Udhërrëfyes i Mësuesit për Filmat që Ndryshojnë Botën Udhërrëfyes ...

Udhërrëfyes i Mësuesit për

Filmat që Ndryshojnë Botën

Balkan Sunflowers

Në bashkpunim me: Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe

Teknologjisë – IPVQ, dhe Radiotelevisionin 21

Në mbështetje nga: Zyra Britanike në Prishtinë

2006 Udhërrëfyesi është pjesë e projektit “Filmat që Ndryshojnë Botën”

Udhërrëfyes i Mësuesit për Filmat që Ndryshojnë Botën

2

Menagjmenti i “Filmave që Ndryshojnë Botën”: Gëzim Visoka Agnes Matha Botues: Balkan Sunflowers Koncepti dhe Përmbajtja : Rand Engel Gëzim Visoka Redaktimi dhe Korrektimi: Gëzim Visoka Përktheu nga anglishtja: Kastriot Selmani Dizanji i ballinës: Printing Press Shtypi: Printing Press © NGO Balkan Sunflowers – Prishtinë Publikimi i këtij udhërrëfyesi është financuar nga: Zyra Britanike në Prishtinë Kosovë 2006


3

Përmbajtja: Mesazhi nga ministri i MASHT-it ...................................... 4 Mesazhi Zyrës Britanike në Prishtinë ................................. 7 Përdorimi i udhërrëfyesit...................................................... 9 Sygjerime për përdorimin e udhërrëfyesit .......................... 10

Citate .................................................................................. 12 Përshkrime të filmave ........................................................ 55 Datat e të drejtave të njeriut .............................................. 84 Data të Rëndësishme për të Drejtat e Njeriut .................... 88


4

Letra e Ministrit Agim VELIU, MASHT. Nxënës të dashur, Mësimdhënës të çmuar, Projekti i organizatës “Balkan Sunflowers” për shfaqjen e filmave që ndryshojnë botën, është mbështetur pa rezervë nga MASHT. Ju dhe nxënësit, përmes magjisë së ekranit dhe kreativitetit inspirues të filmave, do të shikoni rrëfime e tregime të vërteta por edhe të inspiruara nga imagjinata njerëzore. Filmat që do të shfaqen dhe të diskutohet pastaj për ato ngjarje, kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut dhe shkeljen e tyre. Ndërsa ne, qytetarët e Kosovës, kemi pasur fat(keqësinë)in që të përjetojmë në lëkurën tonë, vrasjet, plagosjet, keqtrajtimet, gjenocidin, aparteidin, dhunimet, shkatërrimet dhe të gjitha traumat e pasojat e luftës, në botën demokratike, njerëzit nuk mund t’i marrin me mend e as t’i imagjinojnë ato ngjarje që ndodhën jo vetëm në Kosovë, por, në pothuaj gjithë hapësirën e Ballkanit. Gjithnjë praktika e luftërave në botë e ka vërtetuar se viktima janë NJERËZIT e pafajshëm, civilët dhe kategoritë e pambrojtura si pleqtë dhe fëmijët. Filmat që duhet të ndryshojnë botën, së pari atë njerëzore dhe pastaj të gjithë politikanët dhe qeveritë e vendet, mbase nuk mëtojnë të gjejnë shkakun e as shkasin e shkeljes së të drejtave njerëzore. Ata nuk do të bëjnë që ne të harrojmë në krejt çka kemi kaluar gjatë fundviteve të shekullit të kaluar, por ata mund të na ndihmojnë që TË FALIM, në emër të NJERIUT dhe ardhmërisë në liri e paqë, në emër të brezave e gjeneratave që vijnë. Prandaj, duke u lutur për të gjitha viktimat, duke ndezur nga një qiri për më të dashurit që nuk i kemi fizikisht në mesin tonë sepse na i mori lufta, le të lutemi edhe për ata që na shkaktuan aq shumë dhembje...! Kështu fisnikërojmë shpirtin tonë dhe bëhemi luftëtarë të


5

denjë të mbrojtjes së JETËS dhe NJERIUT, kështu ecim bashkërisht edhe me predikimet e Zotit për paqë e dashuri në mes njerëzve. Bashkë me këtë projekt, kam shpresën se ju do të mësoni shumë, kurse disa mësime nga Deklarata e përgjithshme mbi të drejtat e njeriut e 10 dhjetorit 1948, shpallur nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, kanë vlerën e madhe të të kuptuarit të vetvetes, jetës dhe njeriut. Për të realizuar ëndërrën shekullore për liri e pavarësi dhe vizionin e Presidentit Rugova që me filozofinë e mosdhunës në rrugën e ndërtimit të shtetit dhe shoqërisë demokratike në Kosovë, i tregoi botës shpirtin liridashës të shqiptarëve, ne duhet t’i mësojmë dhe respektojmë të tjerët, fqinjtë dhe miqtë. Vlerat e qytetërimit dhe demokracive të përparuara mbështetën në disa parime. Mbi bazën e tyre punojnë sot edhe institucionet e Kosovës të dala nga vota e lirë e qytetarëve. Prandaj duhet ta kuptojmë, mësojmë dhe përsërisim se mbrojtja e dinjitetit të njerëzve, të drejtat e barabarta dhe të patjetërsueshme të të gjithëve janë themeli i lirisë, drejtësisë dhe paqes në botë. Krijimi i botës në të cilën njerëzit do të gëzojnë lirinë e fjalës, të besimit dhe lirinë nga frika e skamja janë dëshira më e lartë e çdo njeriu. Ne të gjithë duhet të jetojmë të lirë, pa shtypje e tirani. Ju dhe ne duhet të ndërtojmë ura afrie e miqësie me fqinjtë dhe me të gjithë popujt e etnitë. Bashkërisht dhe duke u arsimuar në frymën e respektitmit të të drejtave njerëzore, mund të përmbushim nevojën dhe obligimin që kemi për veteveten, shoqërinë dhe të ardhmen e fëmijëve tanë. Në emër të MASHT dhe Tuajin, në emër të të gjithë nxënësve e mësimdhënësve, falënderojmë vullnetarët e “Balkan Sunflowers” si dhe Zyrën Britanike në Prishtinë për mundësinë që t’i shohim filmat që ndryshojnë botën të cilët do të mundësojnë që të përcjellim mesazhin për liritë njerëzore në Kosovë dhe në botë. Agim Veliu


6

Letra e David BLUNT, Shef i Zyrës Britanike Prishtinë

Të dashur Mësues/e, Jam personalisht i lumtur që Zyra Britanike në Prishtinë është duke mbështetur projektin “Filmat që Ndryshojnë Botën”. Ky projekt është duke u implementuar nga OJQ Balkan Sunflowers, në bashkëpunim me Radiotelevizionin 21, dhe është financuar nga Qeveria Britanike. Ky është edhe një demonstrim i përkushtimit të fortë të Qeverisë Britanike në mbështetje të paqes, stabilitetit, demokracisë dhe respektimit të të drejtave të njeriut në Kosovë. Besojmë se “Filmat që ndryshojnë Botën” do të japin një kontribut të vlefshëm. Projekti përfshinë shfaqjen e 26 filmave të jashtëzakonshëm në baza javore. Këta filma adresojnë tema si të drejtat e njeriut, demokracia, të drejtat e punëtorëve, dhe dinjitetin njerëzor si ngjarje të mëdha na mësojnë dhe inspirojnë. Ne kemi dashur ta mbështesim këtë projekt sepse njohim fuqinë e filmit në edukim dhe stimulim të një shtrirjeje të gjerë të qytetarëve të shqetësuar. Besojmë se filmat e së Dielës në RTV 21 do të bëhen një forum i rëndësishëm për filma të dalluar, siç janë filma fiktiv dhe video dokumentar me tema të fuqishme për të drejtat e njeriut. Përmes syve të përkushtuar dhe kurioz të filmbërësve, shfaqim ngjarje heroike të aktivistëve dhe të mbijetuarve nga e gjithë bota. Filmat do jenë një aspekt ndihmës në vënien e pamjes njerëzore në rreziqet për liri personale dhe dinjitet, dhe manifestimin e fuqisë së shpirtit dhe intelektit njerëzor. Shpresojmë se shikuesit do të ndjehen të fortë nga fakti që përkushtimi personal mund të sjell ndryshime reale. Respektimi i të drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor - për të gjithë - është rëndësi vitale për secilën shoqëri të lirë. Këta filma kanë porosi të rëndësishme për popullin e Kosovës në këtë periudhë të rëndësishme për historinë e Kosovës. Shpresoj se do të gjeni citate dhe data kalendarike në libërth që ju siguron inspirim për diskutim


7

dhe reflektim, jo vetëm në të vit por gjithashtu edhe në vitet e ardhshme. Ky libërth është siguruar si ndihmë për mësuesit që do të donë të shfrytëzojnë rastin e shfaqjen e filmave si bazë për diskutime dhe ushtrime. Si mësues, ju jenë udhërrëfyes së atyre që do t’i japin formë së ardhmes së Kosovës duke ndikuar tek djemtë dhe vajzat për të qenë qytetar aktiv dhe përgjegjës gjatë gjithë jetës. Shpresoj se “Filmat që Ndryshojnë Botën” do të mund të bëhet një ndihmë në mësimdhënie më të gjerë dhe ky libërth është për përdorim praktik. Do të ishim te lumtur po të kemi ndonjë koment mbi përvojat tuaja në këtë projekt. Komentet eventuale mund t’i adresoni te Dhurata Sadiku. Ju faleminderit që morët kohë në konsiderim të kësaj letre. Përshëndetje të përzemërta. I juaji besnikërisht, David Blunt


8

Përdorimi i udhërrëfyesit dhe kalendari pë të drejtat e

njeriut Balkan Sonflower e mbështetur nga Zyra Britanike në Prishtinë, ka organizuar një projekt filmik, ”Filmat që Ndryshojnë Botën”dhe gjatë kësaj periudhe do të emitohën një seri filmash në television. Shumë nga këta filma ju takojnë filmave më të mirë të bërë ndonjëhërë, fitues të çmimeve dhe shpërblimeve nëpër kinema të ndryshme në tërë botën. Shumë nga këta filma kanë të bëjnë me njerëz të famshëm të cilët patën guximin të ngejnë zërin për liri, dinjitet njërzor dhe për komunitetet a tyre. Programi i filmave gjindet i bashkangjitur me kalendar. Në njërën nga pjesët e këtij udhërrëfyesi ju mund të gjeni përshkrime të shkurtëra për filmat dhe disa pyetje të mundëshme për diskutim. Disa nga filmat mund të mos jenë të përshtatshëm për nivelin e moshës së studentëve tuaj; kjo është e thënë në përshkrime dhë ju mund të gjykoni këtë. Nëse dëshironi t’i përcillni filmat atëherë mund të shikoni kalendarin e bashkangjitur se çfarë filmash do të emitohen çdo javë. Ndoshta që të nesërmen studentët dëshirojnë të flasin për filmin e emituar. Madje edhe një diskutim i shkurtë që nuk pëngon në mësimet ditore mund ti bëj ata që të mendojnë dhë bisedojnë në mes veti. Pasi në television do të këtë panele diskutimesh disa nga këto pyetje mund të jenë të parashtruara aty. Gjithashtu ky udhërrëfyes përmban përshkrime të shkurtëra të ditëve historike që kanë lënë gjurmë në kalendarin e të drejtave të njëriut: data që shënojnë ngjarje të rëndësishme për popuj apo historinë, apo ato të cilat kërkojnë të tërheqin vëmendjen botërore për qëllimet apo interesat e Kombeve të Bashkuara apo organizatave tjera ndërkombëtare. Ne kemi menduar që nëse mundëni apo dëshironi të ju tregoni nxënësve tuaj diçka për periudhën e cekur në kalendar.


9

Gjithashtu këtu janë të përfshia edhe disa citate ditore. Këto janë mendime të shumë njerëzve të famshme botërore dhe kanë të bëjnë me demokracinë, ligjin, vlerat, të drejtat, ndërgjegjjën, dinjitetin dhë lirinë njerëzore.

Sygjerime për përdorimin e udhërrëfyesit 1.Përdorimi ditor Në çdo film,çdo ditë, do të ketë citate dhe pyetje për diskutim. Kjo varet nga ju pasiqë jeni mësues. Ju lutemi ti keni parasysh mendimet e studentëve tuaj nese mendoni se këto citate dhe pyetje janë të dobishme për studentët tuaj. 2.Diskutimi Inkurajoni studëntët tuaj të thonë atë çfarë ata mendojnë. Mos i kritikoni kur përgjigjn. Mëgjithatë ju mund të bëni pyetje të cilat i inkurajojnë ata të mëndojnë më shumë për atë çfarë thonë. Provoni që të mos iu shtroni pyetje që lënë të kuptohet se ekziston vetëm një përjgigjje e saktë. Provoni të përdorni pyetje që kërkojnë një përgjegjje të plotë, jo pyetje që kërkojnë vëtëm një “PO“ose një”JO për tu përgjigjur. 3.Përmbledhje e shkurtë Ju keni edhe detyra tjera. Lexoni një citat, apo përshkrimin e një date në kalendar; pastaj diskutoni për një ose dy minuta, mendojmë se mjafton për ata të cilët janë të interesuar, t’i inspironi apo stimuloni studentët tuaj gjatë tërë procesit. Kështu që pas kësaj ata mund të mendojnë më shumë apo mund të flasin me të tjerët.


10

4.Përdoreni këtë libër edhe në vitet e ardhshmë Filmat do të shfaqën në vitin 2006, kështu që njëra pjësë e udhërrëfyesit mund të mos jetë i përdorshëm në vitet e ardhshme por pjësa tjetër e broshurës është e dizajnuar ne atë formë që mund të përdoret vit pas viti. Studentëve nuk do të ju pengoj në qoftë se e dëgjojnë të njëjtin citat apo të ju përkujtoni një datë një vit më vonë.


11

Citate Ditore 1

“Nuk e ke mik atë i cili kërkon të hështësh apo të mohon të drejtën për të jetuar.” Alice Walker, 1944, Shkrimtare amerikan.

2

“Sa mrekulli që është atëhërë kur pritja nuk n’a duhët asgjë që të fillojmë ta përmirsojmë botën.”

Anne Frank,1929-1945, Autore gjermane e ditareve. 3

“Mbase është gabim në qoftë së gjithmonë bënw diçka të njejtë.”

Charles Këttering, 1876-1958, Inxhinier amerikan.

4 “Është e pamundur që njeriu të mësoj diçka

që mendon se e dinë.” Epictetus, 55-135, Filozof grek.

5

“Në kohën e ndryshimeve, nxënësit e trashëgojnë Botën, ndërsa të diturit ndihen të përgatitur mirë për të bërë

marrëveshje me një botë që nuk egziston më.” Eric Hoffer, 1902-1983, Shkrimtar social nga Amerika.

