Umowy w obrocie gospodarczym - gandalf.com.pl · 2.3. Umowy międzynarodowe (bilateralne i...
Transcript of Umowy w obrocie gospodarczym - gandalf.com.pl · 2.3. Umowy międzynarodowe (bilateralne i...
Warszawa 2011
Umowyw obrociegospodarczym
pod redakcją Andrzeja KochaJacka Napierały
2. wydanie
�
SpiS treści
Wykaz skrótów ........................................................................................................................... 19
Rozdział pierwszyUmowy gospodarcze. Część ogólna ....................................................................................... 23
I. Uwagi wstępne .............................................................................................................. 23 II. Swoboda umów gospodarczych ................................................................................. 23 III. Zawarcie umowy gospodarczej .................................................................................. 27 IV. Charakter prawny czynności przygotowujących zawarcie umowy .................... 31 V. Wzorce umów ................................................................................................................ 41 VI. Wykonanie umów handlowych ................................................................................. 47 VII. Przedawnienie roszczeń .............................................................................................. 51 Literatura ........................................................................................................................ 54
Rozdział drugiUmowy handlowe w obrocie transgranicznym: problematyka kolizyjnoprawna i jurysdykcyjna .......................................................................................... 56
I. Zagadnienia wstępne ................................................................................................... 561. Zakres przedmiotowy ............................................................................................. 562. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego w polskim porządku
prawnym ................................................................................................................... 572.1. Ustawodawstwo polskie .................................................................................. 572.2. Akty prawne Unii Europejskiej ...................................................................... 582.3. Umowy międzynarodowe (bilateralne i multilateralne) ............................ 59
II. Wybrane zagadnienia ogólne prawa prywatnego międzynarodowego ............. 591. Kwalifikacja pojęć występujących w przepisach prawa prywatnego
międzynarodowego ................................................................................................. 592. Odesłanie ................................................................................................................... 603. Klauzula porządku publicznego (ordre public, public policy) ............................... 614. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie ........................................................ 62
III. Prawo właściwe dla zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osób fizycznych .......................................................................................... 631. Regulacja ogólna ...................................................................................................... 632. Regulacje szczególne ............................................................................................... 64
IV. Prawo właściwe dla osób prawnych .......................................................................... 65
�
V. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych .......................................................... 661. Uwagi wstępne ......................................................................................................... 662. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według
rozporządzenia Rzym I ........................................................................................... 682.1. Przedmiotowy zakres zastosowania .............................................................. 682.2. Swoboda wyboru prawa .................................................................................. 712.3. Prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa
– regulacja ogólna ............................................................................................. 722.4. Regulacje szczególne ........................................................................................ 74
2.4.1. Umowy przewozu .................................................................................. 742.4.2. Umowy konsumenckie .......................................................................... 752.4.3. Umowy ubezpieczenia ........................................................................... 76
2.5. Niektóre inne regulacje kolizyjnoprawne .................................................... 782.5.1. Porozumienie stron i ważność materialna umowy ........................... 782.5.2. Zakres statutu kontraktowego .............................................................. 782.5.3. Przelew wierzytelności oraz subrogacja umowna ............................ 79
3. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według konwencji rzymskiej ................................................................................................ 79
4. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według ustawy prawo prywatne międzynarodowe ...................................................................... 81
VI. Prawo właściwe dla formy umów zobowiązaniowych .......................................... 831. Uwagi wstępne ......................................................................................................... 832. Ważność formalna umów zobowiązaniowych według
rozporządzenia Rzym I ........................................................................................... 833. Forma umów zobowiązaniowych według konwencji rzymskiej .................... 84
VII. Prawo właściwe dla przedawnienia roszczeń wynikających z zobowiązań umownych ..................................................................................................................... 85
VIII. Jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń ................................................. 851. Ustawodawstwo polskie ......................................................................................... 852. Prawo Unii Europejskiej i umowy międzynarodowe ........................................ 86
2.1. Jurysdykcja sądów państw członkowskich Unii Europejskiej według rozporządzenia 44/2001 ..................................................................... 88
2.2. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych (informacje podstawowe) ...................................................................................................... 91
2.3. Wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (wzmianka) ......................................................................................................... 92
Literatura ........................................................................................................................ 93
Rozdział trzeciUmowa międzynarodowej sprzedaży towarów .................................................................. 94
I. Wprowadzenie .............................................................................................................. 94 II. Zastosowanie konwencji o umowach międzynarodowej
sprzedaży towarów ...................................................................................................... 941. Umowa sprzedaży towarów .................................................................................. 952. Siedziba przedsiębiorcy ........................................................................................... 96
�
III. Zawarcie umowy międzynarodowej sprzedaży towarów .................................... 961. Uwaga ogólna ........................................................................................................... 962. Oferta ......................................................................................................................... 96
2.1. Treść oferty ......................................................................................................... 962.2. Cofnięcie i odwołanie oferty ........................................................................... 97
3. Reakcje adresata oferty ............................................................................................ 973.1. Odrzucenie oferty ............................................................................................. 973.2. Zmiany treści oferty .......................................................................................... 983.3. Milczenie adresata oferty ................................................................................. 98
IV. Źródła treści stosunku zobowiązaniowego .............................................................. 981. Treść umowy ............................................................................................................. 992. Postanowienia konwencji ....................................................................................... 993. Prawo krajowe ........................................................................................................ 1004. Zwyczaje i praktyki handlowe ............................................................................. 1015. Dyrektywy interpretacyjne .................................................................................. 101
