trud M Ristevska_WEB.docx · Web viewИзјава . Потврдувам дека, освен...

Универзитет „Св. Климент Охридски“- Битола

Педагошки факултет- Битола

МАГИСТЕРСКИ ТРУД

НА ТЕМА

Комуникацијата помеѓу наставниците и надарените и талентираните

ученици во средното училиште преку примена на ИКТ алатките

Ментор: Кандидат:

проф. д-р Златко Жоглев Мирјана Ристевска

Индекс бр.419

Битола, 2019 год.

Универзитет „Св. Климент Охридски“- Битола

Педагошки факултет- Битола

Магистерски труд

Комуникацијата помеѓу наставниците и надарените и талентираните ученици

во средното училиште преку примена на ИКТ алатките

Ментор:проф д-р Златко Жоглев

Изјава

Потврдувам дека, освен за случаи каде е направено прописно цитирање, овај

магистерски труд со наслов “Комуникацијата помеѓу наставниците и надарените и

талентираните ученици во средното училиште преку примена на ИКТ алатките” е

оригинално дело на самиот автор и дека не е поднесен претходно, во целост или

делумно, да се квалификува за каква било друга академска награда; содржината на

трудот е резултат на работата која е извршена од официјалниот датум на одобрување

на пријавата; и секоја уредувачка работа, платена или неплатена, извршена од страна

на трети лица е прописно референцирана.

Кандидат: Мирјана Ристевска

Апстракт

За информатичко-комуникациската технологија - ИКТ (eng. Information and

communication technology (ICT) можe да се речe дека денес е неопходен и важен дел од

основните образовни знаења и вештини кои треба да се изучуваат истовремено со

читањето и пишувањето. Тоа произлегува од фактот што нејзиниот забрзан развој,

особено во последните години, има голем и забележителен удел во секој сегмент на

животот на човекот не исклучувајќи го и начинот на реализација на наставата во

училиштата.

Соодветната примена на ИКТ влијае врз забрзувањето, збогатувањето и

продлабочувањето на процесот на стекнување вештини, врз мотивирањето на

учениците за активно учествување во процесот на учење, врз запомнувањето на

фактите, разбирањето на наставниот материјал, поврзувањето на училишното

искуство со работната практика, како и во нивното потикнување за самостојна работа

и истражување. Во согласност со нејзината улога е и практицирањето на учењето по

електронски пат кое овозможува ученикот да биде центар на образовниот процес и да

преземе одговорност за исходот од образованието. Е-учењето како алатка или систем

на образование кој се базира на компјутерот овозможува процесот на учење да се

изведува каде било и кога било.

Можноста за реализација на наставниот процес каде било и кога било може да

претставува голема придобивка за задоволување на потребите на надарените и

талентираните ученици за кои не можеме да кажеме дека секојдневно не се соочуваат

со проблеми во врска со континуираното следење на наставниот процес при нивните

подолги отсуства од редовната настава во текот на учествување на подготовки за

натпревари. Надарените и талентираните ученици од кои, во согласност со нивните

специфични способности, се очекуваат високи достигнувања и кои во согласност со

таквите специфични способности имаат потреба од специфични услови и можности за

работа, имаат потреба од соодветна употреба на алатките на ИКТ.

Информатичко - комуникациската технологија, покрај улогата која во поново

време ја има во текот на реализацијата на наставниот процес и врз исходите од

учењето, игра голема улога, како што покажуваат истражувањата и во остварувањето

на комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивната

комуникација со наставниците.

Во овој магистерски труд е разгледана можноста за користење на алатките од

Moodle платформата во реализацијата на континуираното следење на наставата од

страна на талентираните и надарените ученици односно во остварување на

комуникацијата со нивните наставници во текот на нивните отсуства од наставата и

можноста за влијанието на оваа комуникација врз нивниот успех и редовноста.

Всушност, оправданоста на потребата од информатичко-комуникациската технологија

во комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици, во колкава мерка и

дали користењето на образовната технологија би имала влијание врз поучувањето и

учењето на надарените и талентираните ученици и во што би се согледало ова влијание

е предмет на истражување на овој магистерски труд.

Истражувањето е емпириско и акционо дејствено затоа што е сериозно насочено

во однос на подигнувањето на свеста за потребата од изградување систем за следење и

вреднување на знаењето на надарените и талентираните ученици во текот на нивните

оправдани отсуства од наставниот процес.

Клучни зборови: ИКТ, Мооdle, надарени и талентирани ученици, е-учење.

Abstract

It can be said that Information and communication technology (ICT) is an

indispensable and important part of the basic educational knowledge and skills that need to be

learned at the same time as reading and writing. its rapid development, especially in recent

years, has had a significant share in every segment of human life, not excluding the way of

teaching in schools.

Proper application of ICT affects the acceleration, enrichment and deepening of the

process of acquiring skills, motivating students to actively participate in the learning process,

remembering facts, understanding teaching material, linking school experience with work

practice as well as their encouragement for independent work and research. In accordance

with its role is the practice of electronic learning which enables the student to be the center of

the educational process and to take responsibility for the outcome of education. E-learning as

a computer-based education tool or system enables the learning process to be carried out

anywhere and at any time.

The ability of realizing the teaching process anywhere and anytime can be of great

benefit to satisfy the needs of gifted and talented students, and we cannot but not to say that

they do not face problems on a daily basis with the continuous follow up of their long

absences from regular classes while participating in competition preparations. Gifted and

talented students, who according to their specific abilities are expected to achieve high

achievements and according to them they need specific conditions and job opportunities need

appropriate use of ICT tools. Information and communication technology, besides the role it

has played recently in the realization of the teaching process and the learning outcomes, plays

a major role, as research shows and in the communication between gifted and talented

students and their communication with teachers.

This Master's thesis examines the possibility of using the Moodle platform tools to

deliver continuous follow-up of talented and gifted students, that is, to communicate with

their teachers during their absence from school and the potential impact of this

communication about their success and regularity at school. In fact, the justification of the

need for information and communication technology in the communication between gifted

and talented students, in what extent and whether the use of educational technology would

have an impact on the teaching and learning of gifted and talented students and where we can

see this impact is the subject of research of this master thesis.

The research is empirical and action-oriented because it is heavily focused on raising

awareness of the need to build a system for monitoring and evaluating the knowledge of

gifted and talented students during their justified absences from the teaching process.

Keywords: ICT, Moodle, gifted and talented students, e-learning.

Содржина

Апстракт.............................................................................................................................3

Abstract................................................................................................................................5

ВОВЕД..............................................................................................................10

НАДАРЕНИТЕ И ТАЛЕНТИРАНИТЕ УЧЕНИЦИ ВО НАСТАВНИОТ

ПРОЦЕС…………..............…….......................................................................................15

Надареност и талент........................................................................................15

Надарените и талентираните деца и наставниот процес..............................................17

КОМУНИКАЦИЈАТА ПОМЕЃУ НАДАРЕНИТЕ И ТАЛЕНТИРАНИТЕ

УЧЕНИЦИ И НИВНАТА КОМУНИКАЦИЈА СО НАСТАВНИЦИТЕ ......................20

Комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици…….....................20

ПОТРЕБА ОД ПРИМЕНА НА ИКТ ВО НАСТАВАТА И

Е-УЧЕЊЕ.......................................................................................................................26

Преглед на информатичко - комуникациската технологија во современата

настава .................................................................................................................................31

Примери на информатичко-комуникациската технологија применливи во

наставата………..................................................................................................................38

Hot Potatos…...…………………………………………..…………………………...........38

Edmodo ……........………………………………………………..…………………..……40

Moodle……………………………………………………..…………………………........40

Имплементација на Moodle платформата во Република Северна

Македонија...........................................................................................................................50

КОМУНИКАЦИЈАТА ПОМЕЃУ НАСТАВНИЦИТЕ И НАДАРЕНИТЕ И

ТАЛЕНТИРАНИТЕ УЧЕНИЦИ ВО СРЕДНОТО УЧИЛИШТЕ ПРЕКУ ПРИМЕНА НА

ИКТ АЛАТКИТЕ...............................……...............……………………………….….…..54

Информатичката и комуникациската технологија во современата настава………….54

ИКТ и менторирањето на надарените и талентираните ученици…………….………58

Користење на податоци - компјутери во

наставата…………………………………………………………………………...……….63

Предности и недостатоци на е-учењето ....................................................................66

Принципи за развој на околина за е-учење на Мoodle……...................…….….…67

MЕТОДОЛОГИЈА НА ИСТРАЖУВАЊЕ.......…………….........…………………...70

РЕЗУЛТАТИ……..……………………………………………………………….........79

КОМЕНТАРИ/ДИСКУСИЈА................................................................................................94

ЗАКЛУЧОК..........................................................................................................................101

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА..........................................................................................108

ПРИЛОЗИ ............................................................................................................................113

ВОВЕД

Човекот е комуникациско битие и како такво, за да опстанe, „осудено“ е на

комуникација со останатите луѓе. Комуницирањето е меѓусебно разбирање, пренос на

информација, порака и искуство, создавање нови знаења, идеи и потреби коишто се

неопходни при работењето, како и во останатите области на живеење. Правилното

комуницирање е крвоток на секоја институција бидејќи без него би отсуствувало

кружењето на информациите и работењето би било оневозможено. Притоа треба да се

обрне внимание на интерното како и на екстерното комуницирање со т.н. надворешни

соработници.

Целиот живот ние, сакајќи или не сакајќи, на некој начин комуницираме.

Нашите зборови, глас и тело континуирано испраќаат разни пораки. Какви се тие

пораки и какво е нивното значење се прашања кои ретко си ги поставуваме.

Како комуницираат надарените и талентираните ученици? Што е со

комуникацијата помеѓу талентираните или помеѓу надарените ученици? Дали и тие

како останатите обрнуваат доволно внимание на пораките кои ги разменуваат? Каква е

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици? Колку тие имаат

потреба да комуницираат помеѓу себе? Какви им се условите за комуникација во однос

на развојот на нивниот талент односно дарба? Сите овие прашања се поставуваат при

работење со надарените и талентираните ученици.

Едно од битните прашања кои се наметнуваат е и прашањето дали надарените и

талентираните ученици имаат некакви проблеми во меѓусебната комуникација како и

во комуникацијата со нивните наставници при реализација на наставните содржини и

активности во текот на нивното четиригодишно образование во средното училиште?

Надарените и талентираните редовни ученици во текот на нивното образование,

како во основното, така и во средното училиште, според Законот за средно

образование, член 24-а (алинеја 3 и 4), стр. 13 одреден период посветуваат на

подготовки за учество на натпревари, потоа задолжителни тренинзи и соодветни

обуки како и други манифестации (во зависност од видот на талентот). Во согласност

со тоа, овие ученици имаат потреба од дополнителни содржини односно од

проширување на нивното знаење кое, исто така, е регулирано со Законот за средно

образование, член 51-а, стр. 22 особено во текот на подготовките за учество на

меѓународни натпревари што е регулирано со соодветни правилници за организација и

реализација на натпреварите по одделните предмети. Така на пример, по наставниот

предмет хемија во средно образование начинот на организација и реализација на

натпреварите на државно ниво и на меѓународно ниво е регулиран со Правилник за

организација и реализација на натпревари по хемија за учениците од средното

образование во кој, во член 2, се наведени целите на натпреварите како и во член 3, 4 и

5 од Правилникот за избор на ученици од средно образование за составување тим кој

ќе учествува на меѓународни натпревари.

При разговори со учениците кои учествуваат на натпревари, како и со ученици

кои се активно редовно вклучени во сериозни спортски ангажмани (учество на

спортски натпревари, олимпијади и др.) се истакнува потребата од изнаоѓање начини

за нивна комуникација со наставниците во училиштето во текот на нивните подолги

оправдани отсуства од редовната настава во средното образование.

Современата настава сѐ повеќе овозможува вклученост на образовната

технологија при реализација на наставните содржини, а тука е и задолжителното

користење на информатичко-комуникациската технологија во училиштето за

реализација на воспитно-образовната работа (Закон за средно образование, член 21,

алинеја 4, стр.10). Со забрзаниот развој на информатичко-комуникациските технологии

во секој сегмент на модерниот живот, образованието денес не се ограничува само на

она што е задолжително. Современата индивидуа покажува поголем интерес за учење

од она што е зададено во темите предвидени со наставните планови и програми, но и

пошироко. Оваа негова потреба може да се реализира со практицирање на e - учењето

кое во поново време зема голема експанзија и е сѐ попопуларно во светот.

Е-учењето со сигурност носи голем број предности во образовниот систем. Тоа

веќе е составен дел на постојаниот образован процес, во неговото надоградување и

во неговото унапредување. Учењето на далечина со користење соодветни апликации

кои нудат најразлични начини за приближување на наставните содржини како и за

следење на напредокот на ученикот во поново време претставуваат реалност која

започнала сериозно да се имплементира во образованието од крајот на 19 век.

„Почетокот на образованието на далечина на универзитетско ниво било во САД

на крајот на 19 век кога се започнати повеќе иницијативи за образование преку

дописни студии. Веќе во почетокот на 20 век вниманието е насочено кон креирање

нови педагошки модели за дописни студии, како и стандарди за нивно применување“.

(www.carnet.hr)

Информатичко-комуникациската технологија со својот забрзан развој има

влијание на целокупниот начин на живеење, а со тоа и на начинот на кој наставниците

http://www.carnet.hr/

ги поучуваат учениците. Во идеални услови информатичко-комуникациската

технологија во голема мерка може да влијае врз поедноставување и олеснување на

учењето на надарените и талентираните ученици.

Земајќи го тоа предвид, како предмет кој ќе биде тема на овој магистерски труд

е потребата од вклучување на образовната ИКТ во комуникацијата на надарените и

талентираните ученици со наставниците во функција на поедноставување и

олеснување на нивното поучување и учење во текот на средното образование поради

нивните подолги отсуства од наставниот процес во текот на нивното учествување на

подготовки за меѓународни натпревари, олимпијади и др.

Според начинот на прибирање податоци истражувањето е емпириско затоа

што се истражува проблем кој е од непосредната практика и кој би довел до менување

на постојаната состојба во нова состојба и процес. Притоа, со докажување на

постоењето на дадени проблеми и нивно детектирање, како и собирање доволен број

показатели кои таквите проблеми би ги потврдиле или отфрлиле, дополнително би се

потврдила оправданоста на неговатата реализација.

Самиот мотив за ова истражување произлегува, пред се, од проблематиката која

се јавува во однос на континуираното следење на наставниот процес од страна на

надарените и талентираните ученици во текот на нивните учества на натпревари,

обуки, семинари и други видови подготовки кои имаат влијание на нивниот успех и

редовност во наставата.

Трудот е структуриран во неколку целини: вовед, теоретски основи на

методолошкиот пристап, емпириски дел од истражувањето, коментар/дискусија и

заклучок.

Воведот содржи воведни теоретски согледувања за комуникацијата помеѓу

надарените и талентираните ученици, потребата од примена на информатичко-

комуникациската технологија во воспитно-образовниот процес и во комуникацијата

помеѓу наставниците и учениците во текот на средното образование.

Во првиот дел е опфатена комуникацијата помеѓу надарените и талентираните

ученици, нивната комуникација со наставниците, како и системите кои можат да ги

користат при реализација на нивната комуникација. Притоа се опфатени системите за

управување со учењето (LMS), пред сѐ, системот за електронско учење - Moodle,

неговата примена во средното образование во Република Македонија и придобивките

од него во комуникацијата на надарените ученици со наставниците во реализацијата на

наставата и потребите на овие ученици земајќи ги предвид и можностите на другите

системи за комуникација (Edmodo), пред сѐ, тргнувајќи од фактот дека неговата

имплементација во средното образование во Република Македонија е на многу

незавидно ниво во однос на неговата употреба во високото образование (според

официјални податоците добиени од официјалната страна на Moodle, moodle.org)

Вториот дел го опфаќа методолошкиот пристап и во него се опфатени

проблемот и предметот на истражувањето, мотивот и оправданоста на истражувањето

и, на крај, целта на истражувањето – дијагностицирање на состојбите во однос на

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивната комуникација

со наставниците во средното училиште во текот на наставниот процес како и нивната

комуникација со наставници ментори од факултетите и други стручни и компетентни

лица во текот на нивната подготовка за учество на натпревари, на меѓународни

натпревари и на олимпијади.

Во третиот дел е даден детален опис на фазите на истражувањето, на добиените

резултати, на нивната анализа и на заклучоците кои произлегуваат од потребата на

примента на ИКТ алатките во комуникацијата помеѓу надарените и талентираните

ученици и придобивките од нивната комуникација во реализацијата на наставниот

процес со нивните наставници.

На крајот на трудот е презентиран преглед на користената литература и

соодветни прилози во контекст на презентација на резултатите од истражувањето,

нивно надополнување и потврдување на донесените заклучоци.

ТЕОРЕТСКИ ДЕЛ

НАДАРЕНИТЕ И ТАЛЕНТИРАНИТЕ УЧЕНИЦИ ВО НАСТАВНИОТ ПРОЦЕС

Надареност и талент

Човечките способности во популацијата статистички се распоредени по

Гаусовата крива на нормална дистрибуција. Тоа значи дека поголемиот дел од

човечката популација поседува одредена способност на нeкое просечно ниво, додека

бројот на индивидуи со зголемени или намалени способности симетрично се намалува.

Личностите кои имаат една или повеќе натпросечно развиени способности обично ги

нарекуваме надарени за таа способност, како што истакнува Корен (Koren, 1989, стр.

36). Во Велика Британија за нив се употребува изразот „поспособни“ (more able).

Не е едноставно да се дефинира надареноста. Не постои еден (правилен)

одговор во однос на прашањето што е надареноста, туку многубројни и различни

одговори кои притоа земаат предвид многу услови и критериуми за негово

дефинирање (времето кога се појавува, карактеристичното однесување или

предвидувањето на идното однесување и сл). Самото тоа што постојат 160 дефиниции

за поимот надареност, укажува на неговата комплексност. Од дефинирањето односно

сфаќањето на надареноста зависат идните чекори кои се преземаат. Тие се:

препознавање, идентификување, воспитно-образовната работа и слично. Некои

автори сметаат дека надареноста претставува кој било облик на натпросечно

функционирање, додека за други надареноста е висока (општа и/или специфична)

способност (пред сѐ интелигенција) креативност и специфични карактеристики на

личноста (посебно мотивација). Кај надарените е лесно воочлива интринзичната

мотивираност. За разлика од екстринзичната мотивираност која се стреми за постигање

на надворешни цели, интринзичната мотивација е однесување кое е во корист на

самиот себе, поради сопствено задоволство.