6

“Disa njerëz i shohin gjërat ashtu si janë dhë thonë “Përse?” unë mendoj gjëra që kurrë nuk i kam

parë dhe them “Përse jo?” George Bernard Shaw, 1856-1950, Dramakurg irlandez


12

7 “Të ekzistosh është të ndryshosh, të ndryshosh është të

piqesh,të piqesh është të krijosh veten deri në pambarim” Henri Bergson, 1859-1941, Filizof francez

8

“Ndryshimi nuk garanton përparim të domosdoshëm, por përparimi nuk rrin i qetë duke e kërkuar ndryshimin. Edukimi

është themelor për t’u ndryshuar, gjatë edukimit krijohën dëshira dhë aftësi të reja për ti knaqur ato.”

Henry Steele Commager, 1902-1998, Historian amerikan 9

“Çdonjëri mendon se si t’a ndryshoj botën, por askush nuk mendon si ta ndryshoj vetveten”

Leo Tolstoy, 1828-1910, Novelist rus

10 “Unë gjithmonë e bëj atë të cilën nuk mund ta bëj,

në mënyrë që të mësohem si ta bëj atë” Pablo Picasso, 1881-1973, Piktor spanjoll

11

“Disa do të kenë fuqinë që vetë t’a ndryshojnë historinë; por secili nga ne mund të punoj që të ndryshoj një pjësë të vogël të

ndodhive, dhe nga përmbledhja e këtyre veprave do të jetë e shkruar historia e gjeneratës”

Robert F. Kennedy, 1925-1968, Politikan amerikan

12 “Nuk jam i zëmruar që t’i nuk mund ndryshosh tjerët ashtu si

dëshiron prej momentit kur nuk mund të bësh vetën ashtu si dëshiron”

Thomas a Kempis, 1380-1471, Murg gjerman


13

13 “Idetë e mëdha shpesh pranojnë kundërshtim të

ashpër nga opinionet mesatare” Albert Einstein, 1879-1955, Fizikan i teorisë gjerman,

1921 Çmimin Nobël për Fizikë

14 “Një ditë në shkollë e pashë një djalë me trup mesatar duke e keqtrajtuar një djal me trup te vogël. Unë ndërhyra por ai u

përgjigj: i madhi më godet mua dhe unë i godas të vëgjlit; kjo është fer. Më këto fjalë ai e dha konceptin

për historinë e racavë njerëzore” Bertrand Russell, 1872-1970, Filozof britanez

15

“I nderuar zotëri ,ata nuk diskutojnë, por secili nga t’a lëshon një ultimatum, dhe me çfarë toni! Ajo e tëra n’a tregon se çfarë

njerëz tw jashtwzakonshwm janë, secili është më i qartë së tjëtri”

Colette, 1873-1954, Shkrimtar francez.

16 “Vendet më të këqija në ferr janë të rezervuara për ata që në

kohë të krizave të mëdha të moralit mbajnë asnjëanësi” Dante Alighieri, 1265-1321, Poet italian.

17

“Paqja nuk është mungesë e konfliktit por është prezenca e altërnativave kreative për të ju përgjegjur një konflikti -

alternativave pasive apo agresive që n’a dërgojnë drejt luftës”

Dorothy Thompson, 1893-1961, Gazetar amerikan


14

18 “Zgjedhja e betejës është mjaft e madhe

për shkas, mjaft e vogël për fitore” Jonathan Kozol, 1936, Filozof i amerikan edukimit.

19

“Kurdoherë që dy njerëz të mirë sjellin prova mbi parimet, të dy kanë të drejtë”

Marie Ebner von Eschenbach, 1830-1916, Shkrimtar austriak.

20 “Gjithkush e ka drejtën e lirisë së mendimit, ndërgjegjes dhe

besimit; kjo e drejtë përfshin lirinë e ndryshimit të besimit ose bindjes dhe lirinë që njeriu, qoftë vetë ose në bashkësi me tw

tjerët, ta shfaqë publikisht ose privatisht, besimin ose bindjen e vet me anë të dhënies së mësimeve, kryerjes së kultit dhe

ceremonive fetare.” Neni 18, Deklarata Univerzale mbi të Drejtat e Njeriut, 1948

21 “S’ka rëndësi si ushqehesh për të bërë një mëkat, kurrw nuk

mund të ketë ditë të mira për bletën që është e keqe për zgjua”

Ralph Waldo Emerson, 1803-1882, Eseist amerikan.

22 “Aty ku të gjithë mendojnë njësoj,

asnjë nuk mendon shumë” Walter Lippman, 1889-1974, Gazetar amerikan

23

“Qenia njerzore është një pjesë e tërsisë së quajtur univers, një pjesë e limituar në kohë dhe hapsirë. Ai e provon vetën,

mendimet e tij dhe ka ndjenjën ashtu sikur diçka e ndau nga pjesa tjetër, një lloj të mashtrimeve pamore që vijnë nga


15

vetëdija e tij. Ky mashtrim është një lloj burgu për ne, duke na kufizuar dëshirat tona personale dhe dhëmbshurinë që ndjëjmë për të afërmit. Detyra jonë duhet të jëtë që të lirojmë vetën nga

ky burg duke e rritur mëshirën, duke i përfshirë të gjitha krijesat e gjalla dhe të gjithë natyrën në bukurinë e saj.” Albert Einstein, 1879-1955, Fizikant teorik nga Gjermania

1921 Çmimi Nobël për Fizikë.

24 “Mëshira është bazë e moralit”

Arnold Schopenhauer, 1788-1860, Filozof gjerman.

25 “Se sa do të arrish në jëtë varet nga përshtatja me të riun,

mëshira për të vjetrin, mëshirë për të orvaturit dhe toleranca me të ligun dhe të fortin. Sepse dikur në jëtë do ti

përjetoni të gjitha këto!” George Washington Carver, 1864-1943, Botanist amerikan

26

“Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mbledhjes dhe bashkimit paqësor. Asnjeri nuk duhet të detyrohet të

bëjë pjesë në ndonjº bashkim.” Neni 20, Deklarata Univerzale mbi të Drejtat e Njeriut

27

“Kujdesi për jetën njerzore, lumturinë, dhe mos shkatrrimin e tyre, është i pari dhe i vetmi qëllim i qeverisjes së mirë.”

Thomas Jefferson, 1743-1826, Presidenti i tretë i SHBA-ve

28 “Politikat e vërtetë - çdo bindje me meritë - bindja ime se unë jam i gatshëm ti kushtoj vetës time - është thjështë çështje e të shëyrbyerit të njerzëve per rreth: duke i shërbyer komunitetit

dhe duke ju shërbyer këtyre që do të vinë pas neve. Rrënjët më


16

të thëlla janë morali sepse është një përgjëgjësi e shprehur përmes veprimit,

nga të gjithë për të gjithë” Vaclav Havel, 1936, Shkrimtar çek dhe

presidenti i parë i Republikës Çeke.

29 “Ne të cilët jetuam në kampe të koncentrimit mund të

kujtojmë njeriun i cili ecte duke i ngushlluar të tjerët, duke e ndarë edhe kafshatën e fundit me të tjerët. Ata mund të kenë qenë pak, por ata ofruan prova të mjaftueshme që gjithçka

mund ti merret një njëriu por gjëja e fundit janë drejtat e tij - të zgjedhësh rrugën e dikujt rrethana të

ndryshme, të preferosh rrugën e dikujt” Victor Frankl, 1905-1997, Psikiatër austriak

30

“Drejtësia është vetedije,j o vetëdije personale por vetëdije për të gjithë njërzimin. Ata të cilët qartë e njohin zërin e vetëdijes

së tyre zakonisht e njohin edhe zërin e drejtësisë.” Alexander Solzhenitsyn, 1918, Novelist Rus,

1970 Çmimi Nobël në letërsi

31 “Kur do të rritet vetëdija jonë aq ndjeshëm sa që ne do

të kemi mundësi t’i ndalojmë vuajtjet njerëzore më mirë sesa t’i kundërshtojmë?”

Eleanor Roosevelt, 1884-1962, Aktivist amerikan për të drejtat e njeriut

32 “S’do të jesh një viktimë. S’do të jesh një kriminel.

Mbi të gjitha, s’do të jesh një soditës” Muzeu Memorial i Hholokaustit, Washington, SHBA.


17

33 “Ai që e humb vetëdijen nuk ka gjë të vlefshme”

Izaak Walton, 1593-1683, Shkrimtar Anglez

34 “Një individ i cili e then ligjin që ndërgjegjia nuk ia lejon dhe që vetë pranon dënimin me burg me qëllim që të zgjoj vetëdijen e komunitetit për padrejtësinë e tij, realisht shpreh respektin më

të madh për ligjin” Martin Luther King, Jr. 1929-1968, Aktivist amerikan për të drëjta civile,

1964 Çmimi Nobël për paqe.

35 “Së pari erdhën për Çifutë. Unë heshtja sepse nuk isha Çifut.

Pastaj erdhën për komunistët. Unë heshtja sepse nuk isha komunist. Pastaj erdhën për sindikalistët. Unë heshtja sepse

nuk isha sindikalistë. Më pas ata erdhën për mua. Aty nuk ishte askush tjetër që të flas për mua”

Martin Niemoller, 1892-1984, Lider fetar gjerman.

36 “Guximi pa vetëdije është bishë e egër”

Robert Ingersoll, 1833-1899, Lider politik nga Amerika

37 “Morali i fortë është rezultat i zakonit. Ne bëhemi të drejtë

duke bërë vëprime të drejta, të përmbajtur duke bërë veprime të përmbajtura, të guzimshëm duke

bërë veprime të guximshme” Aristotle, 384-322 BC, Filozof grek

38

“Unë dua të bëj punë bujare dhe madhështore, por detyra e shefit tim është që të poshtroj punët bujare dhe adhështore. Bota vazhdon përpara, jo vetëm nga nxitjet e fuqishme të


18

heronjëve të saj, por gjithashtu nga grumbullimi i eprimeve të vogla të bëra nga secili punëtor i ndershëm”

Helen Keller, 1880-1968 Lider shurdh-memec nga Amerika.

39 “Kur dëgjoj muzikë, si frikohem rrezikut. Jam i paprekshëm.

Nuk i shoh armiqët. Jam i lidhur me kohërat më të vjetra, dhe me kohërat më të reja”

Henry David Thoreau, 1817-1862, Autor amerikan.

40 “Vetëdija është rrënja e guximit të vërtetë; nese një njeri do të

ishte trim mos e pengo që t’i bindet vetëdijes së tij” James Freeman Clarke, 1810-1888,

Predikues dhe autor amerikan.

41 “Frika morale që ne na mban nga të folurit me mendjen tonë është aq e rrëzikshme sa biseda e pa përgjegjshme. Mënyra e

drejt nuk është gjithmonë e famshme dhe e lehtë. Qëndrimi për të mirën që s’është e njohur është test i vërtetë i karakterit

moral.” Margaret Chase Smith, 1897-1995, Senatore amerikane.

42

“Historia, pavarsisht nga përmbledhja e dhimbshme,s’mund të mos egzistojë,por nese përballet me guximin,ka nëvoj të mos e

ndryshoj mënyren se si është.” Maya Angelou, 1928, Aktiviste dhe poete amerikane.

43

“Çkado që bën të duhet guximi. Çfardo rruge që vendos të kalosh, gjithmonë ekziston dikush që thotë se je gabim.

Gjithmonë ekzistojnë vështirësit të cilat të joshin që të besosh se kritikat tuaja janë me të drejtë. Të planifikosh një plan


19

veprimi dhe ta përcjellësh deri në fund nevoitet guxim i njejtë si ai i ushtarit. Paqja fiton, por i merr njerëzit e guximshme”

Ralph Waldo Emerson, 1803-1882, Eseist amerikan

44 “Kujdesshëm, njerzit e matur, gjithmonë hedhen për të

mbrojtur reputacionin dhe qendrimet sociale, kurrw s’mund të arrijnë përmirsim. Ata të cilët me të vertetë janë të sinqertë

duhet të jenë të gatshëm që të jenë diçka apo asgjë në gjykimin e botës, publikisht dhe privatisht, gjatë apo jashtë periudhës,

thonë hapur simpatinë për idetë e përbuzura dhë të përsekutuara të përkrahsve të tyre, dhe i durojnë pasojat.

Susan B. Anthony, 1820-1906, Lider ameikan i të drejtavë civile.

45

“Nëse lirija dhe barazia, siç është menduar nga disa njerëz,janë themelore për demokracinë, do të shpallen më të arriturit atëherë kur të gjithë njerëzit e ndajnë njëjtë qeveri deri .

në shkallën më të lartë.” Aristotle, 384-322 BC, Filozof grek.

46

“Nuk është veprimi i së drejtës por mënyra në të cilën e drejta është përdorur kështu që përkufizimet janë të pa

fundme nëse e drejta mbijeton vetë” Dorothy Thompson, 1893-1961, Gazetarë amerikan.

47

“Në vitin 1929 të menqurit, zgjedhësit larg-pamës të Heredord-it autokton më dërguan te Westminister dhe dy vjetë më vonë,

bastardët e ndyrë më përjashtuan” Frank Owen, Politikan britanez.


20

48 “Natyrisht që njerzit e rëndomtë nuk e dëshirojnë luftën; as në Rusi, as në Angli, as në Amërikë, e as në Gjërmani. Kjo është e ditur. Por pas të gjithave është lidëri i shtetit ai i cili e përcakton politikën, dhe kjo gjithmonë është arsyeja e thjeshtë që i zvarrit

njerzit përpara, pa marrw parasysh a është demokrat apo diktator fashist, a është parlamentar apo diktator komunist. Me

kundërshtime apo në heshtje njerzit gjithmonë duhet të ju binden urdhrave të liderëve të tyre. Kjo është e lehtë. E tëra që ti duhesh të bësh është të ju thuash se ata janë të sulmuar dhe të gjykosh paqësorët që s’janë patriotiot dhe e kanë vën shtetin

në rrezik. Kjo ndodh në çdo vënd të botës.” Hermann Goering, 1893-1946,

Lider nazist dhe kriminel lufte nga Gjermania

49 “E drejta pët të qenë i dëgjueshëm nuk përfshin

automatikisht të drejtën e seriozitetit” Hubert Humphrey, 1911-1978,Zëvendës-President i SHBA-ve.

50

“Demokracia nuk garanton kushte të barabarta-ajo vetëm garanton barazi të mundësive”

Irving Kristol, born 1920, Redaktor amerikan

51 “Çmimi i jetës demokratike është një ngritje e vlerave të

ndryshimeve njerzore, jo aq e thjeshtë sa e pranueshme, por sa thelbi i një përvoje të pasur dhe shpërblyese.”

Jerome Nathanson, 1876-1988 Etik amerikan

52 “Në politikë një pakicë e organizuar është

një shumicë politike” Jesse Jackson, Lider politikë nga Amërika


21

53 “Nuk jemi të friksuar nga besimi i popullit amerikan me

veprime të pakëndshme, ide të huaja, filozofi të kundërta dhe vlera konkuruese, por një komb që është i friksuar nga gjykimi i popullit për të vërtëtën dhe të pavërtetën në çdo vënd është një

komb që është i friksuar nga populli i vetë.” John F. Kennedy, 1917-1963, Presidenti Amerikan.

