Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

293

TURZMN BLGESEL KALKINMAYA ETKS ZERNE TEORK BR NCELEME

Yrd.Do.Dr.Hseyin EKEN*

ZET Kreselleme olgusunun dnya genelinde hz kazanmasyla birlikte

lkeler arasndaki gelimilik seviyesi gittike artmaktadr. Gelimi lkeler sahip olduklar bir takm ekonomik avantajlar nedeniyle kalknma dzeylerini gerekletirmiler ve az da olsa blgeler arasndaki dengesizlii de en aza indirgemi durumdadrlar.Ancak bu gelimekte ve az gelimi olan lkeler iin geerli deildir.Gelimekte olan lkelerin en nemli sorunlarnn banda kalknma ve az gelimilik yer almaktadr. Bu sorunu amann yollarndan birisi de bu lkelerin kalknma iin ncelikli sektr tespit etmektir. Gelimekte olan lkelerde sanayileme olmad iin kalknma hamlelerini ancak sahip olduklar turistik arz potansiyelini deerlendirmekle mmkndr. Turizm sektrnn blgesel kalknma ve yredeki turizm kaynakl kaynaklarn etkin kullanm konusunda byk bir yeri ve nemi vardr.

Bu almada, turizmin blgesel kalknma ve az gelimilie olan etkisi zerinde durularak, Trkiyedeki turizmin kalknmaya etkisi gzlemlere ve bilimsel aratrmalara dayanlarak tartlmaktadr.

Anahtar Kelimeler: Blgesel Kalknma, az gelimilik, Blgesel dengesizlikler, Turizm.

A THEORETICAL STUDY INTO EFFECT OF

TOURSM ON REGIONAL DEVELOPMENT

ABSTRACT As globalization has accelerated around the world, inter-national

differences in the state of economic development have been increasing as well. Due to their economic advantages, developed nations have achieved eliminating regional inequalities in terms of the levels of ecenomic development. However, the same cannot be said for developing or * Mula niversitesi Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksekokulu (Yrd.Do.Dr.)

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

294

underdeveloped nations. Economic development is one of the most important problems that developing nations face. One way of dealing with this economic problem is defining which industy/sector needs to take priority in the economy. Due to lack of industrialization in many developing nations, one such industry/sector receiving high priority in economic development of those nations is the tourism industry/sector. Tourism receives attention due to its potential in stimulating economic development as well as efficient use of natural and man-made resources.The purpose of this study is to discuss the contribution of torism on economic development, more specifically that of Turkey.

Key words: Regional development, underdevelopment,regional

inequalities, tourism.

GR

Kalknma, genel olarak bir lkenin milli gelir dzeyinde meydana gelen srekli arta bal olarak ekonomik,sosyal ve siyasal yapsnda meydana gelen deiimleri ieren bir sre olarak nitelendirilmektedir(Clark, 1996:34).

Kalknma ve bal olarak az gelimilik kavramnn iktisat bilimine ve buradan gnlk konuma diline girmesi II. Dnya Sava sonrasna rastlamaktadr. II. Dnya Sava sonrasnda souk savan gerilimli ortamnda yaygn bir kullanma ulaan kalknma kavram, 1945 sonras dnyann zgl boyutlarndan birisidir. Kalknma/Gelime souk sava rzgarlarnn estii dnemlerde gndeme gelen bir sylemdir. Sava sonras dnemin zgl koullar ekonomik kalknmay ve beraberinde getirecei varsaylan adalamay, toplumlarn zellikle nc Dnya lkelerinin ilk srada yer alan hedef ve beklentileri konumuna sokmutur. Bu dnemde dnya genelinde ou lkede olduu gibi Trkiye de ekonomik bunalm ve savatan byk lde olumsuz etkilenen ekonomisini gelitirmek iin youn bir kalknma srecine girmitir.