Поимот „надареност“ се употребува за опишување на децата со следните

карактеристики:

1) предвремена развиеност (побрзо напредување од просечните деца);

2) инсистирање да работат „свират“ по свое (поголем квалитет на постигнатото,

поинакви начини на учење, самостојност и самодоверба) и

3) желба за совладување ( голема мотивираност, опсесивен интерес) (Jasna

Cvetković – Lay и Ana Sekulić – Majurec, 1998, стр.15-16).

Всушност, надареното дете е дете родено со невообичаена способност да

совладува одредно подрачје (или подрачја) како што притоа се истакнува од авторите.

Чудина (Mira Čudina – Obradović, 1991, стр. 7) во своето дело „Надареност -

разбирање, препознавање, развивање“, истакнува дека даровитоста е специфично,

посебно однесување кое може да се препознае според поквалитетниот, подобриот,

позначајниот резултат или производ кој може да го постигне таквата личност во однос

на резултатот кој можат да го постигнат останатите личности со слични

карактеристики. Надареноста во почетокот се сфаќала како еднодимензионален

феномен, а во процесот на идентификација како критериум најчесто се користел

коефициентот на интелигенција. Подоцна дарбата почнала да се сфаќа

мултидимензионално и да се дефинира и на други начини.

Според Државната канцеларија за образование на САД (The United States Office

of Education, 1972) „[...]надареноста е потенцијал или постигнување во која било од

следните области одделно или во комбинација:

1) општи интелектуални способности,

2) специфични академски вештини,

3) креативно или продуктивно мислење,

4) способност за раководење,

5) уметност и

6) психомоторни способности“.

Ваков е и цитатот од Чудина (1991, стр. 7) во однос на дефинирањето на

надарените како деца кои имаат натпросечни способости и кои се посебно успешни во

едно или во повеќе од наведените подрачја.

Според Џозеф Ренцули (Joseph Renzulli) надарени ученици се оние кои

поседуваат или се способни да развијат три карактеристики и да ги применат во

потенцијално вредни области на човечката изведба“.

Трите карактеристики се:

1) натпросечна способност,

2) високо ниво на посветеност при извршувањето на задачите и

3) високо изразена креативност како што е цитирано од Кеверески и Николоска (2000,

стр. 56).

Талентот значи развиена надареност во одредено подрачје. Подрачјата на

развивање на талентот можат да бидат академски, уметнички, спортски, технолошки.

(Кеверески и Николоска, 2000, стр.106)

Некои автори ги споменуваат и т.н. „катализатори“ кои го овозможуваат

развивањето на надареноста во талент: отвореноста кон нови искуства, позитивната

слика за себе, автономијата и отпорноста на стрес.

Една од дефиициите која се однесува на карактеристиките на надарените е таа

според која овие деца се оние од кои, поради нивните специфични способности, можат

да се очекуваат високи достигнувања, оние кои имаат потреба од поразлична

образовна програма од онаа кој се нуди во училиштето, специфични услови и

можности за да можат да го покажат својот потенцијал, како за себе, така и за добро на

општеството.

Индикатори на надареноста според Корен (Koren, 1989) се: успешното

решавање на проблемите и усвојувањето на знаењето. Колку тие вештини се подобри,

толку личноста е понадарена. Квалитетната метакогнитивност и нејзината примена

според него се карактеристики на надарените деца.

Надарените и талентираните деца и наставниот процес

Надарените ученици, секако, си имаат индивидуални карактеристики како

личности. Некои од теоретичарите зборуваат дека овие ученици се многу подобри од

останатите во т.н. саморегулирано учење, при подготовката за учење, одржувањето на

концентрацијата и мотивираноста при учењето. Всушност тие си имаат развиено

сопствен стил на учење кој најмногу одговара на нивната ментална стратегија во

совладувањето на наставниот материјал. Ако надареното дете не е во доволна мера

стимулирано или мотивирано, кај него може да се јават два типа однесување:

- агресивност/непријателство при што одбива да се придржува кон училишните

прописи и барања, наместо да работи, го нарушува редот на часовите (детето

изигрува кловн пред другите деца и ја прекинува нивната работа), критички се

однесува кон наставниците и кон другите ученици, се натпреварува да привлече

внимание на најразлични начини и повлекување при што одбива да одговори на

поставените задачи, со зборовите „глупости, го знам ова“ или „не сакам да го

направам“,

- дневно фантазирање - детето не е психички присутно на часовите, црта во

тетратката, гледа низ прозорецот, не може да работи во група, секогаш се

повлекува насамо, се обидува многу малку да учествува во активностите во

паралелката, не се брани себеси од нападите на другите деца и бега од часови

(Кеверески и Николоска, 2000, стр. 77).

Како родителите се носат со таквите свои деца, дали им овозможуваат соодветен

напредок земајќи ги предвид нивните афинитети, што презема училиштето за да се

препознаат таквите деца и да се вклучат во воспитно-образовниот процес, а притоа да

немаат чувство на досада или поради неразбирање од страна на училиштето и

инертното однесување едноставно да потфрлат и, на крајот, како законодавецот гледа

на овие деца бидејќи тие се во помал број, па не се гледа вистинскиот потенцијал кој

го поседуваат?

Во врска со оваат тематика се наметнуваат многу прашања и затоа од посебна

важност е работата на наставниците со таквите деца и нивната правилна насоченост со

цел развој на нивната надареност. Честопати, поради несоодветните наставни

програми и содржините кои се обработуваат, кај овие ученици се јавува појава на

невнимателност во текот на часовите, незаинтересираност, па дури и пречење кај

останатите ученици со своите неприкладни активности: отпор при работење во парови

или групи, површност, неприфаќање на неуспехот. Во самата паралелка често не се

омилени, особено ако имаат навика да ги истакнуваат своите интелектуални

способности. Поради негативностите кои се појавуваат, во текот на наставниот процес

многу е важно да се детектираат надарените ученици, да им се пристапи

индивидуално со програми прилагодени на нивните потреби, а најнапред да се

оспособат наставниците и стручните соработници за работа со таквите деца, не

занемарувајќи ги притоа родителите и пошироката заедница која, поради незнаење и

неразбирање, честопати ги стигматизира и надарените деца и нивните семејства.

Поради претходно наведеното, доаѓа до неприфатливи ставови и пристапи, па

одредени учесници во наставниот процес можат да се најдат во „искривено огледало“

наречено заблуди и предрасуди.

Системот на редовното образование е скроен за потребите на просечните

ученици. Надарените ученици се вклучени во процесот на редовното образование и за

секое такво дете би требало да се изработи индивидуален план и програма од страна на

наставникот и стручниот соработник.

Во земјите на Европската Унија и Северна Америка одамна ја сфатиле важноста

на индивидуалниот пристап кон ученикот, па така и кон надарениот ученик и затоа за

таквите ученици се спроведуваат индивидуални планирања. Програмите често се

разликуваат, но имаат определена цел да се обезбеди најдобрата и најсоодветната

содржина од училишниот систем на начин кој одговара на потребите на детето

односно ученикот (Кеверески и Николоска, 2000, стр. 12).

Некои автори ја нагласуваат важноста од интеграцијата на претшколските и школските

деца во редовниот систем на образование притоа земајќи ги предвид нивиите

индивидуални потреби. За посебно талентираните ученици треба да се осмислат и да се

спроведуваат пократки додатни програми кои ќе бидат дидактички и методички богати

и разновидни, насочени кон повисок степен на размислување и заклучување, кон

креативност и иднина.

Надарените ученици со својот когнитивен развој се понапред од останатите

ученици од својата возраст, па поради тоа тешко стекнуваат пријатели меѓу врсниците.

Освен тоа, надареното дете кое наставата ја слуша според редовната училишна

програма многу брзо го совладува материјалот кој во најмала мерка му е и досаден, па

станува хиперактивно, пречи во текот на наставата и бара внимание. Со тоа дава на

знаење дека сака да соработува, но на негово прилагодено ниво. Наједноставен начин

да се совлада тој расчекор помеѓу нивните интензивни потреби и училишните

програми е воведување додатна литература за надарените ученици (Кеверески и

Николоска, 2000).

Свесни сме дека во последните години доаѓа до промени и современите

педагошки пристапи ја поддржуваат идејата дека наставата може да се реализира на

различни начини кои се прифатливи за ученикот земајќи го предвид неговиот личен

стил и динамика на учење, а притоа не запоставувајќи ги базичните цели и задачи на

образованието. Таквото современо училиште, кое се стреми да бидe модерно, хумано,

отворено и креативно, ја менува крутата наставна програма со флексибилен курикулум

поставувајќи го ученикот во неговиот центар и уважувајќи ги неговите потреби,

способности и интереси. Во тој контекст е и работењето со надарените и

талентираните ученици со цел кај нив да се развие креативното и, што е уште побитно,

критичкото размислување во текот на совладување на наставната содржина.

Треба да се земе предвид дека и самите наставници кои работат со овие ученици треба

да бидат натпросечно заинтересирани да им помагаат на надарените, секогаш да

бидат подготвени за соработка, да умеат да го наградат трудот, да ја ценат

интелигецијата, да ги разбираат нејзините импликации и да знаат како да ја негуваат.

Со надарените ученици треба да работат наставници кои се здрави личности со

широки интелектуални интереси, комуникативни, флексибилни, кои применуваат

диференцирани пристапи и инструкции односно ги класифицираат задачите и

исходите на учењето според нивоа и, што е од особена важност, ја користат

образовната технологија во реализација на целите при што во сите активности

акцентот е ставен на надарените и талентираните ученици (Виолета Јанушева, 2012).

КОМУНИКАЦИЈАТА ПОМЕЃУ НАДАРЕНИТЕ И ТАЛЕНТИРАНИТЕ УЧЕНИЦИ И

НИВНАТА КОМУНИКАЦИЈА СО НАСТАВНИЦИТЕ

Комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици

Обележувањето или етикетирањето вообичаено е придружна последица од

идентификацијата бидејќи идентификувањето на детето како „надарено“ или

„ненадарено“ го сместува во една категорија на стереотипи. Општиот тип на

категоријата станува основа за ставот на околината кон поединецот кој став, пак, има

последица на неговиот развој, а и на развојот на сите оние кои се поврзани со него

(родителите, браќата, сестрите, врсниците). Дефинирањето на дадена личност како

„надарена“ може да влијае на неговиот однос кон околината и да доведе до промена на

тој однос кон неа како и во однесувањето кон себе.

За многу семејства надареноста претставува голема одговорност, а понекогаш

може да доведе и до нарушување на семејните односи како што во своето дело од 1989

год. наведуваат Корен и Ивезиќ - Пазини (Koren i Ivezić – Pasini): промена на

нормалните улоги во семејството, промени во однос на тоа како родителите се

доживуваат себеси, барања до семејството за промени во активностите, отворање на

проблемот семејство - училиште. Тие укажуваат на тоа дека, за родителите, свесноста

дека имаат надарено дете значи дека имаат максимална одговорност да го развиваат

неговиот талент, а тука постојат многу можности за неуспех. Родителите на

надареното дете имаат големи очекувања од училиштето и поголемиот број од нив се

многу критични и незадоволни во однос на тоа што им нуди училиштето во редовната

програма. Родителите имаат големи очекувања од своите деца и донекаде ги форсираат

во однос на исполнување на нивните обврски и активностите во кои се ангажирани.

Децата во почетокот обично се послушни, но потоа можат да почнат да пројавуваат

одреден отпор во исполнување на обврските. За односот на надареното дете и

семејството се покажал битен и статусот на детето во семејството, редот на раѓањето,

возраста, па дури и полот на надареното дете во однос на останатите деца во

семејството. Браќата и сестрите на надареното дете се идентификувани како

„ненадарени“ што кај нив предизвикува чувство на неправда и помала вредност. Но,

истражувањата покажале дека ваквото етикетирање нема долготрајни негативни

последици на браќата и сестрите на надареното дете.

Слични последици има и кај врсниците во паралелката, но во нешто помала

мерка. Нивните врсници кои се „ненадарени“ обично развиваат групна солидарност и

отпор кон различноста на надарените. Ефектите од ваквото однесување кон

надарените од просечните врсници се манифестира како лошо однесување кон нив и

како социјално изолирање. Поради напредниот јазичен и когнитивен развој тие обично

се дружат со постари деца и со возрасни. Исто така, постарите деца кои се понапредни

во социјалниот развој, често не ги прифаќаат. Ако напредното дете има чувство дека

никаде не припаѓа, ja губи самодовербата.

Наставниците често покажуваат отпор кон поголемите потреби и зголемениот

обем на работа и временската оптовареност при работата со надарените ученици. Тоа е

повеќе изразено во повисоките години на образованието на надарените кога тие

покажуваат поголем интерес и некогаш поголемо знаење од наставникот.

Сите овие констатации имаат влијание на надареното дете. Тие на училиште не

се чувствуваат наградени за своите постигнувања, а од друга страна тие деца се

соочуваат со недостаток на предизвици во училиштето што предизвикува досада кај

нив. Тие се соочуваат и со чувство на осаменост и тага поради чувството на различност

од останатите. Ваквото однесување кон надарените ученици од страна на околината

доведува до потреба од зголемување на нивната меѓусебна комуникација како и на

нивната комуникација со талентираните ученици.

Сите деца се споредуваат со своите врсници за да ја проценат својата вредност.

Идентификацијата на надарените ученици и нивното интегрирање со други надарени

може да има влијание на нивната висока самоперцепција и одделување во посебни

паралелки (сегрегација) што, пак, доведува до намалување на нивната самодоверба и

до лоша слика за себе. Меѓутоа, тој пад на самодовербата е привремен и нема

долготрајни последици доколку не е комбиниран со разочарувања предизвикани од

очекувањата од околината.

Поради тоа многу е интересен начинот на кој меѓу себе комуницираат

надарените и талентираните ученици, а особено ако се направи споредба на нивниот

начин на комуникација во помалите населени места и во поголемите градови.

Комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици како и помеѓу

самите надарени односно талентирани е очекувана и, како што можeме да

констатираме од претходните согледувања, неминовно потребна. Но, исто така,

реалност е дека кај некои од овие ученици се јавува изразена потреба од самостојност

во размислувањето, особено во однос на останатите ученици. Проблемот на надарените

и талентираните ученици и начините на комуникација најчесто се должи на

меѓусебната соработка и резултатите кои произлегуваат од неа. Притоа не треба да се

изостави фактот дека поради одредени проблеми (кои најчесто се од детската

психологија), но не се исклучуваат и другите причини, одредени надарени ученици со

недоверба гледаат на ваквиот вид комуникација и не го прифаќаат во голема мера иако

кај поголемиот број ученици е прифатлив, реално остварлив и доста позитивен од

повеќе аспекти.

При реализација на истражување во однос на комуникацијата на надарените и

талентираните ученици во СОУ „Крсте П. Мисирков“ - Демир Хисар, најголемиот дел

од надарените и талентираните ученици истакнале дека времето го поминуваат во

дружење со други луѓе, а тоа го прават и со учениците во паралелката и во

училиштето (скоро секој ден).

Во споредба со талентираните и надарените ученици од поголеми населени места,

повеќе од половината од талентираните анкетирани ученици се изјасниле дека времето

го поминуваат во дружење со други луѓе, а во однос на дружењето со други ученици

во училиштето половината се изјасниле позитивно во однос на таа комуникација, исто

како и за дружењето со учениците од паралелката (поголемиот дел). Сепак, иако во

помала мерка, има и надарени ученици од СОУ „Крсте П. Мисирков“ кои ретко се

дружат со учениците во паралелката и во училиштето.

Надарените ученици од СОУ „Јосип Б.Тито“ - Битола, во однос на дружењето

со други ученици од училиштето, се изјасниле дека се дружат, исто како и со другите

ученици од паралелката. Четириесет проценти од анкетираните надарени ученици од

двете училишта се изјасниле дека понекогаш се дружат со надарени и талентирани

ученици кои не се од нивното училиште, додека во ист толкав процент се изјасниле

дека речиси секој ден остваруваат комуникација со надарени и талентирани ученици

кои не се од нивното училиште. Околу 80% воглавно се согласуваат во однос на

условите за учење (13, 3 % целосно се согласуваат). И талентираните ученици на ист

начин комуницираат со другите талентирани и надарени ученици. Талентираните

ученици, во однос на довербата во надарените ученици, воглавно ја истакнуваат

довербата во другите надарени и талентирани ученици сметајќи дека надарените не

настојуваат да ги искористуваат останатите. Надарените, исто така, се изјасниле дека

полесно и поуспешно комуницираат со други надарени ученици, како на теми кои се

поврзани со нивната дарба (и/или талент), така и на теми кои се од секојдневниот

живот. Исто така, надарените ученици сакаат да комуницираат и со други надарени и

талентирани ученици со кои и полесно ја остваруваат комуникацијата.

Во однос на довербата, талентираните ученици, сепак, сметаат дека треба да

бидат внимателни во комуникацијата со другите талентирани ученици во однос на

меѓусебното искористување.

Во однос на начинот на комуникацијата кој го користат, надарените и

талентираните ученици и во двете гимназии навеле дека најчесто ги користат

социјалните мрежи, но користат и други начини како комуникација лице в лице,

особено од страна на надарените ученици од гимназијата во Битола кај кои овој начин

на комуникација е повеќе застапен. Талентираните ученици мислат дека воглавно може

да се има доверба во надарените и дека тие помалку ги искористуваат останатите. Во

однос на истата констатација, талентираните од битолската гимназија сметаат дека не

може да се има доверба во талентираните ученици како и во надарените ученици.

Педесет проценти од испитаниците (талентираните) се изјасниле дека надарените

ученици не ги искористуваат другите. Истата констатација ја имаат и надарените

ученици во однос на талентираните ученици и во двете училишта. Талентираните

ученици од СОУ „Јосип Б.Тито“ истакнуваат дека полесно остваруваат комуникација

со надарените како и со талентираните ученици, дека таа комуникација им е

поуспешна и се однесува на размена на искуства во учењето и во голема мера вклучува

и теми од секојдневниот живот.

Истражувајќи во однос на комуникацијата меѓу надарените и талентираните

ученици и нивните потреби во училиштето учениците истакнаа дека училиштето

воглавно им дава подршка за развој на нивниот талент и дарба. Во однос на оваа

проблематика, анкетираните учениците од Битола истакнуваат дека се задоволни од

можностите за развој на нивниот талент, но сепак сметаат дека тоа не е на

задоволително ниво во целост.

Во однос на подрачјето на нивната комуникација, учениците истакнуваат дека

им е полесно да комуницираат на теми кои се поврзани со нивниот талент како и со

останатите талентирани ученици со кои имаат исто подрачје на интерес (ист талент).

Притоа, како тешкотија во однос на таквата комуникација со останатате ученици се

јавува фактот дека тие немаат ист предмет на интерес и доволно познавања кои би

можеле да ги поделат во комуникацијата со нив. Тоа не значи дека тие се чувствуваат

побитни од нив или дека поради својот талент треба да бидат истакнати на посебен

начин. Меѓутоа, нивните потреби кои се поврзани со реализација на нивниот талент и

нивното искуство кое го стекнале во реализацијата на талентот доведува до одредени

тешкотии во комуникацијата со останатите ученици во однос на подрачјето на интерес.