54

“Demokracia e inkurajon shumicën që të vëndosin për gjërat që shumica i injoron”

John Simon, 1925, Autor i lindur në ish-Jugosllavi.

55 “Kur dëshprohem kujtoj se në histori gjithmonë ka fituar e

vërteta dhe dashuria. Kishte tiran e vrasës që pa pritmas u bënë të pathyëshëm por në fund ata gjithmonë humbën - mendo për

atë se qka ka ndodhur gjithmonë me ta.” Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për liri në Indi.

56

“Shpirti i demokracisë s’mund të krijohet gjatë terrorizmit qeveritar e as atij popullor”

Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider jo-violent nga India.

57 “Në demokraci çdo burrë dhe çdo grua janë të aftë

të mendojnë për vetën e tyre” Mo Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për liri në Indi.

58

“Çdo qeveri që ka çdo të mirë dhe gëzim, çdo vyrtyt dhe çdo veprim të matur është rezultat i kompromisit

dhe shkëmbimit.” Edmund Burke, 1729 –1797,

Burrështetas Anglo-Irlandez dhe filozof politik.


22

59

“Mosbalancimi në mes të pasurit dhe të varfurit është sëmundja më e vjëtër dhe më fatale e të gjitha republikave”

Plato, 427-347 BC, Filozof grek.

60 “Demokracia do të thotë jo që ‘unë jam i mirë sa je ti

por ti je i mirë sa jam unë.” Theodore Parker, 1810-1860, Ministër i Kishës Utariane në Amerikë.

61

“Or mik, a ke menduar se demokracia ishte e vetmja zgjedhje, për politikën, dhe për një emër partie? Unë them se demokracia

është e vetmja që mund të kaloj dhe të të vij deri te lulja dhe fruti , nga forma më e lartë e bashkveprimit në

mes njerëzve, dhe besimeve të tyre - në fe, letersi, kolegje e shkolla demokraci në të

gjithë jetën publike e private...” Walt Whitman, 1819-1892, Poet amerikan.

62

“Ne nuk kemi paqe për arsye se kemi harruar se i takojmë njëri tjetrit”

Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike, 1979 Çmimi Nobël për Paqë

63

“E di që Zoti nuk më jep diçka që unë s’mund ti bëj ballë. Unë vëtëm uroj që ai te mos më bësoj aq shumë”



23

64 “Unë guxoj të them se asnjë luftë smund të mbahet

kundër vullnetit të popullit” Edmund Burke, 1729 –1797,

Burrështetas Anglo-Irlandez dhe filozof politik

65 “Të gjithë s’mund të bëjmë gjëra të mëdha por ne mund të

bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,

1979 Çmimi Nobël për Paqë

66 “Tolerimi ose është i mirë për të gjithë ose për asnjë”

Edmund Burke, 1729 –1797, Burrështetas Anglo-Irlandez dhe filozof politik

67

“Armiku i njeriut nuk është djalli por njeriu si ai vet” Lao Tzu, 570-490 BC, Filozof kinez

68

“Duhet të ketë më pak bisedë…Çfarë bën pastaj? Merr fshisën dhe pastron shtëpinë e dikujt.

Kjo do të thotë mjaft.” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,


69 “Shpërndajë dashurinë në çdo vënd që shkon: së pari në

shtëpinë tëndë…mos e lë askë të largohet pa e bërë që të ndihet më mirë dhe më i lumtur. Bëhu shembull i gjallë i

mëshirës së Zotit, me mirësi në sy dhe ëmbëlsi në buzqeshje.” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,



24

70 “Ne na duket se çka po bëjmë është vetëm një pikë ujë në

oqean por oqeani do të kishte më pak ujë nese ne nuk hudhim pika uji në oqean.”


71

“Nganjëherë ne mendojmë se varfëria është kur jemi të uritur, të zbathur dhe pa shtëpi. Varfëria më e madhe është të qenurit

i padëshiruar, i padashur dhe i pa kujdesshëm. Duhet që të fillojmë në shtëpitë tona ta gjejmë

ilaqin për këtë varfri” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,


72 “Kur liderët zgjedhin të bëhen ofertues në një ankand të

popullaritetit, talenti i tyre nuk do të shërbej në konstruktin e shtetit. Ata do të bëhën lajkatar në vënd se të bëhën ligjvënës;

instrumetet, jo udhëheqëse të njerzimit.” Edmund Burke, 1729 –1797,

Burrështetas Anglo-Irlandez dhë filozof politik

73 “Është shumë lëhtë t’jau falësh gabimet tjerëve; por energjia

me e madhe nevoitet që të ju falësh atë që e kanë parë” Jessamyn West, 1902-1984, Shkrimtar amerikan

74

“Asnjëri nuk është përmbi ligjin dhe asnjëri nën të” Theodore Roosevelt, 1858-1919, Presidenti i 26 i SHBA-ve


25

75 “Paqja, në mungesë të luftës është më pak e vlefshme sesa për

dikë që vdes nga uria dhe të ftohtit. Nuk do të largoj dhëmbjen nga tortura ne vetëdijen e një të burgosuri. Kjo nuk i

ngushllon ata që humben të dashurit e tyre në vërshimet e shkaktuara nga shpyllzimi i pakuptimtë në shtetin fqinj. Paqja mund të egzistoj vetëm aty ku të drejtat e njeriut respektohen,

aty ku njerzit janë të ngopur dhe aty ku individet dhe kombet janë të lira.”

Dalai Lama, 1935, Lider Budist nga Tibeti, 1989 Çmimi Nobël për Paqe

76

“Frika nuk është e natyrshme për njerzit e civilizuar” Aung San Suu Kyi, 1945, Lidere paqësore Burmaneze ,

1991 Çmimi Nobel për paqe

77 “E vetmja mënyrë që pajtohësh me te folurit e njerzëve është

që të përkrahësh të drejtat e njerzëve më të cilët nuk pajtohësh”

Eleanor Holmes Norton, 1937, Kongresman amerikan

78 “Mezi e prez ditën kur të gjithë do të punojnë për të jetuar, do

të jenë një, pa u ndarë në grupe të cilat u parkasin racave si Zëzak, Çifutë, Italian apo në ndonjë ndarje tjetër. Kjo do të ishte dita kur në realizojmë ëndrrën amerikane - një ëndërr e

paplotsuar ende. Një ëndërr e mundësive të barabarta, të previlegjit dhe pasurisë së shpërndarë plotësisht; një vënd i një ëndrre ku njeriu nuk do të merr varfrinë e shumicës që të ju jap knaqësi disave; një ëndërr e një vëndi ku njëriu nuk do të thotë

se ngjyra e njeriut përcakton karakterin e tij; një ëndërr e një kombi ku i gjithë luksi ynë mos të mbahet vetëm për veten

tonë, por të përdoret për të gjithë të tjerët ;ëndrra e një vendi ku secili njëri do të respektoj dinjëtetin dhe


26

vlerën e përsonalitetit të njeriut” Martin Luther King, 1929-1968, Aktivisti i të drejtave civile në

Amerikë, 1964 Çmimi Nobël për Paqe

79 “Bëhu i sinqërtë më veten ashtu si nata që e përcjell ditën sepse

nuk mund te jesh i rreme me askë” William Shakespeare, 1564-1616, Dramaturg anglez

80

“Asnjeri nuk duhet të mbahet si skllav ose çifçi; skllavëria dhe tregtia e skllavërve janë të nalauara

në të gjitha format.” Neni 4, Delkarata Univerzale mbi te Drejtat e Njeriut

81

“Kur të takosh dikë më të mirë se vetën, mendo të bëhësh i barabartë me të. Kur e takon dikë që nuk është i mirë sa ti,

shiko përbrenda vetës dhe gjeje veten.” Confucius, 551-479 BC, Filozof social nga Kina

82

“Para ca vitesh gjeta ngjajshmëri me të gjitha krijesat e gjalla, dhe thash me vete se nuk jam aspak më i mirë se ma të kqinjët

që ka bota. Thash dhe prap them që përderisa ekziston një klasë më e ulët, unë gjendëm në të; përderisa egziston një

element penal, unë jam nga ai; përderisa gjendët një shpirt në burg, unë nuk jam i lirë.”

Eugene V. Debs, 1855-1926, Lider politik nga Amerika

83 “Çka ti ndërton me vite të tëra mund të shkatrrohet për një

natë. Ndërto sido që të jetë.” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,



27

84 “Gjyko në vazhdim. Ne njerzit jemi qenie shoqërore. Ne vijmë në këtë botë si rezultat i veprimeve të të tjerëve. Mbijetojmë me besim në tjerët. Deshtëm apo s’deshtëm, këmi një moment të

vështir në jetë atëherë kur nuk përfitojmë nga të tjerët. Për këtë shkak nuk është edhe aq çudi që shumica e lumturisë sonë

rrjedh nga mardhënjet me të tjerët” Dalai Lama, 1935, Lider budist nga Tibeti,


85 “Kur bëj mirë ndihem mirë, kur bëj keq ndihem keq.

Ky osht besimi im.” Abraham Lincoln, 1809-1865, Presidenti i 16 i SHBA-ve

86

“Morali nuk është asgjë tjetër përveç se nderim për jetën. Kjo është ajo çka mua më jep parimin themelor të moralit, që do të thotë që ajo e mirë përmban pohimin, përkrahjen dhe shtimin e

jetës, kështu që shkatrrimi, lëndimi dhe jeta e kufizuar janë të dëmshme.”

Albert Schweitzer, 1875-1965, Teolog, filozof dhe fizikan, 1953 Çmimin Nobël për Paqe

87

“Ai i cili bën mirë nuk ka kohë të jetë i mirë.” Rabindranath Tagore, 1861-1941,Poet dhe filozof nga India,

1913 Çmimin Nobël për letërsi

88 Çdo person ka të drejtën e lirisë së mendimit, të ndërgjegjes dhe të besimit; kjo e drejtë nënkupton lirinë për të ndërruar fenë dhe bindjet, si dhe lirinë për të shfaqur fenë e vet ose bindjet e veta individualisht ose kolektivisht, publikisht ose

privatisht nëpërmjet kultit, arsimit, praktikave dhe kryerjes së riteve.


28

Neni 9, Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut, 1950

89 “Gjëja e mrekullueshëm është që ne me të vertetë i duam

fqinjët si vetën tonë: atë që ia bëjmë dikujt ia bëjmë vetes. I urrejmë tjerët kur e urrejmë vetën. Jemi tolerant ndaj tjerëve kur jemi tolerant ndaj vetvetes. I falim të tjërët kur e falim

veten. Jemi të prirë të sakrifikojmë të tjerët atëherë kur jemi të gatshëm të sakrifikojmë vetën.”

Eric Hoffer, 1902-1983, Filozof social nga amerika

90 “Qetësia e vërtetë nuk tregon vetëm mungesën e tensionit por

edhe prezencën e drejtësisë.” Martin Luther King, 1929-1968, Aktivist i të drejtave civile në

Amerikë, 1964 Çmimi Nobël për Paqe.

91 “Paqja nuk është mungesa e luftës, është një vyrtyt dhe është

madhështi e mendjes; është një dëshmi për dashamirësi, siguri dhë drejtësi.”

Spinoza, 1632-1677, Filozof gjerman

92 “Asnjë nuk është aq shumë i dëshpruar kur këta që

gabimisht besojnë janë të lirë.” Goethe, 1749-1832, Filozof dhe novelist gjerman

93

“Nuk duhet ti besojmë shumicës që thotë së vetëm njerzit e lirë duhet të edukohen, është më mirë tu besohet filozofëve që

thonë se vetëm të edukuarit janë të lirë.” Epictetus, 55-135, Filozof grek


29

94 “Është rrezik nga të gjithë, parimi vetëm i qevërisë se sinqertë

duhet të jetë që mos ti besojnë askujt që ka mundësi të rrezikoj lirinë publike.”

John Adams, 1735-1826, Presidenti i dytë i SHBA-ve

95 “Liria pa dituri është gjithmonë në rrëzik dhë dituria

pa liri është gjithmonë e kotë.” John F. Kennedy, 1917-1963, President Amerikan

96

“Nga nënat e robruara s’mund të lind një popull i lirë.” Margaret Sanger, 1879-1966, Aktiviste amerikane

97

“Është mirësi e Zotit që në vëndin tonë këmi tri gjëra të rendesishme: lirinë e të folurit, lirinë e ndërgjegjies dhe

krenarine për të mos e bërë as njërën.” Mark Twain, 1835-1910, Humorist dhe shkrimtar amerikan

98

“Liria nuk është e vlefshme nësë nuk të jep lirinë për të gabuar”

Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarsi në Indi

99 “Nëse një komb vlerson diçka më tepër sesa lirinë, do të humb

lirinë e tij dhe ironia qëndron këtu se nëse vlërson më tepër rehatinë apo paratë do ti humb ato gjithashtu.”

Somerset Maugham, 1874-1965, Dramaturg dhe novelist anglez

100 “Njerzit rrallë ndonjherë e përdorin lirinë që e kanë. Për

shëmbull, lirinë e mendimit. Në vënd se të kërkojnë lirinë e të folurit si shpërblim”


30

Soren Kierkegaard, 1813-1855, Filozof dhe teolog danez

101 “Është zgjatur aq sa njerzve nuk ju intereson të shfrytëzojnë

lirinë e tyre, ata që tiraninë bëjnë njësoj, për tiranët është energjike dhe e zjarrtë, dhe do të shtihet në ëmër të hyjnivë, fesë apo dikujt tjetër, derisa të ia vendosin prangat njeriut që

është duke fjetur.” Voltaire, 1694-1778, Shkrimtar dhe filozof francez

102

“E di shpërblimin e suksesit: devotshmëria, puna serioze dhe dëvotshmëria e palodhshme për gjërat që

ke dëshirë të ndodhin” Frank Lloyd Weight, 1867-1959, Arkitekt amerikan

103

“Puno për diçka se është mirë, jo veq pse ke shansë të ja dalësh”

Vaclav Havel, 1936, Shkrimtar çek dhe Presidenti i parë i Çekisë.

104

“Jetojmë nga ajo që marrim por jëtën e ndërtojmë me atë që e japim”

Winston Churchill, 1874-1965, Kryeministër britanez, 1953 Çmimi Nobël për letërsi

105

“Fëmija duhet të ketë lirinë për tu shprëhur; kjo e drejtë duhet të përmbajë lirinë për të kërkuar, përcëptoj dhe thotë çdo gjë, pa i kushtuar vëmendje kufijëve në të folur apo në të shkruar,

përmes artit apo ndonjë mjeti tjetër që fëmija e zgjedh.” Pjësë nga neni 13, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve.

