ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK...
Transcript of ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Volkan Barış KİYAĞA
SEYHAN BARAJ GÖLÜ’NDE SUDAK (Sander lucioperca Bogustkaya &
Naseka, 1996) AVCILIĞINDA KULLANILAN MONOFİLAMENT SADE
UZATMA AĞLARININ SEÇİCİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI
SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI
ADANA, 2008
I
ÖZ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
SEYHAN BARAJ GÖLÜ’NDE SUDAK (Sander lucioperca Bogustkaya &
Naseka, 1996) AVCILIĞINDA KULLANILAN MONOFİLAMENT SADE
UZATMA AĞLARININ SEÇİCİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI
Volkan Barış KİYAĞA
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI
Danışman: Yrd.Doç.Dr. Erhan AKAMCA
Yıl : 2008 Sayfa : 61
Jüri : Yrd.Doç.Dr. Erhan AKAMCA
Yrd.Doç.Dr. Caner E. ÖZYURT
Yrd.Doç.Dr. Sefa Ayhan DEMİRHAN
Bu çalışmada, Seyhan Baraj Gölü’nde sudak (Sander lucioperca Bogustkaya
& Naseka, 1996) avcılığında kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm göz genişliğine sahip
sade uzatma ağlarının seçiciliği incelenmiştir. Çalışma, Mart 2008 – Haziran 2008
tarihleri arasında Seyhan Baraj Gölü’nde gerçekleştirilmiştir. Seçicilik
parametrelerinin belirlenmesinde Holt (1963) tarafından geliştirilen tahmin
yönteminden yararlanılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda; 20, 22, 24 ve 26 mm ağ
göz genişliğine sahip ağlar için optimum yakalanma boyu sırasıyla: 20.64, 22.70,
24.76 ve 26.83 cm olarak bulunmuştur. Ortak seçicilik faktörü ve ortak standart
sapma değeri ise sırasıyla, 5.16 ve 0.83 olarak hesaplanmıştır. Seyhan Baraj
Gölü’nde sudakların ilk üreme boyu ve avcılıkta kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm’lik
ağlar karşılaştırılmıştır. Buna göre 20, 22 ve 24 mm’lik ağların stok üzerinde av
baskısı oluşturduğu, 26 mm’lik ağın ise stok üzerinde av baskısı oluşturmadığı
saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sade uzatma ağı seçiciliği, Optimum ağ göz genişliği, Seyhan
Baraj Gölü, Sudak
II
ABSTRACT
MSc THESIS
THE INVESTIGATION OF THE SELECTIVITY OF MONOFILAMENT
GILL NETS USED IN CATCH OF PIKE PERCH (Sander lucioperca
Bogustkaya & Naseka, 1996) IN SEYHAN DAM LAKE
Volkan Barış KİYAĞA
DEPARTMENT OF FISHERIES
INSTUTE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF ÇUKUROVA
Supervisor :Asst.Prof.Dr. Erhan AKAMCA
Year : 2008 Pages : 61
Jury : Asst.Prof.Dr. Erhan AKAMCA
Asst.Prof.Dr. Caner E. ÖZYURT
Asst.Prof.Dr. Sefa A. DEMİRHAN
In this study, the gill nets used for pike perch (Sander lucioperca Bogustkaya
& Naseka, 1996) which were 20, 22, 24 and 26 mm mesh size were investigated for
their selectivity in Seyhan Dam Lake. The study was carried out between March
2008 and 2008 June in Seyhan Dam Lake. A prediction method developed by Holt
(1963) was used for determining the selectivity parameters. At the end of the study,
the optimum catch lengths found to be; 20.64, 22.70, 24.76 and 26.83 cm for 20, 22,
24, and 26 mm mesh size, respectively. Common selection factor and common
standard deviation were calculated as 5.16 and 0.83 respectively. Lengths at first
maturity of pike perch in Seyhan Dam Lake were compared with the gill nets (20, 22
and 24) used for fishing. Thus, it was determined that gill nets 20, 22 and 24 mm
mesh size cause an over fishing on pike perch stock while 26 mm mesh size do not
cause an over fishing.
Key Words: Gill net selectivity, Optimum mesh size, Seyhan Dam, Pike Perch
III
TEŞEKKÜR
Öncelikle araştırmamın planlanması, yürütülmesi, değerlendirilmesinde ve
sonuçlandırılmasında, yardım ve her türlü desteği özveri ile sağlayan danışman
hocam Yrd.Doç.Dr Erhan AKAMCA’ya, tezimin her safhasında yardımını
esirgemeyen ve destek olan Yrd. Doç.Dr Caner Enver ÖZYURT’a ve Öğr. Gör. Dr.
Levent SANGÜN’e teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca arazi çalışmam sırasında önemli emekleri geçen Ali Sabri
TAŞLIEL’e, Ferhat BÜYÜKDEVECİ’ye, Mehmet ÖZEKİN’e Zühat ERGİN’e, A.
Tolga HAKÖZÜ’ne ve Topalak Köyü balıkçılarına teşekkür ederim.
Bu süreç boyunca bana göstermiş oldukları anlayış ve desteklerinden dolayı
aileme ve Sema YEŞİL’e ayrıca teşekkür ederim.
IV
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZ………………………………………………………………….…..………...…...I
ABSTRACT…………………………………………………………………….…...II
TEŞEKKÜR…………………………………………………………………….…..III
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………....…...IV
ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………………...V
ŞEKİLLER DİZİNİ …………………………………………………..………….....VI
1. GİRİŞ………………………………………………………………….……...........1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………….…………...7
3. MATERYAL VE METOD....………………………………………………….....19
3.1. Çalışma Sahası…………….………………………………………...……....19
3.2. Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996)…………………..21
3.3. Örneklerin Elde Edilmesi…………………………………………………....23
3.4. Örneklerin Değerlendirilmesi…………………………………………….….26
4. BULGULAR VE TARTIŞMA……………………………………….……….….31
4.1. Bulgular…………………………………………………………….………..31
4.1.1. Sudakların Ağ Gözlerine Göre Boy Kompozisyonlarına
İlişkin Bulgular……………………………………………………….31
4.1.2. Ağ Göz Açıklıkları 20 mm Ve 22 mm Olan Ağların Sudak
İçin Seçicilikleri…………...………………………………………….33
4.1.3. Ağ Göz Açıklıkları 22 mm Ve 24 mm Olan Ağların Sudak
İçin Seçicilikleri…………………………...………………………….36
4.1.4. Ağ Göz Açıklıkları 24 mm Ve 26 mm Olan Ağların Sudak
İçin Seçicilikleri………...…………………………………………….40
4.1.5. Ortak Seçiciliğin Hesaplanması………………………………………43
4.2. Tartışma……………………………………………………………………..45
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER………………………………………….…..…...50
5.1. Sonuçlar……………………………………………………………………..50
5.2. Öneriler.……………………………………………………………………..50
KAYNAKLAR…………………………………………………………….……......51
ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………….….......61
V
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA
Çizelge 3.1. Seyhan Baraj Gölü’nden avlanan toplam balık miktarları ve
bunların avdaki oransal değerleri………………………………..……..20
Çizelge 4.1. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan
sudakların boy-frekans değerleri………………………………….……32
Çizelge 4.2. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan
sudakların minimum, maksimum ve ortalama boy değerleri ….……...32
Çizelge 4.3. Ağ gözü açıkları 20 ve 22 mm olan monofilament uzatma
ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri……35
Çizelge 4.4. Ağ gözü açıkları 22 ve 24 mm olan monofilament uzatma
ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri……38
Çizelge 4.5. Ağ gözü açıkları 24 ve 26 mm olan monofilament uzatma
ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri…....41
Çizelge 4.6. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz genişliğindeki ağların seçicilik
parametreleri…………………………………………………………...44
Çizelge 4.7. Ağların ortak seçicilik faktörü (SF), ortak standart
sapması (SD) ve optimum yakalama boyları (Li)……………………...44
VI
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA
Şekil 1.1. 1950–2003 yılları arası dünya ve Türkiye su ürünleri avcılık üretimi…….2
Şekil 2.1. Baranov’un (1914) yapmış olduğu yakalanma sınıflandırması........………8
Şekil 3.1. Çalışmada kullanılan mesleki balıkçı teknesi…………………………….19
Şekil 3.2. Seyhan Baraj Gölü………………………...……………………………...21
Şekil 3.3. Seyhan Baraj Gölü’nden yakalanan bir sudağın görünüşü……………… 22
Şekil 3.4. Ağ gözü büyüklüğünün ölçülmesi………………………………………..23
Şekil 3.5. Ağların donam biçimleri………………………………………………….24
Şekil 3.6. Balıkların boy ölçümü……………………………………………………25
Şekil 3.7. Balıkların ağırlık ölçümü…………………………………………………25
Şekil 4.1. Ağ göz genişliği 20 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……………………………...33
Şekil 4.2. Ağ göz genişliği 22 mm olan monofilament sade uzatma
ağları ile yakalanan sudakları boy- frekans dağılımı………….....………34
Şekil 4.3. Ağ göz açıklıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade uzatma
ağları ile yakalanan sudakların seçicilik eğrileri……………...…..………36
Şekil 4.4. Ağ göz genişliği 24 mm olan monofilament sade uzatma
ağları ile yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……….…..………37
Şekil 4.5. Ağ göz açıklıkları 22 ve 24 mm olan monofilament sade
uzatma ağları ile yakalanan sudakların seçicilik eğrileri………………...39
Şekil 4.6. Ağ göz genişliği 26 mm olan monofilament sade
uzatma ağları ile yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı…………...40
Şekil 4.7. Ağ göz açıklığı 24 ve 26 mm olan monofilament sade uzatma
ağı ile yakalanan sudak seçicilik eğrisi…………………………………...42
Şekil 4.8. Monofilament sade uzatma ağlarıyla tamamı ile
yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……………………………...43
Şekil 4.9. Ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki ilişki………………………….44
Şekil 4.10. Monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan sudakların
ortak seçicilik eğrileri………………..…………………………………45
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
1
1. GİRİŞ
Avcılık, insanoğlunun varoluĢundan bugüne kadar beslenme ihtiyacını
karĢılamak için yaptığı bir eylemdir ve insanlık tarihi kadar eskidir. M.Ö. 10 bin
yıllarında mağara duvarlarına çizmiĢ olduğu resimler insanoğlunun balık avlamaya
karĢı olan ilgisini göstermektedir (Timur, 1990). Ġlk çağlarda insanların kendisinin ve
ailesinin besin ihtiyacını karĢılamak için yapmıĢ olduğu avcılık, bu gün çok büyük
bir sektör haline gelmiĢtir. Dünya nüfusunun hızla artması ve buna paralel olarak
besin gereksiniminin sürekli artıĢı, insanları su ürünlerinden daha fazla yararlanmaya
yöneltmektedir. Diğer yandan su kaynaklarının giderek kirlenmesiyle su ürünlerinin
yaĢam alanlarının kısıtlanması ve bilinçsiz avcılık, balık stoklarının zarar görmesinde
baĢlıca nedenlerdir. GeliĢmiĢ ülkeler bu sorunların çözümü için, kendi kaynaklarını
bilinçli bir Ģekilde korumakta, seçiciliği yüksek av araçları kullanarak hedef dıĢı av
oranını en aza indirmekte, su ürünleri yetiĢtiriciliğine ve açık denizlerde yeni
kaynaklar aramaya yönelmektedirler.
Avcılık yöntemlerinde ve kullanılan av araçlarında geçen yüzyıl içinde hızlı
bir geliĢim gerçekleĢmiĢtir. 19. yüzyılın baĢlarından itibaren avcılıkta kullanılan
küçük balıkçı teknelerinin yanı sıra, daha büyük ve geliĢmiĢ balıkçı gemileri
yapılmıĢ, av araçlarında ve güverte üstü donanımlarda büyük ilerlemeler
kaydedilmiĢtir. GeliĢen teknoloji ile av araçlarının kullanımının kolaylaĢması ve
1970’lerde balık bulucu akustik aletlerin kullanılmaya baĢlanması, toplam su ürünleri
üretimini arttırmıĢtır (Reid ve Simmonds, 1993). 1950 yılında avcılık yolu ile elde
edilen su ürünleri miktarı 19.22 milyon ton iken, bu miktar 2003 yılında 91.51
milyon tona ulaĢmıĢtır. Bugüne kadar elde edilen en büyük ürün miktarı 96.73
milyon tonla 2000 yılında gerçekleĢmiĢtir. Dünya balıkçılığına benzer bir ürün artıĢı,
çeĢitli dalgalanmalarla ülkemiz için de görülmektedir. Bugüne kadar elde edilen en
düĢük ürün 60.1 bin tonla 1962 yılında görülürken, en yüksek ürün 669.9 bin tonla
1988 yılında elde edilmiĢtir. 2003 yılı üretimi ise 507.77 bin ton olarak
gerçekleĢmiĢtir ( FAO, 2005) (ġekil 1.1).
Belirli bir dönem, balıkçılıktan elde gelirin harcanan güç oranında artacağı
düĢünülmüĢ ve sürekli bir ürün artıĢı beklenmiĢtir (Ġlkyaz, 2005). Belirli bir seviyeye
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
2
kadar avcılık gücünün giderek artması, elde edilen gelirin artmasına neden olsa da
bazı sorunları beraberinde getirmiĢtir.
ġekil 1.1. 1950–2003 yılları arası dünya ve Türkiye su ürünleri avcılık üretimi
(FAO, 2005)
Avcılık filolarının geniĢlemesiyle birlikte populasyonlar üzerindeki av baskısı
her geçen gün artmıĢ ve balık stoklarında azalmaya neden olmuĢtur. Balık av
miktarlarındaki değiĢmeler 1880’li yılların ortasından itibaren bilimsel ilgiyi
çekmeye baĢlamıĢtır. Endüstriyel anlamda yeni av araçlarıyla avcılığa baĢlanması
bilimsel balıkçılığa ilgiyi arttırmıĢ ve artan ilgiyle birlikte, çeĢitli ulusların
hükümetleri, konunun araĢtırılması ve avdaki artma ve azalmaların nedenlerinin
belirlenmesi için ulusal laboratuarlar kurmaya baĢlamıĢlardır (Bingel, 2002).
Balık stoklarının ve bu stoklardan elde edilen gelirin korunması açısından
yapılan avcılığın kontrollü ve bilinçli bir Ģekilde uygulanması zorunludur. Çünkü su
ürünleri ve yaĢadıkları ortam çok hassas bir dengeye sahiptir. Balık stoklarının
varlığı ve büyüklüğü denizel ortamda bulunan besin miktarına, ortamın klimatik ve
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
3
coğrafik koĢullarına bağlıdır (Fasham, 1978; Laevastu ve Larkins, 1981; KocataĢ,
1994). Yeterli besin ve uygun yaĢama ortamı olduğu sürece avlama ve doğal
nedenlerle stoktan eksilen bireylerden oluĢan azalmayı yeni bireyler, ağırlıkça
azalmayı ise yeni bireyler ve küçük bireylerin büyümesi karĢılar. Normal koĢullarda
stokun devamlılığı bu Ģekilde sağlanır, fakat aĢırı avcılık bu düzeni olumsuz Ģekilde
etkilemektedir. Artan kirlilik ve stoktan kapasitenin üzerinde avcılık yapılması
mevcut dengeyi bozmaktadır. Bozulan denge bireylerin boy ve yaĢ bakımından
büyüklüğünün giderek azalmasını ve av miktarının her geçen sezon azalmasıyla
kendini gösterir (Erdem 1996). Bu olumsuz etkiyi azaltmak için avlanan bireylerin
belirli bir boy, yaĢ ve ağırlığa ulaĢmıĢ olması gerekmektedir.
Sürdürülebilir balıkçılığın sağlanabilmesi ve kaynakların doğru bir Ģekilde
kullanılabilmesi için hedef dıĢı av oranının azaltılması gerekmektedir. Bu nedenle
stokların izlenmesi ve av araçlarının yeniden düzenlenmesi, zararlı olanların ortadan
kaldırılması için çeĢitli önlemler alınmıĢtır. Av araçlarının ıslah edilmesinde birçok
faktörün uygulanması gerektiği ve bu faktörler içersinde dikkat edilmesi gereken en
önemlisinin de av aracının seçicilik özelliği olduğu bilim çevrelerince kabul
edilmiĢtir (Özekinci, 1998).