Општ впечаток е дека овие ученици немаат посебна желба да ги истакнуваат

своите можности и способности на начин на кој би се издвојувале од другите. Може да

се рече и дека не се чувствуваат многу конфорно при истакнување на некој начин на

нивните способности или дека во одредена смисла се „поинакви од останатите“. Ова не

е впечаток и за останатите талентирани ученици. Ако внимателно ги опсервираме

активностите во кои учествуваат овие ученици, начинот на кој ги реализираат

дадените активности, или оние во кои тие сакаат да учествуваат, може да се констатира

дека кај поголемиот број од учениците кои имаат поголема активност во реализацијата

на нивните таленти, скромноста е на завидно ниво. Искуството кое го имаат учениците

кои почесто учествуваат на натпревари придонесува овие ученици да бидат

поотворени и послободни за разговор и за искажување на своите потреби.

Талентираните ученици (од областа на спортот и уметноста) од СОУ „ Крсте П.

Мисирков “ - Демир Хисар истакнаа одредени проблеми во реализација на

активностите кои се поврзани со реализација на редовната настава кои се состојат во

тоа дека тие воглавно имаат поддршка и можности за развој на нивниот талент од

страна на наставниците и нивните соученици, а училиштето, во рамки на законските

регулативи, им излегува во пресрет на нивните потреби и сигурно дека, доколку има

услови, би им дало и поголема подршка. Но, сепак остануваат доста проблеми

поврзани со реализацијата на редовната настава кај овие ученици. Во однос на

искуствата стекнати во училиштето, тие ја истакнаа потребата од изнаоѓање начини за

овозможување комуникација помеѓу талентираните и надарените ученици кои поради

обврски поврзани со развивање на својот талент (учество на натпревар, обуки и др.)

мора подолго време да бидат отсутни од редовниот наставен процес со наставниците.

Од нивна страна е предложено да им се даде можност за реализирање на некоја форма

на комуникација во која тие би остварувале контакти барем двапати неделно со

наставникот и би добивале информации за тековните активности поврзани со

наставниот предмет (реализирање на некој вид телементорство). На тој начин би

немале натрупување на наставни содржини кои би требало да ги совладаат за време на

нивното отсуство. Нормално, за таквата реализација би требало да има соработка и со

останатите чинители во процесот на менторирање на овие ученици.

Впечаток е дека овие ученици немаат доволно можности да ги истакнуваат овие

нивни проблеми и да разговараат подетално во однос на проблемите и на нивното

решавање како и во однос на искажувањето на своето мислење кај соодветни

компетентни личности.

И наставниците и стручни лица кои се запознати со проблематиката со која се

соочуваат надарените и талентираните ученици, во текот на нивните отсуства од

редовната настава, ја вооочуваат потребата од вклученоста на алатките на

информатичката технологија во комуникацијата на овие ученици со нивните ментори

односно со наставниците од нивните училишта додека се отсутни поради присуство на

тренинзи (за надарените и талентираните од областа на спортот), потоа учество на

натпревари и подготовки за натпреварите. Исто така, тие истакнуваат дека

реализацијата на комуникацијата е можна со однапред познат распоред на наставникот

при што ќе може да се реализира следење на редовната настава преку т.н.

конференциска врска или со реализирање на индивидуални средби со наставникот.

Притоа се истакнува позитивната работа со алатките од Moodle платформата

која би можела да понуди многу опции во учењето на далечина на надарените и

талентираните ученици. Секако, констатирана е и потребата од нејзина инсталација во

дадена институција и проблематиката која може да се јави во институцијата во однос

на нејзиното несоодветно одржување при што, за да се инсталира во одредена

организација и да се применува во текот на воспитно-образовниот процес, има потреба

од законско регулирање на истото.

Оттука произлегува потребата од подобрување на комуникацијата помеѓу

надарените и талентираните ученици и нивните ментори, а покрај тоа и подобрување

на континуираното следење на наставата од страна на надарените и талентираните

ученици со употреба на комуникациските алатки на образовната технологија при

нивните отсуства од наставата. Тоа би довело до поедноставување и олеснување на

следењето на наставниот процес преку соодветни образовни апликации и би имало

влијание на успехот на талентираниот ученик.

ПОТРЕБА ОД ПРИМЕНА НА ИКТ ВО НАСТАВАТА И Е-УЧЕЊЕ

Информатичко-комуникациската технологија - ИКТ (eng. Information and

communication technology ICT) за многу кратко време стана една од основните составни

делови на модерното општество. Денес многу земји ги сметаат информатичко-

комуникациските технологии за дел од основните образовни знаења и вештини кои

треба да се изучуваат истовремено со читањето и пишувањето.

ИКТ е разновидност од технолошки алатки и ресурси кои се користат за

комуницирање, креирање, дистрибуирање, складирање и управување со информации.

Тука спаѓаат: Интернетот, компјутерите, радиото, телевизијата и телефонијата.

Под терминот ИКТ подразбираме обезбедување интернет услуги, телекомуникациска

опрема и услуги, информатичка опрема и услуги, медиуми и емитување, библиотеки

и центри за документација, мрежа заснована на информации и услуги и други слични

информации и комуникациски активности.

Во ИКТ спаѓаат сите технички средства кои се употребуваат во насока на раководење

со технички средства кои се користат при раководење со информациите и кои

овозможуваат комуникација, вклучувајќи ги компјутерите, мрежниот хардвер,

комуникациските водови и целиот потребен софтвер. Со други зборови, ИКТ се

состои од информатичка технологија, телефони, електронски медии, сите видови

обработка и пренос на аудио и видео сигнали, потоа сите видови контрола и

надгледување кои се засноваат на мрежната технологија. (Čelebić и Rendulić, 2011).

Информатичката технологија со својот забрзан развој сѐ повеќе има влијание на

целокупниот начин на живеење, а со тоа и на начинот на кој наставниците ги

поучуваат учениците.

За примена на ИКТ во образованието во светот се спроведени голем број

истражувања кои ги потврдиле придобивките од употребата на ИКТ во наставата.

Примената на ИКТ има потенцијал да го забрза, да го збогати и да го продлабочи

процесот на стекнување вештини, да ги мотивира учениците за активно учество во

процесот на учење, да им помогне на учениците полесно да ги запомнат фактите, да

го разберат наставниот материјал што се изучува, училишното искуство да го поврзат

со работната пракса и да поттикне желба за самостојна работа и истражување.

E-учење е најкратко речено учење по електронски пат што значи дека знаењето не се

добива од книги или предавања на наставник, туку со користење на електронски

средства.

Со негово воведување во вид на надоградување на традиционалиот начин се

овозможува ученикот да биде центар на образовниот процес и да преземе одговорност

за исходот од образованието. Улогата на наставникот се менува. Тој прераснува во

водач, насочувач и организатор на можностите за учење. Во современата настава, со

новите можности, наставникот, од давател на знаењето, преминува во фасцилатор во

училницата - ментор, координатор и учесник во образовнот процес.

Е-учењето е алатка или систем на образование кој во основа го има компјутерот кој

овозможува процесот на учење да се изведува каде било и кога било. Така, денес

процесот на е-учењето генерално се изведува преку Интернет за разлика од порано

кога најчесто се користеле дискети, мултимедијален CD-ROM и интерактивни

видеокасети.

Според начинот на неговата реализација разликуваме синхроно и асинхроно е-

учење .

Синхроното е-учење претставува истовремена интеракција на учениците и

наставникот која се изведува во реално време преку веб. Најчеста форма на изведба се

виртуелните училници. Учесниците можат меѓусебно да комуницираат преку пораки,

разговори, аудио и/или видеоконференции. Најбитни главни придобивки на

синхроното е-учење се можностите за следење на активностите на учењето, можноста

за глобално поврзување помеѓу учениците и нивна соработка како и можноста за

приспособување на наставата според можностите на учесниците.

Асинхроното е-учење им овозможува на учениците да ја следат веб-базираната

настава индивидуално без да остварат директен контакт со наставникот кога било и

каде било. За да може да се изведе овој вид е-учење, потребно е крерање на

електронски наставни содржини кои можат да бидат мултимедијални односно

комбинација од текст, графика, звук, видео, анимација итн. Главни предности на овој

вид е-учење се можноста за постојана достапност на потребните информации,

можноста за истовремено вкучување на голем број ученици и униформираност на

наставните содржини.

Во согласност со пропишаните програми и стратегии за развој на информатичко

општество и развојот на образованието во Македонија, уште во текот на 2009 и 2010

година се развиени 513 електронски содржини, донација од компанијата Интел.

Електронските содржини главно се наменети за предметите биологија, хемија,

физика и математика од основното образование, а се состојат од симулации,

мулимедијални лекции, белешки за учење и образовни алатки. Е-содржините се

сместени на порталот schoool.mk. Овие електронски содржини постојано се

надоградуваат и надополнуваат. Така, на овој портал се среќаваат и содржини за

средно образование, пред сѐ, од наставните предмети од природно-матеметичката

група предмети, а и за настaвниците од средното образование се реализирани обуки за

користење на апликациите наменети за оваа група предмети од оперативниот систем

Linux.

Под добра и модерна технологија подразбираме технологија која дава подобар

квалитет, овозможува олеснување на процесите на учење и поучување, ја олеснува

работа на учениците во процесите на учење и предизвикува задоволство. Употребата

на информатичко-комуникациските технологии во училиштата нуди широки

можности. Наставниците се наоѓаат пред предизвикот да одберат адекватна

технологија која ќе им го олесни постигнувањето на поставените цели во согласност со

наставните планови и програми, а воедно и да го привлечат вниманието на учениците

и да ги мотивираат учениците за учење и за постигнување на повисоки резултати.

Поради тоа потребно е наставниците, како едни од носителите во процесот на

модернизацијата на наставниот процес, подеднакво да имаат желба и мотивација

постојано да се надоградуваат и да се усовршуваат за примена на новите технологии.

Потребно е да можат да направат избор на најсоодветна технологија како и да

пронајдат начини да ги мотивираат учениците и да го зголемат ефектот од учењето

затоа што во училиштата кај нас сѐ уште е доминантен традиционалниот концепт на

настава и учење чиишто ефекти се сведуваат на единствено меморирање факти и нивна

интерпретација.

Во современото општество фокусот треба да биде насочен кон разбирање на

предметот и содржината и нејзина примена во пракса. За сето тоа да биде остварливо,

најнапред неопходен е еден сосема поинаков пристап кој ќе ги надополни

традиционалните методи и ќе овозможи надминување на воочените слабости. Еден

таков пристап кој ќе придонесе за промена и надминување на воочените слабости кои

произлегуваат од примената на традиционалниот начин на настава е нејзино

надополнување со примена на ИКТ. ИКТ треба да зазема важно место во процесот на

наставата. Користењето на ИКТ во наставата насочена кон поефикасно учење и

создавање на поголеми ефекти од него, треба да претставува една од позначајните

компоненти во процесот на наставата. При нејзината примена во наставата

наставниците, не само што го олеснуваат и подобруваат квалитетот на наставата, ами

им помагаат и на учениците во совладувањето на материјата и нејзина практична

примена при што учениците се стекнуваат и со драгоцено искуство.

Примената на ИКТ во наставата влијае на мотивацијата на учениците,

часовите ги прави поинтересни, а со тоа и ги поттикнува учениците да користат

информатички технологии како олеснувачи во совладувањето на наставните содржини.

ИKT се смета како дел од елементарната писменост и во голема мера може да влијае

врз поттикнување на критичкото размислување на учениците со што ќе се развие

нивната мотивираност и заинтересираноста за учењето.

Можеме да додадеме и дека непобитен е фактот дека учениците уште од најрана

возраст почнуваат активно да ги владеат информатичко-комуникациските технологии

во контекст на она што е нивно поле на интерес. ИКТ дава нови можности за

зајакнување на многу аспекти уште во најраното образование на детето. Таа обезбедува

поддршка и дава можност за зајакнување на односите и комуникацијата меѓу

училишните центри, родителите и други луѓе поврзани со раното детско образование.

Се зголемува признавањето на придобивките од примената на ИКТ и

различните начини на кои ИКТ може позитивно да влијае или да ги трансформира,

активностите, улогите, како и односите на децата и возрасните во раните образовни

поставувања.

Примената на ИКТ во наставата без никакво сомневање носи бројни

придобивки.

Најголем процент од учениците многу полесно перципираат слика отколку

текст, затоа примената на Интернетот може повеќекратно да го олесни процесот на

учење и да ги зголеми ефектите од неговата примена. Улогата на Интернетот е важна

бидејќи со негово користење на учениците им се достапни различни извори и медиуми

како: слики, аудио и видеоматеријали, форуми за дискусија, PowerPoint презентации,

социјални мрежи и др.

Информатичко-комуникациската технологија го овозможува учењето на

одредена одалеченост без присутност на одредено место или одредено време.

Онлајн-материјалите за наставните содржини се достапни 24 часа на ден и

седум дена во неделата.

Благодарение на информатичко-комуникациската технологија ученикот и

наставникот не мора да бидат физички присутни на иста локација и во исто време за да

ja остварат потребната комуникација и консултации.

Наставниците и учениците не мора да се потпираат само на печатени книги кои

се во ограничени изданија, а кои им се потребни за едукативни цели.

Интернет овозможува пристап до богатство од материјали скоро на сите теми во

различно време и од различно место и од страна на неограничен број луѓе.

Телекомуникациските технологии овозможуваат инструкции симултано од

географски дисперзирани наставници и ученици (синхроно учење).

ИКТ, исто така, го олеснува пристапот до ментори, експерти, истражувачи,

професионалци и бизнис лидери од целиот свет.

Преку примена на информатичката технологија во образованието се обезбедува:

флексибилност, пристапност;

подобро учење;

едноставност и брзина на ажурирање;

конзистентност на материјалот за учење;

крос платформа.

Несомнено примената на информатичко-комуникациската технологија (ИКТ)

во образованието води до значајни промени во процесот на учење. Не може да се каже

дека во целост ќе се надминат сите детектирани проблеми во сферата на

образованието, но примената на ИКТ во наставата придонесува за олеснување на

работата на наставниците кога станува збор за работа со учениците кај кои постои

разлика во начинот и темпото на совладување на материјалот како што се надарените и

талентираните ученици.

Примената на ИКТ во образованието овозможува и олеснителен пристап до

тешко достапните материјали што е, исто така, голема придобивка во однос на целите

во работењето со надарените и талентираните ученици.

Преглед на информатичко-комуникациската технологија во современата настава

Технологијата во наставата може да се користи на различни начини. Секој

наставник кој сака на некаков начин да ја подобри својата настава со употреба на

технологијата најпрвин треба да знае која технологија најмногу тоа ќе му го

овозможи. Притоа тој треба да ги земе предвид годините на ученикот, материјалот кој

треба да го предава, неговата цел, условите кои му стојат на располагање и

можностите на учениците. Начините на користењето на технологијата во наставата се

менувале со развојот на самата технологија (Cinko, 2016, стр. 12).

Информатичко-комуникациската технологија во наставата може да се подели на 4

категории: (Cinko, 2016)

Алатки за информирање - (eng. informative tools) претставуваат алатки и

апликации кои овозможуваат различити информации.

Информациите можат да бидат во форма на звук, текст, графика или видео. Алатките

за информирање опфаќаат мултимедиски енциклопедии, извори кои се достапни преку

World Wide Web-a (WWW). Во нив, исто така, спаѓа и LMS (Learning Management

System) кој му овозможува на наставникот да поставува достапни информации за

учениците во самиот предмет отворен со помош на LMS-от. Користењето на алатките

во наставата на тој начин што од ученикот се очекува критичка анализа на дадените

информации доведува до побрзо развивање на писменоста и комуникациските

способности како и на логичкото и симболичкото размислување кај надарените и

талентираните ученици (Oakley & Lim, 2013). Но, се покажало дека за совладување на

знаењето на овој начин е потребно високо ниво на регулација на усвојувањето на

знаењето што била реткост кај учениците од основно училиште. Значи, употребата на

информативните алатки е пожелнa, но наставникот мора да биде присутен (Oakley &

Lim, 2013) .

Со употреба на игрите во наставата се дава можност за креативен начин на

поставување на новите проблеми (задачи) како и до креативно решавање на веќе

постоечките проблеми.

За крај може де се каже дека алатките за информирање се несоодветни за учениците

кои имаат проблеми со разбирање на текстот земајќи предвид дека користењето на

информациите од Интернет бара високо ниво на разбирање на текстот (знаење јазик),

но се едни од алатките кои се соодветни за работењето со надарените и талентираните

ученици.

Ситуациски алатки (eng. situating tools) - алатки кои им овозможуваат на

учениците приближување на околината во која можат да искусат некој нов контекст

или случка.

Според Лим (Lim, 2003) нивната употреба има влијание врз зголемување на

способностите за развивање на организациските способности (фокусирање на

вниманието, самовреднување како и самомотивација), способности за памтење и

компензациските способности (како интелигентно погодување на значењето на некоја

комплексна структура). Користењето на снимки од вистински причинско-последични

настани и симулации во физиката доведува до подобра артикулација на сопствените

идеи, можности за поквалитетно вреднување на туѓите идеи, критички рефлексии и

организирање на знаењето. Играјќи игри на улоги (на пр. на историски личности) се

подобруваат математичките, аналитичките, вербалните и друштвените способности

(Oakley & Lim, 2013).

Алатки за конструкција (eng. construction tools) - алатки за манипулирање со

информациите, на пример алатките за изработување ментални мапи и социјални

мрежи: презентации, паметни плочи и таблети.

Со овие алатки учениците можат да ги организираат своите идеи, да ги

рефлектираат и да комуницираат со другите ученици. Поттикнувајќи ги учениците на

самостојно истражување и дискутирање всушност ја применуваме т.н.

конструктивистичка педагогија. Според Oakley & Lim (2013) кога притоа ќе се воведе

ИКТ, учениците повеќе ја ценат тимската работа, ја препознаваат важноста на

историјата, подобри се во техниките на интервјуирање, можат историските настани да

ги разгледуваат од повеќе агли и се подготвени да започнат истражувачки проект.

Исто така, се покажало дека користењето на ИКТ го зголемува количеството на

сочувството кон постарите луѓе, како и чувството на сопствената вредност.

Употребата на алатките во геометријата има влијание на подобрување на просторната

ориентација на ученикот, резонирањето за својствата на просторот, ја интензивира

лице в лице и мрежната комуникација меѓу учениците и ја зголемува критичката

способност, самодовербата и желбата за учење.

Комуникациски алатки (eng. communication tools) - алатки кои се користат за

комуникација помеѓу наставникот и учениците.

