Türkiye’de Türkiye’de Biyoteknoloji Biyoteknoloji

İşbirlikleriİşbirlikleriHüveyda Başağa ve Dilek Hüveyda Başağa ve Dilek

ÇetindamarÇetindamar

Sabancı ÜniversitesiSabancı Üniversitesi

İçerikİçerik

Neden BT Neden BT raporu?raporu?

Raporun sorularıRaporun soruları Dünya’da BTDünya’da BT Raporun yapısıRaporun yapısı Türkiye’de BTTürkiye’de BT GelecekGelecek

Neden BT raporu?Neden BT raporu?

21nci yüzyılın teknolojisi olan 21nci yüzyılın teknolojisi olan biyoteknolojinin uzun dönemli biyoteknolojinin uzun dönemli ekonomikekonomik, , sosyalsosyal, , çevreselçevresel etkileri etkileri olacağı açıktır; o yüzden bu olacağı açıktır; o yüzden bu teknolojiyi anlamak ve daha da teknolojiyi anlamak ve daha da önemlisi “önemlisi “yönetmekyönetmek” gerekir. ” gerekir.

Neden BT raporu?Neden BT raporu?

Amacımız bu raporu okuyanların Amacımız bu raporu okuyanların kafasında raporda önerilen teknoloji kafasında raporda önerilen teknoloji fikirlerinden yola çıkarak “Nasıl ve fikirlerinden yola çıkarak “Nasıl ve hangi alanda işbirliği yapabiliriz?” hangi alanda işbirliği yapabiliriz?” sorusunu oluşturabilmektir.sorusunu oluşturabilmektir.

Neden BT raporu?Neden BT raporu?

BT zor mu? BT zor mu? Sadece ileri teknoloji değil!Sadece ileri teknoloji değil! Gündelik hayatımızda her an Gündelik hayatımızda her an

karşılaştığımız sorunlarda bile kolaylıkla karşılaştığımız sorunlarda bile kolaylıkla kullanımı mümkün bir teknolojiler bütünükullanımı mümkün bir teknolojiler bütünü ÖRNEK: 2005, Malatya’da kirli suyun yol ÖRNEK: 2005, Malatya’da kirli suyun yol

açtığı kitlesel ishal ve tifoaçtığı kitlesel ishal ve tifo Türkiye’de birçok firma tarafından ekmek Türkiye’de birçok firma tarafından ekmek

mayasından tanı amaçlı kitlerin üretimine mayasından tanı amaçlı kitlerin üretimine kadar pek çok alanda kadar pek çok alanda kullanılan bir kullanılan bir teknolojidirteknolojidir..

Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri ve BTHedefleri ve BT

Binyıl Kalkınma HedefiBinyıl Kalkınma Hedefi DurumDurumBiyoteknoloji Biyoteknoloji

UygulamasıUygulaması

Hedef 4:Hedef 4: Çocuk Çocuk ölümlerinin ölümlerinin azaltılmasıazaltılması

11 milyon çocuk 5 11 milyon çocuk 5 yaşına ulaşamadan yaşına ulaşamadan ölmekteölmekte

Moleküler Tanı,Moleküler Tanı,Aşı ve İlaç Tatbiki,Aşı ve İlaç Tatbiki,Rekombinant Aşılar,Rekombinant Aşılar,STD transmisyon STD transmisyon

kontrolüyle kadınların kontrolüyle kadınların korunması,korunması,

İçerik olarak İçerik olarak zenginleştirilmiş zenginleştirilmiş genetiği değiştirilmiş genetiği değiştirilmiş gıdalar,gıdalar,

Kombinasyonal KimyaKombinasyonal Kimya

Raporun 2 ana sorusu:Raporun 2 ana sorusu:

1) Dünyada ve Türkiye’de biyoteknoloji 1) Dünyada ve Türkiye’de biyoteknoloji alanında son beş yıla damgasını vuran alanında son beş yıla damgasını vuran gelişme ve tartışmalar nelerdir?gelişme ve tartışmalar nelerdir?

