemento ec, inmigración provocan xeración “avultada” 20 ou 30 anos + abaixo, cando chegan a idade de casar e ter fillos: como son máis, o nº de fillos é maior.
PARA REPASAR
MOVEMENTOS MIGRATORIOS- Migracións = mov de poboación no espazo 2 tipos:
Emigración: saída de pob desde lugar de orixe. Inmigración: chegada de pob a un lugar de destino.
- Saldo migratorio = Inmigración – Emigración. Se é positiva crece a pob, se é negativa decrece.
- En función do espazo, distinguimos outros 2 tipos: Interiores: dentro do propio país. Exteriores: cruzando fronteiras do país de orixe.
1. MIGRACIÓNS INTERIORES.- Distinguimos tradicionais e actuais.
1.1 Migracións interiores tradicionais.- Entre fin S. XIX e crise 1975, protagonizadas por
campesiños, que se dirixiron sobre todo ás grandes cidades industrializadas (éxodo rural).
- 2 tipos de migracións tradicionais:a) Migracións estacionais e temporais:
Auxe entre finais S. XIX e década de 1960. Protagonistas: campesiños/as. Desprazamentos estacionais a outras áreas rurais para realizar labores agrarias (vendima, sega…) ou desprazamentos á cidade en épocas de pouco traballo agrario para traballar noutros sectores (construción).
b) Éxodo rural: Entre 1900 e crise 1975. Migración desde áreas rurais a urbanas de longa duración ou definitivas. Emigrantes procedentes áreas atrasadas con predominio primario (Gal, And, interior peninsular) zonas industriais de Cat, Eus e Mad, e despois ás áreas turísticas (Levante, arquipélagos…), en busca de traballo, mellores salarios e calidade de vida.
Distinguimos 3 etapas no éxodo rural:
1º ⅓ S. XX: enfermidades vexetais (filoxera en vides) e mecanización labores agrícolas exceso de man de obra éxodo rural, favorecido por oferta de traballo abundante nas zonas industriais.
G. Civil e posguerra (1936-50): éxodo rural por destruccións e dificultades ec na posguerra, ademáis de fomento permanencia no campo por autoridades franquistas.
Entre 1950-75: máxima incidencia éxodo rural. Causas: crecemento pob (baby boom), mecanización agricultura, auxe da industria e turismo de sol e praia nos 60 demanda de man de obra zonas inmigratorias = 2 eixes: Mediterráneo (Cat, Val e Bal), e Ebro (desde Eus a Cat) e Madrid. A partir 1975 éxodo rural.
1.2 Migracións interiores actuais.- A partir crise 1975 novo sistema migratorio. Trazos:
Procedencia: xa non maioritariamente rural, senón de concellos urbanos, sobre todo grandes. Destino:
migracións entre CCAA (maioría hacia arco Mediterráneo e Eixe do Ebro)
migracións intracomunitarias e intraprovinciais, normalmente hacia as zonas + desenvolvidas da rexión.
atracción de grandes concellos urbanos e industriais e medianos e pequenos. Causas e tipos:
a) Residenciais: cambio de residencia, normalmente intraurbanas entre cidade e áreas metropolitanas, por búsqueda de vivendas baratas ou calidade ambiental.
b) Laborais: por traballo, protagonizadas por adultos novos. 2 tipos:
- Traballadores pouco cualificados desde áreas rurais atrasadas e cidades industriais en declive hacia zonas + desenvolvidas ec.- Traballadores cualificados do terciario desde núcleos urbanos a grandes centros terciarios
c) Migracións de retorno rural: regreso de pob a municipios rurais, protagonizadas por antigos emigrantes xubilados e tamén por poboación que cambia a súa forma de vida urbana por rural (parellas mozas ou con fillos).
d) Movementos habituais de pob: desprazamentos periódicos por traballo ou lecer. Destacan mov pendulares entre lugar de residencia e traballo, sobre todo desde periferia a centro de cidades por suburbanización = traslado de residencia de centros urbanos a coroas metropolitanas ou áreas rurais grazas ás melloras en transportes e comunicacións.
1.3 Consecuencias das migracións interiores.- Migracións interiores 2 tipos de consecuencias:
a) Migracións interiores tradicionais:Pto de vista demográfico: migracións
desequilibrios rexionais de pob baleirado no interior e grandes densidades na periferia. Migracións variacións estructura por idade xa que emigran sobre todo mozos.