Во нив спаѓаат електронската пошта, блоговите, форумите и LMS. Според

Lim, (2003) користењето на овие алатки има влијание на подобрување на

организациските способности на организацијата и поврзување на информациите

добиени со тимското работење. Како што истакнале Oakley & Lim (2013) употребата

на електронската пошта има влијание врз самостојното пишување текст, додека

користењето на четот има поголемо влијание кон подобрување на граматичките

грешки во однос на разговорот. Користењето на ИКТ во основното образование

влијаело на побрзо совладување на граматичките правила бидејќи учениците не морале

да се фокусираат на обликување на буквите.

Интересни се алатките кои се користат и кои можат да бидат користени во

наставата. Со ИКТ алатките поврзан е и феноменот на мултимедијата и Web 2.0 како

воопштен контекст како и техницизмот како една од негативните појави.

Мулдимедијалните содржини можат да бидат во вид на текст, графика, анимација,

видео и звук, а можат, исто така, да бидат и самостојни. Медиумите кои се појавуваат

во нив воопшто зависат од осетот со кој се поврзани, па според тоа можат да бидат

аудио (слух), визуелни (вид), кинестетски (моторика - информацијата која се дава

на дадено движење) , тактилни (допир), олфактивни (мирис) и густативни (вкус) .

Со поврзување на две или повеќе видови мултимедијални содржини се добива

документ кој е поинтересен за учениците во однос на традиционалните наставни

средства.

Поимот мултимедиум во осумдесеттите години сѐ повеќе се користел во

комбинација со компјутерот, а со појавувањето на World Wide Web се популизира и

хипертекстот.

Хипермедиум е мултимедиум со додаток на хипертекст. Хипертекстот во себе

содржи хиперврски (линкови) и, за разлика од обичниот текст, на читателот му нуди

можност самиот да го одредува текот на усвојување на содржината.

Кај хипермедиумите акцентот е на елементите како анимација, како видео и

како звук. Web 2.0 е група мрежни апликации чија главна карактеристика е можноста

корисниците сами да ја креираат страната што ја користат. Изразот Web 2.0

официјално започнал да се користи од 2004 година. За него е доволно да се има

интернет врска и компјутер (Lukačić, 2008). Се користи со цел учениците да станат

активни учесници во наставниот процес. Притоа наставникот е оној кој ги води

учениците така што секој од нив може да биде активен учесник во процесот.

Едукативните Web 2.0 алатки можеме да ги поделиме на:

Алатки за когнитивно учење. Овие алатки им овозможуваат на учениците

изработување на моментални мапи, онлајн, индивидуално или во група (пр. Bubbl.us,

Gliffy) , или офлајн на компјутер (пр. Freemind).

Алатки за организирање на аудио и видео содржини. Некои од алатките кои

спаѓаат во оваа група за работа со звук се: Audacity (потребна е инсталација), Audio

Expert, Jamendo i UJAM. Алатки за изработување и уредување на видеоматеријали се:

Animoto, Camstudio, DotSUb, Jaycut, KickYoutube, Masher te Pixorilal.

Алатки кои служат за колаборација и размена на содржини. Со нив учениците

сами можат да создаваат содржини. Алатките ги поттикнуваат учениците на соработка

за поуспешно изработување на зададената задача. Тука спаѓаат: Scribblar, Convore,

Piratepad, Titanpad i Typewith.me. Тие би можеле да најдат соодветна примена при

работење на проекти во групи од страна на надарените и талентираните ученици при

изработување на задачи прилагодени според тежинското ниво за овие ученици.

Алатки за социјални мрежни страници. Тоа се страници кои се популарни во

образованието. Им овозможуваат на наставниците да креираат своја мрежа во која ги

вклучуваат и учениците од одредена паралелка со цел размена на информации,

известувања од заеднички интерес, резултати (на пр. спортските клубови) и др. Во

овие алатки спаѓаат: Edmodo, Mahara, 99Chats, Sclipo, Twiducate и др. И овие алатки,

исто така, би можеле да се користат при менторирање на надарените и талентираните

ученици.

Алатки за ознаки во книги. Овие алатки можат да ги означат темите кои ги

интересираат во даден материјал. Притоа можат да се поврзат и со други ученици со

ист интерес (на пр. надарените и талентираните ученици). Diigo, Dropmocks, Pinterest,

Stoxy се едни од алатките кои припаѓаат во оваа група.

Алатки за поттикнување на креативноста. Тука спаѓаат игрите, квизовите и

други образовни активности како: ABC, Gnowlege, Hot Potatoes (збир од 6 апликации)

коишто овозможуваа изработување квизови и LetterPop (изработување брошури). Тоа

е уште една алатка која со својата правилна примена би имала влијание на развојот на

креативноста на надарените и талентираните ученици.

При користењето на овие апликации наставниците треба да внимаваат да не

дојде до техницизам односно оддалечување од реализацијата на едукативната

содржина на наставниот час и неговата цел во замена на просто користење на

технологијата. Затоа кај наставниците треба да се работи во правец на поттикнување на

вистинската цел и потреба од користењето на технологијата во наставата.

World Wide Web е мрежен сервис кој нуди пристап на мрежа од

хипертекстуални и хипермедиумски материјали на интернет (пред сѐлоцирани на веб-

страници) низ веб-прегледувачи ( Cinko, 2016, стр.16). Настанал во 1989 година во

Церн како медиум за пренос на резултатите од истражувањата и идеите во круг на

ЦЕРН (Швајцарија), но набргу се проширил и на останати корисници во светот.

Учениците во текот на наставниот процес го употребуваат World Wide Web за

пристап на дигитални материјали, за прегледување на електронската пошта како и за

прегледување на останати материјали кои се потребни во наставата, но и за работи кои

им се интересни. Како прегледувачи се користат: Google Chrome, Mozilla Firefox,

Internet Explorer, Apple Safari, Opera.

Дигиталните учебници и мрежните прирачници (eng.Digital textbooks and online

manuals) претставуваат динамички медиуми во кои се поврзани текстот и

мултимедиумските содржини. Тие на учениците им овозможуваат интерактивност со

самата содржина којашто им ја приближуваат на учениците мотивирајќи ги за учење.

Паметната табла (eng.Smart board) претставува средство на кое наставникот може да го

проектира материјалот кој може да го користи со помош на рака или молив, да го

копира, да го преместува итн. Нејзината примена може да ја зголеми интерактивноста

во паралелката и соработката помеѓу учениците (слика 1).

Слика 1

Соработка помеѓу учениците со употреба на паметна табла

Microsoft Power Point и Libre Office Impress се алатки за изработка на

презентации кои се во склоп на пакетот Microsoft Office односно на Libre Office. Во

денешно време тие се применуваат од страна на многу наставници. Понекогаш

наставниците со помош на презентација ги поттикнуваат учениците да ги следат

предавањата со тоа што во нив вклучуваат интерактивни и мултимедиски содржини.

Притоа треба да се води сметка презентацијата, пред сѐ, да биде едноставна и да ги

мотивира слушателите односно учениците (Gal, 2007).

Клиент за електронска пошта (е-mail клиент ) е алатка за праќање и примање

пораки преку Интернет. Елекронската пошта овозможува едноставно праќање пораки

кои содржат сликовни, видео и /или тонски (звучни) датотеки. Важно е дека, покрај

употребата за повратни информации во врска со наставниот процес со учениците и

размената на материјали и информации, овој начин на комуникација овозможува

полесна соработка на наставникот со повлечените ученици. Со тоа овозможува еднкава

комуникација на сите ученици со наставникот. (Sadat & Rezanur Rahma. Покрај

електронските адреси, размена на информации за наставниот процес може да има и

преку посебни сервиси – LMS системи.

LMS (eng. Learning Management System – управувачки систем за учење) е

мрежна платформа која овозможува меѓусебна размена на материјали на наставниците

со учениците (Cinko, 2016, стр.19). Тој е алка во синџирот кој образува функционална

целина помеѓу образованието и технологијата. Во него учениците можат да ги

преземат материјалите од наставниците преку збир од готови алатки, наставниците

можат да им зададат задачи на учениците, а учениците имаат можности своите

активности да ги постават на LMS така што наставниците имаат можност сите работи

од учениците од една паралелка да ги организираат на едно место. Ваквата платформа

им овозможува на наставниците и учениците меѓусебна соработка бидејќи има широк

спектар на можности. Таа е згодна за комуникација, како помеѓу надарените и

талентираните ученици, така и за нивна комуникација со наставникот, особено кога

тие, поради обврските за подготовка за натпревари по одреден предмет, не се во

можност да ја следат редовно наставата.

Поголемиот број LMS-и содржат форуми, комуникации во реално време,

календар со најава на идните и поминатите задачи, задачи со можост за повратна

информација и коментари и следење на работата на ученикот на дадениот предмет. Во

рамките на LMS-от наставникот може да поставува и материјали кои учениците можат

да ги користат за проширување на знаењето на одредена тема (на пример, наставни

материјали кои наставникот ги користи при подготовка на надарените и талентираните

ученици за учество на натпревари во рамките на додатната настава). Многу платформи

им овозможуваат и пристап на родителите со цел да можат да ги следат резултатите на

своите деца. Неговата предност е во тоа што не е ограничен во однос на времето и

местото за размена на материјалите и за користење од страна на корисниците. Поточно,

учениците идивидуално го користат LMS и го одредуваат ритамот на работа во склад

со нивните можности. Кои можности на LMS наставникот ќе ги користи зависи од

потребите на неговиот предмет, потоа од целите, финансиите со кои располага,

начинот на оценување кој ќе го применува, неговиот дизајн, достапноста (дали е

достапен преку таблет или само преку компјутер.) Некои познати LMS -и се: Edmodo,

Desire2Learn, Blackboard, Edu2.0, Moodle, Rcampus i Schoology.

Примери на информатичко-комуникациската технологија применливи во наставата

Секој наставен предмет си има своја специфичност во однос на примената на

информатичко-комуникациската технологија. Поради тоа наставниците треба да бидат

запознати со можностите кои ги нудат одредени алатки кои можат да се користат во

наставата според програмата на предметот кој го предаваат (Cinko M., 2016, стр. 21).

Hot Potatoes

Hot Potatoes е програма која може да се применува во сите предмети. Настанала

на Универзитетот Викторија во Канада. Таа може бесплатно да се преземе на

компјутер и апликациите да се употребуваат за изработка на вежби. Содржи 6

различни апликации за креирање на интерактивни вежби и квизови за мрежно или

индивидуално користење. Изработените вежби може да се користат во некои од LMS

системите, како на пр. Moodlе. Првобитно е креиран со цел креирање задачи кои ќе им

помогнат на учениците при совладување на граматиката и правописот. Но, сега

повеќето нејзини апликации може да се користат во сите наставни предмети.

Апликации кои може да се користат се:

JQuiz – aпликација која се користи при изработка на квизови со избор на точни

одговори (еден или повеќе). Не е соодветна за задачи со граматички или јазични

проблеми бидејќи учениците можат да знаат одговори кои не се во понудените, а може

да ги има.

JCross – апликација за изработка на крстозборки.

Наставникот може да ги користи крстозборките за организирање натпревари во

кои учениците би требало да го најдат поимот кој се добива со решавање на сите

прашања во крстозборот. Крстозборот може да го изработуваат и надарените или

талентираните ученици од различни предмети со поими од предметите, а може и во

рамките на еден предмет со поими од една или од повеќе теми.

JMatch – aпликација која ги опфаќа прашањата со поврзување.

Овој тип задачи наставникот може да ги користи кога учениците треба да го

изразат своето разбирање на одделни поими, пред сѐ, на понудените. Исто така, може

да се комбинираат и со прашања со слики со објаснување.

JClose – апликација која ги покрива прашањата со дополнување. Можат да

бидат и со можност за избор на понуден/и одговор/и.

JMix – апликација за задачи со определен редослед на случувањата кога

одредени случки треба да се подредат според времето на случување, настанување и др.

The Masher – апликација која се користи кога треба повеќе типови прашања да

се стават во една целина (Bergman, 2006).

L M S (Learning Management System – управувачки систем за учење)

Постојат мрежни алатки, LMS (Learning Management System – управувачки

систем за учење (слика 2) кои им овозможуваат на наставниците своите предмети да

ги претворат во мрежни предмети и на учениците да им бидат достапни на Интернет 24

часа дневно, со тоа што наставниците можат да ги објавуваат своите материјали,

задачи за учениците, испити и сл. Исто така, со нивна помош можно е комплетно

предметот да се реализира мрежно. Некои од таквите апликации кои нудат такви

можности се Edmodo и Moodle.

Слика 2 - Можностите на LMS

Edmodo

Edmodo е глобална образовна мрежа во која можат да учествуваат наставници,

ученици и родители. Станува збор за бесплатен алат формиран во 2008 год. во Чикаго,

а денес со седиште во Сан Матео во Калифорнија. Заснован е врз основа на потребата

за премостување на јазот помеѓу начинот на живот на учениците и начинот на кој

учениците учат во училиштата.

Edmodo има за цел образованието да го постави на ниво на коешто авторите

сметаат дека треба да биде во 21 век. Составот на наставниците, учениците и

родителите кои го користат е различен и корисниците имаат различни можности во

однос на користењето на апликациите. Карактеристично за Edmodо во однос на

другите слични апликации е тоа што учениците не се во можност да комуницираат во

групата ако наставникот не е вклучен во разговорот. Edmodo содржи и планер во кој се

поставени сите планирани активности, а ученикот кој е вклучен во работењето добива

известување за идните планирани активности поврзани со дадениот предмет. Достапни

се и апликации за креирање квизови и тестови за проверка на знаењето.

L M S

EDUCATION

L M S

L M S L M S

Learning Management System

Наставниците можат да ги вклучат учениците во Edmodo така што им

испраќаат соодветен код за приклучување кон групата на наставникот. Наставникот,

исто така, има можност да формира и подгрупи за учениците да можат да работаат во

тимови. Тимовите можат да бидат составени од хомогени групи од надарени и

талентирани ученици.

Во Edmodо можат да се работаат и анкети преку кои наставниците би добиле

информации какво е размислувањето на учениците за предметот кој го предаваат, во

однос на начинот на предавање како и за можностите во однос на подобрување на

реализацијата на предавањата. Можно е и негово преземање на паметните мобилни

телефони.

Moodle

Moodle (eng. Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment) е

бесплатна мрежна LMS апликација која на наставниците им овозможува комплетна

компјутерска поддршка за организирање и реализирање на наставата на нивниот

предмет на Интернет. На Moodle системот наставникот е во можност да ја следи

работата на ученикот и времето кое тој го поминува на одреден предмет (Kostović-

Vranješ, Bulić, & Novoselić, 2015; Bosnić, 2006). Moodle од 2007 година станува

водечки LMS од отворен код.

Секој месец се одржуваат мрежни обуки за сите кои сакаат да научат нешто

повеќе за неговото користење (Moodle, 2016). Важно е да се напомене дека треба да се

конфигурира пред неговото користење. Moodle има сопствен систем на

аутентификација, но вообичаено е да ја користи на институцијата во која е

имплементиран за користење.

Корисниците на Moodle се поделени на три категории: администратори, наставници и

ученици (слика 3).

Слика 3 - Организациска структура на Moodle

Учениците можат да имаат пристап на некоја содржина и преку концептот

„гостин“ односно нерегистриран корисник (како четврт корисник).

Администраторите го одобруваат изработувањето на курсеви како и доделувањето на

овластувања на други.

Наставниците се корисници кои можат да имаат пристап на една или на повеќе

обуки на кои имааат овластувања во однос на содржината, изборот и оценувањето на

слушателите на обуката.

За специфични случаи кај асистентите можно е ограничување на овластувањата

на наставникот во рамките на курсот. Секој корисник, независно од типот, има свој

профил. Профилот содржи основни податоци за корисникот и евентуално слика и

преку него може да контактира со друг регистриран корисник.

Еден Moodle систем се состои од низа курсови во чиишто рамки наставниците

ги поставуваат своите содржини во вид на лекции, линкови, тестови, квизови,

форуми и др. Сите тие содржини можат да се поделат на т.н. ресурси и активности.

Така, на пример, една презентација е еден ресурс, а еден квиз е една активност. Во

самиот курс ресурсите и активностите се подредени временски или во т.н. теми

зависно од изборот на наставникот.

Кога ресурсите и активностите се подредени временски, станува збор за неделен

облик при што Moodle сам ги организира активностите и ресурсите според

Наставник -корисникНаставник – изработувач на

База на податоци

mИнтеракциј

а со

Институција Институција Б

Интеракција со

конекциј

Централна единица

конекција

информацииинформации

Интеракција помеѓу

корисник

mИнтеракција

помеѓу корисник

планирањата на наставникот (на пр. ако се работи за испит или предавање на домашна

работа, учениците добиваат известување во кое им е назначена неделата со

предвидената активност како на сликата бр. 4) .

Слика 4 - Пример на Moodle систем (MudRi)

Во друг случај станува збор за теметски облик. Во тој случај наставникот ја

дели содржината на предметот на помали делови. Во практиката почест е тематскиот

облик при кој наставникот има поголема контрола на структурата на предавањето така

што може да ги подели содржините на предметот во тематски целини според

наставната програма.

Постои и „социјален облик“ кај кој наставата во целост се организира во вид на

форум. Ваквиот облик е соодветен за тимски проекти кога не е неопходно предавањето

од наставникот и членовите можат сами да се договараат и самостојно да работат на

проектот.

Карактеристичен кај Moodle е календарот. Секој курс може да има календар. На него,

на слушателите на курсот им се прикажуваат настани кои се соодветни со предавањата

или со институцијата во која е имплементиран Moodlе. Наставникот може и сам да

додава одередени настани (на пр. рок за предавање на некој есеј или проект).

Календарот претежно содржи автоматски пополнети настани кои се асоцирани

со ресурсите и активностите. Така, на пример, датумот на испитите или објавувањето

на некоја презентација ќе бидат автоматски прикажани во календарот на ученикот.

Рачно поставените настани можно е да се повторуваат. Така, можно е да се постави на

учениците да им стигне известување како потсетување дека се приближува рокот за

предавање на есејот. И самите ученици можат да си поставуваат свои потсетници на

календарот.

Како што е споменато претходно, едно предавање се состои од низа ресурси и

активности. Ресурси, на пример, се презенатации од настава, дигитални учебници,

анимации, видеоисечоци, линкови или какви било датотеки. Сите тие содржини

можат, според потребите, да се организираат во мапи. Moodle го олеснува

управувањето со овие содржини преку интегрирано управување со датотеките кое на

наставниците им го олеснува делењето на содржините низ LMS во однос на

класичните веб-страници. Според потребите, можно е одредени ресурси во дадени

моменти да не се достапни за некои од корисниците (на пр. презентации од предавања

кои не се реализирани), потоа кај одредени ресурси да се поставуваат услови во однос

на нивното прикажување (на пр. недостапност на презентациите за време на

реализирање на испитите) итн.

