\ I I

ULUSLARARASI VEYSEL KARtNlVE MANEVi .• .

K0LT0R MiRASIMIZ SEMPOZVUMU ,

INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON UWAYS AJ...QARA.Nl AND OUR MORAL CULTURAL HERiTAGE

20-21 Mayts/ May/ y.l.o /2011

Editor

Mehmet Bilen - ~evki Efe

Uluslararas• Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasumz Sempozyumu

T.C.

Ba~bakanhk Valaflar Genel Miidiirliigu

Bitlis Bolge Miidiirliigu

Yaym Koordinatorii

M. Sait Sancar

Bolge Mtidtir Vek:ili

Genel Yaym Yonetmeni

Mehmet Kurtoglu

Editor

Mehmet Bilen- ~evki Efe

ISBN:

978-605-4510450

Sertifika No:

17088

Basun Y eri

Matser Bas1m Yaym San. Tic. Ltd. $ri.

Gersan Sanayi Sitesi 2307 Sokak No: 42

Ergazi I Yenimahalle - ANKARA

Tel: 0.312 255 75 15

Adres

Ta~ Mah.Jslahiye ~edresesi Hiikiimet Kooagt Arkas1 BiTLiS

_Tel: 0.434 226 65 60- 226 65 65 - 226 65 64 Faks: 0.434 226 65 61

Ankara • 2012

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

'·· ~

~ii iRF ANCILIGININ T ARiHSEL KAYNAKLARI

- iMAMi LiTERATURDE VEYSEL KARANi- .

Dot;. Dr. S1ddJ.k Korkmazl ' ·.

Ozet

irffi!If gelenegin onemli isimlerinden olan Veysel Karanf haklanda erken donem ~erlerinde

fazla bilgi bulunmamakla birlikte efsanevi ki~iligi ile imtimf $if 9evreler tarafindan tanznan, bilinen ve

sevilen bir ~ahzstzr. Onun haklanda imami kaynaklarda yer alan bilgi ve nakiller, diger kaynaklarda

bulunan rivayetlerden daha az degildir. Rivayetlere gore Veysel, Yemen'den 91/ap Hicaz'a kodar Hz. ,

Peygamber'i gormek i9in gelmi~ fakat ona kavu~amamz~tzr. Buna kar~zlzk Hz. Peygamber onu

tammakta ve ona se/amz ile birlikte iimmetinden giinahkorlar olanlann biiyiik bir lasmzna ~efaat

edecegi miijdesini vennektedir. Bu haberi Hz. Orner doneminde alabilmi~ olan Veysel, Tabifnden

birisi olarak, Hz. Ali'nin sajlarznda, Muaviye'ye kor~z sava~ml§ ve Szffin'de ~ehit olmu~tur. Hayatz

boyunca diinyaya itibar etmemi~ bir dervi~ ve meczup gibi ya~aml§ ve arkosznda kendi adma izafe

edilen giizel dua metinleri ve gayba imanzn timsalini bzrakmz~tzr.

Anahtar Kelimeler: Hz. Peygamber, Hz. Orner, Hz. Ali, Uveys el-Karanf ve Duasz

Giri§

imanuyye $ia' s1 oteki $ii mezhepler gibi irfan gelenegine mensup bir yap1 arz eder. Bu ol~

en b~ta imamet fikri, buna bagh olarak vasilik anla}'l~l, mehdilik, gizli ilim, ism-i Azam bilgisi ve

gaybdan haber verme gibi unsurlar iizerine kurulm~tt.ul. Bilhassa Yeni Eflatunculuktan beslenerek

felsefi bir arka plana sahip olan ve islami yevrelerde daha 90k gulat tarafindan i~lenen bu anla~

zaman i9inde mezhep tarafmdan armdmhp sistemle~tirilerek ogretinin yatlst haline ge~tir.

Sadece $illik, Hz. Ali ve on iki imam ile slOlfh kalmayan bu zihniyet, gaybi - liihfiti bilgiyi, zahirl -niisfitl aleme ~tyarak, zaman iyinde Veysel ~ !Oveys el-K.areni gibi isimleri de sisteme dahil

e~~. rubaru alimler ve arifler listesini ol~tllrm~ ve daha sonraki zamanlarda ortaya s:lkan bir9ok

"tasavvu.fi akun ve anla}'l~lan da bUn.yesine katmi~tlr. Bilimsel bir bakt~ aytstyla baktldtgmda olduk9a

sorunlu gorUn.en, ancak zaman is:inde ~ohret bulup ozellikle balk islam'mm onemli bir damanru temsil

eden K.arani, bu listede yer alan gozde ~ahsiyetlerden birisiW. islam dUnyasmm biryok bolgesinde

onun adma rtlrbeler yapJ.lnu~, ~iirler soylenmi~ ve dua metinleri izafe edilmi~tir.

1 Sel~uk Oniversitesi ilabiyat Fako.ltesi 2 Korkmaz, S1ddtk, Hz. Ali'nin Vasiligi Dii§iincesi, Konya 2008, s. 19 vd.. 3 Ocak, Ahmet Y ~ar, V eysel Kareni ve Oveysi/ik, Dergah Yaymlan, istanbul 2002, 19 vd..

-265-.. -· \ -·

- Uluslararasi Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

irfan1 gelenek islam dii~iincesinin onemli bir kanad!ID ol~turmaktadrr. Bu dtl~ceyi sadece

~ia'mn mab o)arak gormek dogru degildir. Tarih boyunca MUslUmanlann geli~tirdigi insan

anlaYJ~mda bu bakl~ a~asmm onemli etkilerini gormek miimkiindiir. Mesela 1nsan kelimesi tesniye bir

yaptdan ol~makta, yani 'iki ins' veya 'iki insan' anlamma gelmektedir. Anlarru itibariyle bu

kelimenin bir tarafmt aktllbilgi, diger tarafmt kalp/goniil dold~aktadrr. Kamil insan ancak bu iki

ozelligi, kendi benliginde birle~tirdigi zaman ortaya r,:tkmaktadrr. i~te bu noktada ~ii irfanctbgr; daha

r,:ok aklm geride kahp, gonliin one r,:tkttgt yap1yt temsil etmektedir.

<;ab~mam.tzda irfani gelenegin onemli bir kanadtm temsil ~den imami ~ii literatllrUnde bu ismin

ne ~ekilde yer aldJgt, hangi ~ahts ve olaylarla ne gibi fikirlerle ortaya konuldugt} incelenmeye

r,:ab~tlacakttr. Soz konusu mezhebin yaztb kaynaklan esas almacak ve tarafsiZ bilimsel metot takip

edilecektir.

