Udhërëfyes përcptetovo.org/wp-content/uploads/2019/04/Brosura-Obuki-za-IOP-alb.pdfmajtë apo e...

Udhërëfyes për përpunimin e

Programit

Arsimor

IndividualShoqata për paralizë cerebraleTetovë 2018

Përpunimi dhe bo�mi i kësaj broshure mundësohen me mbështetje financiare të Polio plus, nëpërmjet programit për

grante të vogla në kuadër të projek�t : „Margina Obskura – çështja e hendikepit për qasje ndaj Unionit Evropian”, mbështetur nga

ana e UE.

Përmbajtja e publikimit është prëgjegjësi e vetme e Shoqatës për Paralizë cerebrale nga Tetova dhe në asnjë mënyrë nuk

mund të llogaritet se i shpreh vizionet e Polio Plus dhe UE.

-

I

Udhërëfyes për përpunimin e planit arsimor individual

-

Autorë:

Milica Serafimovska Zoran Andonov

Përkthimi në gjuhën shqipe:

Mursel Murseli

Lektoroi:

Dijana Petrovska

Disajni grafik:

Zoran Andonov

Shtypi:

Biromond - Tetovo

Tirazhi

320 copë

Vi� 2018

2

Përmbajtja: Parathënie………………………………………...............……………....................................................…...........…………….…4Cilët janë nxënësit me nevoja të veçanta …………………….........................................................................….…….4Karakteris�kat e nxënësve me pengesa intelektuale…......................................................................................5Karakteris�kat e nxënësve me invaliditet ………………................................................................................….……5Karakteris�kat e nxënësve me paralizë cerebrale...........……..............................................................….............6Karakteris�kat e nxënësve me çregullime të dëgjimit........................................................................………......6Karakteris�kat e nxënësve me çregullime të shiqimit .........……........................................................................6Karakteris�kat e nxënësve me spektër au�s�k të çregullimeve.…..............................................................…….7Ç'është Programi arsimor individual ( PAI)?….....…………………...........................................................................8Ç'përmban (PAI)?.……………………....………….……………..........................................................................................8Fazat e përpunimit të PAI........…………………………………......................................................................................9Hapi 1: Vlerësimi inicial.................………………………………..............................................................................9-10Hapi 2: Përcak�mi i lëndëve dhe përmbajtjeve mësimore ..................................................................…........11Hapi 3: Niveli i përvehtësimit të përmbajtjeve..…………………..........................................................….............11Hapi 4: Dimensionet kohore.....……………………………….....................................................................................11Hapi 5: Zgjedhja e metodave, mjeteve dhe formave të punës.…..........................................……............…......12Hapi 6: Përcjellja e të arriturave të nxënësit..................…..........................................................…..................12Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme për punë.......................................................…13-14Korniza e përga�tjes së PAI ......……………………………................................................................................…15-19Literatura.........................................................................................................................................................20

Programit Arsimor Individual

3

4


Sipas principeve e parimeve të OKB, neni 24 i Konventës për të drejtat e personave me nevoja të veçanta (të cilën Konventë Republika e Maqedonisë e miratoi në vi�n 2011), ndërmjet tjerash thuhet se vendet nënshkruese e pranojnë të drejtën e arsimimit të personave me invaliditet. Me qëllim të realizimit të kësaj të drejte, pa diskriminim dhe mbi bazat e mundësive të barabarta, vendet nënshkruese sigurojnë sistemin kyçës të arsimimit në të gjitha nivelet dhe mësim të përjetshëm të personave me nevoja të veçanta arsimore.

Po kush janë nxënësit me nevoja të veçanta? ¹

Nxënës me nevoja të veçanta llogaritet çdo fëmijë që ka vësh�rësi gjatë mësimit (të dukshme më të mëdha nga moshatarët e �j), prandaj i nevojitet mbështetje e veçantë eduka�ve-arsimore.

Bëhet �alë për nxënës që janë të integruar në sistemin e rregullt arsimor, por që për ata janë të nevojshme përmbajtje të veçanta, adap�m për përmbajtjeve mësimore, mjete e metoda të veçanta të punës, teknika të procesit mësimor dhe nxënie si dhe vlerësim specifik të të arriturave të nxënësit.