Pto vista ec: nas áreas rurais nun 1º momento a emigración aumento de recursos para pob. Pero co tempo productividade. Nas áreas urbanas, a inmigración masiva conxestión problemas de solo, vivenda, circulación…
Social: problemas de asimilación de valores urbanos para sociedade rural.
Ambiental: nas zonas de procedencia abandono e deterioro ecosistemas tradicionais. Nas zonas de chegada crecemento acelerado problemas ambientais.
b) Migracións interiores actuais:
Residenciais: migracións avellentamento das áreas urbanas centrais emisoras e poboación nas periferias receptoras dotacións de equipamentos e servizos.
Laborais: aumentan desequilibrios demográficos e ec no interior das provincias e CCAA.
Retorno rural: sobreavellentamento da pob nas zonas rurais receptoras (retorno xubilados), pero tamén efectos positivos = instalación de parellas neorrurais no campo con fillos (mantemento escolas…).
Mov pendulares: por traballo problemas de circulación nos accesos a grandes cidades en hora punta.
2. MIGRACIÓNS EXTERIORES.
- Movementos de poboación fóra das fronteiras do propio país.
- Desde ½ S. XIX ata crise ec de 1975 España foi un país de emigrantes con destino hacia América e Europa occ. principalmente.
- A partir 1975, parálisis emigración exterior España = país de inmigración.
2.1 Emigración transoceánica.- Emigración transoceánica dirixiuse principalmente a América Latina e
secundariamente a EEUU, Canadá… - 2 etapas de auxe e 2 de crise:
a) 1ª etapa de auxe (desde ½ S. XIX ata a 1ª GM):
Causas: estructura agraria dos lugares de orixe (áreas atrasadas, minifundistas, alta densidade de pob) ingresos e traballo insuficientes emigración.
Perfil do emigrante: home, adicado á agricultura e baixa cualificación.
Procedencia: rexións atlánticas (Gal, Ast, Can…).
Destino: América Latina (Arxentina, Cuba, Brasil…) para traballar en actividades agrícolas, sobre todo.
b) 1ª etapa de crise (periodo entreguerras, 1914-1945): Causas:
- Inseguridade creada por IªGM.- Crise ec de 1929 peche de fronteiras á inmigración cotas anuais en América Latina.- Guerra civil española (1936-1939) e posguerra escaseza de transporte e dificultades para saír ao exterior polo bloqueo internacional a España e pol populacionista fomentada polo franquismo para conseguir reconstrución.
c) 2ª etapa de auxe (1945-1960): Causas:
- Autorización para saír libremente de España a partir de 1946.- O levantamento do illamento internacional por parte da ONU en 1949 (grazas a EEUU e Vaticano).
Procedencia: Galicia e Canarias. Descenso da emigración asturiana por industrialización da rexión.
Destino: Venezuela (por postos de traballo relacionados co petróleo), Arxentina, Brasil.
Perfil do emigrante: con maior cualificación que na etapa anterior (agricultores preparados, obreiros e técnicos industriais) corrente migratoria.
d) 2ª etapa de crise (desde 1960): Causas:
- Competencia coa emigración a Europa cifras baixas e predominio de retornos.
2.2. A emigración a Europa.- Emigración permanente a Europa (1 ano ou + duración) 3 etapas bien diferenciadas:a) Ata mediados S.XX (IIª Guerra Mundial) principalmente a Francia.
Procedencia: rural levantino.Perfil inmigrante: agricultores estacionais, obreiros de construcción e servizo doméstico e refuxidos G. Civil.
b) 1950-1973 maior auxe da emigración. Causas:
- reconstrucción ec de Europa tras II GM ampla oferta de emprego, para unha pob reducida polas mortes e baixa natalidade durante a guerra.
- Forte crecemento demográfico en España.- Excedentes de pob no campo pola mecanización.- Insuficiencia da industria española para absorber este excedente.
Procedencia: todas as rexións, sobre todo de Gal, And e Ext... Destino: Francia, Alemaña, Suíza... Perfil: traballadores pouco cualificados (agricultores, peóns da construcción,
obreiros) desempeñando traballos duros e mal pagados, que non querían os traballadores autóctonos (servizo doméstico, peóns, xornaleiros, construcción...).
c) A partir de 1973 emigración permanente a Europa predominio retornos: Causas: debido a crise enerxética de 1973 aumento paro e descenso demanda
de man de obra en Europa. Perfil: emigrante de tempada (ata 3 meses) e temporal (ata 1 ano) para traballar
en tarefas agrarias, industria ou construcción. Procedencia: And, Gal, Ext… Destino: Francia e Suiza.