1. Er.ken Don em imami - ~ii Kaynaklan

Veysel Karam, erken dooem ~ii tabakat kitaplannda bilinen ve tanman bir isimdir. Hayatl

bakkmda diger kaynaklarda yer alan rivayetlerden daha fazla malumat bulunmamaktadtr. Genellikle

onun Tabiinden oldugu ~eklindeki bilinen nakiller zikredilm·ektedir1•

$ii muelle:Iat ir,:erisinde kar~tl~!:iguniZ en. eski kaytt Nasr b. MUzahim (212/827)'in Vak~atu

Siffin adb eserinde yer almaktadtr. Ktsa bir ctlmlelik ifadeyle onun Hz. Ali'nin askerleri arasmda

Srl'fin'de yaralandtgma yer verili?. Bir ciimlelik bu kaydJn benzerini erken donem eserlerinde de

gormek miimk:Gndiir. Mesela Nehcii'/-Belaga'nm mUelli.fi olan Seyyid Radi (406/1015) Slffin ile

ili~kili olan rivayeti vermekte3, onun soylediklerini $eyh Miifid (413/1022) zenginle~tirmektedir4•

Onemli kaynaklardan birisi olan ibn Ebi'I-Hadid ise Veysel'i zabit ve abidligi ile me~hur birisinin

arkada~t olarak takdim etmektedir5•

Veysel Karani'nin hayatmdan haber veren imami kaynaklardaki en erken rivayetlerin bu

mfiellifler tarafmdan toparlandtgtru soylemek miir:nkiin.diir. Onlann hazen sadece isim zikrederek veya

hazen de bir ciimlelik nakilieri, daha sonraki miiellifler tarafmdan geni~Ietilmektedir. Oteki miiellif ve

eserleri kaynakr,:ada belirtildigi ve biri digerinin tekran durumunda oldugu ivin burada yer

verilmeyecektir.

1 Bkz. el-Ke~~i, Muhanuoed b. Amr (IVfX.. asnn yanst}, Ric6lu Ke~~~ Me§hed, 1348/1929, c. 2, s. 314 vd.; jhfiy6n{ Marifefi'r-Rica!, el-Ma'riifbi Ricali Ke~~i, tlk; Mirdamad el-Esterabad! (1041/1631},thk., Seyyid Mehdi er-Recal, Kum. 1404. c. 2, s. 314 vd; et-Tfisi, Ebfi Cafer Muhammed b. Hasan ( 460/1607), Rica/u'§-$eyh et-T!is~ Necef 1381/1961, s. 57, 444; ibn Davfid Hllli (IVfX.. asnn yanst}, Ricdl11 ibn Davzid, Tahran, 1383/1963, s. 63; Allame Hllli, Ebu Mansw el-Hasan b. Yusufb. Mutahhar el-Esedi (726/1325}, Rica/, thk., Cevad el-Kayyfimi, Kum, 1411/1990, s. Z4. z Nasr b. MUzahi.m b. Seyyar Minkari (212/827), Vaka'tu's-Siffin, Kum, 1403/1982, s. 24; ibn Ebi'l-Hadid, Abdulhamid Hibetullah b. Muhammed b. el·HUseyin (655/1257), :jerhu Nehci'I-Beldga (1-20}, Kitaphane-i Ayetullah Mara§i, Kum 1404/1984, c, 8, s. 9. 3 Seyyid Rad'i ( 406/i 015}, Hasaisu '1-Eimme, Mecmeu'l-Buhfis, Asitani Kuds 1406/1990, s. 53 vd. 4 Millid, Ebfi Abdullah Muhammed (413/1022}, el-hztisas, Kum 1413/1992, s. 61; el-Cemel, $eyh MUfid Kongresi, Kum 1413/1997, s.I08; jr~ad, Kum 1413/1992, c.1, s. 315-316. s ibn Ebi'l-Hadid, $erh, c. 18, s. 56.

-266-

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

2. Veysel Karani ve Hz. Peygamber Veysel Karani'nin hayan boyunca Hz. Peygamber ile go~tip go~medigi, lmanu kaynaklar

ac;:tsmdan da onemli bir sorundur. Stinni ve gayri Stinni kaynaklann c;:ogunda oldugu gibi. Karani bu

dUnyada iken, be§er gozti ile Hz. Peygamber'i gormemi§ ve onunla sohbet etmemi§tir. Sufi

kaynaklarda yer alan §ekliyle, mana ve mti§ahede aleminde gt>~ttiklerine dair herhangi bir nakil

bulunmamaktadrr. Buna kar§m Hz. Peygamber, Veysel'i tantmakta ve ondan haber vermektedir.

Meclisi'nin, tbn ~azan'm Fedoil adlt eserinden aktardtgma gore Hz. Peygamber §oyle

buyw:m~tur: "(Veyse/ 'in kabilesi o/an) Karn taraflanndan cennet kokusu geliyor. Seni oz/iiyorum ey

Oveys e/-Karanf. Sizden kim ona kavu§ursa benim se/amzmz soylesin!" Bunun Uzerine Hz.

Peygamber'den, Uveys el-Karani'yi anlatmast istenilir. 0 da: "Onu goremezseniz gormeye fOlz§m,

onunla kar§r/a§rrsamz ona ilgi ve ozen gostedn. Onun §efaatiy/e Rebfa ve Mudar kabi/esi miktannca

giinahkar cennete girecektir. Beni gormedigi halde bana iman etmi§tir .. Halifem emfru'/-mii 'minfn Ali

b. Ebf To lib 'in yanmda Siffin 'de §ehid olacaktzr "1•

Rivayetlere gore H2;· Peygamber Veysel'in hem §efaatc;:t olacaguu mtijdelemi§ hem de onu Hz.

Omer'e emanet etmi§tir. Bu meyanda bir gUn ashabma §oyle demi§tir: "Size iimmetimden adz Oveys

el-Karanf olan birisini miijdelerim. 0 Reb fa ve Mudar kobilesi kadar kimseye §efaat edecektir. " Sonra

da Hz. Omer'e §Oyle demi§tir: "Ey Orner! Ommla kar§rlawsan selamzmz soyle!"2 Rivayetin devamt

Hz. Omer'in onunla Mekke'de bactlar arasmda kar§Ua§maslOJ anlatmaktadrr.

lmami kaynaklar ac;:tsmdan yakla§tldtgmda Hz. Peygamber donem.inde ya§amt§ olmast gereken

ve ona kar§t biiytik bir a§k ve muhabbet besleyen birisinin onunla go~Up gt>rti§medigi cevaplanmas1

gereken bir soru olarak durmaktadrr .. Elirnizdeki malzemeden yola c;:Iktldtgmda da olumlu cevaba

ula§mak mtimktin degildir.

3. Veysel Karanive Hz. Omer Hz. Ali'nin imameti konusundaki gt>rti§lerinden dola)'l imami c;:evrelerin Hz. Omer'e mesafeH

durduklan ve onun aleyhine st>zler sarf ettikleri bir valaadrr. Ancak irfanctbk st>z konusu olunca

mezbepc;:iligi bastum.t§ ve onu geri plana itmi§ gibi gortinmektedir. QUnkii imami kaynaklarda Veysel

Karani ile Hz. Omer'in kar§lla§mast meselesi anlattlmaktadrr. Hz. Peygamber doneminden sonra Hz.

