Türki̇ye’de Çevre Yöneti̇m Si̇stemi̇ni̇n Merkezi̇ Örgütlenmesi̇

5 11 2014 TRKYEDE EVRE YNETM SSTEMNN MERKEZ RGTLENMES

http://mevzuatdergisi.com/2010/03a/02.htm 1/17

YIL: 13 SAYI: 147 MART 2010

nceki yazdr

Dr. Tan BAYKAL

TRKYEDE EVRE YNETM SSTEMNN MERKEZ RGTLENMES

zet evre sorunlarnn srekli olarak artmas ve tm insanl tehdit eden bir durum haline

gelmesi ulusal ve uluslararas boyutta politikalarn gelitirilmesine neden olmutur. Genel olarakevre Ynetim Sistemi, insann evre zerindeki etkisini azaltmasn ve doann kendiniyenileme yeteneini gelitirmesini amalamtr. Bu balamda, merkezi ynetimlere, ulusalpolitikalarn oluturulmas ve evre Ynetim Sistemlerinin uygulanmasnda nemli grevlerverilmesi gerekmektedir. Bu almada Trkiyedeki merkezi ynetimlerin, evre sorunlarhakkndaki entegre almalarna ve uygulamalarna yer verilmitir.

Anahtar Kelimeler: evre, evre Ynetimi, evre Ynetim Sistemi

rgtlenmesi, Merkezi Ynetimler THE CENTRAL ORGANIZATION OF

THE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT SYSTEM

IN TURKEY

Abstract Continuously increasing environmental problems that threaten all humanity have led to

the development of national and international policies. In general the EnvironmentalManagement System aims to reduce the human impact on the environment and improvenatures ability to renew itself. In this context, the central administrations must be given importantresponsibilities to create national policies and implement the Environmental ManagementSystem. In this study, Turkish central administrations integrated practices and applications withrespect to environmental issues are discussed.

Keywords: Environment, Environmental Management, Organization of the

Environmental Management System, Central Administrations

1. GR evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini nlemek devletin ve

vatandalarn devidir. Bunun iin evreye zen gsterme, kirlilii kaynanda nleme veevresel kaynaklar temkinli ve rasyonel kullanma bir gereklilik olmaktadr. Anayasann 56.
javascript:history.go(-1);javascript:window.print();javascript:window.print();http://mevzuatdergisi.com/yazarlar/tan-baykal.htm



Maddesi hem devlete hem de vatandalara sorumluluklar getirmektedir.

evre korumaya ilikin grevler eitli bakanlklar ve kurulular aracl ile yrtlm,

tm bu kurumlar arasnda egdm salamak amacyla 1978 ylndan itibaren nce Babakanlkevre rgt ile ve daha sonra mstearlk ya da genel mdrlk dzeyinde faaliyetlerleyrtlm ve sonu olarak evre ynetiminin st rgt olarak 1991 ylnda evre Bakanlkurulmutur.

evre ynetiminde merkezi rgtlenme, insann evre zerindeki etkisini asgaridzeye indirmek, doal dengenin kendini yenilemesine imkan vermek ve doal dengeninbozulmasn nlemek iin sorunlar ortaya karmak, toplumun evre bilincini arttrp evreninkorunmasna, gelitirilmesine katkda bulunmak ve bu amala kartlan yasa, ynetmelik vekararlara sk bir ekilde uyulmasn salamak amacyla rgtsel yaplar ve rgt ynetimioluturmutur.

evre ynetiminin amac insann yaamnda olumlu deiiklikler yaratacak biimde,

deiimi izleyebilmesini ve onun gereklerini yerine getirebilmesini salamaktr. Merkeziynetimin amac, evre ynetimini, insann yaam biiminin evreye uyum salamas ynndedeiimini ynetmektir.

Bu almada merkezi ynetimin entegre almalarnn deerlendirilmesine yerverilmitir. Merkezi ve yerel ynetimlerin evre sorunlarnn zmnde stlenecei rol tek tekkendi alarndan nemlidir. Merkezi ynetimlin evre sorunlar ile yapt mcadelede evresaln korumak ve evre kirlenmesini nlemek gibi grevleri lkemiz asndan olduu kadar,zellikle Avrupa Birliine katlm srecinde evre sorunlarnn zmnde salkl politikalarnuygulanmas asndan da nemlidir.

2. MERKEZ RGTLENME

Merkezi ynetim, kamu hizmetlerinde birlik ve btnl salamak amacyla sz

konusu hizmetlere ilikin karar ve faaliyetlerin merkezi hkmet ve onun hiyerarik yaps iindeyeralan rgtlerce yrtlmesi demektir (Erylmaz, 1998:53) .

Merkezi kurulularn almalarn, tarada kurduklar rgtler vastasyla yrtmeleri, yetki

geniliine dayanan bir uygulamadr. Bakanlklar gibi birok merkezi kuruluun, blge rgtleri debu tr bir rgtlenmenin rndr.

2.1. evre ve Orman Bakanl evre rgtlenmesi ile ilgili olarak herhangi bir oluumdan sz etmek, 1970'li yllara

kadar mmkn olmamtr. evre konularnda yaplan almalar birbirinden habersiz ve dankolmaktan teye gidememitir (zdemir, 1987:12). Bu tarihi takip eden yllarda hava kirliliininok byk boyutlara gelmesi gibi evre sorunlarnn ortaya ksyla, bu sorunlara zmgetirmek amacyla, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakannn bakanlnda alt Bakandan oluanevre Sorunlar Koordinasyon Kurulu 12.2.1973 gn ve 7/5836 sayl Bakanlar KuruluKararyla oluturulmutur. Kurulun almalarndan verimli bir sonu alnamamas zerine, 27.7.1978 gn ve 7/16041 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile Yksek evre Kurulu, Babakanlk



evre Mstearl ve Teknik nceleme Komisyonundan oluan, ``Babakanlk evre rgtkurulmutur (Resmi Gazete, 1978).

1983 ylnda 2872 sayl evre Kanunu oluturulmutur. 2872 sayl evre Kanunu ile

Bakanlk lke genelinde evre kaynaklarnn korunmas, gelitirilmesi, ortaya kan veya kacakkirlilie kar gerekli nlemlerin alnmas konusunda sorumlu tutulmutur. Bu Kanununa gre,Babakan veya grevlendirecei ilgili Devlet Bakannn bakanlnda ileri, Salk ve SosyalYardm, Ulatrma, Tarm ve Orman, Sanayi ve Teknoloji, Enerji ve Tabii Kaynaklar, mar veskan, Ky leri ve Kooperatifler Bakanlar ile DTP ve Babakanlk evre Mstearndan oluanYksek evre Kurulu, Merkezi Yksek evre Kurulunda; valinin bakanlnda il idare ubebakanlar, belediye bakan, eer o ilde varsa yksek retim kurulunun temsilcisi ve sanayiodas bakannn katlmasyla oluan Mahalli evre Kurulu da, illerde yer almtr.

Ancak evre Mstearl ve Babakanlk evre rgt almalarna uzun sre

devam edememi, yerine (evre Genel Mdrlnn Kurulu ve Grevleri Hakknda KanunHkmnde Kararname 8.6.1984 tarih ve 222 sayl KHK; Resmi Gazete 18.06.1984 say18435 Mkerrer'in. 30. Maddesi ile kaldrlm) Babakan, ya da grevlendirecei devletbakanna bal, tzel kiilie sahip, katma bteli bir kurulu olan ve de evre Kanununuuygulamakla sorumlu klnan evre Genel Mdrl oluturulmutur.

evre Mstearlnn genel mdrlk seviyesine getirilmesinin yadrganmas zerine,

9 Kasm 1989 tarih ve 389 sayl Kanun Hkmnde Kararnameye gre evre Mstearlyeniden kurulmutur.

evre Kanununun 9 uncu maddesine gre, Bakanlar Kurulunca zel evre Koruma

Blgesi olarak ilan edilmi ve edilecek olan yerlerde, evre deerlerini korumak ve evresorunlarn zmek iin tedbirler almak, bu alanlarn koruma ve kullanm esaslarn belirlemek,imar planlarn yapmak, mevcut her lekteki plan ve plan kararlarn revize etmek ve resenonaylamak amalaryla, 19.10.1989 tarihli ve 383 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile evrekorumayla alakal dier bir kurum olarak Babakanla bal, tzel kiilie sahip, zel evrekoruma blgelerindeki evresel sorunlar tespit etmek, zm iin tm tedbirleri a1mak, szkonusu alanlarn korunmak ve kullanlmasna ilikin yntemleri saptamak, imar planlarnyapmak veya revize etmek ile resen onaylamak olarak belirlenmi grevleri stlenen zelevre Koruma Kurumu Bakanl kurulmutur.

