Uluslararası İlişkilerde ÇATIŞMADAN GÜVENLİĞE

- Okumalar -

DerleyenlerMustafa Aydın

Hans Günter Brauch - Necati PolatMitat Çelikpala - Ursula Oswald Sprıng

Uluslararası İlişkilerdeÇATIŞMADAN GÜVENLİĞE-Okumalar-Derleyenler Mustafa Aydın - Hans Günter Brauch - Necati Polat -Ursula Oswald Sprıng - Mitat Çelikpala

‹stanbul Bilgi Üniversitesi Yay›nlar› 398Siyaset Bilimi 44

ISBN 978-605-399-253-0

1. Bask› ‹stanbul, Ekim 2012

Bu kitapta yayınlanan makalelerin kullanılmasına izin verdiği içinUluslararası İlişkiler Dergisi’ne teşekkür ederiz.

© Bilgi ‹letiflim Grubu Yay›nc›l›k Müzik Yap›m ve Haber Ajans› Ltd. fiti. Yaz›flma Adresi: ‹nönü Caddesi, No: 43/A Kufltepe fiiflli 34387 ‹stanbulTelefon: 0212 311 52 59 - 311 52 62 / Faks: 0212 297 63 14

www.bilgiyay.comE-posta yayin@bilgiyay.comDa€›t›m dagitim@bilgiyay.com

Yay›na Haz›rlayan Fahri AralTasar›m Mehmet UluselDizgi ve Uygulama Maraton DizgieviDüzelti Remzi AbbasDizin Özgür YıldızBaskı ve Cilt Sena Ofset Ambalaj ve Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok Kat 6 No: 4 NB 7-9-11 Topkapı İstanbulTelefon: 0212 613 03 21 - 613 38 46 / Faks: 0212 613 38 46

‹stanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data

A catalog record for this book is available from the Istanbul Bilgi University Library

Uluslararası ilişkilerde çatışmadan güvenliğe: okumalar / derleyenler; Mustafa Aydın ... [et al.].536 p.; 19x24 cm.Includes bibliographical references and index.

ISBN 978-605-399-253-0

1. International relations - Miscellanea. 2. International politics. 3. Security, International.4. Globalization. 5. World politics. 6. Foreign relations. 7. Political science I. Aydın, Mustafa.

JZ1242.U48 2012

Uluslararası İlişkilerde ÇATIŞMADAN GÜVENLİĞE

– OKUMALAR –

DerleyenlerMustafa Aydın

Hans Günter Brauch - Necati PolatMitat Çelikpala - Ursula Oswald Sprıng

‹çindekiler

xiii Yazarlar xv Önsöz

1 GİRİŞ

3 1 MuhteşemOrtaklık:KantveClausewitz Ali L. Karaosmanoğlu 5 EbediBarış 9 MutlakSavaş,GerçekSavaş 13 “EbediBarış”tan“GerçekSavaş”lara

17 2 Rousseau’nunSavaşveBarışKuramı:AdaletOlarakBarış Faruk Yalvaç 21 Amour de Soi / Amour de Propre:RousseauveHobbes 26 GenelİradeveToplum 29 DevletlerArasıİlişkiler 31 RousseauveKant 34 AbbedeSaintPierre’inBarışPlanı 36 AdaletOlarakBarış

43 BİRİNCİKISIMSavaşveÇatışma

45 3 İlkçağlardanGünümüzeHaklıSavaşKavramı Fulya Ereker 45 GirişveKavramsalÇerçeve 47 TarihselGelişmeSüreci 47 KlasikDöneminMirası 49 KuramınGelişmesiveDininEtkisi 50 AureliusAugustinus 52 KiliseHukuku 53 ThomasAquinas 54 ModernDönem:UlusalMonarşilerveUluslararasıHukuk 55 FranciscodeVitoria 57 FranciscoSuárez 59 HugoGrotius 61 EgemeninGücüveUlusalÇıkar 62 NiccoloMachiavelli 63 HümanistPasifizm 64 ThomasHobbesveAydınlanma:LeviathanveEbediBarışPlanları 65 19.Yüzyıl:LiberalizmveGüçDengesi 66 20.Yüzyıl 72 SonuçYerine

vi içindekiler

75 4 Westphalia’danGünümüzeSavaş Muzaffer Ercan Yılmaz 75 Giriş 76 Westphalia’danSoğukSavaş’a 77 SoğukSavaşDönemi 82 SoğukSavaşSonrasındaYeniDünyaDüzeniveSavaşOlasılığı 86 DünyanınGeleceğiveSavaş