V. Naruszenie zobowiązania jako przesłanka odpowiedzialności .......................... 102 VI. Zakres odpowiedzialności ......................................................................................... 103
1. Żądanie wykonania zobowiązania ...................................................................... 1032. Obniżenie ceny ....................................................................................................... 1043. Odsetki ..................................................................................................................... 1044. Odstąpienie od umowy ......................................................................................... 1055. Odszkodowanie ...................................................................................................... 105
Literatura ...................................................................................................................... 108
Rozdział czwartyUmowa o roboty budowlane ................................................................................................. 110
I. Podstawy prawne ........................................................................................................ 110 II. Kwalifikacja prawna umowy .................................................................................... 110
1. Nazwa i definicja umowy ..................................................................................... 1102. Charakter umowy .................................................................................................. 1113. Strony umowy ........................................................................................................ 111
3.1. Inwestor ............................................................................................................ 1113.2. Wykonawca ...................................................................................................... 1123.3. Podwykonawca ................................................................................................ 1123.4. Wielkie organizacje budowlane .................................................................... 1123.5. Deweloper ........................................................................................................ 113
III. Zawarcie umowy ......................................................................................................... 113 IV. Treść umowy i sytuacja prawna stron ..................................................................... 114
1. Obowiązki inwestora ............................................................................................. 1141.1. Przygotowanie robót budowlanych ............................................................. 1141.2. Współdziałanie przy wykonywaniu budynku ........................................... 1151.3. Zakończenie budowy i odebranie obiektu ................................................. 115
2. Obowiązki wykonawcy ......................................................................................... 1152.1. Zabezpieczenie terenu budowy ................................................................... 1152.2. Wykonanie obiektu ......................................................................................... 1162.3. Oddanie do użytku wybudowanego obiektu budowlanego .................. 116
�
3. Zapłata wynagrodzenia ........................................................................................ 1173.1. Określenie wysokości wynagrodzenia ........................................................ 1173.2. Wynagrodzenie kosztorysowe ...................................................................... 1173.3. Wynagrodzenie ryczałtowe ........................................................................... 118
V. Zakończenie umowy .................................................................................................. 1181. Odstąpienie od umowy ......................................................................................... 118
1.1. Odstąpienie z określonych powodów ......................................................... 1181.2. Odstąpienie bez podania powodów ............................................................ 119
VI. Odpowiedzialność stron ............................................................................................ 1191. Odpowiedzialność za wady ................................................................................. 120
1.1. Wadliwe wskazówki, materiały lub urządzenia ........................................ 1201.2. Wadliwość obiektu budowlanego ................................................................ 1201.3. Rękojmia ........................................................................................................... 121
VII. Przedawnienie roszczeń ............................................................................................ 121 VIII. Gwarancja zapłaty za roboty budowlane ............................................................... 122
1. Koszty gwarancji zapłaty ...................................................................................... 1222. Sposoby gwarancji zapłaty ................................................................................... 1233. Prawo odstąpienia wobec braku gwarancji zapłaty ......................................... 124
Literatura ...................................................................................................................... 124
Rozdział piątyUmowa leasingu ...................................................................................................................... 126
I. Wprowadzenie ............................................................................................................ 126 II. Essentialia negotii umowy leasingu ........................................................................... 127 III. Wykonanie umowy leasingu ..................................................................................... 128 IV. Opcja leasingowa ........................................................................................................ 132 V. Inne zagadnienia ......................................................................................................... 133 Literatura ...................................................................................................................... 133
Rozdział szóstyUmowa agencyjna ................................................................................................................... 135
I. Podstawa prawna ........................................................................................................ 135 II. Zawarcie umowy ......................................................................................................... 135
1. Strony umowy ........................................................................................................ 1352. Forma umowy ......................................................................................................... 1363. Treść umowy ........................................................................................................... 136
3.1. Essentialia negotii .............................................................................................. 1363.2. Accidentalia negotii ............................................................................................ 137
III. Wykonywanie zobowiązania .................................................................................... 1381. Umocowanie agenta .............................................................................................. 1382. Obowiązek lojalności ............................................................................................. 1393. Obowiązki współdziałania przy wykonywaniu umowy agencji ................... 1394. Prowizja agenta ...................................................................................................... 139
4.1. Prowizja jako postać wynagrodzenia .......................................................... 1394.2. Wysokość prowizji .......................................................................................... 140
�
4.3. Rodzaje prowizji .............................................................................................. 1414.3.1. Prowizja zwykła .................................................................................... 1414.3.2. Prowizja jako sankcja naruszenia prawa wyłączności ................... 1414.3.3. Prowizja od umowy zawartej po rozwiązaniu
umowy agencyjnej ................................................................................ 1414.3.4. Prowizja del credere ................................................................................ 141
4.4. Nabycie prawa do prowizji ........................................................................... 142 IV. Wygaśnięcie stosunku prawnego agencji ............................................................... 143
1. Wypowiedzenie umowy ....................................................................................... 1431.1. Wypowiedzenie z zachowaniem terminów ............................................... 1431.2. Wypowiedzenie bez zachowania terminów wypowiedzenia ................. 1431.3. Skutki wypowiedzenia ................................................................................... 143
1.3.1. Odszkodowanie .................................................................................... 1431.3.2. Wypowiedzenie a ograniczenie działalności konkurencyjnej ....... 144
2. Obowiązek zapłaty świadczenia wyrównawczego .......................................... 144 Literatura ...................................................................................................................... 145