Fridman ve Carrothers (1986)’a göre bir av aracının, karıĢık bir
populasyondan belirli bir tür ve büyüklükteki bireyleri avlama özelliğine seçicilik adı
verilmektedir. Lagler (1978), ağ gözü seçiciliğini, herhangi bir populasyonda belli bir
boydaki bireyler etkin olarak avlanırken bu boydan uzaklaĢan bireylerin yakalanma
olasılıklarının azalması Ģeklinde açıklamıĢtır. Hameed ve Boopendranath (2000) ise
avın yakalanma olasılığının, balığın özellikleri ile değiĢmesini sağlayan av aracı ya
da yöntemin özelliğine seçicilik adını vermiĢlerdir. Kara (2003) seçiciliği, av aracı
tarafından tutulan belirli balığın, her bir büyüklük kategorisinin, av yüzdesi Ģeklinde
yakalanma olasılığı olarak tanımlamıĢtır.
Son yıllarda av araçlarının seçiciliği üzerine çalıĢmalar artmıĢtır. Seçicilik
açısından av araçları içinde en büyük sorun, sürüklenen av araçlarında (Trol, Bim
Trol, Dreç, Kıyı Sürükleme Takımları) olmaktadır. Bu av araçları pasif av araçlarına
göre daha az seçicilerdir. Buna rağmen pasif av araçlarında da istenmeyen av sorunu
gözlenmektedir. Her av aracında yapılması gerektiği gibi pasif av araçlarından olan
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
4
uzatma ağlarında da hedef dıĢı av ve ıskarta tür miktarının en aza indirilmesi ve
hedef türler için uygun ağ göz geniĢliklerinin belirlenmesi için seçicilik
çalıĢmalarının yapılması gerekmektedir. Seçiciliğin bilinmesi, boy-ağırlık iliĢkisi,
cinsiyet oranı, markalama denemeleriyle populasyon büyüklüğünün tahmini, büyüme
ve ölüm oranları gibi populasyon parametrelerini etkilemesi nedeniyle çok önemlidir
(Hamley, 1975).
Günümüzde, dünya genelinde en fazla kullanılan av araçlarından olan uzatma
ağları, ilk olarak MÖ. 5000 yıllarında kullanılmıĢtır. Balıkçıların göl üzerinde
yaptıkları kamıĢ evlerde hazırladıkları, ağların kurĢun yaka kısımlarına piĢirilmiĢ
topraktan yapılan taĢları, mantar yaka kısımlarına ise suda yüzebilen tahtaları
bağladıkları bilinmektedir (Timur ve TaĢdemir,1989).
Türkiye kıyı balıkçılığında da sade ve fanyalı uzatma ağlarının kullanımı
önemli bir yere sahiptir. Dizaynı, üretimi, kullanımdaki basitliği ve fazla yatırım
gerektirmemesi, bu av aracını küçük ölçekli balıkçılar arasında çok popüler hale
getirmiĢtir (Kara, 1992; Metin ve ark., 1998). Ayrıca bu ağların maliyetleri düĢüktür
ve avcılık uygulamaları da oldukça kolaydır (Hamley, 1975; Laevastu ve Favorite,
1988; Kurkilathi ve Rask, 1996). Uzatma ağı; hedef balığın hareketi önüne, dik açılı
olarak atılan ve mantar ile kurĢunlar yardımıyla su içinde dik olarak tutulan, bir veya
daha çok sayıda dikey ağ duvardan oluĢan bir av aracıdır (Sainsbury, 1995; Hameed
ve Boopentranath, 2000).
Kulanım Ģekli ve yapılarına göre uzatma ağlarının çeĢitli tipleri vardır.
Bunların en önemlileri sade ve fanyalı uzatma ağlarıdır. Ayrıca her iki tipin birleĢimi
olan kombine ağlarda vardır. Sade uzatma ağları tek katlı ağ olup balıkların
solungaçlarından ağa takılarak yakalanması amacıyla, deniz ve iç sularda; yüzey,
orta su ve dipte kullanılmaktadır. (Baranov, 1948; Hamley, 1975; Ünsal ve Kara,
1996). Çoğunlukla pasif olarak kullanılmakla birlikte aktif olarak da kullanılabilir
(Mengi,1977; Kara, 1992; Sainsbury, 1995; Ünsal ve Kara, 1996; HoĢsucu, 1998).
Uzatma ağları en seçici av araçlarındandır. Ağ göz açıklıklarında yapılacak
düzenlemeler sayesinde belirli büyüklükteki fertleri optimum düzeyde yakalarken,
daha küçük ve büyük fertleri oransal olarak daha az yakalama özelliğine sahiptirler
(Hamley, 1975; HoĢsucu, 1998; Özekinci, 1995, 1997).
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
5
Uzatma ağlarında seçicilik çalıĢmaları Baranov (1948) ile baĢlamıĢtır. Hamley
(1975) yapılan çalıĢmaları karĢılaĢtırarak en uygun metodun ne olduğu sonucuna
varmaya çalıĢmıĢtır. Holst ve ark. (2002), ağ ipi kalınlığının boyut seçiciliği üzerine
etkilerini incelemiĢtir. Stergiou ve Erzini (2002), Ege Denizi’nin aynı balıkçılık
alanında pareketa ve monofilament uzatma ağlarının seçiciliğini karĢılaĢtırmıĢtır.
Seçicilik konusunda yapılan diğer çalıĢmalar, uzatma ağlarının türler üzerindeki
seçicilik değerlerine odaklanmıĢtır (Van Densen ve W.L.T, 1987; Karunasinghe ve
Wijeyaratne, 1991; Reis ve Pawson, 1993; Petrakis ve Stergiou, 1995; Santos ark.,
1995; Psuty ve Borowski, 1997; Santos ve ark. 1998; Madsen ve ark. 1999;
Purbayanto ve ark. 2000; Fujimori ve Tokai, 2001; Lucena ve O’Brien, 2001; Fabi
ve ark. 2002; Moth-Poulsen, 2003; Park ve ark. 2004; Fonseca ark., 2005).
Ülkemizde de son yıllarda bir çok seçicilik çalıĢması yapılmıĢtır (Çetinkaya ve Sarı,
1995; Özekinci, 1995; Özekinci, 1997; Balık, 1999; Balık ve Çubuk, 2001a; Kara ve
Özekinci, 2002; Kara, 2003b; Özekinci ve ark., 2003; Özekinci 2005).
Su ürünleri bakımından Adana’nın en önemli iç su kaynağını oluĢturan
Seyhan Baraj Gölü‘nde de, küçük ölçekli balıkçı tekneleriyle uzatma ağlarıyla
avcılık yaygın olarak yapılmaktadır. Bu avcılıkta hedef türleri oluĢturan sazan
(Cyprinus carpio) ve sudak, (Sander lucioperca) bölge balıkçılık ekonomisinde son
derece önemli bir yer tutmaktadır.
Sudak, doğal olarak Seyhan baraj gölünde bulunmazken, buradaki balıkçılığı
daha ekonomik hale getirmek amacıyla, 1971-1973 yılları arasında ilk kez 690 000
adet olarak aĢılanmıĢ ve çok kısa sürede uyum sağlayarak Seyhan Baraj Gölü için
önemli bir potansiyel oluĢturmuĢtur (AvĢar ve Özyurt, 1999). Toplam av içinde
sazana oranla az miktarda olmasına karĢın, pazar satıĢ fiyatının sazana göre yüksek
olması balıkçılık açısından en az sazan kadar önemli bir tür haline gelmesine neden
olmuĢtur. Bölge balıkçılarıyla yapılan görüĢmelerde sudak avcılığında 20, 22, 24 ve
26 mm ağ göz geniĢliğine sahip, monofilament sade uzatma ağları kullandıkları
öğrenilmiĢtir. Bu nedenle, Seyhan Baraj Gölü’nde avlanan sudak stoku için uygun
ağ göz geniĢliğinin belirlenmesi ve kullanılan ağ gözlerinin stokun devamı için risk
oluĢturup oluĢturmadığının tespit edilmesi, bölgede yapılan balıkçılığın
düzenlenmesi ve av sezonu boyunca en yüksek verimin sağlanması için zorunludur.
1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA
6
Bu çalıĢmada Seyhan Baraj Gölü balıkçılarının sudak (Sander lucioperca
Bogustkaya and Naseka, 1996) avcılığında yoğun olarak kullandıkları 20, 22, 24 ve
26 mm ağ göz açıklığına sahip monofilament sade uzatma ağlarının seçicilik
parametrelerinin belirlenmesi ve uygun ağ gözünün tespiti amaçlanmıĢtır.
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
7
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Uzatma ağı seçiciliği ilk olarak 1882 yılında Collini tarafından
tanımlanmıĢtır. Fakat bu çalıĢmanın yeterli bilimsel kriterlere uymadığı
düĢünüldüğünden, konu üzerinde yapılan ilk çalıĢmanın Baranov (1914) tarafından
gerçekleĢtirildiği kabul edilmektedir (Holt, 1963; Hamley 1975). Ricker tarafından
Rusça olarak sunulan ve “Uzatma Ağlarında Balığın Yakalanması” konusunu ele
alan ilk çalıĢma 1948 yılında, “Uzatma Ağlarıyla Balık Avcılığı Üzerine Teoriler”
konulu ikinci yayın ise yine aynı tarihte Kanada‟nın Ontario Yabancı Ülkeler
Departmanı tarafından Ġngilizceye çevrilmiĢtir (Erdem, 1996).
Baranov (1948), uzatma ağı seçiciliğinin tanımlanmasında kullanılan eğrilerin
geometrik benzerliğe sahip olmaları prensibini savunmuĢtur. Bunun nedeni olarak,
uzatma ağlarının yakalama prensibinin; balığın büyüklüğü ile ağ gözünün
büyüklüğünün bir fonksiyonu olduğunu belirtmiĢtir. Geometrik benzerlik prensibi
olarak getirdiği tanımlamayı “s(z,m) = s(kz, km)” eĢitliği ile ifade etmiĢtir. EĢitlikte; s
yakalanma oranını, m ağ göz uzunluğunun fonksiyonunu, z balık büyüklüğünü, kz ve
km ise balık büyüklüğünü ve ağ göz uzunluğu sabitlerini ifade etmektedir. Bu
fonksiyonun sonucu olarak z/m (balık büyüklüğü / göz uzunluğu) ifadesi ile farklı
göz uzunlukları için seçicilik eğrilerini benzer olarak tanımlamıĢtır.
Baranov (1914), bildirdiğine göre balığın ağ tarafından yakalanması üç farklı
Ģekilde gerçekleĢir (ġekil 2.1). Bunlar;
(a) SıkıĢarak; Balığın vücut çevresinin ağ gözüne tam olarak girerek
yakalanması.
(b) Galsamasından; Balığın ağ gözüne galsamalarına kadar girerek
yakalanması.
(c) DolaĢarak; Balığın ağ gözüne diĢinden, çene kemiğinden ya da diğer
uzantılarından yakalanması.
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
8
ġekil 2.1. Baranov‟un (1914) yapmıĢ olduğu yakalanma sınıflandırması. (a)sıkıĢarak;
(b) galsamasından; (c) dolaĢarak (Karlsen ve Bjarnason,1986‟dan)
Olsen (1959), Newfounland‟da ringa balıklarında üç farklı ağ gözlü sade
uzatma ağlarını (2, 2.5, 2.75 inç) Holt (1963) metoduna göre karĢılaĢtırmıĢtır.
Clark (1960), uzatma ağı seçiciliğinde en önemli faktörleri olarak Ģunları
sıralamıĢtır; ağ göz açıklığı, ağın gerilmesi, ağın potluk oranı, ağ ipinin esnekliği ve
gerilmesi, ipin görünürlüğü, balığın Ģekli, pektoral kısımlarından baĢka balığın
yakalanma derecesi ve balıkların davranıĢ modelleri olarak belirlemiĢtir. Ayrıca
araĢtırıcıya göre bunlar, balığın avlanma Ģekline eklenmelidir. Ağ gözü açıklığının
dıĢındaki faktörler, esas olarak ağın verimliliğini (seçicilik eğrisinin yüksekliğini)
etkilediğini bildirmiĢtir.
Holt (1963) farklı göz açıklıklarındaki ağların verimliliklerini karĢılaĢtırmıĢ
ve yakalanan bireylerin boy-frekans dağılımlarının, ağ gözü uzunluklarıyla
karĢılaĢtırdığında oluĢan seçicilik eğrisinin normal dağılım eğrisiyle ifade
edilebileceğini belirtmiĢtir. AraĢtırıcı seçicilik eğrilerinin hesaplanabilmesi için
matematiksel yöntemler önermiĢtir.
McCombie ve Berst (1969), balığın yapısının ve Ģeklinin sade uzatma
ağlarındaki seçiciliğe olan etkisini, üç farklı balık üzerinde kendi önerdikleri grafik
oluĢturma metodu ile çizmiĢlerdir. Her bir balığın yakalanma pozisyonunu dikkate
alarak, solungaç kapağı çevresinden ve maksimum vücut çevresinden yakalanan
balıkları karĢılaĢtırmıĢlardır. Balığın maksimum vücut çevresi ile ağ göz çevresi
arasındaki oranın 1.0 ile 1.2 olduğu durumda en etkin yakalanmanın gerçekleĢtiğini
bildirmiĢlerdir.
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
9
Gulland (1969), ticari balıkçılıkta kullanılan sade uzatma ağlarının en seçici
av araçları olduğunu bildirmiĢtir ve yakalanan bireylerin dağılımından yararlanılarak
seçicilik eğrilerinin çizilebileceğini bildirmiĢtir. AraĢtırıcı sade uzatma ağları ile
avcılıkta kullanılan ağ gözünün sadece belirli bir boy grubunda etkili olduğunu ve bu
boy grubundan negatif ya da pozitif yönde bir ayrılıĢ olduğunda, yakalanma oranında
düĢüĢ meydana geldiğini belirtmiĢtir. Buna ek olarak, aynı ağ göz uzunluğuna sahip
olmasına rağmen, birbirinden farklı esnekliklere sahip materyallerden yapılan ağların
optimum yakalama boylarının birbirinden farklı olabileceğini belirterek, Holt
(1963)‟un önerdiği hesaplama yöntemini bir örnekle açıklamıĢtır.
Hamley ve Regier (1973), Ontario‟da 4 km2‟ lik Dexter Gölü‟nde ağ gözü
açıklıkları 3.82, 5.08, 6.35, 7.62, 8.89 ve 11.43 cm olan uzatma ağları ile 1968 - 1970
yılları arasında, tuzaklarla yakalanıp markalanan Stizostedion vitreum vitreum
balıklarında doğrusal seçicilik parametrelerini tahmin ederek seçicilik eğrilerini
çizmiĢlerdir.
Hamley (1975), uzatma ağı seçicilik çalıĢmalarını özetlediği makalesinde,
seçicilik eğrilerini ve bu eğrilerin hesaplanmasında önerilen modeller ile seçiciliğ i
etkileyen faktörleri karĢılaĢtırmıĢtır. Uzatma ağı seçiciliğinin tahmini için en uygun
modelin direkt tahmin metodu olduğunu, fakat araĢtırmacıların uygulama zorlukları
nedeni ile indirekt tahmin metotlarını seçtiklerini belirtmiĢtir.
Grant (1980), Jameica‟nın Kingston Limanı‟nda üç balık türü için ağ gözü
açıklıkları 1.27 cm‟den 10.16 cm‟e kadar değiĢen 10‟ar metre uzunluğunda, 7 m
derinliğinde % 50 potluk oranında 8 takım multifilament ağın seçiciliğini
karĢılaĢtırmıĢtır. Holt (1963) metodunu kullandığı araĢtırmasında Harengula
humeralis için regrasyon denklemi değerlerini; a = -22.05, b = 2.55 ve r = 0.99
olarak bulmuĢtur.
Rudstam ve ark. (1984), Big Muskellunge ve Sparkling gölü‟nde Ağustos
1981 ve Eylül 1982 tarihleri arasında 19, 32, 38, 51, 64 ve 89 mm göz açıklığında 4
m uzunluğunda ve 18 m derinliğinde 6 uzatma ağında seçicilik çalıĢmaları
yapmıĢlardır.
Linloekken (1984), tatlı su levreği (Perca fluviatilis L., 1758) avcılığında
sade uzatma ağlarının seçiciliği isimli araĢtırmasında, Norveç‟in güney bölgesindeki
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
10
Gjerstadvann Gölü‟nde naylon monoflament ağlarla yaptığı çalıĢmada ağ göz
açıklığı 10, 12.5, 16.5, 22, 22.5 ve 30 mm ağlar kullanmıĢ, balık boyu-ağ göz açıklığı
iliĢkisinden yararlanarak yakalanan 3601 adet balığın boy-frekans grafiklerini çizmiĢ
ve 16 – 22 cm boy aralığındaki balıklardan, en yüksek yakalanma oranının %70
oranında 17 – 19 cm boy grubundaki levreklerde olduğunu bildirmiĢtir.
