TÜRK BİRLİĞİ PROJESİ

7/30/2019 TRK BRL PROJES

1/90

TRK BRL PROJES

Elnur Hasan MKALUluslararaslikiler Uzman

Konya, 2008


2/90

1

NSZ

Bu almada bugn iin ok nem arz eden fakat neredeyse 20. Yz y ln balarnakadar akademik alanda hakknda ok az aratrma yaplan konu olan Milliyetilik Kavram,milliyetilik akmnn douu ve milletlerin etnik temeli blmleri eklinde aratrlmtr.nsanlarn milletler halinde blnmesinde ve dnyann her kesinde milli kimliin gcnsebatla devam ettiriinde hem bir tehlike hem de bir umut vardr. Milliyetilik ideolojisininetkisi altnda retilen ve belirli bir lke Milliyetiliinin gelimesi iin katkda bulunan vekatkda bulunmay amalayan ilk dnem eserlerinden ayran nokta, ele aldklar konuyuderinlemesine incelemeleri, karlatrmal bak alaryla aklamaya almalaryd. Dahasonraki yllarda, smrge imparatorluklarnn zlnn de etkisiyle says artanMilliyetilik almalar, farkl etkenlere vurgu yapmakla birlikte Milliyetilii giderek daha

ok modernleme srecinin bir paras ya da rn olarak alglamaya baladlar. Bunda,1960lardan itibaren sosyal Bilimlerin birok alannda etkisi hissedilen modernlemeekolnn rol da vardr.

alma Trk dnyasna ynelik bir projeyi esas almaktadr. Projenin kapsama alanbata Trkiye Cumhuriyeti olmak zere, Azerbaycan, zbekistan, Trkmenistan, Krgzistan,Kazakistan Trk devletlerini oluturmaktadr. Toplam nfusu 300 milyonu akn olan budevletler Avrupa Birlii gibi bir araya gelebilirler. Bu birlie Trk Birlii ismi verebiliriz. Teksnrl bir devlet oluturulmaktadr teorik alanda. Genel olarak Trk Birlii projesi uygulanrsaTrk budunu adna ok gzel neticeler alnaca ortadadr.

Bu alma Trkiyede neredeyse zerinde hibir akademik aratrma yaplmam veayn zamanda son derece nemli bir konu olan Milliyeti Ekonomi Politikasnirdelemektedir. almada pratik dzeyde de bu ekonomi politikasnn uyguland halde lkeekonomisi zerindeki pozitif etkileri aratrlmtr. Milliyeti Ekonomi Politikas, temelolarak milli baz esas alan bir retim modelini, ithalat ve ihracat arasndaki dengeyi sabittutmak ve yabanc mal zentisi yerine yerli mal tketimi ilkelerini esas alm ve

benimsemektedir. Bu ekonomi politikasn lke ekonomilerine uygulayan devlet rnekleriolarak Almanya, Japonya ve srail devletleri incelenmi ve baz varsaymsal tezlernerilmektedir. Bu nerilerin uzun vadede ekonomik istikrarn salanmas ve kalknmannelde edilmesi amal Trkiyede denenmesi tavsiye edilmektedir.


3/90

2

GR

Bu almada bir dizi sosyal bilimci tarafndan son bir-iki ylda gelitirilmeye balananyeni bir yaklam savunulacaktr. Milletlerin douu, Etniklik, Milli Kimlik, Ulus-Devletilikileri ve Milliyetiliin douu gibi konular tartlacaktr. Devletlerin oluum srecinintemel etkenleri arasnda gsterebileceimiz bu denli bir nemli konu olan Milliyetilikkavramnn Akademik olarak bu yzyla kadar neredeyse hi alma konusu olmamas okilgintir. Asl alacak olansa, neredeyse iki yz yldr toplum hayatna ve dnya siyasetinedamgasn vuran milliyetiliin ciddi olarak akademik alanda aratrma konusu olarakgrlmeye balanmasnn bu kadar yeni olmasdr. Milliyetilik dncesinin kkenlerini 18.Yz yl sonlarna, Herder ve Fichteye, hatta kimi yazarlara gre Kant ve Rousseauya kadargtrmek mmkndr.

Milliyetiliin bir sosyal bilim konusu olarak ele alnmas ise 1920 ve 1930 lar bulur.Bu dnemde Carleton Hayesin , 1940larda da Hans Kohnun almalar Milliyetiliiakademik dnyann gndemine sokar. Milliyetilik ideolojisinin etkisi altnda retilen ve

belirli bir lke Milliyetiliinin gelimesi iin katkda bulunan ve katkda bulunmayamalayan ilk dnem eserlerinden ayran nokta , ele aldklar konuyu derinlemesineincelemeleri, karlatrmal bak alaryla aklamaya almalaryd. Daha sonraki yllarda,smrge imparatorluklarnn zlnn de etkisiyle says artan Milliyetilik almalar,farkl etkenlere vurgu yapmakla birlikte Milliyetilii giderek daha ok modernlemesrecinin bir paras ya da rn olarak alglamaya baladlar. Bunda, 1960 lardan itibarensosyal Bilimlerin birok alannda etkisi hissedilen modernleme ekolnn rol da vardr. 1980ler ise pek ok Milliyetilik uzman tarafndan dnm noktas olarak kabul edilir. Budnemde John Armstrong, Benedict Anderson, Ernest Jellner, .J.Hopsbawn veAnthony.D.Smithin kuramsal ierikli eserleri yaymland.

Trk Dnyas bugn ok kilit bir konumda yer almaktadr.Avrupaya ikinci derecelibir devlet olarak girmek yerine Trkiye bugn dier Trk devletlerine aabeylik yapmaldr.Bata Azerbaycan olmak zere dier Trk devletleri zbekistan, Trkmenistan, Krgzistan,Gagauziya ve dier Trk devletlerini de yanmza alarak birlik projesi kapsamnda, yalnzaklc ve mantkl olarak baaracaz.

Dorudur, bu ii yapmak isteyenler oldu. Trke ve zallar, fakat yapt

rmad

lar. Amaelbet ki, yaptrmazlar. Biz kendimiz yapacaz. Bunu da ancak ve ancak inanarak, kendimizegvenerek yapacaz. Fakat ana dsturumuz kendimize emin olmak, kendimize inanmak veylmadan mantkla ve aklc politikayla hedefe doru komak olacaktr. Bu balamda her Trkferdinin zerine byk vazifeler dmektedir. Milliyeti olmalyz ki, baaralm. Hattagerekirse Yahudiler gibi rk olup, sadece kendi Trkrkmz seveceiz ki, baaralm.

Milliyetilik kavram hakknda Mithat Baydur isimli aratrmac Milliyetiliinfelsefesini verirken yle demektedir. Milliyetilik 4 ksma blnr:

1. Rasyonalizm: Orta ada, nem atfedilmeyen akl n plana km, skolastizm,greceli olarak sona ermitir.


4/90

3

2. Natralizm: Gzler, doaya evrilmitir. Doa dncenin odak noktas olmutur.3. Laisizm: Dncede ve fikirlerin oluumunda bizatihi dnyann kendisi referans

noktas olmutur.

4. ndividalizm: nsan kefedilmitir. Soyut insan kavram yerine, somut ve nesnelinsan, birey kavramn gndeme getirmitir.

1

Felsefi bakmdan ele aldmz taktirde da Milliyetiliin ve Trk Dnyasnauygulan tarz olarak ne denli nem arz ettiinin ahidi olmaktayz. Bu Trk Devletlerininhepsinin bir arada olmas iin hibir somut veya soyut engel grmemekteyiz. O zaman ne diyeAvrupa Birliinin kapsnda srnyoruz? Hem bize ikinci snf vatandalk teklif eden birAB sz konusu iken ne diye karde Trk Cumhuriyetlerine sahip kmayacaz? OradakiTrk kardelerimiz kucaklarn am Trkiyeyi aabey olarak gelip kendilerine sahipkmas iin beklemektedirler. Trkiye ise mevcut akp hkmeti ile tutturmu AB diye hemde ikinci snf bir AB yelii iin ABnin kapsnda Trkiye gibi byk bir devleti kkdrmektedir.

Trklerin dnsel yaam. Eski Trklerin dnsel yaam, baka uluslarnki gibi,dinsel alanda balar. .. XXIV. yzyldan beri Orta Asya denilen ve gneyde Pamir-Hindiku dalar, kuzeyde Sibirya ormanlar, batda Hazar denizi, douda in'le snrlanmgeni yaylada otururlard. lk dinleri, kalntlar gnmzde de grlen amanlkt(amanizm). aman, Sanskrite sramana szcnden Tunguzcaya gemi olup dilenci dinadam anlamndadr.

Szck Trkede kam olarak kullanlmtr. Samanlk dini, bycle ve ruhlarnyaadna inanmay gerektirir. Kam' in bu ruhlarla ilikisi olduuna inanlr. Bu yzden kamok etkilidir ve diledii byy yapabilir. Samanlk, aydnlk gkte karanlk yeralt ikiciliinedayanr. Gk on yedi, yeralt dokuz katldr. Btn bunlar yaratan tanr (lgen adl gk tanr)gn en st katnda oturur. Gk, iyilerin gittikleri cennet; yeralt, ktlerin gittiklericehennemdir.

Yeryznde de insanlarla birlikte yersu adl iyiliki ruhlar oturmaktadrlar.Samanln, ilk biiminde, byclkle kark bir totemcilikten ibaret bulunduu ve onuTrklerin gelitirdikleri sanlmaktadr. Bununla beraber Trkler Budizm, Mazdeizm,Manieizm, Nasturilik, Yahudilik ve Hristiyanlk gibi daha birok dinleri denemiler,sonunda Mslmanlkta karar klmlardr. Trklerin asl dnsel yaamlar da slam kltriinde balamtr. slam felsefesinin byk kurucular Farabi ve bni Sina, bu felsefeyi idraki

yolda gelitiren ehabeddin Shreverdi Trktrler.slam gizemcilii disiplini iinde de Mevlana Celaleddin, Hac Bayram, Hac Bekta

ve zellikle Simavnal eyh Bedreddin gibi byk Trk dnrleri yetimitir. Bunlarndnda din felsefesi, gizemcilik felsefesi, hukuk ve siyaset felsefesi, trebilim ve toplumbilimalanlarnda alm Trk dnrleri yle sralanabilir: Knalzade Ali, Molla HasanlKafi,Ltfi Paa, Koca ekbanba, Mehmet Nahifi Efendi, Mustafa Paa, Erefi Rumi, Ak Pasa,Hac Hseyin olu Musa, Eref olu Abdullah, Birgivi Mehmet, Koca Nianc Mustafa Paa,Durmu olu Abdllatif, Bitlisli dris olu Defterdar Mehmet, Hasan Canlardan Abdlaziz,Sururi elebi, Takprlzade Ahmet, Nihali, Pertevi, Nerkisi, bni Melekzade Mehmet,Muhyi, bni Firuz Mehmet, Lamil elebi, Cemalddin Mehmet Aksarayi, emsddin Sivasi,

1 BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT,Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 37


5/90

4

Azmi, Osmanzade Ahmet Taip, Tosyal Kk Mustafa, Nureddinzade Mslihddin, NasuhNevali, Erzurumlu brahim Hakk, Bursalsmail Hakk, Ziya Gkalp.

Byk Trk maddecisi eyh Bedreddin'e (1317-1420) gre tanr, dnyay yaratm veinsanlara vermitir, dnyann topra ve bu topran btn rnleri insanlarn ortak maldr.

nsanlar eit olarak yaratlmlardr, birinin mal toplayp brnn a kalmas tanrnnamacna aykrdr. Ben senin evinde kendi evim gibi oturabilmeliyim, sen benim eyam kendieyan gibi kullanabilmelisin, nk btn bunlar hepimiz iindir ve hepimizindir.

Ruhlar, maddelerde (maddelerde) bulunan glerden ibarettir. nsan iyilie dektle de kendi gc srkler, bizler iyilik gcmze melek ve ktlk gcmze eytanderiz. Bu gler sadece insanlarda deil, btn cisimlerde vardr. rnein bir yamur tanesi

bir neden ve gle oluur. Kyamet belirtileri bouna beklenmektedir. Vcut zerrelerinin birkez daldktan sonra bir daha bir araya gelmeleri ve cesetlerin dirilmesi imkanszdr. Hergzel ey, cennet, her kt ey cehennemdir, dnyada olup bitenlerden baka ne cennet vardrne de cehennem. Kutsal kitaplarda sz edilen cennet ve cehennem "hayal aleminde tahakkuk

etmitir". Btn namazlar, niyazlar ve ibadetler insann iini artmak iindir.

Gerek ibadetin snr, koulu, biimi yoktur. Kald ki ayrlklar din adamlarnn ilerikartrmasndan domutur, bunlar ortadan kaldrlrsa btn dinler bir olur. Btn insanlarayn tanrnn kuludurlar ve kardetirler. Birbirlerini sevenler ve sayanlar, hi bir din farkgzetmeksizin, her zaman birleebilirler. Hkmet seimle kurulmaldr. Ulus tam birzgrlk iinde oyunu kullanabilmelidir. Zorbala boyun eilmemelidir. Toplumbilimci ZiyaGkalp (1876-1924), Tanzimat ad verilen yenileme abasndan beri tartlan eitli dnceakmlarn, "Trk ulusundanm, slam mmetindenim, Bat uygarlndanm" formlyle

birletirmi ve zellikle Osmanl mmetilii iinde yitirilmi bulunan ulusulua yeni biryn vermitir.