2.3 Consecuencias das migracións exteriores.
a) Demográficas: efectivos demográficos e cambios na súa distribución desequilibrios da poboación (rexións desenvolvidas + poboadas e rexións atrasadas – poboadas).
b) Económicas: 2 tipos:
Positivas:
- Saídas aliviaron forte crecemento natural e paro.
- Divisas enviadas por emigrantes (remesas) financiación desenvolvemento ec español e reducción déficit comercial.
Negativas:
- Moitos aforros non se investiron nas áreas de partida dos emigrantes, senón en áreas distintas (grandes cidades industriais e turísticas) desequilibrios territoriais.
c) Sociais:
- Desarraigo dos emigrantes (incorporación sociedade con lingua e costumes diferentes).
- Malas condicións de vida iniciais (vivenda) e de traballo (salarios + baixos que a pob autóctona, maior frecuencia despidos).
- Regreso a España problemas para encontrar traballo, vivenda e readaptación condicións de vida española.
3. INMIGRACIÓN ACTUAL.- Desde hai algúns anos España está recibindo un volume
importante de inmigrantes.- 3 tipos de inmigrantes:
a) Estranxeiros nacionalizados tras varios anos de permanencia no noso país, pasan a ser españois a todos os efectos.b) Inmigrantes legais con permiso de residencia que manteñen a súa nacionalidade.c) Inmigrantes ilegais sen permiso de residencia. Moi difíciles de conabilizar.
- Procedencia: Europa (UE, sobre todo, e países Europa leste), África (Marrocos e África subsahariana), América Latina (Ecuador, Colombia, Arxentina,…), Asia (China, sobre todo…).
- Destinos: áreas desenvolvidas (secundario e terciario Madrid, Cataluña, Val, Can…) e áreas agricultura desenvolvida (Andalucía,…).
- Causas e perfil do inmigrante:
Inmigrantes comunitarios: xubilados europeos por clima e nivel de vida (Europa occidental), ou adultos atraídos por negocios. Traballadores pouco cualificados en busca de emprego e mellora nivel de vida (Europa oriental).
Inmigrantes extracomunitarios: por motivos ec (moita pob e carencia recursos e traballo nos seus países de orixe) ou políticos (persecucións e falta dereitos) mozos en traballos de baixa cualificación (minería, construcción, agricultura, hostaleria, pesca, servizo doméstico).
- Consecuencias da inmigración: varios tipos:
Demográficas: inmigración freno ao descenso natalidade por ter estructura demográfica + nova e menor control nat.
Económicas:
- Inmigrantes son considerados por algúns sectores de pob competidores no mercado de traballo, sen embargo adoitan desempeñar as tarefas máis duras e peor remuneradas = menos desexadas por traballadores españois.
- Inmigrantes contribúen ao sistema de pensións e seguridade social, freando o descenso de pob activa actual (traballo inmigrantes garantía pensións para 1 millón de españois).
Sociais: inmigración problemas sociais:
Aumento inmigración racismo e xenofobia sectores de opinión favorables a devolución aos seus países, restrinxir dereitos, ou endurecer leis de estranxería para evitar efecto chamada de inmigracións ilegais.
Moitos inmigrantes padecen discriminación laboral e duras condicións de traballo (non contratos, non seguridade social, baixos salarios, moitas horas de xornada,…), e de vida (barrios marxinais e vivendas de mala calidade, hacinamento, sist camas quentes).
Discriminación social dos inmigrantes responsabilizados abusivamente (e moitas veces relacionados inxustamente) de roubos, atracos, mafias, tráfico de drogas, prostitución…
Diferencias culturais, lingüísticas e relixiosas (polémica do velo islámico…) fan difícil integración e provocan tensións coa poboación autóctona.
CRECEMENTO REAL DA POBOACIÓN
- Crecemento real da pob = crecemento natural e saldo migratorio.- Desde inicios S. XX a pob española duplicouse, pero este
crecemento non foi constante 3 etapas:
Mediados S.XIX- Inicios S.XX: crecemento baixo por altas taxas natalidade e mortalidade (crecemento natural baixo) e emigración a ultramar.