Ebu Bekir donemi ile ilgili bazt hattralann da bulunmast gerekirken, neden bu donemin atlandt~

aynca dikkat c;:ekmektedir. Ve maalesefbu soruya cevap vermek de bu gUn ic;:in zordur.

lmami kaynaklara gore, Hz. Peygamber'den tavsiye ve emanet almt§ olan Hz. Orner, Veysel'i

SOCU§turmaya ba§lar. Kendisine bir gUn onun Kiife'de oldugu baberi ula§tr. Hac mevsiminde, onunla

kar§tla§mak iimidiyle Hactlar arasmda aramaya ba§lar ve onu nibayet ashabt ile birlikte bulur. 0,

gorUnti§U itibariyle gtizel, fakat c;:ok acmacak durumdadtr. Veysel'i taruyanlar Hz. Omer'in onu

. sormasmdan pek bo§nut olmazlar ve derler ki: "Ey miiminlerin emiri senin gibt birisinin kendisi

hakkznda soru sormayacagz birisini arcyorsun. <;iinkii o aramrzda aklz kzt ve fOCuk/ar/a dii§IJp kalkan

1 Veram ibn Ebi Fans (605/1209), Mecmiiattt Verom, lnti~aratu Mektebeti Fakih, Kum trz., c. l, s. 154; Muhammed Balar (1110/1698), Biharu'I-ETTVor (1- 110), Beyrut 1404/1698, c. 42, s. 155. 2 ei-Ke~~~. Rico/, c. 2, s. 314 vd.; Mirdamad, lhtiydru Marifeti'r-Rico/, c. 2, s. 314 vd; Nisaburi, Muhammed b. Hasan Fetal (508/114), Ravzattt'I-Voizfn, c. 2, s. 289-90; el-Meclisi, Bihar, c. 42, s. 156-157.

-267-

- Uluslararasi Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

birisidir. " Bunun iizerine Hz. Omer, i~te bundan dola)'l onu aradJguu soyler ve der ki: "Ey Oveys Hz.

Peygamber sana ula§flrmam ifin bana bir mektup b1ra!m. 0 melmtpta sana selam soyliiyor ve bana

haber verdigine gore sen Rebfa ve Mudar sayzsznca insana §efaat edeceksin " Bunun tizerine Uveys

hemen secdeye kaparur, aglamaya ba~lar ve bu halde uzun stire kahr. Secdeyi ve aglama)'l,

yevresindekilerin, onun olmil~ ola~aguu d~tinecekleri kadar uzattr. Bu arada etrafindakiler Uveys'e,

Hz. Omer'in halife oldugunu haber verirler. 0 da b~l!ll kaldmr ve Hz. Omer'e bunun dogru olup

olmadlguu sorar. Hz. Omer bu sozii tasdik ederek Veysel'den kendisine ~efaat etmesini ister. Ayru

~ekilde orada bulunanlar da Veysel'in ~efaatini ve kendilerini b!i~lamastru isterler. Bunun tizerine

, Uveys, Hz. Omer'e: "Ey miiminlerin emiri beni me§hur ettin ve helak ettin!" diyerek kalababgm

araswa ~rr1 •

Tarih boyunca adaleti ile me~hur olan, alaJctltgJ. ve manttk yeryevesindeki davraru~lan ile

tem.ayfiz etmi~ olan Hz. Omer'in bu ttirden davraru~lar sergilemesi oldukya giiyttir. Burada

anlatJ.lanlann; "Her geceyi Kadir bil - Her g6rdligunii HlZlr bill" ttirtinden ol~turulm~ bir b.ikaye

oldugu ihtimali kuvvetlidir. Ote yandan ~ii olmayan kaynaklarda Hz. Peygamber'den Veysel'e bir

"lnrka" emanet edilmi~ iken, im.ami kaynaklarda bu hrrkanm bir mektuba (risale) donil~mesi ilgi

yelanek:tedir.

4. Veysel Karani ve Hz. Ali imauu kaynaklara gore Hz. Ali ile Veysel Kara.nl'nin bu di.inyada iken bulu~malan ily defa

geryekl~~tir. Bunlardan birincisi Cemel Vakas1, digeri Srffin Sav~I, iiytincil.sil ise bir kadJn ile

kocas1 arasmdaki tarb~maya bakemlik ettigi zamandadir. imami miielliflerden olan ~eyh Miifid,

Oveys el-Karani'yi, Cemel Sav~mda Hz. Ali'ye beyat edenlerin arasmda sayar2• Buna gore Hz. Ali

ile Veysel'in ilk kar~Il~m.alan Cemel Vakas1'nda geryekl~~ olmaktadir. Lakin bu donemi tasvir

eden rivayetler yogu zaman Srffin ile ~~ gibi gorilnmektedir.

Meclisi'nin muhtemelen ~eyh Miifid'den naklettigi Hz. Ali'nin Cemel, Stffin ve Nehrevan

sav~lan hakkmda aktardlklarl!ll derlectigi rivayetlere gore, bu sav~lar olmadan once, Talba ve

Zilbeyr umre iyin Ali'den izin istemeye gelirler. Ali bunlarm umreye degil Basra'ya gitmek

istediklerini tahmin eder. Sonra ibn Abbas'a bu bilgi ve izni Allah'm izni ile onlara verdigini, Allah'm

onlann hilelerini bo~a yikaracagJ.m ve kenctisini onlara ~~ muzaffer edecegini soyler. Ayru rivayetin

devammda Hz. Ali, Cemel sav~mda ordusunu yerle~tirdigi yer olan Basrada'ki, Zi Kar denilen

mevkide oturup beyat alrrken, KUfe'den tam bin ki~inin gelecegini beklemektedir. ibn Abbas

gelenlerin saYISmm dokuz ytiz doksan dokuz oldugunu fark eder. Gelenler artik tiikenir ve bu

durumdan en~elenir. Tam bu suada srrtmda yiinden elbisesi olan elinde kiliy, kalkan ve bm sav~

aletleri olan birisi daha ~tkar gelir. Hz. Ali'nin yanma yakla~rr ve elini uzatmastru, yiinkti ona beyat

edecegini soyler. Hz. Ali onun beyatl!ll kabul eder ve kim oldugunu sorar. 0 da Uveys el-Kara.nl

1 el-K~~i, Rictil, c. 2, s. 314 vd.; Mirdlimad jhttytiru Marifeti 'r-Rictil, c. 2, s. 314 vd; el-Meclisi, Biluir, c. 42, s. 156-157. ' 2 M!l.fid, el-Cemel, s. 108.

-268-

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kfiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

oldt.Jgunu bildirir1• Bunun iizerine Hz. Ali kendisi hakkmda Hz. Peygamber'in ona kaVU§acagt ~eklinde

haber verdigini, onun Allah'm hizbinden oldugunu, ~ehit olarak olecegini, onun ~efaatiyle Rebla ve

Mudar kabilesince insanm cennete girecegini mtijdeledigini nakleder. ibn Abbas daha sonra

Karapi'nin oradan aynldtguu haber veri~.