Gnmzde gelimekte olan lkelerin hepsinin temel sorunu sahip olduklar mevcut kaynaklaryla kalknma hamlelerini gerekletirememektir. Ayrca blgeleraras dengesizlikler sorunu gelimekte olan lkelerde olduu gibi baz gelimi lkelerde hatta lkemizin snrlar iinde dahi youn olarak grlmektedir. Bu sorunu dier bir ok lkede olduu gibi lkemizde de turizm sayesinde gidermek mmkndr. nk turizm sektrnn gelimesi ile kalknma arasnda doru ynl bir iliki vardr. Turizm sektr, kaynaklarn etkin bir ekilde kullanlarak blgeler arasndaki

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

295

dengesizliklerin giderilmesi ve blgesel bir kalknmann salanmas konusunda nemli bir yere sahiptir.

1-BLGESEL KALKINMA VE AZGELMLK SORUNU Ekonomi Literatrnde ekonomik bymeye ekonomik kalknma

szckleri genellikle birbirinin yerine kullanlmaktadr.Ancak bu szcklerin anlamlar farkldr. Ekonomik byme, ekonomideki retimde meydana gelen art veya kii bana den Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH)orandr (Case and Fair, 1994:848). Mc Cannel ve Brue (1996:379) ve Dornbusch ve Fischer (1998:269)e gre ekonomik kalknma; belli bir dnemde GSYHda meydana gelen reel byme ve bu reel artn kii bana dalmdr. Bu nedenle ekonomik byme, stok akm ve deikenlerin gvde ve hacim itibariyle genilemesidir (Unay, 1993:277).

Ekonomik kalknma ekonomik bymeden daha geni bir anlam tamaktadr. nk ekonomik kalknma hem retim miktarndaki art hem de sosyo-kltrel yapda meydana gelen deimeleri ve gelimekte olan lkelerin kar karya bulunduu durumlar ierir. Oysa ekonomik byme daha ok gelimi lkelerde grlr.

Genellikle kabul edilen bir gre gre kalknma, sadece retimin ve kii bana gelirin arttrlmasndan ibaret olmayp ekonomik ve sosyo-kltrel yapnn da deitirilmesi, yeniletirilmesi anlamna gelir (Sava, 1991:5). Yani bir toplumun ekonomik, sosyal ve kltrel adan belli bir hayat seviyesine ulamas demektir.Bu bakmdan kalknma genel saylarla belirlenen ekonomik bymeyi de iermektedir. Dier bir anlatmla kalknma; GSMHdaki hzl artla belirlenen ekonomik byme yannda aada sralanan deiimleri de kapsamaktadr (Yac, 2003:161):

- Ulusal gelir dalmnn daha dengeli bir biime doru ynelmesi,

- lke kaynaklarnn rasyonel kullanlmas ve sanayi toplumuna geilmesi,

- retim artyla birlikte her kesimde retim biimi ve ilikilerinin deierek verimliliin ykselmeye balamas,

- Alt yap ve sosyal yatrmlarn sadece lkenin belirli yrelerine deil, zellikle geri kalm yrelerine doru ynlendirilmesi,

- Beslenme sorununun uygun koullarla gerekletirilmesi,

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

296

- Eitimde ada ilkelerin benimsenmesi, - lkenin maddi varl artarken, halkn yaamnn

manevi ynden de zenginleip kltrn yaygnlamas.