Покрај готови датотеки, Moodle има т.н. WYSIWYG уредувачи на ресурсите на

курсевите (eng. what you see is what you get т.е. „што гледаш тоа и добиваш“ ), па со

негово користење можат да се изработат помали мултимедијални содржини без

поголемо техничко знаење од она коешто е потребно при работење на документи со

користење на Word- или Libre Office. Потоа, можат да се додаваат и линкови кои на

учениците можат да им бидат додатни содржини ако сакаат да го прошират своето

знаење (пр. линк за видео на YouTube).

Освен готовите датотеки и оние кои се изработени со помош на Moodle,

уредувачите на документи е уште еден тип ресурси кои можат да се додадат во

рамките на Moodle курсевите се и т.н. Moodle лекции. Се работи за ресурс чија цел е

истовремено подучување на некого од даден материјал, но и испитување на неговиот

напредок во текот на учењето. Притоа треба да се има предвид дека ваквото работење

би имало смисла ако е добро претходно педагошки осмислено со изработен план за

учење. Во спротивно би можело да биде контрапродуктивно бидејќи донекаде му

наметнува редослед на учење на ученикот (редослед на разбирање на концептот).

Moodle лекциите би можеле да ги наречеме сложен тип ресурси бидејќи во себе

соединуваат повеќе типови ресурси.

Основната лекција претставува наставна содржина која е обично документ или

презентација. Покрај наставната содржина, лекцијата вклучува и прашања. Целта на

прашањата е да се провери колку од наставната содржина е усвоена од страна на

учениците. Можно е да се додаде и временско ограничување при одговарањето, како и

дозволени максимален број на можности за одговарање. Успехот на лекцијата може да

се процени со вкупниот успех на ученикот на курсот. Moodle лекциите нудат и избор

на начинот на учење според желбите и можностите на ученикот и успехот при

одговарање на прашањата. На пример, учениците кои немаат проблеми при

совладување на новиот наставен материјал, како што се надарените и талентираните

ученици, има можности да прескокнат одредени наставни содржини односно побрзо да

напредуваат во однос на останатите ученици.

Покрај лекциите кои на учениците им се мрежно достапни на Moodle, на овие

курсеви можат да бидат поставени и активности како што споменавме погоре (Cinko

Mateja, 2016). Активностите всушност се интерактивни содржини како што се

анкетите, квизовите, тестовите или форумите. Всушност тие се главната мотивација

за користење на LMS системите како , на пример, форумот како активност која се

разликува од активноста - прашања поставени заедно со лекциите. Форумот е место на

кое учениците и наставниците можат да разговараат со испраќање на пораки (постови)

на одредена тема. Секоја тема е една колекција на пораки и, по правило, секој може да

додаде своја порака во темата. Целта на темата е договарање или расправање на некое

прашање, решавање на некој проблем или слично како, на пример, тема околу

терминот за настава или тимска работа на некој проект. Исто така, можат да се

оценуваат поединечни пораки на форумот. На тој начин може да се одреди уделот на

одреден член на тимот за развојот на тимскиот проект. Колку теми можат да се

постават на форумот, кој може да ги изработи и да ги види, каде и колку одговори

може да се постават - сето тоа може да се постави според желбите и потребите на

наставникот (на пример, со надарените и талентираните кога учествуваат во работа на

проекти со своите соученици или кога работат на проекти во кои се вклучени само

тие или како можност да дискутираат на одредена тема). Темата која ќе се разгледува

може да биде дефинирана за надарените и талентираните ученици или, пак, самите

надарени ученици можат да одредуваат теми за дискусија, да ја одредуваат

длабочината на дискусијата на дадена тема и да ги оценуваат дадените одговори

добиени од страна на нивните соученици. На тој начин овие ученици би претставувале

некој вид ментори на своите соученици. Ваквата поставеност на користењето на

алатката би можела повеќе да се користи со учениците од повисоките години на

средното училиште. Темата може да биде намената за надарените ученици и за

останатите ученици во паралелката.

Форумот е флексибилен и поради тоа може да се искористи и за организација на

испити. Тоа може да се постигне ако бројот на теми се ограничи на една, ако бројот на

одговори, исто така, се ограничи на еден и ако се вклучи оценување на одговорите од

страна на наставникот. За оценување на учениците во средно образование форумот,

исто така, би можел да е згодна алатка за оценување на совладаноста на знаењето на

одредена тема според претходно подготвени критериуми за оценување.

При користење на форумот за организирање на испити потребно е на учениците

да им се ограничи достапноста т.е. видливоста на пораките само на оние корисници

кои веќе ги испратиле своите одговори (пораки) во темите.

Можно е и организирање комуникација помеѓу повеќе корисници во рамките на

курсот. Користењето на четот има смисла кога има потреба од брза размена на пораки

или во случај на размена на кратки пораки за кои форумот не е соодветен, како на

пример, мрежна консултација на членовите на некој тимски проект со наставникот. Во

текот на четот можат да се испраќаат и звучни сигнали. Moodle содржи и чет на ниво

на целиот состав на ниво на целото училиште која го користи Moodle систем. Четот на

ниво на целиот систем на наставници и ученици може да се користи веднаш без да има

потреба од дополнителни прилагодувања од страна на наставникот.

Друга активност се Wiki страниците (Cinko, 2016, стр. 29). Овде се работи за

документи кои можат да ги изработуваат и самите ученици со што е овозможена

колаборација меѓу повеќе ученици. Иако за пишување и уредување на текстовите

можат да се користат вообичаените Moodle уредувачи, за уредување на Wiki

страниците се користи обичен текстуален уредувач со Wiki ознаки.

Wiki страниците се користат за работа на тимски проекти. Можно е истовремено да се

уредуваат од различни локации со што е олеснато тимското работење на исти

документи. На овие страници се бележи и кој, кога и колку направил промена на даден

документ. На тој начин наставникот може да заклучи колку еден ученик учествувал во

изработката на проектот. Како активност може да се користат за оценување на

работењето на надарените и талентираните ученици кога тие работаат тимски на

одреден проект, а се отсутни од наставата поради учество во одредени подготвителни

активности.

Наједноставен тип активности за проверка на напредувањето на знаењето се

задaчите. Наставникот го внесува текстот на задачата, временскиот рок и начинот на

нејзиното предавање. Ученикот на својата електронска пошта добива известување за

предавање на задачата, а додека не ја предаде добива известување за временскиот рок

на календарот. Начинот на предавање на задачата го одредува наставникот.

Наставникот може да ја одреди и достапноста на задачата на учениците (на пр. да им

ја зададе само на некои ученици), скалата со бодови, бројот на можните опции за

предавање на задачата итн. Наставникот добива информација преку LMS дека

ученикот ја предал задачата. Наставникот може да ја прегледа задачата на ученикот,

да му испрати повратна информација и да му даде информација за бројот на бодови.

Можно е да чека и на нова верзија на задачата (поправка од страна на ученикот

повратната информација) како и промена на оценката. По завршувањето на

активноста, можно е изработување на статистички податоци за успешноста на

ученикот и прикажување на рангот во однос на другите ученици.

Сите овие активности може да се користат при работење со надарените и

талентираните ученици односно како начини за комуникација со овие ученици кога

тие, поради учество на подготвителни активности, се отсутни од редовната настава.

Меѓутоа, со адекватно користење на одредена активност која претходно е

добро осмислена и испланирана од страна на наставникот, ученикот може да ги следи

наставните содржини како и останатите ученици, да учествува во изработување на

проекти како и останатите членови во тимот со можност за реализација на својата

задача во тој тим и со можност притоа да биде редовно оценуван. Тоа би имало

позитивен ефект во однос на континуираното следење на наставните содржини, а не

негово заостанување и нивно дополнително надокнадување колку што дозволуваат

условите, континуирано учествување во текот на реализација на проектите со

останатите соученици и овозможување оценување кое, како што видовме, можно е да

се реализира во сите погоре наведени активности кои се достапни во Moodle.

Нешто посложен тип активности се тестовите (квизовите). Во врска со нив се и

типовите прашања кои можат да се користат во Moodle системите. Moodlе овозможува

голема база на прашања. Всушност идејата е наставникот најпрво да ги изработи

прашањата, а потоа да изработува еден или повеќе квизови користејќи ги прашањата

кои претходно ги подготвил. Ќе разгледаме некои можни типови прашања кои можат

да се применуваат.

Точно/неточно. За нив наставникот внесува некое тврдење, точноста на

тврдењето (за да може Moodle да ја потврди точноста на одговорот на ученикот) и

евентуални негативни бодови кои се даваат доколку ученикот има неточен одговор.

Може да се постави и предефинирано означен одговор како „неточно“. Можат да се

додадат реченици кои на ученикот ќе му станат видливи според дадениот одговор. Со

тоа наставниците ќе му објаснат на ученикот зошто дадениот одговор е точен или не е.

Прашања со повеќекратен одговор. Наставникот задава текстуално прашање и

избор на еден или повеќе одговори. Битно е да се постават можните одговори така што

негативните одговори ќе го намалуваат вкупниот број бодови (може само од тоа

прашање, не мора од сите). Во спротивно, со означување на сите одговори како точни,

секогаш би имале максимален број бодови. Можно е да се дефинира т.н. тежина за

секој одговор. На тој начин некои точно или неточно дадени одговори би значеле

повеќе по бројот на бодови од останатите. Постои можност за секој одговор да се даде

повратна информација. На тој начин на ученикот ќе му се потврди дека одговорил

точно или ќе добие објаснение зошто дадениот одговор не му е точен.

Поврзување на парови (спарување, поврзување). Наставникот поставува низа

на текстови со барем три текста и низа на поими со толку поими кои одговараат на

текстовите. Текстовите и поимите на ученикот ќе му се прикажуваат случајно

подредени и тој ќе мора да ги поврзе на правилен начин. Овие прашања се соодветни

за испитување на познавањето на дефиниции на дадени поими.

Како текстови можат да бидат дефинициите, додека поими можат да бидат поимите

кои се дефинирани со дефинициите. Може да се определи колку бодови добива секој

од спарените парови („тежината“ на парот) како и повратната информација.

Прашања со краток одговор. Ова се добри видови прашања за кои постои многу краток

одговор (најмногу неколку зборови) кои можат да се проверат компјутерски.

Наставникот го поставува прашањето и ги наведува сите можни одговори.

Ваквите прашања се добри за наставникот затоа што Moodle може сам да ги бодува

одговорите.

Нумерички прашања. Кај овие прашања станува збор за варијаната на краток одговор

кај кои имаме дозволено отстапување односно Moodle сам проверува дали бројот

(одговорот) е доволно блиску до точното решение. Нормално, наставникот претходно

го одредува максималното дозволеното отстапување од решението. Дополнително,

можно е да се подготвуваат и прашања во кои, покрај нумерички одговор, може да има

и мерна единица. Затоа овој тип прашања се соодветни за математика, физика, делови

од хемијата, техничките науки и др.

Есејски прашања. Ова се единствени прашања кај коишто Moodle не може да се

користи за бодирање и кај коишто наставникот треба да се вклучи во бодирањето.

Откако ученикот ќе одговори, наставникот му дава повратна информација. Ако

испитот содржи есејски прашања, вообичаена пракса е ученикот да добие повратна

информација за сите прашања, освен за есејските. Откако наставникот ќе ги прегледа и

нив, ученикот може да го добие комплетниот број бодови од испитот.

Генерирани прашања. Кај овој тип прашања често може да се зададе само

„форма“ на прашањето чиј конкретен облик на крајот зависи од случајните вредности.

Наставникот во Moodle задава текст. На пример: „Топката се движи со единечна

брзина за време t. Колкав пат поминала притоа“. Значи, наставникот не ги внесува

конкретните вредности. Наместо тоа ги задава нивните варијабли (како v и t) и

формулите за пресметување на точниот одговор како формула во која се содржат

зададените варијабли (пр. v * t). За секоја варијабла наставникот задава одреден опсег

на вредности од кои случајно ќе биде избрана вредност при прикажување на ученикот

( на пр. v е поголем од 1 и помал од 10, t е поголем од 1 и помал од 1000) . Можат да

се задаваат и разни варијабли кои се меѓусебно зависни, а сите дефинирани варијабли

можат да бидат зачувани за други прашања. Ваквиот тип прашања можат да се

искористат во математиката, хемијата, физиката, информатиката и во други предмети

каде што има пресметување.

Прашања со поврзување на кратки одговори. Овој тип прашања комбинира

повеќе кратки прашања така што на ученикот му се прикажуваат неколку кратки

прашања, а покрај нив неколку одговори. Притоа ученикот мора да го поврзе секое

прашање со неговиот одговор. На овој начин готовите прашања можат да се

искористат за нови прашања.

Прашања со надополнување. Наставниците внесуваат текст во кој на одредени

места недостасуваат еден или повеќе зборови. Ученикот треба да ги пополни

празнините со соодветен поим или му се дава избор од неколку опции за пополнување.

Кај овој тип прашања настaвникот најпрво ги дефинира прашањата кои можат да бидат

едни од претходно наведените. Потоа прашањата се групираат во категории. Една

категорија прашања во себе содржи поголем број прашања. Од организациски причини

корисно е да се користат категории кога се сака да се бодираат различни прашања со

различна тежина. Кога еднаш ќе се дефинираат категориите на прашања, можно е да

се состави тест со избор на прашања од категориите кои наставникот сака да ги

употреби на испитот.

Можат да се одберат и точно одредени прашања или комбинација на случајно

одбрани прашања за кои наставникот сака сигурно да бидат на тестот. Случајно

избраните прашања ја намалуваат можноста за препишување бидејќи секој ученик

добива своја група прашања.

На Moodle има можност да се дефинираат саканите својства на испитите

(проверките). Така, може да се постави временско ограничување на пишување на

испитот, ограничување кое се однесува на бројот на можностите за одговарање,

оневозможување на препишување итн. Како и за останатата технологија, така и за ИКТ

на наставниците ќе им треба време за да ги согледаат нејзините приоритети и

придобивки (Cinko, 2016, стр. 33).

Имплементација на Moodle платформата во Република Северна Македонија

Moodle платформата има широка примена според податоците на нејзината

официјална страница како што е примената на платформата на Давидсон институтот за

научна едукација. Институтот се посветил на промоција на науката и математиката во

Израел користејќи ги Moodle услугите како примарна платформа за онлајн-учење. Во

рамките на тој проект преку сто онлајн математички и научни курсеви биле развиени

со учество на околу пет илјади ученици годишно. Неколку од водечките програми се:

Math and Science by Mail, MOT-TEC и Beaver (Shulamit and Elran, 2012).

Math by Mail (MBM) (Прилог 2) Moodle (Moodle.org) важи за најголем систем за

управување на учењето со отворен код.

Заклучно со јуни 2015 година од податоците земени од официјалната страница

на Moodlе, инсталирани се 53.421 страни во 222 земји во светот (слика 5). Тие

содржеле 7.771.673 курсеви и имало од 71.000.000 корисници (Блажеска - Табаковска,

2015, стр .51).

Слика 5 - Статистика за регистрирани Moodle платформи, 2015 год.

Денес, во 2019 год. од истиот извор на информации може да се види дека

бројот на корисници е далеку поголем и истиот е 161, 339, 126 во 227 држави (бројот

не е многу зголемен) со 18, 983, 261 курсеви (табела 1) .

Registered sites 106, 616

Countries 227

Courses 18, 983, 261

Users 161, 339, 126

Enrolments 750, 564, 262

Forum posts 348, 021, 143

Resources 168, 122, 229

Quiz questions 1, 684, 031, 899

Табела 1 - Статистика за регистрирани Moodle платформи, јуни, 2019 год.

https://moodle.net/sites/

https://moodle.net/sites/

Меѓу топ 10 земји корисници на Moodle се јавуваат: САД, Шпанија, Мексико,

Бразил, Германија, Обединетото Кралство, Русија, Италија, Франција и Колумбија

(Moodle.org) (табела 2, слика 6).

Слика 6 - Најголема застапеност на Moodle платформата во светот во 2019год.

Табела 2 - Топ

10 земји

корисници на Moodle во светот во 2019 год.

Држава Корисници

Соединети Американски Држави 9, 260

Шпанија 8, 323

Мексико 5, 239

Бразил 4, 239

Германија 3, 600

Обединето Кралство 3, 378

Руска федерација 3, 016

Италија 2, 907

Франција 2, 526

Колумбија 2, 335

Според достапните официјални податоци од официјалната страна на Moodle

Македонија од 2015 год. примената на Moodle во основното, во средното и во високото

образование во Република Северна Македонија не e на завидно ниво. Според податоци

од спроведени интервјуа за примената на Moodle во основното, во средното и во

високото образование во 2015 год. можеме да кажеме дека во нашата држава само

ентузијастички се применувала и тоа само во три средни училишта од кои две во

Битола: СОЕУ „Јане Сандански“ и СОТУ „Ѓорѓи Наумов“ и едно во Кавадарци во СОУ

Гимназија „Добри Даскалов“ според истражувања за примената на оваа платформа во

рамките на изработка на магистерскиот труд на тема „Пилот имплементација на

Мoodle платформата во средното образование “ (Блажеска - Табаковска, 2015, стр.

154).

Малку поинаква е сликата во високото образивание каде што Moodle

платформата има поголема примена. Неговата примена на Универзитетот „Св. Кирил и

Методиј“ - Скопје и Универзитетот „Св. Климент Охридски“ - Битола до 2015 година

не е институционална. Употребата на Moodle платформата е сведена на примена на

одделни факултети. За разлика од овие два универзитети, на Универзитетот „Гоце

Делчев“ - Штип Moodle платформата се користи интензивно и има за цел да обезбеди

соодветна поддршка на процесот на едукација во УГД, развој на вештините на

студентите и наставниците како и развој на компетенции кои се неопходни за опстанок

во дигиталната ера. Истовремено овој систем нуди полесен и подобар пристап на

студентите до креираните курсеви, материјали за учење, активности за учење, но и

полесна комуникација помеѓу професорите и студентите. Во јули 2008 се започнало со

користење на верзијата на Moodle 1.9, но со редовно и постојано надоградување почнаа

да се користат и поновите верзии на системот.

Секој вработен во рамките на УГД секојдневно користи компјутер за

комуникација и реализирање на тековните активности. Се разбира, врз овие податоци

влијание има и користењето на системот за е-учење на УГД од страна на студентите. За

да се реализираат поставените цели и да се сменат постоечките навики, потребно е да

се вложува многу труд и напор.

Процесот на имплементација на ИКТ во образованието воопшто не е лесен. Во

процесот на имплементација на Мoodle платформата тимот се соочил со голем број

проблеми. Како главен проблем се посочува недостатокот на опрема и недостатокот на

вештини за користење на постоечката опрема.

Друг доста битен проблем е човечкиот фактор односно мотивацијата и желбата

на наставничкиот кадар да користат ИКТ во образовниот процес. Овој проблем се

надминувал со задолжителна обука за секого, со евиденција на присуството и со

проверка на стекнатото знаење, со инструкции за задолжително користење на ИКТ и

воведување прописи за целиот процес (Блажеска - Табаковска, 2015).