· Meclisl'nin Cemel i~in anlatttgt ibn Abbas'm ve dokuz yi1z doksan dokuz ki~inin bulundugu

rivayetin ilk kaynagt Seyyid Rad1 olarak gortinrnektedir. Esbag b. Ntibate kanahyla anlattigt rjvayete

gore, Srffi.n'de, Hz. Ali'ye doksan dokuz ki~i beyat etmi~, o da yiiztincti ki~inin nerede oldugunu

sorar~ Hz. Peygamber'in bildirdigine gore o gtin kendisine yi1z ~inin beyat etmesi gerektigini

belirtmi¢r. Bunun ii:zerine ytin elbiseli ve lahctyla birlikte bir adam gelmi~tir. Hz. Ali ile Veysel

Karanl'nin Stffinde kar~Ila~mast ise bu strada olm~, Hz. Ali ile aralannda ge~en kon~madan sonra

Veysel orada Ali'ye beyat etmi~ ve daha sonra onun saflannda sava~nn~. Bu rivayette anlatllan olay

Stffin'de ge~mekte, Cemel ile ~kilendirilmemektedir. Seyyid ibn Tavus tarafmdan aym olay Cemel

ile ili~kilendirilerek sayt doksan dokuzdan, dokuz yi1z doksan dokuza ~J.ka.nlmaktadtr4•

Hz. Ali ile Veysel I)aranl'nin i1~i1ncii kar~tla~mas1 olduk~a yalan donem miielliflerinden olan

Muhad4is Nurl'nin (1320/1902) Miistedrekii'l-Vesiiil adb eserinde zikredilmektedir. Hz. Ali'nin

hi1ki1mleri (ka.za) ba~hgt altmda, Uveys el-Karanl'nin kendisinden nakille anlattigt olaya gore, Hz. Ali

bir kadm ile kocasmm arasmdaki ~maya hakemlik yapmi~ttr. Rivayete gore Hz. Ali ile Uveys bir

arada iken yanlanna bir kadm gelmi~ ve kocasmm kendisine olan mihir borcunu veri:nediginden

~ikayet etmi¢r. Kadm dort yiiz dinar alacagt oldugunu, erkek ise ona borcunun elli dirhem oldugunu

ileri stirm~, bunun lizerine kadm, Hz. Ali'den o adama yemin ettirmesini istemi~tir. Hz. Ali de

kadmm istegi dogrultusunda, eger yalan soyliiyor ise daha yerinden kallanadan Allah'm kendisini

cezalandtrmast yoniinde bir yemin etmesini istemi~tir. Bunun iizerine adam bu ~ekilde yemin

etmeyecegini, Hz. Peygamber'in yanmda boyle yemin eden birisine, daha yerinden kalkmadan

Allah'm ona bir ate~ musallat ettigini, aym ~eyin ba~ma gelmesinden korkutugunu ve bundan dolayt

kadma vaad ettigi m.iktan, Bdeyecegini soylemi¢r5• Daha onceki eserlerde bulunrnayan bu hi.k.aye Hz.

Ali'nin haklldan yana oldugunu ve Veysel'in de buna ~ahitlik ettigini ima etmektedir.

imam! eserlerde Veysel Karam ile Hz: Ali'nin bu diinyadaki kar~Ila~malanndan ba~ka bir de

ahirette bul~malan soz konusu edil.mektedir. ~eyh Mtifid'in el-ihtisiis'wda yer alan ve Meclisl'nin

aynen naklettigi hadise gore layamet gtinti bir miinad.i ~oyle seslenir: "Soziinde duran ve ahdini

bozmayan Hz. Peygamber Muhammed b. Abdillah 'm yardzmczlarz nerede? II Bunun iizerine Selman,

Miktat ve EbU Zerr ayaga kalkarlar. Daha sonra: "Hz. Peygamber'in vasfsi Ali b. Ebf Tiilib'in

yardzmczlan (havarileri) nerede? II diye seslenir. Bunun iizerine de Amr b. el-Hamak el-Huzal,

1 Rivayetin lasa bir ozeti iym bkz. Deylemi, Hasan b. Ebi'l-Hasan (841/1437), jr~iidu'l-Kuliib, ne~r. inti~aratu ~erifR.tza, Basio yeri yok, 1412/1991, c. 2, s. 224. 2 Miifid, Ebu Abdullah Muhammed ( 413/1 022)Jr~ad, Kum 1413/1992, c. 1, s. 315-316; Tabersl, Eminu'l-islam, Fadl b. Hasan (548/1153), Alamu'l-Ver~ Dfuu'l-Kiitiibi'l-1slamiyye, Tahran trz., s. 170, Kutbeddin Ravendi (573/1177), el-Haraic ve'l-Ceraih, Miiessesetii imam Mehdl, Kum 1409/1993, c. 1, s. 199-200; el-Mazenderaru, Muhammed b. $ehri ~ub (588/1192), Menalabu Ali Ebf Talib (1-4), Kum 1379/1959, c. 2, s. 268; el-Meclisl, Bihar, c. 41, s. 299-300; c. 42, s. 148. 3 Seyyid Raw, Hasaisu 'l-Eimme, s. 53 vd. 4 Seyyid ibn TavOs (664/1265), MiJhecii 'd-Deavat, inti~aratu Daru'z-Zehliir, Kum 1411/1995. s. 76. 5 Muhadrus Nfui (1320/1902), Miistedrekii'l- Vesail {l-18), Kum 1408/1987, H. 19190, c. 16, s. 73.

-269-

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirastmtz Sempozyumu -

Muhammed b. Ebi Bekr, Belli Esed'in mevlas1 olan Misem b. Yahya et-Temmar ve Uveys el-Kararu

ayaga kalkar1•

Ayru hadis'in b~ka bir rivayetine gore Hz. Ali'nin sahabeden me~hur dort ya.loru olarak

Selman-1 Farisi, Mikdat, Ebii Zerr ve Ammar b. Yasir, Tabim'den yalanlan olarak da Rebia ve Mudar

kabilelerinin uyeleri sa)'lsmca ki~iye ~efaat edecek olan Oveys el-Kararu ve diger isimler zi.kreW.

$ii miiellefat i~inde bu rivayetler kronolojik olarak daha sonraki imamlann ashablDlD havarilerinin

haberleri ile zenginle~tirilerek devam eder.

5. Veysel Karani'nin Zahitligi imam.i kaynaklarda Veysel Karam irfan ve hilcmet bilgisine sahip bir dervi~ olarak takdi.m

edilir. Meclisi, bu tasvirlerin bir omegi olarak "melikler ve emirlerin halleri" babmda, me~hur olan din

biiyiiklerini anlatrrken, ona yer verir. Rivayete gore Uveys el-Kararu kendisine halinin nastl oldugunu

soran birisine ~oyle cevap vermektedir:

"Sabah kalktzgmda ve alqam yathgmda cennetle miifdelenmemi~, kendisini atqten koruyacak

bir amel i#ememi~, terk edilmesi gereken ~eyleri terk etmemi~ birisi oldugunu goren birisinin hali

nasll olursa benim halim de oyledir. Allah 'a yemin olsun ki; oliim, onun szkmh ve zorlugu, yeniden

dirilmenin korkusu, layamet giiniiniin szlantzsz miimine diinyada sevinr;li bir hal bzrakmaz. Allah hakla

bizde alnn ve giimii~ bzrakmadl jnsanlar arasmda mfiminlerin haklam gozetme endi~esi, kendilerine

iyiligi emredecegimiz ve kiittlliikten salandzracagzmiZ bir dost bzrakmadz. Onlar bize ayzp, sur; ve

biiyiik giinah isnat ediyor ve bu i~te fiiszklardan yardzmcllar buluyor. Fakat bu duntm bizim insanlar

arasznda Allah 'm haklam yerine getirmemize engel olmuyor. "4

Veysel Kararu'nin bu ozelligi oteki me~bur $ii kaynaklarda da anlattlmaktadlf. Mesela ibn

Ebi'l-Hadid, eserindeki ''hakimlerin sozlerinden bir nebze" ba~hg.. altmda, onu Uveys b. Amir el­

Kereru olarak tarumlar ve Heram b. Hayy~ adh birisi ile kar~ll~lfken anlatu. Rivayete gore Heram,

Oveys'le kar~Jl~lf ve ona ad1yla seslenir. Ayru ~ekilde Oveys de onun selm allf ve ona ad1yla

hitap eder. BJIDun iizerine Heram onu stfatlanndan tarudlguu ve onun kendisini nasJ.l tarudlguu sorar.