Steward (1984) Kuzeydoğu Ġskoçya kıyılarında morina (Gadus morhua
L.,1758) balıkçılığında sade uzatma ağı seçiciliği adlı çalıĢmasında, karĢılaĢtırılmalı
balıkçılık denemeleri yapmıĢtır. AraĢtırmacı, monofilament, multifilament ve
multifilament naylon gibi farklı malzemelerden yapılmıĢ sade uzatma ağlarının
seçiciliği ve av verimi üzerine çalıĢmıĢ ve yakalananların boy sıralamasında önemli
farklılıklar olduğunu belirlemiĢtir.
Shimamura ve Soeda (1985) mürekkep balığı (Sepia officinalis) avcılığında
uzatma ağlarının suda kalma süresi ile av verimi arasındaki iliĢkiyi inceledikleri
araĢtırmalarında, av veriminin av sahasına göre büyük değiĢimler gösterdiğini, fakat
genel olarak operasyon süresi uzadıkça av veriminde bir düĢüĢ gözlendiğini
bildirmiĢlerdir.
Van Densen (1987) tatlı su levreği (Perca fluviatilis L., 1758) ve sudak
(Stizostedion lusioperca L., 1758) için sade uzatma ağları seçiciliği üzerine yaptığı
çalıĢmasında, yakalanan tatlı su levrekleri için Holt (1963)‟un seçicilik modelini
kullanmıĢtır. Seçiciliğin karakteristikleri 48 ve 65 mm göz açıklığına sahip sade
uzatma ağlarında k = 0.903 ve σ = 4.93 cm (çatal boy) olarak bulunmuĢtur. Göz
açıklığı büyük olan ağlarda yüksek verim elde edildiğinden seçicilik eğrisi sağa
doğru kaymaktadır. Sudak için seçiciliği 25 ve 35 mm sade uzatma ağları için
yapılmıĢ ve seçicilik karakteristiği k= 0.723 ve σ = 2.59 cm (çatal boy) olarak elde
edilmiĢtir.
Tweddle ve Bodington (1988), Afrikanın Malawi Gölü‟nde 64 ve 89 mm göz
açıklığındaki beyaz uzatma ağlarının siyah uzatma ağlarına kıyasla 1,79 kat daha
etkin olduğunu ortaya çıkarmıĢlardır.
Winters ve Wheler (1990), Atlantik ringası (Clupea harengus harengus)
avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının seçicilik eğrisini direk ve indirek
metotlarla belirlemiĢlerdir. Holt (1963) metodunu kullanan araĢtırmacılar, 50.8, 57.2,
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
11
63.5, 69.9 ve 76.2 mm göz açıklığındaki ağlar için seçicilik katsayısını (k) ve
seçicilik eğrisi varyanslarını (σ2
) 1986 yılında sırasıyla 5.01 ve 18.99, 1987 yılında
ise 5.72 ve 18.43 olarak hesaplamıĢlardır. Direk tahmin metodunu kullanarak
maksimum vücut çevresi (MG) ile balık boyu (L) arasındaki iliĢkiyi, Göze takılan
(Wedged) balıklarda; MG= 0.61 L – 44.8, solungaç kapaklarından yakalanan
balıklarda ise; MG= 0.55 L – 22.48 Ģeklinde hesaplanmıĢtır.
Pawson (1991), uzatma ağlarıyla balık avcılığını incelediği çalıĢmasında
ağların yapıldığı materyal, ağların yapıları ve ağ gözü açıklığının kontrolü ile ilgili
hesaplamalara yer vermiĢtir.
Karunasinghe ve Wijeyaratne (1991), Sri Lanka‟nın batı sahilindeki Negombo
sularında sardalya (Amblygaster sirm Walbum., 1792) türünün seçiciliği üzerine
yaptıkları çalıĢmada, 2.3 ve 3.8 cm arasında 7 farklı göz açıklığında uzatma ağları
kullanılarak 9 ile 22 cm boy aralığında balıklar yakalanmıĢ, 3 cm‟den küçük gözlerin
seçiciliği istenilenden düĢük çıkmıĢtır. Farklı göz açıklıklarındaki ağlar için seçicilik
faktörü 5.11 ve 6.03 ve optimum seçicilik boyu 12.9 ve 19.7 cm arasında tahmin
edilmiĢtir. Bu çalıĢmada, ağların seçicilik aralığı ve eğrilerinin dar olduğu ve bu
ağlarla yakalanan balıkların daha çok galsamalarından yakalandığını bildirmiĢlerdir.
En yüksek seçicilik faktörü 2.9 cm‟lik göz açıklığındaki ağlar için hesaplanmıĢ olup
muhtemelen bu göz açıklığındaki balıkların çoğunun sıkıĢarak yakalanmasından
kaynaklanmıĢtır.
Borgstrom ve Plathe (1992), 1985 ve 1989 yıllarında Norveç‟in batısındaki
Loyning Gölü‟nde kahverengi alabalıklar (Salmo trutta L., 1758) için 16.0, 19.5,
21.0, 22.5, 24.0 ve 26.0 mm göz açıklıklarındaki naylon monofilament uzatma
ağlarının seçiciliklerini doğrudan yöntemlerle tahmin etmiĢlerdir. Balıkların yüzme
mesafelerini ve ağla karĢılaĢma olasılıklarını tahmin eden bir metot geliĢtirmiĢlerdir.
Çetinkaya ve ark. (1995) Van Gölü‟nde 17, 22 ve 24 mm göz açıklığına sahip
fanyalı ağlar kullanarak yaptıkları çalıĢmada, inci kefali (Chalcalburnus tarichi
Palas, 1811) için total av, birim çabada av miktarı, yakalanan balıkların boy ve
ağırlık kompozisyonları ve seçicilik parametrelerini hesaplamıĢlardır.
KuĢat (1996), Eğirdir Gölü‟nde göz açıklıkları 22, 24, 25, 26, 30, 25, 40, 45
ve 60 mm olan multifilament ve monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliklerini
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
12
avlanan sudak balıklarında Holt (1963) dolaylı metodunu kullanarak tahmin etmiĢtir.
Ortak seçicilik faktörlerini, multifilament ağlar için 4.61 ve monofilament ağlar için
ise 5.02 olarak bildirmiĢtir.
Psuty ve Borowski (1997), Polonya‟nın Vistula Lagün Gölü‟nde 1992 ile 1996
yılları arasında, bölgede geçimini sağlayan balıkçılardan sağladıkları verilerle uzatma
ağlarının çapak (Abramis brama L., 1758) için seçiciliklerini ve yapılan avcılığın
çapak populasyonu üzerindeki etkisini incelemiĢlerdir.
Aydın ve ark. (1997), Doğu Karadeniz‟ de Of-Çamburnu açıklarının 30 – 50
m derinlikteki sularında mezgit (Merlagius merlangus euxinus Nordman., 1840)
avcılığında kullanılan 20, 22 ve 24 mm göz açıklıklarına sahip uzatma ağlarının
seçicilik parametrelerini Holt (1963) ve Sechin (1969) metotları kullanarak
belirlemiĢlerdir. Holt (1963) metoduna göre tüm ağların ortak seçicilik faktörleri
4.25, 20 ile 22 mm‟lik ağlar için optimum yakalama boyları 17.28 ve 19.01 cm, 22
ile 24 mm ağlar için 18.49 ve 20.17 cm olarak bulunmuĢtur. Seçicilik faktörleri de
sırasıyla 2.32 ve 4.20 olarak hesaplanmıĢtır. Sechin metoduna göre ise optimum
yakalama boyları 20, 22 ve 24 mm‟lik ağlar için sırasıyla 17.2 – 19.0 ve 20.8 cm,
seçicilik faktörleri de 8.60, 8.63 ve 8.66 olarak hesaplanmıĢtır. ÇalıĢmada 1649 adet
balık incelenmiĢ, bu balıklarında boy-ağırlık iliĢkisi W= 0.0039 L3,217 - Xort = 18.77
cm ve Yort = 53.53 g olarak bulunmuĢtur.
Özekinci (1997), barbun (Mullus barbatus L., 1758) ve ısparoz (Diplodus
annularis L., 1758) balıkları avcığında kullanılan 18, 20 ve 22 mm göz açıklığındaki
uzatma ağlarının seçiciliği üzerine yaptığı çalıĢmada Holt (1963) metodu ile barbun
ve ısparoz için 18 - 20 mm ve 20 - 22 mm ağlarda belirlenen seçicilik faktörlerini
7.12 – 6.82 ve 5.05 – 6.08 arasında değiĢtiğini belirlemiĢtir. Optimum seçicilik boyu
ise barbun için sırayla 12.97 – 14.41 ve 13.64 – 15.0, ısparoz için ise 9.08 – 10.08 ve
12.14 – 13.36 arasında bulunmuĢtur.
Erzini ve Castro (1998), balıkların yakalanan ağ gözlerindeki dağılımından
faydalanarak, seçicilik grafiklerinin oluĢturulmasında alternatif bir yöntem
önermiĢlerdir.
Özekinci (1998) izmarit (Spicara smaris L., 1758), ısparoz (Diplodus
annularis L., 1758), barbunya (Mullus barbatus L., 1758) ve tekir (Mullus
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
13
surmulatus L., 1758) avcılığında kullanılan 18, 20, ve 22 mm göz açıklığındaki sade
ağların seçiciliğini incelediği çalıĢmasında, tüm türler için seçicilik faktörlerinin
tahminini yapmıĢtır.
Gurbet ve ark. (1998), Ekim 1996 ve Temmuz 1997 tarihleri arasında Ġzmir
ili, Urla ilçesi Karantina adasının kuzey bölgesinde monofilament ve multifilament
fanyalı uzatma ağlarının av verimliliğini karĢılaĢtırmıĢlardır. ÇalıĢmada 28, 30 ve 32
mm ağ göz açıklığına sahip monofilament ve multfilament ağlarla yaptıkları 17
avcılık operasyonu sonucunda 32 türe ait toplam 851 balık avlanmıĢtır. Balıkların
%54.7‟si monofilament ağlarla, % 43.3‟ü ise multifilament ağlarla yakalandıklarını
tespit etmiĢlerdir.
Helser ve ark. (1998), yaptıkları çalıĢmada, Louissia benekli alası (Cynoscion
nebulosus Cuvier, 1830) avcılığında kullanılan uzatma ağlarının seçiciliğini
belirlemek için eĢ zamanlı lineer olmayan regresyon kullanmıĢtır.
Atar (1998) Beymelek Lagün Gölü‟nde rastgele olarak seçilen üç istasyonda
Ocak 1995 – Ocak 1996 tarihleri arasında yaptığı çalıĢmada, Holt (1963)‟un dolaylı
metodu kullanılarak 30, 35, 40, 45 ve 50 mm göz açıklığındaki beĢ adet uzatma
ağının seçiciliklerini hesaplamıĢtır. AltınbaĢ kefal (Liza auratus Risso, 1810) için
seçicilik faktörleri 7.03 ile 8.54 arasında ve ortak seçicilik faktörünü 7.94, kefal için
(Liza saliens Risso, 1810) için seçicilik faktörü 7.51 ile 9.41 arasında ve ortak
seçicilik faktörünü 8.32 olarak tahmin etmiĢtir. Ayrıca monofilament uzatma
ağlarının multifilament ağlardan 2.17 kere daha etkili olduğu gözlenmiĢtir.
Metin ve ark. (1998), 18, 20 ve 22 mm göz geniĢliğine sahip sade dip uzatma
ağlarındaki ısparoz (Diplodus annularis L., 1758) ve izmarit‟lerin (Spicara flexuosa
Rafinesque, 1810) seçiciliklerini araĢtırmıĢlardır. Seçicilik parametreleri Holt (1963)‟
un indirekt tahmin metoduna göre hesaplanmıĢtır. D. annularis için, 18, 20 ve 22 mm
göz geniĢliğindeki ağlarda optimum yakalanma boyları sırasıyla 10.08, 11.20 ve
12.32 cm, S. Flexuosa için aynı göz geniĢliğindeki ağlardaki optimum yakalanma
boyları ise sırasıyla 15, 16.67, 18.33 cm olarak hesaplanmıĢtır. D. Annularis için
ortak seçicilik faktörü 5.60 ve standart sapması 1.86 olarak, S. Flexuosa için ortak
seçicilik faktörü 8.33 ve standart sapması 1.21 cm olarak hesaplanmıĢtır. Sonuçta
sadece 22 mm göz geniĢliğindeki ağlar D. annularis için uygun seçicilik özellikleri
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
14
gösterirken, S. flexuosa için denemede kullanılan, bütün ağlar uygun seçicilik
özellikleri göstermiĢtir.
Madsen ve ark. (1999), yaptıkları çalıĢmada, dil balığı ağlarının boy
seçiciliğini Kuzey Denizi‟ndeki Danimarka ticari balıkçılık tekneleriyle eĢ zamanlı
olarak atılan 7 farklı göz açıklığına sahip ağlarla dolaylı metot kullanarak tahmin
etmiĢlerdir.
Millar ve Fryer (1999), yapmıĢ oldukları çalıĢmada sürütme ağı, tuzak,
uzatma ağı ve olta iğnelerinde seçicilik eğrilerinin belirlenmesi konusunu istatistiksel
olarak tartıĢmıĢlardır.
Balık (1999a), BeyĢehir Gölü‟nde sazan (Cyprinus carpio L., 1758)
avcılığında kullanılan monofilament sade ağların seçiciliklerini araĢtırmıĢtır. Bu
amaçla, Ekim 1994 – Mayıs 1996 tarihleri arasında 7, 8, 13 ve 14 cm göz
uzunluğunda monofilament sade ağlar ile avcılık denemeleri yapılmıĢtır. AraĢtırma
sonuçlarına göre, sazan avcılığında, monofilament sade ağların ortak seçicilik
faktörleri 2.922 bulunmuĢtur.
Balık (1999b), BeyĢehir Gölü‟nde sudak avcılığında kullanılan multifilament
ve monofilament sade ağların seçiciliklerini Holt (1963) metoduyla tahmin etmiĢtir.
3.4, 4, 5, 6 ve 7 cm tam göz uzunluğundaki multifilament ve 3.6, 4, 4.4, 5, 6 ve 7 cm
göz uzunluğundaki monfilament ağların ortak seçicilik faktörlerini sırasıyla 4.67 ve
4.70 olarak bildirmiĢtir.
Kınacıgil ve ark. (2000), Orta Ege Deniz‟inde denemelerini yaptıkları 18, 20,
22, 24, 25, 28, 30, 32, 36 ve 38 mm göz geniĢliğine sahip sade uzatma ağlarında,
yakalanan ısparoz (D. annularis), karagöz (D. vulgaris), tekir (M. surmuletus),
izmarit (S. maena flexuosa ve S. smaris) ve çizgili hani (S. scriba) türlerine ait
seçicilik parametreleri üzerine çalıĢmıĢlardır. Isparoz için 18, 20, 22, 24, 25 ve 28
mm göz geniĢliğine sahip ağlar için optimum yakalama boylarını sırası ile 10.59,
11.77, 12.94, 14.12, 14.71 ve 16.47 cm total boy olarak ve ağlara ait ortak standart
sapmayı 1,27 olarak bildirmiĢlerdir. Ġzmarit (S. maena flexuosa) için ise 18, 20, 22,
24 ve 25 mm ağ göz uzunluğuna sahip ağlar için optimum yakalama boylarını sırası
ile 14.44, 16.05, 17.65, 19.26 ve 20.06 cm total boy ve ortak standart sapmayı ise
1.12 olarak hesaplamıĢlardır.
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
15
Hovgard ve Lassen (2000), seçiciliğin kesin olarak tahmininin çok zor
olduğunu, bunun için populasyonu oluĢturan tüm balıkların boy dağılımının
tamamen bilinmesi gerektiğini bildirmiĢtir. Birçok seçicilik çalıĢmasının tesadüfî ava
bağlı olduğunu belirtmiĢ ve bu tür seçicilik hesaplamalarını göreceli seçicilik
(relative selection) olarak isimlendirmiĢtir.
Fujimori ve Tokai (2001), uzatma ağlarında seçicilik eğrilerinin hesaplanması
için kullanılan normal, log normal, skew–normal ve bi–normal modellerinin
çözümlenmesinde maksimum olabilirlik metodunu kullanarak, seçicilik
parametrelerinin tahmini üzerine çalıĢmıĢlardır. Sonuç olarak bu çözümleme
metodunu; aynı ağ gözü kullanılarak farklı balıkçılık çabası ile toplanan verilerin
değerlendirilmesi için önermiĢlerdir.