Pengesa që kanë ata, mund të manifestohet si: pengesë intelektuale, spektër au�s�k të çrregullimeve, invaliditet trupor me pengesa të kombinuara në zhvillim, nxënës me disharmoni zhvillimore, disleksion, disgrafi, disharmoni, nxënës me dëgjim të dëmtuar, me shikim të dëmtuar, nxënës me çregullime gjatë komunikimit (Alali, disfazi, problem ar�kuluese, dizar�, mu�tas), çrregullime senzorike dhe nxënës me sëmundje të ralla.

¹ Dijete s posebnim potrebama, Po�canje intelektualnog I emocionalnog razvoja, Stanley I. Greenspan,Dr.Med, Serena Wieder, Dr.sc. u

saradnji Robin Simons, Ostvarenje.crolink.net

-

5


Karakteris�kat e nxënësve me pengesa intelektuale¹

Mosha kalendarike nuk përngjason me moshën mentale, prandaj fëmiu vonohet gjatë zhvillimit në të gjitha aspektet, motorike, shprehimore dhe konji�ve, përqëndrimi është i shkurtër dhe vigjil (i lëvizshëm, shpejtë e ndryshojnë interesimin), kanë vësh�rësi gjatë memorimit dhe retenimit të asaj që kanë mësuar (shpejtë mban mend-shpejtë haron), ka problem gjatë memorimit të simboleve, ka vësh�rësi gjatë orien�mit në hapësirë, dislaterizim ( nuk njeh anën e majtë/të djathtë të vetes dhe të tjetrit), vësh�rësi gjatë orjen�mit kohor. Të shprehurit, po qe se ekziston, është i pamja�ueshëm, pa a�ësi për të kuptuar me shumë problem ar�kuluese dhe agrama�zma (pa norma grama�kore, nuk shfrytëzon propozime, shtojca, është i pa sistemuar në aspek�n grama�kor), të folur disfanziv ( me problem gjatë shqip�mit të zanoreve), lëvizje stereotype (lëvizje që përsëriten, luhatje) dhe përsëritje. Nxënësit e kë�llë kanë problem edhe me procesuimet senzorike, kanë nivel të ulët të vetëbesimit, papjekuri emocionale, lehtë bie nën ndikimet e tjerëve.

Karakteris�kat e nxënësve me invaliditet trupor² Varësisht nga gjendja, ekziston një spektër i gjerë i simptomave siç janë: Hemipareza/hemiplegjia-shtangimi i gjysmës së trupit ( ana e

majtë apo e djathtë), diskoordinimi, atetoza (lëvizje të plogështa tonike të padëshiruara), hipersalivacion (tajim i shtuar i pështymës, të cilën

nuk ka mundësi në kohë ta gëll�të, ligavitje), lëvizje të pakontrolluara për shkak të spas�cite�t të lartë apo të ulët. Këta nxënës mund të jenë

me apo pa pengesa intelektuale, ndërsa mund të kenë edhe sulme epilep�ke

¹Dijete s posebnim potrebama, Po�canje intelektualnog I emocionalnog razvoja, Stanley I. Greenspan,Dr.Med, Serena Wieder, Dr.sc. u saradnji Robin Simons, Ostvarenje.crolink.net

² ibid.

-

6


Karaktereis�kat e nxënësve me paralizë cerebrale¹

Paraliza cerebrale klasifikohet në disa nënlloje: paralizë cerebrale si paralizë cerebrale spas�ke (shtangje muskujsh, hipertonus), paralizë cerebrale ataksike ( koordinim i dobët) paralizë cerebrale atetoide, etj.

Simptomet karakteris�ke janë: koordinim i dobët i lëvizjeve, muskuj të shtangur si rezultat i hipertonusit, muskujt të plogshtë ( hipotonus), tremor, lëvizje të pa dëshirueshme, çregullime senzorike, vësh�rësi gjatë gëll�tjes, në të folur, pamundësi për lëvizje dhe përcjellje të pavarur.