89 5 TerörveDevletTerörizmiÇağındaSavaşveBarış Rıchard Falk 90 SiyasiŞiddetinKüreselleşmesi 95 DevletTerörününAlakası 97 Sonuç

99 6 TerörünSosyolojisi:ToplumsalKökenleriAnlamaİmkânı Talip Küçükcan 99 Giriş 102 SosyolojininİmkânlarıvePotansiyelKatkıları 104 TerörünSosyolojikAnatomisi 106 SosyalleşmeBağlamı:Sosyo-PolitikÇevre 109 Küreselleşme,YeniSömürgecilikveHegemonya 112 ŞiddetiMeşrulaştırmaAracıOlarakDin 115 Sonuç

117 7 İslâmÖrneğindeKüreselleşenDünyada KimliğeDayalıGüvenlikTehditleri Mustafa Aydın - Sinem A. Açıkmeşe 117 Giriş 119 KimliğeDayalıTehditlerileKüreselleşmeArasındakiİlişki 123 İslâmîTehditEfsanesi 127 EfsanedenGerçeğe:İslâmîKimliğeDayalıGruplarveGüvenlikTehditleri 129 Sonuç

131 8 SavaşlardaAsker-MedyaİlişkilerininGeldiğiSonAşama: İliştirilmişGazetecilik Haldun Yalçınkaya 131 Giriş 132 MedyaveSavaş 133 SavaşHaberciliğininGelişimi 137 ÇatışmaAlanlarındaAsker-Medyaİlişkileri 137 SavaşMuhabirlerininGüvenliği 138 SavaşAlanındaGelenekselAsker-MedyaİşbirliğiUsulleri

içindekiler vii

141 IrakSavaşıÖncesiMedyaveCNNEtkisi 143 SavaşAlanlarındaYeniSistem:İliştirilmişGazetecilik 149 Sonuç

151 İKİNCİKISIMBarışveGüvenlik

153 9 UluslararasıİlişkilerdeGüvenlikKavramı John Baylıs 153 Giriş 154 GüvenlikÜzerineGeleneksel“Realist”Görüşler 156 TartışmalıBirKavramOlarakGüvenlik 157 KaramsarlarOlarak“Realist”ve“Neorealistler” 158 İyimserlerOlarak“Realist”ve“Neorealistler” 160 AlternatifYaklaşımlar 164 Sonuç

167 10 GüvenliğinYenidenKavramsallaştırılması:Barış, Güvenlik,KalkınmaveÇevreKavramsalDörtlüsü Hans Günter Brauch 167 Giriş 168 GüvenlikKavramı 177 Olaylar-Yapılar-KavramlarveEylemler 179 BağlamsalDeğişimveKavramsalYenilik 180 KavramsalYenilikMerkezleriveYönlendirenler 181 BölgeselGüvenliğinYenidenKavramsallaştırılması 182 KavramsalDörtlü:GüvenlikveBarış’ınKalkınmaveÇevreyleBağlantısı 183 BarışKavramları 186 KalkınmaKavramları 188 ÇevreveEkolojiKavramları 188 GüvenliğinBarış,ÇevreveKalkınmaylaBağlantıları 190 ÜçGelenekteBarışveGüvenlikArasındakiBağlantılar 191 BarışveÇevreArasındakiBağlantılar 191 BarışveKalkınmaArasındakiBağlantı 192 KalkınmaveÇevreArasındakiBağlantılar 193 KalkınmaveGüvenlikArasındakiBağlantılar 194 GüvenlikveÇevreArasındakiBağlantılar 194 GenişletilmişBirGüvenlikKavramınınDörtSütunu 194 Devlet-MerkezliGüvenlikİkilemi 195 İnsan-MerkezliBekaİkilemi 196 Sonuç:GüvenlikAnalizininKavramsalDörtlüsü, AltıBağlantıveDörtSütunununÖnemi

viii içindekiler

199 11 Homeros’danHobbesveÖtesine: AvrupaGeleneğinde“Güvenlik”Kavramı J. Frederık M. Arends 199 Giriş 200 “Securitas”:KavramsalGelişim 200 KavramınLatinceKökenleri 201 YunancaKökenler 202 HomerosveTukidides’de“Güvenlik” 207 RomaFelsefesindeSecuritas 211 Pax-RomanaOlarakSecuritas 211 RomalıSecuritas’tanHıristiyanCertitudo’ya 212 OrtaçağlardanReformasyonaSecuritas 213 Hobbes’unGüvenlikKavramlaştırması 216 HobbesçuKavramınEleştirisi 217 20.YüzyıldaSosyalGüvenliğinOrtayaÇıkışı 220 Sonuçlar