Uveys de cevaben; atlann birbirini tarudlf;t gibi, mii.m.inlerin ruhlannm da birbirine benzedigini ve

taruyabilecegini soyler. Heram, ondan kendisine tavsiyede bulunmaslDl ister, o da kiliclDl ahp

denizlere a~llmaslDl tavsiye eder. Son olarak nz1a.ru nasll temin ettigini sorar. 0 da Allah'a

giivenmesini tavsiye ederek bu konuda ~iiphe i~inde olmamaslDl tavsiye eder5•

imam.i kaynaklara gore irfaru bilgi ve bakl~ a~1sma sahip olan Veysel, insanlardan uzakl~ma ve

vahdeti sevmekte, bu duygu ve dii~iinceyi edinebilmek i~in bir rahip ile sohbet etmektedir. ibn Fehd

1 MilfiQ, el-hztisos, s. 61; el-Meclisi, BiJzar, c. 66, s. 342. Ayru rivayet Hz. Hiiseyin'in bavarileri k:imlerdir, ~eklinde devam ettiriJerek de naldedilir. Bkz. Milfid, el-h1tisos, s. 61; daha sonra Mubamed BaJor ve Cafer es­Sadtk'm havarileri ile devam eder. Bkz. Nisaburi, Ravzatu'l-Voizin, c. 2, s. 282-283; el-Meclisi, BilzOr, c. 34, s. 675. 2 el-Meclisl, Bihor, c. 34, s. 674. 3 Ayru rivayetin de~~i.k kaynaklardaki nakli i~in bkz. Veram ibn Ebi Faris, Mecmua, c. 2, s. 241; ibn Fehd el­Hilli (841/1437), 'lddetii 'd-Dai, Daru'l-Kutiibi' l-isl3mi, basla yeri yok, 1407/1986, s. 124. 4 Deylemi, Hasan b. Ebi'l-Hasan (841/1437), A 'lomu'd-Din, Miiessesetu Al-i Beyt, Kum 1408/1987, s. 325; el-Meclisi, Bihar, c. 72, s. 368. • 5 ibn Ebi'l-Hadid, $erh, c. 3, s. 126.

-270-

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

el-Hdli, imarun hakikati, riyadan kurtul~, insanlardan uzakl~arak dini koruma ve selamete erme,

vakarh gorUnme ve yUcetigini gizleme konulanru anlatlrken bu sohbete yer verir. Rivayete gore 'Oveys

bir rahibe ugrar ve diinyadan niye uzakla§tp yahuzltgt tercih ettigini sorar. Rahip de cevaben ona §oyle

der: "Ey gen9! (Vahdet) yalmzlzgm tadzm almz~ olson onu sen de sever ve ondan lezzet alzrsm.

Yalmzlzk, ona zsmdzgzn takdirde ibadetin ba~z ve evvelidir" der. Dveys yeniden uzlet iyindeki insamn

yalmzltkta ne bulacaguu sorar. Rahip de insanlann §errinden ernin olmak ve onlardan kibar muamele

gormek istiyorsa, bunu yalruzhkla elde edecegi.n ve boylece rahata erecegini anlatrr. Rahibin

kon~mas1 yal.ruzltgm fazileti il.zerine devam eder1• Boylece Veysel bir rahip kadar yalruzhk ve uzlet

ehli olarak tarumlannu§ olur.

Veysel Karan.l'nin ibadet ehli oldugu yontinde 1mami kaynaklarda yOkya rivayet bulunmaktadtr.

c;evresindekiler onu fazla ibadeti ve az yemekten dolayt nefsine olan baslast sebebiyle mecnun birisi

olarak tarumlarlar. Evinden ezandan once ylkttgt ve ak§amdan sonra dondiigii, bundan dolayt yiizii.nii

pek goren kim.senin olmadtgt aktan.l.t.fl.

6. Veysel Karani'nin Duas1 ~il kaynaklarda Veysel Kara.nl'ye izafe edilen iki dua metni yer almaktadtr. Ul~abildigimi.z

kaynaklar arasmda, ilk omeklerini ibrahim b. Ali A.mili Kefami'nin el-Beledii '1-Emin adlt eserinde

gordiigi.imlii bu dualar oldukya miibalagalt bir biyimde takdim edilmektedir.

Meclisl'nin naklettigine gore kim bu dua ile yakanrsa; Allah onun duasma icabet edecek ve

biittin ihtiyaylannt giderecektir. Hz. Peygamber, ayltk ve susuzluk .yeken birisinin bu duadaki isimler

ile yalvardtgmda, onun ayltk ve susuzlu&l@u Allah Teala'run giderecegini. bir dag b~mda dahi olsa,

dagm onun susuzlugunu gidermesini istedigi kadar geni§leyecegini, bu dua ile bir deliye (mecnun) §ifa

istense, onun deliliginin kalkacagt.w ve dogumda giiyliik yeken bir ka~ bu dua ile yardun dilense,

Allah'm o kadtrun dogumunu kolayla§trracaguu buyurmll§tur. Buna ilaveten lark Cuma gecesi bu

duayt okuyan kim.senin Allah ile kendisi arasmdaki btittin giinahlanru affedecegini veya zalim bir

sultanm yaruna giren bir adanu, o zalim sultanm §errinden esirgeyecegi.ni, kimin de bu duayt okuyarak

uykuya dalarsa, uyudugunda Allah'm ona bu duadaki her bir harfin aras1da, yiizleri giine§ten yetmi§

bin defa daha giizel olan yetmi§ bin tane rub3.nl melek gonderecegini ve her bir melegin ona istigfar

ederek dua edecegini ve onun iyiliklerini yazacagt01 miijdelemi§tir. Aym §ekilde biiyiik giinah i§Iemi§

olsa bile bu duayt edenin biittin giinahlarmm affedilecegini ve geceleyin oliirse §ehit olarak olecegini

bildirmi§tir. Allah'm bu duayt edeni, onun ailesini, (duarun edildigi caminin) imamt ve mtiezzinini de

bagt§ladtgtru haber vermi§tir 4•

Aym §ekilde Muhaddis Nuri'nin zikrettigi, 'Oveys el-Kara.nl'den, Hz. Ali kanahyla nakledilen

bir hadiste, Hz. Peygamber mealen §Ciyle buyurmu§tur: "Kim yatmadan once bu duayz ederse, Allah

1 Bkz. ibn Fehd el-Hllli (841/1437), et-Tahsis, Medresetil!mam Mehdi, Kum 1406/1990, s. 13. 2 Verfun ibn Ebi Faris (605/1209), Mecmfia, c. 1, s. 154. 3 TU.si bu duayt Muhammed b. Vehban Muhammed adh birisinin naklettigini bildinnek:tedir. Bkz. et-TU.si, (460/1607), Ricalu'~-$eyh et-Tfisf, s. 444. 4 el-Meclisi, Bihar, c. 92, s. 390-391.