Kltrn halka ynelmesi, dinle devlet ilerinin ayrlmas (Laiklik), Dou bilimlerininyerini Bat bilimlerine brakmas, kadnlarla erkeklerin hukuk bakmndan eit olmas, Trktarihinin toplumbilimsel ve nesnel bir yntemle incelenmesi, Trk tarihinin Orta Asya'daki ilkimparatorluklardan balatlmas gibi yeni dnceler savunmutur. Nasl eitli Batuluslarnn dnrleri Hristiyan felsefesi disiplini iinde belirmilerse Trk dnrleri deslam felsefesi disiplini iinde belirmilerdir. Bu disiplinin dnda kalan ilk Trk dnrZiya Gkalp'tr. Gkalp' smail Fenni, Rza Tevfik, Mustafa Namk ank, Cemil Sena,Osman Pazarl, Macit Gkberk vb. gibi deerli felsefe szlkleri, tarihileri, incelemecileriizlemitir. Gerei gibi incelendiinde aka grlr ki rnein bir Rza Tevfik'in felsefe

szl, bir Macit Gkberk'in felsefe tarihi kimi yerde Bat

daki pek ok rneklerinden okdaha stndr.2

Milliyeti Ekonomi Politikas denince herkesin aklnda doal olarak Milliyetilikideolojisi canlanacaktr. Bu ideoloji daha derin olarak irdelendiinde bize rklartrmaktadr. Doal olarak Milliyeti Ekonomi Politikas ilk defa kavram olarak ekonomiszlne gireceinden bu tarz benzemelerin olabilmesi sorununu ncelikle zmekgerekmektedir. Bunu aklayabilmek iin ncelikle Milli Ekonomi nedir onu bilmemizgerekmektedir. Bugn dnya global bir kydr denince nasl ki, Milli Ekonomi anlamnngncel geerliliini yitirdiinin ahidi olmaktaysak, ayn ekilde Irk ideolojinin de en sonHitlerin uygulamaya alp da baaramad bir rnei kapsamnda bugn geerli olmad

2 http://www.maximumbilgi.com/default.asp?sx=mkl&ID=9146 ; 8 Mays, 2005


6/90

5

varsaymn syleyebiliriz. Bu varsaym erevesinde baz ispat edilmi gerekler demevcuttur. yle ki, global ekonomiden bahsederken, Japonyada yaayan bir JaponABDden internette grd ve beendii herhangi bir x maln kolayca elektronik ticaretdediimiz yntemle sipari ede bilmekte ve almaktadr. te burada dnya zerindeki tmsnrlar ekonomi alanndan baktmz zaman kalkmtr.

Milli ekonomi ise tamamen global ekonomi ile kyaslanmas gereken bir kavram asladeildir. nk milli ekonomi politika globalizmle ayr kavramlardr ve kyaslanmasmmkn grnmemektedir. Ayrca Milliyeti Ekonomi Politikas dar alana hapsedilip kalm

bir Politika rnei de olmamaktadr. Aksine global dnyada daha da nemi artmtr. Bubalamda Milliyeti Ekonomi Politikas3n uygulayan rnek devletler olan Almanya,Japonya ve tamamen bir Milliyeti Ekonomi Politikas(MEP) aheseri olagelen srail devletiniirdeleyeceiz.

MEP, genel hatlaryla tamamen bir lkenin kendine zg kltr ve geleneklerine sadkolmas ve kendi toplumunun ihtiyalar lsnde yerel giriimlerle kalknma ekonomisini

destekleyen fikirler yn olarak tanmlanabilmektedir. Bunu biraz aarsak, ve lke rneineindirgemek gerekirse, Rusya rneinde demir-elik, petrol ve gaz rnleri Rusyann kenditopraklarndan doal kaynaklar eklinde karm olduu lkesinin z ve yerli kaynaklarolmaktadr. Rusya bu z kaynaklar ile gnmzde bile dnya silah retimi piyasasn elindetutmaktadr. te bu rnekte bavurulan metot sadece ve sadece MEP dr. nk silah retimi

balang aamasndan en son aamasna kadar Rusya topraklar ierisinde balaypbitmektedir. Bu yzden bugn dnyada Kalanikof marka bir silah ismiyle kendine yeredinmitir. Kalanikof marka silah bugn dnya silah piyasasnda nemli bir yere sahiptir vedier silah trlerinden kendi zelliklerine gre kalitesine gre de seilmektedir. Rusya bu

balamda kendi doal kaynaklarn, ii gcn, milli emeini ve Rus teknolojisini kullanarakdnya apnda kendi markasn yaratmtr. Bu rnekte MEP ten sz edilmektedir.

Bu rnekler sralamasndan sonra nihai aamamz olan sonu alma aamasna gelmibulunmaktayz. Grdmz gibi MEP tabii olarak Milliyetilikle zdeletirilebilmektedir.nk bahsedilen kala silahlar dendikte bugn akla Rus ve Rus mal gelmektedir.Dolaysyla Dnya silah pazarnda Rus silah kendi szn demektedir. Bunu Trkiyerneinde incelersek, u anda aklma nargile gelmektedir. Nargile de dnya pazarnda sadeceTrkiyeye zg ve geleneksel bir eit iki tr olagelmektedir. Trkiye MEP projesininargile alanna uygularsa zannmca nargileyi tm dnyaya Trkiyeyi artran bir tarzolarak tantabilir kansndaym. Sadece aklma u anda bu geldii iin Trkiye iin nargilerneini vermekteyim. Tabii ki, MEP projesi daha faydal alanlara uygulanaca taktirde daha

ok verim al

naca

tart

lmaz bir gerektir. rnein, Kba dendikte her nas

l bize Kbapurosu arm yapyorsa, Japonya dedikte hemen bir sui4 yemei aklmza gelmekteyse,nargile denince de akla Trkiye gelmelidir. Nargile ttnl bir iecek olmas nedeniyle belkide tercih edilmesi doru olmayan bir seenektir. Fakat bir kebap yemeimiz tm Trkdnyasnn ortak yemek eididir. Bugn kebap denince dnyada akla asla Japonya veyaAmerika gelemez. te bilinli bir MEP projesi takip ederek Milli kebabmz btn dnyayayaygn ve herkes tarafndan tercih edilir bir Trk markas olarak kabul ettireceimiz haldedaha maksimum verim alabilmemiz sz konusu olacaktr. Nitekim, bugn bunun bir rneiniMilli bir Trk yemei olan Dnerde grmekteyiz. Fakat bu piyasay tamamen Trkletirmekve dnyaya yzde yz Trk maleklinde pazarlamak zarureti bulunmaktadr. Nasl ki, Sui

3

MEP , Bundan sonra genel bir ksaltmaya gidilerek Milliyeti Ekonomi Politikas yerine ksaca MEP ksaltmaskullanlacaktr.4 Balk, pirin ve dier deniz rnlerinden yaplm bir eit Japon yemeidir.


7/90

6

denince akla hemen Japonlar gelmektedir ve aynen kalenikof silah herkese Rus mal birsilah ve Ruslar artrmaktadr, aynen bunu Trk dnerine uygularsak dner deninceakllara tartmasz Trkiye gelmelidir. Her nasl Afrika yapm kalenikof rnei yoksa,Alman mal dner de piyasada olmamaldr.

Dier nemli kriter, ithalat ve ihracat dengesinde sabitliyi muhafaza etmektir. rnein30 milyar dolarlk bir ihracat yapyorsa bir lke, bunun yerine ayn miktarda ithalatgerekletirmek zorundadr. Aksi durumda, lke ekonomisi ciddi aklar, enflasyonlar vedeflasyonlar yaayabilmektedir. Trkiye rneini incelersek bu kriterin, bir koka kola markaiecek vardr ve tm Trkiyede neredeyse iecek piyasasna hakimdir bugn. FakatTrkiyenin ve tm Trklerin geleneksel ayran iecei vardr. Neden bunu milli bir markayapp kendimiz tketmeyelim ki? Art sadece bunu tketmekle de kalmayp, milli Trkiecei adyla daha kaliteli bir karm ekline getirip ABDye ihra etmeyelim ki? te buradayine MEP ortaya kmaktadr. Millilik ve milli geleneklere ve adet-ananelere sadklk kavram

boy gstermektedir. Bugn bir Rus asla koka kolay tercih etmez. Bir Rus kendi milli ikisihaline getirdii limondan yaplan limonatay kolaya tercih etmektedir. Bunu alkoll iki

sektrnde aratrrsak yine deien bir ey yoktur. Yine bir Rus hibir zaman hibir ikiyimilli Rus ikisi olan Votka ile deimeyecektir. Biz de ayn rnei Trk milli ikisi olanRakya neden uygulamamz acaba? Bu da MEP projesinde olduka baarsz olduumuzuispat etmektedir. Bugn Trkiye iki piyasasnda Votka raflarda yerini alabilmitir. FakatRusyada hayatmda Rakya rastlamadm. Bu dediim gibi sadece u anda aklma gelensradan rneklerdir. Tm sektrleri irdelersek Trkiyenin MEP projesini hibir alanauygulamadn grmekteyiz5.

5 http://www.ulkucu.org ; 20 Aralk, 2004


8/90

7

BRNC BLM

1.1. Milli Kimlik Kavram

ecerelik (Jenealoji) ve varsaymsal soy balar, halkn seferber edilmesi, yerli dil,adet ve gelenekler-btn bunlar, Dou Avrupa ve Asyadak saysz topluluun izledii sonderece farkl bir Milli oluum rotasn yanstan ve dinamik bir siyasi meydan okuma olanalternatif bir etnik millet kavramnn unsurlardr. leride greceimiz gibi bugn de dnyann

pek ok yresinde tekrarlanan meydan okumadr.

Bu ve Her Milliyetiliin can evindeki derin ikiliyi yanstr. Snf kimliinin, istikrarlbir topluluun oluumunu hem lehte hem de aleyhte etkileyen baka bir vehesi daha vardr.

Snf bir toplumsal ilikiye iaret eder. Verili bir toplumsal formasyonda her zaman,ngilteredeki ii snf kltr hakknda yaplan almalarn gsterdii gibi, snffarkllklarnn, dolaysyla kimlik farklarnn keskinlemesine hizmet eden , atma halindeiki yada daha fazla sayda snf bulunur. Hatta byle geni kolektif kimlikler daha snrl snfkimliklerine meydan bile okuyabilir, tamamen farkl bir kategorizasyon ltne bavuraraksnfsal kimliklerin temelini oyabilir yada blebilirler. Hem dinsel hem de etnik kimlikler, butemeller zerinde kurulmu olan topluluklara birden fazla snf dahil etmeye gayretetmilerdir. Din asla , hatta pratikte belli bir snfa tahsis edilmi veya esas olarak belli birsnf amalam olduunda bile zel bir snfa seslenmez. 5. Yz ylda Sasani ranndakMazdekilik hi phe yok ki, alt snflar iin toplumsal adalet isteyen bir hareketti. Amamesaj ilke olarak evrenseldi.

Weberin belirttii gibi snf dininin pek ok farkl biiminin olmas snfsal vedinsel kimlikler arasnda yakn balar bulunduunu ve birinden tekine srekli birKaymann olduunu dndrtmektedir. Buna ramen dinsel kimlik , toplumsal snfkimlik lerinden olduka farkl bir lte dayanr ve son derece farkl beeri ihtiya ve eylemalanlarndan doar.6

Snf kimlikleri retim, mbadele alanlarnda doarken , dinsel kimlikler iletiim vetoplumsallama alanlarnda doarlar. Kltr ve kltr oluturan unsurlar: gelenek, veriteller iinde kodlanm deerler semboller, mitler, gelenek ve grenekler arasnda bir

hizalamaya dayan

rlar. Ampirik olarak belli sembolik kodlar, deer sistemleri, inan vegeleneklere ve riteller topluluu kmesine tek bir inananlar topluluu vardr ki, bu dakastedilen Toplumsal snf kimlii yani ortak baz deerler etrafnda bir araya gelen MilliKimliklerdir. Aslnda her Milliyetiliin deien derecelerde ve farkl biimlerde sivil veetnik unsurlar barndrr iinde.

Kimi zaman sivil ve teritoryal unsurlar hakimdir. Kimi zaman da etnik ve yerliunsurlarn ne kt grlr. rnein Jakoben dnemindeki Fransz Milliyetilii temeldesivil ve teritoryald; Siyasi yasal bir topluluk iindeki Fransz yurttalarnn kardeliini veCumhuriyeti Vatanseverlerin (Patrie) birliini vaaz etmiti. Ama ayn sralarda Barere ileAbbe Grigoirenin vaaz ettii hegemonik bir Fransz kltrnn saflndan duyulan gurur ile

6 Bkz. Anthony D. Smith ; Milli Kimlik , letiim Yaynlar 1999 , 2.Bask, stanbul


9/90

8

uygarlatrma misyonunu yanstan dilsel bir Milliyetilik ortaya kmt. 19. Yz ylbalarnda Fransz kltrel Milliyetilii, ister Frank, ister Gallc olsun Millete dair dahaetnik nitelikli dnceler yanstmaya balamt. Daha sonra bunlar, Fransa hakknda Jakobendneminkinden son derece farkl ideallere cevaz verir hale geldiler. Dinci- monarist sa,zellikle Dreifus davas srasnda, Cumhuriyeti teritoryal ve sivil modelin aksine , jenealojik

ve yerli organik millet kavramlaryla yataa girdi. Buna ramen zt millet modelleri arasndason derece ciddi atmalar olduunda bile belli temel varsaymlar savaan taraflar ortak birmilli sylem yoluyla bir araya getirmitir. Bu ortak varsaymlarn mevcudiyeti Milli kimliintemel zelliklerine dair aadaki listeyi yapmay mmkn klmaktadr.:

1. Tarihi bir toprak-lke yada Yurt;2. Ortak mitler ve tarihi bellek;3. Ortak bir kitlesel kamu kltr;4. Topluluun btn fertleri iin geerli ortak yasal hak ve grevler;5. Topluluk fertlerinin lke zerinde serbest hareket imkanna sahip olduklar ortak bir

ekonomi.

Demek ki bir millet, tarihi bir topra lkeyi, ortak mitleri ve tarihi bellei, kitlevi birkamu kltrn, ortak bir ekonomiyi, ortak yasal hak ve grevleri paylaan bir insantopluluunun ad ortak tanmlana bilir. Koullu ilevsel bir geerlilie sahip bu tanm, millikimliin ne denli karmak ve soyut bir doada olduunu gstermektedir. Aslnda, millet,kolektif kimliin teki trlerine ait unsurlar bnyesinde toplar. Milli kimliin sadece snfsal,dinsel yada etnik- baka kimlik tipleriyle kurabilecei terkip biiminin deil, ideoloji olarakmilliyetiliin de liberalizm faizm ve komnizm gibi dier ideolojilerle girdii bukalemun

benzeri permutasyonlarn (deiimlerin) izahat burada aranmaldr. Milli bir kimlik temeldeok boyutludur. u yada bu milliyeti hizip tarafndan bile asla tek bir unsuraindirgenemeyecei gibi bir halkn bnyesine yzeysel yollardan kolay ve hzl bir ekildezerkedilebilmesi de mmkn deildir. Byle bir tanmlamann milli kimliin ayn zamandadevlete ilikin herhangi bir kavramlatrmadan da ayrd aktr. Devletle ilgili birkavramsallatrmada, mnhasran dier toplumsal kurumlardan farkllam ve onlardanzerk, belli bir toprak parasnda bask ve zor tekeli uygulayan kamu kurumlar kast edilir.Oysa millet, bir tarihi kltr ile belli bir yurdu paylaan herkesi tek bir siyasi topluluuniinde birletiren kltrel ve siyasi bir ba gsterir. Her ikisinin de tarihi topraa ve lkeyeatfta bulunduu ve (demokratik devletlerde) halk egemenliine ba vurduu dnlrse, bu,iki kavram arasnda kimi akmalar bulunduunu inkar etmek anlamna gelmez.