Rozdział siódmyUmowa komisu ........................................................................................................................ 146
I. Treść umowy komisu .................................................................................................. 146 II. Komis kupna ................................................................................................................ 147
1. Relacja między komisantem a sprzedawcą ........................................................ 1472. Relacja między komisantem a komitentem ....................................................... 147
2.1. Sytuacja prawna komisanta .......................................................................... 1472.2. Sytuacja prawna komitenta ........................................................................... 148
III. Komis sprzedaży ......................................................................................................... 1491. Relacja między komisantem a komitentem ....................................................... 1492. Relacja między komisantem a kupującym ......................................................... 150
2.1. Nabycie własności rzeczy przez kupującego ............................................. 1502.2. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej
przez komisanta .............................................................................................. 1502.2.1. Reguła ogólna ........................................................................................ 1502.2.2. Uwolnienie komisanta od odpowiedzialności ................................. 150
3. Relacja między komitentem a kupującym ......................................................... 152 Literatura ...................................................................................................................... 152
Rozdział ósmyUmowa dealerska (wyłącznej koncesji handlowej, dystrybucji wyłącznej) ............... 153
Literatura ...................................................................................................................... 156
Rozdział dziewiąty Umowa franchisingowa ......................................................................................................... 157
I. Założenia i cele gospodarcze ..................................................................................... 157 II. Definicja i charakterystyka umowy franchisingowej ........................................... 158 Literatura ...................................................................................................................... 160
10
Rozdział dziesiątyUmowa przewozu rzeczy ....................................................................................................... 161
I. Źródła ............................................................................................................................ 161 II. Umowa przewozu ....................................................................................................... 162
1. Zawarcie umowy przewozu ................................................................................. 1622. Strony umowy ........................................................................................................ 1623. Treść umowy ........................................................................................................... 163
III. Wykonywanie umowy przewozu ............................................................................ 1631. Obowiązki przewoźnika ....................................................................................... 1632. Obowiązki wysyłającego ....................................................................................... 1653. Prawa i obowiązki odbiorcy ................................................................................. 165
IV. Odpowiedzialność przewoźnika za szkody transportowe .................................. 1661. Szkody transportowe ............................................................................................. 1662. Okoliczności uwalniające przewoźnika od odpowiedzialności ..................... 1673. Odszkodowanie ...................................................................................................... 168
Literatura ...................................................................................................................... 168
Rozdział jedenastyUmowa spedycji ...................................................................................................................... 170
I. Wprowadzenie ............................................................................................................ 170 II. Usługi spedycyjne ....................................................................................................... 170 III. Obowiązki stron umowy ........................................................................................... 172 IV. Odpowiedzialność kontraktowa spedytora ........................................................... 173 V. Zabezpieczenie i przedawnienie roszczeń ............................................................. 174 Literatura ...................................................................................................................... 175
Rozdział dwunastyUmowa ubezpieczenia ............................................................................................................ 176
I. Istota i kwalifikacja prawna umowy ubezpieczenia ............................................. 1761. Pojęcie umowy ubezpieczenia ............................................................................. 1762. Zdarzenie losowe i wypadek ubezpieczeniowy ............................................... 1773. Interes ubezpieczeniowy ...................................................................................... 1784. Umowa jako źródło powstania stosunku prawnego ubezpieczenia ............. 1795. Inne cechy umowy ubezpieczenia ...................................................................... 180
II. Zawarcie umowy ubezpieczenia .............................................................................. 1811. Oferta zawarcia umowy ubezpieczenia i jej przyjęcie ..................................... 181
1.1. Ofertowy tryb zawarcia umowy ubezpieczenia ........................................ 1811.2. Procedura zawierania umowy ubezpieczenia w przypadku
wprowadzenia przez zakład ubezpieczeń zmian w ofercie .................... 1822. Zawarcie umowy ubezpieczenia w innych trybach ......................................... 1833. Obowiązki ubezpieczyciela przy zawieraniu umowy ..................................... 1834. Zawarcie umowy ubezpieczenia a rozpoczęcie świadczenia ochrony
ubezpieczeniowej ................................................................................................... 1845. Obowiązek zawierania ustawowo wskazanych umów ubezpieczenia ........ 184
11
III. Strony umowy ubezpieczenia i podmioty związane ze stosunkiem prawnym ubezpieczenia ............................................................................................ 1861. Ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń) ................................................................. 1872. Ubezpieczający ....................................................................................................... 1873. Inne podmioty związane ze stosunkiem prawnym ubezpieczenia .............. 188
3.1. Ubezpieczony .................................................................................................. 1883.2. Uposażony ........................................................................................................ 1893.3. Poszkodowany w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej ............... 190
IV. Świadczenia ubezpieczyciela .................................................................................... 1901. Świadczenie ochrony ubezpieczeniowej ........................................................... 190
1.1. Wartość ubezpieczeniowa .............................................................................. 1911.2. Suma ubezpieczenia ....................................................................................... 1911.3. Nadubezpieczenie i niedoubezpieczenie. Systemy
odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Ubezpieczenie podwójne .............................................................................. 192
1.4. Franszyzy: integralna i redukcyjna. Udział własny .................................. 1932. Świadczenie pieniężne ubezpieczyciela ............................................................. 194
2.1. Świadczenie pieniężne w ubezpieczeniach osobowych .......................... 1942.2. Świadczenie pieniężne w ubezpieczeniach majątkowych ....................... 1942.3. Termin spełnienia świadczenia pieniężnego. Przedawnienie
roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela ............................................ 195 V. Świadczenie ubezpieczającego – zapłata składki ubezpieczeniowej ................. 196
1. Uwagi ogólne .......................................................................................................... 1962. Zmiana wysokości składki w czasie stosunku prawnego ubezpieczenia ..... 197
VI. Powinności ubezpieczającego ................................................................................... 1981. Pojęcie powinności ................................................................................................. 1982. Wybrane powinności nałożone na ubezpieczającego przez ustawę ............. 199
VII. Zakończenie stosunku prawnego ubezpieczenia .................................................. 2011. Odstąpienie od umowy ubezpieczenia i jej wypowiedzenie.