106


31

“Me kohë e urrejmë atë nga e cila druhemi” William Shakespeare, 1564-1616, Dramaturg anglez

107

“Demokracia është proces ku njerzit janë të lirë të zgjedhin se kush do ta merr fajin”

Laurence J. Peter, 1919-1990, Edukator

108 “Fryma e demokracisë s’mund të imponohet nga

jashtë, duhet të vijë nga brenda.” Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarsimin e Indi-së

109

“Kam menduar së çdonjeri që bën diçka të pazakonshme është i pazakontë. Tash e di që është mjerzit e pazakontë ata të cilët i

quajnë të tjerët të pazakontë” Paul McCartney, 1942, Këngëtar anglez

110

“Së fundi, përgjigjja e Amerikës është diversiteti për njeriun e padurueshëm, diversiteti i madh nga i cili trashëgimi për

liri të bësimit është frymzuar.” Robert F. Kennedy, 1925 1968, Politikan amerikan

Vllau i presidentit John F. Kennedy

111 “Çka është tolëranca? - është rrjëdhim i humanizmit. Të gjithë bëjmë mëkate dhe gabime; na lejo të falemi për marrzitë e njëri

tjëtrit - ky është ligji i parë i natyrës.” Voltaire, 1694 –1778, Shkrimtar,deist dhe filozof francez


32

112 “Për gjithqka ka kohë, dhe kjo kohë për gjithçka gjindet nën

qiell: koha për lindje dhe për vdekje; koha për të mbjellur dhe korrur atë qka kemi mbjellur; koha për të vrarë dhe për të

shëruar; koha për të shkatrruar dhe për të ndërtuar; koha për të qarë dhe për të qeshur, koha për zi e për vallzim; koha për më

hudh gurë dhë për ti grumbulluar ata gurë; koha për përqafime dhe te ndahesh nga përqafimi; kohë për të kërkuar dhe

humbur; kohë të respektosh dhe të mos respektosh, kohë për grisje dhe për harrnim, kohë për heshtje dhe për bisedë; kohë

për dashuri edh për urrëjtje, kohë për luftë e për paqe. Ecclesiastes 3:1-8

113

“Mund të mbroni liritë në botë duke mbrojtur lirinë e të tjerëve. Mund të jësh i lirë vëtëm atëhërë kur

edhe unë jam i lirë” Clarence Darrow, 1857–

http://en.wikipedia.org/wiki/March_131938, Jurist nga Amerika

114 “Është shpirti dhe jo formulimi i ligjit ajo

që e mban ligjin gjallë” Earl Warren, 1891 –1974,

Shef për drejtësi në Ggjykatën Supreme të SHBA

115 “Historia e botës është gjykata për drëjtësi botërore”

Friedrich von Schiller, 1759–1805,Poet, filozof, historian dhe dramaturg gjerman

116

“Çdo vdekje e njerëzve më dobëson,sepse jam njeri, prandaj kurr nuk dihet se për kë kumbon këmbana, kumbon për ty.”

John Donne, 1572-1631, Poet anglez


33

117 “S’mund të ndjesh diçka që nuk ndien, por mund të punosh

drejtë në vend se të ndiesh” Pearl S. Buck, 1892 –1973,

Autor prodhues dhe fitues i çmimit Nobel

118 “Do ta kujtojmë heshtjen e shokëve e jo fjalët e armikut” Martin Luther King, 1929-1968, AktivistiI të drejtavë civile në

Amerikë, 1964 Çmimi Nobël për paqë

119 “Njëra nga mësimet e historisë është se asgjë që bëhët shpesh

nuk është e mirë dhe gjithmonë më vend për tu thënë”

William Durant, 1885-1981, Filozof amerikan

120 “Nese dëshiron të kesh qetësi me armikun, duhet të

punosh me të, bëhet partner i yti pastaj” Nelson Mandela, born 1918, Presidenti i parë demokratik i Afrikës së

Jugut

121 “Demokracia nuk është ligji i shumicës

por mbrojtja e pakicës” Albert Camus, 1913 –1960, Autor dhe filozof francez

122

“E kuptoj demokracine si diçka që iu jep të njejten shanc si të ligut ashtu edhe të fortit”

Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarsimin e Indise

123 “Ndikimi i konfliktit të armatosur te fëmijët është përgjegjësi e

të gjithve, dhe duhet ti brengos të gjithë.”


34

Graça Mache, Avokate ndërkombëtare për fëmijë 124

“Liria nga frika mund të thuhet për të përmbledhur tërë filozofisë për të drejtat e njeriut.”

Dag Hammarskjold, 1905 –1961, Ish - Sekretare Gjenerale në Kombet e Bashkuara

125

“Shkelja e të drejtave të njeriut sot është shkaktari konflikteve që ndodhin nesër.”

Mary Robinson, 1944, Komisionere e lartë në Kombet e Bashkuara për të drejtat e njeriut

126

“Të drejtat e njeriut janë të shkruara në zemrat e njerzve; ato ishin aty shumë më herët sesa kur ligjvënsit

e hartuan deklaratën e parë” Mary Robinson, 1944, Komisionere e lartë në Kombet e

Bashkuara për të drejtat e njeriut

127 “As një ndërrim që ne e mendojmë apo e bëjmë nuk është më kritik së ky: ne duhet ti vendosim njerzit ne qendër të asaj që

bëjmë. Kjo është esenciale për sigurinë e njeriut” Kofi Annan, born 1938, Gana,

Sekretar Gjeneral në Kombet e Bashkuara

128 “Këqkuptimi shfaqet nga injoranca e rritur e shqetsimit, dhe

shqetsimi mbetët armiku më i madh i paqës” Lester B. Pearson, 1897 –1972, Kryeminister kanadez.

129

“Frika pyet: a është sigurtë? Harxhimi pyet: a është i mençur? Kotësia pyet: a është e njohur? Por vetëdija pyet: a është

n’rrëgull? Dhe vjen një kohë që dikush merr pozitën që nuk


35

është as e sigurtë, as e mençur, as e njohur - por dikush duhet të që ta merr atë , thjesht sepse ka të drejtë.”

Martin Luther King, 1929-1968, Aktivist i të drejtavë civile në Amerikë, 1964 Çmimi Nobël për Paqe

130

“Asgjë s’është më e padobishme për ekonominë e një vendi sesa përdorimi i armës, dhe asgjë nuk bllokon rrugën e

zhvillimit shoqëror më shumë se barra financiare e luftës. Lufta është armiku kryesor i përparimit kombëtar dhe sëmundje

modern të njeriut të civilizuar.” Mbreti Hussein nga Xhordani, 1935 –1999

131

“Forca e kafshës, pa mar parasysh sa ka fuqi kurr nuk mund të mposht dëshirën themelore për liri.”

Dalai Lama, 1935, Lider budist nga Tibeti, 1989 Çmimi Nobël për Paqe

132

“Kurr mos dysho që një grup i vogël idesh apo qytetarëve ideologjik mund të ndryshojë botën; vërtet, është gjëja e

vetme që ndonjherë e kan pasur” Margaret Mead, 1901-1978, Antropologjistë amerikan

133

“Të rinjët janë viktimat e para të luftës dhe fruti i parë i paqës. Nevoiten 20 vjet a më shumë të paqës për të bërë një njeri;

nevoitën 20 sekondat e luftës për ta shkatrruar atë.” Mbreti Baudouin I, Mbret i Belgjikës.

134

“Pa të lirët, respektit ndaj vetvetës, dhe pa qytetar vetëqeverisës nuk mund të këtë liri apo pavarsi për kombet. Pa qetësinë e

mbrendshme, që është paqja në mes qytetarëve dhe shtetit, nuk do të garantohet qetësia e jashtme.”


36

Václav Havel, 1936, Presidënti i parë i Republikës Çeke.

135 “Një padrejtësi e bërë ndaj dikujt është rrëzik për të gjithë”

Montesquieu, 1689-1755, Filozof francez

136 “Sot, testimi i vërtet i fuqisë nuk është lufta por parandalimi i

saj” Annë O'Harë McCormick, 1882-1954, Korrespodent amerikan’

137 “Asnjë nuk është aq i marrë sa që të zgjëdh luftën në vend të

paqes, ku në vend të bijëve të varrosin etërit, etërit varrosin bijtë e tyrë.”

Croesus, Mbret i Lidise

138 “Njeriu duhet të kriojoj fundin e luftës ose lufta do të

krijoj fundin e njëriut” John F Kennedy, 1917-1963, President amerikan

139

“Kurr s’ka pas luftë të mirë e as paqë të keqe” Bënjamin Franklin, 1706 –1790, Zbulues, gazetar dhe diplomat

amerikan.

140 “Gjatë shekujve historia e njërzimit ka qënë vetëm një

mësim për tolerancë reciproke” Emile Zola, 1840 1902, Novelist francez më ndikim

141

“Liria është e fundit ,shpresa më e madhe për tërë botën” Abraham Lincoln, 1809 –1865, Prësidënti i 16 i SHBA-ve


37

142 “Liria nuk falët nga armiku por fitohet nga populli”

Martin Luther King, 1929-1968, Aktivist i të drejtavë civile në Amërikë, 1964 Çmimi Nobël për Paqe

143

“Krejt qka liria na solli, çka kemi dhe qka dimë eterit tanë a e sollën shumë kohë më parë”

Rudyard Kipling, 1865– 1936, Autor dhe poet britanez

144 “Njeu nuk është rob i fatit por është rob i medje së vet”

Franklin D. Roosevelt, Presidenti i 32-të i SHBA-vë

145 “Ne presim një botë që ka katër të drejta themelore. Epara

është liria e të folurit dhe të shprehurit, e dyta është e drejta e secilit që ti lutet Zotit në mënyrën e tij, e treta është liria nga

dëshira dhe e katërta liria nga frika.” Franklin D. Roosevelt, Presidenti i 32-të i SHBA-ve

146

“Nuk e përkrahi dhunën sepse kur ajo bënë mirë e mira është e përkohshme; kurse e këqja që ajo

sjell është ë përhershme” Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarsimin e Indisë

147

“Paqja më e pafavorshme është më e mirë se lufta më e vogël”

Desiderius Erasmus, 1466 –1536, Teolog dhe humanist flamez

148 “Tragjedia e luftës është se njeriu bënë çmos që t’iu bëjë

tjerëve më të keqen” Henry Fosdick, 1879-1969, Klerik amerikan


38

149 “Autori që i lavdron librat e tij është aq i pavlerë sa nëna

që i lavdron fëmijet e saj” Benjamin Disraeli, 1804-1881, Kryeministër britanez

150

“Lufta do të përfundonte në qoftë se të vdekurit ngrihen” Stanley Baldwin, 1867–1947, Kryeministër britanez

151

“Kurr mos mendo se lufta nuk është krim, pa mar parasysh sa e arsyeshme apo e nevojshme është”

Ernest Hemingway, 1899 –1961, Novelist amerikan.

152 “Dëshirojmë fillimin e përfundimit të luftrave, më shumë se

fundin e luftës, një fund të këtij rregulli brutal, jo njerzor dhe tërsisht jo-praktik për stabilizimin e

ndryshimeve ndërmjet qeverive.” Franklin D. Roosevelt, Presidenti i 32-të i SHBA-ve.

153

“Paqja nuk është vetem më e mirë se lufta por është jashtzakonisht e rahatshme”

George Bernard Shaw, 1856 –1950, Dramaturg irlandez, fitues i çmimit Nobël për Letërsi

154

“Duhet të kujdesemi që të ngulitim atdhetarizmin në mendjen e djemve dhe vajzave tona, atdhetarizmi është më lart se

koprracia e mendjes që zakonisht ka një fund por kjo koprraci e frymëzon xhelozinë dhe armiqësinë kur flasim me të

tjërët…atdhetarizmi ynë duhet të jetë i larguar nga kjo, me sjellje aq fisnike sa që mund të dalloj drejtësinë nga arsyeja dhe që udhëheq vëndin tonë drejt miqësisë me..kombet tjera në të

gjithë botën. Hapi i parë për të bërë këtë është përhapja e paqës


39

dhe dashamiresise brënda kufijve, duke i përgatitur të rinjët tanë të të dy gjinive të praktikojnë këtë si zakon jetsor, kështu që xhelozia e qytitit ndaj qytetit, gjelozia e klasës ndaj klasës tjetër dhe xhelozia e një sekti kundër sektit tjetër nuk do të

erzistoj dhe pastaj të zgjerojmë këtë ndjenjë të mirë edhe jashtë kufijeve atje ku gjindën fqinjët tanë.

Lord Baden-Powell, 1857-1941, Ushtarë, shkrimtar dhe themelues i levizjes së

Vëzhgueseve në botë.

155 “Nuk ka ndonjë rrugë tjetër për paqë, paqja

është vetë rruga” A.J. Muste, 1885-1967, Socialist aktiv në lëvizjen paqësore, levizjen

laburiste dhe në lëvizjen e të drejtave civile në SHBA

156 “Do të thoja së jam ushtar i paqes. Në vend të armëve luftarake ti duhet të shfrytëzosh mendjen, zemrën, umorin dhe çdo aftësi

që e ke…sepse askush s’ka të drejtë të ia marr jetën dikujt tjetër.”

Joan Baez, 1941, Këngëtar dhe tekst shkrues nga Amerika

157 “Imagjino njerzit duke jetuar në paqe, ke për të thënë së je në

ëndërr por nuk je i vetmi, shpresoj që një ditë të gjithë së bashku do të jemi një”

John Lennon, 1940 –1980, Këngëtar, kompozitor dhe kitarist

158 “Krejt çka ne thomë është ti japin shancë paqës…”

John Lennon, 1940 –1980, Këngëtar, kompozitor dhe kitarist


40

159 “Të gjithë njerzit lindinë të lirë dhe të barabartë në dinjitet e në të drejta. Ata kanë arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj

njëri-tjetrit me frymë të vëllazërimi.” Neni 1, Deklarata Univerzale mbi Drejtat e Njeriut, 1948

160

“Gjithkush ka të drejtë të jetojë, të jetë i lirë dhe të ketë siguri personale”

Neni 3, Deklarata Univerzale mbi Drejtat e Njeriut, 1948

161 “Njeriu më patetik në botë është ai që sheh e ska vizion”

Helen Keller, 1880-1968, Lider i të verbërve

162 “Vizioni është esencë për udhëheqje”

Theodore Hesburgh, 1917, Edukator amerikan

163 “Kur e përdor fuqinë time për vizionin tim bëhem shumë

më pak i rëndësishm saqë friksohem.” Audre Lorde,1934-1992, Nënë zezake, poete feministe

164

“Ne bëjmë luftë që të jetojmë në paqe.” Aristotle, 384-322 BC, Filozof grek

165

“Kam parë luftën, në tokë e në det, kam parë gjakun deri sa kullonte nga plagët, të vdekurit e mbetur në baltë, qytete të

shkatrruara, fëmijë të uritur, kam parë vuajtjen e nënave dhe grave. Unë e urrej luftën.”