Inicios S. XX- 1975: alto crecemento (transición demográfica) por elevado crecemento natural, pero incremento estivo limitado por factores: epidemias (gripe, 1918), guerras (G. Civil, 36-39) e emigración a ultramar e a Europa.
De 1975 en adiante: baixo crecemento por escaso crecemento natural actual (baixas taxas nat e mort). Retroceso demográfico sería maior, senón fora polo retorno de emigrantes e por chegada inmigrantes crecemento baixo e incluso negativo nalgunhas provincias.
ESTRUCTURA DA POBOACIÓN ESPAÑOLA
1. ESTRUCTURA POR SEXO E IDADE.
- Estructura por sexo = relación entre o número de homes e mulleres que compoñen a pob taxa de masculinidade e feminidade.
- Taxa de masculinidade = Nº homes x 100 / Nº mulleres.
- Taxa de feminidade = Nº mulleres x 100 / Nº homes.
- Sempre nacen + homes que mulleres (factores biolóxicos), pero co paso do tempo os dous sexos iguálanse en nº, e na idade anciá desequilíbranse a favor das mulleres por factores biolóxicos e hábitos de vida menos nocivos.
- Estructura por idade índice de avellentamento = porcentaxe de maiores de 65 anos nunha poboación. Se é maior a 12% = poboación envellecida.
- Índice de avellentamento = Pob > 65 anos x 100/ Pob total.- España ten estructura por idades envellecida: Mozos: (0-14 anos) porcentaxe desde principios de
século XX por descenso da natalidade 14,3% en España. A maior proporción atópse nas zonas de natalidade + alta (sur e arquipélagos) ou zonas anovadas por inmigración (Val, Mad, Cat…).
Adultos: (15-64) aumentaron 69% con poucas variación entre comunidades autónomas.
Anciáns: (+ 64) aumentaron media de 16,7%. Maior proporción no norte peninsular, afectada por reconversión industrial e emigración (Ast, CL, Gal,…) baixas taxas de fecundidade, alta esperanza de vida e sobreavellentamento causado polo retorno de antigos emigrantes.
- Causas do envellecemento:
Descenso natalidade nº mozos.
Aumento esperanza de vida nº vellos- Consecuencias de envellecemento:
Financiamento pensións: dependen das cotizacións que realizan os traballadores en activo en cada momento. activos e xubilados agravamento do problema.
Sistema de saúde: anciáns consomen elevado número de recursos sanitarios (estancias en hospitais, receitas e visitas médicas) necesidade de recursos crecentes + gasto sanitario.
Sociais: problemas de residencia, dependencia e de ocio necesidade de + residencias públicas e privadas, axudas para actividad diaria e actividades de ocio (excursións, centros de día, cursos…).
2. ESTRUCTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN.- Estructura ec da poboación inclúe o estudio da poboación activa
e o dos distintos sectores que contribúen a esa actividade (sectores ec).
2.1 A poboación activa.- Pob activa = conxunto de persoas de 16 e + anos que
subministran man de obra para a producción de bens e servizos ou que están dispoñibles para desempeñar esa actividade pob activa = poboación activa ocupada, como a desocupada que está buscando traballo.
- Pob inactiva = a que non ten traballo remunerado (pensionistas, rendeiros, estudiantes, amas de casa…)
- Existen diversos índices para medir a actividade dunha pob: Taxa de actividade: porcentaxe de activos dunha pob Taxa act = pob activa x 100/ pob total. Taxa de paro: porcentaxe de pob desocupada dunha pob total Taxa paro = pob act desocupada x 100/ pob act. Taxa de dependencia: relación entre pob dependente (anciáns, mozos) e pob adulta en idade de traballar Taxa dep = pob dependente x 100/ pob en idade traballar.
a) Taxa de actividade: evolución e variacións.1. Evolución: 2 etapas:
- Descenso ata década 80, causado por emigración e aumento taxa de dependencia, debida a prolongación escolaridade obrigatoria (que atrasa entrada de mozos en mundo laboral), á xeneralización da xubilación pagada e anticipación de xubilacións nalgúns casos- Aumento a partir 1987: por incorporación da muller ao mundo laboral, aínda que en nº menor que en outros países desenvolvidos.