Karakteris�kat e nxënësve me dëgjim të çregulluar²Tek nxënësit me dëgjim të dëmtuar, më së shpesh� klasifikimi bëhet si nxënës me dëgjim të dobësuar, të shurdhër e

shurmemec. Te nxënësit tek të cilët është diagnos�fikuar dëgjimi i dobësuar, si mjet shfrytëzohet apara� i dëgjimit apo inplan� kohlear. Për kategorinë e nxënësve me dëgjim të dobësuar dhe të shurdhër nevojitet pajisje e veçantë (amplifikatorë si dhe qasje e veçantë defektologjike).

Karakteris�kat e nxënësve me çregullime të shikimit³Nxënësit me shikim të dëmtuar, në të shumtën e rasteve klasifikohen si nxënës me shikim të dobët apo të verbër. Tek ata me

shikim të dobët, më së shpesh� haset miopia (shkurtpamësia), hipermetropia (largpamësia), asigma�zmi (shikim i mjegulluar). Problemet e �lla më së shpesh� korrigjohen me syze, por gjatë punës në shkollë nevojiten burime plotësuese në mësonjëtore, si bie �ala, ndriçim përkatës, letër pa refleksion, afërsi respek�visht distancë nga burimi i s�mulimit).

Për nxënësit e verbër nevojitet një qasje profesionale defektologjike dhe mësim të alfabe�t Braevik (shkresë).

¹Dijete s posebnim potrebama, Po�canje intelektualnog I emocionalnog razvoja, Stanley I. Greenspan,Dr.Med, Serena Wieder, Dr.sc. u saradnji Robin Simons, Ostvarenje.crolink.net

²ibid.

³Dr.Stanika Dikic ,,Specificnos� vizuelnog opazaja slabovidih ucenika, Naucna knjiga Beograd 1991

-

7


Karakteris�kat e nxënësve me spektër au�s�k të çrregullimeve¹

Tek këta nxënës hasen çrregullimet si më poshtë: Probleme me procesuime senzorike në të gjitha nivelet e senzorimit, (prekje) tak�le, qëndrim ves�bular ( mbajtja e drejtpeshimit dhe pozitës së trupit), çrregullim i orien�mit në hapësirë dhe kahet e lëvizjes, etj. Kjo tek ata mund të krijojë shqetësime, mbyllje të syve, të veshëve (hipersenzi�vitet) apo të kundërtën, nevojë e vazhdueshme e s�mulimit (trokitje, zhurmim, rahje krahësh, rotullim, nevojë të vazhdueshme për të mbajtur diçka në dorë).

Mund të ketë problem me të folur, alali-mungesë e të folurit, disfazi-probleme gjatë shqyp�mit të rokjeve, agrama�zëm-të folur pa norma grama�kore, mosshfrytëzim i propozimeve, shtojcave, eholali-përsëritje e pamenduar dhe automa�ke e atyre �alëve apo frazave, që personi i ka dëgjuar për herë të fundit, tahilali-të folur të shpejtuar e të paqartë, bradilali-ritëm i ngadalsuar i të folurit, disgrafi-paa�ësi apo pamundësi për të shkruar.

Karakteris�ka të tjera të këtyre personave janë shfaqja e lëvizjeve stereo�pe, problemet me integrimin social, ngacmueshmëria, ritëm i balansuar i ak�viteteve, pa nevojë për ndryshime, jetesë sipas “skemës”.

¹ Dijete s posebnim potrebama, Po�canje intelektualnog I emocionalnog razvoja, Stanley I. Greenspan,Dr.Med, Serena Wieder, Dr.sc. u

saradnji Robin Simons, Ostvarenje.crolink.net

-

8

Programit Arsimor Individual-

Ç'është Programi Arsimor Individua ( PAI)?¹

PAI është program arsimor që e përpunon çdo arsimtarë që mëson nxënësin apo nxënës me nevoja arsimore të veçanta. Arsimtari e përpunon PAI në bashkëpunim me ekipin profesionist (inkluziv), të shkollës ( psikologu, pedagogu dhe defektologu nëse e ka shkolla), gjithashtu me PAI duhet të njihen dhe përfshihen në përpunimin e �j edhe prindërit (apo kujdestarët) e nxënësit me NAV.