21 Austos 1991 tarih ve 20967 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 443 sayl Kanun

Hkmnde Kararname ile evre Bakanl kurulmutur. Ama evre alannda daha etkili birkurumsal yap oluturmaktr.

21.8.1991 tarihli Resmi Gazete de yaymlanan 444 sayl Kanun Hkmnde

Kararname ile tekilat emas iinde zel evre Koruma Kurumu Bakanl, bal kuruluolarak yeni kurulan evre Bakanlnn yannda yer almtr (T.C. evre Bakanl, 1991: 23).

evre Bakanl ve bu Bakanla bal, zel evre Koruma Kurumu Bakanl ile

merkezi ynetimin il ve ile rgtleri ile Belediyeler, l Mahalli evre Kurullar merkezirgtlendirme olarak, evre ynetiminin rgtsel teknik ve ynetsel koullar asndan yeterliolmamtr.

evre Bakanlnn kurulmas ile Babakanlk evre Mstearl kapanmtr. evre

Bakanlnn kurulu ve grevleri hakknda kanun hkmnde kararname (mlga)'nn, birinci ksm:ama, grev ve tekilat`ta, Madde 1 Bu Kanun Hkmnde Kararnamenin amac, evrenin



korunmas ve iyiletirilmesi, krsal ve kentsel alanda arazinin ve doal kaynaklarn en uygun veverimli ekilde kullanlmas ve korunmas, lkenin doal bitki ve hayvan varl ile doalzenginliklerinin korunmas, gelitirilmesi ve her trl evre kirliliinin nlenmesi iin evreBakanlnn kurulmasna, tekilat ve grevlerine ilikin esaslar dzenlemektir (Resmi GazeteTarihi, 1991) eklinde ifade edilmitir.

21 Austos 1991 tarih ve 20967 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 443 sayl Kanun

Hkmnde Kararname ile kurulan evre Bakanl, 2003 ylnda Orman Bakanl ilebirletirilmitir. Yasann 1. Maddesinde; evrenin korunmas ve iyiletirilmesi, krsal ve kentselalanda arazinin ve doal kaynaklarn en uygun ve verimli ekilde kullanlmas ve korunmas,lkenin doal bitki ve hayvan varl ile doal zenginliklerinin korunmas, gelitirilmesi ve ormanalanlarnn geniletilmesi, ormanlarn iinde ve bitiiinde yaayan kyllerin kalkndrlmas vebunun iin gerekli tedbirlerin alnmas, orman rnlerine olan ihtiyacn karlanmas ve ormanrnleri sanayinin gelitirilmesiama olarak belirlenmitir.

01.05.2003 tarihinde kabul edilen 4856 sayl yasa, T.C evre ve Orman Bakanl'nn

kurulmasndan bugne kadar karlm olan mevzuatlar iermektedir.4856 sayl Kanundaevre ve Orman Bakanlnn grevleri arasnda krsal alanlarn korunmas, bu alanlardan en iyi ekilde yararlanlmas, orman alanlarnn ve orman kylsnn kalkndrlmas yer almaktadr.Bakanlk ayrca her trl kirlenmeye kar nlem almak, kirlilik ile ilgili tespit ve lmleriyapmak, srdrlebilir kalknma ilkesi erevesinde evresel politikalar belirlemek, ulusal ormanvarln gelitirip, korumak gibi nemli grevler stlenmitir. 2872 sayl evre Kanunu ileBakanlk lke korumak gibi nemli grevler stlenmitir. 2872 Sayl evre Kanunu ile Bakanlklke genelinde evre kaynaklarnn korunmas, gelitirilmesi, ortaya kan veya kacak kirliliekar gerekli nlemlerin alnmas konusunda sorumlu tutulmutur.

01/05/2003 kabul tarihli, 08/05/2003 tarih ve 25102 sayl R.G.de yaymlanan 4856

sayl "evre ve Orman Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun" un 43. maddesi ileyrrlkten kaldrlmtr.

08 /05/ 2003 tarih ve 25102 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 4856 sayl evre

ve Orman Bakanl Tekilt Ve Grevleri Hakknda Kanunda, evre ve OrmanBakanlnn grevleri arasnda krsal alanlarn korunmas, bu alanlardan en iyi ekilde

yararlanlmas, orman alanlarnn ve orman kylsnn kalkndrlmas yer almaktadr.

Bakanlk ayrca her trl kirlenmeye kar nlem almak, kirlilik ile ilgili tespit velmleri yapmak, srdrlebilir kalknma ilkesi erevesinde evresel politikalar

belirlemek, ulusal orman varln gelitirip, korumak gibi nemli grevler stlenmitir.

4856 evre ve Orman Bakanl Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanunla, evre ve

Orman Bakanlna verilen grev ve hizmetlerin daha hzl ve verimli yrtlmesi amacylahazrlanp, 27/02/2004 tarihli evre ve Orman Bakanl Yetki Devri-mza ve BlmTalimat'nn revize edilmesine ihtiya duyulmu olup, kalknma plan ve programlarda ngrlenama, ilke, politika, hedef ve tedbirleri gerekletirmek, hizmetlerin aksatlmadan verimli, etkinve srekli yrtlebilmesi iin, Yetki Devri mza ve Blm Talimat yrrle konmutur (T.C.evre ve Orman Bakanl, 2006 )

31/08/1956 tarih ve 9402 sayl Resmi Gazete`de yaynlanan 6831 sayl Orman Kanunu

kapsamnda, Bakanlk lke genelindeki orman alanlarnn gelitirilmesi, korunmas ve etkinkullanm, orman alanlar yaknndaki orman kylsnn desteklenmesi ve orman ile bark biranlay iinde kalkndrlmas konularnda yetkilidir.



(Ek fkra: 26/5/2004-5177/34 md.) Madencilik faaliyetlerinin ve faaliyetlerle ilgili her

trl yer, yol, bina ile tesislerin hkmi ahsiyeti haiz amme messeselerine ait ormanlarda veyazel ormanlarda yaplmak istenmesi halinde evre ve Orman Bakanlnca izin verilebilir. Butakdirde kullanm bedeli, kullanm sresi, yaplan bina ve tesislerin devri gibi hususlar genelhkmlere uygun olarak taraflarca tespit edilir.

23/07/1995 tarih ve 22355 sayl Resmi Gazete'de yaynlanan 4122 sayl Milli

Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlik Kanunu orman alanlarnn arttrlmas amacylakarlm olup, bu kanunla krsal ve kentsel alanlarda aalandrma yapma ve bu konudayardmda bulunma konusunda evre ve Orman Bakanl grevlendirilmitir.

09.08.1983 tarih ve 18132 sayl Resmi Gazete`de yaynlanan 2873 sayl Milli Parklar

Kanunu, milli park alanlar ile ilgili olarak, evre ve Orman Bakanln yetkili klmtr. 26/04/2006 tarihli ve 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair

Kanun,

9/8/1983 tarihli ve 2872 sayl evre Kanununun 1 inci maddesi aadaki ekildedeitirilmitir.

Madde 1 Bu Kanunun amac, btn canllarn ortak varl olan evrenin, srdrlebilirevre ve srdrlebilir kalknma ilkeleri dorultusunda korunmasn salamaktr.

2872 sayl Kanunun kinci Blmnn bal "Yksek evre Kurulu ve Grevleri"

olarak deitirilmi ve mlga 4 nc maddesi bal ile birlikte aadaki ekilde yenidendzenlenmitir.

Madde 4 Babakann bakanlnda, Babakann bulunmad zamanlarda evre ve

Orman Bakannn bakanlnda, Babakann belirleyecei sayda Bakan ile BakanlkMstearndan oluan Yksek evre Kurulu kurulmutur.

Dier bakanlar gndeme gre Kurul toplantlarna bakan tarafndan arlabilir.Kurul ylda en az bir defa toplanr.Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlka yrtlr.Kurulun almalar ile ilgili konularda n hazrlk ve deerlendirme yapmak zere,

Bakanlk Mstearnn bakanlnda ilgili bakanlk mstearlar, dier kurum ve kurulularn enst dzey yetkili amirlerinin katlm ile toplantlar dzenlenir. Bu toplantlara gndeme gre ilgilikamu kurumu niteliindeki kurulularn birlik temsilcileri, meslek kurulular, sivil toplumkurulular, yerel ynetim temsilcileri, niversite temsilcileri ve bilimsel kurulularn temsilcileridavet edilir.