Spełnienie świadczeń jako przyczyna wygaśnięcia stosunku prawnego ubezpieczenia .......................................................................................................... 201
2. Unicestwienie przedmiotu ochrony ubezpieczeniowej ................................... 202 Literatura ...................................................................................................................... 203
Rozdział trzynastyUmowy zawierane przez brokera ubezpieczeniowego ................................................... 204
I. Uwagi wstępne ............................................................................................................ 204 II. Pośrednictwo ubezpieczeniowe ............................................................................... 205
1. Pojęcie pośrednictwa ............................................................................................. 2052. Typologie pośrednictwa ........................................................................................ 2053. Pośrednictwo ubezpieczeniowe ........................................................................... 206
III. Umowa brokerska ....................................................................................................... 2071. Pojęcie umowy brokerskiej ................................................................................... 2072. Strony umowy ........................................................................................................ 2093. Specyfika umowy brokerskiej – mechanizm wynagradzania brokera .......... 209
12
4. Obowiązki brokera ubezpieczeniowego ............................................................ 2104.1. Obowiązek podjęcia starań o zawarcie umowy ubezpieczenia .............. 2104.2. Obowiązek udzielenia rekomendacji .......................................................... 2114.3. Obowiązek lojalności ...................................................................................... 2124.4. Obowiązek stosowania się do wskazówek ubezpieczającego ................. 2124.5. Obowiązek zachowania tajemnicy .............................................................. 2124.6. Klauzula del credere .......................................................................................... 213
5. Obowiązki zleceniodawcy brokera ubezpieczeniowego ................................. 2135.1. Obowiązek współdziałania ........................................................................... 2135.2. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia brokerowi ubezpieczeniowemu
w razie odmowy zawarcia lub w razie niewykonania umowy ubezpieczenia .................................................................................................. 214
5.3. Obowiązek zachowania wyłączności .......................................................... 2156. Możliwość zawarcia jednostronnie zobowiązującej umowy brokerskiej ..... 2157. Kwalifikacja prawna umowy brokerskiej ........................................................... 215
IV. Porozumienie prowizyjne .......................................................................................... 2161. Dopuszczalność zawierania porozumień prowizyjnych ................................. 2162. Zawarcie porozumienia prowizyjnego .............................................................. 2173. Obowiązki ubezpieczyciela .................................................................................. 2184. Kwalifikacja prawna porozumienia prowizyjnego .......................................... 219
V. Powiązanie pomiędzy umową brokerską oraz porozumieniem prowizyjnym ................................................................................................................ 219
Literatura ...................................................................................................................... 220
Rozdział czternasty Umowa składu ......................................................................................................................... 221
I. Podstawa prawna ........................................................................................................ 221 II. Kwalifikacja umowy składu ...................................................................................... 221 III. Obowiązki stron umowy składu .............................................................................. 223
1. Obowiązek pieczy nad rzeczą .............................................................................. 2232. Obowiązek konserwacji ........................................................................................ 2243. Obowiązek udostępnienia składającemu pomieszczeń składowych ............ 2254. Obowiązki ochrony interesu składającego ........................................................ 225
4.1. Obowiązek zawiadamiania składającego ................................................... 2254.2. Obowiązek ubezpieczenia rzeczy ................................................................ 2254.3. Obowiązek zabezpieczenia praw składającego ......................................... 226
5. Obowiązek zwrotu składowanej rzeczy ............................................................ 2266. Obowiązek wydania pokwitowania ................................................................... 2267. Obowiązek wydania dowodu składowego ....................................................... 2278. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia ................................................................... 229
IV. Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego .................................................... 230 V. Wygaśnięcie, zabezpieczenie i przedawnienie roszczeń ...................................... 230 Literatura ...................................................................................................................... 231
13
Rozdział piętnastySpółka cywilna ......................................................................................................................... 233
I. Konstrukcja prawna i zastosowanie spółki cywilnej ............................................ 2331. Charakterystyka ogólna ........................................................................................ 233
II. Umowa spółki cywilnej .............................................................................................. 2341. Obligacyjny stosunek spółki cywilnej ................................................................ 2342. Wspólny cel gospodarczy ...................................................................................... 2353. Obowiązek działania wspólników ...................................................................... 2364. Obowiązek wniesienia wkładów ......................................................................... 2375. Wielkość wkładów ................................................................................................. 238
III. Stosunki wewnętrzne i zewnętrzne spółki cywilnej ............................................. 239 IV. Majątek spółki (wspólny majątek wspólników) .................................................... 239 V. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ............................................................ 241 VI. Reprezentowanie spółki w stosunkach zewnętrznych ........................................ 242 VII. Prowadzenie spraw spółki ........................................................................................ 244 VIII. Pozostałe prawa i obowiązki wspólników .............................................................. 246
1. Prawa majątkowe ................................................................................................... 2462. Prawo do podziału i wypłaty zysku .................................................................... 2463. Uprawnienie do otrzymania części majątku w przypadku
wystąpienia ze spółki ............................................................................................. 2484. Uprawnienia do otrzymania części majątku w przypadku
rozwiązania spółki ................................................................................................. 2495. Obowiązki majątkowe ............................................................................................ 249
IX. Zmiana umowy spółki i jej składu osobowego ...................................................... 2501. Zmiana postanowień umowy .............................................................................. 2502. Zmiana składu osobowego spółki ....................................................................... 250
X. Rozwiązanie spółki ..................................................................................................... 251 Literatura ...................................................................................................................... 252
Rozdział szesnastyUmowa spółki cichej .............................................................................................................. 253