Yukarda sraladmz deiimleri dikkate aldmzda kalknma, topluma ait nicel ve nitel deiimleri ieren bir sre olarak karmza kmaktadr. Bu deiimleri mikro bazda incelediimizde karmza blgesel kalknma kavram kmaktadr.Blgesel kalknma; bir blgenin veya yrenin refah seviyesindeki art olarak anlalmaktadr. Her lkenin yapsndaki blgeler, ekonomik ve sosyal kalknma dzeyleri bakmndan byk farkllklar gstermektedir. Bu farklln younluu az gelimi lkelerde gelimi lkelere oranla daha fazladr. Bylelikle az gelimilik sorunu da karmza kmaktadr.lkeleri gelimi ve az gelimi ekonomiler olarak snflandrrken en ok kullanlan l kii bana den ulusal gelirin bykldr (lkin,1988:4). Buna gre; fert bana milli gelir seviyesi yksek olan lkeleri gelimi, genellikle kii bana den gelirin 100 $n altnda olan lkeleri de az gelimi veya gelimekte olan lkeler diye nitelendiriyoruz (Sava, 1991:7). Aslnda gelimilik ve az gelimilik nisbi kavramlardr.nk az gelimiliin tanm iktisat literatrnde yaplsa da mutlak bir anlam tamaz. rnein; baz lkelerde Kii bana den milli gelir yksek olsa da gerek gelir dalm gerek dier koullarn varl bu lkeleri az gelimilerin arasna koymamz gerektirir.

Az gelimiliin ne olduunu daha iyi anlayabilmek iin bu olay oluturan ara ana zellikleri saymamz gerekmektedir.Az gelimi yada gelimekte olan lkeler aadaki ekilde sralanabilir (Unay, 1993:283; Dlgerolu, 2000:11):

- Kii bana den milli gelirin az olmas - Beslenme yetersizlii - Zayf bir sanayileme - Geleneksel tarm kesiminin hakimiyeti - Nfus art orannn yksek olmas ve nfus gc - Eitim dzeyi, okur yazarlk orannn dkl - nsan kaynaklarnn ve i kltrnn gelitirilmemi

olmas

- Yetersiz kamu kayna - Doal kaynaklar yeterince ilenmemitir. - Milli gelirin ihracata oran dktr.

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

297

- Sosyal evre gelimemitir. - Ekonominin da baml olmas - sizlik - Altyap yetersizlii (fiziksel ve teknolojik)

Az gelimiliin nedenleri, her lke iin farkl olmaktadr. Ayrca hepsini ayn formlle ifade etme olana da yoktur. Bu saydmz faktrler bir lkenin deiik blgeleri iin de geerlidir.Yani bunlarn hepsini ayn anda formle etmek imkansz dolaysyla blgeler aras dengesizlik sorunu ortaya kmaktadr.

Blgesel dengesizlii, ayn alann farkl yerlerinde grlen her eitten eitsizlik olarak belirlersek her lkede ve her lke grubunun yapsnda blgesel dengesizlik bulunacaktr. Gzlemler ekonomik ve sosyal kalknmann eitli lkler arasnda olduu gibi ayn lke iinde de farkl hzlarla gerekletiini gstermektedir (Diner,1994:117). Her lkenin yapsndaki blgeler, ekonomik ve sosyal kalknma dzeyleri bakmndan farkllklar gstermektedir. Bu farklln younluu ise az gelimi veya gelimekte olan lkelerde, gelimi lkelere gre daha fazladr. Demek ki; Trkiyenin dousu ile bats arasndaki ekonomik ve sosyal dengesizlik yukarda saydmz bir ok faktre baldr diyebiliriz. Ayrca blgenin sahip olduu jeo-politik ve jeo-ekonomik konumu da nemlidir. Blge yer alt kaynaklar bakmndan zengin ise, verimli bir alanda yer aldysa, ulam sistemleri bakmndan zengin ise (ulalabilir), okuma-yazma oran yksek ise, altyap sorunu yoksa, haberleme ve salk hizmetleri sorunu yoksa, o blgede herkes farkl sektrlerde i bulabiliyorsa ve halkn yaam standard yksek ise tabii ki bu blge dier blgelere gre daha gelimi olacaktr ve blgeleraras dengesizlik de byk oranda artm olacaktr.

Blgeleraras dengesizlii gidermek ve kalknma hamlesini gerekletirmek bir ok sektre baldr. Bu sektrlerin iinde turizm sektr ok nemli bir yere sahiptir. Zaten dier sektrlerin etkisi ok olmu olsayd blge geri kalmazd. Bu nedenle turizm sektrn sektr zelliinden dolay blgesel kalknma iin dier sektrlerden ayr tutmamz gerekmektedir.