Ama, modern devletler kendilerini u yada bu milletin devleti olarak milli ve popler

tabirlerle merulat

rmak zorunda kald

klar

nda bile, ierikleri ve odaklar

son derecefarkldr. Bugn oul devletlerin varl devlet ile millet arasndak, bu tekabliyeteksikliini gstermektedir. Walker Konnerin 1970 lerin banda yapt deerlendirme devletsnrlarnn akmas ve devletin toplam nfusunun tek bir etnik kltr paylayor olmasgz nne alndnda bugn mevcut devletlerin sadece yzde onunun hakiki anlamdamillet-devlet olma iddiasnda bulunabileceini gstermitir.

Etniklik kavram son zamanlarda byk ilgi grmeye balad. Bazlar iin bukavram ilksel/asli bir nitelie sahiptir. Zamann dnda doal olarak vardr. nsani varlnverilerinden biridir. Bu gr sosyo biyolojiden de belli bir destek grerek genetik seme vei saln bir uzants olarak kabul edilir. teki uta ise etniklik durumsal olarak grlr.

Bir etnik gruba aidiyet, znenin zgl durumuna gre deiiklik gsteren , zorunlu olarakgelip geici ve kararsz tutum, alg ve duygularla ilgili bir meseledir. Dolaysyla bireyin


10/90

9

durumu deitiinde grup ayniyeti de deiecektir. Ya da en azndan bireyin bal kald pekok kimlik ve sylemin o birey asndan nemleri farkl dnem ve durumlara gre deiiklikgsterecektir. Byle bir mcadelede etniklik yararl bir ara haline gelir.

1.2. Milliyetilik Kavram

Millete dair bu Batl ya da Sivil model ayrntlaryla ele alnmay hak etmektedir.Burada hakim olan dnce mekansal ya da territoryaldr. Bu manta gre milletlerin iyitanmlanm lkelere / topraklara sahip olmalar gerekir. yle ki, rnein ellerindeki topra

bir demirci rsndeymi gibi ileyerek temellk eden, kendilerini yksek denizlerin harcndangren eski Flamanlar gibi, halk ile toprak adeta bir birlerine ait olmaldrlar. Ama sz konusutoprak parasnn herhangi bir yer olmas mmkn deildir. O herhangi bir toprak parasdeil, tarihi bir toprak , yurt, halkn beii olmaldr. Trklerde olduu gibi, o topraksuyun kklerini tamasa bile bu byledir. Tarihi Toprak , terrain (toprak) ile halkn, nesiller

boyu bir birleri zerinde mterek ve yararl etkilerde bulunduu bir topraktr. Tarihi bellekve armlarn mekan haline gelir yurt;bizim bilginlerimizin, azizlerimizin vekahramanlarmzn yaadklar, altklar, dua edip savatklar yerdir. Btn bunlar yurduyeryznde biricik klar. Nehirleri, denizleri, glleri, dalar ve kentleriyle kutsal hale geliryurt- derin ve deruni anlamlar sadece srra matuf olanlar, yani milletin z-bilinli evlatlarncakavranabilecek mbarek ve yce yerlerdir buralar. Topraktaki doal kaynaklar da sadece ohalka aittir., yabanclarn kullanmna ve smrsne kapldr. Milli lke kendine yeterliolmak zorundadr.

Otari, ekonomik karlarn olduu kadar kutsal yurt topraklarnn da savunulmasanlamna gelir. Milli kimlikle, milliyetiliin temel varsaym ile kastedilen olgu , ok az daolsa belli bir siyasi topluluu gstermektedir. Dier yandan Siyasi bir kurumun da ,menfaatlerini korumakla ykml olduu halkn, topluluun, milletin, ulusun ortakkurumlarnn hak ve grevlere dair tek bir yasann varln ima etmesi art vardr. Bu Siyasitopluluun fertlerinin ise kendilerinin aidiyet, var olma, yaamak iin mekan artlar iinhatlar kesin ve snrlanm bir toprak parasn da akla getirmektedir. Milli kimliin ikinci birunsuru patria(vatan) fikridir.; yasalar ve kurumlaryla tek siyasi iradeye sahip bir topluluk.Bu durum ortak siyasi hissiyat ve maksatlarn ifadesi olan en azndan baz ortakdzenleyiciler gerektirir. Hatta 20. Yz yln balarnda bile patria kavramnn yaad,Fransz filozoflarnn kaydettii gibi devrim sonras olmasna karn bile Fransada bile Patria

byk lde Merkezilemi ve niter kurumlar eliyle ifade edilir. Gerek ABD gerekse

Hollanda birleik Krall

klar

, berat, senet, bildirgeleriyle bu tr milli birliklerin en iyirneklerini olutururlar.

Milletin modernist imgesine gre, milli kimliin yaratan milliyetiliktir. Gellner,milliyetilik milletlerin z benlikleri konusunda uyanm olmalar deildir;Milliyetilikolmadk yerde milletler icat eder- ama daha nce de dendii gibi tamamen olumsuz bileolsalar kendisinin ileyebilecei, o milleti farkl klan baz nceden mevcut emarelere ihtiyacvardr.... derken meseleyi zl bir ekilde ortaya koymaktadr. Ayn biimde Kedourie de

bizzat Milliyetiliin icat edilmi bir doktrin olduunu ileri srer.;Milliyetilik 19.Yzyln balarnda Avrupada icat olunmu bir doktrindir., bu icat kelimesinden ne anlamamzgerekiyor? Milliyetilik hangi anlamda olmadk yerde milletler icat eder ya da oluturur?


11/90

10

Milliyetilii bir ideoloji, dil ve duygu eklinde ele alarak aklayalm. Milliyetilikifadesi u anlamlara gelecekekilde birka biimde kullanlmaktadr:

1. Btn olarak Millet ve Milli-Devletlerin btn bir kurulma ve kendini idameettirme sreci,

2. Bir Millete ait olma bilinci ve Milletin gvenlii ve refahyla ilgili zlem vehissiyata sahip olmak,

3. Millet ve rolne ilikin bir dil ve sembolizm,4. Milletler ve Milli irade hakknda bir kltrel doktrin ile milli emellerin ve milli

iradenin gereklemesine dair reeteleri de ieren bir ideoloji,

5. Milletin amalarna ulaacak ve milli iradeyi gerekletirecek bir toplumsal vesiyasi hareket.

Sanyorum ilk kullanm biimini dncelerimizden dlayabiliriz. Bu, dierlerindenok daha genitir ve nceden de ele alnm bir konudur. Milliyeti hareketi bir yana

brakalm, milli ideoloji veya doktrin trnden bir eye sahip olmadan yksek dzeyde birmilli bilin sergileyen bir nfus bulmak gayet mmkndr. ok az veya hi Milli bilin ya dahissiyat olmayan nfuslar arasnda milliyeti ideolojiler ve hareketler grlebilir. Nfusunkk bir kesiminde ortaya kar ama geni kesimlerinde hibir yank uyandrmazlar. Altnkys ve Nijerya da dahil Bat Afrikann ounda olan buydu. Etnik ve blgesel blnmeleritmyle bir yana koyarsak, bu smrgelerin yenilii, daha yakn zamanlarda kurulan Britanyasmrgelerinde yaayanlarn ounun ait olduklar farz olunan bir Altn kys(Sonra Ganaoldu) ya da bir Nijerya milliyetinin farknda olmadklar anlamna gelmekteydi. Grdmzgibi eer bir toplumda o toplumun tarihten akp gelen izlerinin korunmas amacyla dnenve Milliyetilii idrak eden beyinleri yoksa o toplum,Millet,Ulus ksa bir zaman iinde yokolup gidecektir. Bir milletin kendine zg deer, yarg, dil, gelenek ve grenekleri vardr. Bu

bir milleti, etnosu dier etnisitelerden ayran temel zelliklerdir. Saydm bu temel deeryarglarn bir halka,Ulusa unutturursanz o milleti Yer yznden silmi olursunuz. Bunundier bir yolu da Genociddir; Yani toplu soy kym.

Milliyetilik uuru ve ideolojisi temel olarak yukarda saylan gerekelerdendomutur. Bir dier nemli husus bir millete sahip olan birisi ben Milliyetimi deiiyorum,dier milliyete geeceim demesi imkansz bir durumdur. nk Milliyet kavram bata da

bahsettiim gibi Dinsel s

n

flamadan esas olarak bu konuda ayr

l

r. Milliyet bize kanla geer.Bir Trk dinini deiebilir, fakat Ruhunu,kann asla deiemez. Anthony D. Smith bunumillet sanki srtmza vurulan bir kimlik damgasdr eklinde aklar. Her ne kadar Yahudietnosunda bu biraz farkl gibi grnse de meselenin mantkl yannn ve geree gtrenyolun milliyetilikuuruyla etkileimde olduu dncesi hakimdir. Yahudilik hem bir din vehem de bir etnik kimliin addr. Mesela Hazar imparatorluunun ynetici kesimi sonradanYahudilii kabul eden bir imparatorluk olmutur. Fakat o dnemlerde merkezi Irak olanYahudi cemiyeti hibir zaman Hazarlar Yahudi olarak kabul etmemitir. Buna gereke olarakda Yahudiliin sadece doutan olabileceini sonradan kabul etmekle birisinin Yahudiolamayaca iddiasyd. Bu bakmdan deerlendirme yaparsak Yahudiliin hem din hem de


12/90

11

birrk olaca sonucuna varabiliriz. Fakat rksal yan daha ar basan bir din dersek yanlmolmayz.7

Eski dnyada millet ve milliyetiliin ne lde varolduunu deerlendirirkenynetici tabakalar hakknda bile yeterince kantmzn olmamas elimizi kolumuzu balyor.

Belki de milletlerin ve Milliyetiliin mmknln kabule daha ok kanta sahipolduumuz iki rnek durumda daha hazrlkl oluumuzun nedeni budur.

1.3. Trk Milliyetilii ve Turanclk Felsefesi

Dnya zerinde insan topluluklar milletler hlinde yaamaktadrlar. Her millet kendizelliklerini korumaya, gelitirmeye gayret etmekte ve kendi topluluunu dier milletlerdendaha ileri, daha yksek, daha refahl yapmaya almaktadr. Milletler arasndaki bu rekabetve karlkl yarma, milleti meydana getiren insanlarn mterek duygular hlinde

birlemeleri ve mterek bir mill uur etrafnda toplanarak kendi toplum varlklarn belirlihedeflere yneltmek uuruna sahip olmalaryla mmkndr. Milletlerin faaliyetlerinde,ykselmelerinde ve kendi toplumlarn refaha kavuturmak, gelitirmek abalarndamilliyetilikuuru ve milliyetilik duygusu balca tesir yapan faktr olmaktadr.

Milliyetilik duygusundan yoksun olan bir toplumun millet manzaras gstermesimmkn deildir. Milliyetilik duygusuna sahip olmayan, mill uura sahip olmayan birtopluluun bir arada yaamas mmkn deildir. Byle bir duygudan ve uurdan mahrumtopluluklarn d olaylarn en ufak bir tesirine kar kendilerini koruyamadklarn, hatta dtesirler olmasa dahi kendi kendilerine daldklarn ve belirli vasflar olan, belirli hedefleriolan bir topluluk hviyetinden ktklarn grmekteyiz.

Trk milletinin ykselmesi ve tehlikelerden korunmas, Trk milletini meydanagetiren kiilerin teker teker mill uur sahibi olmasna ve kalplerinin millet sevgisi, vatansevgisi ile arpmasna baldr. Bunun iin mill doktrin Dokuz Ikn birinci ilkesi olanmilliyetilii koymu bulunmaktayz. phesiz burada bahis konusu edilen milliyetilik Trkmilliyetiliidir. Trk milliyetilii ne demektir? Trk milliyetilii, Trk milletine kar

beslenen derin sevgi, ballk duygusunun, mterek bir tarih ve mterek hedeflere ynelmeuurunun ifadesidir. Trk milliyetilii insan duygularla beslenen bir anlaytr. Trkmilliyetilii kin ve garaz esas almayan, sevgiyi esas alan bir dnce tarzdr. Milliyetilik;milletini sevmek, vatann sevmek ve milletinin tehlikelere kar korunmas iin her

fedakrl

gze almak duygusu ve dncesidir. Trk milliyetilii btn Trkleri kardesayan bir dncedir. Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde yaayan ve kendisini Trkmilletinin bir mensubu kabul eden herkesi karde sayan bir dnce ve grtr.8

Trk milliyetilii Trk milletinin gzyle olaylar grmek ve deerlendirmekzihniyetini ifade etmektedir. ster Trkiye iinde olsun, ister Trkiye dnda olsun, cereyaneden her olayn Trk milletine zarar getirmemesini istemek, dnmek ve bunun iinalmak duygusu ve uuru, Trk milliyetiliinin bir baka ifadesidir denilebilir. Bununyansra Trk milletinin gerek Trkiyede meydana gelen, gerekse Trkiye dnda meydanagelen olaylardan azam lde yararlanmasn istemek, meydana gelen her olayn Trkiyeye

7

Umut zkrml ; Milliyetilik Kuramlar (Eletirel Bir Bak) ,Sarmal Yaynevi 1999 Nisan, 1.Bask,stanbul ; s. 25-35.8 9 Ik, lKor Yaynlar, stanbul, 1987, s. 88-95.