-271-' -

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu-

duaszmn her harft i9in yiizleri giine~ten yetmi~ bin deja daha giizel olan yedi bin ruhanf melek

gonderir, o melekler onun i9in istig[ar eder, dua eder ve bu duanzn hasenatznz da o kulayazarlar"1:

Seyyid ibn Tavus'un anlatb~, Hz. Ali'nin, Veysel Karam'ye ogrettigi diger dua ise ayru

§ekilde biryok ~eye §ifa olarak tasvir edilmi§tir. Rivayete gore Hz. Peygamber bu dua ile dua eden bir

kula Allah Teala'run icabet edecegini ve defalarca Peygambere haleflalacaguu bildirmi~tir. Birisi bu

duaYJ etse, akan su durur, ayhk ve susuzluk yeken birisi bu duaYJ okusa Allah, onun ayhk ve

susuzlugunu giderir, birisi bu dua ile herhangi bir dagm yerinden kaldmlmasmt istese o dag yerinden

kaldmhr, do gum giiyliigu yeken bir kadmm bu duaYJ okusa Allah, ona dogumunu kolayla§tmr, yangm .;-

ytkan bir ~ehrin ortasmda evi bulunan bir kimse bu duaYJ okusa, ~ehirdeki biittin evler yansa bile onun

evi yanmaz ve kurtulur, bir kimse bu duaYJ lark Cuma gecesi okusa, Allah o kul ile insanlar arasmdaki

ili~kilerinden kaynaklanan buttin giinahlanm affeder, gamll ve kederli bir kimse bu duaYJ okusa,

Allah, onun gam ve kederini giderir ve bu dua ile :zalim bir sultana beddua eden birisine Allah icabet

eder. DuaYJ nakleden miiellif aslmda bu duarun faziletlerinin daha da fazla oldugunu, ancak sozii lasa

kestigini bildirmekteW.

1 Duarun metni ~u ~ekildedir: W::;... o.:.llo.IJ ,j.!. W~ ~ ~ jS" .:r' .;~~ .:f ~ '>J.:.i.JI >~\111 _,.o\&11 ,_,ilo.JI _,.oll.ll ,;.s::.,JI >~I •YJ.ll ,~1 <IJI'jJI •r':M ~

.,. ~J ··~ J"'"l "<!rl.,..; .i-! ,.._. 'iJ ri' .!l.J..:.~ 'iJ .~~~ .!-4 JyJ 'iJ 4:.o,;W.!l_r..; 'i <!.i.h .:.;I ,.;,t:..,. .;,t:. ~ 'i.; ~ •.s.ri ~~J • '1! yy.UI A 'i <iJ .; pli..,..;; ..:.....ll>J ;._,.... ~ • .r-JII:ll .,. ~ .,J! .:.;I 'i!ol! 'i .!lilo..,..o •<i? Jl.o"l t. l!.r'l .,. .; Ji.-J ·--~ Jl.o"l t.. l!.r'l

t..,L..J rl-'J 41J .14>v -G .)s ..In ~J ~~.:.WI .&11 'i! i_jj 'iJ Jy- 'iJ .r-Jt..ll Y> .dl .w.lij ,.:.;I

Duarun Tiirkyesi: "Ey es-Se/am, e/-Miimin, el-Miiheymin, el-Aziz, el-Cebbar, el-Miitekebbir, et-Ttihir, el-Mutahhar, el-Ktihir, el-Kadir, el-Muktedir olan Allah '1m. Ey en derin srkmfl ve ihtiyat;larda kendisine t;e§itli diller ve lisan/ar ile iltica edilen, Ey kendisini bir szkmtmm me§gul etmedigi, Ey zamamn kendisini degi§tirmedigi ve mekanm kendisini ku§atmadzg,, kendisini uyku ve uyuklamanm tutmadzg,, i§lerimi, zorlugundan ve szkmflsmdan korktugum §eylere kar§l kolayla§flr! Seni tesbih ederim ve Senden ba§ka i/ah yoktur, §iiphesiz ben zalimlerden oldum, kotiiliigiimii ve nefsime zulmettigimi bildim, beni bag,§la, §iiphesiz senden ba{ka giinahlarz bag,§layacak yoktul'. Alemlerin rabbi o/an Allah 'a hamd olsun, yiice ve giit;lii olan Allah 'tan ba§ka giicii yeten yokfltr. Nebisi o/an Muhammed ve tiline selam olszm. " Bkz., Seyyid ibn Taws (664/1265), Miihecii'd-Dua'vtit, inti~iiratu Daru'z-Zehiiir, Kum 1411/1995, s. 103; ibrahim b. Ali Amill Kefami (905/1499), el-Beledii'l-Emfn, basla yeri ve t:arihi yok., s. 377 vd; Muhaddis Niiri, Miistedrek, H. 5335, c. 5, s. 48. . 2 Duarun metni de ~u ~ekildedir: J; 1:.\:011 .:.;I .;t~l >~ J .;r-i>v..ll .;,t-Ilt o.!llt..i .!!~ J! ...,.S} 'iJ o.!.IJ! ...,_&.>! J .!!~ Jl..l 'i J o.!llt..l .,J! ~I ~)1 ,:,-)I .ill ~

.J\.o.>-J It Jl1 It If! 'i! .!l_,!l....t .;,1 ~l,o.IJ ~ 'i .,.=JI ~~ J ~ JL. .... II ~~ .!111..1 .:.~>.Ill ei.J J ..:.oi.: ... ,. JI ..,_.'IS" J ..:.0\:: ... h <r'- ..:.olf-ll .j..U ..:.oi_;:>'JI

~.rl J lil,.o 1.41?-~ ~J o.!.l:.olfl}l J ilp .!!= ~~~ J o.!JJ! ~~ J ~ .:.L'I..o..<l rAJ~ 'i ...=J' .!.1.N J \,WI o.!ll~:.ol J ._..-...JI .:.L'I..o..<~ J

o.!lJ JA \"""I~ J o.!.lL'I.... r.rJ 'il ~ ,j>- J J.l~~ ~\) '! .!)~.) 1)1' <Y' ~j J o\,;pj J "-:"" <!.UI ~I .,P--~1 .,j.l>.JI .Jjy.....ll .!)........~.! J ~~~ o.!.1:,.