Franklin D. Roosevelt, 1882 –1945, Presidenti i 32-të i SHBA-ve


41

166 “Për t’i udhëhequr njerzit, ec pranë tyre… kur liderët e mirë gjendën afër tyre ata nuk e vërejnë ekzistencën e tyre, e mira

tjetër është se njerzit nderojnë dhe lëvdërojnë, tjetra është frika e tyre dhe tjetra është urrejtja...Kur lideri bën një punë të mirë,

populli thotë: na e bëmë vetë!” Lao Tzu, 570-490 BC, Filozof kinez

167

“Feja dhe shkenca të dyja pretëndojnë paqën (dyshimi i profesorve nuk është i sinqertë) por të dyja pretendojnë të

gjejnë një vënd dominant në luftën që bëhet apo që parashikohet të jetë.”

Howard Nemerov, 1920 –1991, Laurat amerikan

168 “Unë duhet të studjoj politikën dhe luftën që bijtë e mi të jenë të lirë për të studiuar matematikën dhe filozofinë. Bijtë e mi duhet të studjojnë matematikën dhe filozofinë, gjeografinë,

historinë, arkitekturën detare, lundrimin, tregtinë dhe agrikulturën me qëllim që tu japin mundësi fëmijëve të tyre të studjojnë pikturën, poezinë, muzikën, arkitekturën, statujat,

veshjen dhe porcelanin.” John Adams, 1735 –1826, Presidenti i 2-të i SHBA-ve.

169

“Është fatkeqësi se ne jemi në qetësi vetëm atëherë kur pergatitemi për luftë.”

John F. Kennedy, 1917-1963, President amerikan

170 “Me qëllim të eleminimit të racizmit në duhet së pari ta njohim

racën. Ska mënyrë tjetër, dhe duhe që njerëzit ti trajtojmë njësoj, por në mënyra të ndryshme.”

Harry Blackmun, 1908-1999, Gjykatës Supremene SHBA


42

171 “Të rrezikosh është të humbësh mbështetjen për një çast, të

mos rrezikosh është të humbësh diçka.” Soren Kierkegaard, 1813-1855, Filozof dhe teolog gjerman

172

“Rezistenca nuk fillon me fjalë të mëdha por më vepra të mëdhaë…duke menduar dhe duke pyetur tjerët se

si fillon rezistenca.” Remco Campert, born 1929, Shkrimtar flame

173

“Është po aq vështir dhe rrezik të lirosh dikë që dëshiron të mbetet servil sa atë që të robrosh dikë që

dëshiron të mbetet i lirë.” Niccolò Machiavelli, 1469, Filozof florentinas

174

“Dallimi kryesor në mes macës dhe rrenës është se maca i ka nentë shpirtra”

Mark Twain, 1835-1910, Humorist amerikan

175 “Kurr se kam lejuar shkollimin të më pengoj në edukim”

Mark Twain, 1835-1910, Humorist amerikan

176 “Varfria është nëna e revolucionit dhe krimit”

Aristotle, 384-322 BC, Filozof grek

177 “Guximi është atëherë kur ngrihesh në këmb dhe flet,

gjithashtu guximi është edhe atëherë kur ulesh dhe dëgjon” Winston Churchill, 1874-1965, Kryeministër Britanez,

1953 Fitues i çmimit Nobël në Letërsi.


43

178 “S’ka ari të krahasueshëm me mësimin, asnjë mësim

s’është aq i mirë sa njohja e ligjit” Edward Coke, 1552–1634,

Jurist dhe shkrues i së drejtës zakonore nga Anglia

179 “Qetësia e vërtetë nuk është thjeshtë mungesa e

konfliktit por është prezenca e drejtësisë.” Martin Luther King, 1929-1968, Aktivist të drejtavë civile në

Amerikë, 1964 Çmimi Nobël për Paqë

180 “Njerzve që ju nevitet ndihmë mund të sulmojnë në qoftë se ju

ndihmon, sidoqoftë ndihmoju.” Nëna Terezë, 1910-1997, Murgeshë katolike,

1979 Çmimi Nobël për Paqe

181 “Gjithmonë, bëni mirë se kjo i kënaq disa

dhe i habit të tjerët” Mark Twain, 1835-1910, Humorist amerikan

182

“Gjithkush ka të drejtën e shkollimit. Arsimi duhet të jetë falas, të paktën në shkollat fillore dhe të ulta. Arsimi fillor është i

detyrueshëm. Arsimi teknik dhe profesional duhet të zgjerohet e arsimi i lartë duhet t'u bëhet i mundshëm të gjithëve në bazë

të aftësisë. Arsimi duhet të drejtohet nga zhvillimi i plotë i personalitetit të njeriut dhe nga forcimi i respektimit të të drejtave të njeriut dhe lirive themelore. Ai duhet të nxisë

kuptimin, tolerancën dhe miqësinë midis të gjithë popujve, grupeve të racave dhe besimeve, si dhe veprimtarinë e

Kombeve të Bashkuara për ruajtjen e paqes. Të drejtën për të zgjedhur llojin e arsimit për fëmijët e tyre e


44

kanë në rradhë të parë prindërit” Neni 26, Deklarata Univerzale mbi të Drejtat e Njeriut, 1948

183

“Kurdoherë që bëhet ndarja në mës lirisë dhe drejtësisë nuk ka siguri”

Edmund Burke, 1729 –1797, Burrështetas Anglo-Irlandez dhe filozof politik

184

“Gjithkush ka detyrime vetëm ndaj asaj bashkësie në të cilën është i mundur zhvillimi i lirë dhe i plotë i personalitetit të

tij.Në ushtrimin e të drejtave dhe lirive të veta, gjithkush do t'u nënshtrohet vetëm atyre kufizimeve të cilat janë parashikuar me ligj, ekskluzivisht me qëllim që të sigurohet njohja dhe

respektimi i nevojshëm i të drejtave dhe lirive të të tjerëve e që të plotësohen kërkesat e drejta të moralit, rendit publik dhe

mirëqenies së përgjithshme në shoqërinë demokratike.Këto të drejta dhe liri nuk mund të zbatohen në asnjë rast kundër

qëllimeve dhe parimeve të Kombeve të Bashkuara.” Neni 29-30, Deklarata Univerzale mbi të Drejtat e Njeriut

185

“Veprimi s’mund të sjell lumturi gjithmonë, por ska lumturi pa veprim.”

Benjamin Disraeli, 1804- 1881, Kryeministër britanez

186 “Njeriu duhet të vendos fundin e luftës apo lufta do të vendos fundin e njeriut…lufta ekziston dëri atë ditë kur kundershtarët e ndërgjegjshëm arrijnë reputacion dhe prestigj të njejtë më atë

që luftërari e gëzon sot” John F. Kennedy, 1917-1963, President amerikan


45

187 “Më shumë e preferoj paqën e padrejtë se luftën e drejtë”

Cicero, 106 - 43 BC, Orator dhe burrshtetas i Romës së vjetër

188 “Vetëdija është zë që vjen nga brënda dhe na tregon së

dikush mund të jetë duke shikuar.” H. L. Mencken, 1880-1956, Gazetar amerikan

189

“ Ajo e mir që e bën sot mund të harrohet nesër. Bënë mirë megjithatë.”

Nëna Terëzë, 1910-1997, Murgeshë katolike, 1979 Çmimi Nobël për Paqe

190

“ Liria, është fjalë me kuptim konkretë, dhe ka aftësi të vendos.”

Simone Weil, 1909-1943, Filozof francez

191 “Asnjë qeveri s’mund të jetë e sigurtë pa opozitë të fortë”

Benjamin Disraeli, 1804-1881, Kryeministër britanez.

192 “Askush ska bërë gabim më të madh se ai që ska bërë

asgjë pasiqë kur ka mundur të bëj diçka.” Edmund Burke, 1729 –1797,

Burrështetas Anglo-Irlandez dhe filozof politik

193 “Në qoftë se njeriut i jep një peshk në ditë ti e ushqen atë për

një ditë, në qoftë se e mëson si të peshkojë e ushqen për tërë jetën.”

Lao Tzu, 570-490 BC, Filozofk kinez.


46

194 “Paqja e pavlerë është më e lig së lufta”

Tactitus

195 “Tragjedia për njeriun modern nuk është se ai dinë

më pak për kuptimin e jetës së tij por së çdoherë e shqetëson më pak.”

Vaclav Havel, 1936, Presidrnti i parë i Republikës Çeke

196 “Dëfton fëmija çka ka shtëpia”

Proverb shqiptare

197 “Nese dëshirojmë të ia ndryshojmë pamjen botës duhet të ia

ndryshojmë imazhin. Tani artistët kanë një punë të rëndësishme për të bërë këtë. Ajo nuk është figurë e vogël që

dëfren njerzit e pasur por është e nevojshme.” Vaclav Havel, 1936, Presidenti i parë i Republikës Çeke

198

“Gjithsecili në punën e tij është zot.” Proverb shqiptare

199

“Gjykon puna, s'gjykon guna (veshja).” Proverb shqiptare

200

“Egsiztojnë tri të vërteta; e vertata ime, e vërteta jote dhe e vërteta”

Proverb kineze


47

201 “Dëshirojmë paqe sepse egziston edhe një luftë kundër

varfërisë, sëmundjes dhe injorancës.” Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarsimin e Indisë

202

“Qetësia që vjen nga frika e jo nga zemra është e kundërta e paqës.”

Gersonides, (1288-1344), Filozof dhe astronaut

203 “Miqët na tregojnë çka mund të bëjmë,armiqët

na tregojnë së duhet ta bëjmë” Doug Horton

204

“Kur kërkon hakmarrje, mih dy varre, njërën për veti.” Johann Wolfgang von Goethe, 1749 –1832, Poet, humanist, shkenctar dhe filozof gjerman

205

“Jo-dhuna që vjen nga zemra s’mund të vijë me një thirrje te truri.”

Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarësimin e Indisë

206 “Ne duhet të jemi ndryshimi që e dëshirojmë”

Mohandas Gandhi, 1869-1948, Lider për pavarësimin e Indisë

207 “Paqja s’mund të arrihet me dhune por me tolerancë,

mirkuptim e me punë” Këshilli për Paqe dhe Tolerancë, Mitrovicë-Kosovë


48

Filmat që Ndryshojnë Botën

Seri e filmave për të drejtat e njeriut

Qëllimi i këtij koleksioni të filmave është nxitja e vëmendjes dhe veprimit. Disa nga tregimet janë të bazuara në histori dhe disa janë trillime, por kuptimi i tyrë është që të na bëjnë të mendojmë për jetën tonë. Së pari pjesmarrësit duhet të nxitën nga filmat. Kjo është një zbavitje. Pastaj ata duhet të mendojnë. Me shpresë se ata gjithashtu do të jenë të shtyrë të veprojnë për të mirën e shoqërisë. Për filmat në vazhdim nuk nevoitet ndonjë rregull i veqantë për shfaqje. Kur koleksioni është i finalizuar qëllimi i shfaqjes do të finalizohet për synime të promovimit. Filmat do të emitohen në gjuhën e tyre origjinale me përkthim. Emitimi i secilit film do të jetë i shoqëruar më një panel diskutimi direkt, kryesisht me një moderator , tre apo katwr panelistë. Në vazhdim kemi pyetje të mundshmë për diskutim për sëcilin film. Pyetjet dhe temat shtesë do të paraqiten paraprakisht për secilin emision. Sidoqoftë, mund të këtë edhe diskutim spontan dhe ky diskutim duhet të lejohet të mbahet kurdohërë që është nevoja. Filmat do të përkrahen nga kalendari për të drejtat e njeriut, i cili kalendar do të jetë i shpërndarë në mënyrë të gjerë e veçanërisht nëpër shkolla të mesme dhe univërsitete, gjithashtu edhe nëper tregje etj… dhe nga promovimi në TV.


49

1.Të Gjithë Njerëzit e Presidentit (All the President’s Men) Në zgjedhjet e vitit 1972 në SHBA, reporteri i gazetës Washington Post, Bob Woodward merr vesh një thyerjë të kryësisë kombëtare të Partisë Demokratike. Ai befasohet kur sheh njerzit më ligjor duke u mbrojtur, dhe bënë zbulimin e emrave dhe adresave të organizuesve të Fondit Republikan dhe nga ky çast ngriten dyshimet e tij për akuza. Redaktori i gazetës është i gatshëm të bëj storien dhe ti caktoj Woodward-in dhe Carl Berenstein ta bëjnë këtë. Ata gjurmët kryesore i gjetën lart e më lart në partinë Republikane, dhe përfundimisht në Shtëpinë e Bardhë.

1.Cili është roli i shtypit dhe shoqërisë civile në përballimin e abuzimit të pushtetit? 2.Si duhet që një gazetë me famë të sillet me burimet anonime? 3.A bëjnë punë të mirë mediat e shkruara dhe elekronike në Kosovë për luftimin e korrupcionit? 4.Përfundimisht, Presidenti jep dorheqje. A ka kjo kuptim? 5.Çka është maskimi? A mund të arsytohet me diçka? 6.Cilët janë shembujt e maskimeve në jetën private? A është ai korrupcion?

Pyetje

Përmbledhja e filmit


50

2. Presidenti Amerikan (The American President) Si president, Andrew Shepherd(Douglas) është i përkrahur pa masë; ai ka 63% të fuqisë për aprovim. Ai është një baba i vetmuar i cili përpiqet që ta rrisë bijën e tij. Përpjekjet e tij rritën atëherë kur lidhja romantike më lobisten Sydney Ellen Wade (Bening) bëhet ushqim për shtypin dhe senatorin rival (Richarrd Dreyfuss) - pëson rënje të parpritur në votime.

1.A kanë jetë të lumtur njerzit që gjenden në pozita të larta, kryesisht një jetë të lumtur familjare? 2.A mban presidenti pikëpamje liberale apo konservative në këtë film? 3.Si duhet presidenti (lideri) të veproj në çeshtjet private përderisa ka jetë publike? 4.A ndërron imazhi dhe reputacioni për një president që p.sh bënë takime dashurie apo bën diqëka njërzore”çdo ditë”? 5.A na mëson diqëka ky film për format e lobimit? 6.Çfarë duhet të lejoj një sistem ligjor? 7.A është më e rëndësishme dashuria se të gjitha gjërat tjëra se puna, familja etj? 8.A duhet një lider të interesohet për votuesit? 9.Në çfarë niveli apo si mund një president(lider) të jetë model për të tjerët? 10.Kur një president (apo lider) duhet të jetë në standarde më të larta? 11.Në çfarë mënyre presidenti i kalon kufijtë? Cilët janë kufijtë e tij? 12.Si lidhen këto pyetjë me nocionin e lidershipit në Kosovë?

Pyetje



51

3. Të mbeturat e Angjelës (Angela’s Ashes) Bazuar në autobiografinë më të shitur nga Frank McCourt, ”Të mbeturat e Angjelës” ku tregohet përvojën e Frankut të ri dhe familjes së tij pasi që ata provojnë të ikin në një lagjë të varfur të para-luftës në Limerick, Irlandë. Filmi fillon me familjen në Brooklyn, por më pastaj me vdekjën e njërit nga bineqët e Frankut, ata kthehen në Republikën Irlandeze, ku gjinden në një situatë edhe më të keqe. Paragjykimi kundër babait Frank nga Irlanda veriore ja vështirson jetën për të punuar atij, pavarsisht se kishte luftuar për IRA-n, ato të holla qëi fiton ai i shpenzon në alkool.