13/90

12

azam lde yarar salamasn dnmek ve bunun iin aba harcamak da Trkmilliyetiliinin bir gerei olarak grlmelidir. Millet tarifini ele almakta Trk milliyetiliini

belirlemek iin yarar vardr. Trk milleti dediimiz gerek nedir? Bugn Trk milletidediimiz gerei u ekilde tarif etmek mmkn: Mterek bir tarihten gelen ve mterek birtarih uuruna sahip bulunan, ayn dine mensup, ayn kltrle yorulmu, ayn devleti kurmu,

yaatm ve bugn de ayn devletin sahibi ve ayn devletin bayra altnda ve snrlar iindeyaayan insan topluluu Trk milletini tekil etmektedir. Yani Trkiye Cumhuriyeti snrlariinde yaayan ve Trkl benimseyen, ayn kltrle yorulmu, ayn dine mensup insantopluluu bugnk milletimizi meydana getirmektedir.

Trk milletinin tarifi bu izilen izgilerin dna da tamaktadr. Trk milleti byk birmillet olduu iin bugn dnya zerinde geni sahalara yaylm ve dalmtr. Bugn dnyazerinde yaayan ayn dine mensup, ayn tarihe mensup ve ayn dili konuan Trktopluluklarnn says yz yirmi milyon civarnda tahmin edilmektedir. Bunlarn ancak te

biri Trkiye snrlar iinde bulunmaktadr. Bugnk Trkiye snrlar dnda kalan TrkleriTrk milletinden saymayacak myz? Bugnk Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda kalan

Trkler de Trk milletindendir. Onlar da Trk milleti deyiminin iindedirler. Ancak TrkiyeCumhuriyeti snrlar dnda kalan Trkler baka topraklarda, baka milletlerin idaresi altnda

bulunmaktadrlar. Bugn dnya zerinde biricik bamsz Trk devleti olarak TrkiyeCumhuriyeti bulunmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti btn Trklk meselelerinin sahibi vetemel varldr. Bu bakmdan Trkiye Cumhuriyetinin birinci planda ele alnmas,korunmas ve yceltilmesi balca konuyu tekil etmelidir.

Trk milletinden olmak; Trk milletini sevmek ve Trk devletine sadakatle hizmetak tamak, vatana ballk duygusu iinde bulunmak ve Trk milletinin ykselmesi iinelinden gelen her fedakrl yapmak ve almak duygusu ve uurudur. Bu duygu ve uurutayan, herkes Trktr. Kalbinde yabanc baka bir milletin zlemini, zentisini tamayan,kendisini Trk hisseden, Trkl benimseyen ve Trk milletine, Trk devletine hizmet aktayan herkes Trktr. te Trk milliyetiliinin temel gr budur. Bu gr ndaolaylar deerlendirmek zorunluluu vardr. Trk milliyetileri sadece Trkiye Cumhuriyetisnrlar iinde bulunan Trklerle mi ilgilenecektir?

Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda kalan Trklerle mnsebetlerimiz ve bunlarakar tutumumuz ne olmaldr? Bu sorulara verilecek cevap udur: Trk milliyetilii, dnyazerinde nerede Trk varsa onlarla ilgilidir. Onlara kar derin bir sevgi ve ilgiyle doludur.Dnyann neresinde Trk varsa bu Trklerin iyi durumda olmalar, ykselmeleri,korunmalar, kendilerine mmkn olan her eit yardm ve destein salanmas Trk

milliyetiliinin amaz dsturudur. Ancak Trk milliyetilii Trkiye Cumhuriyeti s

n

rlar

dnda bulunan Trklerle ilgisinde ve mnasebetlerinde, bu ilgi ve mnsebetlerin TrkiyeCumhuriyetini tehlikeye sokmayacak, Trkiye Cumhuriyetine zarar vermeyecek ekildeyrtlmesi prensibini esas alr. Trkiye Cumhuriyetini tehlikeye sokacak, TrkiyeCumhuriyetine zarar verecek durumlarda her eyden nce dnyada biricik bamsz Trkdevleti olan Trkiye Cumhuriyetini tehlikelerden korumak ve her eit zarara kar onungzetilmesi Trk milliyetiliinin esas grn tekil etmektedir.9

1.4. Turan Ordusu Kumandan Enver Paa

9 http://www.ulkuocaklari.org.tr


14/90

13

Asl ad smail Enver'dir. stanbul Divanyolu'nda dodu, Doumu ile ilgili olarak

Trke ve Almanca otobiyografilerinde farkl tarihler verilmektedir (23 Kasm 1881aramba, 6 Aralk 1882 aramba). Ailesi Manastrl olup babas, nceleri Nfa Nezretifen memurluu yapan, daha sonra surre emini olan sivil paalk rtbesine ykselen Ahmed

Bey, annesi Aye Hanm'dr. Kk yata gsterdii an stek sebebiyle henz yandaiken ibtidi mektebine kaydedildi. Ardndan Ftih Mekteb-i btidisi'ne girdi. Bu okulunikinci snfnda iken babasnn Manastr vilyeti Nfia fen memurluuna tayini zerinerenimine bu ehirde devam ettikten sonra yine ayn yerde askeri rdiye ve asker idaditahsilini tamamlayarak Mekteb-i Harbiyye-i hne'ye girdi. Daha o sralarda, yksekokullarda yaygn olan II. Abdlhamid aleyhten propagandadan etkilendii otobiyografisindenanlalan Enver Bey, Mekteb-i Harbiyye-i hne'yi dokuzuncu olarak bitirip erkn harpsnf iin ayrlan krk be kiilik kontenjan ierisine girmeyi baard.

Erknharp eitimi srasnda bir defa Yldz Sarayna gtrlerek sorgulandysa dahkm giymedi. Ancak bu dnemdeki ttihat ve Terakki Cemiyeti faaliyetlerine katlmad

kesindir. Snf ikincisi olarak okuldan mezun olduktan sonra 1903 yl Ocak aynda erknharpyzbas rtbesiyle Manastr'daki 13. Seyyar Topu Alay'na tayin edildi. Bu esnada Bulgaretelerinin takip ve tenkili iin yaplan harekta katld, 1903 yl Eyllnde Koana'da

bulunan 20. Piyade Alay'nn birinci blne nakledildi. Nisan 1904 tarihinde skp'teki 16,Svari Alay'nda grevlendirildi. Ayn yln Ekim aynda tip'teki alaya giren Enver Bey ikiay sona "sunf-i muhtelife" hizmetini tamamlayarak Manastr'daki kararghna geri dnd.Burada erknharp dairesinin birinci ve ikinci ubelerinde yirmi sekiz gn alt. ArdndanManastr Mntka-i Askeriyyes Ohri ve Krova mntkalar mfettiliine tayin edildi. 7Mart 1905'te kolaas oldu.

Bu grev srasnda Bulgar, Rum ve Arnavut etelerine kar giriilen asker harekttastn baarlar gsterdiinden drdnc ve nc Mecidi, drdnc Osmani nianlan vealtn liyakat madalyas ile dllendirildi: 13 Eyll 1906 tarihinde binbala ykseltildi.Bulgar eteleri-ne kar yrtt faaliyet onun zerinde Milliyetilik fikirlerinin etkiliolmasnda rol oynad. Bu ay iinde Selanik'te kurulan Osmanl Hrriyet Cemiyeti'ne on ikinciye olarak katld. Manastr'a dnnde cemiyetin buradaki tekilatm kurma faaliyetinde

bulundu. Bu faaliyetleri, Osmanl Hrriyet Cemiyeti ile merkezi Paris'te olan OsmanlTerakki ve ttihat Cemiyeti'nin birlemesi ve ilk rgtn Osmanl Terakki ve ttihat CemiyetiDahili Merkez-i Umumisi adn almasndan sonra daha youn olarak srdrd. Terakki vettihat Cemiyeti tarafndan balatlan ihtilal giriimlerine katld. Faaliyetinin ihbar edilmesizerine stanbul'a davet edildi. Ancak 24 Haziran 1908 akam daa karak ihtilalde nc rol

oynad

. Tikve'teki rgtlenme faaliyetinden sonra 21 Temmuz 1908'de Kprl'ye geenEnver Bey, 23 Temmuz 1908 tarihinde II Abdlhamid'in Meclis-i Mebusan' yenidentoplantya aran iradesi sonrasnda Selanik'e giderek bu ehirdeki kutlamalara katld. Daakan subaylar arasnda en kdemlisi olduundan ve Kolaas Niyazi Bey ile beraber ennemli faaliyeti gerekletirdiinden bir anda "kahraman- hrriyet" haline geldi ve butarihten itibaren yeniden Osmanlttihat ve Terakki Cemiyeti adn kullanmaya balayan rgtiindeki askeri kanadn nde gelen isimlerinden biri oldu. 23 Austos 1908'de RumeliVilayeti Mfettilii refakatine verilen Enver Bey, 5 Mart 1909'da 5000 kuru maala Berlinaskeri ataesi olarak grevlendirildi.

31 Mart Vak'as zerine geici olarak yurda dnen Enver Bey stanbul'da Hareket

Ordu'-suna katldktan sonra tekrar Berlin'e gitti. 12 Ekim 1910 tarihinde Birinci ve kinciOrdu manevralarnda hakem olarak grev yapmak zere yeniden stanbul'a geldi ve ksa bir


15/90

14

iire sonra geri dnd. Mart 1911'de stanbul'a gelen Enver Bey, 19 Mart 1911'deMakedonya'daki ete faaliyetlerine kar alnacak tedbirleri denetlemek ve bu alanda raporhazrlamak zere blgeye gitti. Enver Bey dolat Selanik, skp, Manastr, Kprl veTikve'te bir yandan etelere kar alnacak tedbirler zerinde alrken te yandan ttihat veTerakki Cemiyeti ileri gelenleriyle grt. 11 Mays 1911 tarihinde stanbul'a dnd. 15

Mays 1911'de Sultan Mehmed Read'n yeenlerinden Naciye Sultan ile nianland. 27Temmuz 1911'de Malisr isyan sebebiyle kodra'da toplanan kinci Kolordu'nun erknharpreisi olarak Trieste zerinden kodra'ya gitmek zere stanbul'dan ayrld. 29 Temmuz'daulat kodra'da Malisr isyannn bastrlmas, ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Arnavutyeleriyle olan meselelerinin hallinde nemli rol oynad. Daha sonra Berlin'e getiyse detalyanlar'n Trablusgarp'a saldrmalar zerine yurda dnd.

3 Eyll 1911 tarihinde Selanik'te yaplan ttihat ve Terakki Cemiyeti merkez-i umumitoplantsnda talyanlar'a kar bir gerilla sava yrtmesi fikrini savunan Enver Bey bugrn dier rgt yelerine de kabul ettirdi. 8 Ekim 1911'de padiah ve hkmetyetkilileriyle grtkten sonra skenderiye'ye gitmek zere 10 Ekim 1911'de stanbul'dan

ayrld. Msr'da ileri gelen Arap liderleriyle eitli temaslar kurup 22 Ekim'de Bingazi'yehareket etti. l geerek 8 Kasmda Tobruk'a ulat, l Aralk 1911 'de Aynlmansr'da askerikarargahn kurdu. talyanlaraa kar yaplan muharebe ve gerilla harekatnda byk baarlarelde etti. 24 Ocak 1912 tarihinde bu grevine ilaveten Bingazi mutaasarrflna tayin edildi.10 Haziran 1912'de kaymakam oldu. Kasm 1912 sonlarnda Balkan Sava'na katlmak zereBingazi'yi terk ederek tebdili kyafetle skenderiye'ye, oradan de bir talyan gemisiyleBrindisi'ye gitti. Viyana zerinden stanbul'a dnen Enver Bey, l Ocak 1913'te Nazm Paa ilegrt. Harbiye nazr ile Kamil Paa'nn istifaya zorlanmas ve yerine savaa devam edecek

bir hkmetin kurulmas konusunda anlamaya vard. Daha sonda bu fikri, Kamil Paa'nngrevde kalmasn isteyen Sultan Mehmed Read'a da kabul ettirmeye alt.

Enver Bey ile ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ileri gelenleri 23 Ocak 1913 tarihindeB-bili Baskn'n gerekletirdiler. Enver Bey nc rol oynad bu hkmet darbesindeKamil Paa'ya stifanamesini imzalatt. Ardndan padiah ziyaret ederek Mahmud evketPaa'nn sadarete getirilmesini salad. 12 Haziran 1913'de Mahmud evket Paa'nnhallinden sonra lke ynetimine fiilen el koyan ttihat ve Terakki iindeki askeri kadronun dalideri haline gelen Enver Bey, hayati kararlarn alnmasnda etkili oldu. II Balkan Savasrasnda 22 Temmuz 1913'te Edirne'ye girii toplum nezdindeki prestijini daha da artrd. 15Aralk 1913'de Miralay, 3 Ocak 1914'te Mirliva, ayn tarihte Ahmed zzet Paa'nn yerineHarbiye nazr oldu. 8 Ocak 1914 tarihinde ayn zamanda Erkan-i Harbiye-i Umumiyyereislii grevini stlenen Enver Paa yeni grevinde byk bir gayretle, I. Balkan Sava'nda

bozguna urayan Osmanl

ordusunun yeniden dzenlenmesine al

t

.II. Abdlhamid dnemin yal paalarnn tamamna yakn bir ksm emekli edildi ve

gen subaylar orduda nemli greve getirildi. Enver Paa'nn mahiyetinde alm olan smetnn ve Kazm Karabekir gibi subaylar onun bu abalarnn baarl olduunu kabul ederler.Enver Paa'nn bu dzenlemesi bir anlamda Cumhuriyet'in kuruluunda nemli rol oynayan akadronun da Osmanl ordu tekilatnda ykselmesini salad. Enver Paa, Harbiye n srasnda"enverye" ad verilen askeri ve ayn adla anlan, sesli, sessiz harflerin her harfinin ayryazlmas ile uygulanan bir yaz gibi yenilikler yapt. 5 Mart 1914 tarihim Naciye Sultan ileevlenen Enver Paa, ttihat i Terakki Cemiyeti tarafndan Almanya ile ittifak anlamassalamak in giriimlerde bulunmak zere grevlendirildi. Enver Paa'nn ilk giriim ve

teklifleri Alman mparatorluu'nun stanbul Bykelisi Hans von Wangenheim tarafndanreddedildi. Daha sonra Avusturya-Maceristan yetkililerin de basklar ile Wangenheim'n


16/90

15

anslye Betmann Hollweg'in itirazlarna neden olan Kayser II. Wilhelm'in ahsi emriyleAustos 1914 tarihli ittifak anlamas ile Genel kanaatin aksine, ittifak anlamasAlmanlar'dan gelmedii gibi bu alanda yanamamakta uzun sre direnen de Almanmparatorluu olmutur. Dolaysyla Enver Paa'nn Osmanl Devleti'ni bir oldu bitti s cundaAlmanlar'la ittifak anlamas imzalat zorlad tezi doru deildir; ayrca hi bir byk

Avrupa devleti tarafndan ittifaka ne dahil edilmeyen Osmanl Devleti'nin Alman ittifaknsalamas gerektii konusunda ttihat ve Terakki liderlerinin tamam ayn kaanati tayordu.