Kurulun alma usul ve esaslar ile dier hususlar ynetmelikle belirlenir."2872 sayl Kanunun mlga 5 inci maddesi bal ile birlikte Yksek evre Kurulunun

grevleri yeniden dzenlenmitir.Yksek evre Kurulunun grevleri unlardr:a) Etkin bir evre ynetiminin salanmas iin hedef, politika ve strateji belirlemek.b) Srdrlebilir kalknma ilkesi erevesinde ekonomik kararlara evre boyutunun

dhil edilmesine imkn veren hukuk ve idar tedbirleri belirlemek.c) Birden fazla bakanlk ve kuruluu ilgilendiren evre konularna ilikin uyumazlklarda

nihai karar vermek. evre koruma ile ilgili dier kurum ve kurululara bakacak olursak, evre ve Orman

Bakanl dnda Salk Bakanl, Tarm ve Ky leri Bakanl, Bayndrlk ve skan Bakanl,Kltr ve Turizm Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl , Milli Eitim Bakanl, alma



ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Ulatrma Bakanl, Sanayi ve Ticaret Bakanlnn da kurulu vegrevleri arasnda evreyi ilgilendiren konular vardr. evre ynetimi konusunda dorudan yada dolayl grevleri stlenmilerdir. evre ve Orman Bakanl'nn dndaki btn bakanlklarevre politikalarn yrten ve sorumluluk tayan kurulular oluturmulardr.

2.2. Salk Bakanl

Salk Bakanl, evre ynetiminin nemli bir unsurudur. Salk koullarn dzenleme,

birey ve toplum salna hizmet etme, halka salk hizmetlerini ulatrma, yerel ynetimlerle veilgili dier kurulularla ibirlii iinde evre saln ilgilendiren konularda gereken nlemlerialma, aldrma ve izleme gibi grevleri stlenmitir.

Salk Bakanl kuruluundan itibaren evre salnn korunmas amacylaalmalarda bulunmutur. Bakanlk bu konularda; 2872 Sayl evre Kanunu, 1593 Sayl UmumiHfzsshha Kanunu, 508 Sayl Gayri Shhi Messeseler Ynetmelii, 19269 sayl ResmiGazetede yaymlanan Hava Kalitesi Kontrol Ynetmelii, 25687 sayl Resmi Gazetedeyaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii kapsamnda nemli grevler stlenmitir. Ama, halk sal ve evre saln en etkili bir ekilde korumaktr. Bunun iin evreyi ve toplumsaln yakndan ilgilendiren ve etkileyen hava, su, toprak, grlt kirlilii gibi insan salnyakndan ilgilendiren konularda yasa ve dier ilgili mevzuat erevesinde almalar yaplmtr.

Oluan geliimler sonucu son yllarda yrrle giren kanun, tzk ve ynetmeliklerle

Bakanlklarn grev yetki ve sorumluluklarnda byk oranda deiiklikler meydana gelmi, bunlara paralel olarak Salk Bakanl ve Valiliklerde bulunan Gda ve evre Kontrol ubeMdrlklerinin grev alanlarnda da bir takm farkllklar olumutur. Bu grevler (T.C. SalkBakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl, 2005) ok eitli alanlarda yaplmaktadr.

Fert, toplum ve evre sal ile gvenliini, genel sal tehdit eden ve/veya etkileyen

risk faktrlerini/unsurlarn belirlemek, mevcut ve olas durumlarn izlemek, evre sal etkideerlendirme aratrma ve almalarn yrtmek, Bu risk faktrlerine/unsurlarna ait, ilgilikurum, kurulu, tzel kiilikler ve ahslarn faaliyetlerini izlemek, murakabe etmek vedeerlendirmek, evresel risk faktrlerine ilikin salk etkilenmelerini izlemek ve Dnya SalkTekilat kriterlerine uygun olarak salk etki deerlendirmelerinde bulunmak, niversitelerin ilgiliblmleri, kamu kurum ve kurulular ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular,gerektiinde zel sektr ve sivil toplum kurulular ve ilgili birimlerle ibirlii ierisinde,personelin toplu, ferdi veya kurumsal hizmet ii eitimlerinin plan ve programn yapmak, bu planve programn gereklemesini salamak, l dzeyinde evre sal sorunlarn tespit etmek,nedenlerini aratrmak, zmlenmesi iin gerekli nlemleri almak, aldrmak ve nerilerdebulunmak, Grev ve yetkileri kapsamnda toplum saln dorudan ve dolayl olarak ilgilendirenkonularda gerektiinde ilgili kurum ve kurulularla gr alveriinde bulunarak, gerekli groluturmak, Gda ve su kaynakl hastalk ihbarnn epidemiyolojik deerlendirilmesinde ve gereklitedbirlerin alnmasnda ilgili birimlerle ibirlii ierisinde gda, su ve pestisit zehirlenmesiolaylarna en ksa srede mdahale ederek inceleme ve aratrma yapmak, numune almak aylkzehirlenme istatistiklerini hazrlayarak Bakanla gndermek, Halka yeterli ve salkl su teminiile su kaynaklarnn korunmas konusunda aratrma dzenleme, gelitirme kontrol ve denetimhizmetlerini planlamak, denetlemek, ilgili kurum ve kurulularla ibirlii ierisinde gerekli hertrl tedbirleri almak veya aldrtmak, Kanalizasyon, p ve sanayi atklar v.b. kat ve sv atklarlailgili denetim ve slah hizmetlerini, ilgili kurum ve kurulularla ibirlii ierisinde yrtmek, gereklinlemleri almak ve aldrtmak, -Hava, su ve toprak kirlenmesiyle ilgili hizmetleri denetlemek, ilgilikurum ve kurulularla ibirlii iinde gerekli nlemleri almak ve aldrtmak, Grnt kirlilii ile risk



kirlilii konularnda aratrmalar yapmak, izleme ve denetleme plan ve programlarn hazrlaypuygulamaya koymak, sonularna gre gerekli tedbirleri almak/aldrtmak, Elektromanyetikkirlilikle ilgili aratrma ve denetim faaliyetlerini, yrtmek, gerekli tedbirleri almak ve aldrtmak,Radyasyon sal ve gvenlii (iyonlatrc olmayan radyasyon dahil) hakkndaki almalarilgili birim kurum ve kurulularla ibirlii ierisinde yrtmek, gerekli tedbirleri almak vealdrtmak, Grlt kirliliiyle ilgili almalar ilgili birim, kurum ve kurulularla ibirlii ierisindeyrtmek, gerekli tedbirleri almak ve aldrtmak, Dier kamu kurum ve kurulularnca verilen izinve ruhsatlandrma aamasnda oluturulan inceleme kurullarna itirak etmek ve gr bildirmek,Organize sanayi blgeleri-Endstri Blgeleri kurulmas amacyla oluturulan yer seimkomisyonlarna itirak etmek, Halkn saln tehlikeye drecek; afetleri ve evredeimelerini izlemek, etkilerini aratrmak, doal afetler ve olaanst durumlarda acil evresal hizmetlerinin planlanmas ve yerine getirilmesi ve evre salnn korunmas amacylailgili kurulularla ibirlii yapmak, gerekli tedbirleri almak ve aldrtmak, evre salnnkorunmasnda gerekli nlemleri almayanlar hakknda uyardan balayarak her trl yasalilemlerin uygulanmasn salamak, evresel biyogvenlik ile ilgili almalar ilgili birim kurumve kurulularla ibirlii ierisinde yrtmek, gerekli tedbirleri almak ve aldrtmak, Doalkaynaklarn korunmas amacyla; pestisitlerin ve dier evre kirleticilerinin kontrol altna alnmas,almalarn planlamak ve uygulanmasn salamak, retilen veya ithal edilen halk salalannda kullanlan pestisitlerin ve yzey dezenfektanlarnn ruhsatlandrma ve izin ilemlerininyrtlmesini salamak, Sanayi kurulular ile faaliyetleri esnasnda halkn salk ve huzurunubozabilecek veya evre kirlenmesine neden olabilecek her trl tesis ve iletmelerin salauygun hizmet vermesi amacyla; aratrma, dzenleme, gelitirme, kontrol ve denetim planlaryapmak, uygulamak, deerlendirmek ve gerekli tedbirleri almak/aldrmaktr

evresel Etki Deerlendirmesi (ED) almalarna katlmak, ilgili konularda gr

bildirmek, l Mahalli evre kuruluna ve almalarna katlmak, Grev kapsamna girenkonularda l Hfzshha Kuruluna katlmak gibi grevlerden olumaktadr. Bakanlk sularnkalitesinin lmek amacyla her yl dzenli lmler yapmaktadr. Bakanlk ayrca, sahip olduusalk ocaklar ile tedavi hizmetleri yannda koruyucu hekimlik hizmeti de vermektedir. Bakanlkbu kapsamda, kylerdeki gbrelikleri, tuvaletleri, amarlklar, ime ve kullanma amacylaalm bulunan kuyular denetlemektedir. Bakanlk ayrca halk sal ile ilgili kurumlarn kontrolve ruhsatlandrmasn yrtmek bakanla bal il ve ilelerdeki laboratuarlar vastasyla, her trlkirlilik lm yaplabilmektedir (Yavuz,2007:1-22) Ayrca su ve gda denetimi, gayrishhimessese denetimi, evresel tehlikelerin deerlendirilmesi ve lmler de, cevre salhizmetleri olarak Bakanlk tarafndan gerekletirilmektedir.