1. A ndikon fëmijëria e mjerë gjatë terë jetës së dikujt? 2. A duhet të punsohet ai që është marrë me politikë? 3. Çfarë lloj destruktiviteti i çështjeve shoqërore dhe

personale është i shfaqur në film? 4. Çfarë mund të ju ndodh fëmijëve që kanë prindër të pa

kujdesshëm (p.sh.alkoholizmi, abuzimi, braktisja etj)? 5. A është skamja shkas për papërgjegjësitë jetsore, apo mos

kujdesi për ti mësuar vlerat e fëmijëve?

Pyetje



52

4. Billy Elliot Hyrja në grevë e minatorëve në Angli kundër errësirës së vitit 1984. Bill Elliot është një djal 11 vjëqar që kalon nga sporti i boksit në balet. Përballohet me shumë vështirsi dhe knaqësi pasi që ai mposhtë tendencën e familjës së tij, konfliktet e brendshme dhe qëndrimin në majë të gishtrinjëve! Shokët dhe familja e tij kishin menduar se baleti nuk është diçka me që djemtë duhet të meren.

1.Pse Billi e ndryshoj hobin e tij? 2.Çfarë ndikimi dhe çfarë efekti kanë prindërit dhe familja gjatë rritjës së fëmijëve? 3.Si shkoj në grupin e baletit për femra? 4.A ishte i lumtur pasi ju bashkua grupit të baletit? 5.Cilat ishin disa nga rekuizitat dhe mashtrimet që atij ju deshën ti mendonte për të shkuar në shkollën e baletit? Shoqërore, obligime familjare, etj 6.Si ju përgjigjemi paragjykimeve? 7.A duhet që punët apo profesionet të jenë të ndara në bazë të gjinisë p.sh.vetëm burrat të vozisin taksi apo të punojnë si ekonomista dhe vetëm gratë të punojnë nëpër çerdhe?

Pyetje



53

5. I lindur me 4 Korrik (Born On the Fourth of July) Biografia e Ron Kovic-it. i paralizuar në luftën e Vietnamit. U bë aktivist kundër luftës dhe pro-të drejtave të njeriut pasiqë u ndje i trathtuar nga vëndi për të cilin luftoj.

1.Çka mund të mësojmë nga ky film? 2.Çka i shtynë njerzit që ti bashkohen ushtrisë apo luftës në përgjithësi? 3.Cili është shkaku i luftrave në shekullin XXI? 4.A lufton Amerika për të drejtat e njeriut,demokraci dhe paqe në botë? 5.Çka mendon dhe si ndihet një veteran i luftës për luftën dhe konfliktet? 6.Dikush që shkon në luftë a shkon më dëshirë apo është i shtyrë nga dikush tjetër? 7.A është akt patriotik vrasja e civilëve? 8.A mund ti vërejmë efektet pozitive dhe negative të luftës në këtë film? 9.Si ndryshuan raportet e familjes dhe të komunitetit për Kovic-in kur ishte hero dhe kur e “tradhtoj” shtetin?

Pyetje



54

6. Boksieri (The Boxer) Danny Flynn lirohet nga burgu ne Belfast pas 14 vjetësh , kishte marr pjesë në aktivitetet e IRA-s. Vendosi që të harroj gjakderdhjen që ishte pjesë e politikës së kaluar të tij dhe vendosi të filloj një jetë të re në shtepinë e tij të vjetër. Filloj që të trajnoj bokserë të rinjë, pa mar parasysh nga vinin ata, dhe i rifilloj marrëdhëniet më gruan që e la kur u burgos. Por e kaluara e tij nuk e lejonte të jetoj një jetë të qetë.

1.Nese ndonjë herë je në ndonjë konflikt apo fraksion, si vepron? 2.A ju ndihmonë sporti njerzëve të harrojnë të kaluarën? 3.Pse ai nuk mundi të jetoj një jetë të qetë? 4.A ndikon negativisht gjatë tërë jetës pjesmarrja në konflikt? 5.Çfarë fshihej pas Danny Flynn? 6.Si sillemi me ndryshimet? Si e pranojmë apo si reagojmë në ndryshimin e dikujt në mesin tonë? 7.Prekshmëria? Çka është? A kishtë ndonjë fakt tjetër që na bënë të prekemi në këtë film? 7. Sot Fillon (Ça commence aujourd'hui) Daniel është pedagog i një çerdhje në një qytet të vogël të Francës. Ekonomia lokale, që varet plotësisht nga prodhimi i thëngjillit ka mbetur në baltë prej asaj dite që minierat janë mbyllur. Kur prindërit u dekurajuan shumë nga varfëria e krijuar nga rritja e papunësisë, fëmijët i vuajtë pasojat. Daniel

Pyetje




55

për çdo ditë është i përballuar më situata të vështira dhe ndihet përgjegjës të bisedoj me ta edhe pse ata janë jashtë sferës së përgjegjësive të tij. Kjo është një detyrë e pashpresë: politikanët janë të shqetsuar për zvoglimin e buxhetit, byrokratët për pëlhurën franceze, shërbimet sociale dhe edukative me previlegje, kompanitë duke paguar faturat; mësuësit, punëtorët social dhe policët janë të tronditur. Mardhënjet e Danielit me prindërit e tyrë,dhe gjithashtu me Valerin, të fejuarën e tij dhe djalin e saj nuk janë plotësisht të ngrohta. Megjithse ushtarakakët në stafin e çerdhes, ata të gjithë munduhen që të edukojnë fëmijët e një shoqërie të përqarë.

1.Si ndikon kriza ekonomike në zhvillimin e fëmijëve? 2.A mund të krahasojmë situatën në film me problëmet ekonomike në Kosovë? 3.Çka duhet të bëjë qeveria pët të ndryshuar varfërinë dhe papunsinë? 4.Si arrijnë familjet që të kenë një gjëndje të mirë ekonomike? 5.Kur dhe/apo si duhet të ndryshojë struktura ekomunitetit? 8. Oda (The Chamber) Mbijetimi i urrejtjes dhe fanatizmit që ishtë trashigimia e vetme nga gjyshi i Klansmanit, përfaqsuesi ligjor Adam Hall mundohet që në minutën e fundit ta thrras vdekjen e njeriut të vjëtër për vrasjën ë 2 djemve të vegjël çifut 30 vjetë më parë, katër javë më herët Sam Cayhall është dashur të egzekutohet, Adami e takon të dashurën e tij për herë në burgun e Misisipit, ai ishte i burgosu aty që nga koha kur ishte bërë krimi. Takimi është i parashikueshëm kur të edukuarit, z.”Hall” ballafaqohet

Pyetje



56

për helmimin e z.”Cayhall”, i denuar me akuzën për vrasje. Ditën e nesërme, titujt kryesorë janë për nxjerrjen në shesh se Adam nipi i cili ka ardhur të mbroj gjyshin e tij, bombarduesin e poshtet të Ku Klux Klan. Përderisa jeta e njëriut të vjetër është e njejtë, motivacioni i Adamit për të luftuar këtë betejë bëhet i qartë pasi që tregimi shpaloset. Ai nuk lufton vetëm për gjyshin e tij, por ndoshta ëdhë për të shpëtuar vetveten. Ka ardhur që ti shëroj plagët nga vetvrasja e të atit, të zvogloj turpin e sekretit që ai gjithmonë e kishte ndier për gjenet me të cilat ishte i lidhur me gjyshin, që ta sjell më afër vuajtjës të cilën ai ia kishte bërë gjithë atyre që e kanë njohur. Por, a do të zbuste mirësia zemrën e gjyshit të tij?

1.Çfarë mendoni për “të drejten për të jëtuar kundër të drëjtës për te vdekur”? 2.Si do të vepronit në qoftë së jeni në pozitën e avokatit të ri? 3A na mëson ky film për procesin e gjykimit dhe mbrojtjes? 4.A duhet gjithmonë të mbesim pjesë e familjes në të cilën jemi lindur? Çka do të thotë të jesh i besueshëm ndaj antarëve të familjes? A është kjo gjithmonë një gjë e mirë? 5.Si i përballojmë gabimet e familjes(veqanërisht ato gabime që janë jashtë familjes)? 9. Vrapimi i Pulës (Chicken Run) Duke qenë pashpresë i shtypur dhe duke e parë vdekjen e sigurtë në fermën e pulave, Rocky gjeli (zëri i Mel Gibsonit) dhe Ginger pula(zëri i Julia Sawahla) vendos të rebelohet kundër të kqinjëve z. dhe znj. Tweedy, pronarëve të fermës .Rocky dhe Ginger udhëheqin pulat që të ikin nga ferma e

Pyetje



57

përgjakshme dhe fatkeqe. Për pulat është çështje e jetës a vdekjes që të ikin nga “Tweedy Chicken Far” te “Chicken Run”, një film i animuar që është shumë i mirë. Ky është ndryshe sepse këtu janë përdorur figura krejt ndryshe, ky është një film që shtazët shfaqin shpresë dhe frikë, dhe pasiqë pulat arrijnë të ikin përveç njerës, filmi na joshë për ta shikuar.

1.Çka mund të mësojmë nga ky film? 2.Diskuto për veprimet dhe disa gjëra tjera pozitive të shfaqura në këtë film? 3.Çfarë udhëheqje kemi në këtë film? 4.A është ferma e pulave e ngjajshme me kampe njerëzore të koncentrimit? 5.Si duhet të veprojmë në situata të ngjajshme? 6.Ku i sheh besimin, premtimin dhe guximin në këtë film? 10. Ngjyra e Purpurtë (The Color Purple) Ky film përcjëll jetën e Celisë,një vajzë e re zezake në fillim të viteve 1900. Herën e parë që e shohim Celinë, ajo është 14 vjeqare dhe ka mbetur shtatëzënë nga babai i saj. Ne jemi me të për 30 vjetet e vështira të jetës saj. Celia është një grua zezake që u rrit në vendet rurale të Hugut në dekadat e hershme te shekullit 20, në një botë të rrëthuar me mizori. Kur e shohim për të parën herë ajo është fëmijë dukë vrapuar më motrën e saj nepër fushat me lule të purpurta. Por pastaj atë e shohim në një pamjë tjetër dhe e shohim se ajo është shtatëzënë dhe më vone e kuptojmë së është shtatëzënë me babain e saj dhe ajo

Pyetje



58

do të hudh fëmijën mu ashtu si kishte vepruar më beben e parë. Filmi është i bazuar nga novela e Alice Walker, e cila e tregoj tregimin e Celisë nëpërmjet një seri letrash, disa kurrë si dërgoj, disa kurr si pranoj, shumica e tyrë të adresuara për Zotin. Letrat janë mënyra së si ajo e mban gjendjen normalë të saj ku shumë pak njerëzve ju intereson të dëgjojnë. Veprimi që na kthen në libër dhe në film vjen pasi që burri i Celisë sjell gruan të cilën e ka dashur me vite-një patetikë, alkoholiste dhe këngëtare e quajtur Shug Avery, e shkatrruar nga jeta por me bukuri të pathyeshme.

1.Në çfarë niveli varfëria ndikon që të thyhet nderi dhe vlerat sociale? 2.A është një “shfajsim” apo një realitet? 3.Si i përballojmë situatat e jashtzakonshme? 4.Cilat janë obligimet e shoqërisë? A ka ndonjë obligim lufta ekonomike e shoqërive për më të varfërit? 5.Gratë shpësh janë kurrizi i varfërisë apo shoqërive të shkelura-duke e mbajtur familjen bashkë kryësisht atëhërë kur burrat nuk punojnë. Çfarë çmimi paguajnë? A kuptohet apo vlersohet roli i tyre? 6.Si duhet shoqria të merret me abusimin e grave dhe fëmijëve? Ligjet? Praktikën? Reagimin e familjes? 7.Çfarë ndodh më gratë që janë të abuzuara nga burrat apo baballarët ë tyre?

Pyetje


59

11. Fshëhtësia (Conspiracy)

Ribërja historike e konferencës Wannese më 1942, në të cilën nazistët dhe lideret e SS u mbledhën në bunkerë për të diskutuar “Për zgjedhjën finalë të çështjes çifute”. E udhëhequr nga SS-i gjeneral Reinhard Heydrich, një grup i zyrtarëve të lartë gjerman erdhën në përfundim se çifutët e Europës duhet të asgjësohen dhe kjo ngjarje është e njohur si koha e holocaustit.

1.A mund të jetë e aplikueshme pyetja e përgjëgjsive kolektive? 2.Ky është një film më me pak aksion nga ajo që kemi pritur? A ishte interesant? A ishte i mërzitshëm? 3.Njerzit për rreth një tavoline diskutonin për vrasje masive: gjenocid. A ishtë e vështirë të kuptoni së çka ata janë duke bërë? Si ndjehëni kur e shikoni këtë? 4.A janë këta njerëz normal? 5.Si ndihemi kur e shohim që një grup i njerzëve janë jo human? Apo pasi që janë armiq mund të bëjmë gjithçka me ta? 6.Sociologia Hanna Arendt e shkroi një libër për udhëhëqësin e nazistëve Adolf Eichman e quajtur “Banaliteti i së keqës” A nënkupton ky titull diqka për ju?


Pyetje


60

12. Kërkimi i Lirisë (Cry Freedom) Ky është një tregim i vërtetë i vitit 1975-1977 lidhja në mes karizmatikut të vëtëdijes zezake, liderit Steve Biko i portrëtizuar nga Denzal Washington dhe redaktorit të bardhë të gazetës Donald Woods e interpretuar nga Kevin Kline. Filmi është një lëvizje dhe sulm i fuqishëm në sistemin aparteid që fillon me sulmin në udhekryqet e qytetit dhe përfundon me trazirat e Soweto - me një tufë britmash për ata që vdiqën në burgjet e Afrikës Jugore. Fonogrami nga James Fenton është madhështor; skenat nga funerali i Biko’s me himnin “Nkosi Sikëlël Afrika” Donald Woods është kryeredaktor në gazëtën liberalë “Daily Dispatch”(Lajmi Ditor) në Afrikën e jugut. Ai ka shkruar disa kritika editoriale për pikpamjet e Steve Biko-s. Por pas takimit të parë më të, ai ë ndryshon mendimin për të .Takohen disa hërë dhe kjo nenkupton se Woods dhe familja e tij marrin vërejtje nga policia. Kur Steve Biko vdes në një arrëstim nga policia, ai e shkruan një libër për Biko-n. Mënyra e vetme e Woods-it për të publikuar atë libër është që të largohët nga shteti ilegalisht.

1.Çfarë vlerë ka në qoftë se e humbim dikë? A mund të dimë së çka do të bënim?