Çfarë përmban PAI?

PAI përmban qëllime,përmbajtje, metoda, korniza të caktuara kohore, vlerësim të të arriturave si dhe persona të obliguar për realizimin e �j.

Me propozim ndryshimet e Arsimit fillor, në pjesën e inkluzivite�t bëhen përpjekje në drej�m të përmirësimit të kushteve për kyçjen e nxënësve në procesin arsimor të rregullt në të gjitha nivelet. Hap i parë i kë�j ak�vite� është përpunimi i PAI, me çka do të plotësohen nevojat e nxënësit me pengesa.

¹ Приручник за планирање и писање индивидуалног образовног плана Ауторке: Сњежана Мрше Милена Јеротијевић Издавач: Министарство просвете, науке и технолошког развоја Републике Србије Немањина 22–26, Београд www.mpn.gov.rs

ИндивидуалнаОбразовнаПрограма


9


Fazat e përpunimit të PAI

Hapi 1: Vlerësimi inicial Vlerësimi inicial është njëri nga segmentet më të rëndësishëm për përpunimin e suksesshëm të PAI. Në qo�ë se vlerësimi inicial është i mirë, i përpiluar në mënyrë cilësore e përmbajtësore, atëherë ka mundësi të bëhet PAI i mirë dhe funksional. Vlerësimin inicial e realizon ekipi profesionist (inkluziv) i shkollës.

Me anë të vlerësimin inicial duhet të vërtetohet se çka mundë të bëjë nxënësi, respek�visht të përcaktohen a�ësitë dhe mundësitë e �j. Në qo�ë se për herë të parë është regjistruar në shkollë , ekipi inkluziv informatat fillestare për nxënësin i mer nga prindërit (apo kujdestarët). Të �lla informacione kanë të bëjnë me mobilite�n e �j, pavarësinë, shprehitë gjatë mësimit, interesat e nxënësit. Në qo�ë se nxënësi gjendet në klasë më të larta dhe atë e njeh mirë arsimtari, atëherë nisja bëhet nga momen�: çfarë mund të mësoj nxënësi në mënyrë plotësuese në kuadër të planifikimeve të arsimtarit.

Vlerësimi inicial mund të realizohet nëpërmjet ak�viteteve të ndryshme shkollore.

Të folurit - në çfarë mënyre komunikon, verbale apo joverebale (me gjest, mimikë ). Niveli i përvetësimit të të folurit sipas

rregullave përcaktohet nga personi profesionist, logoped. Por, në mungesë të logopedit vlerësim të shkurtër bën ekipi inkluziv, i cili vërteton nëse nxënësi shfrytëzon �alë, �ali, i lidh ato, nuk i lidh, është i kuptueshëm, nuk është i kuptueshëm sa duhet etj.

Dëgjimi – Kjo është e lidhur edhe me të folur dhe vërtetohet nëse ekziston apo nuk ekziston percep�m dëgjimor.


10


Të shprehurit gojarisht dhe me shkrim, përcakton njohjen e grafemave, nëse ka diskriminim audi�v të fonemave

(shkronjë - zë), mënyra e mbajtjes së lapsit, mënyra e përcjelljes dhe përga�tjes së të shkruarit, fazat e të shkruarit (nga “shkarravitje”, deri te lineacioni dhe para ushtrimeve për të shkruajtur deri tek të shkruarit në kornizë), përshkrimi, të vizatuarit dhe bëhet vlerësimi i pjekurisë së dorëshkrimit.

Leximi, nëse gjendet në fazën e paraleximit (bën lidhjen e fotografisë me �alë), në fazën e leximit shkronjë pas shkronje, lexim

rokjesh apo lexim me këndim, lexim mekanik ( pa kup�m) dhe lexim i rrjedhshëm fluent me kup�m.

Gjuha matema�kore, vërtetohet nëse njeh forma, ngjyrëra, relacione numrash, koncepte për sasi, etj.