2- BLGESEL KALKINMADA TURZM SEKTRNN YER VE NEM

Az gelimi veya gelimekte olan lkelerde, ekonomik kalknmann salanabilmesi iin temel artlardan bir tanesi d satmn arttrlmasdr. Bu lkelerde ekonomik gelime ve adalama iin geleneksel tarm ekonomisinden endstriyel ekonomiye gei bir zorunluluktur. Ancak

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

298

bylesine bir deiim byk miktarda; sermaye, yabanc dviz kazanc ya da d borlanmayla mmkn olmaktadr. Bu durum endstriyeleme iin gerekli finansman kaynaklarn yaratmak amacyla lke yneticilerini turizm sektrne yneltmektedir (z, ve Kozak,1998:159).

Turizm kalknma iin ihtiya duyulan dviz girdisini salar. Turizmden elde edilen gelirler, yabanc lkelerden alnan ekonomik yardmlara gre daha ok stnlklere sahiptir. nk politik ve ekonomik kstlamalardan uzaktr ve herhangi bir bask arac olarak kullanlamaz. Dier yandan turizm, tarmsal rn ve hammadde ihracatndan da ok daha fazla bir stnle sahiptir. Her eyden nce, turizm mal ve hizmetlerinin fiyatlar, gelimekte olan lkenin geleneksel ihracat rnlerinin fiyatlarna oranla ok daha fazla kendi denetimi altndadr. Ayrca turizm, gelimekte olan lkenin ihracat iin bir eitlendirme imkan yaratr ve dviz gelirlerindeki byk dalgalanmalar da ortadan kaldrr.

Turizm sektrnn, blgesel kalknma ve kaynaklarn etkin kullanm konusunda byk bir yeri ve nemi vardr. zellikle blgeleraras dengesizliin giderilmesinde turizm sektr, tarm ve sanayide yeterli kaynak ve gelime imkanna sahip olmayan ama zengin bir turistik arz verilerine sahip blgelerin, planl ve etkin bir turizm politikalar uygulamalar sonucunda turistik ynden dengeli bir ekilde kalknmalarn salayacaktr (Braden and Winer, 1980:37).

Konu Trkiye genelinde ele alndnda, Trkiye gelimekte olan bir lke olduu iin yatrma tahsis edilen kaynaklar da snrl kalmaktadr. Kaynaklarn snrl olmas, yatrmlarn da seici olmasna yol amakta ve yatrmlar, i getiri oran yksek olan sektrleri tercih etmekte ve bu sektrlerin de belli blgelerde younlamas blgeler aras dengesizlie yol amaktadr. Trkiyedeki blgelerin gelimilik dzeyine baktmzda; Marmara, Ege ve Akdeniz Blgelerinin ilk srada yer ald grlmektedir. nk yatrmlarn byk bir ksm bu blgelerde yaplmaktadr. Bu blgelerin dnda kalan dier blgeler ayn ansa sahip deildir ve stelik geri kalm blgelerden gelimi blgelere srekli bir g sz konusudur.Ancak sanayileme imkanna sahip olmayan blgelerimizin gelimesi ve kalknmas da bu blgelerin sahip olduu turistik arz olanaklarnn deerlendirilmesiyle mmkndr (eken, 2003:148).

Herhangi bir blgenin turizm bakmndan geliebilmesi ve kalknma dzeyinin gerekletirilebilmesi iin aadaki faktrlerin dikkate alnmas gerekmektedir:

- Blgenin kltrel deerlerinin (arkeolojik eserler, antlar, folklor ve festivaller) analizi yaplmal,

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

299

- Blgenin Enfrastrktr (iklim durumu, doal rtler ve turizme elverili arazi durumu) n analizi yaplmal,

- Blgede bulunan mevcut tesislerin (otel, motel pansiyon) durumu ve yenilerini ilave edebilme durumu,