223 12 LatinAmerika’daBarışÜzerineDoğulu,AvrupalıveYerliDüşünce Úrsula Oswald Sprıng 223 Giriş 224 Hindistan’daŞiddetKarşıtıDireniş 226 Çin’inBarışDüşüncesi 229 LatinAmerika’nınBarışArayışı 231 Yunan,RomaveHıristiyanDüşüncesindeBarış 234 KarşılaştırmaveSonuç:FarklıGeleneklerdeBarışDüşüncesi

239 13 EkonomikGüvenlik Czeslaw Mesjasz 239 Giriş 241 GüvenlikveİnsanFaaliyetlerininEkonomikBoyutları: KavramsalAçıklama 242 GüvenlikKavramıveEkonomiDüşüncesi 245 EkonomikGüvenlikSöylemindeGüvenlikleştirmeSorunları 248 EkonomikGüvenlikTemelKavramı 250 EkonomikGüvenlik:KuramsalSöyleminTemelAlanları 250 BirÜlkeveyaDevletinEkonomikGüvenliği 251 EkonomikGüvenliğinSistemselTanımları 252 BireylerinEkonomikGüvenliği 253 UlusalveUluslararasıFinanstaGüvenlikveİstikrar 254 KüreselleşmeveEkonomikGüvenlik 256 Sonuç

içindekiler ix

259 14 ToplumsalGüvenliğinDeğişenGündemi Ole Wæver 259 Giriş 260 ToplumsalGüvenlikKavramı 264 ToplumsalGüvenliğininGündemi 269 ToplumsalCinsiyetveDin:GüçlüİkincilDinamikOlarak ToplumsalGüvenlik 269 Din 272 ToplumsalCinsiyet 274 DeğişimlerveEğilimler 279 Sonuç

281 15 ÜtopyailePratikArasında:Uluslararasıİlişkilerde İnsanGüvenliğiKavramsallaştırması A. Şevket Ovalı 281 Giriş 282 İnsanGüvenliğiKavramınınKuramsalArkaPlanı 289 KavramınDoğuşuveGelişimi 295 ÜtopyadanGerçeğeİnsanGüvenliği 301 UygulanabilirliğinSınırları 307 Sonuç

309 16 GüvenlikveÇevreBağlantılarınaYenidenBakmak Sımon Dalby 309 Giriş 310 Çevre-GüvenlikTartışmasınınİlkSafhaları 312 Çevre-GüvenlikBağlantılarıveKalkınma 314 KüreselÇevreDeğişikliğiveHassasiyet 316 EkolojikAyakİzleriveÇevreselBarışıSağlama 318 Çevre,KalkınmaveKaynakSavaşları 320 ÇevreveBireyGüvenliği 321 Sonuçlar:ÇevreveGüvenlikAraştırmalarında DördüncüAşamayaDoğru

323 17 AskerîGüvenliğinDeğişenGündemi Barry Buzan 323 Giriş 325 1648’den1945’eAvrupaKlasikBüyükGüçDönemi 326 SoğukSavaş 329 SoğukSavaşSonrası 332 11EylülSonrası 334 Sonuç

x içindekiler

337 18 “Güvenlikİkilemi”niYenidenDüşünmek: GüvenlikÇalışmalarındaYeniBirPerspektif Ali Bilgiç 338 KavramınDoğuşu 339 KavramınZenginleştirilmesi 342 KavramınYenidenTanımlanması 342 Güvenlikİkilemi,GüvenlikParadoksuDeğildir 343 GüvenlikİkilemininMerkezinde“Seçim”Vardır 343 GüvensizlikMantıkları 347 UluslararasıGüvenlikİçinGüven 350 OsloBarışSüreci 352 Sonuç

353 19 TeorivePratikteGüvenliğinBölgeselleşmesi Björn Hettne 353 Giriş 355 GüvenlikteBölgeselleşmeninBoyutları 357 BölgeselÇatışmalarınKüreselSeyri 360 ÇatışmaİdaresininAnalizi 360 Aktif-Önleme(Pro-vention) 361 ÖnleyiciDiplomasi(PreventiveDiplomacy) 363 BarışıYerleştirme(PeaceSettlement) 363 ÇatışmaÇözümü 364 ÇatışmaSonrasıYenidenİnşa 365 BölgeselÇatışmaYönetimininGeleceği

369 20 YenidenGüvenlikTopluluğu:Benzerliklerin KarşılıklıBağımlılığındanFarklılıklarınBirlikteliğine Beril dedeoğlu 369 Giriş 370 KüreselleşmeveKarşılıklılık(Reprocity) 372 KarşılıklılıkİlişkileriveGüvenlik 374 Karşılıklı-GüvenlikBağıntısıModeli:Deutschve“GüvenlikTopluluğu” 377 DeutschienGüvenlikTopluluğununEleştirisi 380 YenidenGüvenlikTopluluğu:FarklılarveFarklılıklarArasıEtkileşim (Inter-Diversities Transaction) 383 SonuçYerine