10 Austos 1914 gn anakkale nne gelen Goeben ve Breslau buharl Almansava gemileri pelerindeki ngiliz gemilerinden kaabilmek iin giri izni isteyincekendisiyle gren Kress von Kressenstein'in talebiyle Enver Paa re'sen verdii bir emirlegemilerin ieri alnmasn ve eer takip etmek isterlerse ngiliz gemilerine ate almasnemretti. Olaylar yaayan baz subaylar, 22 Ekim 1914'de Enver Paa'nn Amiral Souchon'aKaradeniz'deki Rus donanmasna saldrmas iin ifahi emir verdiini iddia etmektedirler.Ancak bu konuda yazl bir emir 25 Ekim 1914'te Enver Paa tarafndan amiralegnderilmiti. 29 Ekim 1914 gn Karadeniz'e manevra gerekesiyle kan Osmanl

donanmasnn Rus arl liman ve gemilerine saldrs sonrasnda Enver Paa, mttefiklerinetazminat deyerek tarafszln korunmas fikrini savunan hkmet yelerine kar savaagiri tezinin en hararetli savunucusu oldu.

Savaa girilmesinden sonra Enver Paa Harbiye nazr olarak askeri harekatnynetimini de ele ald. Ancak kendisinin tamamen bir Alman kuklas olup onlarn istekleriniyerine getirmeye alteklindeki grler doru deildir. Bizzat Alman belgeleri, EnverPaa'nn eitli hususlarda Alman askeri yetkilileriyle attn gstermektedir. EnverPaa'nn I. Dnya sava srasndaki fiili tek kumandas Kafkas cephesinde olmutur. 14 Ekim1918 tarihinde Talat Paa kabinesinin istifas ile Enver Paa'nn da Harbiye nazrl sona erdive 1-2 Kasm 1918'de ttihat ve Terakki'nin dier yedi lideriyle birlikte lkeden ayrld. EnverPaa lkeden ayrlmadan nce Sadrazam Ahmed zzet Paa'ya yazd mektupta kullandifadeler, onun Azerbaycan'da mstakil bir Trk hkmeti kurmaya alaca intibasnuyandrmaktayd. Nitekim Krm'da Berlin'e giden arkadalarndan ayrlarak amcas HalilPaa ve kardei Nuri Bey'in denetiminde bulunan Kafkasya'daki ordu birliklerine ulamakzere oraya hareket etti. Ancak kayalara bindiren takann batmas sonucunda bunugerekletiremedii gibi blgedeki birliklerin etkisiz hale getirilerek kumanda heyetinintutuklandm renince de Berlin'e gitmeye karar verdi. Nisan 1919'da Berlin'e gidipBabelsberg semtine yerleti ve Almanya'da yeniden tekilatlanmaya alan ttihat veTerakki'nin faaliyetinde rol oynad; ayrca ngilizler'le de eitli pazarlklarda bulundu, fakat

bu alanda bir anlama salanamad. Enver Paa Talat Paa ile birlikte 1919 Austos ay

sonunda Bolevik liderlerinden Kari Radek'i tutuklu bulunduu hcresinde ziyaret etti. Radekttihat ve Terakki'nin bu iki liderini Moskova'ya davet etti. 10 Ekim 1919 tarihinde MehmetAli Sami takma ad ve Rusya'daki Trk Hilal'i Ahmar temsilcisi bir doktor kimliiyle uaklaBerlin'den Moskova'ya hareket eden Enver Paa, 13 Ekimde Knigsberg'e ve 15 Ekim'deShiaulai'ye (Litvanya) vard. Daha sonra Abe-li'ye ini yapan uak yolcular Litvanyayetkilileri tarafndan gz altna alndlar ve Kaunas'sa gnderildiler. Enver Paa Kaunas'takihapishanede iki ay geirdikten sonra tekrar Berlin'e dnd.

Bu srada hapisten kan Radek'in talebi zerine baz ttihat ve Terakki liderleriMoskova'ya hareket ettiler ve 27 Mays 1920 tarihinde burada bulutular. Berlin'de kalanEnver Paa'da eitli temaslardan sonra Altman adna dzenlenmi sahte belgelerle yola kt.

Ancak bu ua yine zorunlu ini yapnca tekrar yakaland ve Riga hapishanesine gtrld.Burada bir komnist, bir Alman yahudisi olarak muamele gren Enver Paa tekrar serbest


17/90

16

brakld. 1920 Austos aynn banda nc defa Berlin'i terk eden Enver Paa Stettin,Knigsberg, Mingskve Somalengk zerinden 16 Austos tarihinde Moskova'ya ulat. Buradagayet iyi karland ve Kremlin'in byk duvarna bakan Sopiskaia Naberezhnaya semtindeki

bir konuk evine yerletirildi. Enver Paa eski ittihat arkadalar ve Orta Asya'dan gelentemsilcilerle grt. Ayrca ierin, Radek, Zinoiev ve Lenn ile grmeler yapt ve

Sovyet-Alman temaslarnda arabuluculuk grevini stlendi. Berlin'den Moskova'yagelmesinde yardmc olan eski arkada Hans von Seect'e yazd 25 ve 26 Austos tarihli ikimektuba gre, Troki ve temsilcisi E.M. Skliansky'le yapt grmelerde Anadoluhareketine silah yardmnda bulunulmasn istedi ve sz dahi ald. slm htilal Cemiyetlerittihad adnda bir rgt kurdu. Enver Paa 1-8 Eyll 1920 tarihinde Bak'de gerekleenDou Halklar Kongresi'ne Libya, Tunus, Cezayir ve Fas' temsilen katld. Ankara hkmetide kongrede brahim Tali (ngren) tarafndan temsil edildi. Ancak bu kongre nemlisonular dourmad. Sovyetlerin ihtilalci gruplar deil, Mustafa Kemal, Rza ah, ang-Kay-ek Emanullah Han gibi tarafsz liderlerin ynetimlerini destekleme kararlar Enver Paa'nniini zorlatrd.

Ekim 1920 balarnda yeniden Berlin'e dnd ve Lksgrunewald semtine yerleti.Daha sonra svire'ye giden Enver Paa burada Hakk Paa ile grerek Rusya'danAnadolu'ya asker yardm gndermek zere bir gizli tekilat kurmaya karar verdi. KomitedeH. Von Seect'in eski yaveri binba Fischer ve Alman harb bakanlnda askeri tehizatsorumlusu yzba Kress'de bulunmaktayd. Ancak Moskova'dan gerekli maddi yardmsalanamad. Halil Paa'mn Enver Paa'ya yazd 4 Kasm 1920 tarihli mektuba gre bualandaki yeni taleplerde Karahan tarafndan reddedildi. Enver Paa 1921 ubat! sonundayeniden Moskovaya gitti ve burada ierin ve yeni Ankara hkmeti temsilcisi Bekir SamiBey'le eitli grmeler yapt. 16 Temmuz 1921'de Mustafa Kemal Paa'ya uzun bir mektupyazarak kendisinin faaliyetleri hakkndaki ikayetleri ve Anadolu Hareketine el koymaiddialarna kar kt. 30 Temmuz'da Ankara'ya ynelik Yunan saldrs baladnda EnverPaa dier ttihat liderlerle birlikte Anadolu'ya geme fikriyle Batum'a gitti. Bu sradaTrabzon'daki Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'de onu destekliyordu. 5 Eyll'de burada yaplan veHalk uralar Frkas Toplants olarak ilan edilen ttihat toplantsnda Ankara'dakiT.B.M.M.'ne ttihat srgnlerle souk ilikilerin sona erdirilmesi iinde bavuruda

bulunmas kararlatrld. Ancak Sakarya zaferi Enver Paa'nn planlarnn bir defa dahabtnyle deimesine yo! at. Baku'yu terk eden Enver Paa Tiflis. Akabat ve Merv'euradktan sonda Ekim 1921 tarihinde kendisine refakat eden Tekilat- Mahsusa eskiliderlerinden Kuuba Hac Sami ve dier bazttihattlarla birlikte Buhara'ya gitti.

8 Kasmda Trk subaylarla birlikte tekrar yola kt ve 19 Kasm'da Akbula, 21

Kas

m'da Baardak k

la

nda ve 24 Kas

m'da Gurgantepe'ye ulat

. Burada CedidciAlehytar Lakay smalil Bey'in esiri durumuna geldi. ubat 1922 sonunda buradan kurtulanEnver Paa Ruslara kar savaan Basmaclar rgtlemek iin tekrar Duanbe ilerisindekiklaklara gitti. 24 Temmuz'da Ruslarn Duanbe'yi almas zerine geri ekilerek SatlmKlana vard. Buradan Belcuvan blgesindeki bdery kyne geti ve son karart; buradakurdu. 4 Austos 1922'de karargahta dzenlenen Kurban Bayram treninde mahiyetindekalan askerlerle bayramlarken ani bir Rus basknna urad; yanndaki otuza yakn atlylayneldii egan tepesi mevkiinde giritii arpmada n safta vuruurken ldrld.

Enver Paa'nn eyalar mfreze kumandan Kulikof tarafndan Takent'e gnderildi.Buradan daha sonra Moskova'daki askeri mzeye nakledildi. Cenazesi bdery kynde

topraa verildi. Enver Paa'nn siyasi ve askeri kariyeri hakknda deiik ve birbiriyle elienyorumlar yaplmtr. 1908 ihtilalinde oynad rol, Trablusgarp Harb'indeki baarlar


18/90

17

sebebiyle kamuoyunda byk prestij kazanan Enver Bey'in aleyhine MondrosMtearekesi'nin ardndan bir kampanya balatlm, 1922 sonrasnda ise yeni rejim EnverPaa ve arkadalarn gereksiz yere l. Dnya Sava'na girilmesinden sorumlu tutmu,mtareke dnemi faaliyetleride bir macerac olarak yorumlanmtr. Belirli dnemlerdeleyhine ve aleyhine youn yayn yaplmals, Enver Paa hakknda ojektif bir deerlendirilme

yaplmasn gletiren temel sebep olmutur.

Yetitirdii dnemin Osmanl zabitan iinde kendini gelitiren Enver PaaMakedonya'daki ete savalarnda gsterdii baarlarla sivrilmitir. 1908 hareketinde ncrol onu halk kahraman mertebesine getirdii gibi ttihat ve Terakki Cemiyeti iindekidurumunu da glendirmi, 1913 Babali Basknndan itibaren gerek bu rgtn askerikanadnn gerekse Tekilat- Mahsusa'nn lideri haline gelmitir. Bu dnemde kendikaleminden kan mektuplar, Enver Paa'nn Franszca ve Almancay iyi dzeydekullanabilen ve bat dnrlerin kitaplarn okuyan bir kii olduunu gstermektedir. EnverPaa'nn l. Dnya savana girilme-sindeki sorumluu ve rol ise son dnemlerindeyaymlanan Alman ve Avusturya belgelerinden anlaldna gre daha ziyade Goeben ve

Bresleu zrhllarnn boazlardan geirilmesi ve Rus limanlarnn bombardman emrininverilmesi evresinde ekillenmektedir. Onun Mtareke srasndaki faaliyetleri ise zellikleson dnemlerde yaymlanan belgelerin altnda ahsi giriimler olmaktan ziyade ttihat veTerakki kadrosunun faaliyetleri olarak deerlendirilmelidir. Ancak Enver Paa'nnmaceraclk boyutlarna varan hareketleri konusunda yorumda bulunulurken iinde yaadan da bir macera a olduu hesaba katlmaldr.

1.5. Hseyinzade Ali Bey

Trkle dil, edebiyat ve siyas alanda hizmet veren Ali bey, 1864'de Bak'nnSalyan kasabasnda domutur. Eitimine Tiflis Mslman mektebinde balam, Tiflis Rumokulunda ve Petersburg Tabi limler Fakltesinde 1889'da tamamlamtr. Rusya'danTrkiye'ye gelmi, asker tbbiyeye kayt olmutur. Tiflis'te Mirza Feth Ali Ahundzade'ninsohbetlerine katlm ve Trkiye'ye Trkle ilgi duymaya balamtr. stanbul'daki tbbiyemedresesinde bat ilim, fikir ve edebiyatn tantmakta profesrlerinden fazla hizmet etmitir.Milliyetilie asl hizmeti Azerbaycan'a dnnce balamtr. Tbbiyeden sonra Osmanl-Yunan savana askeri tabip yzbas olarak katlm, 1900'de Askeri Tbbiye mektebine ciltve frengi hastalklar retmen yardmcs grevine getirilmitir. Bu grevi srasndaAzerbaycan'a dnmtr. Rusya'da ilk gnlk Trke gazete olan "Hayat"n kurucularndan

biridir. ki y

l bu gazetenin bayazarl

n

ve mdrln yapm

t

r. Gazete kapand

ktansonra "Fzuyat" adl bir dergide yine mdrlk ve bayazarlk yapmtr.

Fikirleri ve kiilii: Hseyinzade Ali Beyin fikirlerini net olarak grebileceimizeserleri makaleleridir. "Hayat" gazetesinde yaymlanan makalelerinde Trklerin rk ve dillerizerindeki incelemelerini, Trklerin byk bir birlik oluturduklarn aklamaktadr. Ayrca"Bize ada ilimler lazmdr" der ve "Trklemek, slmlamak, Avrupallamak" gerektiinisavunur. Bu ilke btn Trkler iinde benimsenmi ve Merutiyetten sonra, Gkalp tarafndanda Trkiye'de ele alnmtr. "Fzuyat" dergisindeki btn yazlarnda Trk olduunuortaya koymutur. Btn Trkler iinde edebi dil olarak Osmanl Trkesinin kullanlmasgerektiini savunmu, bunu eserleriyle uygulamaya almtr. Kafkaslar'da Trkler iinde

dmanla yol aan mezhep (Snn-i) tartmasyla ortaya kan ranilie ve sonzamanlarda kan Ruslatrma politikasna kar, Trk milliyetiliinin savunulmasna ve


19/90

18

gelitirilmesine hizmet etmitir. Merkez Osmanl olmak zere, Trk milliyetiliini,Trkl hatta Panturanizmi savunmutur.