2) Türkiye’de özel şirket, üniversite, 2) Türkiye’de özel şirket, üniversite, finans, araştırma, profesyonel ve finans, araştırma, profesyonel ve devletdevlet kuruluşlarından oluşan kuruluşlarından oluşan biyoteknoloji inovasyon sistemini tam biyoteknoloji inovasyon sistemini tam olarak işleyen bir değer zinciri haline olarak işleyen bir değer zinciri haline nasıl getirebiliriz?nasıl getirebiliriz?

Dünya’da BTDünya’da BT

Dünyada BTDünyada BT Dünyada modern biyoteknolojide:Dünyada modern biyoteknolojide: 4 binden fazla şirket4 binden fazla şirket 2004 yılı itibariyle ciroları 65 milyar 2004 yılı itibariyle ciroları 65 milyar

dolardolar ABD hegemonyası:ABD hegemonyası:

Gelişmiş ülkelerin biyoteknoloji pazarları Gelişmiş ülkelerin biyoteknoloji pazarları yıllık % 17 büyürken Asya’da bulunan yıllık % 17 büyürken Asya’da bulunan gelişmekte olan ülkelerde büyüme % 36’dır.gelişmekte olan ülkelerde büyüme % 36’dır.

Önde gelen gelişmekte olan ülkeler:Önde gelen gelişmekte olan ülkeler: Küba, Kore, Çin, Hindistan, Güney Afrika, Küba, Kore, Çin, Hindistan, Güney Afrika,

ArjantinArjantin

Uluslararası teknoloji işbirlikleri, 1991-Uluslararası teknoloji işbirlikleri, 1991-20012001

İşbirlikleriİşbirlikleriBütün Bütün

TeknolojilerTeknolojilerBilişimBilişim BiyoteknolojiBiyoteknoloji

ABD şirketleri tarafından yapılanABD şirketleri tarafından yapılan 4.6464.646 2.0672.067 1.4911.491

Avrupalı şirketler tarafından Avrupalı şirketler tarafından yapılanyapılan 2.6042.604 815815 918918

Japon firmaları tarafından yapılanJapon firmaları tarafından yapılan 779779 430430 139139

ToplamToplam 5.8925.892 2.4712.471 1.8291.829

Raporun YapısıRaporun Yapısı

Çalışma yöntemiÇalışma yöntemi

Literatür taramasıLiteratür taraması Sektör taramasıSektör taraması Anket uygulaması (32 şirket ve 6 Anket uygulaması (32 şirket ve 6

araştırma kuruluşu)araştırma kuruluşu) Atölye çalışması (23 katılımcı)Atölye çalışması (23 katılımcı)

BT çalışmalarıBT çalışmaları

TÜBATÜBA TÜBİTAK Vizyon 2023TÜBİTAK Vizyon 2023

Bu raporun farkı/katma Bu raporun farkı/katma değerideğeri

1) Biyoteknoloji sisteminin hem 1) Biyoteknoloji sisteminin hem üniversite hem de iş dünyasındaki üniversite hem de iş dünyasındaki oyuncularının kapsamlı bir şekilde oyuncularının kapsamlı bir şekilde bir arada listelenmesibir arada listelenmesi

2) Sisteminin kritik kütle olmasına 2) Sisteminin kritik kütle olmasına yardımcı olacağına inandığımız yardımcı olacağına inandığımız işbirlikleri konusunda öneriler işbirlikleri konusunda öneriler geliştirmesigeliştirmesi

Biyotek Faaliyet Alanlarının Biyotek Faaliyet Alanlarının RenkleriRenkleri

RenkBiyotek faaliyet alanı

Kırmızı Sağlık, medikal, tanı

Mavi Su, sahil ve deniz

Sarı Gıda, beslenme

Yeşil Tarım ve çevre (biyo-benzin ve biyo-gübre)

Kahve Sulama ve çöl

Karanlık/koyu Biyo-terör, biyo-suç

Mor Patentler, yayınlar, fikri mülkiyet hakları

Beyaz Genlere dayalı biyo-endüstriler

Altın Biyo-enformatik, nano-biyoteknoloji

Gri Klasik fermantasyon ve biyo-proses teknolojisi

Türkiye’de BTTürkiye’de BT

Sektör Yıl BT Pazar büyüklüğü (milyon dolar)

Sağlık (İlaç ve medikal ürünler)

2005 500

Çevre 2005 125

Gıda 2005 500

Tarım 2020 4 000- 8 000

Enerji 2020 3 000- 7 500

Türkiye’de BT Pazar büyüklükleri

BT sektöründe firmalarBT sektöründe firmalar

2000 yılında yayımlanan TÜSİAD 2000 yılında yayımlanan TÜSİAD biyoteknoloji raporunda 50 iken biyoteknoloji raporunda 50 iken 2005 yılında bu sayı 90’a ulaşmıştır.2005 yılında bu sayı 90’a ulaşmıştır.