Balık (2001) BeyĢehir Gölü‟nde 28, 40, 50 ve 60 mm göz açıklığındaki
monofilament ve multiflament fanyalı ağlarla yaptığı çalıĢmada, toplam avlanan
aynalı sazanın (Cyprinus carpio L., 1758) % 12.6‟sını monofilament ağlarla ve %
6‟sının da multifilament ağlarla elde edildiğini ve birim baĢına düĢen av miktarının
mono ve multifilament ağlar için 22.39 ve 11.32 g/m olduğunu hesaplamıĢtır. Bu
sonuçlara göre monofilament ağlarla, birim çabada elde edilen av miktarının
multifilament ağlara kıyasla 2.2 kat daha fazla olduğu, ayrıca miktarın % 80„ini
kadife balığının (Tinca tinca L., 1758) oluĢturduğunu bildirmiĢtir.
Balık ve Çubuk (2001a) Uluabat Gölü‟nde yaptıkları çalıĢmada, farklı göz
geniĢliklerindeki (18, 20, 22, 26, 30 ve 36 mm) sade uzatma ağlarının bazı balık
türlerinin avcılığındaki birim av miktarlarını araĢtırmıĢlardır. ÇalıĢma esnasında, 12
balık türünden örnekler yakalanmıĢtır. Bu balık türleri; kızılgöz (Rutilus rutilus L.,
1758), kızılkanat (Scardinius erythrophthalmus L., 1758), tahta (Blicca björkna L.,
1758), ringa (Alosa maeotica Grimm, 1901), eğrez (Vimba vimba L., 1758), inci
(Alburnus alburnus L., 1758), tatlısu kolyozu (Chalcalburnus chalcoides
Güldenstaedt, 1772), havuz (Carassius carassius L., 1758), turna (Esox lucius L.,
1758), kadife (Tinca tinca L., 1758), sazan (Cyprinus carpio L., 1758) ve kefal
(Mugil cephalus L., 1758)' dir. 18, 20, 22, 26, 30 ve 36 mm göz geniĢliğindeki
ağların birim av miktarları sırasıyla ortalama 181.2, 170.5, 244.6, 123.4, 76.8 ve 29.9
g/m olarak bulunmuĢtur.
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
16
Balık ve Çubuk (2001b) yaptıkları bir çalıĢmada, farklı renklerdeki ( siyah,
beyaz, sarı mavi, kırmızı, açık yeĢil, koyu yeĢil ve kahve rengi) uzatma ağlarının
kadife balığı (Tinca tinca L., 1758), sazan (Cyprinus carpio L., 1758), tatlı su levreği
(Perca fluviatilis L., 1758) ve tatlı su kefalinin (Leuciscus cephalus L., 1758) av
verimliliği karĢılaĢtırılmıĢtır. Balıklar çoğunlukla kırmızı, sarı, kahverengi ve mavi
renkteki uzatma ağlarına yakalandıkları tespit edilmiĢtir. 4 tür için yakalanma oranı
en yüksek olan renk kırmızı olarak belirlenmekle birlikte; bölgede yaygın olarak,
yakalanma oranının düĢük olmasına rağmen açık yeĢil rengin tercih edildiğini
bildirmiĢlerdir.
Stergiou ve Erzini (2002), Akdeniz‟de Cyclades bölgesinde (Yunanistan) ince
paraketa ve monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliği üzerine çalıĢmıĢlardır.
ÇalıĢmada kullandıkları 22, 24, 26 ve 28 mm göz geniĢliğine sahip ağlar için, ısparoz
(D. annularis) ait optimum yakalanma boylarını sırasıyla 12.52, 13.66, 14.79 ve
15.93 cm total boy olarak tespit etmiĢlerdir. Elde ettikleri av verilerini Millar
(1992)‟nin önerdiği yöntemle Constat bilgisayar programı ile değerlendirmiĢler ve
her ağ için standart sapmayı sırası ile 1.20, 1.31, 1.42 ve 1.53 cm olarak
hesaplamıĢlardır.
Holst ve ark. (2002), morina (Gadus morhua L., 1758) avcılığında kullanılan
uzatma ağlarının avcılık gücü ve seçicilik boyuna, ağ ipi kalınlığının etkisini
incelemiĢlerdir. Ġki farklı kalınlıktaki ipten yapılan 70, 79, 90, 101, 115, 130 mm göz
açıklığındaki ağlar yılın iki farklı zamanında karĢılaĢtırılmıĢlardır.
Fabi ve ark. (2002), Ġtalya‟nın Ligurian Denizi‟nde ve Adriatik Sahili‟nde 45,
70 ve 90 mm göz uzunluğuna sahip fanyalı ve fanyasız uzatma ağları ile yaptığı
denemeler sonucunda; mırmır (Lithognathus mormyrus), ısparoz (D. annularis) ve
barbun (M. Barbatus) için ait seçicilik parametrelerinin hesaplanması üzerine
çalıĢmıĢlardır. AraĢtırıcılar 70 ve 90 mm ağ göz uzunluğunun ısparoz ve barbun için
çok büyük olduğunu belirterek, bu ağ gözleri için seçicilik parametrelerini
hesaplayamamıĢtır. 45 mm ağ göz uzunluğuna sahip ağ için optimum yakalama
boylarını ısparoz için 12.1 cm, barbun için 16.7 cm total boy olarak bildirmiĢtir.
Kara ve Özekinci (2002) Türkiye denizlerinde sardalya (Sardina pilchardus
L., 1758) avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının seçiciliği ile ilgili yaptıkları
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
17
çalıĢmada, 1 Mayıs – 1 Eylül arasında 12.65, 12.70 ve 12.75 mm göz açıklığına sahip
ağlarla örnekler toplanmıĢtır. Seçicilik parametreleri Holt (1963) tarafından
geliĢtirilen indirek tahmin metodu kullanılarak belirlenmiĢtir. Yakalanan balıkların
boy dağılımı 9.45, 13.65 cm‟dir. 12.65, 12.70 ve 12.75 mm ağ gözlerinde
sardalyanın (Sardina. Pilchardus L., 1758) optimum yakalama boyu sırası ile 11.29,
11.34 ve 11.38 cm dir. Tahmin edilen ortak seçicilik faktörü ve standart sapma
değeri sırasıyla 8.93 ve 0.305 cm‟dir.
Kara (2003a) Ġzmir Körfezi‟nde iri sardalya (Sardinella aurita Valenciennes.,
1847) avcılığında kullanılan multiflament sade uzatma ağlarının seçicilik
özelliklerinin belirlenmesi üzerine 1 Eylül 2001 – 31 Mart 2002 tarihleri arasında
yapmıĢ olduğu çalıĢmada, kullanılan ağların göz açıklıkları 20, 21, 22 ve 23 mm‟dir.
Ağlar birbirine eklenmek suretiyle aynı zamanda ve aynı sahada kullanılmıĢtır.
Ağların iplik kalınlığı 210d/3no, asılma oranı E=0.67dir. Seçicilik parametreleri Holt
(1963) tarafından geliĢtirilen indirekt tahmin metodu kullanılarak belirlenmiĢtir.
Yakalanan balıkların boy dağılımı 14.1 – 21.5 cm‟dir. 20, 21, 22 ve 23 mm ağ
gözlerinde S. aurita‟nın optimum yakalama boyu sırası ile 16.36, 17.17, 17.99 ve
18.81 cm‟dir. Tahmin edilen ortak seçicilik faktörü ve standart sapma değeri 8.18 ve
1.226 cm dir.
Kara (2003b) Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz (Diplodus annularis L., 1758)
avcılığında kullanılan monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliğinin araĢtırılması
ile ilgili çalıĢmasında, 26, 27 ve 28 mm göz açıklığına sahip ağlar kullanmıĢ ve 26,
27 ve 28 mm ağ göz açıklığında ısparoz için optimum yakalanma boylarının
sırasıyla, 12.66, 13.15 ve 13.64 cm olduğunu tespit etmiĢtir. Hesaplanan ortak
seçicilik faktörü ve ortak standart sapma değerleri sırasıyla, 4.872 ve 0.693 dir. Bu
araĢtırmada, 26 mm göz açıklığına sahip ağın Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz stokları
üzerinde bir av baskısı oluĢturduğunu bulmuĢ, 27 ve 28 mm ağların ise böyle bir
sorun oluĢturmadığını belirtmiĢtir.
Özekinci ve ark. (2003), Keban Baraj Gölü‟nde Capoeta capoeta umbla
(Heckel, 1843) and Capoeta trutta (Heckel, 1843) avcılığında kullanılan sade uzatma
ağları üzerinde seçicilik araĢtırması yapmıĢlardır. 1996 – 1997 yılında Keban Baraj
Gölü‟nde belirlenen 7 istasyondan gerçekleĢtirilen çalıĢmada örnekler 22, 28, 36 ve
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA
18
44 mm ağ göz açıklığındaki sade uzatma ağları kullanılarak toplanmıĢtır. Ortak
seçicilik faktörü ve ortak standart sapma, C. c. umbla için 8.52 ve 2.37, C. trutta için
8.40 ve 2.46 olarak tahmin edilmiĢtir. 22, 28, 36 ve 44 mm ağ göz açıklığında C. c.
umbla ve C. Trutta’nı optimum yakalama boyu sırasıyla 18.74 cm, 23.85 cm, 30.67
cm, 37.48 cm ve 18.48 cm, 23.52 cm, 30.24 cm, 36.96 cm‟dir.
Shimizu ve ark. (2004), kodladığı NaLA (net shape and loading analysis) adlı
bilgisayar programı ile dıĢ etkenlerin (dalga gibi) ağ gözünün Ģekli, ağ gözü
açıklığının açısı, gerilim dağılımı gibi parametreleri çözümleyerek, bunun uzatma ağı
seçiciliğinde uygulanabilirliği üzerine çalıĢmıĢlardır.
Özekinci (2005), Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz (Diplodus annularis L., 1758)
avcılığında kullanılan 52, 54 ve 56 mm ağ göz uzunluğuna sahip monofilament sade
uzatma ağlarının seçicilik parametreleri üzerine araĢtırma yapmıĢtır. Seçicilik
eğrileri, balığın yakalanma ihtimalini baĢ ve maksimum çevresi arasındaki
morfometrik özelliklerinin bir fonksiyonu olarak hesaplayan, Sechin metodu
kullanılarak belirlenmiĢtir. Hesaplanan seçicilik eğrileri her ağ göz açıklığında elde
edilen boy frekansıyla uyuĢmakta olup 52, 54 ve 56 mm ağ göz uzunluğuna sahip
monofilament uzatma ağlarının optimum yakalama boyları sırasıyla, 12.5, 13.5 ve 14
cm olarak hesaplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda 52 mm‟lik ağın, Ġzmir Körfezi‟nde
ısparoz stokları üzerinde artan bir av baskısı oluĢturduğu, fakat 54 ve 56 mm‟lik
ağların aynı etkiyi göstermedikleri gözlenmiĢtir. Bu araĢtırmada, sürdürülebilir
ısparoz balıkçılığı için, 52 mm ağ göz uzunluğundan daha büyük monofilament sade
uzatma ağlarının kullanılması gerektiği ifade edilmiĢtir.
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
19
3.MATERYAL VE METOD
Bu çalıĢma Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri arasında Seyhan Baraj
Gölü’nde gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmanın materyalini bölgenin ekonomik açıdan
önemli balıklarından olan sudak ve bu türün avcılığında kullanılan monofilament
sade uzatma ağları oluĢturmaktadır. Uzatma ağlarının atılıp toplanmasında mesleki
balıkçı teknelerinden yararlanılmıĢtır. Bunlar 5 – 7 m uzunluğunda ve 10 Hp motor
gücünde bölge balıkçılarının kullandığı teknelerdir ( ġekil 3.1).
ġekil 3.1. ÇalıĢmada kullanılan mesleki balıkçı teknesi
3.1. Çalışma Sahası
AraĢtırma Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri arasında Adana il sınırları
içinde bulunan Seyhan Baraj Gölü’nde gerçekleĢtirilmiĢtir (ġekil 3.2). Seyhan
Baraj Gölü, Seyhan Nehri üzerinde, taĢkından koruma, sulama ve enerji üretimi
amacıyla, toprak dolgu tipinde, 1956 yılında yapılmıĢ ve Güneydoğu Akdeniz
Bölgesi’nin önemli iç su rezervuarlarından birisi olmuĢtur.
Seyhan Baraj Gölü, bölgedeki en yüksek iç su üretimine sahip göl olmasına
karĢın, yörede orta büyüklükte bir kaynak niteliğindedir (Özyurt ve AvĢar, 2002).
Yörede en büyük iç su kaynağını Seyhan Nehri üzerine kurulu olan Çatalan Baraj
Gölü oluĢturmasına rağmen bu göl içme suyu amaçlı kullanıldığından balıkçılık
faaliyetleri için yasaklanmıĢ bir bölgedir. Bu nedenle Seyhan Baraj Gölü Çukurova
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
20
yöresindeki en verimli iç su kaynağını oluĢturarak bölgeye ekonomik fayda
sağlamaktadır (AvĢar ve Özyurt, 1999).
Seyhan Baraj Gölü balık tür çeĢitliliği bakımından oldukça zengin bir
göldür. Bugüne kadar yapılan çeĢitli araĢtırmalardan Seyhan nehrinde ve bu nehir
üzerinde kurulu baraj gölünde, 1973 yılında 19 balık türünün bulunduğu
bildirilmiĢtir (Sarıhan ve Toral, 1973). Ancak 2005 yılında yapılan bir araĢtırmada
8 familyaya ait 17 cins ve 3 alt tür olmak üzere 29 balık türü tespit edilmiĢtir
(Alagöz, 2005). Bölgedeki balık çeĢitliliğinin zengin olmasına rağmen, mesleki
balıkçılık için ana avı sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996),
sazan (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758) ve pullu ya da kızılgöz (Rutilus rutilus
Linnaeus, 1758) olarak adlandırılan türler oluĢturmaktadır. Ana avdaki payı
neredeyse sudak kadar olan pullu, tüketiciler tarafından pek tercih edilmemektedir
ve balıkçıya getirisi düĢüktür. Bu nedenle bölge balıkçılığı için sazan ve sudak
ekonomik türler haline gelmiĢtir (Özyurt, 2000). Gölden avlanan toplam balık
miktarları ve bunların avdaki oransal değerleri Çizelge 3.1’de gösterilmektedir.
Çizelge 3.1. Seyhan Baraj Gölü’nden avlanan toplam balık miktarları ve bunların
avdaki oransal değerleri (AvĢar ve Özyurt, 1999).
TÜRLER YILLIK TOPLAM AV
(kg)
AVDAKİ ORANI
(%)
Sazan (Cyprinus carpio) 132 013 80
Sudak (Sander lucioperca) 19 863 12
Pullu (Rutilus rutilus) 13 680 8
Genel Toplam 165 565 100
Baraj gölünün dip yapısı, silt taĢı, konglomera, alüvyon ve antik killerden
oluĢmaktadır. (DSĠ, 1985). Seyhan Baraj Gölü yaklaĢık 4 km geniĢliğinde, 23 km
uzunluğundadır. Ġlkbahar aylarında en derin yeri 45 m’yi bulan göl en çok 9200
ha’lık bir alana yayılmaktadır. Denizden ortalama yüksekliği 67 m’dir (Kırgız,
1984).
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
21
ġekil 3.2. Seyhan Baraj Gölü (UTM, 36 Kuzey bölgesi, koordinat sistemi
kullanılmıĢtır), (Özyurt ve AvĢar, 2002). (Siyah taralı alanlar uzatma
ağlarının atıldığı bölgeleri göstermektedir.)
3.2. Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996)
Sudak, farklı araĢtırıcılar tarafından çeĢitli dönemlerde değiĢik isimlerle
adlandırılmıĢtır. Eschmeyer (1998)’in bildirdiğine göre. bu türü; ilk olarak
Linnaeus (1758), Perca lucioperca; ardından Berg (1949) Lucioperca lucioperca;
daha sonra Collette ve Banarescu (1977), Stizostedion lucioperca; ve en son olarak
Bogustkaya ve Naseka (1996) ise Sander lucioperca olarak adlandırmıĢtır (Özyurt
ve AvĢar 2002). Bu çalıĢmada Bogustkaya ve Naseka (1996)’nın kullandıkları
Sander lucioperca biçimindeki isimlendirme kullanılmıĢtır.
N
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
22
ġekil 3.3. Seyhan Baraj Gölü’nden yakalanan bir sudağın görünüĢü (Orijinal)
Sudak Avrupa kökenli bir türdür. Doğal olarak Orta ve Batı Avrupa
göllerinde bulunmaktadır. 19. yüzyılın sonlarından itibaren tüm Avrupa’ya taĢıma
ile yayılmıĢtır. Sudak, Seyhan Baraj Gölü’nde de doğal bulunmazken, buradaki
balıkçılığı daha ekonomik hale getirmek amacıyla, 1971 – 1973 yılları arasında ilk
kez 690 000 adet olarak aĢılanmıĢ ve çok kısa sürede uyum sağlayarak Seyhan
Baraj Gölü için önemli bir av potansiyeli oluĢturmuĢtur (AvĢar ve Özyurt, 1999).