Со подеднакво високо ниво на примена на оваа платформа се издвојуваат

приватните факултети како што е Бизнис академија Смилевски (БАС) каде што

Moodle платформата е имплементиран во 2010 година и може да се рече дека

претставува лидер во нејзината имплементација.

Проблемите кои се појавуваат во текот на работата тимот од администратори

задолжени за успешна имплементација ги решаваат паралено, онака како што ќе се

појават.

Една од придобивките од примената на оваа платформа е подобрената

комуникација меѓу сите учесници во БАС како и можноста да се чуваат информациите

за оценување така што не мора да се водат дополнителни дневници, списоци итн.

Уште една придобивка е тоа што интерфејсот е јасен и лесен за употреба и за новите

корисници. Од страна на оваа академија во 2018 год. (01.06.2018 година) е одржана и

работилница за Moodle со цел запознавање на учесниците со платформата и нејзините

можности за користење во наставата. Експерти од електронското учење со

платформата одржаа работилници за нејзината примена преку поставување на

курсеви, преставување на активностите и ресурсите, како и примена на Moodle во

сите видови образование преку темите Moodle како организациона алатка во

образованието на ниво на универзитет, на факултет, во средното и во основното

образование, како и примена во неформалното образование и приватните училишта за

странски јазици, информатика и математика (Moodle.mk).

Во врска со имплементацијата на Moodle платформата во средното образование

во Република Северна Македонија е и првата Moodle училница која е основана на

20.03.2015 год. во рамките на СОЕУ „Јане Сандански“ во Битола. Таа е основана со

одобрение на МОН и БРО како дел од истражувањето на докторските студии на м-р

Николче Шулевски, проф. по германски јазик во училиштето. Со истражувањето биле

опфатени 100% ИКТ во наставата со помош на оваа платформа во кое биле вклучени

околу 450 ученици од I и II година во наставата по германски јазик. Наставата се

изведувала на оперативниот систем Linux и на верзијата на Moodle 2.85, со помошната

програма iTalc. Проектот започнал да се реализира во учебната 2014/2015 год. и траел

до јуни 2016 год. (Moodle Makedonija)И во СОУ„Крсте П. Мисирков“ - Демир Хисар во

текот на учебната 2016/17 год. околу дваесетина наставници учествуваа на обука на

која беа запознати со можностите на оваа платформа.

Од анализата на податоците може да се заклучи дека примената нa Moodle

платформата во високото образование до 2015год. е на завидно ниво и овие

институции се воглавно свесни за предностите и придобивките од ова примена земајќи

го предвид и реализирањето на работилници за примена на оваа платформа во

минатата година што не е случај во основното и во средното образование што е уште

една причина за оправданоста на ова истражување (Блажеска - Табаковска,

2015, стр. 55).

КОМУНИКАЦИЈАТА ПОМЕЃУ НАСТАВНИЦИТЕ И НАДАРЕНИТЕ И

ТАЛЕНТИРАНИТЕ УЧЕНИЦИ ВО СРЕДНОТО УЧИЛИШТЕ ПРЕКУ ПРИМЕНА НА

ИКТ АЛАТКИТЕ

Информатичката и комуникациската технологија во современата настава

Во почетокот информатичко-комуникациската технологија во наставата наоѓала

примена само за осмислување и подготовка на наставниот процес. Појавата на

технологијата во наставата довела до потреба од нов начин на учење (Kostović-Vranješ,

Bulić, & Novoselić, 2015). Во образовниот систем треба се обрне внимание на

наставниците т.е. на нивното познавање на ИКТ, нејзините можности и нивната

подготвеност да ја користат (OECD, PISA 2012 Results in focus, 2014). Понекогаш

наставниците не се заинтересирани за примена на нови начини на поучување и учење и

полесно им да останат на старите т.н. „испробани рецепти“.

Но, во денешно време ИКТ нуди широк спектар можности кои настaвниците

можат да ги искористат за да го привлечат и да задржат вниманието на учениците за

својот предмет. Од друга страна постојат наставници кои започнале да ја употребуваат

ИКТ, но на неадекватен начин. Всушност, многу наставници не знаат како да ги

употребат можностите од ИКТ во наставата од една страна, а од друга страна отворен

е и проблемот со недоволната искористеност на можностите од ИКТ во

комуникацијата со надарените и талентираните ученици во многу сегменти од нивното

образование. На проблемот на занемарувањето на ИКТ во наставата треба да се гледа

како на проблем општо во образованието (Cinko, 2016, стр. 9).

Според Семенов (Semenov, 2005) поимот за информатичко-комуникациска

технологија која се применува во воспитно-образовниот процес се проширил од

претходниот поим информатичка технологија и претставува огромно подрачје на брзи

промени и брз раст.

Со употреба на технологијата во наставата се доаѓа до поимот за дигитална

компетенција која се однесува на знаењето на работа на компјутер и е една од осумте

основни компетенции одредени од страна на Европската Унија. ИКТ денес, не само

што е олеснето пренесување на знаењето, туку воедно претставува и поедноставување

на знаењето.

Во наставата се поставени одредени цели, а како тие ќе се постигнат, зависи од

тоа кои форми и методи ќе ги применат наставниците. Пожелно е наставникот да ги

знае наставните техники кои постојат и нивните можности и да биде упатен како

може креативно да ги користи во сите фази на образовниот процес, пред сѐ, во текот на

наставниот час со цел активно вклучување на ученикот за време на часот.

Дидактичкиот триаголник го сочинуваат односите помеѓу наставникот,

ученикот и наставната содржина. Во современата настава тој има потреба од

проширување со цел прилагодување на модерните текови во наставниот процес. Денес

учесници во наставата се и наставната техника и просторот којшто е потребен за неа, а

дидактичкиот триаголник веќе преминува во петтоаголник (Radonić, 1997, слика 7).

Ученик

Наставник Простор

Наставна програма Техника

Слика 7 - Дидактички петтоаголник

Современата настава која опфаќа и примена на технолигијата во наставата може

да се подели врз основа на интензитетот на употребата на технологијата во самиот

наставен процес.

Во класичната настава наставникот му посветува малку време на ученикот и

таквата настава не го мотивира ученикот да биде активен учесник во неа. Во наставата

со употреба на ИКТ можат да се применуваат различни алатки кои ги нуди таа за

дискусии, за проверка на знаењето, за истражувања и сл. Ако правилно се користи во

наставата, Интернетот може да ги подобри исходите од учењето.

Комбинираната настава настанува со комбинација на класичната настава и

наставата со употреба на ИКТ. Наставата со употреба на ИКТ може да се спроведува со

помош на мрежните платформи како што се Moodle, Canvas, Edmodo и Schoology кои

на наставниците им овозможуваат да го креираат својот предмет со наставните

содржини, со тестирањата и со другите видови проверки и на едно место да имаат

можност мрежно да го уредуваат наставниот материјал и др. На тој начин наставниот

материјалот ќе биде достапен за сите: за учениците, за групите, за паралелките кои

учествуваат во работата на дадената платформа.

ИКТ е средство кое, ако се користи правилно при поучувањето, го подигнува

поучувањето на поделотворно ниво. Со користење на ИКТ општеството преминало во

општество на знаење и се јавила потреба од промена на методите на учење. ИКТ

станал темел на целоживотно, постојано учење.

Постоењето на новите средствa за пренесување на знаењето довело до потреба

од откривање на правилни начини на користење на ИКТ. ИКТ мора да претставува

надополнување и проширување на традиционалните методи на учење кои не треба да

бидат во целост занемарени и заменети. Исто така, употребата на ИКТ треба да биде

усогласена со политиката во државата земајќи ги предвид потребите, очекувањата и

интересите на општеството во една земја.

Многу ученици не можат да се вклопат во методите кои се користат во

училиштата и поради тоа се отфрлени т.е. постигнуваат полоши резултати. Со ИКТ се

овозможува сите ученици истовремено да се вклучени во наставниот процес и на тој

начин сите имаат можност да постигнат исти резултати без разлика на разликите.

Наместо наставниците да се прашуваат што можат да направат ново со ИКТ

технологијата, повеќето наставници се прашуваат како тоа што веќе го работат ќе го

направат со помош на ИКТ. За да се согледа што сѐ може да се направи со употреба на

ИКТ, најдобро е да се започни од училиштата кои немаат пристап со ИКТ технологија

(Semenov, 2005).

Наставникот е единка која е клучна во развојот на дигиталната писменост на ученикот.

Важно е тој да види како неговиот ангажман околу ИКТ има влијание на квалитетот на

наставниот процес, а и со самото тоа на развојот на дигиталната компетенција.

Наставникот треба да е свесен дека компјутерот е само средство кое може да го

користи како и секое друго дидактичко помагало што го користел дотогаш. ИКТ им

овозможува на учениците нов начин на вежбање на нивните вештини. Со помош на

технологијата тие можат да програмираат, да слушаат и да разговараат со изворен

говорник на јазикот кој го учат, да подготвуваат текст, презентација или некој друг

начин на работење, во пар или во група, преку мрежните алатки (Cinko, 2016, стр. 11).

Со помош на ИКТ сите традиционални елементи кои во традиционалната

настава се одвоени можат да се вградат во една целина, а учениците можат да учат без

оглед на времето и местото и наставниот материјал секогаш може да им биде достапен.

ИКТ и менторирањето на надарените и талентираните ученици

Утврдено е дека клучните потреби на надарените и талентираните ученици се дека тие

треба константно да бидат предизвикувани за да останат фокусирани и мотивирани и

дека им треба емоционална поддршка. Менторите можат да им помогнат да ги развијат

нивните чувствителни вештини како што се: справувањето со неуспеси, загуба,

лутина, ожалостеност, насилство. Ова се вештини кои не се опфатени со училишните

планови и програми.

Менторството е типичен работен однос „еден-на-еден“ помеѓу повозрасен

експерт и помладо талентирано или надарено лице. И менторот и менторираниот

многу често имаат заеднички интереси и кариерни цели. Менторството е добар начин

за обезбедување предизвици и академска строгост за овие ученици. Со ваквите

односи, надарените и талентирани ученици можат побрзо да созреваат, да ги

истражуваат идните кариери и успеси, да ги применуваат знаењата од училницата и да

се здобијат со пример (Кеверевски и Николовска, 2000, стр. 132).

За менторството не е задолжително да постои пропишана програма која е

соодветна за секој ученик во училиштето. Постојат многу различни опции, секоја

соодветна за различен тип на ученик. Еден од најчестите и неформални менторски

односи е оној помеѓу наставникот и ученикот. Наставникот секојдневно моделира

вештини за учење со цел да го поттикнува доживотното учење. Учениците многу често

од своите наставници бараат совет, насока и помош при учењето. Со цел успешно да

ги задоволат потребите на надарените и талентираните ученици наставниците мораат

да започнат со радикални промени. Треба да започнат со менување на нивната титула

од наставник во олеснувач. Тоа бара промена во начинот на размислување од аптекари

на знаење, вештини и концепти во улога на олеснувачи на знаењето. Всушност, се

јавува потреба од модифицирање на начинот на пренесувањето на знаењето од знаење

за собирање и повторување на факти во знаење со разбирање и применливост.

Совладување на знаењето со разбирање и применливост може да се реализира

во рамките на проектните активности кои се реализираат во средното образование

како и при изработување на проекти на наставните часови по оделни наставни

предмети при реализација на наставната програма. Притоа, улогата на наставникот е да

ги води, да ги насочува и да ги оспособува учениците во нивната реализација.

Понатаму, ние мораме да гледаме на себеси како на организатори на

можностите за учење. Надарените и талентирани ученици во нашата училница

влегуваат со знаење, со разбирања, со идеи и вештини кои во стварност ги

надминуваат оние, не само на нивните врсници, туку и нашите. Понекогаш не постои

нешто што можеме да им предаваме, но сѐ уште постои нешто што можеме да го

диригираме, управуваме, водиме и олесниме (Кеверески и Николоска, 2000).

Една од основните задачи на воспитно-образовниот процес е на учениците да

им помогне интегрално да ги развијат своите човечки квалитети, да ги остварат до

оној степен на ментална стабилност кој би бил појдовна основа на личноста, најпрво

реално да може да се процени себеси и другите за да даде свој целосен придонес, како

во средината, така и во системот. Доколку ученикот субјект го гледаме како партнер во

воспитно-образовниот процес, можеме да очекуваме придобивки во развојот на

неговата личност (Митревски, Ѓорѓиовска и Шилкоски, 2006, стр. 7).

Менторската работа на наставникот во процесот на образованието на

надарените и талентирани ученици ги компензира слабостите на фронталниот пристап

кој засега доминира во наставата иако во последните години таа доминација е

намалена. Проектните активности се добар пример каде што може да се надмине

фронталниот пристап во образовниот процес. Наставникот во улога на ментор е во

можност да го следи, да го контролира и да го поддржува емотивниот развој, а

особено има можност да влијае на поттикнувањето и развојот на внатрешна мотивација

на учениците (Љ. Кеверовски и Н. Николоска, 2000, стр. 133).

И покрај тоа, понекогаш ученикот покажува интерес за некоја област или

предмет која ja надминува областа на знаење на наставникот. Во такви случаи треба да

биде воспоставен професионален менторски однос. Во професионалното менторирање

ученикот се спојува со професионалец кој работи во областа на интерес или идна

кариера на ученикот. Согледувањето на потребата од професионално менторство и

поврзувањето на ученикот со професионалец од областа на неговиот интерес е

одговорност на наставникот ментор. Преку тоа може да се согледа неговиот интерес за

правилно менторирање на ученикот и познавањето на предметот на интерес на

ученикот (Љ. Кеверовски и Н. Николоска, 2000).

Во однос на оправданоста на употребата на алатките на информатичката

технологија, пред сѐ, на платформата Moodle, при работењето со надарените и

талентираните ученици како и во функција на менторирање на надарените и

талентираните ученици е и констатираната состојба и потребите на овие ученици при

нивното подготвување за учество на меѓународни натпревари од страна на професори

на факултетите кои учествуваат во нивната подготовка.

„Децата доаѓаат од различни градови. Нивните патни трошоци најчесто се на

товар на родителите. Некогаш е потребно да останат во Скопје и повеќе денови,

особено за завршните подготовки пред заминувањето на олимпијадата. За сево ова

нема системско решение“, вели проф. д-р Зоран Здравковски. „Предлог-законот за

основно образование предвидува делумно решавање на проблемите на учениците и

менторите кои се натпреваруваат на меѓународните олимпијади, но во оваа форма е

целосно нефункционален“, велат универзитетски професори кои се директно вклучени

во подготовките, организирањето и учеството на меѓународни натпревари.

Тројцата претседатели на здруженија акредитирани од Министерството за

образование и наука (МОН) да ги подготвуваат учениците за натпреварите по

природни науки, професорите д-р Зоран Здравковски од Сојузот на хемичари и

технолози на Македонија, д-р Сузана Ќофкаровска - Диневска од Македонското

биолошко друштво и доц. д-р Ламбе Барандовски од Друштвото на физичарите на

Република Македонија велат дека клучни фактори не се вметнати во нацртот. Тие

своите опширни забелешки ги испратија и до Единствениот национален електронски

регистар (ЕНЕР) . Професорите го поздравуваат донесувањето на нов закон за основно

образование зашто со него ќе се решат многу проблеми, ќе се унапреди и ќе се

подобри основното образование. Сепак, велат дека се неопходни измени во предлогот.

Се задржуваме на меѓународните натпревари и научни олимпијади со кои

здруженијата мака мачат со години. За да стигнеме до меѓународните, мора да тргнеме

од општинските, регионалните и државните натпревари регулирани во членот 40 од

нацрт-законот. Со овој член МОН го утврдува начинот и кој сè уште може да

организира натпревари по одделни предмети кои се изучуваат во основните училишта.

Барандовски вели дека не секое здружение што постои повеќе од три години

има капацитет да спроведе вакви натпревари на целата територија на Македонија, на

сите наставни јазици.[...] Во нацртот пишува: „На барање на акредитирани здруженија

на наставници, МОН може во текот на една учебна година да ги покрива трошоците за

котизација, пат, храна и сместување на најмногу 10 ученици и по еден нивен ментор

за учество на по еден меѓународен натпревар кој се одржува во странство од областа за

која се акредитирани“. Претседателите на научните друштва велат дека поразително е

што во предлогот повторно се изоставени трошоците за подготовки на овие

натпревари. Водени од искуството со подготовките за Меѓународната јуниорска

олимпијада по природни науки, тие заклучиле дека во сегашната ситуација во која се

наоѓаат нивните училишта и наставниците што работаат таму, единствениот начин за

подготовката на овие ученици е преку ангажирање членови на здруженијата кои

работат на високообразовните институции во државата. „Ги користиме лабораториите

и ресурсите од институтите за физика, хемија и биологија при Природно-

математичкиот факултет во Скопје. Не постои успешно учество на олимпијада без

правилна подготовка на учесниците. А за правилна подготовка потребно е ангажирање

на луѓе и ресурси. Затоа МОН во законот треба да предвиди во посебен став дека по

барање на акредитирани здруженија на наставници, во текот на една учебна година ќе

ги покрива трошоците за подготовка на учениците за учество на по еден меѓународен

натпревар кој се одржува во странство од областа за која се акредитирани“, велат тие.

Професорот Зоран Здравковски објаснува дека учеството на меѓународни

олимпијади е голем предизвик за учениците и бара исклучителни подготовки. Нивото

на знаења кое се бара го надминува она што се учи во редовната настава. Затоа

селекцијата на екипата се прави порано, а потоа избраните ученици се подготвуваат со

водачите на екипата опдносно менторите на тимот (вообичаено универзитетски

наставници или соработници). За да се достигнат потребните теоретски знаења и

практични вештини, овие подготовки траат и повеќе месеци. Тие се одржуваат во

нашите лаборатории, каде што се и седиштата на здруженијата на хемичарите,

физичарите и биолозите. За здруженијата не се само голем проблем трошоците за

котизација и патување на олимпијадите, туку и за подготовките. Наставниците и

соработниците од факултетот доброволно и со голем ентузијазам ги подготвуваат

учениците. Но, за експериментална работа се потребни и опремени лаборатории со

лабораториски прибор, инструменти и супстанции, кои не се секогаш достапни.