385 21 GüvenlikYönetişimiÇerçevesindeÖzelAskerîŞirketler Burak Tangör - Haldun Yalçınkaya 385 Giriş 387 GüvenlikYönetişimiKavramı 389 ÖzelAskerîŞirketlerinTanımıveSınıflandırılması

içindekiler xi

390 TarihselSüreçteSavaşAlanlarındaMaddiKazançSağlayan Devlet-DışıAktörler 393 ÖzelleştirmeveDışKaynaklardanYararlanma 395 ÖzelAskerîŞirketlerveFaaliyetleri 399 ÖzelAskerîŞirketlerinNormatifBoyutu 404 Sonuç

407 22 UluslararasıÇatışmalardaÜçüncüTarafMüdahalesi: SoğukSavaşSonrasıDönemdeBarışGüçleriveBarışınTesisi Muzaffer Ercan Yılmaz 407 Giriş 408 UluslararasıÇatışmalardaBarışGüçleri 409 SoğukSavaşSonrasıDönemdeBMBarışGüçleri 412 Değerlendirme:BMBarışGüçlerinin UluslararasıÇatışmalardakiEtkinliği 414 UluslararasıÇatışmalardaBarışınTesisi 414 ÜçüncüTarafMüdahalesindeZamanlama veİdealÜçüncüTarafÖzellikleri 415 Güvenilirlik 417 TaraflaraveUyuşmazlığaAşinalık 418 Tarafsızlık 419 ArabuluculukDonanımlarınaSahipOlmak 419 ArabuluculukSürecininİşleyişi 421 BarışınDesteklenmesi 421 KarşılıklıBağımlılıkİlişkisiveOrtakAmaçlarOluşturmak 423 EğitimSistemininRevizyonu 424 GüvenOluşturucuÖnlemler 426 Demokratikleştirme 427 Sonuç

429 23 ÖnleyiciDiplomasiPratiğiveTeorisi Sezai Özçelik 429 Giriş 431 ÖnleyiciDiplomasiyeGenelBakışveÇatışmaÖncesiAnaliz 432 ÖnleyiciDiplomasi(ÇatışmanınÖnlenmesi)NedenGerekli? 433 ÖnleyiciAksiyon 433 ÖnleyiciAksiyonKategorileri 434 UluslararasıÇatışmaÖnlemeAksiyonununDörtParadigması 435 ZorlayıcıDiplomasi 435 ÖnleyiciKonuşlandırma

437 ÖrnekOlay:MakedonyaCumhuriyeti 437 ÇatışmaAlanları 438 ArnavutSorunu 439 Makedonya:ÖnleyiciKonuşlandırmanınTestEdilmesi

xii içindekiler

440 Değerlendirme 442 BMÖnleyiciMisyonuSonrasıGelişmeler 442 DerslerveTavsiyeler 443 Sonuçlar

445ÜÇÜNCÜKISIMTürkiye’deSavaştanGüvenliğe

447 24 Türkiye’deSavaşDüşüncesi Serdar Palabıyık 447 Giriş 448 İmparatorluğunKuruluşundanZitvatorok Antlaşması’naKadarSavaşAlgısı(1299-1606) 451 ZitvatorokAntlaşması’ndanIII.SelimDönemineKadar SavaşAlgısı(1606-1789) 455 III.SelimDönemindenOsmanlıDevleti’nin DağılmasınaKadarSavaşAlgısı(1789-1919) 463 MilliMücadeleveTürkiyeCumhuriyeti’nin İlkYıllarındaSavaşAlgısı(1919-1938) 466 Sonuç

467 25 Türkiye’deBarışdüşüncesi Necati Polat 467 Giriş 469 DevletAklı:BirEleştiri 473 ToplumsalBarışınEkonomiPolitiği 477 Millet,Beynelmileliyet,DünyaDevleti 482 BütünleşmeveDağılma:BirTarihVizyonu 487 SoğukSavaşveFederalBarış 489 Sonuç:İkiBarışTasavvuru

491 26 Türkiye’deGüvenlikKavramsallaştırması Mustafa Aydın 492 Türkiye’deGüvenliğinTarihselBağlamı 497 CoğrafiGerçeklerveGüvenlikJeopolitiği 500 TürkSilahlıKuvvetleri’ninRolü 502 SoğukSavaş’ınSonuveTürkiye’ninGüvenliğindekiDeğişimler 506 Sonuç

509 Dizin