ÜRTİKER Tanım
description
Transcript of ÜRTİKER Tanım
1
ÜRTİKERTanım
• Çeşitli uyaranlara karşı gelişen, çeşitli mekanizmalarla oluşan bir reaksiyondur.
• Kaşıntılı, soluk eritemli, ödemli papül ve plaklarla karakterizedir.
• Populasyonun %25’i yaşam boyu en az bir atak yaşamıştır.
• 3 aydan kısa süreli episodlar akut ürtiker olarak kabul edilir
2
3
4
5
ÜRTİKERPatogenez - 1
• Tetikleyici uyaran ile temas • Mast hücreleri veya bazofiller aracılığı ile
reaksiyon (immunolojik / nonimmunolojik)• Mediatör salınımı• Vazodilatasyon ve küçük damarlardan
transudasyon • Ödemli papüller ve kaşıntı ile klinik tablonun
ortaya çıkışı
6
ÜRTİKERPatogenez - 2
• Mediatör salınımı için immunolojik mekanizmalar :– IgE’ye bağlı tip I reaksiyon (erken aşırı
duyarlık)– IgE’ye bağlı geç aşırı duyarlık– Klasik kompleman sisteminin aktivasyonu
(anafilotoksin üretimi)
7
ÜRTİKERPatogenez - 3
• Mediatör salınımı için nonimmunolojik mekanizmalar :
• Alternatif kompleman sisteminin aktivasyonu ile bazofiller ve mast hücrelerinden direkt mediatör salınımı
• Fizik faktörlerin direkt etkisi (sıcak, soğuk, güneş, eksersiz, ateş)
• Emosyonel stresin direkt etkisi
8
ÜRTİKERMediatörler
• Histamin • Bradikinin
• Kiniler• Serotonin• Asetilkolin
• Lökotrienler• Prostoglandin
9
ÜRTİKEREtyolojik Faktörler
• İlaçlar• Yiyecekler• Respiratuvar
allerjenler• İnfeksiyonlar• İnternal
hastalıklar
• Fizik ajanlar• Herediter tablolar• Böcek sokmaları• Kontakt ürtiker• Psikojenik
faktörler• İdiopatik tablolar
10
ÜRTİKERİlaç Kökenli
• En sık olarak • penisilin, • aspirin,• sulfonamid • diüretikler
• İlaç alımından birkaç dakika veya 15 gün sonra görülebilir (en sık 2 saat)
• Aspirin aynı zamanda şiddetlendirici
11
12
ÜRTİKERGıda Kökenli
• Çocuklarda % 40 erişkinlerde %1• Gıda alımından 1-2 saat sonra• Erişkinlerde
• balık deniz kabukluları, çilek, yumurta, fındık-fıstık, çikolata, kolalı içecekler
• Çocuklarda • süt ve süt ürünleri, yumurta, tahıllar, meyva
suları, çikolata
13
ÜRTİKERİnhalan Kökenli
• Etken olarak• Polenler• Küf sporları• Tüylü hayvan kepekleri• Organik tozlar
• Genellikle temas sırasında reaksiyon (kısa süreli)
• Aynı zamanda respiratuvar belirtiler
14
ÜRTİKERİnfeksiyöz Kökenli
• Ajanın yapısındaki proteinin antijenik rolü ile tip I veya tip III reaksiyon
• Çocuklarda özellikle barsak parazitleri, daha az olarak viral infeksiyonlar
• Erişkinlerde kronik ürtiker olgularında fokal bakteriyel infeksiyonlar (kr. Tonsillit, diş abseleri)
15
ÜRTİKERİnternal Hastalık Asosiyasyonu• Romatizmal hastalıklar• Kolagenozlar• Hipertiroidi / hipoparatiroidi• Endokrin (menstruasyonlarda nüks)• Maligniteler
• Lenfomalar• Akciğer ca.• Kolon ca.