„Учениците доаѓаат од различни градови. Нивните патни трошоци најчесто се

на товар на родителите. Некогаш е потребно да останат во Скопје и повеќе денови,

особено за завршните подготовки пред заминувањето на олимпијадата. За сево ова

нема системско решение. Родителите и менторите се снаоѓаат. Затоа поддршката за

учество на меѓународни натпревари треба да опфати: поддршка за подготовките на

екипата, регулирање на котизацијата и патувањето на екипата и доделување

заслужена награда за освоен медал на меѓународен натпревар од ранг на светска

олимпијада на ученикот што ја освоил и на оној/оние што навистина и непосредно ги

реализирале подготовките за олимпијадата“, вели Здравковски. (deca.mk)

Надарените и талентираните ученици имаат корист од професионално

менторство и во текот на изработката на проекти поради тоа што добиваат можност за

интеракција со возрасни луѓе кои се успешни и доаѓаат во можност да разменуваат

искуства и да ги прошируваат своите знаења. Поради нивната напредна интелектуална

способност, многу средношколци ги сметаат возрасните за рамни на себе. Низ овој

однос, ученикот ги истражува неговите интереси темелно со применување во

вистинскиот живот. Менторството може да биде и негативно кога менторските

програми не се правилно имплементирани.

Многу често, на училиштата, на учениците и на менторите им недостига

посветеност. Во некои програми не се посветува доволно внимание на организацијата,

времето или пак обуката. Друг проблем е презафатеноста и на учениците и на

менторите при што се јавува проблем во однос на воспоставување меѓусебна средба. За

надминување на ваквата состојба може да се имплементира телементорство. На тој

начин на ученикот му е овозможено да комуницира со својот ментор преку

електронска пошта, сателит, веб-страница или друга форма на технологија.

Телементорството е најверојатно најновата форма на менторство. Тоа

обезбедува начини за поврзување на професионалците со учениците на скала која е

непрактична во традиционалното менторство „лице-в-лице“. Учениците ги поврзува со

соодветни ментори без ограничувања во однос на географското подрачје, овозможува

соодветна, усогласена неделна комуникација помеѓу менторите и учениците, затоа

што електронска пошта може да се испрати во кое било време и обезбедува можност

учениците да работат на долгорочни проекти заедно со нивните ментори и во исто

време на менторите им овозможува да го согледаат влијанието кое го имаат врз своите

ученици (Кеверески и Николоска, 2000, стр. 135).

Технологијата на учење на далечина го опфаќа Е-learning (www.carnet.hr/) во

кој спаѓаат Online learning и M-learning како и учењето на далечина базирано на

хартија. ( https://en.wikipedia.org/). Затоа овде ќе ги споменеме четирите основни

категории на технологијата на учење на далечина:

1. користење глас (Using voice) - телефон, аудио конференција, кратко браново

радио (радио и ленти како пасивен аудио алат);

2. кристење слика (Using a picture) - слајдови, филм, видеоленти, а во реално

време аудиоконференција во комбинација со слајдови или преку филм (вебинари) со

едносмерно или двонасочен видео и двонасочен аудио;

3. користење податоци - компјутер (Data usage - computers) презентација на

лекции, организација на наставата и следење на резултатите на студентите и

учениците и нивниот напредок, пренос на инструкции (настава). Во реалност тоа се

конференциските врски и разни веб-апликации (вебинари) а овде спаѓаат и

електронската пошта и факсот:

4. Користење печатен материјал (Using printed material) - основен елемент на

програмата на образованието на далечина од кое произлегуваат сите останати

елементи. Ги има во облик на: учебник, прирачник, работни тетратки, студија на

случај и.т.н.

Технологијата на учење на далечина заедно со контактното учење го сочинува

флексибилното учење.

Користење на податоци – компјутери во наставата

Добра можност за презентација на лекциите, за повторување на наставните

содржини, за пренос на инструкции во текот на наставата, за следење на резултатите

на учениците и нивниот напредок, за нивно оценување и друго е користењето на веб-

апликациите (вебинари). Веб-апликациите (вебинари) коишто можат да се користат во

наставата при организација на наставниот час се и апликациите на Linux од областа на

природните науки (пр.Geogebra – математика, xdraw chem, Kalcium, Ghemikal и

други апликации по хемија како и по други предмети). Покрај погоре наведените

http://www.carnet.hr/

можности со користење на овие апликации се овозможува и поголема визуализација на

наставниот час и практична примена на теоретските знаења. Конкретно во наставата по

Хемија покрај одличната софтверска помош за користење на wеб страната

изработена во соработка помеѓу ПМФ, односно институтот по Хемија и USAID,

schools.edu.mk, која можеше да се употребува во минатото, денес на располагање на

наставниот кадар и учениците се и неколку апликации кои допринесуваат за поголема

визуализација на наставата по овој предмет како Chemtool, Kalcium, Jmol,

Xdrawchem, Ghemical.

Апликацијата ghemical нуди зголемување на визуализација на наставата, а

особено применливост наоѓа во моделирање на молекулите на органските

соединенија, во позначајните физиолошки активни супстанции, во претставување и

воочување на хемиските врски и друго. Конкретно, во наставата во трета година

реформирано гимназиско образование и во втора година, шумарско-

дрвопреработувачка струка учениците имаат можност самите да ги моделираат

молекулите на органските молекули, да го согледаат правилниот распоред на атомите

и атомските групи околу јаглеродниот атом, да ја согледаат разликата помеѓу

одделните класи на органски соединенија како и нивниот меѓусебен начин на

сврзување. Добро осмисленото користење на апликацијата побудува интерес кај

учениците самите да ги разгледуваат сите можности кои им ги нуди таа, особено кај

оние кои повеќе се заинтересирани за можностите кои ги нудат компјутерите односно

соодветната апликација. Затоа е потребна претходна добра подготовка од страна на

наставникот со цел да се избегне неадекватното користење од страна на учениците. Не

е препорачливо на еден час да им се претставуваат сите операции кои ги нуди

апликацијата со цел да се постигне постепено согледување на дадените можности за

да можат и тие да пробаат да ги применат, а усвоените знаења да бидат трајни.

Користењето на апликацијата како што и претходно е напоменато може да ја

зголеми нагледноста во текот на часот, но и да придонесе за зголемување на

заинтересираноста кај учениците. Таа нуди можност со соодветно планирање и

ангажираност на учениците според нивните можности да се задаваат задачи и

активности кои бараат применливост на знаењето кај талентираните и надарените

ученици, додека кај останатите ученици тоа останува само на основно моделирање на

молекулите и воочување на начинот на сврзување, видот на врските односно само на

репродукција на знаењето. Апликацијата на тој начин може да се користи во текот на

целиот наставен час (при повторување или на часовите за вежби), а надарените и

талентираните ученици можат да им помагаат на учениците кои имаат пониски оценки

односно во претставувањето на молекулите и воочување на начинот на сврзување и

видот на врските кои се меѓу нив. На тој начин тие би го повторувале веќе стекнатото

знаење, меѓутоа би добивале и можности за стекнување на искуство во поучување на

останатите ученици.

Кај надарените и талентираните ученици апликацијата нуди можност за

примена на стекнатите знаења и од другите предмети (на пр. математика при

менување на проекцијата на молекулите на соединенијата кои ги претставуваат и со

тоа проширување на нивните знаења). На овој начин овие ученици можат да ја воочат

и применливоста на знаењата стекнати од еден предмет во друг.

Апликацијата може да се применува и во текот на часовите кога се обработува

нова наставна содржина. Една од можностите е нејзината примена во фазата на

рефлексија.

Кога и како ќе се применува дадената апликација зависи од исходот на

наставниот час и затоа, пред сѐ, е важно неговото соодветно планирање за да може

употребата на дадената апликација да ги даде соодветните резултати.

Правилната и обмислена примена на апликацијата доведува до задоволување на

специфичните карактеристики на надарените и талентираните ученици како што се

изразената потреба за стекнување знаење, откривањето на врската помеѓу предметите

и појавите во текот на учењето и почувањето.

Покрај апликацијата Ghemikal како соодветна апликација која може да се

приемнува во текот на настaвниот час е и апликацијата xdraw chem. Оваа апликација

нуди повеќе можности. Таа, покрај за моделирање на молекули, наоѓа примена и при

пишување на хемиски формули, хемиски равенки на хемиските реакции, воочување

на својствата на соединенијата и др. И оваа апликација може да се употребува во текот

на часовите за совладување нова наставна содржина, при повторување како и на

часовите за вежби. Притоа учениците кои се надарени и талентирани добиваат

соодветни задачи и активности од повисоко ниво каде што се бара применливост,

анализирање или синтеза на знаењата од обработуваните содржини.

При следењето на работата на учениците во текот на наставниот час можат да се

воочат нивните способности и нивото на стекнато знаење и тоа да се користи и при

нивно оценување. Секако оценувањето се применува на совладаноста на знаењето кај

учениците од дадена наставна содржина со што се овозможува континуирано следење

на напредокот на учениците и на совладаноста на наставниот материјал.

Предности и недостатоци на е - учењето

1. Предности

Во однос на предностите е-учењето им овозможува на корисниците квалитетно

учество во наставата и тогаш кога тоа поради оддалеченост, распоред и слични

околности не е можно. Неговата широка достапност овозможува истовремено учество

на голем број корисници. Едукацијата е ефикасна, односно за минимално време се

постигнува максимален ефект. Таа е и ефективна, а трошоците се намалуваат и до

40%, а времето за поучување и учење и до 60% во однос на класичната настава.

Нивото на знаење на крајот на едукацијата мора да биде поголемо или барем еднакво

на алтернативното класично учење во училница.

Со примена на вебинарите во текот на наставниот процес, исто така, директно

се влијае на неговата ефикасност и ефективност, како во учењето и почувањето, така и

во оценувањето.

2. Недостатоци

E-учењето од учесниците бара одредени знаења и вештини за да можат да го

применуваат. Без одредена компјутерска писменост, материјалот интегриран во склоп

на електронскиот систем на учење станува целосно бескорисен. Треба да се земе

предвид дека ни најквалитетната опрема на која се реализира e-учењето не е

стоппроцентно сигурна. Дури и кога можните технички проблеми нема да доведат до

прекин на наставата, секако ќе имаат влијание врз концентрацијата на учесниците

односно учениците, а со тоа ќе имаат влијание и врз опаѓањето на квалитетот на е-

учењето. Со овозможување на самостојно одредување на начинот и времето на учење,

е-учењето на учениците им носи и поголема одговорност. Во одредени облици на е-

учењето тие мораат сами да се мотивираат и индивидуално да ја проценуваат

потребата за учење што може да ги стави под знак прашалник нивните резултати и

објективно слабиот напредок во процесот на учење. Системот бара соодветна техничка

поддршка која е скапа и постојан развој во согласност со развојот на технологијата која

е во употреба ( www. carnet. hr).

http://www.carnet/

Принципи за развој на околина за е-учење на Мoodle

Развојот на различни модели на е-учење на Мoodle платформата укажува на

потребата од интегрирање на некои важни принципи при развој на дополнителни

околини за е-учење како што се:

постои огромна потреба за развој на околини за е-учење за наставните

програми, а наставниците немаат време сами да ги развиваат програмите;

околините за е-учење треба да се развиваат во согласност со потребите на

наставниците и учениците базирани на содржина и технологија;

околините за е-учење треба да ги имаат предвид разликите помеѓу учениците;

треба да се нагласи дизајнот и едноставноста на околината што ќе овозможи

лесно и забавно користење што, пак, од своја страна ќе води до разбирање на темите и

покажување интерес.

Како што споменавме претходно Мoodle е слободна софтверска платформа,

изворно развиена за да овозможи онлајн-курсеви со поголема интеракција. Исто така,

оваа платформа им овозможува на наставниците да се трансформираат од „извор на

знаење“ во фасцилатори во процесот на добивање знаење и вештини. Moodle

платформата за е-учење има повеќе карактеристики коишто овозможуваат нејзино

користење во процесот на обуки и едукација. Со соодветно и правилно користење

може да овозможи „самонасочувачко“ учење што често претставува цел на повеќе

наставници. Ваквото учење се одвива во социјализирана работна средина каде што свој

придонес во процесот на учење можат да дадат не само наставниците, туку и

учениците.

Врз основа на тоа издвоени се одредени предности при користење на Moodle

како што се:

1) постојана употреба на ИКТ во наставата, 2) олеснување на организација и

комуникација во училиштето, класот, по групи, 3) поставување дневни, годишни и

глобални планирања, 4) поставување материјали за учење од сите видови: видео,

текст, аудио, линк и сл., 5) следење на активностите на ученикот и наставникот,

односно учењето, 6) автоматско оценување, 7) изработка на електронски тестови и

оценување, 8) поставување на ППТ презентации, пдф фајлови и сл. (ученичко

портфолио), 9) постојано следење на учениците, 10) задавање и доставување

домашна работа, 11) импортирање на учебници, линкови, веб-страници и сл., 12)

правење анкета, работилница, 13) користење на веќе поставени материјали, тестови

и сл. од минатите години, 14) календар на активности, 15) пристап преку Интернет

во секое време и за учениците и за наставниците (moodle.mk).

Искуствените и истражувачки докази покажуваат дека новите генерации на

студенти во високото образование како и учениците од основното и средното

образование не покажуваат ентузијазам кон традиционалниот процес на учење каде

што во центарот е само наставникот во рамките на училницата. Недостигот на

мотивација кај студентите го одвлекува нивното внимание и тие се недоволно

заинтересирани за наставните содржини. Во насока на подобрување на ваквата

состојба, во 1991 година на наставниците и професорите предложено им е да ја

инкорпорираат висококвалитетната и ефективна информатичка технологија со алатки

за вклучување и зголемување на интересот на студентите во процесот на учење.

Електронските алатки овозможуваат повеќе предности кон зголемување на

соработката на учениците во процесот на учење, ја зголемуваат нивната мотивираност

и ангажираност и, што е најважно, чуствуваат одговорност за нивното учење. Со

соодветна примена од страна на наставниците, електронските алатки како што се LMS,

може да ги мотивираат студентите да останат фокусирани во нивните студии и

ангажирани во учењето надвор од училниците. Учењето надвор од она што го нудат

наставниците е една од основните карактеристики на оваа платформа (Блажеска-

Табаковска, 2015, стр. 59).

http://moodle.mk/

II. МЕТОДОЛОГИЈА НА ИСТРАЖУВАЊЕ

МЕТОДОЛОШКИ ПРИСТАП

Вид истражување

Емпириско истражување

Како што е споменато и во воведот, според начинот на собирањето на

податоците истражувањето е емпириско бидејќи се истражува проблем кој е од

непосредната воспитна практика и кој би можел да доведе до менување на постојаната

состојба во нова состојба и процес.

Притоа, преку докажување на постоењето на дадените проблеми и нивното

детектирање како и со собирање на доволен број показатели кои истите би ги

потврдиле или отфрлиле дополнително се потврдува оправданоста на реализацијата на

овој труд.

Акционо (дејствено) истражување

Истражувањето е акционо дејствено затоа што е сериозно насочено во однос на

пoдигнувањето на свеста за потребата од изградување систем за следење и вреднување

на знаењето на надарените и талентираните ученици во текот на нивното оправдано

отсуство од наставниот процес. Тоа би се реализирало преку вклучување соодветни

апликации на ИКТ во реализација на наставниот процес со надарените и талентираните

ученици преку примена на алатки од информатичко-комуникациската технологија. Во

текот на истражувањето се земени предвид минатите и сегашните состојби како

основа за прогноза на идниот развој на проучуваната појава.

Според временската насоченост истражувањето припаѓа во футуролошки

проучувања и истражувања затоа што би можело да доведе до развој на нови форми на

комуникација со надарените и талентираните ученици со цел олеснување на нивното

учење и поучување и тоа во конкретни ситуации.

Проблем на истражување

Како проблем на истражување во магистерскиот труд е претставена

реализацијата на редовната настава со надарените и талентираните ученици во

средното образование поради нивните подолги отсуства од наставниот процес. Притоа,

појавата која се истражува е комуникацијата помеѓу талентираните и надарените

ученици со наставниците во текот на наставниот процес во средното образование со

користење на ИКТ алатките.

Предмет на истражување

Како предмет на истражување е издвоена потребата на вклучување на

образовната ИКТ во комуникацијата на надарените и талентираните ученици со

наставниците во функција на поедноставување и олеснување на поучувањето и

учењето на надарените и талентираните ученици во текот на средното образование.

Мотив за истражување

Како мотив за ова истражување можат да се наведат неколку фактори:

недоволната или многу мала истраженост на проблематиката на реализирањето

на наставата и вреднувањето на надарените и талентираните ученици поради нивните

подолги отсуства од наставата при учество на натпревари, обуки, семинари и др.

манифестации во склоп на нивните ангажмани поврзани со нивната надареност

односно талентираност;

подобрување на континуираното следење на наставата од страна на надарените

и талентираните ученици со употреба на комуникациските алатки на образовната

технологија при нивните отсуства од наставата;

поедноставување и олеснување на следењето на наставниот процес со употреба

на соодветни образовни апликации во текот на отсуствата од наставата и улогата на

овие апликации во подобрување на успехот на талентираниот ученик;

влијанието на соодветната примена на образовните апликации во подобрување

на комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици при реализација на

заеднички проекти и

подобрување на комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и

нивните ментори.

Оправданост на истражувањето

Истражувањето има општествена, институционална и индивидуална

оправданост.

Општествената оправданост се однесува на решавање на проблемот кој се

јавува во однос на континуираното следење на наставата од страна на надарените и

талентираните ученици во текот на наставната година кога мораат подолг временски

период да отсуствуваат од наставата заради учество на натпревари, подготовки и

други активности поврзани со нивната талентираност односно надареност.

Институционалната оправданост се однесува на олеснување на реализацијата

на наставата со надарените и талентираните ученици со употреба на алатките од

информатичко-комуникациската технологија и воедно надминување на проблемот што

се јавува поради нивното отсуство од наставните часови.

Индивидуалната димензија на истражувањето се манифестира со овозможување

на надарените и талентираните ученици континуирано да ја следат наставата и да

бидат оценувани и покрај нивното отсуство со користење на комуникациските алатки

за учење на далечина. Воедно, тоа би имало влијание врз зачувување и подобрување на

нивниот успех и врз поедноставувањето и олеснувањето на нивното учење и

поучување во текот на нивните отсуства. Истовремено тоа би имало и позитивен

резултат и врз нивниот професионален уметнички, спортски и друг напредок.

Истражувачка парадигма

Истражувачка парадигма во ова истражување е подобрувањето на

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните наставници

преку користење на соодветни алатки на информатичко - комуникациската

технологија. Нивното користење би придонело за олеснување на континуираното

реализирање на наставниот процес со овие ученици при нивното отсуство во текот на

наставната година заради нивните соодветни ангажмани надвор од училиштето.

Независни варијабли се:

1) талентираните и надарените ученици,

2) наставниците,

3) стручните лица,

4) видот на образование,

5) годината на образование и

6) степенот на образование.

Зависни варијабли

Како зависни варијабли во истражувањето се разгледани:

1) ИКТ алатките,

2) видот на комуникацијата,

3) застапеноста на комуникацијата и

редовноста во наставата.