Trkiyede yrtlen salk hizmetlerinin dayand yasal mevzuat ve kanunlar, Salk

Bakanlnn grevleri asndan Umumi Hfzsshha Kanunu (1930), 224 sayl SalkHizmetlerinin Sosyalletirilmesi Hakknda Kanun (1961), Salk Bakanl Tekilat ve GrevleriHakknda K.H.K. (1983), Salk Hizmetleri Temel Kanunu ( 1987) olarak deerlendirilir(Eskioak, 2007: 23). Tam istihdam, insanca yaama iin gerekli gelir, sosyal gvenlik, insanclalma ortam ile su, atk, ulam, grltsz ortam, kltr, sanat gibi kentsel ve krsal alt yap vekonut, eitim, temsiliyet, bartan oluan salkl yaama hakk ile eit, corafi ve kltrel yndenulalabilir, tm nfusu kapsayan, cretsiz, nitelikli salk hizmetlerinden yararlanma hakk olansalk hakk, Salk Bakanlnn temel destekleri iinde savunduu ve uygulad konulardandr.

2.3. Bayndrlk ve skan Bakanl

Bayndrlk ve skan Bakanl, mar planlar alannda bir takm dzenlemeler yapma,ime suyu ve kanalizasyon projelerini D.S..vastasyla inceme, yer alt ve yer st su kaynaklarn



kirlenmeye kar koruma, Karayollar Genel Mdrl aracl ile yol boylarn gelitirme,dinlenme yerlerinin kurulmasn salanma gibi bir takm almalarla evre ynetiminin birparas konumundadr.

Bakanlk, bata 3194 Sayl mar Kanunu olmak zere, 2863 sayl Kltr ve TabiatVarlklarn Koruma Kanunu, 2634 Sayl Turizmi Tevik Kanunu ile 2873 sayl Milli ParklarKanunu uyarnca eitli imar yetkilerine sahiptir. Bakanlk bu yetkilerin dnda Bataklk AlanlarnKurutulmas ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkndaki Kanun ile 03.08.1990 tarihli KyKanununun Uygulanmasna Dair Ynetmelik kapsamnda yetkilere sahiptir.

Bakanlk, dier bakanlklarn hizmet alanna giren konulara ilikin faaliyetlerinde,Babakanlka belirlenen esaslar erevesinde ilgili bakanlklara danmak ve gerekli ibirliive koordinasyonu salamakta ykmldr (Bayndrlk ve skan Bakanlnn Tekilat ve Grevleri

Hakknda Kanun Hkmnde Kararname, 1983)

2.4. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl verimli, etkin, gvenli ve evreye duyarl ekilde

deerlendirerek, lkenin da bamlln azaltmay ve lke refahna en yksek katky salamaygrev edinmitir.

1980li yllarn sonlarndan balayarak, sera etkisine neden olan gazlarn iklim

deiikliklerine neden olmas sebebiyle ortaya kan uluslararas kayg sonucunda, 1997 ylndaBirlemi Milletlerin ve uluslararas kurulularn nclnde almalar yaplm, sonucundageni bir katlmla klim Deiiklii ereve Szlemesi ve Kyoto Protokol 163 lke tarafndankabul edilmi ve imzalanmtr. Kyoto Protokol, lkelerin atmosfere saldklar karbon miktarn1990 ylndaki dzeylere drmelerini gerekli klmtr (Baykal,2009: 228).

Kresel snma ve iklim deiiklii konusunun ciddiyeti ve gerekilii zerinde

uluslararas boyutta gr birlii salanm olup, evre ve enerji alannda atk ynetimi, saharehabilitasyonlar, emisyonlar ve grlt konularnda nemli ilerlemeler kaydedilmitir.lkemizde, evresel Etki Deerlendirme Ynetmelii ve Endstriyel Tesislerden KaynaklananHava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii yrrlkte olup, bu kapsamda yeni ina edilen elektrikretim santralleri, bahse konu ynetmeliklere gre yaplmakta ve santrallerden kaynaklananemisyon deerleri dzenli olarak kontrol edilmektedir.

4990 Sayl Kanunla Trkiyenin, klim Deiiklii ereve Szlemesine katlmasnn

uygun olduu belirlenmi olup, 18 Aralk 2003 de szlemeye taraf olunmutur. evre ve OrmanBakanl evre Ynetimi Genel Mdrl ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Enerji leriGenel Mdrl Enerji Sektrnde Sera Gaz Azaltm alma Grubunun koordinatrlnstlenmilerdir.

Daha sonra 5/2/2009 tarihli ve 5836 sayl Kanunla katlma uygun bulunup, Birlemi

Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine Ynelik Kyoto Protokolne katlmagerekletirilmitir. (Baykal,2009: 228).

Son yllarda ne kan alternatif enerji, yenilenebilir enerji kaynaklarnn elektrik

retiminde kullanlmas ve nkleer enerjinin elektrik retimine dahil edilmesi gibi yenidzenlemeler vardr. Bu da verimli enerjinin, verimli ve tasarruflu tketimin gereksinmesidir.

Trkiye, sanayileme hedefini srdren gelimekte olan bir lkedir. Kontrolsz olarak



artan nfus, elektrik enerjisine olan talebi de nemli lde arttrmtr. Trkiyede elektrikenerjisi istemi, arlkl olarak termik ve hidrolik kaynaklardan karlanmaktadr. Jeotermal verzgar enerjisi ve yenilenebilir dier enerji kaynaklarnn pay ok dktr. Termik retimde,enerji kaynaklar arasnda linyit nemli bir yer tutmaktadr. Termik elektrik enerjisi retiminde,doal gazn pay giderek artmaktadr. Takmr, linyit gibi yerli enerji kaynaklarnn nemi dedevam etmektedir.(Trke, 2002:6 )

Enerji retiminde evreyi en ok kirleten, fosil yaktlardr. Fosil yaktlarn kullanlmas,

karbondioksit gaz biiminde karbon aa kmasna yol aar. Karbondioksit ise iklimdeiiklii yaratan insan etkinliklerinin yayd en nemli sera gazdr. Fosil yaktlardan olankmrn konvansiyonel yakma sistemleriyle yaklmasnn, gelitirilmi yakma tekniklerininuygulanmasnn, baca gazi artma sistemleri ile evreye verilen olumsuz etkilerin azaltlmayaallmasnn gayretleri grlmektedir. Bunun yannda evreyi daha az kirletecek teknolojileruygulamaya konulmakta ve retimde yksek verim, daha az yakt tketimi ve yakt rezervlerininen ekonomik ekilde kullanlmas ve de evreye daha az zarar verilmesi almalar ncelikkazanmtr. Bu da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ile evre ve Orman Bakanl arasndakibirbirini destekleyen almalarn nemini ortaya koymaktadr.

21.6.2005 gnl, 25852 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren

"Madencilik Faaliyetleri zin Ynetmelii3213 sayl Maden Kanunu'nun deiik 7. maddesinin1.fkras;"Orman, muhafaza orman, aalandrma alanlar, kara avcl alanlar, zel korumablgeleri, milli parklar, tabiat parklar, tabiat ant, tabiat koruma alan, tarm, mera, sit alanlar, suhavzalar, ky alanlar ve sahil eritleri, karasular, turizm blgeleri, alanlar ve merkezleri ile kltrve turizm koruma ve geliim blgeleri, askeri yasak blgeler ve imar alanlar ile mcaviralanlarda madencilik faaliyetlerinin evresel etki deerlendirmesi, gayri shhi messeseler ileilgili hususlar dahil hangi esaslara gre yrtlecei ilgili bakanlklarn gr alnarak BakanlarKurulu tarafndan karlacak bir ynetmelikle belirlenir" ifadesine yer vermitir.