Sudağın vücudu yanlardan basık, sırt bölgesi gri-yeĢil, yan tarafları ve karın bölgesi
parlak beyaz ve vücudun yan taraflarında 8 ile 12 adet arasında esmer bant bulunur
(ġekil 3.3). Sudağın diagnostik özellikleri; D1 XIII-XV, D2 II-III 19-24, A III 11-
13, P 15-17, V I 5, L. Lat 80-93, omur sayısı 45-47, solungaç dikeni sayısı 13-15,
plorik uzantı sayısı 4-9’dur (Geldiay ve Balık, 1996).
Bölgede sudak avcılığı, uzatma ağlarıyla, pareketalarla ve oltalarla
yapılmaktadır. Oltalarla avcılık canlı yem veya suni yem kullanılarak yapılır. Bu
yöntem daha çok amatör balıkçılar tarafından kullanılır. Pareketalarla avcılıkta ise
iğnelerin her birine canlı yem takılır ve iyi verim alınabilir. Fakat canlı yem
temininin her mevsim mümkün olmaması ve balıkçıya ek maliyet oluĢturması,
sudak avcılığında yoğun olarak uzatma ağlarının kullanılmasına neden olmaktadır.
Bu ağlar yaygın olarak, 20, 22, 24 ve 26 mm ağ gözü geniĢliğine sahip
monofilament sade uzatma ağlarıdır.
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
23
3.3. Örneklerin Elde Edilmesi
ÇalıĢmada örneklerin elde edilmesi için, Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri
arasında, 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip monofilament sade uzatma
ağları kullanılmıĢtır. Ağlar bölgedeki mesleki balıkçılık uygulamaları ile uyum
sağlaması açısından, balıkçıların yoğun olarak avlandığı bölgelere atılmıĢtır. Ağ
gözü açıklıklarının belirlenmesinde, gergin haldeki ağ gözünün bir kolunun her iki
tarafındaki düğümlerin arasında kalan mesafe esas alınmıĢtır (ġekil 3.4). Ağların
tamamı, 100 m halata 200 m tor donatılarak yapılmıĢtır ve donam faktörleri (E)
0.5’tir. Tor ağının ip kalınlığı 0.16 mm çapında ve açık yeĢil renktedir. ÇalıĢmada
kullanılan ağların; göz geniĢliklerinin, donam faktörlerinin, ip kalınlıklarının ve
renklerinin belirlenmesinde, bölgede kullanılan ağların özellikleri dikkate
alınmıĢtır.
ġekil 3.4. Ağ gözü büyüklüğünün ölçülmesi (TaĢdemir ve Özyurt, 2004)
Ağların donatılmasında 5 mm’lik polipropilen halat kullanılmıĢtır. Mantar
ve kurĢun yakada 1 çakaya (ağı yakaya sabitleyen donam ipinin iki düğümü
arasında kalan mesafe) ya 5 göz donatılmıĢtır. 1 çaka boyu yaklaĢık 10 cm’dir.
Mantar yakada yüzdürücü olarak 3 numara mantar kullanılmıĢ olup 4 boĢ 1 dolu
olarak kullanılmıĢtır. KurĢun yakada ise, batırıcı olarak 30 gr’lık kurĢunlar
kullanılmıĢ ve 4 boĢ 1 dolu olarak donatılmıĢtır. 100 m olan ağlar 100 göz
derinliğinde donatılmıĢtır. Ağların donam biçimleri ġekil 3.5’de gösterilmektedir.
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
24
ġekil 3.5. Ağların donam biçimleri
Göz açıklığına göre her ağ grubu 200 m olacak Ģekilde birbirlerine bağlanarak
toplamda 800 m olarak atılmıĢtır. Bu Ģekilde ağların aynı zaman diliminde ve
sahada avlanması sağlanmıĢtır. Uzatma ağlarının seçiciliğini ve av verimini
etkileyen en önemli özelliklerden biride görünürlülüktür (Nomura ve Yamazaki,
1977). Bu çalıĢmada avcılık gece periyodunda gerçekleĢtirilmiĢ ve koyu yeĢil
renkte ağlar kullanılarak av verimi artırılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu durum bölgedeki
ticari balıkçılık uygulamaları ile paralellik göstermektedir. Ağların atıldığı
bölgelerin derinlikleri 10 – 25 m ve dip yapısı çamurludur. Ağların atılmasında ve
toplanmasında mesleki balıkçı teknelerinden faydalanılmıĢtır.
Yakalanan balıklar, ağların toplanması sırasında ağ gruplarına göre
çıkarılmıĢ ve ayrı kasalara yerleĢtirilmiĢtir. Örneklerin boy ölçümleri milimetrik
ölçüm tahtası kullanılarak yapılmıĢtır (ġekil 3.6). Bireylerin toplam ağırlıkları ise
0.01gr hassasiyetli elektronik terazi ile yapılmıĢtır (ġekil 3.7).
Ağ göz açıklıkları = 20-22-24-26 mm
Mantar yaka
Kurşun yaka
Çaka boyu= 10 cm E= 0.50
100 göz
No:3
30 gr
5 göz
PP
5mm
PP
5mm
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
25
ġekil 3.6. Milimetrik ölçüm tahtası ile balıkların boy ölçümü
ġekil 3.7. 0,01 gr hassasiyetli elektronik terazi ile
balıkların ağırlık ölçümü
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
26
3.4. Örneklerin Değerlendirilmesi
Elde edilen total boy değerleri her ağ gözüne göre sınıflandırılmıĢ ve
değerlendirmeye alınmıĢtır. ÇalıĢılan balık stokunun yapısı önceden
bilinmediğinden farklı ağ gözlerinden elde edilen verilerden seçiciliği tahmin eden
Holt (1963)’un geliĢtirdiği ve Sparre ve Venema (1992)’nin yeniden ele alıp
düzenlemiĢ olduğu dolaylı tahmin metodu kullanılarak seçicilik parametreleri
tahmin edilmiĢtir. Balık örneklerinde baskın türü sudak (Sander lucioperca
Bogustkaya ve Naseka, 1996) oluĢturmuĢ ve seçicilik parametreleri ve eğrileri bu
tür için hesaplanmıĢtır. Sparre ve Venema (1992)’nin bildirdiklerine göre, iki faklı
ağ göz geniĢliğinin karĢılaĢtırılmasıyla belirlenen seçicilik eğrisi, normal dağılıĢa
yakındır ve tam bir normal dağılıĢ olarak kabul edilebilmektedir. Bu çalıĢmada
kullanılan ağlar, iki farklı ağ olarak ele alınmıĢ ve bu ağların seçicilik eğrileri
belirlenirken Sparre ve ark. (1989) ve Sparre ve Venema (1992)’nın önerdiği
iĢlemler sırasıyla yapılmıĢtır. Bunlar:
I. AĢama: Her boy grubu için büyük göz geniĢliğine sahip ağın av miktarı
küçük göze sahip ağın av miktarına oranlanmıĢ ve elde edilen değerin doğal
logaritması (ln) alınmıĢtır.
Bu eĢitlikte;
Ca : Küçük göze sahip ağın yakaladığı balık miktarı,
Cb : Büyük göze sahip olan ağın yakaladığı balık miktarını göstermektedir.
II. AĢama: Birinci aĢamada elde edilen değer bağımlı değiĢken (Y) ve buna
karĢılık gelen boy grubu ise bağımsız değiĢken (X) olarak ele alınmıĢtır. Bu
değerler doğrusal regresyona tabi tutularak (a) ve (b) sabitleri elde edilmiĢtir.
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
27
Böylece her göz büyüklüğünün belirli boy grubu için yakaladığı av
miktarının birbirlerine oranlanmıĢ biçimi (Y) ile sözü edilen boy grubu (X) arasında
doğrusal bir denklem elde edilmiĢtir. Burada (a), doğrunun (Y) ekseni ile kesiĢme
noktasını; (b) ise, anılan doğrunun eğimini göstermektedir.
III. AĢama: ikinci aĢamada tahmin edilmiĢ olan regresyon sabitleri (a) ve (b)
ile küçük göze sahip ağın göz geniĢliği (ma) ve büyük göze sahip ağın göz geniĢliği
(mb) değerleri kullanılarak aĢağıdaki formüller yardımıyla, küçük gözlü ağın
optimum olarak yakaladığı boy grubu (Lma), büyük gözlü ağın optimum olarak
yakaladığı boy grubu (Lmb), standart sapma (S) ve seçicilik faktörü (SF) değerleri
hesaplanmıĢtır.
Küçük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubu aĢağıdaki eĢitlik
yardımıyla hesaplanmıĢtır.
Bu eĢitlikte;
Lma: Küçük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubunu
ma: Küçük göze sahip ağın göz geniĢliğini ve
mb: Büyük göze sahip ağın göz geniĢliğini ifade eder.
Büyük göz geniĢliğine sahip ağın optimum olarak yakaladığı boy grubu
aĢağıdaki eĢitlik yardımıyla hesaplanmıĢtır.
Bu eĢitlikte;
Lmb: Büyük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubunu
göstermektedir.
Standart sapma aĢağıdaki formül ile hesaplanmıĢtır.
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
28
Bu eĢitlikte;
S= Standart sapmayı göstermektedir.
Seçicilik faktörünün hesaplanmasında ise aĢağıdaki eĢitlik kullanılmıĢtır.
IV. AĢama: Her ağın seçicilik eğrisi, [S(L)] fonksiyonu yardımı ile her ağ
için çizilmiĢtir.
Küçük gözlü ağın seçicilik eğrisi fonksiyonu;
Büyük gözlü ağın seçicilik eğrisi fonksiyonu;
V. AĢama: Ġkiden fazla ağ göz geniĢliğine sahip uzatma ağının seçicilik
parametreleri karĢılaĢtırılmak istenirse mutlaka ortak seçicilik faktörü ve ortak
standart sapma hesaplanmalıdır (Sparre ve ark.,1989).
Ağların ortak seçicilik faktörü aĢağıdaki eĢitlik yardımı ile hesaplanmıĢtır.
Bu eĢitlikte;
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
29
ai ve bi: KarĢılaĢtırılan ağlar için bulunan regresyon sabitleri,
mi: Küçük gözlü ağ,
m(i+1): Küçük gözlü ağı takip eden büyük gözlü ağ,
SF: Ortak seçicilik faktörü,
Ağların ortak standart sapması aĢağıdaki eĢitlik yardımıyla hesaplanmıĢtır.
VII. AĢama: Ortak seçicilik faktörü yardımıyla her bir ağın optimum
yakaladığı boy grubu aĢağıdaki eĢitlik ile hesaplanmıĢtır.
Lmi = SF*mi
Burada eĢitlikte;
SF: ortak seçicilik faktörü
mi: i ağının ağ göz geniĢliğidir.
VII. AĢama: mi+1 göz geniĢliğinde verilen bir balık boyunun (L) beklenen
yakalanma olasılığı (P) aĢağıdaki gibi hesaplanır ve seçicilik eğrisinin
fonksiyonunu ifade eder (Holt, 1963). AĢağıdaki eĢitlik kullanılarak her boy
grubuna karĢılık gelen (P) değerlerine göre seçicilik eğrisi çizilmiĢtir.
Bu eĢitlikte;
P: Balık boyunun beklenen yakalanma olasılığı
L: Verilen balık boyu
Lmi: Herhangi bir ağ göz geniĢliği için optimum yakalanma boyu,
3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA
30
Herhangi bir tür için belirlenen ortak seçicilik faktörü yardımıyla, farklı ağ
göz geniĢliğine sahip uzatma ağları için optimum yakaladığı boy gruplarını tahmin
etmek mümkündür. Ayrıca bir “mi” göz geniĢliğindeki bir ağın minimum ve
maksimum yakalama boyu aĢağıdaki formüller yardımı ile hesaplanabilir (Martins
ve ark., 1990).
Seçicilik eğrilerinin çizilmesinde Özyurt, (2000)’un Holt metodunu
kullanarak hazırladığı bilgisayar programından faydalanılmıĢtır.
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
31
4. BULGULAR VE TARTIŞMA
4.1. Bulgular
4.1.1. Ağ Göz Genişliklerine Göre Sudakların Boy Kompozisyonlarına İlişkin
Bulgular
ÇalıĢmada kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm göz açıklığında monofilament
sade uzatma ağları ile dominant olarak percidae familyasına ait sudak (Sander
lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996) yakalanmıĢtır. Mart 2008 ile Haziran 2008
tarihleri arasında farklı göz açıklıklarına sahip uzatma ağları ile avlanan balıklarda
total boy ölçümleri yapılmıĢtır. Yapılan total boy ölçümleri sonucunda, elde edilen
verilerden yararlanılarak araĢtırmada kullanılan uzatma ağlarıyla avlanan balıkların,
boy sınıflarına ve ağ gözlerine göre dağılımları belirlenmiĢ ve Çizelge 4.1’de
verilmiĢtir. Seçicilik parametrelerinin belirlenmesinde total boy olarak boy sınıf
değerleri kullanılmıĢtır. Bu amaçla; örneğin 20.5 ile 21.4 cm arasındaki boylar için
20.5 cm’lik ve 21.5 ile 22.4 cm arasındaki boylar için 21.5 cm’lik boy sınıfı
kullanılmıĢtır.
Arazi örneklemeleri sonucunda toplam 465 adet sudak yakalanmıĢtır.
Yakalanan balıklar toplam 13 boy sınıfında dağılım göstermiĢtir. En küçük boy sınıfı
16.5 cm, en büyük boy sınıfı 28.5 cm olarak ölçülmüĢtür. 20.5cm’lik boy sınıfında
en fazla olarak 121 adet sudak ve 17.5 cm’lik boy sınıfında en az olarak 1 adet sudak
yakalanmıĢtır. En çok balığın yakalandığı 20 mm ağ göz açıklığındaki uzatma ağı ile
toplam 326 adet sudak yakalanmıĢtır. Bu ağlar ile yakalanan balıkların boyları 16.5
cm ile 28.5 cm arasında değiĢim göstermekte ve 20.5 cm’lik boy grubunda
yoğunlaĢtığı Çizelge 4.1’de görülmektedir. En az balığın yakalandığı 26 mm ağ göz
açıklığına sahip uzatma ağında ise toplam 21 adet sudak yakalanmıĢtır. 20, 22, 24 ve
26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudakların minimum, maksimum ve
ortalama boy değerleri Çizelge 4.2’ de gösterilmektedir. Çizelge 4.2 incelendiğinde,
ağ göz açıklığı artıkça yakalanan balıkların ortalama boylarının da arttığı
görülmektedir.
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
32
Çizelge 4.1. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudak boy-
frekans değerleri
Boy sınıfı
Av miktarı
Toplam 20 mm 22 mm 24 mm 26 mm
16.5 1 0 1 0 2
17.5 1 0 0 0 1
18.5 25 1 1 0 27
19.5 86 0 0 0 86
20.5 111 9 0 1 121
21.5 67 23 0 0 90
22.5 24 28 9 1 63
23.5 6 13 10 4 32
24.5 3 4 2 2 11
25.5 1 0 5 10 16
26.5 0 2 6 3 11
27.5 0 0 3 0 3
28.5 1 1 0 0 2
Toplam 326 81 37 21 465
Çizelge 4.2. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudakların
minimum, maksimum ve ortalama boy değerleri (A.G.A: Ağ göz
açıklığı, N: Birey sayısı, Min: Minimum, Max: Maksimum, Ort:
Ortalama)
Total Boy (cm)
A.G.A (mm) N Min. Max. Ort
20 326 16.2 27.8 20.1±0.004
22 81 17.7 27.8 21.9±0.019
24 37 16.0 26.7 23.4±0.069
26 21 20.3 26.2 24.1±0.081
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
33
4.1.2. Ağ Göz Açıklıkları 20 mm ve 22 mm Olan Ağların Sudak İçin
Seçicilikleri
ÇalıĢmada 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlar, toplam sudakların
% 70.10’unu yakalamıĢtır ve tüm ağ gözleri içinde, av verimi en yüksek ağ grubunu
oluĢturmuĢtur. 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip uzatma ağları en çok 20.5 cm total
boy grubundaki sudak balıklarını yakalamıĢ ve yakalanma oranı % 34.05 olarak
belirlenmiĢtir. 22 mm göz geniĢliğine sahip ağlar ise toplam avın % 17.42’sini
yakalamıĢtır. 22 mm’lik ağın, % 34.57 yakalanma oranı ile en fazla yakaladığı boy
grubu 22.5 cm total boya sahip sudaklardır. 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla
yakalanan balıkların boy-frekans dağılımı ġekil 4.1’de, 22 mm ağ göz geniĢliğine
sahip ağlarla yakalanan balıkların boy-frekans dağılımı ise ġekil 4.2’de
gösterilmiĢtir.