Eserleri: Siyaset-i Frset; 1908'den nce "rad", "Terakki" ve "Hakikat"gazetelerinde yaymlanan geni kapsaml ve hiciv dolu bir eserdir. "Olivver Swift" ile

"Doroevch"in Kazak atlarna ait bir kitabndan etkilenerek yazlan bu eser, btn doutarihinin zmlenmemi problemlerini ele almtr. "Hayat" ve "Futuhat" dergileri ile Trkgazetesinde makaleleri yaymlanmtr.


20/90

19

KNC BLM

2.1. Trk Birlii Atatrkn En Byk Hayaliydi

Mustafa Kemal ATATRK DYOR K:

Bugn Sovyetler Birlii dostumuzdur, mttefikimizdir. Bu dostlua ihtiyacmzvardr. Fakat yarn ne olacan kimse bugnden kestiremez. Tpk Osmanl gibi, tpkAvusturya-Macaristan gibi paralanabilir, ufalanabilir.

Bugn elinde smsk tuttuu milletler avularndan kaabilirler. Dnya yeni birdengeye ulaabilir. te o zaman Trkiye ne yapacan bilmelidir. Bizim dostumuzun

idaresinde dili bir, inanc bir, z bir kardelerimiz vardr. Onlara sahip kmaya hazrolmalyz. Hazr olmak yalnz o gn susup beklemek deildir. Hazrlanmak lazmdr.Milletler buna nasl hazrlanr? Manevi kprleri salam tutarak. Dil bir kprdr... nan birkprdr... Tarih bir kprdr... Kklerimize inmeli ve olaylarn bld tarihimiz iinde

btnlemeliyiz. Onlarn (soyda Trk kardelerimizin) bize yaklamasn beklememeliyiz.Bizim onlara yaklamamz gerekli

Trk Birlii'nin bir gn hakikat olacana inancm vardr. Ben grmesem bilegzlerimi dnyaya onun ryalar iinde kapayacam. TRK BRL'ne inanyorum. Onugryorum. Yarnn tarihi yeni fasllarn TRK BRL ile aacak. Dnya sknunu bufasllar iinde bulacaktr. Trkln varl bu khne leme yeni ufuklar aacak. Gne nedemek, ufuk ne demek o zaman grlecek. Hayatta yegane varlm ve servetim TRKolarak domamdr10

Trk takviminin inlilerce kabul ediliinin 4640nc ylna girdiimiz bu gnlerde; birmillet olarak dnyann en geni yz lml topraklarna hkmeden ve buna ramen yabancynetimler altnda yaama sava veren milyonlarca soyda daha bulunan Trklerin,nmzdeki yllarda dnyann siyasi, iktisadi ve corafi artlarnda yapaca deiiklikleridnmek Trk Birliini candan isteyenlerin gnllerini sarho etmektedir.

Ait olduu milletin varl

n

srdrmesi ve yceltmesi iin dier bireylerle birliktealmaya, bu almay ve bilinci, dier kuaklara da yanstmaya "milliyetilik" denilir. utanma gre milliyetiliin en nemli esi "millet" olmaktr. yle ise millet nedir? Bir insantopluluuna millet diyebilmek iin baz niteliklerin o toplumda olup olmad saptanmaldr.Baz anlay biimlerine gre, bir topluluun millet saylabilmesi iin rk birlii yetiir. Bueksik bir grtr. Ayn rktan olmadklar halde bugn milletlikleri tartlmaz topluluklarvardr, svireliler ve Amerikallar gibi, bazlarna gre ise millet olmann baart ayn dilikonuabilmektir. Bu da her zaman doru saylamayacak bir grtr. svire'de ayr dilkonuulur ama btn svireliler bir millettirler. Buna karlk ayn dili konuan pek ok Arap

10 http://www.turkhaber.org/38.html ; 19 Nisan, 2005


21/90

20

milleti vardr. Irakllar ile Fasllar ayn dili konutuklar halde aralarnda byk farklarbulunur, ikisi de ayr birer millet saylabilirler11.

Kimileri de millet olmann baart olarak din birliini kabul ederler. Kukusuzdur ki,artk bu da savunulamaz bir grtr. Bugn dnyann en byk milletlerinden saylan

Japonlarn iinde ok eitli dinler vardr. Gene ayr birer din gibi kabul edilebilecekKatoliklik ile Protestanlk Almanya'da, Amerika'da yan yana yaamaktadr. Ama ayn dindenolduklar halde Mslmanlar hibir zaman tek millet saylamamlardr.

yle ise saylan btn bu artlar bir insan topluluunun millet olmasnayetmemektedir. Ayn toprak paras stnde yaayan insanlarn millet olmas iin ilk art,ortak bir gemie, kader birliine, ortak bir gelecek hedefine sahip olmaktr. Bu, en tutarl vegeerli grtr. Milliyet ba bylece maddi olmaktan ok manevi bir ilikidir. Bu gr

benimseyen Atatrk, milleti yle tanmlamaktadr: Bir insan topluluunun milletsaylabilmesi iin "zengin bir hatra mirasna, birlikte yaamak hususunda ortak istektesamimi olmaya, sahip olunan mirasn korunmasn birlikte srdrebilmek konusunda

iradelerin ortak bulunmasna, gelecekte gerekletirilecek programn ayn olmasna, birliktesevinmi, birlikte ayn mitleri beslemi olmaya" ihtiya vardr, ite bu ana artlar tayan birinsan topluluu millet saylr. Gene Atatrk'e gre, bu artlarn doal sonucu, ortak milli birdnce, ideal ve en nemlisi ortak dilin ortaya kmasdr. Geri dil birlii millet olmann

baart deildir ama insanlar dnce, ruh ve kltr asndan birbirine balayan ana dilin,pek ok millette tek olduunu da unutmamak gerekir.

Grlyor ki, Atatrk, Trk milletini rk veya din esas zerine oturtmamtr. Zatenaklc bir yaklamla buna imkn da yoktur, zellikle Anadolu'daki Trk topluluklar bakarklarla, yzlerce yldan beri kaynam durumdadrlar. Anadolu'nun uygarlklar birbirine

balayan bir ba olmas bu sonucu dourmutur. Atatrk'n millet anlay aklc veinsancldr. Atatrk'e gre bir milleti baka milletlerden ayran nitelikler vardr. Her milletkendi yetenekleri, kltr ve imknlar erevesinde kendini dierlerine kabul ettirmek vemutlu yaamak zorundadr, ite bir milletin bireylerinin bu biimdeki davranlarmilliyetiliktir. Trk milliyetiliinin amac, Trk'n her alanda ykselmesi, ycelmesidir.12

Atatrk'e gre, "asl olan millettir, ilham ve g kayna milletin kendisidir. Bir milletiin mutluluk olan birey, dier bir millet iin felket olabilir. Ayn sebepler ve artlar birinimutlu ettii halde, dierlerini mutsuz klabilir", yle ise, her millet akl ve bilim yolu ileyalnz kendi deerlerini ve karlarn bulmaldr. "Trk milliyetisi, gelime ve ilerlemeyolunda ve uluslararas ilikilerde btn ada milletlere paralel olarak, onlarla bir uyum

iinde yryecektir. Ama bunu yaparken Trk milletinin zelliklerini, ba

ms

z kiiliinikoruyacaktr. Trk Milliyetisi dier milletlerin hakkna, bamszlna sayg gsterecektir.Ancak bylelikle dier milletlerden de sayg grecektir. Kimsenin yurdunda gzmz yoktur.nk her milletin yurdu kutsaldr. Trk, byk gcn ancak haklarna saldr olduu zamankullanacaktr".13

Atatrk, btn milletlere sayg duyar, ama onlarn hepsinin stnde Trk' grr. Onagre, "Dnya yznde Trk'ten daha byk, ondan daha eski, ondan daha temiz bir milletyoktur ve btn insanlar tarihinde grlmemitir". Atatrk, tarih alanndaki olaanst

11 BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT,

Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 78-9012 http://www.turkocaklari.org.tr ; 8 Mays, 200513 http://www.turan.tc/orkun/turkbirligi.htm ; 9 Mays, 2005


22/90

21

almalaryla Trk'n gemiini aydnlatarak bu gre erimitir. Bylesine stn birmilletin yurdu da kutsaldr. Vatan sevgisi, milliyetiliin nde gelen elerindendir;"Vatanmz, Trk milletinin eski ve yksek tarihi ve topraklarnn derinliklerinde varlklarnsrdren eserleri ile bugnk yurttur. Vatan hibir kayt ve art altnda ayrlk kabul etmez ve

btndr". Mademki vatan kutsaldr ve bir btndr, yle ise "memleketi dou ve bat diye

ikiye ayrmak doru deildir". nk yurdumuz kutsaldr. "Yurt topra, sana her ey fedaolsun. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin iin fedaiyiz. Fakat sen, Trk milletini ebedi hayattayaatmak iin feyizli kalacaksn". Atatrk'n Trk milliyetilii zerinde bu kadar okdurmasnn derin sebepleri vardr. Bu sebepler de gene tarihten kaynaklanmaktadr. Trklerindnya tarihine ve uygarlklara yapt stn hizmetler bilinmektedir. Ama ne yazk ki,Trklerin kurduu en byk, en grkemli devletlerden Osmanlmparatorluu'nun yaps, tam

bir milliyetilik anlaynn domasna imkn vermemitir.

Osmanlmparatorluu'nda her bakmdan birbirinden farkl ok eitli uluslar yaard.Bunu biliyoruz. XVIII. yzyl sonlarna kadar dnyada milliyet ilkesi pek bilinmiyordu. Geridevletler kuran milletler, kendi yaama biimlerini, kltrlerini, anlaylarn gelitiriyor,

dillerini kullanyorlard, bamszlklarn koruyorlard. Ancak bunlar belli bir millete balolma bilinci iinde deil, belki toplumsal br zorunluluk olarak yapyorlard. Millete benlikveren milliyetilik deil, din idi. Her millet mensup olduu dinin buyruklarna ve kalplarnauyarak yayordu. XVII. yzyldan itibaren Batda iyice glenen aklclk, ayn zamandamilliyetilii dourmutur. Batda, eitli milletlere mensup olan dnrler, her milletindierinden farkl olduunu grmler, insanlar dinin deil, milliyetin ilk planda birbirine

balamasnn akla uygun olduunu anlamlardr. Bylece milliyetilik Batda geliereksiyasal hayata girdi. XVIII. yzyl sonunda kan Fransz htill ve onu izleyen bykinklpla, milli devlet ve dolaysyla milliyetilik hzla btn dnyaya yaylmaya balad.

zellikle ok uluslu devletler iin milliyetilik akm bir felketti. Milliyetilikakmnn ok uluslu bir devlet olan Osmanl mparatorluu iin nem tam, imparatorluksnrlan iinde yaayan ve Trk olmayan eitli uluslar bamszlk istei ile ayaklandlar.

Osmanl devlet adamlar buna kar bir are aradlar: Din ayrmn kaldrarak lkedeyaayan herkesi "Osmanl" iln ettiler. Ama bu kesin bir zm yolu deildi. Milliyetilik bir

byk akmd ve bu hareketi byle bir davranla nlemek mmkn deildi. Nitekim lkedeyaayan uluslar birer ikier ayaklanarak Osmanl ynetiminden kopuyor, kendi millidevletlerini kurarak bamszlklarn iln ediyorlard. Bu durum karsnda baz Trkdnrleri milliyetilik akmnn nlenemeyeceini anlamaya baladlar. imdi yaplmasgerekli olan, elde kalan ve zerlerinde Trklerin yaad vatan topraklarm, yeni milli

devletlerin satamalar

ndan kurtarmakt

. Hi deilse bundan sonra Trk, vatan

na sahipkmalyd. Bylece, imparatorluk snrlan iinde yaayan eitli milletler arasnda en son,Trklerin milliyetilik anlay domutur. Bu da XX. yzyl balarna denk dmektedir.

Trk milliyetilii doarken, yalnz Trklerin deil, btn Mslmanlarn tek milletolmas gereini ileri srenler de kt. Ama Mslman Osmanl vatanda olan AraplarnBirinci Dnya Savanda, Hristiyan dmanlarmzla i birlii yaparak bizi arkadanvurmalar, milletin dine dayandrlamayacan ok ak ve ac biimde gstermitir. Atatrk,yeni Trk Devleti'ni kurduu vakit durum bu idi. Btn millete Trkln anlatmak,gstermek, bu ok nemli konu zerinde durmak gerekiyordu. Artk ok uluslu OsmanlDevleti tarihe karmt. Anadolu'da ve Dou Trakya'da yalnz Trkler yayordu. Atatrk,

Lozan Konferansnda Trkiye'de yaayan Rumlar Yunanistan'a yollamay baarmt. Enginve byk bir tarihe sahip olan Trkler, artk Trkiye'de en yksek oranda ounlukta idiler.


23/90

22

Milli devlet kurulabilirdi. Bu blmn banda belirtildii gibi, her millet kendi ycelmesini,kendi yetenekleriyle salar. Bunun iin de katksz bir milliyetilik gereklidir.

Atatrk, yaad srece hep Trk milliyetiliini gelitirmeye almtr. "Ne MutluTrkm diyene" sz, milletimiz yaadka anlam ycelecek ok stn bir grn

simgesidir.