- Blgede bulunan, turizmle dorudan ve dolayl olarak zel mallar ve hizmetler reten ve pazarlayan kurulular,

- Blgede kamu yatrmlarnn durumu, - Blgeye ynelik uluslararas turizm talebinin analizi, - Blgede bulunan yerel halkn turizmi alglama

dzeyi,

- Blgede bulunan tesislerden yrede oturanlara i imkan salama durumu,

- Turizm sektrnn blgedeki dier sektrlerle olan ilikisi,

- Blgedeki sivil toplum rgtlerinin varl, Yukarda bahsedilen faktrleri bir turizm blgesinde gereki bir

ekilde analiz ettikten sonra turizmin blgesel kalknmaya etkinlii de artm olacaktr. Ancak blgenin turizm potansiyelinin bir blgesel proje erevesinde, dier potansiyel varlklarla birlikte deerlendirildiinde bu etkinlik daha da artm olacaktr.

Trkiyenin tabii gzelliklere ve tarihi zenginliklere sahip blgeleri; genellikle sanayilemenin hz kazand blgelerin dnda, sahillerde, da yamalarnda, arkeolojik kazlarn bulunduu yerlerde veya gl kenarlarnda bulunmaktadr. Turizm endstrisinin ana hammaddesini, tabiatn ve iklimin yaratt tarih, folklor, uygarlk ve kltrn iledii bir deerler btn tekil etmektedir. Trkiye corafi yapsndan dolay bir ok kltre ev sahiplii yapm, bir ok medeniyetlerin bulumasna tanklk etmi, gemii zengin olan bir lkedir. Bu zelliinden dolay sanayilemenin olmad blgelerde turizm endstrisine rastlamak mmkndr.Trkiyedeki bu zenginlikler sadece turizm sayesinde ilenebilmekte ve milli geliri arttracak bir ekonomik deer haline gelebilmektedir. Ekonomik ynden az gelimi blgelerimiz, otel iletmeleri, yiyecek-iecek iletmeleri, tatil kyleri, moteller, seyahat iletmeleri ve sektr dorudan ve dolayl olarak ilgilendiren (hediyelik eya satan yerler, dericiler, kuyumcular, manav, spermarketler vb.) dier iletmeleri aracl ile turizmden elde ettikleri gelirlerle ekonomik gelimelerini destekleyebilmektedirler(eken, 2003:148).

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

300

Turizmin blgesel kalknmaya etkisini aadaki ekilde sralayabiliriz:

- Turizm sayesinde ihrac mmkn olmaya, jeo-ekonomik varlklar, sosyo-kltrel varlk, deer ve olaylar ile spesifik baz hizmetler blge iin dviz kayna haline gelmektedir (Olal ve Timur, 1998:97).

- Blgeye gelen yerli ve yabanc turistlerin yapm olduklar turistik tketim harcamalar ile artan turizm talebini karlamak amacyla yaplan turistik yatrmlar gerek turizm sektrnde gerekse sektr belirleyen dier sektrlerdeki retim faktrlerinin gelirlerini arttrr.

- Turizm, lkede yeni i imkanlar yaratlmas suretiyle blgeleraras gelir dalmnda olumlu etki yaparak blgelerde dengeli kalknmaya olanak salamaktadr. Turizm yatrmlar bir lkenin daha az kalknm blgelerinde hz kazandnda bu yatrmlarn blgede yaratt yeni i imkanlar alan kesimin gelirlerini arttrmakla birlikte blgenin gelir dalmnda da olumlu etkiler yaratmaktadr (Robert and Goeldner, 1990:272). 2002 ylnda dnya genelinde turizm sektrnde dorudan ve dolayl olarak istihdam edilen kii says 198 milyondur (WTTC, 2002:13). Yaplan aratrmalara gre Trkiyede ise, dorudan ve dolayl olarak turizm sektrnde istihdam edilen kii says 1.125.000i bulmaktadr (eken, 2003:143).