.:r' !lj~l J ~~ J .!.L:>_r u- '! .!!~~I"""'~ J 1.!.7-l 4.o.W ~ J( ~ .:r' 1.!.7-l ~ .!11 JA \"""I~ J .JU_;ll J .l.I'Jll J ~~~ J il,u:ll.}

..:.0~1 .U .:r' .~~ .!!~~~ ~ Jl Jf.. Jl ~ Jl .)! .} o.!1J .1,.- J...$ JS' ._;>u. J .:..l!.ll .;,r-,r-11 J ~ c)!•,_!l J o.!.IJ! cr.:J'I}I J o.!1J .;r.UWI ._;>u. J ~

~ lip.o o.!.IJ! o.!.1:,. .:..0.;> .!II_,.. ...-J 'i J .!!~ 1}1.<- .o.,;.U ~ 'i JAW 1)1' ·~ J!t 'i .:r' J .u_,; .:...i.U J ~I .)s J_r.( J ..,.j': ~ J clli

~~ rlf'JI J J~l J) .J>>"JI J ..:.Oljt...JI ~.1! .;,l.;.ll .JI.:>JI .:.;I 'i! olj 'i .&1 .:.;1 .!.1;~ o.!lll..l ~~ _;P JS' ..,..;1 ~ .!.11~~ <Y' ~ 'i J ~

.:..;! J .:....JI l.il J .....,I .:.;1 J pi \il J .,roll .:.;I J JJ.UI l.il J y,j.ll .:.;I J .!ly....JI \il J cl!WI .:.;I J .y.ll \il J y)l .:.;I ~)1 ,;,-)1 i~l.f.!JI J ...,....SI

J ~~ l.il J I! _,ill .:.;I J J_,I.>WI l.il J ..;JWI .:.;I J .}>WI l.il J ~)1 .:.;I J .,_;.WI \il J »"'I .:.;1 J ·~I l.il J .,.._....ll .:.;I J ._.;I.Cll l.il J .}1.,11

J .J ..:.op .U .,_;.!.. .:r' ~ .!.ll~ .u.r.J J '! ~~ J .Y! ..:.~ .:r' ,y-1.:.;1 J J~l l.il J Jjl}l .:.;I J ....O.v..ll l.il J .;r.,o"ll .:.;I J .}'WI lil J c}-li.:.JI

~>' J<$.1lJJ<$.1l'l .l:!JI/.1.:! .1.-J~~~ ~~'i Jo;.JJ ~...o._..;~ J~JIJ,r l!~ J.j pli ~ ..:.Ol!~.u ·~.,.~

rlf'JI J J~l 1• It .:J:..:...~­

Duarun Tiirk9esi: Rahman ve Rahim o/an Allah 'm aliryla, Ey Allah '1m yalmz Senden isterim ve Senden ba§kasmdan istemem. Yalmz Sana yonelirim, Senden ba§kasma yonelmem. Ey korkan/arm giivenligi ve

-272-

. ·-~ \

- Uluslararas1 Veysel Kareni Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

Veysel'e izafe edilen bu dualarm biiyillc bir miibalaga ile tarutxl<hgt aylk:trr. Allah kullarmm

dualanm dogrudan i~itebilir ve diledigine diledigi gibi icabet edebilir. Bu metinlerin iizerinde daha

fazla durmaya gerek yoktur.

7. Veysel Karani'nin Oliimu imam.l kaynaklar Veysel Karani'nin oliimiinii Stffin sava~mda ve ~ehit oiarak tasvir ederler. En

eski kaynaklardan olan ~eyh Miifid'in, Cabir el-Cu'fi kanahyla Cafer es-Sa<hk'tan naklettigine gore

Hz. Peygamber'in cennetle miijdeledigi ve bunlarm Hz. Peygamber'i gormedigi Tabinden iiy ki~i Hz.

Ali ile birlikte Slffi.n'e kanlnu~trr. Bunlar arasmda Uveys el-Karani de bulunmaktadrr1• Meclisi de

muhtemelen ayru rivayeti aktarmakta lakin o Veysel Karani'yi bir yerde yarah2, b~ka bir yerde de

olm~ birisi olarak tasvir etmekte&.

Stffin' deki oliimiinii anlatan oteki rivayetler ise Veysel Karani'~ iki l.ab.y, ok ve ll11Zragt ile

gelmesi, Hz. Ali'ye selam verdikten sonra onunla vedala~mast, Rebia kabilesinden olan taraftarlan ile

birlikte sav~a katlhp ~ehit olmast ~eklindedir4• Anlatxlanlara gore ~ehitler arasmda onun da cenazesini

bulan Hz. Ali onun namaziiu lal<hnr ve onu defnede~.

emanett;ilerin kom~usu ba~kasmdan degil sadece Senden isterim. Sen hayrrlarm sahibi ve on/an at;an, tuzaklardan komyan ve giinahlarr silensin, iyilikleri yazan ve dereceleri yiikseltensin. Senden istenecek ~eylerin en giizelini, Ya Allah ve Ya Rahman ismin ile ve daha ba~kasma muhtat; o/unmayacak isimlerin ile ve Esma-i Hiisna'nla beraber oteki yiice isimlerin ile istiyorum. Senden sayrsiZ nimetlerini en comert, en sevgi/i ve en ~erejli ve vesile balnmrndan Sana en yalnn ve cevap vennen balnmmdan en t;abuk olan isimlerin ile istiyorum. Senin sevdigin ve rGZI oldugun, mahzzm;·celil ve yiice olan isimlerin ile istiyorum. Sana dua edenden razz oldugun ve duasma cevap verdigin isimlerin ile istiyorum. Senden istedigi zaman onlarr mahrum etmedigin ldmselerin hakla it;in istiyorum. Tevrat'ta, lncil'de Zebur'da ve Furkan'dald isimlerin ile istiyorum. Yaramklarrna ogrettigin ve ogretmedigin isimlerin ile Ar~r ta~ryan ve oteld meleklerin Sana yakard1gr isimler ile ve yaramklann it;inde saf ve temiz kullarzmn t;agrrdlgr isimler ile istiyorum. Sana yalvaranlarrn, Sana s1grnanlarm hak/a it;in, karadaki, denizdeki, dagdaki ovadaki biitiin kullanmn hakln it;in Senden istiyorum. Szlnntzsr artan, giinahlan ¢ogalmr~, he/ala yak/a~mt~, kuvveti zayiflamt~, ameline giivenmeyen, hatalarzna Senden ba~ka bagr~layicr bulamayan ve Senden ba~ka kat;acak yeri ·a/mayan, boynu biikiik kimsenin ya/varmasz ile Sana yalvarryorum. Ey biitiin fakirlerin dostu o/an Allah '1m Senden istiyorum. <;iinkii Sen, kendisinden ba~ka ilah olmayansm. Sen seven ve nimeti bol olansm, goklerin ve yerlerin sahibisin, celal ve ikram sahibisin, goriinen ve goriinmeyeni bilen, Rahman ve Rahfmsin. Sen Rabsin ben kulum, Sen sahipsin ben ki5leyim, Sen azfzsin ben zelilim, Sen zen gins in ben fakirim, Sen ya~ayansm ben o/enim, Sen balnsin ben fanfyim, Sen giizelsin ben t;irkinim, Sen bagr~layansm ben giinahkarmr, Sen rahimsin ben isyankarrm, Sen yaratansm ben yaratzlanm1, Sen giit;liisiin ben zayrfim, Sen ihsan edensin ben ya/varanm1, Sen giiven/ik verensin ben korkanrm, Sen nzrk verensin ben riZlklanamm. Ho~nut olmadiklarmm yardrmma ko~acak olan yine Sensin. (:iinkii Sen nice hatalz ve giinahkOrlarz affettin. Ey Allah 'tm beni de bagr~/a, bana merhamet et, ba~zma gelenlerden beni koru, gizli giinahlariml sak/a, benim, ana-babamm ve t;ocuklar1mm e/inden tut. Ey celal ve ikram sahibi olan Allah'rm bize rahmetin/e muamele et ... Bkz. Seyyid Tim TavOs, Miihecii'd-Dua'vat, s. 104; Bkz. e!-Meclisl, Bihar, c. 92, s. 391-392. 1 Bu isimlerden diger ikisi, Zeyd b. Suhan el-Abdi ve Ciindebii'l-Hayr el-Ezdl'dir. Ciindebii'l-Hayr diye tanunlanan ismin EbO. Zer olma ihtimali .bulunmakta ve aynca ara~tmna)'l deger niteliktedir. Bkz. Mi.ifid, el-