Literatura ...................................................................................................................... 255
Rozdział siedemnastyCzynności bankowe ................................................................................................................ 257
I. Zagadnienia ogólne .................................................................................................... 2571. Istota działalności bankowej ................................................................................. 2572. Pojęcie banku .......................................................................................................... 2583. Pojęcia pokrewne ................................................................................................... 2584. Nadzór nad działalnością bankową .................................................................... 2605. Bank jako przedsiębiorca ...................................................................................... 2606. Reglamentacja działalności bankowej ................................................................ 2617. Ochrona nazwy „bank” i „kasa” .......................................................................... 2618. Uprzywilejowana pozycja banków ..................................................................... 2629. Pojęcie i rodzaje czynności bankowych .............................................................. 263
14
10. Monopol banków na świadczenie niektórych usług finansowych ............... 26610.1. Uwagi ogólne ................................................................................................ 26610.2. Bezwzględna wyłączność banków w zakresie przyjmowania
depozytów ..................................................................................................... 26610.3. Wyłączność banków w dziedzinie kreacji pieniądza .............................. 26710.4. Wątpliwy monopol banków w dziedzinie kredytowania ...................... 26710.5. Nieskuteczność zakazu udzielania kredytów przez podmioty
niebankowe .................................................................................................... 26910.6. Sankcje cywilne za naruszenie wyłączności usługowej banków ......... 270
II. Rachunki bankowe ..................................................................................................... 2711. Wieloznaczność pojęcia „rachunek bankowy” ................................................. 2712. Przymus posiadania rachunku bankowego ....................................................... 2713. Rodzaje rachunków bankowych ......................................................................... 2744. Prawna charakterystyka umowy rachunku bankowego ................................. 2755. Treść umowy ........................................................................................................... 277
5.1. Elementy podstawowe ................................................................................... 2775.2. Elementy dodatkowe ...................................................................................... 2785.3. Oprocentowanie środków na rachunku ..................................................... 2795.4. Termin zwrotu ................................................................................................. 2805.5. Prawny charakter debetu ............................................................................... 2815.6. Ograniczenie swobody dysponowania środkami na rachunku ............. 2815.7. Tajemnica bankowa ......................................................................................... 282
6. Odpowiedzialność stron ....................................................................................... 2837. Zakończenie stosunku rachunku bankowego ................................................... 285
III. Rozliczenia pieniężne ................................................................................................. 2861. Zasady wykonywania zobowiązań pieniężnych .............................................. 2862. Źródła regulacji rozliczeń przeprowadzanych za pośrednictwem
banków ..................................................................................................................... 2873. Zasady przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem banków ................... 2884. Formy rozliczeń za pośrednictwem banków ..................................................... 289
4.1. Uwagi ogólne ................................................................................................... 2894.2. Płatność gotówkowa ....................................................................................... 2894.3. Czek gotówkowy ............................................................................................. 2904.4. Czek rozrachunkowy ..................................................................................... 2904.5. Polecenie przelewu ......................................................................................... 2914.6. Polecenie zapłaty ............................................................................................. 2924.7. Karty płatnicze ................................................................................................. 2934.8. Akredytywa ...................................................................................................... 295
5. Miejsce i data zapłaty w rozliczeniach bezgotówkowych ............................... 2966. Odpowiedzialność za nieterminowe lub nieprawidłowe
przeprowadzenie rozliczenia ............................................................................... 298 IV. Czynności o charakterze kredytowym .................................................................... 299
1. Umowa kredytu bankowego ................................................................................ 2991.1. Nazwa ............................................................................................................... 2991.2. Definicja ustawowa ........................................................................................ 300
1�
1.3. Strony umowy ................................................................................................. 3001.4. Zdolność kredytowa ....................................................................................... 3011.5. Prawne zabezpieczenie spłaty kredytu ....................................................... 3021.6. Istota umowy ................................................................................................... 3031.7. Celowość kredytu ........................................................................................... 3041.8. Oddanie do dyspozycji, wykorzystanie i spłata kredytu ......................... 3051.9. Oprocentowanie kredytu .............................................................................. 306
1.10. Obniżenie kwoty kredytu lub wypowiedzenie umowy .......................... 3071.11. Odpowiedzialność stron ................................................................................ 308
2. Pożyczka bankowa ................................................................................................. 3092.1. Uwagi ogólne ................................................................................................... 3092.2. Przedmiot i sposób wydania pożyczki pieniężnej .................................... 3092.3. Zasadnicze obowiązki stron .......................................................................... 3102.4. Odstąpienie od umowy ................................................................................. 3112.5. Cel pożyczki ..................................................................................................... 3112.6. Odpłatność i terminowość pożyczki bankowej ......................................... 3112.7. Odpowiedzialność stron ................................................................................ 312
3. Kredyt bankowy a pożyczka bankowa ............................................................... 312 Literatura ...................................................................................................................... 314
Rozdział osiemnastyUmowa gwarancji bankowej ................................................................................................. 316
I. Pojęcie i charakterystyka ogólna .............................................................................. 316 II. Funkcja gospodarcza i sposób realizacji gwarancji ............................................... 317 III. Płaszczyzny posługiwania się zabezpieczeniem gwarancyjnym ....................... 318 IV. Umowa jako źródło stosunku gwarancji bankowej .............................................. 319 V. Treść umowy gwarancji bankowej ........................................................................... 319 VI. Właściwości umowy i stosunku gwarancji bankowej ........................................... 320 VII. Aktualizacja powinności zapłaty .............................................................................. 321 VIII. Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania gwarancji bankowej ............................... 323 Literatura ...................................................................................................................... 323