- Turizmin blge ekonomisine katks katma deer yoluyla olmaktadr. Turistik mal ve hizmet retiminin milli gelir zerinde yaratt katma deer etkisi, dier sektrel retimden yksek olduundan kalknma iin byk bir nem arz etmektedir.

- Turizm sektr her ne kadar hizmet sektr iinde yer alsa da tad zellikler nedeniyle 33 tane sektrle yakn bir iliki iindedir. Yani bir lkede veya blgede turizmin gelimesi ayn zamanda 33 tane sektrn de gelimesi demektir. Ancak turizmin sektrler zerindeki o lkede veya blgede gelimi olan turizm eidine gre farkllklar arz etmektedir.

- Turizm sektrne paralel olarak turizmin gelir etkisinin artmas, tarm sektrnde retim kalitesinin artmasna, standardizasyonun salanmasna ve kaliteli rnn gerek deerini bulmasna neden olur. Bunun sonucunda o blgede

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

301

tarmla geinen kesimin gelirinde bir art olacaktr.Turizm olmasayd bu rnler gerek deerini bulamayacak ve halkn gelirinde d olacakt. Bu durum zellikle Trkiye iin son derece nemlidir. nk halkn byk bir blm tarmla geinmektedir.Tarm ekonomisinin yaygn olduu blgelerde turizmin gelimesi demek tarmla geinen halkn gelir ve refah seviyesinin artmas demektir. Tarm sektrndeki gizli isizlik sorunu da turizmin gelimesine paralel olarak ortadan kalkmaktadr. Dolaysyla isiz kesimin sanayilemi blgelere g etmesinin nne geilmekte ve blgeleraras dengesizlik de en aza indirilmi olmaktadr.

- Turizm sektrnn gelimesi sonucunda, blgede ikamet edenler, evlerini pansiyon olarak turistlere kiraya verme yoluyla bir gelir elde etmektedirler. Bununla birlikte, aile ve turistlerin ayn at altnda birlikte yaamalar sosyo-ekonomik kalknmaya olumlu ynden katk salamaktadr. Turizm yoluyla ksa srede oluan sosyo-ekonomik ierikli yap deiimi, ada uygarlk dzeyine ulama sava veren toplumlar iin son derece nemlidir.

- Bir blgedeki turizmin doaya dayal olarak ortaya k byk kent ve sanayi merkezinde kazanlm gelirlerin krsal yrelere aktarlmasna yol aarak hem lke dzeyinde hem de uluslar aras dzeyde gelirin yeniden dalmnda etkili olacaktr. Bu sre blgeleraras dengesizlii giderici bir rol ifade edecei gibi sosyal adalet ilkesinin de uygulama alanna aktarlmasn salayacaktr (etiner,1998:218).

- Turizmin gelitii blgelerde ayn zamanda blgede bir evre bilincinin gelimesine de yol amaktadr. Temiz bir evre turizmin temel sermayesidir. Turizm evreyi koruyacak, hava ve su kirlenmesini nleyecektir.Yrede srdrlebilir bir evre modeli geliecek ve kalknma srecinin gelimesine neden olacaktr.

- Turizmin gelimesi sonucunda blgede, kalknma hz ile nfus art hz arasndaki dengesizliin sebep olduu i gler, turizm nedeniyle yer yer azalacak veya duracaktr. Bu sre kentlerin gecekondulamasn veya arpk kentleme hzn yavalatacaktr. Turizmin, zm g ve almas zor olan bu toplumsal sorunlarn kmasn nleyici ve azaltc bu

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

302

fonksiyonu, lkenin kalknmasna bir katk olarak deerlendirilmektedir (etiner, 1998:218).

- Turizm arz potansiyeline sahip ekim blgelerde oturanlarn sahip olduklar sosyo-kltrel deerleri ypranmayacak hatta deer kazanacaktr. nk yrenin sahip olduu gelenekler ve grenekler blge iin birer ekim unsuru olacaktr. Bu ekim unsurlarnn zenginlii ayn zamanda blgenin de geliim srecini hzlandracaktr.

