1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16 september 2010

19A uin&Landschap

Wed

stri

jd k

anto

ortu

in F

lori

ade

201

2

Tuin&Landschap

00 Tuin&Landschap [ 15 ] 2010 Tuin&Landschap [ 15 ] 2010 005Tuin&Landschap [ 19 thema ] 2010Tuin&Landschap [ 19 thema ] 20104

De opdracht

Voor de realisatie van zes tuinen op de Allee van de Tuinculturen

op de Floriade 2012 in Venlo schreef de organisatie van deze

wereldtuinbouwtentoonstelling een prijsvraag uit. De wedstrijd

kreeg het thema ’kantoortuin 2012’ mee. Wat beoogt de Floriade

met de prijsvraag, wat zijn de uitgangspunten voor het ontwerp,

welke beoordelingscriteria zijn gehanteerd en hoe gaat het verder?

Wed

stri

jd k

anto

ortu

in F

lori

ade

201

2P

rijs

vraa

g

Het laatste decennium is een breed publiek geïnteresseerd geraakt in tuinontwerpen. Die interesse zie je terug in het bezoek aan voorbeeldtui-nen, tentoonstellingen, tuinbeurzen en tv-programma’s. Tuinontwerpen zijn niet alleen meer, zoals vroeger, toegankelijk voor de elite. In die zin heeft de tuinkunst en -architectuur een emancipatie ondergaan. De Flo-riade 2012 wil hier een bijdrage in leveren en heeft ervoor gekozen om de tuinarchitectuur als wezenlijk on-derdeel van deze wereldtuinbouwten-toonstelling op te nemen.

Vijftien tuinen laten de bezoeker kennis maken met de tuincultuur in Nederland en buitenland. De bezoe-ker kan er inspiratie opdoen voor de eigen werk- en woonomgeving, maar ook even tot rust komen of de zintui-gen op een aangename wijze laten prikkelen. De Floriade-organisatie streeft met de tuinen een combinatie van amusement, educatie, ontspan-ning en esthetiek na.

Kantoortuin 2012

De vijftien tuinen maken onderdeel uit van de Allee van de Tuinculturen. Deze ligt centraal in het themagebied Environment en vormt een onderdeel van de Bomenallee met 120 bijzon-dere straat- en laanbomen. Onder deze bomen worden de vijftien tuinen aangelegd. Zes van deze tuinen wor-den door (inter)nationale inzenders ingericht, drie door een Duitse, Bel-gische en Luxemburgse architect op uitnodiging van de Floriade, en zes door prijswinnaars van de tuinont-werpwedstrijd die begin maart is aan-gekondigd (zie T&L 5, pagina’s 24-27).

Voor de ontwerpwedstrijd koos de Floriade-organisatie het thema ’kantoortuin 2012’. Waren werken en wonen vroeger twee gescheiden werelden, tegenwoordig lopen ze in elkaar over. Steeds meer mensen wer-ken (gedeeltelijk) thuis. Op het werk is er behoefte aan een aantrekkelijke werkplek, omdat werknemers een groot deel van hun leven daar door-brengen. Werken van negen tot vijf

is er niet meer bij. Daarbij moeten huidige werknemers hun aandacht verdelen over meerdere taken, waar-bij stress op de loer ligt. Er is dan ook behoefte aan ontspanning, aan een plek om zich terug te trekken. Uit onderzoeken blijkt dat een groene omgeving een positief effect heeft op werknemers: ze voelen zich thuis, het verhoogt de concentratie en voorkomt stress.

Vanuit bovengeschetste ontwik-keling stelde de Floriade-organisatie zich de vraag op welke manier het groen in de werkomgeving het beste geïntegreerd kan worden. Welke positie heeft de tuin in de werkom-geving nu en in de toekomst, en hoe vertaal je dat in een aangename, goed vormgegeven buitenruimte? Is de tuin een verlengde van het kan-toor met dezelfde functies of breekt het juist daarmee en moet het iets heel anders bieden? Achtendertig vakmensen die zich dagelijks met de ruimtelijke inrichting van tuinen en de openbare ruimte bezighouden, gingen deze uitdaging aan en zonden hun visie en schetsontwerp in.