(Yeterli mi? 5 milyonluk Finlandiya’daki (Yeterli mi? 5 milyonluk Finlandiya’daki biyoteknoloji firmalarının sayısı 68’i biyoteknoloji firmalarının sayısı 68’i bulmaktadır)bulmaktadır)

Biyoteknoloji alanında faaliyet gösteren firmaların dağılımı.

Olumlu gelişmelerOlumlu gelişmeler Firmaların %20’si son 5 yılda Firmaların %20’si son 5 yılda

kurulmuşkurulmuş Enerji, çevre ve sağlık (medikal) Enerji, çevre ve sağlık (medikal)

alanında canlanmaalanında canlanma Teknopark firmalarının %20si Teknopark firmalarının %20si

biyoteknoloji firmasıbiyoteknoloji firması

BT KurumlarıBT Kurumları

TÜBA: biyoteknoloji alanlarında TÜBA: biyoteknoloji alanlarında faaliyet gösteren toplam 137 faaliyet gösteren toplam 137 araştırma birimi araştırma birimi Birimlerin araştırmacı/uzman sayısı Birimlerin araştırmacı/uzman sayısı

oranı 15 (gelişmiş ülkelerdeki benzer oranı 15 (gelişmiş ülkelerdeki benzer birimlerde gözlenen 30-60)birimlerde gözlenen 30-60)

Asıl sorun patent ve benzeri ürünlerdeki Asıl sorun patent ve benzeri ürünlerdeki verimlilik verimlilik

Biyoteknoloji kümeleri Biyoteknoloji kümeleri

AB-ABD karşılaştırma sonuçlarıAB-ABD karşılaştırma sonuçları Çokluk ve Çeşitlilik Çokluk ve Çeşitlilik

hem sermaye/finansman organizasyonu hem sermaye/finansman organizasyonu hem de araştırma kuruluşuhem de araştırma kuruluşu

İşbirlikleriİşbirlikleri Şirket ve kurumlar arasındaŞirket ve kurumlar arasında

Türkiye’de BT kümeleriTürkiye’de BT kümeleri

Klasik altyapı sorunlarıKlasik altyapı sorunları Finansman/mali desteklerFinansman/mali destekler Ticarileştirme/yeni şirketlerin Ticarileştirme/yeni şirketlerin

kuruluşukuruluşu Teknoloji yol haritaları/öngörülerTeknoloji yol haritaları/öngörüler Birlikte çalışma/işbirliği kültürüBirlikte çalışma/işbirliği kültürü

BT yasaları yokBT yasaları yok Gıda güvenliği yasası yokGıda güvenliği yasası yok Kök hücre çalışmalarına izin yokKök hücre çalışmalarına izin yok …………

Altyapı sorunlarına örnek

TEYDEB desteklerinin dağılımı

İleri Malzeme14%

Esnek Üretim / Esnek Otomasyon

12%

Çevreye Duyarlı Teknolojiler

10%

Enformatik57%

Gen Mühendisliği / Biyoteknoloji

3%

Uzay ve Havacılık4%

Finansman/desteklere örnek

Çevre8%

İlaç5%

Malzeme6%

Diğerleri7%

Tarım - Gıda9%

Elektronik ve Bilgisayar

19%

Biyoteknoloji ve Yaşam Bilimleri

20%

Bilgi ve İletişim26%

Teknoparklarda yapılan Ar-Ge çalışmalarının sektörel dağılımı

Yeni şirketlerin önemine örnek

Viyon 2023: Tarımda stratejik hedefler

Teknoloji yol haritalarına örnek

İşbirliklerine örneklerİşbirliklerine örnekler

Biyomedtek: üniversite-sanayi –devlet Biyomedtek: üniversite-sanayi –devlet ortaklığıortaklığı