- Turizm sektrnn gelimesine bal olarak yrede fiziksel alt yap sorunu da ortadan kalkmaktadr.Turizmin gelimesi iyi hazrlanm bir alt yapya baldr.Bata yrede yol, su, elektrik,kanalizasyon, otopark ve haberleme gibi fiziksel alt yap geliecektir.Bylelikle blge sahip olduu turistik arz potansiyeli nedeniyle alt yaps hazr olan dier endstri blgeleriyle aradaki dengesizlii en aza indirmi olacaktr.

Yukarda belirtilen kalknma unsurlarnn gerekleme hz lkenin veya yrenin sahip olduu turist arz verilerinin etkin bir ekilde kullanlmasna ve turizm sektrnn lkenin kalknmas iin ncelikli sektr haline getirilmesi ile mmkndr.

SONU VE NERLER

Turizm sektr, lkelerin veya blgelerin sahip olduklar turizm arz kaynaklarn etkin bir ekilde kullanarak, blgeler arasndaki dengesizliklerin giderilmesi ve blgesel bir kalknmann salanmas konusunda nemli bir yere sahiptir. Turizm sektr, hem gelimi hem de gelimekte olan lkelerin ekonomilerinde nemli bir paya sahiptir. Kresel anlamda dnyann en byk sektrlerinin banda yer ald gibi dnyada en hzl byyen ve gelien sektr olma zelliine de sahiptir. Turizm sektrnn temel arz verileri blgelerin doal, sosyo-kltrel ve tarihsel kaynaklara bal olduundan dier sektrlerden farkl olarak kalknmay hzlandrmaktadr. nk dier sektrlerin varl bir ok faktrlere bal olabilir ancak bunlar turizm sektr iin pek nemli olmayabilir. Burada nemli olan blgenin turizm arz potansiyelidir. Bu da blgede turizmin gelimesine neden olmaktadr. Turizm sektrnn gelimesi ayn zamanda 35 tane sektrn de gelimesi demektir. Sektrlerin gelimesi blgenin kalknmasn hzlandrmakta ve blgeleraras dengesizlik veya azgelimilik sorunu da turizm sektr sayesinde en aza indirilmektedir.

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

303

Azgelimilik veya blgesel kalknma Trkiyenin de yllardr en nemli sorunlarndan birisi olmutur. Bu sorunun giderilmesi planl dnemin balangcndan beri srekli olarak gndeme gelmi ve bu konuda deiik uygulamalar sz konusu olmutur. lkemizde; gelir dalmndaki adaletsizlik, g sorunu, isizlik, alt yap ve blgeleraras dengesizlik gibi sorunlarn giderilmesinde yeni stratejilere ve politikalara ihtiya duyulmaktadr.Bu stratejilere ulamann en nemli aralarndan bir tanesi de turizm sektr sayesinde mmkn olabilmektedir.nk turizm sektr blgedeki turistik arz verilerine bal olarak katma deeri en yksek olan sektrlerden birisidir. Yukarda bahsedilen bir takm sorunlarn almas turizm ile mmkndr.

Bunun iin bir lkenin veya blgenin turizm sektrnn blgesel kalknmaya ve blgeleraras dengesizliin giderilmesindeki etkinlii aada belirtilen hususlara baldr.

- Turistik arz verilerin envanteri karlmal, - Blgenin dier blgelere gre sahip olduu farkl

turizm rnlerini ortaya koymal,

- Turistik rnlerin tantm yaplmal. Bu tantm daha ok uluslararas turizm talebini oluturan lkelere ynelik olmal,

- Uluslararas piyasalarda lkenin veya blgenin imaj olumlu ynde gelitirilmeli,

- Turizm sektrndeki modernizasyon ve yenileme faaliyetleri desteklenmeli,

- Turizm eitimine gereken nem verilmeli ve sektrde alanlarn mesleki eitim seviyeleri iyiletirilmeli,