Atatrk'n Milliyetilik ile lgili Baz Szleri:

Trkiye Cumhuriyeti'ni kuran Trk halkna, Trk milleti denir. (1930); Diyarbakrl, Vanl, Erzurumlu, Trakyal her bir soyun evlatlar ve ayn cevherin

damarlardr. (1923); Biz dorudan doruya milliyetperveriz ve Trk milliyetisiyiz. Cumhuriyetimizin

dayana Trk toplumudur. Bu toplumun fertleri ne kadar Trk kltr ile doluolursa, o topluma dayanan Cumhuriyet de, o kadar kuvvetli olur. (1923);

Biz yle milliyetileriz ki, bizimle ibirlii yapan btn milletlere sayg duyarz.Onlarn milliyetlerinin btn gereklerini tanrz. Bizim milliyetperverliimiz herhalde bencil ve gururlu bir milliyetperverlik deildir. (1920)14

Konuya yabanc olanlar veya bu fikre bir takm ideolojik sebeplerle dmanolanlar,neden Trk Birliini arzuladmz merak edebilir.Tarihte eitli zaman aralklarylaiki kez gerekleen ve her gerekletiinde dnya tarihini kkten etkileyen gelimeleridouran Trk Birlii,gemiine sk skya bal olan Trklerin bir kez daha fakat bu kezkyamete kadar srecek dnyaya hakim ve sz geen millet olma arzusunun dayansmasdr.Duygusal bir bakla Trk Birliine bakan baz kiiler; gl,egemen ve adaletliolmay bir arada baarabilen yegane milletin Trkler olduunu grerek bu birlii

isterler.Sadece faydac

(pragmatik) olarak konuya yaklaanlar bile grebilir ki; Trk Birliiesir yada hr, yer yzndeki tm Trklerin karnadr.Bizim Trklk anlaymz besleyenana atar damar olarak Trk Birlii, yukarda saydklarmzn da tesinde bir ok gzelliiierisinde barndran bir terkip,Trkln ebed-mddet varln kesinletirecek birlmszlkerbetidir15.

Ziya Gkalp; Trkln Esaslar isimli eserinde Turancl 3 safhada meydanagelebilecek bir lk olarak tanmlyordu.Ouz Birlii,Trk Birlii ve Turanl dier milletlerlesalanacak birlii izgisel bir yol olarak tarif etmiti.Byk Trk dnr smail Gaspral16,Trk Birliine giden yolun dilde,ite ve fikirde birliin salanmas ile alabileceinisylemiti.Gnmzde Trk Birlii ayn anda ve birlikte gerekleebilecek dzeyde frsatlar

barndrmaktadr.Trk Birliinin Trkiye eksenli olmas yanl etkiler dourabilir.Birlik hissikiiler ierisinde yle byk bir atetir ki; bu atei tek bir elin tutmaya kalkmas zarar vericiolabilir.Trk Cumhuriyetlerinin hepsi birden birlie doru hareket ederse almaz denilendalar eritilebilir.

1991 ylnda esir Trklerin byk ounun hrriyete kavuarak bamszcumhuriyetlere ayrlmalar byk bir coku ile karlanmtr.Trk Cumhuriyetlerininhrriyete kavumalarnda, mahalli demokratik muhalefetlerin etkisi nerede ise sfrdr.ABDeski Dileri Bakanlarndan Henry Kissingern syledii gibi; Sovyetler Birlii silahlanma

14

http://www.ataturk.net/ilkeler/?sayfa=aimilliyetcilik ; 9 Mays, 200515 Yeni TRK DNYASI Dzeni (1); Ouz Karahan16 http://www.ismailgaspirali.org/ismailgaspirali/ana.htm ; 9 Mays, 2005


24/90

23

yarnda dayanamayarak ekonomik alanda iflas ettiinde, Sovyetler Birliinin ynetimisresince Trk topraklarnn smrlmesinin ba aktrleri olan Rusya,Ukrayna ve Belarusunyneticileri kafa kafaya verip birlii sonlandrmaya karar verdiler.Adeta bir oldu bittiye gelen

bamszlk mcadelesi zellikle Trk Cumhuriyetlerinde ok sancl gnler yaad.MahalliKomnist idareciler yeni artlarn ne gibi faydalar salayacandan habersiz olarak statkoyu

koruma kaygsyla olmayacak hareketlere giritiler. Azerbaycanda Muttalibov,dzenlenenhalk toplantlar ve yllarn(miting) basksyla Rusyadan siyasi destek istedi.Ruslar isesiyasi destei bo verip askeri destek gnderdi.General Dimitri Yazov komutasndaki

birliklerle gnlerce mcadele eden Trk Milliyetileri sonunda Muttalibovu Moskovayakamak zorunda brakt.

Ayn akbete uramas neredeyse kesinleen zbekistan Faisti Kerimov, o dnemdemilliyeti muhalefetin nderi Abdurrahim Polata ynelik suikast giriiminin ardndan,muhalefet iine soktuu etki ajanlarn kullanarak,dzenlenecek yllar iptal ettirmeyi

baard.Yllarn iptal edilmesi ise Kerimovun koltuunu salamlatrd. Kazakistan veKrgzistan sancl demokratik yaaya uyum salamaya alrken,Trkmenistanda tam

olarak totaliter diyemeyeceimiz fakat otoriter olduu kesin bir ynetim anlayngrmekteyiz. Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan 23 yl sonra demokrasi ile tant gznne alndnda Trk Cumhuriyetlerinin modern llerde demokrasiyi yaama geirmeleriiin bir kuak sonraki ynetici snf beklemeleri gerekiyor.

Komnizmle sadece ilkokul anda karlaan ve yurdunun demokrasiye geiindekisanclar gen ruhunda hisseden gelecein yneticileri; oturmu ve salkl ileyen birdemokrasinin kazanlarn bugn ki idarecilere nazaran daha bilinli olarak alglayp,uygulamak isteyeceklerdir. Trkiyedeki milliyetilerin vazifesi de ite tam bu noktada

balyor.Trk Birliinin salanmas yaadmz ada ancak kamu ynetim aralarnnkullanm ile mmkn olacaktr.Kamu ynetim aralar ise bilindii gibi dernekler,vakflar ve

partilerdir. Trkl benimsemi dernekler; iktisadi uyum,eitim ve alfabe birlii,stratejibirlii gibi daha pek ok sahada fikir reterek etkili almalarda bulunacaktr. Trkvakflar,bata halk kitleleri zerinde Trklk bilinci ve birlik arzusunun gndelik gayelernedeniyle zayflamasn engelleyecek almalar iindeyken bunun yan sra TrkCumhuriyetlerinde milliyeti kadrolarn toplanmas ve Trklk yolunda eitilmesi iledemokratik tekilatlanmann tesis edilmesiyle grevli olacaktr.17

Bu aralarn etkili almalar neticesinde Trk Partiler,mahalli siyasetin ierisineyksek glerle donatlm olarak girecektir. Bu noktada yeni bir soru akllara geliyor vedoru yant bulmak Trklere dyor.Trk Cumhuriyetlerinde kurulacak milliyeti

partiler,Trkiyedeki milliyeti partiye veya Komntern benzeri bir merkeze bal

olacak m

? Bu makalenin yazarna gre, tek merkezlilik kavramsal olarak arzu edilen verimisalayamaz. Tek merkezlilik yerine uyumlu alacak ok merkezli yapy - en azndan Birliksalanana kadar daha salkl bulmaktaym. Merkezi ynetim yerine YerindenYnetim,sorunlara merkezi mdahale yerine Yerinden Mdahaleyi savunan tavr, Trklerehareket esneklii salayacaktr.

Gncel birka rnek vermek gerekirse bu dncelerim iin birinci dayanam Kbrsolacaktr.Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde dzenlenen yllara Trkiyedeki yneticierkin sahibi konumundaki iktidar partisi uygun olmayan tepkiler verirken,fikir adamlarmzile dernek ve kurulularmz milli davay sahiplenen olgun bir tepki gstermitir.Tepki

17 BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT,Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 67


25/90

24

gsterdik fakat ne deiti? 2 ubat 2003te dzenlediimiz ili Ylnn ardndan KuzeyKbrs Trk Cumhuriyetinde en az 5 tane daha Rauf Denkta ve Milli Dava aleyhtar yltertiplendi.Merkezi mdahale baarsz oldu.

Yerinden mdahale yaplm olsayd; yla katlan pek ok gencin okuduklar

niversite ve liselerde hatta yllarn dzenleyicisi olan dernek ve kurumlarda konferanslardzenlenerek etki almas yaplrd.Tabii bu konferanslar,patates nutuklarn atld trdenkonferans olmayp aynen bir Milli Gvenlik Kurulu toplants ya da Birlemi MilletlerGrmeleri ncesi yaplan istiare toplantlarnda olduu gibi doyurucu bilgiler aktarabilenve ikna edici nitelikte olmaldr. Trkiye Cumhuriyeti; PKK ile mcadele dneminde merkezimdahalenin baarszln grp, yerinden mdahale ve yerinden ynetim anlaynuygulamaya geirmitir.Askerlik vazifesini ifa eden retmenlerin ky okullarnda dersleregirmeleri,niversite ana gelmi genlere cretsiz SS hazrlk dersleri vermeleri,askerihekimlerin halk sal ile grevlendirilmeleri,Olaanst Hal Blge Valiliinin kurulmas vehatta koruculuk sisteminin oluturulmas birer yerinden ynetim uygulamasdr.lvaliliklerinin kaldrlp tek bir blge valisinin gelmesinin neresi yerinden ynetim diyenler

olabilir fakat Ankaradan emir gelmeden kprdayamayan il valilii yerine stn yetki vesalahiyetlerle donatlm blge valilii,dnemin artlar da gz nne alndnda gerek bir

baar kazanmtr.

Yerinden ynetim anlaynn Trk Cumhuriyetlerinde kurulacak Trk Partilereuygulan konusunu biraz daha aklamak gerekiyor.Siyasi partilerin kurulu sebebi halkahizmettir.Kurulacak Trk Partilerin de asli vazifesi milletin gvenlik,eitim,salk,adalet verefah ihtiyacn tam manas ile salamak olacaktr.Milletin yzn bu saydmz alanlardagldrecek; rvet,iltimas ve brokratik ahlakszlklar ortadan kaldracak Trk Partiler

bylelikle halkn sevgisini ve gvenini kazanacaktr.Bu sayede Trk Partilerin,TrkCumhuriyetleri ile iktisadi uyum,enerji ve su politikalarnda uyum,eitim birlii,askeri eitimsisteminde birlik ve sair konulardaki icraatlar vatandalar tarafndan desteklenecektir.Yolunsonu ise Meclis karar ya da halk oylamas yoluyla Trk Birliinin birinci ve belki de enkolay basamann klmas olacaktr.kinci basamak ise esir Trklerin hr klnmas ve HrTrklerin Vatanna iltihaklar olacaktr.Bu ise apayr bir almann konusudur.

Yerinden ynetim konusu ierisinde,tekilatlanma ile ilgili sorunlar kabilir.Kadrobulma noktasnda zorluklar olabilir.Bu tr skntlar amakta Trkiyede yksek reniminitamamlam kiilerin nemli katklar olacaktr. Eer sorunlar ar boyutlara varrsaTrkiyedeki yetiin tekilat kiiler ifte vatandalkla ya da TC vatandalndan ayrlpsorunlu cumhuriyetin vatandalna gemek suretiyle parti idaresini ele almaldr. Trk

Partiler her koul ve art alt

nda iktidar

ele almal

,millete hizmet etmeli ve birliin tesisi iinalmaldr. Tanr Trk Korusun!18

2.2. Trkslam Birlii. slami Bir Bak As

Uygar toplumlarn tepkilerini ayrntlaryla incelemeye gemeden nce, dnyaolaylarnn gidiine ksaca gz atmakta yarar var. .S. 1000'de bozkrn Altay Dalar'ndanGney Rusya'ya kadar uzanan orta kesimi boyunca, Trke konuan kabileler yaamaktayd.Dou ran'da, Mslman kasabalarla ve Mslman tarmclarla gebe Trkler, geni apta

18 http://www.turan.tc ; 21 Nisan, 2005


26/90

25

birbirlerine karm bulunuyordu ve genellikle zensiz, yzeysel bir biimde olmaklabirlikte, birok Trk kabilesi, slaml benimsemiti.

Bozkr gebelerini uzun yzyllar snrlarn tesinde tutabilen ran beyleri, .S.850'den ya da .S. 900'den sonra eski etkinliklerini srdremez olmulard. Bunun nedenleri

ak deil, ancak biroklarnn kasabalara gm olmalar ve buralarda, atalarndan dahazengin bir kltre sahip kimseler olarak, savalardan ve sert arpmalardan eski tad almaypbu ii, gelir gelmez kendilerini ran, Irak ve Suriye gibi slam merkezlerini kurtarmalk (fidye)almak iin ele geirmi durumda bulan kiralk Trk askerlerine brakm olmalar olasgrnyor. Bu nedenle, kiralk Trk askerleri ve Trk kabileleri (.S. 900 dolaylarndansonra) her yerde slam devletlerinin siyasal yaamna egemen olmaya balaynca, yeni gelmiolmalarna karlk, slam kltrnn hem ran hem Arap biimleri hakknda epey bilgi sahibiolmu durumdaydlar. Gene de Trkler, kendi dillerini konumaktan ve slam toplumununteki halklarna kar kendi aralarndaki askeri yoldal bir dereceye kadar srdrmektenvazgemediler.

Egemen olduklar yerlerde dzenli bir ynetim gsteremediler. Kabile rgtleniinidatc etkisi olan askeri giriimler, izleyicileri uygar bir evrede geirilen birka yldansonra genellikle kabile disiplininden ayrlan klan nderlerinin kararsz gleriyle uramakdurumunda kaldlar. Durumlar genellikle zayf olan yneticiler arasndaki dmanlklarolsun, dostluklar ve ittifaklar olsun, uzun mrl olmad ve slamln merkezini oluturantopluluklar zerinde karmakark, durmadan biim deitiren bir siyasal mozaik yaratt.Bununla birlikte, slam toplumuna yeni katlan bu kiiler, Mslman lkelerin snrlarn

byk lde genilettiler. Gazneli Mahmut'un .S. 1000 ylnda balatt geni aplaknlarla, slamn Hindistan'n i blgelerini ele geirme hareketi balam oldu. Bunuizleyen yzyl iinde, gney blgesi dnda Hindistan'n her yeri Mslmanlarcafethedildi. mparator Vijayanager'in .S. 1565'te Mslman beylerinin birlii karsndaurad yenilgiyle bu blge de alnd. Trkler, Hristiyanlk dnyasna kar da byk

baarlar kazandlar. Malazgirt Sava'ndan (1071'den) sonra Bizansllar, Kk Asya'nn iblgelerinin denetimini Seluk Trklerine kaptrdlar. Ayn tarihlerde bir baka Trk kabilesi(Kpaklar) bugn Ukrayna olarak bilinen topraklara girerek, Bizans ile Hristiyanla yenigemi olan Rusya arasndaki en kolay iletiim yolunu kesmi oldular. Birinci HalSeferleri'nin (1096-1099) balamasnda, bu ar yenilgilerin etkisi oldu. Bu seferde eldeedilen byk baarlara karn, ne bu ne de sonraki hal seferleri, Trklerin ilerlemelerinidurdurabildi. Tersine, Drdnc Hal Seferi'nde, dorudan doruya Konstantinopolis'esaldrlarak (1204'te) kentin ele geirilip yamalanmas, Bizans'n gszln dnyayaduyurmu oldu.