ġekil.4.1. Ağ göz geniĢliği 20 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı
Av verileri grafiğe aktarıldığında; 20 mm’lik ağın, 17.5 cm’lik boy
grubundaki balıklardan baĢlayarak 20.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av
verimliliğinin artıĢ gösterdiği ve bu boy grubundan itibaren av verimliliğinin giderek
azaldığı belirlenmiĢtir (ġekil 4.1). 22 mm’lik ağın ise 18.5 cm’lik boy grubundaki
0
20
40
60
80
100
120
16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5
Frekans (Adet)
Total Boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
34
balıklardan baĢlayarak 22.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av veriminin
artığı ve bu boy grubundan itibaren av veriminin düĢtüğü belirlenmiĢtir (ġekil 4.2).
ġekil.4.2. Ağ göz geniĢliği 22 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı
20 mm ve 22 mm ağ göz açıklığına sahip ağlarla yakalanan balıkların boy
sınıflarına göre dağılımları, av oranları ve av oranlarının doğal logaritmaları
hesaplanmıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak,
a (kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler
seçicilik eğrisi fonksiyonunda kullanılmamıĢtır.
Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip
edilmiĢtir.
I. AĢama;
Bu aĢamada, seçicilik hesaplamaları için av verileri, av oranları ve bunların
doğal logaritmaları hesaplanmıĢ ve Çizelge 4.3’de verilmiĢtir.
0
5
10
15
20
25
30
16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5
Frekans (Adet)
Total boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
35
Çizelge 4.3. Ağ gözü açıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade
uzatma ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan
seçicilik parametreleri
Total Boy (cm)
Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama
16.5 1 0 - - Kullanılmadı
17.5 1 0 - - ˝
18.5 25 1 0.04 -3.2188 ˝
19.5 86 0 - - ˝
20.5 111 9 0.08108 -2.51231 Kullanıldı
21.5 67 23 0.34328 -1.0692 ˝
22.5 24 28 1.16666 0.154151 ˝
23.5 6 13 2.16666 0.77319 ˝
24.5 3 4 1.33333 0.287682 Kullanılmadı
25.5 1 0 - - ˝
26.5 0 2 - - ˝
27.5 0 0 - - ˝
28.5 1 1 1.0 0 ˝
Toplam 326 81
Burada;
Ca: Ağ gözü açıklığı 20 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb: Ağ gözü açıklığı 22 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb/Ca: Av oranını ve
ln(Cb/Ca): Av oranının doğal logaritmasını göstermektedir.
II. AĢama;
(a) KesiĢme noktası = -25.0392 (b) Eğim = 1.574
III. AĢama;
20 mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lma = 21.5 cm
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
36
22 mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lmb = 23.6 cm
Standart sapma;
S = 1.393
Seçicilik faktörü;
SF = 5.38
Bu iki ağın ortak seçicilik eğrileri ġekil 4.3’de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.3. Ağ göz açıklıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların seçicilik eğrileri
4.1.3. Ağ Göz Açıklıkları 22 mm ve 24 mm Olan Ağların Sudak İçin Seçicilikleri
ÇalıĢmada 24 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla toplam 37 adet sudak
yakalanmıĢtır. 24 mm ağ gözüne sahip ağlar toplam avın % 7.96’sını yakalamıĢtır.
Bu ağ, yoğun olarak 22.5 ve 23.5 cm total boy grubundan sudakları yakalamıĢ ve
yakalanma oranı 22.5 cm boy grubu için % 24.32, 23,5 cm boy grubu için ise %
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
20 mm 22 mmSeçicilik
Total boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
37
27.02 olarak belirlenmiĢtir. 24 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla yakalanan
balıkların boy-frekans dağılımı ġekil 4.4’de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.4. Ağ göz geniĢliği 24 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudak balıklarının boy- frekans dağılımı
Doğrudan av verileri grafiğe aktarıldığında; 24 mm’lik ağın, her ne kadar
17.5 cm’lik boy grubundaki balıkları da yakalayabildiği görülse de, gerçekte 21.5 cm
boy grubundan baĢlayarak 23.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av
verimliliğinin artıĢ gösterdiği ve bu boy grubundan itibaren ise av verimliliğinin
düĢtüğü görülmektedir (ġekil 4.6).
22 mm ve 24 mm ağ göz açıklığına sahip ağlarla yakalanan balıkların boy
sınıflarına göre dağılımları, av oranları ve av oranlarının doğal logaritmaları
hesaplamıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak, a
(kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler
seçicilik eğrisi fonksiyonunda kullanılmamıĢtır.
0
2
4
6
8
10
12
16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5
Frekans (Adet)
Total Boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
38
Çizelge 4.4. Ağ gözü açıkları 22 ve 24 mm olan monofilament uzatma ağlarıyla
yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri
Total Boy (cm) Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama
16.5 0 1 - - Kullanılmadı
17.5 0 0 - - ˝
18.5 1 1 1 0 ˝
19.5 0 0 - - ˝
20.5 9 0 - 0 ˝
21.5 23 0 - 0 ˝
22.5 28 10 0.3571 -1.02962 Kullanıldı
23.5 13 9 0.6923 -0.36772 ˝
24.5 4 2 0.5 -0.69315 Kullanılmadı
25.5 0 5 2 - ˝
26.5 2 6 3 1.098612 ˝
27.5 0 3 - ˝
28.5 1 0 - ˝
Toplam 81 37
Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip edilmiĢtir.
I. AĢama;
Bu aĢamada, seçicilik hesaplamaları için av verileri, av oranları ve bunların
doğal logaritmaları hesaplanmıĢ ve Çizelge 4.4’de verilmiĢtir.
Burada;
Ca: Ağ gözü açıklığı 22 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb: Ağ gözü açıklığı 24 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb/Ca: Av oranını ve
ln(Cb/Ca): Av oranının doğal logaritmasını göstermektedir.
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
39
II. AĢama;
(a) KesiĢme noktası = -15.9222 (b) Eğim = 0.661895
III. AĢama;
22mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lma = 23.00 cm
24mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lmb = 25.10 cm
Standart sapma;
S = 1.77
Seçicilik faktörü;
SF = 5.22
Bu iki ağın ortak seçicilik eğrileri ġekil 4.5’de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.5. Ağ göz açıklıkları 22 ve 24 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların seçicilik eğrileri
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
22 mm 24 mmSeçicilik
Total boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
40
4.1.4. Ağ Göz Açıklıkları 24 mm ve 26 mm Olan Ağların Sudak İçin Seçicilikleri
26 mm ağ gözüne sahip ağlarla toplam 21 adet sudak yakalanmıĢtır ve %
47.61 yakalama oranı ile en yoğun yakaladığı boy grubu 25.5cm total boya sahip
balıklardır. 26 mm’lik ağlar toplam avın % 4.52’sini yakalamıĢtır ve av veriminin en
düĢük olduğu ağlardır. 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla yakalanan balıkların
boy-frekans dağılımı ġekil 4.6’ de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.6. Ağ göz geniĢliği 26 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile
yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı
26 mm’lik ağın yakaladığı balıkların, 20.5 cm ile 26.5 cm’lik boy grupları
arasındaki balıklar olduğu ve 25.5 cm boy grubundan sonra verimin düĢtüğü
görülmektedir (ġekil 4.6).
24 mm ve 26 mm ağ göz açıklığına sahip ağlarla yakalanan balıkların boy
sınıflarına göre dağılımları, av oranları ve av oranlarının doğal logaritmaları
hesaplanmıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak,
a (kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler
seçicilik eğrisi fonksiyonunda kullanılmamıĢtır.
Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip edilmiĢtir.
0
2
4
6
8
10
12
16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5
Frekans (Adet)
Total boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
41
I. AĢama;
Bu aĢamada, seçicilik hesaplamaları için av verileri, av oranları ve bunların
doğal logaritmaları hesaplanmıĢ ve Çizelge 4.5’de verilmiĢtir.
Çizelge 4.5. Ağ gözü açıkları 24 ve 26 mm olan monofilament uzatma ağlarıyla
yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri
Total Boy (cm) Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama
16.5 1 0 - - Kullanılmadı
17.5 0 0 - - ˝
18.5 1 0 - - ˝
19.5 0 0 - - ˝
20.5 0 1 - - ˝
21.5 0 0 - - ˝
22.5 9 1 0.11111 -2.19723 Kullanıldı
23.5 10 4 0.4 -0.91629 ˝
24.5 2 1 0.5 -0.69314 ˝
25.5 5 10 2 0.693147 ˝
26.5 6 3 0.5 -0.69314 Kullanılmadı
27.5 3 0 - ˝
28.5 0 0 - ˝
Toplam 37 21
Burada;
Ca: Ağ gözü açıklığı 24 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb: Ağ gözü açıklığı 26 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan
balıkları,
Cb/Ca: Av oranını ve
ln(Cb/Ca): Av oranının doğal logaritmasını göstermektedir.
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
42
II. AĢama;
(a) KesiĢme noktası = -22.6303 (b) Eğim = 0.9104
III. AĢama;
24 mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lma = 23.86 cm
26 mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:
Lmb = 25.84 cm
Standart sapma;
S = 1.477
Seçicilik faktörü;
SF = 4.97
Bu iki ağın ortak seçicilik eğrileri ġekil 4.7’de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.7. Ağ göz açıklığı 24 ve 26 mm olan monofilament sade uzatma ağı ile
yakalanan sudakların seçicilik eğrisi
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
Total boy (cm)
Seçicilik 24 mm ---26
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
43
4.1.5. Ortak Seçiciliğin Hesaplanması
Monofilament sade uzatma ağların tamamı ile yakalanan sudak balıklarının
boy-frekans dağılımları ġekil 4.8’de verilmiĢtir.
ġekil 4.8. Monofilament sade uzatma ağların tamamı ile yakalanan sudak balıklarının
boy- frekans dağılımı
20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağların ortak seçiciliklerinin
hesaplanması:
Ortak seçicilik faktörü;
SF= 5.16
Ortak standart sapma;
SD= 0.83
Hesaplanan ortak seçicilik faktörü sayesinde her ağ gözü için, optimum
avlama boyu ve balık boyu gruplarının bir fonksiyonu olarak beklenen yakalanma
olasılıkları (P) hesaplanmıĢ, her boy grubuna karĢılık gelen (P) değerlerine göre
ortak seçicilik eğrileri çizilmiĢtir (ġekil 4.9). 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz
0
20
40
60
80
100
120
140
16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5
Frekans (Adet)
Total boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
44
geniĢliğindeki ağların seçicilik parametreleri Çizelge 4.6’da, ortak seçicilik faktörü
(SF), ortak standart sapması (SD) ve optimum yakalama boyları (Li) Çizelge 4.7’de,
ve ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki iliĢki ġekil 4.9’de gösterilmiĢtir.
ġekil 4.9. Ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki iliĢki
Çizelge 4.6. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğindeki ağların seçicilik
parametreleri
Ma(mm) Mb(mm) a b r2 Lma (cm) Lmb(cm) SF S
20 22 -25.0392 1.574 0.97 21.52 23.67 5.38 1.39
22 24 -15.9222 0.661 0.99 23.0 25.10 5.22 1.77
24 26 -22.6303 0.910 0.92 23.86 25.84 4.97 1.47
Çizelge 4.7. Ağların ortak seçicilik faktörü (SF), ortak standart sapması (SD) ve
optimum yakalama boyları (Li (cm))
SF SD L20 L22 L24 L26
5.16 0.83 20.64 22.70 24.76 26.83
20,64
22,7
24,76
26,83
18
20
22
24
26
28
30
2 2,2 2,4 2,6
Optimum boy (cm)
Ağ gözleri (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
45
ġekil 4.10. Monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan sudak balıklarının ortak
seçicilik eğrileri
4.2 Tartışma
Uzatma ağları, operasyonda diğer av araçlarından daha az çaba gerektiren bir
av aracıdır ve elde edilen ürünün ekonomik değeri yüksektir. Uzatma ağı seçiciliği,
dünyanın birçok kısmında yaygın bir ilgi toplamasına rağmen (Holt,1963; Hamley,
1975; Borgstrom, 1989), ülkemiz için yeni sayılacak bir konudur. Sade uzatma
ağları, seçiciliği yüksek av araçlarıdır ve bu nedenle uygun bir ağ gözünün kullanımı,
stoktaki yavru balıkların yakalanmasını önler ve istenen boy aralığında balıkların
yakalanmasını sağlar (Hamley, 1975). Rasyonel balıkçılık yönetimi, av aracının
hedeflenmeyen yaĢ ve boydaki küçük balıkların kaçmasını sağlayan, belirli yaĢ ve
boydaki yetiĢkin balıklardan maksimum verim sağlayabilmeyi gerektirir (Hameed ve
Boopentranath, 2000). Bu nedenle sudak avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının
seçiciliğinin belirlenmesi bu çalıĢmanın amacını oluĢturmuĢtur.
Bu çalıĢmada, farklı ağ göz geniĢliklerine sahip uzatma ağlarının
seçiciliklerinin ve stoklara zarar vermeden istenen boy grubunun elde edilebileceği
uygun ağ göz geniĢliğinin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaçlar doğrultusunda,
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
20 mm 22 mm 24 mm 26 mmSeçicilik
Total Boy (cm)
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
46
Mart – Haziran 2008 tarihleri arasında, her ağ göz grubu 200 m olarak 20, 22, 24 ve
26 mm tek kol uzunluğuna sahip, toplam 800 m uzunluğunda monofilament sade
uzatma ağıyla Seyhan Baraj Gölü’nde toplam 24 operasyon yapılarak balık örnekleri
elde edilmiĢtir.
Bölge balıkçılarıyla yapılan görüĢmeler sonucunda, sudak avcılığında yaygın
olarak 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlar kullanıldığı tespit
edilmiĢtir. Özyurt (2000), bölgede sudak avcılığında yaygın olarak 28, 30 ve 32 mm
göz geniĢliğinde ağların kullanıldığını bildirmiĢtir. Bu farklılığın nedeni, geçen süre
içinde stok üzerindeki av baskısının artması sonucunda, stokun boy ortalamasının
düĢmesi ve balıkçıların daha küçük bireyleri yakalayabilmek için ağ gözlerini
küçültmesi olarak açıklanabilir.
Monofilament sade uzatma ağları ile toplam 465 adet sudak yakalanmıĢtır.
ÇalıĢmada küçük gözlü ağlarla daha fazla sudak yakalandığı gözlenmiĢtir (Çizelge
4.1). Winters ve Wheeler (1990), büyük ağ gözleri için avlayabilirlikte görülen
azalmanın, yaĢla görme gücü artmasından ve bu nedenle büyük balıkların ağları daha
iyi görmelerinden kaynaklandığını ileri sürmüĢtür. Jensen ve Hesthagen (1996),
uzatma ağlarının verimliliğinin farklı balık boyları arasındaki ekolojik ve yapısal
farklılıklara, ağın değiĢik özelliklerine bağlı olduğunu ve büyük balıkların daha geniĢ
alanlara yayıldıklarını bildirmiĢtir. Rudstam ve ark. (1984), balık boyuyla yüzme
hızının artığını ve yakalanma olasılığının örnekleme periyodunda balıkların dolaĢtığı
mesafeyle doğrudan orantılı olduğunu bildirmiĢtir. Bu çalıĢmanın, örnekleme dönemi
Seyhan Baraj Gölü’nde av sezonun kapanmasından hemen sonra baĢlatılmıĢtır. Tüm
av sezonu boyunca mesleki balıkçılık nedeniyle stok üzerinde av baskısının olması,
stokun boy ortalamasının düĢmesine ve stokta küçük bireylerin daha yoğun
bulunmasına neden olmuĢtur. Bu faktörler ele alındığında, büyük ağ gözleri için
avlayabilirlilikteki azalma daha kolay anlaĢılmaktadır.
En küçük göz geniĢliğine sahip (20 mm) ağla yakalanan sudakların optimum
boyu 20.64 cm olarak bulunmuĢ ve ağ gözü geniĢliği artıkça optimum yakalama
boylarında da artıĢ olduğu gözlenmiĢtir (Çizelge 4.7). Bu sonuç, Aydın ve ark.
(1997), Metin ve ark. (1998), Kınacıgil ve ark. (2000) ve Stergiou ve Erzini
(2002)’nin bulguları ile uyuĢmaktadır.