Twee categorieën vakmensen

De wedstrijd is uitgeschreven voor twee categorieën vakmensen: profes-sionele tuinontwerpers en tuin- en landschapsarchitecten. Drie win-nende inzendingen uit elke categorie worden uitgewerkt tot definitieve ontwerpen die op de Allee van de Tuinculturen gerealiseerd worden.

In de twee categorieën zijn drie prijzen te verdelen. Een eerste prijs van €1.000, een tweede prijs van €500 en een derde prijs van €300. Daarnaast kan de vakjury een eer-volle vermelding toekennen aan een inzending. Behalve het prijzengeld krijgen de winnaars een bedrag van €2.000 om het definitieve ontwerp uit te werken. Dit zal gebeuren in sa-menwerking met de Floriade.

Uitgangspunten

Behalve dat de tuinen een plek krij-

gen op de Allee in Environment, vor-men de tuinen na 2012 onderdeel van het duurzame bedrijvenpark Venlo Greenpark. Ze krijgen de functie van ’overtuinen’ van de kantoren. Voor de ontwerpers betekent dit dat zij een tuin moeten ontwerpen die floreert op een tentoonstellingspark (amuse-ment, educatie, ontspanning en es-thetiek) en die daarbij een blijvende gebruikswaarde moet opleveren voor de kantoortuinen na 2012.

De tuinen op de Bomenallee meten 350 m² en zijn omgeven door ligus-terhagen van 1,2 m hoogte (zie teke-ning). In elke tuin staan drie tot vier bomen. Deze bomen moeten, net als de hagen, integraal in het ontwerp meegenomen worden. Ook zijn de in-gangen van de tuinen gegeven.

In de wedstrijdtuin groeien Jug-lans regia ’Laciniata’, Parrotia persica ’Vanessa’, Celtis australis en Castanea sativa ’Albomarginata’. In de tuinen waarin de winnende ontwerpen wor-den uitgevoerd staan andere soorten.

Voor de realisatie van de tuin is een budget van €30.000 vastgesteld. De ontwerpers en architecten dienen daar in hun voorstel rekening mee te houden.

De Floriade en Venlo Greenpark werken vanuit het cradle to cradle-gedachtegoed. Hoewel het verplicht is deze C2C-uitgangspunten in de ontwerpen te vertalen, hoopt de or-ganisatie wel dat deze tuin- en land-schapsarchitecten en ontwerpers een bron voor inspiratie zijn.

Jurering

De Floriade-organisatie heeft drie vakmensen gevraagd deel te nemen aan de vakjury. Deze driekoppige jury bestaat uit juryvoorzitter Erik de Jong, Artis-hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, voorheen hoofd-docent Geschiedenis en theorie van de tuin- en landschapsarchitectuur aan Wageningen Universiteit; Peter Lubbers, tuin- en landschapsarchi-tect en eigenaar van Buro Lubbers, landschaps architectuur & stedelijk ontwerp in ’s-Hertogenbosch en

Thod Binder, directeur-eigenaar van Binder Groenprojecten in Portugaal.

De jury heeft de achtendertig in-zendingen beoordeeld op de volgende vier criteria: visie op de positie van de tuin in een werkomgeving; kracht van het concept; samenspel in het ontwerp van func-tionaliteit, creativiteit, originaliteit en duurzaamheid; haalbaarheid van het ontwerp bin-nen het gestelde budget.

Hoe het juryproces is verlopen en wat de algemene indruk is van de jury, is te lezen op de volgende pa-gina’s.

In een eerste beoordelingsronde kwamen zestien genomineerden naar voren. Hieruit werden in een tweede ronde zes prijswinnaars gekozen en een eervolle vermelding. Op vrijdag 10 september zijn de prijswinnaars bekendgemaakt.

Masterclass

De prijswinnaars werken in een vol-gende fase het definitieve ontwerp uit. Zij zijn daarbij gehouden aan het gestelde uitvoeringsbudget en de uit-gangspunten van de Floriade als het gaat om duurzaamheid, toegankelijk-heid en thematiek.

In de aanloop naar het definitieve ontwerp biedt De Floriade 2012 de prijswinnaars een masterclass aan die door Peter Lubbers wordt gegeven. Doel van de masterclass is de ontwer-pers te ondersteunen bij het verdie-pen van hun ontwerp. Daarbij kan het bijdragen aan de verdere professiona-lisering van het vakgebied.