Bizans'n, 1261'den sonra Konstantinopolis'te yeniden bir Yunan imparatorgrmemizden anlalaca gibi, daha sonra kendini bir para toplayabilmesi ne talyan ticariyaylmalarn, ne de Trklerin askeri saldrlarn durdurmaya yetti. Son zafer Trklerin elindekald. Trkler, 1354'te anakkale Boaz'n geerek ve Gelibolu Yarmadas'n ele geirerekAvrupa'ya ilk admlarn atm oldular. 1389'da Kosova Meydan Sava'nda Srplar yenince,Balkanlarda askeri stnl ele geirdiler. Bununla birlikte, Bizans devletinin son paras,1453'te Trklerin Konstantinopolisi ele geirip buray "stanbul" adyla imparatorluklarnn

bakenti yapmalarndan nce yeryznden silinmedi.19 Dnyaya bar ve huzur getirecek birslam Birlii'nin salanmas konusunda Trkiye'nin nemli bir konuma sahip olduu ak bir

19 http://www.maximumbilgi.com/default.asp?sx=mkl&ID=8794 ; 8 Mays, 2005


27/90

26

gerektir. nk Trkiye, szn ettiimiz manada birslam Birlii'ni kurmu ve be asrdanuzun bir sre baaryla idare etmi olan Osmanlmparatorluu'nun mirassdr.

Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)'in vefatnn ardndan, slam dnyas uzun birdnem slam ahlaknn znde bulunan ittifak ile hareket etmi ve Mslmanlar arasnda

birlik ve beraberlik ruhu hakim olmutur. Ancak gnmzde slam dnyasn bir arayagetirecek, Mslmanlara yol gsterecek ada bir merkezi otorite bulunmamaktadr. Bylebir birliin oluturulmas zorunludur. Bu noktada, ncelikli olarak Trkiye'nin nderliinde,ortak bir tarihi, dili ve dini paylaan Trk Devletleri arasnda salanacak nc bir birlik oknemlidir.

nk byle bir ittifak gzel bir model olarak, tm slam alemini kapsayacak olanbirliin ekirdeini oluturacaktr. Dnyaya bar ve huzur getirecek bir slam Birlii'ninsalanmas konusunda Trkiye'nin nemli bir konuma sahip olduu ak bir gerektir. nkTrkiye, szn ettiimiz manada bir slam Birlii'ni kurmu ve be asrdan uzun bir sre

baaryla idare etmi olan Osmanl mparatorluu'nun mirassdr. Bu sorumluluu tekrar

stlenebilecek toplumsal alt yapya ve devlet geleneine sahiptir. Dahas Trkiye, slamdnyasnn Bat ile ilikileri en gelimi lkesidir ki; bu, Bat ile slam dnyas arasndakisorunlarn zmnde arabuluculuk yapabilmesine Allah'n izniyle imkan salayacaktr.Trkiye'nin slam dnyasnda dar bir mezhebi deil, dnya Mslmanlarnn bykounluunun izledii Ehli Snnet inancn temsil etmesi, hogrl ve lml bir anlayasahip olmas onu slam Birlii'ne nderlik etmeye aday klan nemli bir vasftr.

Trkiye; gelitirecei stratejilerle hem tm Ortadou, Balkanlar, Kafkasya ve OrtaAsya'da kalc bar temin edebilecek, hem de byle bir birliktelikten oluacak gc en etkiliekilde idare edebilecek bir tarihi birikime sahiptir. Byk Trk Milleti'nin tarih boyuncakurduu devletlerin saysnn 100'n zerinde olduu kabul edilmektedir. Hatta pek oktarihi, aratrmalar derinletirildike bu saynn daha da artabileceini belirtmektedir. Budevletlerden 16 tanesi ise dnya tarihinde etkili rol oynam, ok gl devletlerdir. TrkMilleti, birbirinden gl olan bu 16 devletle ve bu devletlerin ynetiminde gsterdii stnkabiliyetle tm dnya milletlerine tarih boyunca rnek olmutur. Bu baarnn en nemlinedenlerinden biri ise, hakimiyeti altnda yaayan deiik etnik kkene mensup topluluklar,her birinin dil ve din farkllklarna sayg gstererek, bar, huzur ve gvenlik ierisinde,asrlar boyunca bir arada yaatma baarsn gstermesidir. Ayn topraklar zerinde hakimiyetkuran farkl devletler ise bu baary salayamam, sz konusu topraklarda bu kadar uzunsreli medeniyetler yaanmamtr. Seluklu ve Osmanl devletleri bata olmak zere, TrkMilleti'ni bu corafyayla btnletiren ve gl klan nedenleri sadece askeri gle aklamak

mmkn deildir. Anadolu'yu fetheden, Adriyatik'ten in Seddi'ne kadar dnyan

n en kar

kve en hassas blgesini asrlar boyunca hakimiyeti altnda tutan g, Trk Milleti'nin zndevar olan ve Trklerin slam' kabul etmesiyle birlikte tam bir olgunlua ulaan Kuran'a dayalahlak anlaydr. Eer Trkiye, sahip olduu byk medeniyet mirasn iyi deerlendirir,yzn hep ileriye dnk tutup, gemiini de unutmazsa, nnde ok aydnlk bir gelecek

bulacaktr. Trkiye, tarihin en kkl medeniyetlerinden birinin varisidir. Bu byk miras iyideerlendirildii ve maddi manevi nemi iyi kavrand takdirde, uluslararas platformdalkemiz Allah'n izniyle 21. yzyln lider devletlerinden biri haline gelecektir.

Siyaset tarihi gstermektedir ki, dnya barnn salanmas iin, her eyden ncebugn "Osmanl hinterland" olarak anlan blgelerin kontrol edilmesi gerekmektedir. nk

dnya siyasetinin ana hatlar bu corafyada ekillenmektedir ve bu blgenin istikrar dnyabar asndan son derece nemlidir.


28/90

27

Ancak Osmanl Devleti'nin ardndan, aradan geen bunca zamana ve harcanan btn

abalara karn, blgede huzur ve istikrar salanamamtr. Gerek Ortadou gerekse Kafkasyabirer kanayan yara konumundadr. Bu topraklarda acnn yaanmad ve gzyann akmadgn gememektedir. Blge halklar savalarn ve atmalarn ar yk altnda ezilmektedir.

Ortadou'yu bir sava merkezi haline getiren glerin varisliini yaptklar medeniyet, dnyabarn ina etmekten aciz olduunu, dnya halklarnn son 70 yldr yaadklar tecrbelerlegstermitir. Bu gler, Osmanl'nn yzyllar boyunca gsterdii baary ellerindeki tmimkanlara ramen gsterememilerdir. Tarihi tecrbeler, son derece hareketli olan bu

blgenin byk bir deiim potansiyeline sahip olduunu gstermektedir.

Dnyann, etnik ve dini mozaik eitlilii bakmndan en geni yelpazeye sahip veidaresi son derece g olan bu blgesine asrlarca nizam veren Mslman Trk Milleti, bu

potansiyeli harekete geirecek en etkili gtr ve bu tarihi grevi stlenmeye hazrdr.Trkiye blgede kilit bir noktada yer almaktadr ve tm bu halklar, Trkiye ile gnl balarnhalen devam ettirmektedirler. Trkiye'ye derin bir gnl bayla bal olan bu insanlar,

kendilerine uzanacak bir yardm elini beklemekte ve Mslman Trk Milleti'ni kendileri iinbir kurtarc olarak grmektedirler.

Trkiye; Arnavutlar, Bonaklar, Pomaklar, eenleri, erkezleri, Azerileri,Grcleri ve ayrca Hrvatlar, Srplar, Romenleri ve Bulgarlar bir araya toplayabilir.

Nitekim bu toplumlarn ou, u anda Osmanl dneminde grdkleri huzur ve gveniyeniden yaayacaklar dzenin salanma abasndadrlar ve bunun iin de Trkiye'ye umutla

bakmaktadrlar. Trkiye; gelitirecei stratejilerle hem tm Ortadou, Balkanlar, Kafkasya veOrta Asya'da kalc bar temin edebilecek, hem de byle bir birliktelikten oluacakekonomik gc en hakkaniyetli ekilde idare edebilecek bir tarihi birikime sahiptir.

Hibir maddi deer; tarihe yn vermi, insanla bar, adaleti ve huzuru getirmi,zengin bir kltre sahip, kkl bir medeniyetin kurucusu olan bir milletin sahip olduutecrbenin yerini tutamaz. Gemite olduu gibi bugn de Mslman Trk Milleti; sabr,iman ve gzel ahlak ile mazlumun yannda, zalimin karsnda yer alacak, farkl kltrlerdenve kkenlerden gelen insanlar adalet ve hogr potasnda birletirecek ve tm dnyannzlemini ektii bar ve gvenlik ortamn oluturacaktr. Bu bakmdan, tarih boyunca cihandevletleri kurarak ktalar nizama sokmu, rfn, kltrn muhafaza etmek iin ehitlervermi olan Mslman Trk Milleti ok nemli bir dnemetedir.

2.3. Trk Birlii'nin Getirileri Neler Olacaktr?

Balkanlar, Ortadou, Kafkaslar ve Orta Asya'y iine alacakekilde oluturulacak birbirlik, blgede var olan tm devletler iin son derece nemli bir alm ve kazan olacaktr.Bu corafyann sahip olduu stratejik nem, blgede yer alan devletlerin glerini veimkanlarn hem ekonomik, hem de sosyo-kltrel alanda birletirmeleriyle daha daartacaktr. Avrupa Birlii benzeri bir oluumun bu blgede gereklemesi, dnya siyasetinintek odakl bir yaplanmadan karlmasna da arac olacaktr. Bu birlik, blgedeki her lke iinnemli bir dayanak noktas oluturacak ve bylece her bir devlet kendi ulusununmenfaatlerini tam olarak koruyabilecektir.


29/90

28

Yaklak olarak toplam 120 milyonluk nfusu ile Trkiye ve Trk Cumhuriyetleri,hem ok byk ve ok bereketli bir corafyaya sahip olmann, hem de ayn kltre ve ayndine mensup olmann getirdii avantajlar ok iyi birekilde kullanabilirler. Bugn Trkiye,Trk Cumhuriyetlerinin toplamda sahip olduklar yaklak 30 milyar dolarlk ticaret hacmindesadece 1 milyar dolarn biraz zerinde bir paya sahiptir. %3,4 orannda olan bu ticaret hacmi

ise son derece dktr. Trkiye, bu blgelere zellikle bamszlklarndan sonra ilgisini vedesteini olabildiince artrmtr. Ancak hedeflenen yapya ulalmas iin ok daha younbirekilde bu konu zerine eilmemiz gerektii aktr.20

Bugn bamsz Trk Cumhuriyetlerini kapsayan ve Trkiye'nin nderliindeoluturulabilecek ekonomik ve kltrel bir ibirlii, hem sz konusu lkelere hem delkemize pek ok adan nemli avantajlar salayabilir. Blge lkelerine gre askeri veteknolojik adan olduka gl olan Trkiye Cumhuriyeti'nin liderliini yapt byle birgiriim, ksa srede dnyann siyasi ve ekonomik evrelerinde hak ettii yeri alacaktr.Dnyada pazar rekabetinin ok byk bir art gsterdii gnmzde, doal kaynaklarngiderek tkenmesine karn, Trk Cumhuriyetleri hi girilmemi pazarlara, tarmsal

zenginliklere, petrol, doalgaz ve hammadde kaynaklarna sahip bulunmaktadr.Ekonomilerin gelimesi retimle mmkn olduu iin, bu cumhuriyetlerle Trkiye arasndayoun yatrm ibirlii olmal, Trkiye tercihini ncelikle bu corafyalardan yanakullanmaldr.

Trkiye bu blgelere halen devam eden teknoloji ve eitim alanndaki desteini dahada artrabilir. Bu ekilde retim verimi sratli bir ekilde artacaktr. Bugn halen uygulananyatrm zendirme uygulamalarnn benzeri Trk Cumhuriyetleri iin de dnlebilir. Bir

baka deyile Trk Cumhuriyetlerine ncelik verilerek, yatrmlarda bu blgeler tercihedilmeli, sermaye ak bu corafyann dna olabildiince kmamaldr. nk ortak sorunolan d bor yk, ancak retimin artrlmas ile hafifleyebilir.

D politika asndan Trkiye, Orta Asya Cumhuriyetleri ile ilikilerine azami zengstermelidir. Ancak Trkiye'nin ticari ve siyasi konularda arlkl olarak Orta Asya'yaynelmesi; Avrupa, Amerika veya Ortadou ile ilikilerini ihmal etmesi gibi bir durum ortayakarmamaldr. Orta Asya'ya ynelik bir strateji belirlenirken, dier lkelerle olan ilikileride bir btn olarak deerlendirmek gerektii aktr. Bu ekilde tm dnya lkelerini dikkatealan bir strateji gelitirilirse, bu, Orta Asya'ya ynelik politikann baarl olmasna bykkatkda bulunacaktr. rnein Orta Asya ile ekonomik ibirlii oluturulurken, Batdan teminedilecek teknik yardm, Trkiye'yi ayn zamanda Bat ile Orta Asya arasnda bir kprkonumuna getirecektir. Ancak bunun iin Trkiye'nin Orta Asya'da inisiyatifi ele almas

gerekmektedir. Bu nedenle hem ekonomik ilikilerin, hem de dier her trl sosyalyaknlamann salanabilmesi iin, bu lke insanlaryla sahip olduumuz dil, din ve kltrasndan ortak yanlarmz ska gndeme getirilmelidir. Kuran ahlaknn birletirici vek

TÜRK BİRLİĞİ PROJESİ

Documents

Transcript of TÜRK BİRLİĞİ PROJESİ