Rozdział dziewiętnastyUmowy związane z obrotem instrumentami finansowymi na rynku kapitałowym ........................................................................................................... 325
I. Pojęcie rynku kapitałowego ...................................................................................... 325 II. Umowy związane z obrotem pierwotnym i pierwszą ofertą publiczną
papierów wartościowych (underwriting) ................................................................. 3271. Umowa o oferowanie instrumentów finansowych .......................................... 3282. Umowa o subemisję inwestycyjną ...................................................................... 3333. Umowa o subemisję usługową ............................................................................ 337
III. Umowy związane z wtórnym obrotem papierami wartościowymi ................... 3391. Umowa o wykonywanie zleceń nabycia lub zbycia instrumentów
finansowych ............................................................................................................ 3402. Umowa o zarządzanie portfelem instrumentów finansowych ...................... 343
Literatura ...................................................................................................................... 346
1�
Rozdział dwudziestyUmowy licencyjne o korzystanie z elektronicznych baz danych .................................. 348
I. Wprowadzenie ............................................................................................................ 348 II. Bazy danych jako dobro chronione za pośrednictwem praw własności
intelektualnej ............................................................................................................... 349 III. Charakterystyka umowy licencyjnej o korzystanie z elektronicznych
baz danych ................................................................................................................... 352 IV. Prawa i obowiązki stron umowy licencyjnej .......................................................... 353
1. Obowiązki licencjodawcy ..................................................................................... 3531.1. Obowiązek zapewnienia dostępu do bazy danych .................................. 3531.2. Obowiązek udostępniania zawartości o określonych
właściwościach ................................................................................................ 3531.3. Pozostałe obowiązki licencjodawcy ............................................................. 355
2. Obowiązki licencjobiorcy ...................................................................................... 3552.1. Obowiązek korzystania z bazy danych w sposób określony
w umowie ......................................................................................................... 3552.2. Dopuszczalność kontraktowego ograniczania
tzw. dozwolonego użytku ............................................................................. 3582.3. Obowiązek zapłaty opłat licencyjnych ........................................................ 3592.4. Inne obowiązki licencjobiorcy ....................................................................... 360
V. Odpowiedzialność za nienależyte wykonanie zobowiązania ............................. 3611. Odpowiedzialność licencjodawcy ........................................................................ 3612. Odpowiedzialność licencjobiorcy ........................................................................ 363
VI. Zakończenie stosunku licencji .................................................................................. 3641. Wypowiedzenie umowy licencyjnej ................................................................... 3642. Obowiązki stron po ustaniu umowy licencyjnej .............................................. 3653. Prawo właściwe ...................................................................................................... 366
Literatura ...................................................................................................................... 367
Rozdział dwudziesty pierwszyUmowy dotyczące oprogramowania ................................................................................... 368
I. Wprowadzenie ............................................................................................................ 368 II. Umowy licencyjne o korzystanie z programów standardowych – wybrane
zagadnienia .................................................................................................................. 369 III. Umowy o stworzenie, wdrożenie oraz korzystanie z oprogramowania ........... 374 IV. Aktualizacja i serwisowanie oprogramowania, wsparcie
dla użytkowników ...................................................................................................... 381 V. Umowa o przechowanie kodu oprogramowania .................................................. 382 Literatura ...................................................................................................................... 383
Rozdział dwudziesty drugiZapis na sąd polubowny ........................................................................................................ 384
I. Uwagi wprowadzające ............................................................................................... 384 II. Zakres spraw, które mogą być poddane pod rozstrzygnięcie
sądu polubownego ..................................................................................................... 387 III. Charakter prawny zapisu na sąd polubowny ........................................................ 388
1�
IV. Typologia zapisów na sąd polubowny .................................................................... 389 V. Forma zapisu na sąd polubowny ............................................................................. 390 VI. Treść zapisu na sąd polubowny ................................................................................ 391
1. Treść obligatoryjna .................................................................................................. 3912. Treść fakultatywna .................................................................................................. 391
VII. Pełnomocnictwo do zawarcia zapisu na sąd polubowny ..................................... 393 VIII. Ważność i skuteczność zapisu na sąd polubowny ................................................. 394 IX. Wygaśnięcie (utrata mocy) zapisu na sąd polubowny .......................................... 394 X. Zakres związania zapisem na sąd polubowny ....................................................... 395 Literatura ...................................................................................................................... 396
1�
Wykaz skrótóW
akty prawne
k.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)
k.h. – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późn. zm.)
k.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)
k.m. – ustawa z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 z późn. zm.)
k.p.c. – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywil-nego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)
k.s.h. – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.)
k.z. – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 paździer-nika 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz. U. Nr 82, poz. 598)
Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
konwencja – Konwencja o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń brukselska w sprawach cywilnych i handlowych z 1968 r. (tekst skonsolido-
wany Dz. Urz. WE z 1998 r. C 27, s. 1)konwencja rzymska – Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych,
otwarta do podpisu w Rzymie dnia 19 czerwca 1980 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 10, poz. 57, tekst skonsolidowany Dz. Urz. UE z 2005 r. C 334, s. 1)
konwencja – Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodo-wiedeńska wej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia
1980 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 286)konwencja – Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych z Lugano w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzona w Lugano
dnia 16 września 1988 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 10, poz. 132)p.p.m. – ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzyna-
rodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 z późn. zm.)p.w.k.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks
cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.)