De aanleg van de tuinen gaat in het voorjaar van 2011 van start.

Tekst Wendy Bakker

Beeld Floriade 2012

5,75 m

5,75 m

23,00 m

23,50 m

2,00 m 13,50 15,50 m

N ➤

0,80 m

Op het terrein van de Floriade 2012 zijn de contouren van de tuinen langs de Allee van de Tuinculturen al goed zichtbaar. In elke tuin staat een aantal bijzondere park- en laanbomen die tezamen de Bomenallee vormen.

00 Tuin&Landschap [ 15 ] 2010 Tuin&Landschap [ 15 ] 2010 0025Tuin&Landschap [ 19 thema ] 2010Tuin&Landschap [ 19 thema ] 201024

Bomen tijdens werk

In het ontwerp van de gelegenheidsformatie BuroDiep tuinontwerp, Plan10 Tuindesign

en Pijnenburg & De Bruijn interieurarchitecten is het maaiveld opgetild. De gebruiker

kan als hij zit, zich terugtrekken in de geborgenheid van een ligustermassief en zodra

hij staat de openheid van de tuin ervaren. Volgens de jury hebben de ontwerpers goed

begrepen dat een tuin van ruim 350 m2 niet meer nodig heeft dan enkele krachtige ont-

werpelementen: een haagblok en vier bomen.

Wed

stri

jd k

anto

ortu

in F

lori

ade

201

22e

pri

js o

ntw

erpe

rs

In veel kantoortuinen zie je dat het zakelijke karakter van binnen wordt doorgezet in de tuin vanuit het principe, dat binnen en buiten op elkaar aan moeten sluiten. Het ontwerp van BuroDiep tuinontwerp en Pijnenburg & De Bruijn interi-eurarchitecten (beide uit ’s Herto-genbosch) en Plan10 Tuindesign uit Tilburg/Turnhout breekt met deze traditie. Want zij vinden dat hierdoor aan de gebruiker de mogelijkheid wordt ontnomen zelf invulling te geven aan een (intieme) werkplek en dat hierdoor geen ruimte is voor een meer speelse omgeving. Elke vorm van inspiratie ontbreekt in een tuin die een verlengde is van het kantoor, stellen de ontwerpers. Juist het uit elkaar halen van de functies van het kantoor (binnen) en die van de tuin (buiten), werkt positief en verhelderend op het innerlijk van werknemers. Het bevordert daarmee de productiviteit. De werknemer kan

immers zelf bepalen waar hij de zit-plekken voor gebruikt; individueel of samen met collega’s.

Geslotenheid versus openheid

Hoewel het ontwerp strak en zakelijk oogt, maken ogenschijnlijk wille-keurige paden de tuin speels. Ogen-schijnlijk, omdat het grondvlak van de tuin in feite een projectie van de zonnewijzer op bepaalde tijdstippen van de dag is. De slagschaduw van een zonnewijzer op de tijdstippen 9.00, 11.00, 14.00 en 16.00 uur zijn als zichtlijnen in de plattegrond opgeno-men, waardoor een grafisch patroon van paden en zitplekken op het per-ceel ontstaat. De stand van de zon bepaalt dus de indeling van de kan-toortuin. Hierdoor kies je volgens de ontwerpers steeds weer opnieuw een andere plek. En je leert de tuin ken-nen op diverse tijdstippen gedurende de dag; en steeds op een andere ma-

nier gedurende de jaargetijden. Dit zorgt er samen met het karakter van de bomen – Juglans regia ’Laciniata’, Parrotia persica ’Vanessa’, Celtis austra-lis en Castanea sativa ’Albomarginata’ – voor dat de tuin veranderlijk en levendig is.

De haag rondom het perceel is vol-ledig doorgezet in de rest van de tuin, waardoor in de uitsparingen verschil-lende zitplekken zijn ontstaan. Zodra de gebruiker gaat zitten, kan deze zich losmaken van zijn omgeving; als hij gaat staan kan hij die omgeving optimaal ervaren door de openheid die het ontwerp dan biedt. De mate van openheid kan de gebruiker ver-der zelf kiezen door hoger of lager te gaan zitten.