- Turizm sosyo-ekonomik bir olay olduu iin ekonomik boyutu kadar sosyal boyutuna da dikkat edilmeli,

- Turizm sektrnn en nemli sorunlarndan bir tanesi de yatrm sorunudur. Bu sorunu amann bir yolu da yabanc yatrmdr. Yabanc yatrmlar arttrmak iin gereken artlar oluturulmal,

- Hkmet politikalarnda veya yatrm kararlarnda turizm yatrmlarna ncelikli turizm blgelerine gre gereken nem verilmeli,

- Blgede turistik deerlerin korunmas ve turizm bilincinin gelitirilmesi iin sivil toplum kurulular ve yetkili birimler arasnda koordinasyon salanmal,

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

304

- Blgede kltrel deerlerin ve zellikle sit alanlarnn korunmas ve gelitirilmesi iin turizm bilinci gelitirilmelidir. Bu konuda ocuklardan balayarak her yataki insan, blgenin kltrel miras hakknda yeterince bilgilendirilmeli hatta turizmle ilgili gnll dernekler oluturulmal,

- Turizm arzn oluturan nemli faktrlerden bir tanesi de temiz bir evredir. Bunun iin blgede temiz bir evre bilinci gelitirilmelidir.

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

305

KAYNAKA

BARUTUGL, smet (1986) Turizm Ekonomisi ve Turizmin Trk Ekonomisindeki Yeri, Beta Basm Yaym Datm Ar. stanbul.

BRADEN, Paul V. And LOUSE Wiener. (1980) Bringing Travel, Tourism and Culturel Resource Activities in Harmony With Regional Economic Development Tourism Marketing and Management Issues, George Washington niversity, Washington.

CASE, Karl and RAY C.Fair (1994) Principles of Economies, prentice Hall.Inc. New Jersey.

CLARK, John. (1996) Kalknmann Demokratiklemesi, (ev:Serpil URAL) TV, Yaynlar, Ankara.

EKEN Hseyin (2003) Kreselleme, Yabanc Sermaye ve Trkiye Turizmi, Deiim Yaynclk, Sakarya.

EKEN, Hseyin (2004) Kreselleme Srecinde Trkiye ve Trk Ekonomisinde Turizm, Verimcilik Dergisi, MPM Yayn 2004/4.

ETNER, Erturul. (1998) Turizmde Blgesel Kalknma, Verimlilik ve Kaynaklarn Etkin Kullanm 1. Turizm uras, Turizm Bankl, Ankara.

DNLER, Zeynel. (1994) Blgesel ktisat, Bursa.

DORNBUSCH Rudiger and STANLY Fischer (1998) Macro-Economics, Mc Graw-Hill Inc. Newyork.

DLGEROLU, Ercan (2000) Kalknma Ekonomisi, Vipa A.. Bursa.

Afyon Kocatepe niversitesi, ..B.F. Dergisi (C.X ,S II, 2008)

306

Z Orhan, KOZAK Metin. (1998) Turizm Ekonomisi, Turhan Kitapevi.

LKN, Akn (1998) Kalknma ve Sanayi Ekonomisi, Yn Ajans, stanbul.

MC. CGNNEL, Campbell R. And STANLEY L.Prue (1996) Economics, Principles, Problems and policies, Mc Graw-Hill Inc. Newyork.

OLALI Hasan, TMUR Alp (1998) Turizm Ekonomisi, Ofis Ticaret Matbaaclk ti. zmir.

Robert W.Mc Intosh, C.R.Goeldner (1990) Tourism Principles, Practices.

SAVA, Vural. (1991) Kalknma Ekonomisi, stanbul.

UNAY, Cafer. (1993) Makroekonomi, Uluda nv. Basmevi, Bursa.

WTTC. (2002) World Travel and Tourism Council Special Reports.

YACI, zcan. (2003) Turizm Ekonomisi, Detay Yaynclk, Ankara.