16
ÜRTİKERPikür Kökenli
• Genellikle çocuklar ve açık tenli kişilerde
• Hemen herzaman papüler ürtiker şeklinde lokal reaksiyon
• Bazen generalize plak tipi ürtiker tablosu– Duyarlı kişilerde anaflaksi
17
ÜRTİKERFizik Ajanlara Bağlı
• Dermografizm• Basınç ürtikeri
• Kolinerjik ürtiker• Soğuk ürtikeri• Soler ürtiker
• Akvajenik ürtiker
18
ÜRTİKERFizik Kökenli - Dermografik ürtiker
• Mekanik sürtünmeye karşı abartılı eritemli ödemli reaksiyon gelişimi
• Sürtünmeden 5-10 dakika sonra başlayarak 30 dakika kadar devam eder
• Herediter form yaşam boyu devam eder• Edinsel tip genellikle birkaç yıl içinde
iyileşir
19
20
21
22
23
ÜRTİKERFizik Kökenli - Basınç ürtikeri
• Uzun süreli basınç altında kalan alanlarda• Basınç uygulamasından birkaç saat sonra• Kemer bölgesi, ayakkabı bağlarının altı,
sütyen ve çorapların sıktığı alanlar• Kaşıntıdan çok ağrılı lezyonlar• Dermografizm bulunabilir • Antihistaminikler genellikle etkisiz
24
ÜRTİKERFizik Kökenli - Kolinerjik ürtiker
• Otonom sinirlerden salınan asetilkoline karşı aşırı vasküler yanıt sonucu
• Provokan faktörler– Stres– Sıcak banyo– Egzersiz– Terleme
25
26
ÜRTİKERFizik Kökenli - Kontakt ürtiker
• Duyarlı olunan madde ile direkt temas sonucu genellikle lokal reaksiyon
• Tüylü hayvan kepekleri• Yün• Yumurta akı• Bitkiler• İlaçlar
• Erken veya geç (1-2 gün) reaksiyon
27
ÜRTİKERTanısal Kriterler - 1
• Lezyonlar :– Kaşıntılı, pembemsi, ödemli papüller– Birleşerek plak oluşturma eğilimi– Lezyonun kubbe şeklindeki yüzeyi düzgün– Epidermiste değişiklik yok– Plaklarda “domuz derisi” görünümü
28
ÜRTİKERTanısal Kriterler - 2
• Lezyonlar geçici :– Tek tek elemanlar birkaç dakika / saatte kaybolur– 48 saatten uzun süren lezyonlarda ürtikaryen vaskülit
olasılığı• Lokalizasyon :
– Bası alanları, dizler, dirsekler, periorbital ve perioral bölgeler
• Şekil değişimi :– Hızla büyürler, anüler veya yarımay şeklinde
görülebilirler
29
30
EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Etyoloji
• Ürtikerin derin formu (urticaria profunda)• Genellikle tip I reaksiyon• Bradikinin plazma düzeyleri yüksek bulunmuş
olup olası mediatör• Olası tetikleyiciler : Arı sokması, ilaçlar,
hiposensitizasyon injeksiyonları, yiyecekler (yumurta, kabuklu deniz ürünleri, fındık)
31
EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Klinik bulgular - 1
• Genç erişkinler ve kadınlarda daha sık• Sıklıkla ürtiker lezyonları ve mukoza ödemi
birlikte• Genellikle ani başlangıç• Tipik lokalizasyon; göz kapakları,dudaklar,
genital bölge, ekstremite distali• Deri soluk pembe renkte
32
33
34
EDİNSEL ANGİOÖDEM (Quincke) Klinik bulgular - 2
• Genellikle tek veya az sayıda lezyon• Birkaç saatte maksimuma ulaşır ve 8-72
saat devam eder• Dil, farinks ve larinks ödemi solunum yolu
obstruksiyonuna neden olabilir• Yinelemeler genellikle aynı alanda• Yineleyen ataklar daha tehlikeli
35
36
HEREDİTER ANGİOÖDEM
• Nadir otozomal dominant hastalık• İnhibitör kompleman komponenti (C1 INH)
eksikliği• Çocukluk veya gençlikte başlangıç• Sıklıkla aile anamnezi bulunur• Kaşıntısız, ağrılı, yaygın angioödem atakları
şeklinde • Beraberinde ürtiker lezyonu bulunmaz, intestinal
tutulum sıktır
37
38
ÜRTİKER-ANGİOÖDEMTedavi
• Etken nedenin giderilmesi • Şiddetli olgularda angioödem yönünden gözlem• H1 Antihistaminikler (sedatif/nonsedatif)• Adrenalin SC.• Sistemik kortikosteroidler• H1 + H2 antihistaminikler• KetotifenPsikoterapödikler (doksepin aynı
zamanda H1 ve H2 etkiye sahip)
39
ÜRTİKER-ANGİOÖDEMAntihistaminik Tedavisi
• Sedatif (tercihan) / nonsedatif– Yanıtsızlık halinde doz ayarlaması / grup
değişikliği– Kronik olgularda H2 reseptör antagonisti
ilavesi– Atak olsun olmasın tedavinin devamı– Şiddetli olgularda injektabl uygulama
40
ÜRTİKER-ANGİOÖDEMAdrenalin Tedavisi
• Şiddetli akut ürtiker olguları ve angioödem olgularında
• 0.25 - 0.50 mg subkutan uygulama• Aynı doz 30 dakika aralarla yinelenebilir• Aritmi veya hipertansiyon varlığı
araştırılmalıdır
41
ÜRTİKERH1 Antihistaminikler - Sedatif
• Diphendhydramine (Benadryl)• Hydroksizine (Vistaril, Atarax)• Clemastine fumarate (Tavegyl)• Cyproheptadine (Sipraktin, Prakten)• Mebhydroline (Incidal)• Chlorphenoxamine HCl (Sistral)• Pheniramine hydrogene maleate (Avil)
42
ÜRTİKERH1 Antihistaminikler - Nonsedatif
• Cetyryzine (Zyrtec, Virlix, Allerset, Cetryn)
• Astemizole (Hismanal, Histamizol)• Loratadine (Loradif, Claritine)• Terfenadine (Terfena, Sanofen)• Acrivastine (Semprex)