Pyetje



61

2.A dimë diçka se më çka u përballua Biko? 3.Cilat ishin motivet e redaktorit të gazetës? Çfarë motivësh kishte Biko? 4.Imagjino sikur Biko të kishte jetuar në mes të Ballkanit? Çka ka të bëj më ne në Kosovë përvoja e Biko-s? 5.Kur shoqëria brengosët për nevojat dhe shqetsimet e një familje të shtypur, apo dëshira për të bërë atë “çka është e drejtë” në një nivel të shoqërisë? 13. Elizabeta (Elizabeth) Tregimi për zënjen e frontit nga mbretëresha Elizabetë, si mbretresha Elizabet I në Angli, ngjarja e filmit zhvillohet me intrigat në pallat, përpjekjet për vrasje dhe ekzekutime. Filmi fillon me Anglinë e ndarë në dy besime, Protestatntët kundër Katolikëve. Mbrëtreshës Mary Tudor nuk i kishtë mbetur trashëgimia dhë përkrahësit e saj Katolik ja kanë drojën Elizabetës protestante, motrës së Mary. Ata e bindin mbretreshën Mary që të arrestoj motren e saj Elizabet dhe ta vëndosin në Kalanë e Londrës por mbretëresha nuk dëshiron të jep urdhërin për ekzekutimin e saj. Njoftohet së mbretëresha ka tumor dhe vdes më vonë. Përkrahësit katolik janë të detyruar të ia lshojnë frontin Elizabetës. Elizabëta vitet e para të qeverisjes së saj nuk tregon sukses të madh pasiqë nuk ishtë e përgatitur për politikë. Edhe pas ardhjes së saj në pushtet prap është në pyetje froni sepse ajo ishte e pamartuar dhe kjo do te thotë që me vdekjen e saj froni mbretror të ju kthehet katolikëve. Kishte mjaft njerëz të interesuar në Elizabeten por ajo i refuzoj aferat e tyre. E ndihmuar nga Sir Francis Walsingham ajo ia doli që të shkatrroj të gjithë armiqët dhe të mbaj fronin si “Mbretreshë e Virgjër”.



62

1.Me çfarë problemesh ballafaqohën vendet që kanë fe të ndryshme? A shkaktohen luftrat civile edhe tash për shkak të fesë dhe luftës për pushtet? 2.A na tregon filmi jetën aristokrate dhe monarke? 3.Me çfarë problemësh preukopohej Elizabeta pasi që e zuri fronin? 4.Cili është roli i mbrëtreshës në sistemin monarkik? 5.A ja vlenë që njerzit të bëjnë gjithçka për të marr pushtetin dhe për ta mbajtë atë ? 6.A i shmang demokracia luftrat për pushtet? 7.Pse luftrat për pushtet janë të tmerrshme? 14.Gorillat në Mjegullë (Gorillas in the Mist) Yjet e Sigourney Weaver si Dian Fossey, në këtë tregim të vërtetë për Fossey-t, studimin e gorillave, dhe përpjekjet e saj të ndalojnë shkatërrimin majmunëve të rrëzikshëm. Jeta e konservatistit Dian Fossey, e cili kalon 20 vjetë duke provuar të mbroj gorillat, është e rehatshme atëherë kur në film paraqitet mbeshtëtja e Sngourney Weaver me një interpretim të fuqishëm. 1.A ka humanitet në këtë film? 2.A kanë shtazët të drejta? 3.Çfarë e karakterizon filmin? 4.Pse njerzit e dedikojnë jetën për ti mbrojtur shtazët? A ka kjo kuptim? 5.Cilat janë vlerat dhe shkaqet që ja vlenë për të jetuar? 6.A ka aktivizëm, humanitet dhe mbrojtje në këtë film?

Pyetje



63

15. Milja e jeshiltë (The Green Mile) Gardat e një burgu, në vitin 1930, kanë dilema morale për punën e tyrë atëhërë kur ata zbulojnë së një i burgosur i dënuar për vrasje ka një dhunti speciale.

1.Shumica e shteteve ne Europë nuk e përdorin dënimin me vdekje për asnjë krim. Shumë shtete në SHBA e përdorin dënimin në disa raste. Çka mendoni për dënimin me vdekje? 2.Në qoftë së jeni kundër këtij denimi a mendoni së ka raste të caktuara kur ky dënim duhet të përdoret? Çfarë? Përse? 3.Kohëve të fundit guvernatori i Kalifornisë Arnold Schwarzenegere e lejoj dënimin më vdekje por më disa ndryshime të cilat ishin pozitive për shoqërinë. 16. Në Emër të Babait (In the name of the Father) Një hajdut nga Belfasti, Gerry Conlon, është i kyqur gabimisht në bombardimin e një kafeneje ku vdesin disa njerëz gjatë kohës që ai gjendet në Londër. Ata arrestohen nga policia dhe ai me katër shokët e tij janë të dëtyruar të pranojnë fajin. Në këtë krim janë të implikuar edhe babai i Gerry-t më disa të afërm të tij. Ai i kalon 14 vjetë në burg më babain e tij duke provuar të provoj pafajsinë e tij më ndihmën e avokatit britanez Gareth Peircë.Filmi është i bazuar në ngjarje të vërtetë.

Pyetje




64

1.A janë përdorur rregullat e gjyqit në këtë rast? 2.A ka ndonjë rol shoqria civile këtu? 3.Çfarë mund të themi për këtë film? 4.A janë legjitime veprimet terroriste të IRA-s ndonjëherë? 5.Cili është roli i nacionalizmit në këtë tregim? A ndikon? 6.Çfarë sjelljesh destruktive shohim atëherë kur këmi të bëjmë me veprim dhe krim? 7.Nganjeherë avokatët mbrojnë ata njërëz që pothuajse të gjithë i urrejnë, p.sh një terrorist të dyshuar shumë njërz i urrëjnë avokatët për këtë arsye? A duhet që avokatët ti mbrojnë vrasësit apo terroristat? 17. Fushat që Vrasin (The killing fields)

Sydney Schanberg është një gazetar i New York Times-it në luftën civilë në Columbi. Së bashku me Dith Pran, reprezantuesin lokal, flasin për disa tragjedi dhë çmenduri të luftës. Kur forcat amerikane largohen Dith Pran i largon familjen e tij por vetë qëndron aty për të i ndihmuar Schanberg-un për të përcjellur ngjarjet. Pasi që Schanberg-u ishte amërikan ai nuk e kishte problem që të largohet nga vendi, por situata për Pran-in është ndryshe, ai është banor lokal kurse Khamër-t janë duke ardhur.

1.Cila është përgjegjësia e të ashtuquajturit “korrospodent i luftës” për kolegët e tij lokal, në “tregim”? Çfarë ndodh nese besnikria e tyre ndeshet? 2.A keni ditur për gjenocidin kambogjian?


Pyetje

Pyetje


65

3.Khamer-ët dëshironin që të bëjnë një shoqëri të re prej fillimit. Njetë bënë dhe revolucioni francez. A krijojnë shkatërrim këto vizione të rrëmujshme? 4.Khamerët dëshironin që ti eleminojnë tregtarët, intelektualët dhe njerzit e ditur. Si mund ta shpjegoni këtë? 18. Lilja Përgjithmonë (Lilja 4 Ever) Lilja është 16 vjeqare. Shoku i saj i vetëm është djaloshi i quajtur Volodja. Ata jetojnë në një fshat të varfër në Estoni, duke ëndrruar një jetë më të mirë. Një ditë Lilja dashurohet në Andrej-n. Ai e ftoi Lilja-n të shkoj në Suedi me të për të filluar një jetë të rë.

1.Për çfarë qështje Lilja duhet të mendoj pasi që vendosi se çka do të bën? 2.Si i kordinoj nevojat e saj me ato të familjes? 3.Për çfarë shkaqësh një i ri largohet nga shtëpia? 4.A e portretizon mirë çështjen e trafikimit dhe prostitucionit ky film? 5.Cilat “kualitete të çështjeve jetësorë” janë të ngritura këtu? 19. Vaji i Lorencos (Lorenzo’s Oil) Deri në moshën 7 vjeqare, Lorenzo Odone ishte një fëmijë normal. Më pastaj, gjëra të çuditshme filluan të ndodhin në jetën e tij: ai ka bllokim truri, probleme më kujtesën, dhe disa

Pyetje




66

probleme të tjera mentale. Diagnoza e tij ishte se ai vuan nga ALD: problem shumë serioz dhe i pashërueshëm i trurit.i pakënaqur me pamundësinë e doktorëve dhe barërave në këtë vënd, Lorënzo fillon të qetësojë veten me shpresë të zbulimit të ndonjë ilaqi që do të parandalonte këtë sëmundje.

1.Çka mund të mësoni nga ky film? 2.Si ishte i përshkruar vullneti në këtë film? 3.Cili ishte roli dhe situata në të cilën gjendëshin prindërit? 4.Çfarë mund të bëj një i sëmur kur përballohët me sëmundje të pasherueshme? 20. Lufta e Fushës së Fasuleve të Milagros (The Milagro Beanfield War) Në Milagro, qytet i vogël në Amerikën Jug-perendimore, Ladd Devine planifikon të krijoj një burim të madh të zhvillimit. Përderisa aktivistja Ruby Archuleta dhe avokati/redaktori i gazetës Charlie Bloom mendojnë se kjo do të rezulton në shpërnguljen e fermerëve Hispanik që jetonin aty.Ata nuk mund të kundërshtonin aq shumë përshkak të periudhës së shkurtë të propozuara nga punët konstruktive. Por kur Joe Mondragon ilegalisht e ujit fushën e pasulit, banorët lokal nuk e përkrahin atë për shkak të thyerjes së ligjit për ujitje dhe kjo ishte në favor të të pasurve si Devine. Atehërë kur guvernatori e dërgon ekspertin e pamëshirshëm Kyril Montana që ti rrëgulloj gjërat shpejtë e shpejtë para se të anulohet bisnesi fitimprurës, dhe ateherë ishte një rrëzik i shpërthimit të një luftë të vogël.

Pyetje



67

1.Cila do të ishte zgjedhja më e mirë për komunitetin e Milagros: të ndërtojnë një ndërmarrje të re apo të mbrojnë fermerët? 2.Cilat janë problemet për rregullimin e pronësisë, pasurisë? 3.Çfarë konflikti të interesave kanë këto dy grupe? 4.A është i mundshëm kompromisi? A është kompromisi i mundshëm apo i pamundshëm, zakonisht? 5.Elaboro zgjedhjen e problemit? Cili do të ishte roli i qeverisë lokale, guvernatorit, në këtë rast? 21. Gazeta (The Paper ) Henry Hackett është redaktori i gazetës New York Times. Ai është i çmendur pas punës së tij por orari i gjatë i punës edhe rroga e vogël dhe ky problem krijonte paknaqësi te ai. Botuesi i gazetës Bernie White, ka probleme financiare. Gruaja e Henrit-Marta është shtatëzënë, ajo ishte një ish-reportere e gazetës dhe është e ngopur më burrin e saj sepse nga puna e madhe që ai bënë ai nuk gjen kohë të jetë pranë familjes së tij. Prandaj ai është duke menduar një ofertë për tu bëre redaktorë në të madhen Nëw York Times, kjo për të do të sillte më shumë para, orar më të shkurtë të punës, do të ishte më i respektueshëm …por edhe pak e merzitshme për të. Një tregim i ri së shpëjti e ballafaqon Henry-n me vendimet e tij.

1.Cili është roli i mediave (gazetave, shtypit etj) në zgjedhjen e konfliktit?

Pyetje

Pyetje



68

2.A mendoni se mediat mund të shkaktojnë konflikt racial dhe etnik? 3.A mendoni se mediat në Kosovë e bëjnë këtë? Sa të besueshme janë mediat tona? 4.A shkakton cënim të lirisë së të shprehurit dhe të folurit kufizimi i të folurit? 5.Përpiqu që të krahasosh më ndonjë rast të ngjajshëm që dinë apo ke dëgjuar. 6.Si i barazon problemet financiare/buxhetore me moralin? 7.Çfarë etike duhet të ketë media? 22.Të Vrasësh një Zog të Ndyrë (To Kill a Mockingbird) Bazuar në librin “Harper Lee's Pulitzer” fitues i çmimit në vitin 1960. Atticus Finch është një avokat në qytetin e ndarë në baza racore në Alabama në vitin 1930. Ai pranon që të mbrojë një djalë zezak i cili është iakuzuar për dhunim të një gruaje të bardhë. humë nga njërzit atje provojnë që ta largojnë Atticus-in nga mbrojtja e zezakut të ri por ai prapseprap vendos që ta mbroj atë. i ndikoj ky gjykim dhe a i dryshoj tensionet racore në këtë qytet?

1.Cilat janë vlerat që e promovojnë këtë film? 2.Pse ai ishte i akuzuar gabimisht ? 3.Në teori (në shumicën e sistemeve legale në botë përendimore), një njëri është i pafajshëm dëri sa të provohet fajsia e tij - arsyeja e gjykimit. Pse banorët janë të zemruar në Atticus-in dhe familjen e tij? 4. Në shekullin e 20 shumë zezak të akuzuar për vepra penale të ngjajshme nuk mundën të dëshmojnë pafajsinë e tyre. Ata u

Pyetje



69

vranë në turma. A ka mundësi që të jenë vrarë edhe njerëz të pafajshëm aty? 5.Disa banorë e konsiderojnë Atticus-in si tradhtarë “të popullit të tij”. Çka mendoni për këtë? 23. Lista e Schindler-it (Schindler’s List) Oskar Schindler është një mendjemadh, i famshëm dhe biznesmen lakmitar nga Gjermania i cili bëhet humanist i pashoq gjatë pushtetit Nazist gjerman atëhërë kur ndien përgjegjësi që fabrikën e tij ta bëj strehimore për çifutë. Bazuar në ngjarjen e vërtetë të Oskar Schindler-it i cili ja arriti të mbrojë rreth 1100 çifutë nga helmimi i gjermanëve në kampin e koncëntrimit në Auschwitz. Një shembull i mirë për ne të gjithë.

1.A keni ndëgjuar ndonjëherë për asgjësimin total? 2.A e dini çka do të thotë fjala “gjenocid”? 3.Çfarë dini për Parrajmos-ët? 4.Schindler-i rrëzikoj jetën e tij. A ka kuptim që dikush të rrëzikoj jetën e vet për të huajt? 5.A keni ndonjë zgjedhjë në qoftë se përballoheni me të keqën? 6.Cili mund të jetë roli i ekonomisë në luftë apo në konflikt? 7.Çka duhet të bëjmë për ta shpëtuar jëtën tonë apo të dikujt tjëtër? 8.Në cilat etapa kalon njeriu për tu bërë anti-njërzor dhe për të bërë gjenocid të pafund?

Pyetje



70

24. Shekspiri në Dashuri (Shakespeare in Love) Një komedi romantike e bërë në fund të shëkullit të XXI në Londër: dramaturgu i ri William Shekspir ballafaqohet me përfundimin e “Romeo dhe Ethel bija të piratizmit”. Fansat më të mëdhenjë të Shekspirit janë mosha e re, Viola e pasur që dëshiron të martohet me Lord Wessex-in e pandjënja, por ajo vazhdimisht ëndrron që të bëhët aktore. Në atë kohë femrave nuk iu lejohej të luanin në teatër (mashkujt kanë luajtur edhe rolet e femrave), por me veshje të djemve, Viola me sukses e luan rolin e Gjulietës gjatë provave. Së shpejti ajo dhe Williami zinen në një aferë romantike që shkakton inspirim për këtë rol.