2004 yılı 2004 yılı Hacettepe Üniversitesi, TÜBİTAK, Ostim Hacettepe Üniversitesi, TÜBİTAK, Ostim

ve altı sanayi kuruluşu ve altı sanayi kuruluşu Biyomedikal Teknoloji ve biyoteknoloji Biyomedikal Teknoloji ve biyoteknoloji

alanında araştırma-geliştirme, bilgi-alanında araştırma-geliştirme, bilgi-teknoloji transferi ve ticarileştirme teknoloji transferi ve ticarileştirme amacıyla çalışmalar yapan bir kurumdur.amacıyla çalışmalar yapan bir kurumdur.

TÜBİTAK Gen Mühendisliği ve TÜBİTAK Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Araştırma EnstitüsüBiyoteknoloji Araştırma Enstitüsü

1983 yılı1983 yılı 2003 yılı devletten 2 295 bin YTL 2003 yılı devletten 2 295 bin YTL

destek, 260 bin YTL’yı ise destek, 260 bin YTL’yı ise özkaynaklardan gelirözkaynaklardan gelir

2001-10 dönemine ait farklı projeler 2001-10 dönemine ait farklı projeler için yaklaşık 500 000 YTL’lik bütçe için yaklaşık 500 000 YTL’lik bütçe

Ege Üniversitesi Mühendislik Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Biyomühendislik BölümüFakültesi, Biyomühendislik Bölümü

2000 yılı2000 yılı 2002-8 döneminde gerçekleştirilecek 2002-8 döneminde gerçekleştirilecek

çok sayıda proje için iç kaynaklardan çok sayıda proje için iç kaynaklardan 146 bin YTL ve dış kaynaklardan 4.5 146 bin YTL ve dış kaynaklardan 4.5 milyon YTL’lik kaynak yaratılmıştır.milyon YTL’lik kaynak yaratılmıştır.

Biyotek Platformu: Bir sivil girişimBiyotek Platformu: Bir sivil girişim İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi

Moleküler Biyoloji ve Genetik Moleküler Biyoloji ve Genetik Araştırmalar Merkezi ile Araştırmalar Merkezi ile Biyoteknoloji ve Simbiyotek A.Ş.’nin Biyoteknoloji ve Simbiyotek A.Ş.’nin ortak girişimiyle Mart 2005’te ortak girişimiyle Mart 2005’te kurulmuş olan “Biyotek platformu” kurulmuş olan “Biyotek platformu” bir düşünce kulübü görevini yerine bir düşünce kulübü görevini yerine getirmektedir. getirmektedir.

Risk sermaye şirketi kurulmuşturRisk sermaye şirketi kurulmuştur Bosfor Bioscience Partners Bosfor Bioscience Partners

GelecekGelecek

Sıra “helvayı” yapmakta!Sıra “helvayı” yapmakta!

Kritik kütlenin oluşabilmesi ve Kritik kütlenin oluşabilmesi ve biyoteknoloji alanında kümeleşmenin biyoteknoloji alanında kümeleşmenin yaratılarak yaratılarak “değer zinciri”“değer zinciri”nin nin işlemesini sağlayacak, arz ve talebin işlemesini sağlayacak, arz ve talebin dengeli ve ilişkili şekilde dengeli ve ilişkili şekilde karşılanacağı bir karşılanacağı bir eko-sistemin eko-sistemin kurulmasınakurulmasına ihtiyaç vardır. ihtiyaç vardır.

Yapılması gerekenlerYapılması gerekenler

1) Araştırma 1) Araştırma

2) İnsan kaynakları2) İnsan kaynakları

3) Altyapı geliştirmek3) Altyapı geliştirmek

4) Teknoloji transferi ve ticarileştirme4) Teknoloji transferi ve ticarileştirme

5) Regülasyonlar/yasal düzenlemeler 5) Regülasyonlar/yasal düzenlemeler

6) Bilgiye ulaşım6) Bilgiye ulaşım

7) Şirket kuruluşlarının fonlarla 7) Şirket kuruluşlarının fonlarla desteklenmesidesteklenmesi

8) Özel sektör bağlantılarının 8) Özel sektör bağlantılarının kurulmasıkurulması