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
47
Uzatma ağları ile yapılan seçicilik çalıĢmalarında, birbirini takip eden farklı
göz açıklığındaki ikiden fazla ağ kullanılıyor ve birlikte değerlendirmeye alınıyor ise
karĢılaĢtırmaların doğru yapılabilmesi için ağların ortak seçicilik faktörü ve ortak
standart sapması hesaplanmalıdır (Sparre ve ark., 1989). Bu ÇalıĢmada kullanılan
ağların ortak seçicilik faktörü 5.16 ve ortak standart sapması 0.83 olarak
hesaplanmıĢtır (Çizelge 4.7).
Balık (1999b), BeyĢehir Gölü’nde sudak avcılığında kullanılan, 17, 20, 25, 30
ve 35 mm göz geniĢliğindeki multifilament ve 18, 20, 22, 25, 30 ve 35 mm göz
uzunluğundaki monofilament ağların ortak seçicilik faktörlerini sırasıyla; 4.67 ve
4.70 olarak bildirmiĢtir. KuĢat (1996) Eğirdir Gölü’nde sudak için kullanılan,
multifilament ve monofilament ağların ortak seçicilik faktörünü sırasıyla 4.61 ve
5.02 olarak bildirmiĢtir. Balık ve Çubuk (2001a), seçicilik faktörünün türün değiĢik
habitatlardaki populasyonları için farklılık gösterebildiğini bildirmiĢtir.
ÇalıĢmamızda sudak için hesaplanan ortak seçicilik faktörü ile Balık (1999b)’ın
sudak için hesapladığı monofilament ağların ortak seçicilik faktörleri arasındaki
farkın çalıĢmaların farklı zamanda ve avlakların farklı habitatlarda olmasından
kaynaklandığı düĢünülmektedir. KuĢat (1996)’ın sudak için hesapladıkları
monofilament ağların ortak seçicilik faktörü ise çalıĢmamızda hesaplanan ortak
seçicilik faktörü ile uyumludur.
Seçicilik faktörü; yapılan avcılık yöntemine, av aracının tasarımına ve balığın
vücut yapısına bağlıdır. Vücut Ģekilleri ince ve uzun olan balıklar da seçicilik faktörü
değerleri yüksekken, vücut kalınlaĢtıkça ve boy kısaldıkça bu değer düĢmektedir
(Hovgard ve Lassen, 2000). Aydın ve DüzgüneĢ, (2003), yaptıkları çalıĢmada
Isparoz (Diplodus annularis) için kullanılan sade uzatma ağlarında seçicilik
faktörünü 3.00 olarak hesaplamıĢlardır. Aynı çalıĢmada sardalya (Sardinella aurita),
honnos (Serranus cabrilla) ve kupes (Boops boops) için seçicilik faktörlerini
sırasıyla 4.5, 4.0 ve 4.1 olarak hesaplamıĢlardır. Ġsparoz için seçicilik faktörünün
diğer türlere oranla daha düĢük çıkmasının sebebini, bu balıkların yüksek sırtlı,
yanlardan basık ve kısa olmalarından kaynaklandığını bildirmiĢlerdir. Bu çalıĢmanın
balık materyalini oluĢturan sudağın vücut Ģekli ince ve uzun yapıdadır ve hesaplanan
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
48
seçicilik faktörü değeri, Hovgard ve Lassen (2000) ve Aydın ve DüzgüneĢ, (2003),
bildirdikleri ile paralellik göstermiĢtir.
Genelde uzatma ağı seçicilik eğrileri, ağa dolanarak yakalanan balık sayısı
fazla olduğunda geniĢler ve sağ tarafa doğru yamulur. Balıkların çoğu
galsamalarından yakalandığında ise eğri normal (düzgün ve dar Ģekilli) hale gelir
(Hamley, 1975; Sparre ve ark., 1989; Hameed ve Boopendranath, 2000; Hovgard ve
Lassen, 2000). Karunasinghe ve Wijeyaratne (1991) çalıĢmalarında, ağların seçicilik
eğrilerinin normal bir dağılıĢ gösterdiğini ve bu ağlarla yakalanan balıkların daha çok
galsamalarından yakalandığını bildirmiĢlerdir. Bu çalıĢmada elde edilen verilerle
ağların ortak seçicilik eğrileri çizilmiĢ ve ġekil 4.9’da verilmiĢtir. ġekil 4.9
incelendiğinde, seçicilik eğrisinin normal dağılıĢ gösterdiğini ve böylece ağların
sadece belirli bir boya sahip bireyleri daha çok galsamalarından yakaladığı
söylenebilir.
ÇalıĢmada elde edilen ortak seçicilik faktörü (Çizelge 4.7) yardımı ile
belirlenen uygun ağ göz geniĢliği ve ortak seçicilik eğrileri (ġekil 4.8), T.C. Tarım ve
KöyiĢleri Bakanlığı Koruma Genel Müdürlüğü tarafından 2003 yılında yayınlanan
denizlerde ve iç sularda su ürünleri avcılığını düzenleyen 37/2 numaralı sirkülere
göre avlanabilir minimum boy (Lc) olan 22 cm ile karĢılaĢtırılırsa; Seyhan Baraj
Gölü’nde avlanan sudak stoku için uygun ağ gözü geniĢliği 21.3 mm olarak belirlenir
ve çalıĢmada kullanılan 22, 24 ve 26 mm’lik ağların söz konusu stoktan avladığı
bireylerin % 50’sinden daha fazlasının avlanabilir minimum boyun üzerinde olacağı,
20 mm’lik ağın avladığı bireylerin ise % 50’sinden daha fazlasının en küçük av
boyunun altında olacağı sonucuna varılabilir.
Bununla birlikte, C. E. ÖZYURT1, Seyhan Baraj Gölü’nde yaptığı çalıĢmada,
sudak balıklarının ilk eĢeysel olgunluk boyunun 25.5 cm olduğunu bildirmiĢtir.
ÇalıĢmamızda elde edilen ortak seçicilik faktörü (Çizelge 4.7) yardımı ile belirlenen
uygun ağ göz geniĢliği ve ortak seçicilik eğrileri (ġekil 4.8) ile C. E. ÖZYURT1’un
bildirdiği, ilk eĢeysel boyu (L50) karĢılaĢtırıldığında; Seyhan Baraj Gölü’nde avlanan
sudak stoku için uygun ağ gözü geniĢliği 24.5 mm olarak belirlenir ve 20, 22 ve 24
mm’lik ağlarla avlanan bireylerin % 50’sinden fazlasının ilk eĢeysel olgunluk
1 Sözlü görüĢme (2008), Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi 01130-Balcalı/ADANA
4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA
49
boyunun altında olacağı, 26 mm’lik ağın ise avladığı bireylerin % 50’sinin ilk
eĢeysel olgunluk boyunun üzerinde olacağı sonucuna varılabilir.
5. SONUÇ VE ÖNERĠLER Volkan Barış KĠYAĞA
50
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
5.1. Sonuçlar
Bu çalışma sonucunda Seyhan Baraj Gölü’nde sudak (Sander lucioperca
Bogustkaya ve Naseka, 1996) avcılığında kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz
genişliğine sahip monofilament sade uzatma ağlarının seçicilik parametreleri Holt
(1963) metodu kullanılarak belirlenmiş ve bu ağlar için ortak seçicilik eğrileri
çizilmiştir.
Ağların ortak seçicilik faktörü SF= 5.16 ve ağların ortak standart sapması
SD= 0.83 olarak belirlenmiştir.
Her ağ göz genişliğine sahip ağ için optimum yakalama boyları belirlenmiştir.
20 mm, 22 mm, 24 mm ve 26 mm ağ göz genişliğin optimum olarak
yakaladığı boylar; L20= 20.64 - L22= 22.70 - L24= 24.76 - L26= 26.83 olarak
hesaplanmıştır.
Çalışmamızda elde edilen ortak seçicilik faktörü yardımı ile belirlenen uygun
ağ göz genişliği 24.5 mm bulunmuştur. Ağ göz genişliği 20, 22 ve 24 mm
olan ağların, Seyhan baraj gölü sudak stokunda henüz ilk eşeysel olgunluğa
ulaşmamış bireyleri avlayarak stok üzerinde olumsuz etkiler oluşturacağı
belirlenmiştir. 26 mm’lik ağın ise avladığı bireylerin % 50’sinden daha
fazlasının ilk eşeysel olgunluk boyunun üzerinde olacağı tespit edilmiştir.
5.2. Öneriler
Ġstenmeyen tür ve boyların avlanmaması ve populasyonların devamlılığının
sağlanması için av araçlarının seçiciliğinin artırılması gerekmektedir. Uzatma
ağlarıyla avcılıkta seçiciliğin artırılması, doğru ağ göz genişliklerinin kullanılmasıyla
mümkün olur. Stoktaki her bireye en az bir defa üreme şansı verebilmek ve stoktan
sürekli olarak aynı verimi alabilmek için, Seyhan Baraj Gölü’nde Sudak avcılığında
24.5 mm’den küçük göz genişliğindeki ağların kullanılmaması gerekmektedir. Bu
nedenle 25 mm ve bundan büyük göz genişliğine sahip ağların kullanılması
önerilebilir.
51
KAYNAKLAR
ALAGÖZ, S., 2005. Seyhan Baraj Gölü (Adana) Balık Faunasının Belirlenmesi.
Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi,
Adana, 80 s.
ATAR, H., 1998. Beymelek Lagün Gölü’nde Monofilament ve Multifilament
Solungaç Ağlarının Etkinliklerinin KarĢılaĢtırılması ve Multifilament Solungaç
Ağı Göz Seçiciliği. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri A.B.D., Doktora
Tezi, Ankara, 118 s.
AVġAR, D., ve ÖZYURT, C.E., 1999. Seyhan Baraj Gölü Balıkçılığı. X.Ulusal Su
Ürünleri Sempozyumu, ( 22- 24 Eylül, Adana), 226-235.
AYDIN, M., VE DÜZGÜNEġ, E., 2003. Bodrum Yarım Adasında Kullanılan
Galsama Ağlarının Seçiciliği. Ulusal Su Günleri, Antalya.
AYDIN, M., DÜZGÜNEġ, E., ġAHĠN, C., ve MUTLU, C., 1997. Mezgit
(Merlangius merlangus L., 1758) Avcılığında Kullanılan Galsama Ağlarının
Seçicilik Parametrelerinin Hesaplanması. Akdeniz Balıkçılık Kongresi, (9-11
Nisan), Ġzmir, 173.
BALIK, Ġ., ve ÇUBUK, H., 1998. Farklı donam faktörleri ile donatılmıĢ galsama
ağlarının sudak balığı (Stizostedion lucioperca) avcılığında av verimlerinin
karĢılaĢtırılması. III. Su Ürünleri Sempozyumu, (10-12 Haziran 1998), 145-
150.
BALIK, I., 1999a. Investigation of the Selectivity of Monoflament Gill Nets Used in
Carp Fishing (Cyprinus carpio L., 1758) in Lake BeyĢehir. Tr. J. of Zoology,
23: 185-187.
, 1999b Investigation of the Selectivity of Multifilament and Monofilament Gill
Nets on Pike perch (Stizostedion lucioperca L., 1758) Fishing in Lake
Beysehir. Tr. J. of Zoology 23:179-183.
, 2001. Comparision of Seosanal Catch Per Unit Effort for Mono-
Multifilament Trammel Nets In Lake BeyĢehir. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 1: 17-
21
52
BALIK, Ġ., ve ÇUBUK, H., 2001a. Uluabat Gölü'ndeki Bazı Balık Türlerinin
Avcılığında Galsama Ağlarının Av Verimleri. E.U. Journal of Fisheries &
Aquatic Sciences 18, (3-4): 399-405.
BALIK, I., and ÇUBUK, H., 2001b. The Effect of Net Colours on Effeciency of
Monofilament Gillnets for Catching Some Fish Species in Lake BeyĢehir. Turk.
J. Vet. Anim. Sci., 1: 29-32.
BARANOV, F. I., 1914 (Hamley 1975’den). The Capture of Fish by Gillnets. Mater.
Poznaniyu Russ. Rybolov. 3 (6): 56-99. (Partially Transl. From Russian by
W.E. Ricker)
BARANOV, F. I., 1948. Theory and assesment of fishing gear. Pishchepromizdat,
Moskow, (Ch.7.).
BERG, L. S., 1949. Fresh Water of the USSR and Adjacent Countries (translated by
O. Ronen in Israel prog.for Scien. Trans ,Jerusalem,1964), Vol. 2, 742pp.
BĠNGEL, F., 2002. Balık populasyonlarının incelenmesi, Baki Basımevi, Adana,
404s.
BORGSTROM, R., and PLATHE, A. J., 1992. Gillnet Selectivity and A Modal For
Capture Probabilities for A Stunted Browntrout (Salmo trutta) Populition. Can.
Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 49: 1546-1554.
BORGSTRÖM, R., 1989. Direct estimation of gill–net selectivity for Roach (Rutilus
rutilus (L.)) in a small lake. Fish. Resh., 7:289–298.
CLARK J. R., 1960. Report on the Selectivity of Fishing Gear. International
Commision For the Orthest Atlantic Fisheries. Fishing Effort, the Effect of
Fishing on Resources and the Selectivity of Fishing Gear. Vol.1 Reports, FAO,
Rome.
COLLETTE, B. B., and BANARESCU, P., 1977. Systematics and zoogeography of
the fishes of the family Percidae Board of Canada. Journal of the Fisheries
Research, 34:1450–1463.
ÇETĠNKAYA, O., SARI, M., ve ARABACI, M., 1995. Van Gölü (Türkiye) Ġnci
Kefali (Chalcalburunus tarichi, Palas 1811) Avcılığında Kullanılan Fanyalı
Uzatma Ağlarının Av Verimleri ve Seçiciliği Üzerine Bir Ön ÇalıĢma. E.U.
Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 12 (1-2): 1-13.
53
DSĠ, 1985. Baraj Göllerinin Limnolojik Etüd Rapor Özetleri. TC., Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı, DSĠ Müdürlüğü, ĠĢletme ve Bakım Dairesi BaĢkanlığı,
ĠĢletme Müd. Matbaası, Ankara, 96 s.
ERDEM, Y., 1996 Kalkan Balığı Avcılığında Sade Uzatma Ağlarının Seçiciliği
Üzerine Bir AraĢtırma. Ondokuz Mayıs Üniv. Fen Bilimleri Ens. Doktora tezi,
Sinop.
ERZINI, K., and CASTRO, M., 1998. An Alternative Methodology For Fitting
Selectivity Curves To Pre–Defined Distributions, Fish. Resh., 34:307–313.
ESCHMEYER, W., N., 1998. Catalog Of Fishes. Published By The California
Academy of Sciences Special Publication, No: 1 San Francisco, USA, 854s.
FABI, G., SBRANA, M., BĠAGĠ, F., GRATĠ, F., LEONORĠ, I., and SARTOR, P.,
2002. Trammel Net and Gill Net Selectivity for Lithognathus mormyrus (L.,
1758), Diplodus annularis (L., 1758), Mullus barbatus (L., 1758), in the
Adriatic and Ligurian seas. Fish. Res. 54: 375-388.
FAO, 2005. FishStat Plus bilgisayar programı için GLOBALCAP [Capture
production 1950–2003] veri tabanı, Food and Agricultural Organization of
United Nations, Roma. FAO, 2000, FishStat Plus v.2.30 (Fisheries Data
Analysis Software for Windows), Kodlayan: Yury Shatz, Food and
Agricultural Organization of United Nations, Roma.
FASHAM, MJ.R., 1978. The Statistical and Mathematical Analysis of Plankton
Patchiness. Oceanogr. Mar. Biol.Ann. Rev, 16:43-79.
FONSECA, P., MARTĠNS, R., CAMPOS, A., and SOBRAL, P., 2005. Gill-net
Selectivity off the Portuguese Western Coast. Fish. Res. 73: 323-339.
FRIDMAN, A.L., and CARROTHERS P. J. G., 1986. Calculations For Fishing Gear
Designs F.A.O. Fishing Manuals.
FUJIMORI, Y., and TOKAĠ, T., 2001. Estimation of Gillnet Selectivity Curve By
Maximum Likehood Method. Fish. Sci. 67: 644-654.
GELDĠAY, R., ve BALIK, S., 1996. Türkiye Tatlı Su Balıkları. Ege Üniversitesi Su
Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 46, Ders Kitabı Dizin No: 16, Ege
Üniversitesi Basımevi, Bornova, Ġzmir, 532s
54
GRANT, C. J., 1980. Gill net Selectivity and Catch Rates of Coastal Pelagic Fish in
Jameica. Estuarina, Coastal and Shelf Sience 12:167-175
GULLAND, J.A., 1969. Manual of Methods For Fish Stock Assessment, Part I, Fish
Population Analysis. FAO Man. Fish Sci. 4: 154p
GURBET, R., ALAZ, A., AYAZ, A., ve ERDEM, M., 1998. Uzatma Ağları Verimi
Üzerine AraĢtırma. E.Ü. AraĢtırma Fonu Rap., Proje No: 1996 SÜF-01
HAMEED, S.M. and BOOPENDRANATH, R.M., 2000. Modern Fishing Gear
Technology. Daya Publishing House. Delhi. 186 p.