Anlan Yasa hkmnn ise Anayasa Mahkemesinin (11.6.2009 gnl, 27255 sayl

Resmi Gazete'de yaymlanan) 15.1.2009 gnl, E:2004/70, K:2009/7 sayl kararyla; 3213 saylYasa'nn 7. maddesinin birinci fkrasnda belirtilen yerlerdeki madencilik faaliyetlerininyrtlmesine ilikin esaslarn yasada dzenlenmesi gerekirken iptali istenen kural ile buhususlara ilikin dzenlemenin Bakanlar Kurulu tarafndan karlacak ynetmelie braklmasnn, Anayasann 2., 43., 63. ve 168. maddelerine aykr olduu gerekesiyle iptaline karar verilmive iptal nedeniyle doacak hukuksal boluk kamu yararn ihlal edici nitelikte grldnden,Anayasa'nn 153.maddesinin nc fkrasyla 2949 sayl Yasa'nn 53.maddesinin drdnc vebeinci fkralar gereince iptal hkmnn, kararn Resmi Gazete'de yaymlanmasndanbalayarak bir yl sonra yrrle girmesine hkmedilmitir.

Burada evreyi kabul edilemeyecek lde olumsuz ynde etkilemenin saptanmas

sz konusu olmutur. Gnmzde evrenin kirlendikten veya bozulduktan sonra eski halegetirilmesinin ok klfetli olmas, hatta kimi durumlarda olanaksz bulunmas nedeniyle, kirlenenevreyi temizleme veya bozulan evreyi onarma yerine, olumsuz etkileri batan nlemeninyntemleri aranmaktadr. ED, kalknma ve ekonomik gelime iin yaplacak yatrm vefaaliyetlerin, doay tahrip etmeden ve evreyi kirletmeden gerekletirilmesinde kullanlanyntemlerden birisidir. ED ile korunmaya allan temel unsur, evre ve bu evre ierisindekivarlklardr.

2.5. Sanayi ve Ticaret Bakanl

Salkl ve dengeli bir evrede yaayabilmek herkesin hakkdr. Bu haktan yararlanmak



evreyi korumak, evreyi gelitirmekle mmkndr. Yaanlabilir bir evre iin desanayicilerimize byk grevler dmektedir. Gelien dnyada, ihtiyalarmzn byk bir ksmsanayinin rettii mal ve hizmetlerle karlanmaktadr. Sanayi toplum ile etkileim iindedir.rettii mal ve hizmetler, toplum iin olmasna ramen, yine toplum iin nem arz eden evreyezarar vermeme de sanayinin esas amac olmaldr.

Sanayi ve Ticaret Bakanl'nn evre koruma amal gerekletirdii tebli v.s.deerlendirmelerden, 26.02.2003 tarihli ve 25032 sayl Ev Aletlerinden evreye Yaylan

Grltye likin Tebli , ev aletlerinden evreye yaylan grltnn en aza indirilmesini

temin ile tketicilerin evreye yaylan grlt dzeyi dk cihazlar tercih edebilmelerini

salamak iin, elektrik enerjisi ile alan ev aletlerinin grlt etiketlemesi ile ilgili kurallar

ve performans standartlarn belirlemektir amacn iermektedir. Ayrca teblide, Grltye

likin Bilgi, Etiket, Piyasaya Arzn Yasaklanmamas ve Kstlanmamas, Test Yntemi,

nlemlere yer verilmitir.

Enerji le lgili rnlerin evreye Duyarl Tasarmna likin Ynetmelik enerji

ile ilgili rnlerin piyasaya arz edilebilmesi veya hizmete sunulabilmesi iin, bu

rnlerin tasarmnda uyulmas zorunlu olan evresel artlarn erevesini belirlemek

suretiyle enerji verimliliini, evre koruma dzeyini ve enerji arz gvenliini artraraksrdrlebilir kalknmaya katkda bulunma amacn iermektedir.2009 ylndaki basit

set st sinyal dntrclerin evreye duyarl tasarm gereklerine dair tebli

evreye verilen nemi gstermektedir.

Makineler, Sivil Kullanm in Patlayclar, Motorlu Tatlar, Tarm ve Ormanclkta

Kullanlan Tekerlekli Traktrler, Kaldrma ve Mekanik Tama Aralar, Ev Aletleri, Gaz YakanAletler, naatlarda Kullanlan Makineleri ve Ekipmanlar, Basnl Kaplar, l Aletleri,Elektrikli Materyaller, Tekstil rnleri, Gda Maddeleri Sanayi ve Ticaret Bakanl'nn sorumluolduu rn gruplarndandr. evre ve Orman Bakanl evrenin korunmas, hava kirlilii, grltkirlilii asndan bu rn gruplaryla sorumluluk iindedir. Bunun neticesinde desteklenenekonomi olmaktadr. Bu anlaytan hareketle evre ve Orman Bakanl ile Sanayi ve TicaretBakanl arasnda 04.03.2007 tarihindeAalandrma Seferberlii Protokol dzenlenmitir.Aalandrma Seferberliine Sanayi ve Ticaret Bakanl da btn personeli ve tekilatyladestek vermitir.

2.6. Milli Eitim Bakanl

Milli Eitim Bakanl ve evre Bakanl arasnda, evre Bakanlnn kuruluundan

itibaren bilinlenme amacn tayan almalarn varl kendisini gstermitir. Sivil toplumkurulularnn da destei iinde okullarla olan almalarda evre, evre koruma temal resim,karikatr, bilgi yarmalar gibi yarmalar dzenlenmi, sosyal sorumluluk projelerine yerverilmitir.

2005 ylnda Milli Eitim Bakanl, evre ve Orman Bakanl ile Merkezi ve Dou

Avrupa Blgesel evre Merkezi cra Direktrl, evre bilinci kazandrlmas amacyla okullaraYeil Kutu gnderilmesine ynelik protokol imzalamlardr. lerinde retmen el kitab vevideo kaset ile interaktif tablolarn, izgi filmlerin yer ald bir CD-Rom`un bulunduu YeilKutu, evre bilinci oluturulmak amacyla gerekletirilen bir uluslararas proje olmutur.

Bu uluslararas projeden baka, Milli Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrl,



ilkretim okullarndaki rencilerde evre bilincinin gelitirilmesi, evre kirliliinin nlenmesi veokul evrelerinin gzelletirilmesi amacyla, Mavi Gk, Yeil Yaprak projesini balatmtr.

Bakanlk ayrca bu projede aalandrma almalarnn yaplmasn, doal evrenin

korunmasn, rencilerde problem zme, karar verme ve ibirlii becerilerinin gelitirilmesini,okullarda rekabet ortamnn oluturulmasn salamtr. ( Milli Eitim Bakanl, 2010).

Bu proje kapsamnda il milli eitim mdrlkleri tarafndan, Mavi Gk, Yeil Yaprak

Projesi Deerlendirme Komisyonu oluturulmutur. Projeye gre, evre bilincinin gelitirilmesiile ilgili olarak, deerlendirme sonucuna gre okullara, bayrak ve sertifika verilmitir. evrebilincinin gelitirilmesi 3 grupta deerlendirilmeye alnmtr. Atklar ve geri dnm, Okulungrnm ve Kirlilii nleme tedbirleri ve evre eitimi.

Atklarn okulun p kutularnda dzenli olarak toplanmas, okul binasnn bakm, okul

bahesinde oyun park ve p kovasnn olmas gibi grsel dzenlemelerin yannda, okuldaevre ile ilgili aktivitelerin, evre projelerinin, evre gezilerinin yaplp bunlar zerinde allmasyaplmas gerekli deerlendirmelerdir. (Milli Eitim Bakanl, 2010)

evre bilincini gelitirmek amacyla uygulamaya koyulan baka bir proje,

Beyaz Bayrak projesidir. l Salk Mdrl, Milli Eitim Mdrl ile evre ve Salk

l Mdrl'nn ibirlii erevesince gelitirilen bu proje, toplum saln koruma ve

gelitirme, yaam kalitesini ykseltmede evre temizliin nemine dikkatleri ekerek,

okullarn her birinin rnek okul olmasn tevik etmitir. Proje kapsamnda temizlikternek olan okullara beyaz bayrak verilmitir. Bylece evre bilinci on plana

karlmtr. (Milli Eitim Bakanl, 2010)

2.7. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl alma hayatn, alanlarn saln ve gvenliini dzenlemek, denetlemek ve sosyal

gvenlik imknn salamak, bu imkn yaygnlatrmak ve gelitirmek, alma hayatndandoan hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek, alma artlarnn evre koullar ile ilikiliolduunu gz nnde bulundurmak, tedbirler almak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnnamalarndandr. alma yaamnn dzenlenmesi, ii sal ve i gvenliini salayacakdzenlemeler yaplrken evresel deerlerin dikkate alnmas gerekmektedir. Bunun iin;

alma hayatn dzenleyici, kolaylatrc ve koruyucu tedbirler almak, alma

hayatndaki mevcut ve muhtemel meseleleri ve zm yollarn aratrmak, alanlarn hayatseviyesini ykseltecek tedbirler almak, sosyal adalet ve sosyal refahn gereklemesi iinalmak, alma hayatn gelitirmek iin alanlar koruyucu ve almay destekleyicidavranlarda bulunmak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn 09/01/1985 tarih ve 3146sayl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun`un amalarndan olduu gibi yetki vesorumluluklarndandr. Bu da Anayasamzn salk hizmetleri ve evrenin korunmas maddesinin (Trkiye Cumhuriyeti Anayasas, 1982:Madde 56) ierii ile uyum salamaktadr. alma veSosyal Gvenlik Bakanl'nn alma hayatndaki koullar iyiletirmenin sebeplerinden biri,ulusal ve uluslararas evre politikalar konularnda aratrmalar yapmaktr.