20
pr. aut. – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach po-krewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
pr. bank. – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.)
pr. bud. – ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623)
pr. lot. – ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 z późn. zm.)
pr. przew. – ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 z późn. zm.)
pr. up. i n. – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.)
rozporządzenie – rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE z 2001 r. L 12, s. 1)
rozporządzenie – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 Rzym I z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobo-
wiązań umownych (Rzym I), (Dz. Urz. UE L 177, s. 6)rozporządzenie – rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady Rzym II z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań
pozaumownych (Rzym II), (Dz. Urz. UE L 199, s. 40)TFUE – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolido-
wana Dz. Urz. UE z 2010 r. C 83, s. 47)TUE – Traktat o Unii Europejskiej, sporządzony w Maastricht dnia 7 lu-
tego 1992 r. (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE z 2010 r. C 83, s. 13)
TWE – Traktat z dnia 25 marca 1957 r. ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm.); od dnia 1 grudnia 2009 r. nosi nazwę Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
u.d.s. – ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o domach składowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw (Dz. U. Nr 114, poz. 1191 z późn. zm.)
u.d.u. – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 z późn. zm.)
u.o.b.d. – ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz. U. Nr 128, poz. 1402 z późn. zm.)
u.p.u. – ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.)
u.s.d.g. – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.)
u.w.l. – ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 z późn. zm.)
21
Periodyki
Biul. Bank. – Biuletyn BankowyCPH – Czasopismo Prawno-HistoryczneDz. U. – Dziennik UstawDz. Urz. UE – Dziennik Urzędowy Unii EuropejskiejDz. Urz. WE – Dziennik Urzędowy Wspólnot EuropejskichGSP – Gdańskie Studia PrawniczeKPP – Kwartalnik Prawa PrywatnegoKSP – Krakowskie Studia PrawniczeMon. Praw. – Monitor PrawniczyNP – Nowe PrawoONSA – Orzecznictwo Naczelnego Sądu AdministracyjnegoONSAiWSA – Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódz-
kich sądów administracyjnychOSA – Orzecznictwo Sądów ApelacyjnychOSN – Orzecznictwo Sądu NajwyższegoOSNAP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Spo-
łecznych i Spraw PublicznychOSNC – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba CywilnaOSNCP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpie-
czeń SpołecznychOSNKW – Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i WojskowaOSP – Orzecznictwo Sądów PolskichOSPiKA – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji ArbitrażowychOTK – Orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoOTK-A – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria APiP – Państwo i PrawoPOP – Przegląd Orzecznictwa PodatkowegoPPH – Przegląd Prawa HandlowegoPPHZ – Problemy Prawne Handlu ZagranicznegoPPP – Przegląd Prawa PublicznegoPr. Bank. – Prawo BankowePr. Gosp. – Prawo GospodarczePr. Sp. – Prawo SpółekProk. i Pr. – Prokuratura i PrawoPrz. Pod. – Przegląd PodatkowyPrz. Sąd. – Przegląd SądowyPUG – Przegląd Ustawodawstwa GospodarczegoR. Pr. – Radca PrawnyRPEiS – Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznySC – Studia CywilistyczneSIS – Studia Iuridica SilesianaSP – Studia PrawniczeTPP – Transformacje Prawa Prywatnego
22
Zb. Orz. – Zbiór OrzeczeńZNUJ PWiOWI – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wyna-
lazczości i Ochrony Własności Intelektualnej
Inne
ETS – Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie Trybunał Sprawied-liwości Unii Europejskiej)
GKA – Główna Komisja ArbitrażowaKNF – Komisja Nadzoru Finansowegonb – numer bocznyNBP – Narodowy Bank PolskiNSA – Naczelny Sąd Administracyjnyo.w.u. – ogólne warunki ubezpieczeniaSA – Sąd ApelacyjnySN – Sąd NajwyższyTK – Trybunał KonstytucyjnyUE – Unia EuropejskaZPP – Zrzeszenie Prawników Polskich
23
Rozdział pierwszy
Umowy goSpodarcze. część ogólna
i. Uwagi wstępne
Analiza prawa kontraktów dokonywana jest w ramach części ogólnej prawa cywilnego oraz prawa zobowiązań. Dotyczy ona również materii umów handlowych. Jednak specyfika tych umów powoduje, że pewne zagadnienia wymagają szerszej charakterystyki, uwzględniającej szczególne uwarunko-wania obrotu gospodarczego.
Do najistotniejszych cech wyróżniających umowy handlowe doktryna zalicza:
1) długoterminowy charakter kontraktów, co wobec zmieniających się warunków ekonomicznych rodzi konieczność stosowania klauzul dosto-sowawczych bądź odwołania się do ingerencji sądu w ramach klauzuli rebus sic stantibus,
2) standaryzację umów, która wyraża się w dążeniu do ujednolicania praw i obowiązków kontrahentów określonego typu umowy, w szczególności przez ograniczenie indywidualnego negocjowania wielu postanowień umownych i posłużenie się w tym miejscu wzorcami umów,
3) znaczny zakres swobody kontraktowania; z uwagi na zawodowy charakter działalności podmiotów, granice swobody umów wyznaczają szersze pole działania kontrahentom,
4) podwyższony standard w zakresie wykonywania umów, czyli obowią-zek zachowania szczególnej staranności uwzględniającej profesjonalny charakter działania.
ii. Swoboda umów gospodarczych
Zasada swobody umów należy do podstawowych elementów prawa kontraktów. Podmioty prawa cywilnego mają kompetencję do kształtowania wiążących je stosunków obligacyjnych drogą zgodnych oświadczeń woli. Swoboda kontraktowania znalazła swój normatywny wyraz w art. 3531 k.c. Zgodnie z jego brzmieniem „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek
cechy umów handlowychcechy umów handlowych
pojęciepojęcie
24
prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Zasada swobody umów dotyczy wszelkich kontraktów obligacyjnych, ma więc znaczenie powszechne i obejmuje także umowy w obrocie gospodarczym.
Przez swobodę kontraktowania rozumie się swobodę w zakresie zawarcia umowy oraz kształtowania jej treści.