Door de liguster als blokhaag te

snoeien, ontstaan er strakke volu-mes. Deze zijn goed te onderhouden. De haag geeft zowel in de zomer als in de winter beslotenheid aan de tuin ,omdat liguster het hele jaar door zijn blad houdt. De keuze van één soort beplanting leidt ertoe dat er een geheel ontstaat. De paden springen er hierdoor extra uit.

De paden zijn gemaakt van liggen-de boomstammen van eik, acacia of kastanje. Deze boomstammen heb-ben verschillende diktes en zijn ont-daan van hun schors. De onderlinge bevestiging zal uit het zicht blijven. Ook de zitplekken zijn van stam-men gemaakt. Door het ritme van de stammen creëren de ontwerpers een speels en tijdloos karakter in de tuin.

Globale kostenraming

€32.127 excl. btw

Inzenders BuroDiep tuinontwerp

Plan10 Tuindesign

Pijnenburg & De Bruijn interieurarchitecten

LigusterBoom (aanwezig)

Pad van liggende boomstammenZitelementen

N ➤

26 Tuin&Landschap [ 19 thema ] 2010 27

BuroDiep tuinvormgeving, Plan10 Tuindesign en Pijnenburg & De Bruijn interieurarchitectenVestigingsplaats BuroDiep tuinvormgeving en Pijnenburg & De Bruijn in ’s-Hertogenbosch,

Plan10 Tuindesign in Tilburg/Turnhout.

Oprichters BuroDiep tuinvormgeving Danny van Mullekom, Plan10 Tuindesign Erik Lens,

Pijnenburg & De Bruijn Arjan Pijnenburg en Paul de Bruijn.

Sinds De twee tuinontwerpbureaus en het interieurarchitectenbureau zijn voor de prijsvraag

een gelegenheidsformatie aangegaan, mede vanwege de andere invalshoek van het interieur-

architectenbureau.

Opdrachtenpakket BuroDiep tuinvormgeving en Plan10 Tuindesign: tuinen in privaat eigendom

op elk schaalniveau. Pijnenburg & De Bruijn: inrichting van bedrijfspanden, hotels, kantoren,

restaurants, scholen, winkels, kantines, showrooms en ontvangstruimtes, zowel exterieur als

interieur.

Voorbeelden Classic park in Boxtel (in planfase), zorgboerderij De Eburon in Bergeijk, villatuin

Dr. Keijzerlaan in Goirle, particuliere tuinen (van 50 m2 tot hectares groot) in midden en zuid

Nederland.

www. burodiep.nlwww.plan10.nlwww.pijnenburgdebruijn.nl

www.pijnenburgdebruijn.nl

www

’Sterke vormgeving maar de paden zijn te smal’De jury heeft waardering voor

de wijze waarop de ontwerpers

de enkelvoudige omlijstende

ligusterhagen in het geheel heb-

ben geïntegreerd. Ze hebben er-

voor gekozen om van hetzelfde

plantmateriaal blokken te maken

met een standaardhoogte van

120 cm, die de gehele tuin be-

groenen. De vier bomen komen

hiermee naar de mening van de

jury goed tot hun recht. Daarin

onderscheidt dit ontwerp zich

van de andere inzendingen.

Het concept vindt de jury sterk,

net als de vormgeving. De

ontwerpers hebben duidelijke

keuzes gemaakt en dat in een

eenvoudige, aantrekkelijke vorm-

geving vertaald.

In de blokken zijn min of meer

diagonale paden uitgesneden.

Die paden bieden op hun beurt

zitmogelijkheden. De dwars-

doorsneden geven hiervan een

goede indruk. Dat de gebruiker

de tuin lopend anders beleeft

dan zittend, wordt als positief

ervaren. Het doel waartoe die

paden leiden, ontbreekt echter.

Ook is het voor de jury de vraag

of de paden voldoende breed

zijn voor de toegedichte functies.

En de boomstammen bieden

weinig zitcomfort. Deze punten

van kritiek kunnen in de ogen

van de jury bij de verdere uitwer-

king en detaillering ten goede

worden gekeerd.

In de categorie ontwerpers waar-

deert de jury deze inzending met

de tweede plaats.

Tuin&Landschap [ 19 thema ] 2010

Wed

stri

jd k

anto

ortu

in F

lori

ade

201

2O

orde

el v

an d

e ju

ry

Bomen tijdens werk

Langsdoorsnede