2.8. Ulatrma Bakanl

Ulatrma Bakanlnn, ulatrma ve haberleme hizmetlerinin ekonomik, teknik ve



sosyal ihtiyalara, kamu yarar ve milli gvenlik amalarna uygun kurulmasn ve yrtlmesinisalamak amal almalar, evresel deerlerle ilgili faaliyetler olarak deerlendirilebilir. Hava,deniz, karayollar, demiryollar, posta iletmesi gibi kurulular bulunan Ulatrma Bakanl,faaliyetlerini srdrrken evresel deerleri de gz nnde tutmak durumundadr.

2918 sayl karayollar trafik kanunu 18 Haziran 1985 tarihinde yrrle girmitir. 2918sayl karayollar trafik kanunu; karayollarnda can ve mal gvenlii ynnden trafik dzenininsalanmas ve btn konularda alnacak tedbirlerin belirlenmesi amacyla karlmtr. 2918sayl kanun trafikle ilgili artlar, kurallar hak ve mesuliyetleri, ilgili kurulular ve bunlarn grev,yetki ve sorumluluklarn alma usullerini ve dier birok hkmlerini belirlemektedir. Ayrcakarayolu dndaki alanlardan kamuya ak olanlar ile park, bahe park yeri, garaj yolcu ve eyaterminali, servis ve akaryakt istasyonlarnda karayolu tat trafii iin faydalanlan yerlerde (Karayollar Trafik Kanununun Ama ve Kapsam Mevzuat, 1985) cevre ile balantl oluumlarsz konusudur. Karayollar Trafik Kanunu, trafik hizmetleriyle ilgili olan dier kanunlarda verilengrevlerin ileri Bakanlnca yetkili klnan dier kurum ve kurulularca ibirlii iindeyrtlmesi esasn getirmitir.

Trafik ile ilgili grevli Kurulular, Komisyonlar Grev ve Yetkileri iinde, 2918 Sayl

Karayollar Trafik Kanunu ile yetkili klnan Bakanlk, kurum, kurulu ve komisyonlar bunlarn grevve yetkileri iinde T.C. evre ve Orman Bakanl, evre Koruma Genel Mdrl belirtilmitir.Buna gre, evre ve Orman Bakanlnn grev ve yetkileri iinde, ky yollar iin saylan grevve hizmetlerden zorunlu ve gerekli grlenler, orman yollar iinde geerlidir.2872 sayl evreKanunu ile ynetmelikler erevesinde belirtilen grevleri yapar (Karayollar Trafik KanunununAma ve Kapsam Mevzuat, 1985).

Karayollar genel yol politikasna gre ise bunlar; Ana stikamet Yollar, Ekspres ve

Otoyollar, Uluslararas Yollar ve Turistik Yollar olmak zere 4 gruba ayrlmaktadr. Turistik yollarnyapm ve bakm, Kltr ve Turizm Bakanlnca salanan finansmanla Karayollar GenelMdrl tarafndan yaplmaktadr. ehir ii yollar ise Belediyelerin sorumluluundadr. Kyyollar Ky Hizmetleri Genel Mdrlnn, Orman yollar evre ve Orman Bakanlnnsorumluluundadr.(T.C. evre ve Orman Bakanl, 2004: 381-382 )

Dier bir nemli evre sorunu, demiryollar ulamndan kaynaklanan sorundur. Hava

doulu sesler, darbe sesleri ve mekanik vibrasyonlar olmak zere trl tren grlts vardr.Trenlerin nitelikleri, dizel trenlerin elektrikli trenlere gre 90 dBA zerinde kardklar ses dzeyi,trenin hz, raylarn durumu, vagon says etkenlerine bal olarak trenlerin kardklar grlt,yerleim alanlarnn tren yoluna ve istasyona yaknl dolaysyla grlt kirliliine sebepolmaktadr.

Havaalanlarnn sebebiyet verdii evre sorunlarn, alan yeri seimi ve grlt kirlilii

olmak zere iki grupta toplamak mmkndr. ncelikle alan yerinin tespiti sonucu, bu arazizerindeki aa, bitki ve hayvan poplasyonunun ciddi bir ekilde zarara uramas, inaatlabirlikte oluan hafriyat atklar ve dier kati ve sulu atklarn getirdii kirlilik, havaalannn hizmetealmn takiben bata uaklar olmak zere meydana gelen grlt kirlilii yeterince sorunolumasna sebep olmaktadr. zellikle uaklarn kartm olduu 100 dBA zerindeki ses,ncelikle havaalanlarnn yerleim alanlarna yaknl ve i ielii dolaysyla byk sorunyaratmaktadr (T.C. evre ve Orman Bakanl, 2004 :387 )

Bunlarn dnda deniz ulamnn da nemi, ekonomik oluu dolaysyla gz ard

edilemez. Gerek limanlarmz, gerek iskelelerimiz fiziki kapasiteleriyle; gerekse tamakapasitesinin yksekliiyle bunu destekler niteliktedir. Ancak denizlerde oluan insan kkenlikirliliin ana unsurlar; denizlerin havadan kirletilmesi, kara kkenli kirleticiler tarafndan



kirletilmesi ve denizlerin deniz kkenli kirleticiler tarafndan kirletilmesidir (Baykal; Baykal veAyan, 2009: 97).

Gemilerin rettikleri atklar ve yk atklar, gemilerden ve uaklardan boaltma veya

denizde yakmadan kaynaklanan kirlilik, kaza sonucu veya kasti deniz kirlilii ( Baykal, Baykal veAyan, 2009:114, 118 ) denizlerdeki evre sorunlarn ortaya koymaktadr.

Tarm ve Ky ileri Bakanl ile evre ve Orman Bakanl arasnda protokol

yaplmtr. Buna gre; Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlii Eylem Plan kapsamnda;Tarm ve Ky leri Bakanl ile evre ve Orman Bakanl tarafndan Mera Islah ve AmenajmanProjeleri, Havza Projelerindeki almalar ile Tarm ve Ky leri Bakanlna ait arazilerdeyaplacak aalandrmalar, tarm alanlarndaki yollarn aalandrlmas, rzgr perdeleri,zararllarla biyolojik mcadele, amal aalandrmalar ve slah mmkn olmayan meralardayaplacak toprak muhafaza aalandrma almalarna ait esas ve usulleri belirlenmitir. (MilliAalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlik Kanunu, 1995)

Gnmz dnyasnda kresel snma ve kurakln en nemli nedeni, mera, yaylak ve

klaklar ile orman alanlarnn bilinsizce yok edilmesinden kaynaklanmtr. Erozyonunnlenmesi, kurakln ve kresel snmaya neden olan karbon dioksit emisyonunun azaltlmas iin orman ve mera alanlarnn artrlmas ve slah edilerek korunmas gerekmektedir.

Bu nedenle, iki bakanlk arasnda Mera Islah ve Amenajman Projelerinin uygulanmas

ile aalandrma seferberlii kapsamnda yaplacak ortak almalara ilikin esaslar belirlemekzere hazrlanan Aalandrma Seferberlii Kapsamnda Yaplacak Ortak almalara likinProtokol imzalanmtr. Bu protokol; Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlii EylemPlan ile Mera Islah ve Amenajman ve Havza Gelitirme Projeleri kapsamnda Tarm ve Kyleri Bakanl ile evre ve Orman Bakanlnn merkez ve tara tekilatlarnn ortakyrtecekleri almalarn uygulama prensiplerini kapsamaktadr

2.9. Tarm Bakanl

25.04.2006 ve 5488 sayl Tarm Kanunun amac; tarm sektrnn ve krsal alann,

kalknma plan ve stratejileri dorultusunda gelitirilmesi ve desteklenmesi iin gereklipolitikalarn tespit edilmesi ve dzenlemelerin yaplmasdr. Kanunda; Madde 5 Tarmpolitikalarnn ilkeleri unlardr: e) Srdrlebilirlik, insan sal ve evreye duyarllk.ifadesi,evre ynetimine yneliktir. Madde 7 Tarm sektr ile ilgili politikalarn tespit edilmesi,planlanmas ve koordinasyonu ile ilgili kurum ve kurulularla ibirlii yaplarak uygulanmasndaBakanlk yetkilidir ifadeleri yer almaktadr (Tarm Kanunu, 2006)

Tarm Bakanlnn evre ynetiminde yetkili klnd alanlar, kara avcl, zirai ilakullanm, su rnleri, mera ve otlaklarn kullanmnn belirlenmesi ile ilgilidir. Bunlardan 3167Sayl Kara Avcl Kanunu, 11/07/2003 tarih ve 01/07/2003 kabul tarihli 4915 sayl Kara AvclKanununun 34. maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr. Kapsamnda, av zamanlama, avlanmayerleri ve avlanma aralar (Madde 5 ve 6), av ilerinin bakm (Madde 16 ve 18) konusundagrevlendirilmitir.