Swoboda zawarcia umowy to nie tylko możliwość podjęcia – według własnego uznania – decyzji o zawarciu albo niezawarciu umowy, ale także możliwość wyboru odpowiedniego kontrahenta. Oba elementy są równie istotne, zwłaszcza jeżeli odnotujemy występujący niegdyś w ramach obrotu między jednostkami gospodarki uspołecznionej obowiązek zawarcia umowy, i to z określonym podmiotem.
W literaturze dominuje pogląd, że możliwość wyboru formy umowy jest także przejawem swobody kontraktowania. Należy jednak podzielić sta-nowisko, które nie traktuje dowolności formy kontraktowania jako elementu swobody umów1. Dopuszczalność złożenia oświadczenia woli „przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny” (art. 60 k.c.), stanowi regułę prawa cywilnego daleko wykraczającą poza obszar prawa kontraktów. Zasada swobody umów nie jest więc prawnym źródłem możli-wości kontrahentów w zakresie formy umowy. Nie można także uznać, że przepisy o szczególnych formach czynności prawnych ograniczają wolność tworzenia stosunków prawnych. Bez względu na kształt regulacji prawnej w zakresie formy umowy kontrahenci zachowują niczym nieumniejszoną kompetencję do kreowania, zmiany lub rozwiązania stosunku prawnego drogą konsensu.
Swoboda kształtowania treści umowy oznacza, że kontrahenci, okre-ślając w umowie swoje prawa i obowiązki, mogą przyjąć rozwiązania ujęte w normatywnych typach umów, ale mogą także dokonać ich modyfikacji albo całkowicie od nich odstąpić. W zakresie umów obligacyjnych nie występuje więc związanie oznaczonym normatywnie modelem kontraktu, ale istnieje możliwość dostosowania wiążących kontrahentów postanowień umowy do ich potrzeb. Zależnie od okoliczności, według swego uznania, kontrahenci mogą posłużyć się oznaczonym w kodeksie cywilnym lub innych ustawach typem umowy obligacyjnej, jak sprzedaż lub kredyt. Jednak mogą także za-wrzeć umowę o treści niestypizowanej (umowę nienazwaną), jak umowa franchisingu lub factoringu. Właśnie zasada swobody umów daje podstawę do rozwoju prawa kontraktów, zwłaszcza przez tworzenie nowych umów handlowych.
Wolność kontraktowania nie oznacza przyznania kompetencji niczym nieograniczonej. Granice swobody umów określa art. 3531 k.c. Stanowią je: właściwość (natura) stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego.
1 Por. Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 101–103; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobo-wiązania – część ogólna, Warszawa 2010, nb 343.
swoboda zawarcia umowy
swoboda zawarcia umowy
swoboda kształtowania treści umowy
swoboda kształtowania treści umowy
granice swobody umów
granice swobody umów
Adam Olejniczak
2�
Treść i cel umowy nie mogą być sprzeczne z właściwością (naturą) sto-sunku. Oznacza to nałożenie na strony zawierające umowę obowiązku takiego zachowania, które respektuje charakterystyczne cechy każdego stosunku zobowiązaniowego lub swoiste cechy pewnych rodzajów zobowiązań.
Zważywszy na ogólne właściwości zobowiązań, kontrahenci nie mogą naruszać interesów osób trzecich – umowa obligacyjna wiąże tylko jej strony; zobowiązania mają charakter względny. Także żaden z kontrahentów nie może uzyskać kompetencji do jednostronnego, dowolnego oznaczenia obowiązków stron umowy – istotę umowy stanowi konsens, dzięki któremu możliwe jest realizowanie interesów wszystkich stron umowy. Natomiast swoistość natury zobowiązań starannego działania wyklucza możliwość, aby umowa zobowią-zywała dłużnika do osiągnięcia określonego wyniku. Tak np. umowa zlecenia zawarta przez właściciela lokalu z przedsiębiorcą prowadzącym agencję obrotu nieruchomościami nie może nakładać na dłużnika (przedsiębiorcę) obowiązku sprzedaży lokalu, lecz wyłącznie obowiązek podjęcia starań o sprzedaż loka-lu. Także właściwości umowy darowizny czynią niemożliwym zastrzeżenie odpłatności po stronie darczyńcy w ramach tego stosunku prawnego.
Przy rozstrzyganiu przypadków wątpliwych należy opowiedzieć się za szeroką interpretacją zakresu swobody umów, zwłaszcza w odniesieniu do obrotu profesjonalnego. Dlatego trafny jest pogląd SN, wypowiedziany w kontekście kształtowania umowy gwarancji bankowej, że swoboda kontrak-towania określona w art. 3531 k.c. obejmuje możliwość kreowania czynności abstrakcyjnych2.
Umowy nie mogą być sprzeczne z ustawą. Nie jest dopuszczalne za-warcie kontraktu sprzecznego z bezwzględnie stosowalnymi lub semiimpe-ratywnymi normami prawa. Granice swobody umów wyznaczają nie tylko normy zawarte w przepisach prawa cywilnego, ale także w Konstytucji lub np. prawie karnym, prawie administracyjnym czy prawie pracy. Należy zwłaszcza zauważyć rozwój prawa konsumenckiego, które najczęściej przy pomocy norm semiimperatywnych chroni interesy słabszej strony obrotu gospodarcze-go. Celem zapewnienia efektywnego i uczciwego gospodarowania środkami publicznymi, swobodę umów limitują ustawy regulujące kontraktowanie przez państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, np. ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) lub ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomoś-ciami rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 z późn. zm.).
Do podstawowych ograniczeń swobody umów w zakresie prawa hand-lowego należy zaliczyć zamknięty katalog typów spółek handlowych. Zasada numerus clausus nie pozwala kreować innych spółek handlowych poza okre-
2 Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 28 kwietnia 1995 r., III CZP 166/94, OSN 1995, nr 10, poz. 135.
Adam Olejniczak