Orien�m hapësinor dhe kohorë, me këtë përcaktohet nëse orientohet në hapësirë lehtë apo me vësh�rësi, nëse i njeh

�alët lartë, poshtë, përpara, prapa, majtas, djathtas. Në pjesën e orien�mit kohor e rëndësishme është përcak�mi i nivelit të të kuptuarit të �alëve ditë, natë, mëngjes, mesditë, pasdreke, mbrëmje, nëse mund të ndiqet korniza kohore “një orë”, “ gjysmë ore” etj.

Manipulimi me mjetet e punës, përcakton mënyrën e manipulimit të nxënësit me lapsin, vizoren, gërshërët, shtypja

e � ndaj këtyre mjeteve ( e fortë apo e plogësht).

Shprehitë e punës, vërtetojnë pavarësinë e �j, qëndrueshmërinë, precizite�n në punë.

Përcak�mi i interesave të nxënësit, më së miri është që këto informacione t'i ofrojë prindi (apo kujdestari) i nxënësit me

NAV. Prindi më së miri i kupton nevojat dhe shprehitë e fëmijës së �j, më së miri din momen�n e disponimit të fëmijës për punë gjatë ditës, çfarë e mo�von për punë ( muzika, ushqimi, ak�vite�), çfarë e bënë të shqetësuar ( ndjesi të fuqishme, zërimet, flesh, prekje, ndërrim i shpeshtë i ak�viteteve.

11


Hapi 2: Përcak�mi i lëndëve dhe përmbajtjeve mësimorePas vlerësimeve të bëra ekipi ka njohuri mbi përmbajtjet dhe vëllimin që nxënësi do mund të zotërojë gjatë vi�t shkollorë. Mbi

këtë bazë arsimtari i cakton nivelet e lëndëve mësimore, temat dhe përmbajtjet të cilat nxënësi me NAV ka mundësi t'i zotërojë. Varësisht nga niveli i pengesës së nxënësit, kjo mund t'i referohet të gjitha lëndëve mësimore, por gjithashtu është e mundshme, në raste të caktuara, të ketë nevojë për përga�tjen e PAI vetëm për një lëndë mësimore apo për disa lëndë, madje ka mundësi edhe vetëm për një temë mësimore.

Hapi 3: Niveli i përvetësimit të përmbajtjeveEkipi gjithashtu duhet të përcaktojë nivelin me të cilin do ketë mundësi të zotëroj lëndën e caktuar. Në qo�ë se nxënësi nuk

mund t'i zotërojë përmbajtjet e temës së dhënë për klasën e caktuar, në kuadër të të njëjtës temë merren përmbajtje nga klasat paraprake. Në këtë rast duhet pasur kujdes që të përpunohet e njëjta fushë tema�ke.

Hapi 4: Dimensionet kohore (vendosja e detyrave dhe qëllimeve afatshkurte dhe afatgjate)Qëllimet afatshkurtre janë tregues nëse arsimtari dhe ekipi inkluziv i kanë planifikuar mirë përmbajtjet të cilat nxënësi me

NAV duhet t'i zotërojë gjatë vi�t shkollorë. Vendosja e qëllimeve afatshkurta mundëson që lehtë dhe në kohë të bëhet korrigjimi i qëllimeve nëse vërtetohet se nxënësi nuk ka arritur mja�ueshëm t'i zotërojë përmbajtjet e parapara. Më së miri është të planifikohen përmbajtjet për një tremujorë, dhe pastaj duhet të bëhet evaluimi i nivelit në të cilin nxënësi me NAV ka zotëruar për vete materialin e përga�tur. Në qo�ë se nxënësi arrin të zotërojë materialin, sipas asaj që është planifikuar për të, kalohet tek planifikimi i përmbajtjeve të reja për tre muajt e ardhshëm. Në qo�ë se nxënësi nuk arrin t'i zotërojë përmbajtjet apo nuk i ka zotëruar në masë të mja�ueshme, kjo do të thotë se ekipi inkluziv ka vendosur qëllime më të larta nga mundësitë e nxënësit. Kjo është shenjë se përmbajtjet mësimore duhet të revidohen dhe të përshtaten sipas mundësive të nxënësit me NAV.


Qëllimet afatgjate mund të vendosen edhe pse do të duhej shmangur, sepse janë shumë më të vësh�ra për korrigjim krahasuar me ato afatshkurta.