1.Në kohën eAnglisë Elizabetiane aktorët janë konsideruar si njerëz “të klasës së ulët”. Dashuria në mës klasave ishte e pamundshme? A ka ndarje në mes klasavë në shoqërinë tonë të ngjajshme më atë? 2.A duhet që njerzit ta kenë lirinë që të dashurohen dhe të martohen më atë që dëshirojnë - apo të bëjnë ashtu si familjet e tyre u thonë: ndaj klasavë, etniciteteve, fesë etj. 3.Teatri ishte i kufizuar dhe i kontrolluar. A duhet të këtë kufizime në teatër dhe në television? Çfarë kufizimësh? 4.Prindërit vendosën për martesën e së bijës së tyre - duke e përdorur pasurine për tu miqësuar më një familje ”fisnike”. Çfarë mendoni për këtë?

Pyetje



71

25. Njëherë në Prill (Sometimes in April) Dy filma që e përshkruajnë gjenosidin e Ruandës që shpërthej në prillin e vitit 1994, kanë ngjajshmëri të vogla e të mëdha në mës tyre, duke dhënë jehonë: kur Prilli i Augustinit (Idris Elba), një kapiten në armatën Hutu, shkon në hotelin e Kigalit “Mille Collines” për ta kërkuar gruan e tij, dhe paprirmas shfaqet Paul Rusesabagina e Don Cheadlë-it (nga filmi Hotel Ruanda). Sikur Hotel Ruanda, filmi i Peck-ut është bërë nga pikpamja e një njeriu që vjen nga klasa e mesme, ku së pari aludon në një kërdi për ti larguar fqinjët nga shtëpitë e tyre. Të dy filmat aludojnë në faktin se Hutus-ët nga Ruanda, të cilët kanë qenë të nënshtruar ndaj grupit Tutusi nën rregullat e kolonisë Belgiane, racizmi i tyre ishte i ushqyer nga transmetimi i radiove në atë vend, edhe pse Prilli i afrohet situatës në mënyrën më direkte duke e nderuar vëllain (Oris Wrhuero) e Augustinit. E bërë ashtu që filmat kanë të njejtën ngjarje, shkelja e të drejtave nuk është e befasishme. Protagonisti i Hotel Ruandës (filmit) është i pafajshëm sepse ajo qka ai ka bërë i mundëson atij të këtë çasje në audiëncën e bardhë. Nga kontrasti që ne e shohim te “Njëhërë në Prill”Augustini i përgatit civilët se si të përdorin hanxharin, edhe pse mënjëherë ai dyshon në shokun e tij Xavier (Fraser James) për seriozitetin e policisë Interhamwe. Pasi që fillojnë vrasjet Interhamwe i tërhëq zvarr pas automobilit Augustin-in dhe shokun e tij Xavier-in.pasi e dëgjuan në lajm se Xaivër-i ishtë tradhëtar. Policët i dhanë Augustinit një hanxhar për ta egzekutuar shokun e tij, por ai i bindet urdhërit vetëm atëherë kur policia e qëllojnë. Skenat trishtuese prekun emocionalisht ashtu si në “Listën e Schindlerit”. Peck, i njohur për paraqitje dhe veçoritë e dekumentarëve të liderit Kongoles Patrice Lumumba, e shtyn atë buze gremines dhe pastaj e kthen vëtëm për të na treguar së ka edhe më keq.



72

1.A duhet që ne shikuesit të shikojmë tëmerrin e gjenocidit në film? 2.A mund kuptojmë se si njerzit janë të gatshëm të bëjnë këto krime? 3.Për çka i përgatit kjo njerzit? 4.A janë të aftë të gjithë njerzit për të bërë krime Apo vëtëm disa popuj? 5.A mund të ndikojë shoqëria në shkolla, media, qeveri, fqinjësi që ne të mos bëjmë krime kundër njerzimit? 26. Ndalu dhe shpërndaj (Stand and Deliver) Jaime Escalante është një mësues i matematikës në një shkollë Hispanike. I bindur se studentët e tij kanë potencial të madh për mësim ai përdorë metoda origjinale për mësim duke provuar që gangsterët dhe të pa shpresët ti kthej në grupin e studentave më të mirë të shtetit në algjebër dhe njehsim.

1.A duhet që në shkollë të ketë argëtim dhe kënaqësi përpos mësimit? 2.Në çfarë niveli duhet të jetë i varur mësimi nga dinamizmi i mësuesit? 3.Çka mund të bëhet për përmirsimin e kushteve që të ketë mësim efektiv? 4.Çka e bën një mësues të vëçantë? Çka i mundëson atij/asaj që të këtë ndikim të nxënsat ë dobët?

Pyetje

Pyetje



73

5.A keni takuar ndonjë mësues që ka ndikuar shumë në ju? Çfarë talenti dhe çfarë kualifikime kanë ata? 6.Kur flasim për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve apo të drejtës për shkollim, çka mund të flasim për respektin ndaj vetes dhe dinjëtetin njerzor? Si I lidh këto çështje ky film?


74

Kalendari Ditor i të Drejtave të Njeriut

15 Janar Ditëlindja e Martin Luter Kingut (1929)

Lider fetar dhe përkrahës paqësor i të drejtave të Afrikano- merikanëve. Fituës i çmimit Nobël për Paqë. I vrarë më 4 prill të vitit 1968.

1 Mars Anti-Landminë Në këtë datë prodhimi dhe përdorimi i landminit ishte ndaluar në tërë botën

8 Mars Dita ndërkombëtare e gruas Kjo ditë tregon mundin e grave për barazi

9 Mars Dita kuvendit kundër skllavërisë Në vitin 1927 skllavëria ishte e ndaluar në tërë botën

8 Prill Dita Botërore e Romëve Romët erdhën nga India në Kosovë në vitin 1319. Për Romët kjo ditë është dita ndërkombëtare për të drejta të barabarta.

22 Prill Dita e Tokës Kjo ditë është e dedikuar për të punuar për tokën dhe ambientin.

25 Prill Dita Përkujtimore e Holokaustit (Yom ha Shoah) Në ditën përkujtimore të holokaustit përkujtohen njerzit të cilët vuajtën gjatë përsëkutimit nazist gjerman.

3 Maj Liria e Shtypit në Botë (UNESCO) Kjo ditë na tregon rëndësinë e lirisë së shtypit, çështje kyqe për funkcionimin e shëndoshë të demokracisë dhe shoqërisë së lirë.

5 Qershor Dita Ndërkombëtare e Mjedisit Kjo ditë na vetëdijson për mjedisin, ngrit vetëdijën politike dhe veprimin publik.

20 Qershor Dita Ndërkombëtare e Refugjatëve Kjo ditë na tregon për situatën e refugjatëve në botë


75

dhe kremton kontributin e tyre kudo në botë. Motoja për këtë vit është “Kalimi në një jetë të re”me qëllim që të tërheq vëmendjen e publikut të miliona refugjatëve anë e mbanë botës të cilët u detyruan të largohen nga shtëpitë e tyre.

21 Qershor Dita e Magna Karta Libertatum Ngjarja më e vlefshme për zhvillimin e ligjit kushtetues

4 Korrik Dita e Pavarsisë së SHBA-ve Shpallja e pavarsisë ishte e bërë në vitin 1776, shpallja e një kombi të ri SHBA-ve pavarur nga Britania e Madhe.

18 Korrik Ditëlindja e Nelson Mandelës Mandela ishte presidenti i parë zezak që e udhëhoqi Afrikën dhe e udhhoqi vendi për pajtimin ndërarmiqësor.

6 Gusht Dita e Hiroshimës Në të njëjtën datë të vitit 1945 u hodh bomba e parë atomike, kjo ditë ju kujton njerzëve se në nje epokë të armëve nukleare ,paqja është opcioni i vetëm.

10 Gusht Kujtimi i ditës së Sufit të shenjëtit Haxhi Bektesh (1337) Haxhi Bekteshi filloj barazimin e të drejtave të grave dhe mbrojti barazinë gjinore në shoqërinë Islame.

23 Gusht Dita Ndërkombëtarë për Kujtimin e Trëgtisë me Skllevër dhe shkatrrimin e skllavrizmit Kjo datë na kujton kryengritjën kryesore të skllevërve, në Santo Domingo, në Karaibe, në vitin 1791, kjo date na dërgon të përfundimi i tregtisë me skllevër.

27 Gusht Ditëlindja e Nënës Terezë Murgesha shqiptare inspiroi të gjithë botën me bamirësinë e saj.

21 Shtator Dita Ndërkombëtare e Paqës Këtë vit do të mbahet një minutë heshtje në mbrëmje anë e mbanë botës,duke bërë thirrje për


76

armpushim dhe angazhim për paqë. 2 Tetor Ditëlindja e Mohandes Ghandit

Gandi bëri një angazhim absolutë për paqën në kampanjën për pavarsimin e Indisë

24 Tetor Dita e Kombeve të Bashkuara Në të njëjtën datë në vitin 1945,u themeluan Kombet e Bashkuara

9 Nëntor Dita Ndërkombëtare kundër Fashismit dhe Antisemitizmit Më 9 nëntorë të vitit 1938, nazistët gjërmanë sulmuan çifutët kudo në Gjermani. E quajtur si nata e thyrjes së gjamit, Kristallnacht. Shpesh, merret si fillim i gjenocidit Nazist.

16 Nëntor Dita Ndërkombëtare për Tolerancë Në këtë datë të gjithë fëmijët në mbarë botën bëjnë aktivitete shkollore për Tolërancën.

20 Nëntor Dita Botërore e Fëmijëve Prëj vitit 1954,e dedikuar nga KB për promovimin e të drejtave të fëmijëve.

25 Nëntor Dita e Eliminimit të Dhunës ndaj Grave Në të njëjtën datë të vitit 1960,u vranë tri motrat Mirabale, aktiviste politike në Republikën Domenikane. Kjo datë promovon përfundimin e përdorimit të dhunës ndaj grave.

1 Dhjetor Dita Botërorë kundër SIDA-s (WHO) Të gjithë njerëzit në tërë botën angazhohen për zhdukjen e kësaj sëmundje vdëkjepruëse e cila vret 8000 njërëz në ditë,dhe kundër pasojave sjëll kjo sëmundje te njerzit.

3 Dhjetor Dita Ndërkombëtare e Personave me Aftësi të Kufizuara Kjo ditë ka për qëllim promovimin e mirkuptimit për njërzit me aftësi të kufizuara dhe mbështetje të dinjëtetshme, të të drejtave dhe mirqenjës për të gjithë njërzit.


77

10 Dhjetor Dita e të Drejtave të Njeriut Dita e Dëklaratës Botërorë të të Drejtave të njeriut ishte miratuar dhe me këtë datë u njohën të drejtat fundamentale në tërë botën 1948). Asambleja Gjenërale e KB së miratoj deklaratën Botërore për të drejtat e njeriut më 12.10.1948.

15 Djetor Dita e ligjit të së drejtave Dita e ligjit për të drejtat u bë pjesë e kushtëtutës amerikane duke iu garantuar të gjithë njerzëve të drejta të barabarta (1791).


78

Data të Rëndësishme për të Drejtat e Njeriut

Shek. V p.e.r PK .Betimi i Hipokritit

1215 Manga Karta Libertatum

1776 Deklarata e SHBA-ve për Pavarësi

1787 Kushtetuta e SHBA-ve

1788 Deklarata franceze për të drejtat e njëriut

1791 Dita e ligjit të së drejtave u bë pjesë e kushtetutës amerikane

1946 U themelua Komisioni i KB për të drejtat e njeriut

(UNCHR)

1946

U nënshkrua kushtetuta e OBSH

1948 Deklarata Univerzale mbi të Drejtat e Njeriut

1949 Konventa e Gjenëvës

1950 Konventa Europiane për mbrojtjën e të drejtave të

njeriut dhe lirive themelore (ECHR).

1951 Komisioneri i lartë i KB për Refugjat miratoi Konventën për Statusin e Refugjatëve

1961 Statuti Social Europian (SSE) i shtohet (KEDN)

1966 Asambleja e Përgjithshme e OKB-sw miratoi

Marrveshjen Ndërkombëtare të Ekonomisë të


79

drejtave sociale e kulturore; Marrveshjen ndërkombëtare për qytetar dh të drejta politikë dhe Protokollin (e parë) jo të detyrueshëm për marrveshjen e qytetarëve dhe të drejtave politike

1975 Deklarata e Tokio-s

1977 Konferenca e Amnesty International për largimin e

dënimit me vdekje: Deklarata e Stokholmit.

1978 Deklarata e OBSH e Alma-ata-s për kujdësin themelor

1981 Rezoluta e WMA per pjesmarrjen e doktorëve në

dënimin kapital

1982 Parimet e KB në Etikën Mjeksore

1983 Amnesty International prezenton programin e saj prej dymbdhjetë pikave për parandalimin e dhunës.

1983 Formulimi i fundit për Kodin Ndërkombëtar në

Etikën Mjeksore nga WMA (1949 dhe 1968) për Rregullat gjatë kohës së konfliktit të armatosur (1956 dhe 1957) dhe Deklaratës së Gjenëvës (1948 dhë 1968)

1983 Asociacioni Psikiatrik Botëror modifikon deklaratë e

1977 së Hawai-t

1984 Konventa e KB kundër Torturës dhe mizorive tjera,Çnjerzimi apo Degradimi i trajtimit apo Dënimit (UNCAT)

1984 KB modifikonë Rregullat Standarde minimale për

Trajtimin e të Burgosurve dhe Implementimin efekt


80

të Rregullave Standarde (1955 dhe 1977).

1988 Amnesty International modifikon deklaratën e vitit 1981 për pjesmarrjen e mjekëve në dënimin me vdekje.

1988 Rregullat e KB për mbrojtjen e të gjithë personave

nga ndonje formë ë pengimit apo burgosjes.

1989 Deklarata e ICN mbi pozisionin e infermierëve dhe torturës

1989 Asociacioni Psikiatrik Botëror nënshkruan

dëklaratën e saj për pjësmarrjën ë psikiatristëve në dënimin me vdekje.

1992 Amnesty International shfaq programin

katrëmbdhjetë pikësh për zbatimin e ligjeve shtesë.

1992 Deklarata e Maltës për Grevat e Urisë (Asambleja

Shëndetsore Botërore.

1993 Konferenca e dyët Botërore për të Drejtat e Njeriut rezulton në Programin e veprimit të Deklaratës së Vjenës.

Udhërrëfyes i Mësuesit për Filmat që Ndryshojnë Botën Udhërrëfyes ...

Documents

Transcript of Udhërrëfyes i Mësuesit për Filmat që Ndryshojnë Botën Udhërrëfyes ...