Krsal alanlarn evre ynetiminde nemli bir yer igal eden zirai mcadele ve zirai ilakullanm konusunda, Tarm Bakanl, 6968 Sayl Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Kanunugereince yetkili bakanlk olarak tayin edilmitir. Bu ama uyarnca Bakanlar Kurulu tarafndanyaynlanan Zirai Karantina Tznde (06.08.1964 Tarih ve 6/3346 Sayl Karar) Bakanlnyetkilerine dair bilgi verilmektedir. Bakanlk; bu yasalarn yan sra su rnlerinin korunmas,



gelitirilmesi ve kontrol amacyla 1380 Sayl Su rnleri Kanunu ve 28.06.1973 Tarihli Surnleri Tz uyarnca sorumlu bulunmaktadr. Tarm Bakanl, 4342 Sayl Mera Kanunu veUygulama Ynetmelii erevesinde mera ve otlak alanlarnn korunmas ve gelitirilmesikonularnda baz yetkilere sahip bulunmaktadr. 6831 Sayl Orman Kanuna gre ormankadastrosunun ve orman alanlarndaki mera- otlaklarn kullanmnn dzenlenmesi TarmBakanlnn yetkisindedir

Tarm Bakanlnn grevleri arasnda retim, tketim ve girdi ihtiyalar ile toprak, su,bitki, hayvan varl ve benzeri doal kaynaklarn korunmas ve gelitirilmesi, tarm d kullanmaayrlacak alanlar belirlemek, zirai mcadele ve karantina planlarn yapmak, zirai mcadeleilalarnn kullanm esaslarn belirlemek, bu ilalarn insan, hayvan ve evreye zarar vermeyecekekilde kullanlmas iin gerekli denetlemeleri yapmak vardr. Ancak btn bu grevlerinevresel deerleri gzeten bir konumu da bulunmaktadr.

Tarm uygulamalar almalarnda e gdm salamak amacyla Bakanlklar arasalmalarn bir protokol erevesinde yrtlmesi kararlatrlmtr. Bu protokol ile zel evreKoruma Blgelerinde evreyi korumak ve srdrlebilir bir kalknma salamakhedeflenmektedir.

26.07.1995 tarih ve 4122 sayl Milli Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlik

Kanunu evre deerlerini korumak maksadyla, kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzelkiiler tarafndan yaplacak aalandrma ve erozyon kontrol almalarna ait esas ve usulleridzenlemektir amacn ifade etmektedir. Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlii EylemPlan, Mera Islah ve Amenajman, Havza Gelitirme Projeleri kapsamnda Tarm ve Ky leriBakanl ile evre ve Orman Bakanl arasnda ibirlii salanmtr.

2.10. Kltr ve Turizm Bakanl

lkemiz zengin doal ve kltrel deerlere sahiptir. Mevcut kaynak deerlerinkorunmas ynnde farkl kurum ve statlerle veya ilemlerle eitli almalar yrtlmektedir.Kltr ve Turizm Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun, 16.4.2003 tarih ve 4848 saylkanun ile oluturulmutur. Bu Kanunun amac; kltrel deerleri yaatmak, turizmin gelitirilmesi,tevik ve desteklenmesi iin gerekli nlemleri almak, kltr ve turizm konularyla ilgili kamukurum ve kurulularn ynlendirmek ve bu kurulularla ibirliinde bulunmak, yerel ynetimler,sivil toplum kurulular ve zel sektr ile iletiimi gelitirmek ve ibirlii yapmak zere Kltr veTurizm Bakanlnn kurulmasna, tekilt ve grevlerine ilikin esaslar dzenlemektir. (Kltr veTurizm Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun, 2003)

Kltr ve Turizm Bakanlnn grevleri iinde Kltr ve turizm konular ile ilgili kamu

kurum ve kurulularn ynlendirmek, bu kurulularla ibirliinde bulunmak, yerel ynetimler, siviltoplum kurulular ve zel sektr ile iletiimi gelitirmek ve ibirlii yapmak vardr. Yani Hkmet,sivil toplum rgtleri, endstri, bilim adamlar, yerel toplum gibi gruplar arasnda faaliyetlerdennce ve faaliyetler sresince karlkl ibirlii ve anlay gelitirmelidir, btn gruplarn doal vekltrel evreye kar davranlarn, ahlaki sorumluluklarn dinamik tutmaldr, korumaclksalamaldr (Kahraman ve Trkay, 2004 :88.)

Bunun iin Turizmin evreye verdii zararn en alt dzeye indirilmesi, turistlere ve yerel

halka doann ve geleneksel sosyo-kltrel evrenin korunmasna ynelik eitim verilmesi,turizmin yerel halkn ihtiyalarn karlayan (WTTC,2001:32), yerel ynetim ve halkla ibirliiiinde gelien sorumlu bir ticaret olarak zendirilmesinin salanmas, koruma kapsamndakialanlarn ynetimi iin kaynak ayrlmas gereklidir.



Turizmin yerel halkn geimine katkda bulunmas ve yrenin sosyal ve evresel yndengeliiminin salanmas, blgenin kendine zg bitki rtsn ve varsa yaban hayatnnkorunmas ve bu koruma deerlerinin turizm amal kullanlmasnn salanmas, doaya dayalturizm olarak tarif edilen eko turizmin (Erdoan, 2003: 16), srdrlebilir kalknma arac olarakkullanlmasdr (Kahraman, 1994: 75).

Mavi Bayrak, gerekli standartlar tatan nitelikli plaj ve marinalara verilen uluslararas

evre dldr. Temiz, bakml, donanml, gvenli ve dolaysyla uygar, srdrlebilir bir evreninsemboldr. Mavi bayrak, znde temiz deniz suyu, sonrasnda da evre eitimi vebilgilendirmeye nem veren gerekli donanma sahip, iyi bir evre ynetimini temsil etmektedir.(Ayan ve Baykal, 2009:256-269)

Mavi Bayrak uygulamasna 1993 ylnda balanm olup, ayn yl Kltr ve Turizm

Bakanl'nn nclnde TUREV'in kurulmasyla, Avrupa evre Eitim Vakf'na (Uluslararasevre Eitim Vakf) ye olunmutur. (Ayan ve Baykal, 2009:256-269)

Mavi Bayrak dl iin, TREV, gelen talepleri kriterler kapsamnda Kltr ve Turizm

Bakanl, evre ve Orman Bakanl, Salk Bakanl, Sahil Gvenlik Komutanl, DenizcilikMstearl, Trkiye Belediyeler Birlii, Turizm Yatrmclar Dernei, Trkiye Otelciler Birlii,Trkiye Seyahat Acenteleri Birlii, Marina letme ve Yatrmclar Dernei, TREV veniversite temsilcilerinden oluan jri deerlendirmekte ve nihai karar vermektedir. (Ayan veBaykal, 2009:256-269)

2.11. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu

21/07/1983 tarih ve 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun birinciblmnde Madde 2 Bu Kanun; korunmas gerekli tanr ve tanmaz kltr ve tabiat varlklarile ilgili hususlar ve bunlarla ilgili gerek ve tzelkiilerin grev ve sorumluluklarn kapsarifadesine yer verilmitir.

Bu kanunda geen tanmlarda Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit, Koruma veKorunma, Korunma Alan olarak belirlenmitir. Bunlardan Korunma Alan; tanmaz kltr vetabiat varlklarnn muhafazalar veya tarihi evre iinde korunmalarnda etkinlik tayankorunmas zorunlu olan alandr (Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu,1983)

kinci blm`de yer alan, korunmas gerekli tanmaz kltr ve tabiat varlklar iinde,

tanmaz kltr varlklarnn yannda, zellik gsteren aa ve aa topluluklar ile benzerleri gibitanmaz tabiat varlklar da vardr.

Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Yksek Kurulu'nda evre ve Orman Genel Mdrkurul yelerinden biridir. Grlecek konu, evre ve Orman Bakanl ile ilgili ise konuyla ilgiliteknik temsilci Koruma Kuruluna katlr.