Hapi 5: Zgjedhja e metodave, mjeteve dhe formave të punës, ato mund të jenë si në vijim: Percep�ve – me përdorim të fotografive , kartelave, ilustrimeve, teks�t të përshtatur;Konjuk�ve (të njohura)-planifikim dhe adap�m i teks�t, pyetjeve, �alëve kyçe, koncepteve;Harmonizimi i kërkesave, ka të bëjë me dimensionin kohorë të orës ( nëse ka nevojë nxënësit duhet t'i ofrohen ndryshime më

të shpeshta të ak�viteteve, t'i mundësohet punë me pushime të shpeshta ( në të shumtën e rasteve për shkak të sjelljes hiperkine�ke apo lodhjes, respek�visht shqetësimit eventual të nxënësit). Sipas nevojave format e punës nxënësit mund t'i parashtrohen si individuale, partnere, grupore, frontale.Si metoda mund të shfrytëzohen nxitja emocionale përmes inkurajimit, lëvdatave, lojërave.

Zgjedhja e mjeteve dhe pajisjeve ndihmëse, sugjerohet të shfrytëzohen mjete ndihmëse autdio-vizuele dhe

kompjuteri. Në qo�ë se shkolla ka burime të mja�ueshme, atëher mund të shfrytëzohet teknologjia ndihmëse, respek�visht tastaturë speciale e des�nuar për persona me nevoja të veçanta, maus me klikim të ndarë majtas e djathtas, xhojs�kë të veçantë, koordinim i parametrave të kompjuterit etj.

� Hapi 6: Përcjellja e të arriturave të nxënësit, paraqet detyrë tepër të rëndësishem të arsimtarit dhe ekipit inkluziv dhe

kjo detyrimisht duhet ët zbatohet duke pasur kujdes. Kjo zhvillohet në disa faza nëpërmjet:Ndjekje forma�ve, individuale, grupore e të gjitha etapave të procesit eduka�vo arsimor ( përpunimi i materialit, përsëritja,

ushtrimet).Kontrollimi i diturive ( gojarisht , me shkrim (nxënësit me NAV në masë më të madhe nuk janë në gjendje në mënyrë të

pavarur të përgjigjen me shkrim, më së shum� për shkak të pamundësive për t'i kuptuar kërkesat e detyrave të dhëna, prandaj preferohet t'i iket vlerësimit me shkrim të NAV.), në formë grupore, individuale. E rëndësishme është që të gjitha format e kontrollimit të jenë nxitëse për nxënësin).

Vlerësimi mund të bëhet me shkrim apo me numra, sipas nivelit të diturive rreth temave dhe lëndëve . Vlerësimi i përgjithshëm, bëhet në fund të gjysmëvjetorit të parë, në fund të gjysmëvjetorit të dytë dhe vlerësimi vjetor.

12


13


Siç theksuam, PAI përpunohet për çdo nxënës me NAV veçmas, për t'ia lehtësuar mënyrën e marrjes së diturive të reja. Përskaj përshtatjes së përmbajtjeve mësimore është e nevojshme në mënyrë përkatëse të bëhe përshtatja e mjedisit, respek�visht kushteve në shkollë ku qëndron nxënësi me NAV, varësisht nga lloji i pengesës së �j.

Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme të punës në shkollë për nxënësit me pengesa intelektuale

Përmbajtjet teorike të përga�ten me fakte e koncepte më të rëndësishme Përmbajtjet t'i përshtaten mënyrës së thjeshtë e të zakonshme Të shfrytëzohen �ali të shkurtra dhe të mbahet mend e rëndësishmja Të sigurohet kohë e mja�ueshme për ushtrime dhe përsëritje Të shfrytëzohen më shumë pjete audio-vizuele, rrëfime grafike dhe modele Të bëhet dozimi i gjatësisë së teksteve dhe përmbajtjeve për lexim dhe shkrim, si dhe rritje e fondit, ndarja e �alëve dhe

distancën ndërmjet rreshtave Gjatë dik�mit t'i mundësohet kohë e mja�ueshme për të shkruar teks�n Të mos insistohet me çdo kusht të merr shënime

Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme të punës në shkollë për nxënësit me paralizë cerebrale dhe pengesa trupore

Të sigurohet hapësirë pa bariera

Të shfrytëzohen fletore me format më të madh (A4) dhe me koper�na të forta

Të fiksohet fletorja apo letra për sipërfaqen e punës

Të përshtaten mjetet për shkruarje, respek�visht të shfrytëzohen lapsa e ngjyra më të trasha

T'i lejohet të shkruaj vetëm me shkronja të mëdha të shtypit si dhe t'i jepet kohë e mja�ueshme për të shkruar

Të sigurohen edhe mjete tjera ndihmëse, karrige speciale si dhe mbështetje e vazhdueshme nga peroni tjetër, me mundësi nga

personeli apo asisten� i arsimit, që do t'i ndihmojë nxënësit me paralizë cerebrale në pjesën e mobilizimit dhe punës në orë.


Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme për punë në shkollë për nxënësit me shikim të dëmtuar Të krijohet hapësirë e sigurt pa bariera Nxënësi të njo�ohet në kohë në qo�ë se eventualisht krijohet organizim tjetër në hapësirë ( zhvendosje e bankave,

radhitje tjetër fare e bankave apo fiokave). Të krijohen kushte që nxënësi të mund të dëgjojë mirë T'i jepen instruksione të qarta e precize ( në vend këtu, atje, më tej, t'i thuhet: para teje, majtas prej teje, pas teje etj). T'i lejohet nxënësit të incizojë me diktafon ligjërimin e arsimtarit.Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme për punë në shkollë për nxënësit me dëgjim të dëmtuar T'i mundësohet nxënësit të ulet në bankën e parë për të pasur mundësi të lexojë nga goja e arsimtarit Të folurit e arsimtarit t'i përshtatet tempos, lartësisë dhe ritmit Pyetjet të konceptohen mirë dhe ato të jenë të qarta Të sqarohen konceptet abstrakte e të paqarta Të shfrytëzohen më tepër mjete audio –vizuele, shtojca grafike dhe modele. Nxënësit t'i mundësohet kohë e mja�ueshme për t'u shprehur Të nxitet për të folur ekspresiv me injorim të agrama�zmit .

Rekomandime për krijimin e kushteve të domosdoshme për punë në shkollë për nxënësit me çrregullime të spektrit au�s�k

Të sigurohet ndjesi e sigurisë dhe besimit me mësuesin Të krijohet skemë e ak�viteteve ditore T'i ofrohen informata të thjeshta verbale dhe vizuele Në mënyrë ak�ve e të drejtpërdrejtë të inicohet komunikimi me nxënësin Të ndahen detyrat me hapa të shkurtër e të thjeshtë

14


Shkolla fillore

Emri e mbiemri i nxënësit

Klasa Mosha kalendarike

1. Vlerësimi inicialTë folurit

Shprehet verbalisht me lidhje të të folurit të mirë

të strukturuar

Shprehet joverbalisht

( gjes�, mimika)

E kupton të folurit nga

tjetri ( i zhvilluar

recep�visht ) por pa

ekspresivitet

Probleme ar�kuluese,

agrama�zma

Tjetër

Shtojcë: Korniza e përga�tjes së PAI

15


Dëgjim i rregullt Dëgjim i dëmtuar Shurmemec Probleme me integrimin

senzor

Tjetër

Dëgjimi

Shikim i rregullt Shikim i dobët I verbër Probleme me integrimin senzorik

Tjetër

Shikimi

Mobilite� Lëviz pavarësisht Lëviz me mbështetje Lëviz me mjet ndihmës

ortopedik

Tjetër

Mobilite�

Të shprehurit gojaristh e me shkrim

Iden�fikon, orienton dhe emëron shkronja

( grafema)

Diskriminim audi�v i fonemave (shkonjë

–fonemë)