. httisas, s. 81. 2 el-Meclisi, Bihar, c. 33, s. 65. 3 el-Meclist, Bihar, c. 32, s. 618. Veysel Karani'nin efsanevi ki~iligi kabrinin nerede. oldugu konusunda da kendisini gosterir. Onun kabrinin Yemen'de oldugu olmak ilzere, Kazvin, KirmaD§ah, ~am yakmlanndaki Babu'd-Daim kabristaru, Hicaz, Horasan. Hindistan ve bunlara ilaveten Tiirkiye'de Bursa'nm Gemlik yolu ilzerinde Anctlar meydarunda, Manisa, Mardin, Kurtalan, Lice ve Siirt'in Baykan 1l~esi yalanlanndaki tiirbe de onun mezan olarak bilirunektedir. Bkz., Ocak, Oveysilik, 83 vd. 4 el-Ke~~~. Rica/, c. 2, s. 316-317; Mirdfunad jhtiyaru Marifeti'r-Riciil, c. 2, s. 316-317. 5 el-Mazenderaru, Menalnb, c. 3, s. 177; el-Meclisi, Bihar, c. 32, s. 584. · ·

-273-

- Uluslararasi Veysel Karen! Ve Manevi Kiiltiir Mirasimiz Sempozyumu -

Veysel Karani hakkmda aktanlan rivayetler ~ayet gerc;egi ifade ediyor ve gerc;ekten bOyle bir

~ahsiyet y~anu~ ise Sdfin'de olmii§ ve orada defnedilmi~ olmabdlr. Ona izafeten yapuan mezar ya da

tilrbeler, ya onun hayatmda iken ziyaret ettigi yerler ya da makaiDl olarak kabul edilmelidir. irfapt

gelenek ac;1smdan ikinci ihtimal en makbulii olarak goriinmektedir.

So nus;

imami kaynaklarda tasvir edilen Veysel Karani, on iki imamm c;ogunda oldugu gibi gizemli,

efsanevi bir ki~ilik ve ya~anhya sahiptir. Hie; gormedigi halde Hz. Peygamber'e iman etmi~tir. Meczup ·:·

ve dervi~ bir ya~antl siirmii~. dertlere derman olan dua bilgisine sahip olm~. diinyaya hie; itibar

etmemi~, haklmm. yanmda ve bakslZln kar~1smda yer aliDl~t1r. Yalruzl18J sec;mi~. oyle ya~aiDl~ ve bu

ya~antlsmm Odillii olarak Mudar ve Rebia kabileleri miktarmca giinahkara ~efaat etme ayncab~

kazannu~tlr. Muaviye'ye d~man ve Hz. Ali'ye dost olmu~. bu dostlugunu onun saflarmda sava~1p,

orada ~ehit olmakla gostermi~tir. Ozetle irfani gelenegin ideal bir tipi olarak, $iiligin daha ortaya

c;lkmadl8J donemde y~anu~ bir $ii olarak tasvir edilmi~tir.

Kaynaklar

Allame Htlli, Ebu Mans11r el-Hasan b. Yusuf b. Mutahhar el-Esedi (726/ 1325), Riedl, thk., Cevad ei-Kayyfuni,

Kum 1411/ 1990.

Deylemi, Hasan b. Ebi'l-Hasan (84l/1437), ir§adu 'l-Kuliib, n~r. lnti~fu-atu $erif R.Jzci, Basla yeri yok,

1412/ 1991.

__ _. A '/amu 'd-Dfn, Miiessesetu Al-i Beyt, Kum 1408/1987.

el-Ke~~i, Muhammed b. Amr (IV/X. asnn yanst), Ricdlu Ke§§f. Me~hed, 1348/1929; tlk.; Mirdamad el­

Esterabadi (1041/1631), ihtiydru Marifoti'r-Ricdl, e/-Ma'ritfbi Ricdli Ke§§f. ~. Seyyid Mehdi er-Recai, Kum

1404/1983.

el-Mazenderaru, Muhammed b. $ehri A~iib (588/1192), Mendlabu Ali Ebf Tdlib, Kum 1379/1959.

el-Meclisi, Muhammed Balar (1110/1698), Biharu '1-Envdr (1- 110), Beyrut 1404/1698.

tbn Davild Htlli (VIIXJI asnn sonu), Ricdlu ibn DdvUd, Tahran 1383/1963.

tbn Ebi'l-Hadid, Abdulhamid Hibetullah b. Muhammed b. el-Hiiseyin (655/1257), $erhu Nehci'l-Be/dga (1-20),

Kitaphane-i·.Ayetullah M~i, Kum 1404/1984. .

tbn Fehd el-Htlli (841/1437), et-Tahsfs, Medresetti imam Mehdi, Kum 1406/1990.

__ _. 'Iddetii'd-Ddf, Daru'l-Kiitiibi'I-islami, basla yeri yok, 1407/1986.

tbrahim b. Ali Amili Kefami (905/1499), ei-Be/edii '1-Emin, basla yeri ve tarihi yok.

Korkmaz, Stddlk, Hz. Ali'nin Vasilig; Dii§iincesi, Konya 2008 . . Kutbeddin Rei vendi (573/1177), ei-Hardic ve '1-Cerdih, Miiessesetii imam Mehdi, Kum 1409/1993.

Muhaddis Nun ( 1320/1902), Miistedrekii 'I-Vestiil ( 1-18), {Cum, 1408/ 1987. Miifid, Ebu Abdullah Muhammed (413/ 1022), el-ihtisds, Kum 1413/1992.

---' lr§dd, Kum 1413/ 1992.

---' el-Ceme/, ~eyh Miifid Kongresi, Kum 1413/ 1997.

Nasr b. ~i:izcihim b. Seyyfu- Minkari (212/827), Vaka 'tu 's-Srffin, Kum 1403/ 1982.

Nisaburi, Muhammed b. Hasan Fetal (508/114), Ravzatu 'l-Vdizin, ini~aratu R.Jza, Kum trz.

Ocak, Ahmet Ya~ar, Siifilik Geleneginin Efsdnevi Onciisii Veysel Karenive Oveysflik. Dergah Yaymlan, istanbul

2002.

Seyyid tbn Tavils (664/1268), Miihecii'd-Deavdt, 1nti~fu-atu Daru'z-Zehair, Kum 1411/1995.

Seyyid Radi (406/1015), Hasdisu '1-Eimme, Mecmeu'l-Buhiis, Asitani Kuds 1406/1990.

Tabersi, Eminu'l-islam, Fad! b. Hasan (548/1153), Aldmu '1-Verf, Daru'l-KUtUbi'1-fslamiyye, Tahran trz.

· Veram tbn Ebi Faris (605/1209), Mecmuatu Veram, lnti~fu-atu Mektebeti Faldh, Kum trz.

-274-