3. SONU

evre ynetimi, evre konusunda koruma grevi ve sorumluluu yklenen tm kii ve

kurulular kapsamaktadr. Bunun iin bu kurulular arasnda egdm salamak ve lkeninevre korumaya ilikin politikalarn oluturmakla grevli kurul olarak merkezde evre bakanlkurulmu bulunmaktadr. evre Bakanlnn evre ynetimine ilikin grevleri tek bana



stlenmesi, sorunlarn giderek bymesine ve zm nerilerine ihtiya dourmutur. evreynetim sisteminin rgtlenmesi, bu ihtiyatan kaynaklanmtr. evre ynetimi ulusal veuluslararas alanda amalarnn gerekletirilmesi iin bu rgtsel yaplar oluturulmutur.

evre rgtlerinin amac, evre sorunlarn yaratan nedenleri ortadan kaldrmaktr. Bu

nedenle, evreye zarar vermesi olasl olan btn problemler de, evre ynetiminin zmgetirmesi gerekli ortak grevleri iindedir. evre ynetiminin rgtsel anlamda nlemleri evredeerlerini tahrip etmeden, bugnk neslin ihtiyalarn karlamak hedefi iinde korunmas vesrdrlebilir kalknmann, btn hkmet kurulularnn, zel kurulularn grev alanlarnnayrlmaz bir paras olmaldr.

evre ynetiminin kurumsal yaplanmas ve kurumlarla yrtlmesi, rgtllk niteliini

kazanmasn salar. evre iin kurumsal yaplanma sreci, evreye duyarl toplum kesimininrgtlenmesiyle balar. Bu srecin sonunda evre, anayasa ve yasalarda yer alr.

Merkezdeki evre rgtlerinin, yrtme yetkileri ve eitli kurulular arasnda egdm

salama sorumluunu paylama gibi bir ilevi stlendii grlmektedir. Merkezi evrergtlerinin nitelikleri, her lkenin ynetim yapsna ve zelliklerine ve gereksinimlerine gredeiiklik gstermektedir. evre ynetim sistemi, nce uyulmas gerekli kurallar eklindezorunlu bir ynetim biimi olarak ortaya km, sonra kontrol mekanizmalaryla uyma zorunluluusalayan uygulamalar ile desteklenmi, daha sonra gnll olarak uygulanan ve srekli gelimegsteren bir yapya kavumutur.

Her ne kadar yerel kaynakl olsa da, sonular itibariyle evrensel bir boyut kazananevre sorunlarn yeni kanunlarla beraber, yeni bir planlama anlay ile zmek mmkndr. Artkevrenin, entegre bir yaklamla st dzeyde, blge planlar aracl ile korunmas gerei ortayakmtr. Bu da ancak doal kaynaklar esas alan, her bir kaynan etkileim alanyla birliktekoruma kullanma dengesini salayacak, havza bazndaki blge planlaryla gerekletirilebilir.Bunun iin her bir kaynan ana havza snrlar iindeki en uygun kullanm amacngerekletirecek, ekonomik ve sosyal boyutlar da dikkate alan bir organizasyon ve rgtsel biryaplanmayla evre Bakanl bnyesinde oluturulacak bir evre ynetim sistemi entegrasyonusalanmaldr.

Artan evre sorunlarnn nlenmesinde kararl ve dinamik politika izlenmeli, dengeli ve

srekli kalknma ile gelecek nesillerin sahip olaca, imkanlar tehlikeye sokmadan, evredeerlerini tahrip etmeden, bugnk neslin ihtiyalarn karlamak bir hedef olmaldr.

Kaynaka: Ayan, M.; Bayka l , T., (2009), Ky Alanlarnda, Marina larda Ve Yatlarda Mavi Bayrak Uygulamas , Erkul , H. & Baykal , T. (edts ), Kamu Ynetimi Aratrmalar: Trkiye ve ABDden rneklerle evre, Kent ve KentYnetimi , (228-237), Ankara , Detay Yayncl k. Bayndrl k ve skan Bakanl nn Teki lat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname (1983),KHK'nin Tarihi - No:13/12/1983 180, Yaymland Resmi Gazete Tarihi - No: 14/12/1983 18251. Baykal , H., Bayka l , T.; Ayan, M. (2009), Deniz i le Ky Alanlarnn Temizl iini Dzenleyen Ulusa l -Ulus lararas Mevzuat veSzlemeler, Erkul , H. & Baykal , T. (edts ), Kamu Ynetimi Aratrmalar: Trkiye ve ABDden rneklerle evre, Kent ve KentYnetimi , (97), Ankara , Detay Yayncl k.Baykal , T., (2009), Kyoto Protokol ve Amerika Bi rleik Devletleri ndeki Deerlendirme, Erkul , H. & Baykal , T. (edts ), Kamu Ynetimi Aratrmalar: Trkiye ve ABDden rneklerle evre, Kent ve Kent Ynetimi , (228-237), Ankara , DetayYayncl k.Erdoan, N., (2003), evre ve (Eko) Turizm, Ankara , Erk Yaynlar.Erylmaz, B., (1998). Kamu Ynetimi . s tanbul , Erkam Matbaas . Eskioak, M., (edt.), (2007), Kentsel Blgede Sal k rgtlenmes i , Ankara , Trk Tabipleri Bi rl ii Yaynlar. Kahraman N., (1994), Srdrlebi l i r Ka lknma ve Turizm, Anatol ia , Yl :5, Say:4,Ara l k, 1994, s .75.Kahraman, N.; Trkay, O., (2004), Turizm ve evre, Ankara , Detay Yayncl k.Karayol lar Trafik Kanununun Ama ve Kapsam Mevzuat(1985), Yrrlk tarihi : 18 Hazi ran 1985 ve Say:2918.Kltr ve Tabiat Varl klarn Koruma Kanunu (1983),Kanun Numaras : 2863, Kabul Tarihi : 21/7/1983, R.Gazete: Tarih:23/7/1983.



Kltr ve Turizm Bakanl Teki lat ve Grevleri Hakknda Kanun (2003), Kanun No:4848, Kabul Tarihi : 16/04/2003, ResmiGazete Tarihi : 29/04/2003.Mi l l i Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberl ik Kanunu (1995), Kanun Numaras : 4122, Kabul Tarihi : 23/07/1995,Yaymland Resmi Gazete Tarihi : 26/07/1995.Mi l l i Ei tim Bakanl (2010), Mavi Gk, Yei l Yaprak Projes i http://iogm.meb.gov.tr/pages .php?page=haber&id=315) Eri im: 10.02.2010.zdemir, ., (1987), Trkiyede Toplumsal Deime ve evre Sorunlarna Duyarl l k, Ankara , Pa lme Yaynlar.Resmi Gazete (1978), Resmi Gazete 12.08.1978, say:16375. Resmi Gazete (1991), Resmi Gazete 21/08/1991, say: 20967. T.C. evre Bakanl (1991), zel evre Koruma Kurumu Bakanl Bri fing Doyas , Ekim, s .23.T.C. evre ve Orman Bakanl (2004), Al tyap, Ulam ve evre, Trkiye evre Atlas , s .381-382. T.C. evre ve Orman Bakanl (2006), Yetki Devri mza ve Blm Ta l imat, tarih: 31/08/2006. T.C. Sal k Bakanl Temel Sal k Hizmetleri Genel Mdrl (2005) , Gda evre Kontrol ube Mdrl, Gda ve evreKontrol ubes inin Grevleri , Say: B100TSH0100002, 09.03.2005.Tarm Kanunu (2006), Kanun Numaras : 5488, Kabul Tarihi : 18/04/2006.Trke, M., (2002), kl im Deiikl ii : Trkiye - kl im Deiikl ii ereve Szlemes i l i ki leri ve kl im Deiikl iiPol i tika lar , s .6. Trkiye Cumhuriyeti Anayasas (1982). Kanun Numaras : 2709, Kabul Tarihi : 7.11.1982.WTTC., (2001) Agenda 21 for the Travel & Tourism Industry: Toward Environmenta l ly Susta inable Development, January, s .32. Yavuz, C. I ., (2007), D Ortam Hava Ki rl i l ii ve Mevzuat ereves i, Trk Tabipleri Bi rl ii Yaynlar , Kocael i nivers i tes i Tp Fakl tes i Ha lk Sal Anabi l im Dal , Ankara , s .1-22.

Türki̇ye’de Çevre Yöneti̇m Si̇stemi̇ni̇n Merkezi̇ Örgütlenmesi̇

Documents

Transcript of Türki̇ye’de Çevre Yöneti̇m Si̇stemi̇ni̇n Merkezi̇ Örgütlenmesi̇