Mban lapsin Faza e të shkruarit Probleme me integrimin

senzorik

16

Bënë lidhjen e fotografisë

me �alë

Lexon shkronjë pas

shkronje

Lexon me rrokje Lexon në mënyrë fluente Interesohet për literaturë

Gjuha matema�kore

Njeh emëron orienton

forma dhe trupa

Njeh, emëron, orienton

ngjyrëra

Kupton, emëron dhe

orienton realcione

Njeh, orienton emëron

numra

Lidh numrin me sasinë

Orien�mi hapësinor dhe kohorë

I kupton dhe shfrytëzon �alët përpara, pas, lartë, poshtë

Ka lateralizim në vete dhe

tek tjetri

Orientohet në hapësirë I kupton �alët që lidhen

me kohën

Orientohet në kohë

Manipulimi me mejtet e punës

Mban lapsin Shfrytëzon vizoren Shfrytëzon gërshërë Shfrytëzon mjete

gjeometrike

Tjetër

Leximi

17


Përcak�mi i interesit të nxënësit ( të dhëna të marra nga prindërit)

Përcak�mi i nevojave të nxënësit

Lënda mësimore Tema mësimore Përmbajtjet mësimore

2. Përcak�mi i lëndëve dhe përmbajtjeve mësimore

18


4. Dimensionet kohore ( vendosje e qëllimeve dhe detyrave afatshkurte dhe afatgjate)

Lënda mësimore Tema mësimore Përmbajtja

mësimore

Qëllimet dhe

detyratTërësisht të

arritura

Pjesërisht të

arritura

Të paarritura

5. Zgjedhja e metodave, mjeteve deh formave të punës

Metodat mësimore Format mësimore Mjetet mësimore

6. Përcjellje e të arriturave të nxënësit

3. Niveli i përvehtësimit të përmbajtjeve

Tema mësimore Përmbajtja

mësimore

E përvetësuar Pjesërisht e

përvetësuar

Nuk është

përvetësuar

Shkaqet

19


Përcjellje forma�ve Përcjellje e përgjithshme


1.Dijete s posebnim potrebama, Po�canje intelektualnog I emocionalnog razvoja, Stanley I. Greenspan,Dr.Med, Serena Wieder, Dr.sc. u saradnji Robin Simons, Ostvarenje.crolink.net 2.Приручник за планирање и писање индивидуалног образовног плана Ауторке: Сњежана Мрше Милена ЈеротијевићИздавач: Министарство просвете, науке и технолошког развоја Републике Србије Немањина 22–26, Београд www.mpn.gov.rs

3.Dr.Stanika Dikic ,,Specificnos� vizuelnog opazaja slabovidih ucenika, Naucna knjiga Beograd 1991

4.Dr.Stanika Dikic ,,Metodika vaspitno-obrazovnog rada sa slabovidim ucenicima, Naucna knjiga Beograd 1991

5.Priracnik izdaden od OTVORETE GI PROZORCITE, avtori Ramila Stojkovska Aleksova , Lidija Krstevska Dojcinovska ,,Upotreba na informa�cka tehnologija vo ucilistata za decata so posebni potrebi, Skopje 2010

6.Dmitrovic, O. Petar, - Metodika inkluzivnog obrazovanja, Sarajevo, Zavod za udzbenike i nastavna sredstva 2005

7.Pero�, A. Pleduaje za interkulturni odgoj i obrazovanje, Zagreb, EDUKA 1995

h�ps://www.slideserve.com/jennifer-lane/individualizirani-odgojno-obrazovni-programh�ps://www.dropbox.com/sh/q4zxlwkaxp7ihjp/AABVkY_KE1Bt7WjmWzKmhRu7a?dl=0hh�p://narip.cep.edu.rs/biblioteka/literatura_na_srpskom_jeziku/prirucnik_za_planiranje_i_pisanje_iop-a.pd�tps://hr.wikipedia.org/wiki/Cerebralna_paralizah�ps://resursencentar.mk/wp-content/uploads/pdf/individualen-obrazoven-plan.pdfh�p://educentar.mk/programi/rabotasoucenicesoposebniobrazovnipotrebi.pdf

Literatura:

20

Udhërëfyes përcptetovo.org/wp-content/uploads/2019/04/Brosura-Obuki-za-IOP-alb.pdfmajtë apo e...

Documents

Transcript of Udhërëfyes përcptetovo.org/wp-content/uploads/2019/04/Brosura-Obuki-za-IOP-alb.pdfmajtë apo e...