2. Variacións da taxa de actividade:- En función do sexo: taxa actividade masculina descendeu ata datas recentes debido á crise ec e reconversión xubilacións anticipadas e paro. Taxa femenina, foi aumentando a partir de cifras baixas, por razóns ideolóxicas (cambio mentalidade sobre papel muller na sociedade), demográficas (control natalidade) e económicas (terciarización ec)
- En función da idade: as maiores taxas de actividade danse entre 25 e 54 anos entre homes e 20-24 entre mulleres. Caida posterior por formación de familias abandono de traballo plas mulleres en ocasións, por insuficiencia empregos a tempo parcial e garderías insuficientes e caras.
- En función do territorio: as taxas + altas corresponden a zonas con maior dinamismo ec (costa mediterránea, arquipélagos, Eus, Bar e Mad). Taxas baixas nas zonas con maior porcentaxe pob nova (And), envellecida (interior) ou afectadas por reconversión ind (Ast e Cantabria…).
b) Taxa de paro: evolución e variacións.
1. Evolución: 3 etapas:
- Ata 1973: problema pouco grave (apenas 3% pob act) por emigración parte de activos e escasa incorporación da muller ao mundo laboral.
- Entre 1973 e 1985: aumento taxa de paro por crise ec, reconversión industrial, retorno emigrantes, incorporación muller ao traballo, e inicio da demanda de emprego da xeración do baby boom.
- Entre 1985 e 1995: o paro retrocedeu ata 1990 por mellora da ec, para volver a medrar ata 1995 por crise ec de comezos dos noventa, que freou a oferta de emprego.
- Entre 1995 e 2007: descenso da taxa de paro (11% en 2002, 8,5% actual), debido á favorable coxuntura ec e a entrada no mercado laboral de xeración menos numerosas.
- A partir de 2007: dramático crecemento do paro (4 millóns en 2009, 17% da poboación activa. Causas: crise financeira, contracción crédito e demanda, baixo consumo e estoupido burbulla inmobiliaria (maioría de novos parados na construción.
- 2. Variacións: Idade: forte desemprego xuvenil. Sexo: maior paro feminino. Nivel de instrucción: maior paro canto menor é a cualificación profesional por maior competencia. Época do ano: paro estacional (inverno por menor demanda sector hoteleiro). CCAA: paro maior nas de menor desenvolvemento ec e nas que constan con maior proporción pob moza altas taxas de paro en Andalucía, Est e baixas en Baleares, Nav, Mad…
2.2 Sectores económicos:
- Evolución sectores económicos varias etapas:
A) Sector primario: actividades destinadas á obtención materias primas (agricultura, gandería…), etapas:
Inicios S. XX: sector predominante (63% de activos). Desde entón reduciuse por éxodo rural.
Guerra civil e posguerra (anos 30 e 40): recuperación por destrucción bélica, dificultades ec permanencia de pob activa en campo ou retorno a él, favorecido por política de colonización rural franquista.
Entre 1950-75: reducción sector primario ao acelerarse éxodo rural por mecanización agricultura.
Desde 1975: desaceleración do descenso (segue baixando pero lentamente) por detención éxodo rural por crise ec e porque xa se atopa en niveis baixos (6% pob activa).
B) Sector secundario: actividades destinadas á transformación das materias primas (industria e construción). Etapas:
Inicios S.XX: activos escasos (16%) debido ao insuficiente desenvolvemento industrial. Medrou considerablemente durante Ditadura Primo de Rivera por impulso á industria e obras públicas.
Guerra Civil e posguerra: paréntese no crecemento debido ás destruccións de industrias e mantemento ou retorno da pob no campo.
Década dos 60: aumento do sector secundario, debido a impulso industrial franquista (plans de desenvolvemento).
Desde 1975: pob activa na industria diminuíu, por crise industrial transvase pob activa hacia sector terciario e terciarización da industria (demanda de servizos á producción por parte da industria).
C) Sector terciario: act que proporcionan servizos (transporte, comercio…). Inicios S.XX con porcentaxes baixas (17,8%) pero medrou ao longo de todo o século, agás paréntese G. Civil emprego de maioría da pob activa na actualidade (+ do 65%). Causas:
Aumento nivel ec e nivel de vida. Cambios na industria (descenso pob activa na
industria por crise e introdución novas tecnoloxías terciarización da industria).
Incremento servizos públicos, por desenvolvemento administración das CCAA e do estado do benestar.
- Distribución espacial da pob activa por sectores ec (ainda que o sector terciario é maioritario):a) Importancia primario: interior peninsular, Gal e And.b) Importancia secundario: Navarra, Cat e Eus.c) Gran dominio do terciario: Madrid, áreas turísticas (Levante e arquipélagos)