HAMLEY, J. M., 1975. Review of Gillnet Selectivity. J.Fish. Res. Bd. Can., 32,
1943-1969.
HAMLEY, J.M., and REGĠER, H.A., 1973. Direct Estimates Of Gillent Selectivity
To Walleye (Stizos vitreum vitreum). J. Fish. Res. Board Can. 30:817-830
HELSER, T.E., GEAGHAN, J.P. and CONDREY, R.E., 1998. Estimating Gillnet
Selectivity Using Nonlinear Response Surface Regression. Can. Journal of
Fisheries & Aquatic Sciences, 55 (6): 1328-1337.
HOLST, R., WĠLEMAN D., and MADSEN, N., 2002. The Effect of Twine
Thickness on The Size Selectivity and Fishing Power of Baltic Cod Gill Nets.
Fisheries Research, 56,(3), 303-312.
HOLT, S. J., 1963. A Method For Determining Gear Selectivity and Ġts Application.
ICNAF Spec. Publ., 5:106-115p.
HOġSUCU, H., 1998. Balıkçılık 1. Ders Kitabı, E. Ü. Su Ürünleri Fakültesi
Yayınları, No:55, Dizin No: 24, ĠZMĠR 247s.
HOVGARD, H., and LASSEN, H., 2000. Manual on Estimation of Selectivity for
Gillnet and Longline Gears in Abudance Surveys. FAO Fish. Tech. Pap., 397.
84 p.
ĠLKYAZ, A.T., 2005. Uzatma Ağı Seçicilik Parametrelerinin Direkt Tahmin Metodu
ile belirlenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Bornova,
Ġzmir, 131s.
JENSEN, J.,W., HESTHAGEN, T., 1996. Direct Estimates of the Selectivity of A
Multimesh and A Series of Single Gillnets for Brown Trout. Journal of Fish
Biology. 49 (1): 33.
55
KARA, A., 1992. Research on Set Nets Used in Aegean Sea Region and
Development of Set Nets Fisheries (in Turkish). Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst.
Doktora Tezi, Ġzmir. 84s.
, 2003a. Ġzmir Körfezi’nde Ġri Sardalya (Sardinella aurita Valenciennes, 1847)
Balığı Avcılığında Kullanılan Multiflament Galsama Ağların Seçiciliği.
E.U. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2003. Volume 20, Issue (1-2):
155-164
, 2003b. Ġzmir Körfezi’nde Isparoz Balığı (Diplodus annularis L., 1758)
Avcılığında Kullanılan Monoflament Galsama Ağların Seçiciliğinin
AraĢtırılması. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 20, (1-2): 129-138.
KARA, A., ve ÖZEKĠNCĠ, U., 2002. Ġzmir Körfezi’nde Sardalya (Sardina
pilchardus Walbaum, 1792) Balığı Avcılığında Kullanılan Galsama Ağlarının
Seçiciliği. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 19 (3-4): 465-472
KARLSEN, L. and BJARNASON, B. A., 1986, Small–scale fishing with driftnets,
FAO Fish. Tech. Pap. No. 284, 64p.
KARUNASĠNGHE, W.P.N., and WIJEYARATNE, M.J.S., 1991. Selectivity
Estimates for Amblygaster Sirm (Clupeidae) In The Small-Meshed Gill Net
Fishery on The West Coast of Sri Lanka. Fisheries Research., 10: 199-205.
KINACIGĠL, H.T., ĠLKYAZ, A.T., AYAZ, A., AKYOL, O., ve ALTINAĞAÇ, U.,
2000. Orta Ege’de uzatma ağlarının balık populasyonları üzerine etkilerinin
araĢtırılması. TÜBĠTAK 198Y023 numaralı proje raporu, 52s.
KIRGIZ, T., 1984. Seyhan Baraj Gölü Bentik Hayvansal Organizmaları ve Bunların
Nitel ve Nicel Dağılımları. Doğa Türk Zooloji Dergisi, 12 (3): 231-245.
KOCATAġ, A., 1994. Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. E.Ü. Fen Fak. Ders Kitapları
Ser.124.
KURKILATHI, M., and RASK, M., 1996. A Comparative Study of the Usefulness
and Catchability of Multimesh Gill Nets Series in Sampling of Perch (Perca
fluviatilis L.) and Roach (Rutilus rutilus L.). Fisheries Research, 27 (4): 243-
260.
KUġAT, M., 1996. Eğridir Gölü’ndeki Sudak Balığı (Stizostedion lucioperca L.,
1758) Avcılığında Kullanılan Multifilament ve Monofilament Sade Uzatma
56
Ağlarının Av Verimliliği Üzerine Bir AraĢtırma. Doktora Tezi. E.Ü. Fen
Bilimleri Enstitüsü. Ġzmir 78 s.
LAEVASTU, T., and LARKINS, H.A., 1981. Marine Fisheries Ecosystem, Its
Quantitative valuation and Management. Fishing News Boks Ltd. 162 s.
LAEVASTU, T., and FAVORITE F., 1988. Fishing and Stock Fluctuations. Fishing
News Books Ltd, England. 240 pp.
LAGLER, K.F., 1978. Capture, Sampling and Examination of Fishes. In W.E.
Ricker(ed) Methods for Assessment of Fish Production in Fresh Waters. IBP
Handbook No:3, Blackwell Scientific Publication. Oxford. 7- 44 p.
LINLOEKKEN, A., 1984. Gillnet Selectivity for Perch (Perca fluviatilis L., 1758).
Fauna (Blindern), 37 (3): 114-116.
LUCENA, F.M., and O’BRĠEN, C.M., 2001. Effects of Gear Selectivity and
Different Calculation Methods on Estimating Growth Parameters of Bluefish,
Pomatamus saltatrix (Pisces: Pomatomidae), from Southern Brazil. Fish Bull,
99: 432-442.
MADSEN, N., HOLST, R., WILEMAN, D., and MOTH-POULSEN, T., 1999. Size
Selectivity of Sole Gill Nets Fished In The North Sea. Fisheries Research., 44:
59-73
MARTINS, R., CARDADOR, F. AND SOBRAL, M., 1990. Gillnet Selectivity
Experiments on Pout (Trisopterus luscus) in portuguese Waters. Fish Capture
committee, C.M. 1990/B: 26, Session U, 7p.
MCCOMBIE, A. M., and BERST, A. H., 1969. Some Effects of Shape and Structure
of Fish on Selectivity of Gillnets. J. Fish Res., Bd. Can., 26:2681–2689.
MENGI, T., 1977. Fishing Techniques (in Turkish). Mater Matbaası Ġstanbul. 386s
METĠN, C., LÖK, A., and ĠLKYAZ, T.A., 1998. The Selectivity of Gill Net in
Different Mesh Size For Diplodus annularis (L. 1758) and Spicara flexuosa
(Rafinesque, 1810), (in Turkish). Ege Üniv. Su Ürün. Fak. Su Ürünleri Dergisi.
Cilt No :15, Sayı :3-4 293-303s.
MILLAR, R. B., 1992. Estimating the Size–Selectivity of Fishing Gear by
Conditioning on the Total Catch. J. Am. Stat. Assoc., 87: 962– 968
57
MILLAR, R. B., and FRYER, R. J., 1999. Estimating the Size-Selection Curves of
Towed Gears, Traps, Nets and Hooks. Reviews in Fish Biology and Fisheries,
9: 1-28.
NOMURA, M. AND YAMAZAKI, T., 1977. Fishing tecniques I. Texbook Series,
No:42, Japan International Cooperation Agency, Tokyo, 200p.
MOTH-POULSEN, T., 2003. Seasonal Variations in Selectivity of Plaice Trammel
Nets. Fish. Res. 61: 87-94.
OLSEN, S., 1959. Mesh Selection in Herring Gill Nets. J.Fish. Res. Bd.Can.16 (3):
339-349
ÖZEKINCI, U., 1995. Selectiviy Experiments on Gillnets With 18-20-22 mm mesh
Size (in Turkish). Yüksek lisans tezi. E.Ü. Fen Bilimleri Enst. Bornova Ġzmir.
, 1997. Determination of Gillnets Selectivity Using With the Ġndirect Methods
to Gillnetting Catches Ret Mullet (Mullus barbatus) and Annular Seabream
(Diplodus annularis) (in Turkish). Akdeniz Balıkçılık Kongresi/ Mediterranean
Fisheries Congress, 9-11 Nisan Tebliğler Kitabı. Ege Üniv. Su Ür. Fak. Ġzmir.
653-659s.
, 1998. Uzatma Ağları Seçiciliği Üzerine Bir AraĢtırma. E.Ü. AraĢ. Fon. Saym.
Su Ürünleri Fak. SÜF/ 02, 25 s.
, 2005. Determination of the selectivity of monofilament gillnets used for
catching the annular sea bream (Diplodus annularis L., 1758) by length–girth
relationships in Ġzmir Bay (Aegean Sea), Turk. J. Vet. Anim. Sci., 29:375–380.
ÖZEKĠNCĠ, U., BEĞBURS, C.R. ve TENEKECĠOĞLU, E., 2003. Keban Baraj
Gölü’nde Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) ve Capoeta trutta (Heckel,
1843) (Siraz Balığı) avcılığında kullanılan galsama ağlarının seçiciliklerinin
araĢtırılması, E.Ü . Su Ürün. Der., 20:473–479.
ÖZYURT, C. E., 2000. Seyhan Baraj Gölü Sazan ve Sudakları Ġçin Uygun ağ Gözü
GeniĢliğinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst.
Adana, 64s.
ÖZYURT, C. E., ve AVġAR, D., 2002. Seyhan Baraj Gölü’ndeki (Adana)
Sudakların (Sander lucioperca Bogustkaya & Naseka, 1996) Bazı Biyolojik
58
Özelliklerinin Belirlenmesi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, E.U. Journal of Fisheries
& Aquatic Sciences, 19(1-2): 77-84.
PARK, C-D., JEONG, E-C., SHĠN, J-K., AN, H-C., and FUJĠMORĠ, Y., 2004. Mesh
Selectivity of Encircling Gill Net for Gizzard shad (Konosirus punctatus) in the
Coastal Sea of Korea. Fish. Sci. 70: 553-560.
PAWSON, M.G., 1991. The Relationship Between Catch Effort and Stock Size in
Put-and-take Trout fisheries, its Variability and Application to Management.
Catch Effort Sampling Strategies, chapter 6, 72-80.
PETRAKIS, G., and STERGIOU, K.I., 1995. Gillnet Selectivity for Diplodus
annularis and Mullus surmuletus In Greek Waters. Fisheries Research., 21:
455-464
PSUTY, I., ve BOROWSKI, WI., 1997. The Selectivity of Gillnet to Bream,
(Abramis brama L., 1758) Fished In The Polish Part of The Vistula Lagoon.
Fisheries Research., 32: 249-261.
PURBAYANTO, A., AKIYAMA, S., TOKAI, T., and ARIMOTO, T., 2000. Mesh
Selectivity of A Sweeping Trammel Net for Japanese Whiting (Sillago
japonica). Fish. Sci., 66: 97- 103.
REID, D. G. and E. J., SIMMONDS, 1993. Image Analysis Techniques for the Study
of Fish School Structure from Acoustic Survey Data. Can. J. Fish. Aquat.
Sci., Vol. 50: 886-893.
REIS, E.G., and PAWSON M.G., 1993. Gill Net Selectivity of Bass and White
Croaker Using Commercial Catch Data. NAFO SCR Doc. 93/97, 23 p.
RUDSTAM, L.G., MAGNUSON, J.J., and TONN W.M., 1984. Size Selectivity of
Passive fishing gear: A Correction for Encounter Probability Applied to
Gillnets. Can. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 41: 1252-1255.
SAINSBURY, C.J., 1995. Commercial Fishing Methods. 3rd., Edition. Fishing News
Books Ltd. Farnham.359p.
SANTOS Y., PAZOS, F., BANDIN, I., and TORANZO, A. E., 1995. Analysis of
Antigens Present in the Extracellular Products and Cell Surface of Vibrio
anguillarum Serotypes O1, O2 and O3. Appl.Environ. Microb. 61;7 2493-
2498.
59
SANTOS, N. M., MONTEIRO, C.C., ERZINI, K., and LASSERRE, G., 1998.
Maturation and Gill-Net Selectivity of Two Small Sea Breams (genus
Diplodus) From the Algarve Coast (South Portugal) Fisheries Research., 36:
185-194.
SARIHAN, E., ve TORAL, Ö., 1973. Seyhan Baraj Gölü’nde Sudak (Lucioperca
lucioperca L., 1758) YerleĢtirildikten Sonra Elde Edilen Ġlk Sonuçlar. IV. Bilim
Kongresi, 5-8 Kasım, Ankara, 5s
SECHIN, Y.T., 1969. A Mathematical Model For the Selectivity Curve of a Gillnet,
Rybn. Khoz. 45 (9), 56-58.
SHIMAMURA, T., and SOEDA, H., 1985. On the Catch of Cuttle Fish Depend on
Soaking Time, Bull. Jap. Soc. Sci. Fish., 51:1927–1931
SHIMIZU,T., TAKAGI, T., SSUZUKI, K. HRAISHI, T., and YAMAMOTO, K.,
2004. Refined Calculation Model for NaLA, a Fishing Net Shape Simulator,
Applicable to Gill Nets, Fish. Sci., 70:401– 411.
SPARRE, P., URSIN, E., and VENEMA, S.C., 1989. Introduction to Tropical Fish
Stock Assesment. Part I. Manual FAO Fisheries Technical Paper, 1. Rome
FAO, No: 306, 337 p.
SPARRE, P., and VENEMA, S.C., 1992. Introduction to Tropical Fish Stock
Assessment. Part 1. Manual FAO Fish. Tech. Pap. No: 306/1, Rev. 1, 376p.
STEWARD, P.A.M. 1984. Gillnet Selectivity in The Worth-East Scothish Inshare
Cod Fishery. International Concil for The Exploration of The Sea. B: 29, Fish
Capture Committe, Ref Demersal Fish Committe.
STERGIOU, K.I., and ERZINI, K., 2002. Comperative Fixed Gear Studies in the
Cyclades (Aegean Sea), Size Selectivity of Small-Hook Longlines and
Monofilament Gillnets. Fish. Res. 58: 25-40.
TAġDEMĠR, O. ve ÖZYURT, C.E., 2004. Av Araçları Ve Yapım Tekniği. Ders
Kitabı, Nobel Kitapevi, Adana.
TĠMUR, M., ve TAġDEMĠR, O., 1989. Ağ Materyali Ve Ağ yapım Tekniği
Akdeniz Üniv. Eğirdir Su Ürün. Yük. Ok. Yayın no: 8 Eğirdir Isparta
TĠMUR, M., 1990. Balıkçılık Tarihi. A.Ü., Eğirdir Su Ürünleri Y.O., 55s
60
TWEDDLE, D., and BODINGTON, P., 1988. A Comparision of The Effectiveness
of Black and White Gillnets In Lake Malawi, Africa. Fisheries Research.,
6:257-269.
ÜNSAL, S., and KARA, A., 1996. Classification of Catching Methods. (Ġn Turkish).
Ege Üniv. Su Ürün. Fakültesi Su Ürünleri Dergisi, Cilt no:13 Sayı 3-4. Ġzmir.
461-469s.
VAN DENSEN, and W.L.T., 1987. Gillnet Selectivity to Pikeperch (Stizostedion
lusiaperca L., 1758) and Perch, Perca fluviatilis L., 1758), Cought Mainly
Wedged Aquaculture and Fisheries anagement 18: 95-96.
WINTERS, G.H., and WHELER, J.P., 1990. Direct and Ġndirect Estimation of
Gillnet Selection Curves of Atlantic Herring (Clupea harengus harengus) Can.
J. Fish. Aquat. Sci. 47:460-470
61
ÖZGEÇMİŞ
1979 yılında Adana’ da doğdum. İlk, orta ve lise eğitimimi Adana’da
tamamladım. 1998 yılında Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesini kazandım.
2003 yılında mezun oldum ve 2005 yılında Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Su Ürünleri Ana Bilim Dalında, Avlama ve İşleme Teknolojisi
Bölümünde (Avlama Alanı) yüksek lisans eğitimime başladım. 2007 yılında Ç.Ü.
Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı’nda Açılan Araştırma Görevlisi
Sınavını kazandım. Halen aynı anabilim dalında görevime devam etmekteyim.