Индикатори

Во текот на истражувањето како индикатори на независните варијабли се

разгледани:

1) Пол: 1) машки 2) женски

2) Возраст: 1) 15-18 2) 30-39 3) 40-49 4) 50-59 и 5) 60 год.

3) Образование: 1) средно 2) високо 3) м-р 4) д-р

4) Вид/област/ на образование: природна, општествена, уметничка и спортска

Индикатори на зависните варијабли

Како индикатори на зависните варијабли се дадени: констатирањето на

состојбата во училиштето во однос на алатките на ИКТ, видот на комуникацијата и

застапеноста на комуникацијата со надарените и талентираните ученици во текот на

нивното отсуство од наставата при учество на натпревари, обуки, соодветни

подготовки и други активности поврзани со надоградување на нивниот талент и

проблемот во континуираното нивно следење и вреднување.

Цел на истражувањето

Цел на истражувањето е дијагностицирање на состојбите во однос на

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивната комуникација

со наставниците во средното училиште во текот на наставниот процес преку:

утврдување на потребата од информатичко-комуникациската технологија во

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици со нивните наставници во

текот на реализацијата на редовната настава во средното образование;

констатирање на употребата на образовната технологија во функција на

поедноставување и олеснување на континуираното поучување и учење на надарените

и талентираните ученици и следењето на нивниот напредок од страна на нивните

наставници;

установување на можностите за функционалноста на образовната технологија

во функција на менторирање на надарените и талентираните ученици;

утврдување на улогата на образовната технологија во комуникацијата помеѓу

надарените и талентираните ученици во реализација на заеднички проекти.

За реализирање на целите на истражувањето се поставени една општа

(генерална) хипотеза и четири посебни хипотези во контекст на неа односно во

контекст на потврдување и отфрлување на општата хипотеза.

Хипотези на истражувањето

Општа (генерална) хипотеза

Надарените и талентираните ученици имаат потреба од користење на

можностите кои ги нудат ИКТ алатките во контекст на континуираното следење на

наставата во време на нивните оправдани отсуства заради олеснување на нивното

учење и поучување и негово поедноставување и подобрување на редовноста.

Како посебни хипотези се поставени:

Надарените и талентираните ученици имаат проблем во континуираното

следење на наставниот процес при учество на натпревари, тренинзи и реализација на

други активности во рамките на нивната професионална ангажираност;

Тренерите, менторите, наставниците и останатите релeвантни личности

вклучени во развојот на надарените и талентираните ученици сметаат дека тие имаат

потреба од примена на ИКТ алатките во текот на нивните присуства на натпревари,

тренинзи, обуки и др.;

Со вклученост на ИКТ во образованието на надарените и талентиранте би се

подобрила нивната комуникација со наставниците и би се влијаело на подобрување на

нивниот успех и редовност;

ИКТ алатките би придонеле за подобра соработка помеѓу надарените и

талентираните ученици во реализација на заеднички проекти.

Популација

Основната популација во ова истражување ја сочинуваат учениците и

менторите на надарените и талентираните ученици од средните училишта како и

наставниците и соодветни релевантни стручни лица кои се вклучени во образованиот

процес и во развојот на надарените и талентираните ученици.

Примерок на истражувањето

Намерен примерок

Примерокот на истражувањето го сочинуваат надарените и талентирените

ученици, наставниците, менторите на надарените и талентираните ученици во

средните училишта како и други стручни лица одговорни за развојот на талентот на

овие ученици.

Примерокот ќе биде изедначен по различни критериуми: пол, степен на

возраст, образование, вид на образование и др.

Методи, техники и инструменти

Методи

Во текот на истражувањето се користени дескриптивниот, аналитичко-

синтетичкиот методи компаративниот метод.

Со дескриптивниот метод се врши научно опишување на појавата и нејзините

карактеристики.

Аналитичко-синтетички метод се користи со цел појавата и варијаблите

поврзани со неа да се согледаат низ аналитичко-синтетичка призма.

Компаративниот метод наоѓа примена при споредба на исти или сродни факти,

појави, процеси, односи односно, утврдување на нивните сличности и разликите

помеѓу нив. Овој метод на истражувачите им овозможува да го збогатат знаењето и да

дојдат до нови заклучоци ( Димитров, 2011).

Постапки

Постапка1

Анкетирање

При собирањето на потребните податоци за ова истражување реализирана е

методолошката постапка на анкетирање. Анкетирани се наставници, ментори по

различни наставни предмети со цел да се добијат основните сознанија за предметот на

истражувањето, стручни лица поврзани со предметот на истражување и ученици

(надарени и талентирани).

Постапка 2

Интервјуирање

Во текот на реализирањето на истражувањето остварено е интервју сo ученици,

со наставници и со други компетентни личности инволвирани во оваа проблематика со

цел добивање компаративни сознанија од нивните одговори. Интервјуирањето на

директно засегнатите во однос на истражуваната проблематика е со цел да се добие

реална слика за постоечката состојба и можностите за нејзиното решавање како и

оправданоста за нив.

Самото тоа што реализарањето на истражувањето е од страна на наставник

непосредно вклучен во образовниот процес дава можност за добивање пореална слика

во однос на состојбата со оваа проблематика во образовниот систем во нашата држава

преку користење на наведените инструменти во истражувањето.

Со анкета и/или со интервју се опфатени и ученици, стручни лица и други

компетентни личности кои непосредно се вклучени во работата со надарените и

талентираните ученици, а кои би можеле да дадат свој удел во ова истражување.

Инструменти и техники

Од инструменти за реализација на истражувањето применети се анкетен

прашалник (во прилог), слободно (неврзано) интервју, а од техники системското

набљудување, партиципативното набљудување, пeрцептивното набљудување,

проучување на поединечни случаи (паралелка, училиште, наставник, ученик(-ици),

проект) и анализа на комуникацијата на надарените и талентираните помеѓу себе како

и со наставниците (Јованова Митковска, 2013).

Етика во истражувањето

При реализација на истражувањето обрнато е внимание тоа да не ги загрозува

правата на учесниците. Сите субјекти во истражувањето се заштитени од физичка и

ментална штета, правото на приватност и учеството во истражувањето е доброволно

т.е. субјектите се информирани за правилата и процедурите кои ќе се користат во

истражувањето пред тоа да започне.

Истражувачот во текот на реализирањето на истражувањето обрнал внимание

испитаниците да не бидат повредени на кој било начин, ниту физички, ниту

психички, ниту пак да доведат до понижување на личноста на човекот. Притоа е

земен предвид ставот дека секоја личност има слобода да одлучи, во однос на

одговарање на даденото прашање, до кој степен ќе ги изнесува своите ставови,

верувања, облици на однесувања и мислења.

Во планирањето, реализацијата и интерпретацијата на добиените резултати во

најмала можна мера е сведена можноста за погрешно толкување на резултатите.

Обработка на податоците од истражувањето

Податоците од истражувањето се квалитативно и квантитативно обработени и

претставени.

РЕЗУЛТАТИ

Во однос на предметот на магистерскиот труд потребата на вклучување на

образовната ИКТ во комуникацијата на надарените и талентираните ученици со

наставниците во функција на поедноставување и олеснување на поучувањето и

учењето на надарените и талентираните ученици во текот на средното образование

реализирано е истражување со цел потврдување на поставената хипотеза преку

анкетирање на надарени и талентирани ученици во две средни училишта во помало и

поголемо населено место односно во гимназиите во Демир Хисар и Битола, конкретно

во СОУ „Крсте П. Мисирков“ - Демир Хисар и СОУ „Јосип Броз Тито“ - Битола. Двете

средни училишта, покрај тоа што се наоѓаат во различни средини во однос на нивната

големина, се разликуваат и во однос на бројот на ученици кои се вклучени во

редовната настава и во достапноста на компјутери во наставниот процес (во однос на

опременoста на училниците).

Покрај ученици, анкетирани се и наставници по сите наставни предмети со цел

прибирање податоци во однос на оправданоста на предметот на истражување. Исто

така, со наставниците по спорт и спортски активности како и со наставниците од

природната група предмети е реализирано анкетирање со цел прибирање релевантни

показатели за проблемот на истражување и неговата оправданост.

Опфатени се наставници и од машки и од женски пол и сите наставници кои се

опфатени со анкетирањето се од македонска националност. И опфатените ученици се

разликуваат во однос на половата припадност, додека во однос на националноста,

покрај ученици од македонска националност, опфатени се и ученици со влашка

националност. Исто така, во однос на целите на истражувањето опфатени се и

наставници од областа на природните науки и спортот кои учествуваат во реализација

на натпревари со учениците од други средни и основни училишта, а кои би можеле да

дадат свој придонес во однос на истражувачката парадигма.

Во првиот дел од обработката на анкетните прашалници (Прилог 1) даден е

приказ на добиените резултати од анкетните прашалници на учениците и

наставниците во СОУ „Јосип Броз Тито“ - Битола, а во понатамошниот дел и од СОУ

„Крсте П.Мисирков“ - Демир Хисар.

Исто така, претставени се резултатите од анализа на анкетните прашалници од

наставници по спорт и по природни науки од други училишта кои во текот на

наставната година учествуваат односно ги менторираат учениците при подготовка на

натпревари и други релевантни лица кои работаат непосредно со надарени и

талентирани деца.

Од анкетирањето на учениците, во однос на начинот на нивната комуникација

со наставниците во текот на средното образование, констатирано е дека надвор од

училиштето таа комуникација е реализирана преку електронска пошта и преку

Фејсбук не исклучувајќи и други начини на комуникација.

Во однос на комуникацијата со наставниците во СОУ „Јосип Броз Тито“ -

Битола анкетираните надарени и талентирани ученици се изјасниле дека се задоволни

и дека таа не се остварува само додека се на училиште. Исто така, се изјасниле и

наставниците во однос на нивната комуникацијата со надарените и талентираните

ученици и 35% од нив се изјасниле дека делумно се согласуваат со тврдењето дека

комуникацијата со учениците ја остваруваат само во текот на наставниот час или

додека се на училиште, 77% од наставниците и 66, 7% од учениците се изјасниле дека

комуникацијата се реализира и надвор од училиштето и притоа најчесто се користи ,

електронска пошта и Фејсбук, а многу мал процент со примена на платформите како

Moodle, Cloud и преку мобилен телефон. Од анализа на анкетите може да се

констатира дека комуникацијата се остварува најчесто во однос на размена на наставен

материјал (во најголем процент), потоа материјали за учество на натпревари, размeна

на информации и информации за реализација на проекти. Во однос на целите,

наставниците повеќе ја истакнуваат размената на информации со учениците така што

44% од анкетираните наставници се изјасниле дека воопшто не се согласуваат дека

алатките за комуникација ги користат за остварување на приватни (лични)

комуникации со учениците. Учениците посочуваат во анкетите дека ИКТ им ја

олеснува комуникацијата со наставникот, достапноста на наставните материјали,

совладувањето на наставните содржини и подготовката на наставните часови. До

истата констатација за позитивните ефекти од примената на ИКТ се доаѓа и од

анализата на одговорите на наставниците: 50% од анкетираните наставници ја

истакнуваат олеснатата комуникација со учениците преку користење на ИКТ алатките

како и достапноста на наставни материјали. Во однос на олеснувањето во планирањето

на наставните содржини и подготовката на наставните часови со примена на ИКТ

алатките, oколу 40% се изјасниле дека целосно се согласуваат, а со ист процент се и

наставниците кои донекаде со согласуваат со наведената констатација. Исто така,

учениците истакнуваат дека наставниците ја користат електронската пошта за да ги

менторираат за натпревари, но не во многу голем процент истакнувајќи дека користат

и други програми за менторирање. До истата констатација се доаѓа и од анализа на

одговорите од анкетните прашалници за наставниците во однос на користење на

електронската пошта за менторирање на учениците. Меѓутоа, во однос на употребата

на електронската пошта за изработување на проекти учениците се изјасниле дека тоа е

најчесто користен начин во однос на користењето на другите програми. Наставниците

се изјасниле дека покрај електронската пошта, повеќе користат други програми за

менторирање при работење на проекти.

Во однос на употребата на конференциската врска за подготовка за натпревари,

и учениците и наставниците се изјасниле дека е застапена, но не на задоволително

ниво. Учениците не користат други програми за подготовка за натпревари при

комуникацијата со наставниците освен електронската пошта и Фејсбук. Истото го

истакнаа и во однос на реализацијата на проекти со истакнување на директниот

контакт со настaвникот како друг начин на комуникација. Наставниците ги посочија

Word, Excel, Power point, Google classroom, Mess, Twit од програмите кои ги

користат при работење на проекти со учениците. Од ИКТ алатки кои ги користат во

текот на часовите наставниците ги посочија: Power point (во поголема мера), потоа

Phet апликации, Java apleti (физика), Geogebra, Italk, Prezi и други. Исто така, некои

наставници посочуваат дека нема услови за употреба на компјутерот во текот на

наставата.

Поголемиот број од учениците, во однос на употребата на ИКТ на часовите, се

изјаснија дека таа се користи за учење и поучување при совладување на нови наставни

содржини, во текот на нивното оценување со реализирање на задачи и активности со

различни тежински нивоа, на часовите на повторување, но најмногу при реализација

на проекти. До истите резултати се доаѓа и од анализата на употребата на ИКТ

алатките во текот на наставниот час од страна на наставниците. И наставниците

најмногу ги користат алатките при изработување на проекти со учениците, а во помал

процент е застапена употребата при оценување на учениците на задачи со различни

тежински нивоа. Во однос на реализирање на задачи и активности од областа на

природните науки учениците се изјасниле дека многу малку се користи меѓутоа,

поголема применливост е констатирана во однос на реализирање на проекти со

надарените и талентираните ученици од општествената група на предмети како и од

природно-математичката група. Како предмети на чии часови е застапена најголема

примена на алатки на ИКТ од учениците се посочени: информатика и информатичка

технологија, физика, историја, македонски јазик и литература, потоа географија,

хемија, француски јазик и биологија. Како алатки кои најмногу се применуваат при

комуникација со наставниците при подолги отсуства од наставата се издојуваат, во

најголем процент алатките за изработка на проекти, а во помал процент за следење на

наставните содржини и за тестирање, а како алатки за комуникација и информација од

60% на учениците кои се изјасниле се посочени електронската пошта и Фејсбук.

Анкетираните ученици ја истакнуваат улогата на алатките на ИКТ во

збогатување на настaвната содржина која се реализира во текот на часот (околу 88%) и

за зголемување на креативноста на реализацијата на наставната содржина доколку

адекватно се применува (околу 81% од испитаниците). Во ист процент е застапено и

влијанието врз мотивираноста на учениците. Околу 70% од учениците сметаат дека

соодветната употреба ќе има позитивно влијание врз олеснување на редовното следење

на наставата при подолгите отсуства на учениците како и врз нивното континуирано

оценување. Тоа индиректно би имало влијание на намалување на отсуствата, а со тоа и

на подобрување на општиот успех на надарените и талентираните ученици како и на

зголемување на постигнувањето на подобри резултати во рамките на нивниот предмет

на интерес.

Како алатки кои најмногу се применуваат во текот на комуникација со

учениците при нивните подолги отсуства од наставата, од страна на наставниците, во

најголем процент се посочени алатките за изработка на проекти (35% од испитаниците

донекаде се согласуваат, додека околу 40% делумно се согласуваат), во помал

процент наставниците ги посочуваат алатките за следење на наставните содржини

(27% донекаде се согласуваат, а 35% делумно се согласуваат) и за тестирање. Како

алатки за комуникација и информација со учениците, наставниците во анкетните

прашалници, покрај електронската пошта и Фејсбук кои најмногу ги користат, ги

посочиле и Power point, Excel, Quiz star for teachers, SMS и др. Анкетираните

наставници ја истакнуваат улогата на алатките на ИКТ во збогатување на настaвната

содржина која се реализира во текот на часот (88%) и во зголемувањето на

креативноста на реализацијата на наставната содржина доколку адекватно се

применува (42% од испитаниците донекаде се согласуваат, додека 27% целосно се

согласуваат). Во однос на зголемувањето на мотивираноста и креативноста на

надарените и талентираните ученици при користење на соодветна апликација, околу

40% се согласуваат целосно, а ист толкав процент од испитаниците донекаде се

согласуваат. Од друга страна, 54% од анкетираните наставници донекаде се

согласуваат дека примената на ИКТ алатките има влијание врз подобрувањето на

успехот на надарените и талентираните ученици, а 19% целосно се согласуваат; 54 %

од анкетираните наставници донекаде се согласуваат со констатацијата дека ИКТ

алатките би влијаеле на олеснувањето на редовното следење на наставата‚ а 15%

целосно се согласуваат. Во однос на уделот на ИКТ алатките во намалување на

отсуствата на овие ученици 31% делумно и 35% донекаде се согласуваат, додека 12%

се изјасниле дека целосно се согласуваат со дадената констатација. Дека користењето

на ИКТ алатките во комуникацијата со овие ученици ќе влијае на подобрувањето на

нивниот општ успех (пред сѐ на талентираните) 46% се изјасниле дека донекаде се

согласуваат, додека 15% од наставниците целосно се согласуваат. Педесет проценти

од наставниците донекаде се согласуваат дека примената на ИКТ алатките има

влијание на подобрување на развојот на талентот на надарените и талентираните

ученици, додека 50% од анкетираните наставници донекаде се согласуваат дека

примената на ИКТ алатките ќе влијае на постигнување подобри резултати на полето

на нивната дарба односно талент, а 19% од нив целосно се согласуваат.

Наставниците од природната група на предмети и од областа на спортот како и лица

тренери во спортските клубови кои се анкетирани во однос на комуникацијата со

надарените и таленираните ученици издвојуваат дека се задоволни сметајќи дека ИКТ

им ја олеснува комуникацијата и има позитивен удел во нејзиното редовно

реализирање и што е многу важно и позитивен ефект на развојот на талентот и дарбата

кај овие ученици. Тие во најголем процент сметаат дека ИКТ алатките се добра

можност за презентирање на знаењата на надарените и талентираните ученици и дека

имаат позитивна практична примена во текот на реализација на подготовките за

натпревари како, и дека нивната примена во текот на натпреварите (спортските и од

областа на природните науки) е соодветна. Наставниците сметаат дека воглавно ИКТ

алатките можат да се користат како корисна алатка за реализирање на оценувањето на

надарените и талентираните ученици во текот на нивните евентуални отсуства од

училиштето заради учество во подготовки (подготовки во рамките на спортските

клубови, уметничките друштва и др.). Исто така, тие имаат и позитивна констатација

дека можноста за следење на наставата со примена на ИКТ алатките во текот на

учество на подготовки на натпревари од страна на надарените и талентираните

ученици би се одразило позитивно на нивниот општ успех и дека ИКТ алатките

овозможуваат редовно активно учество на надарените и талентираните ученици во

реализација на проекти со нивните соученици во текот на нивните подготовки за

натпревари (доколку се отсутни од редовната настава). Во однос на правилната

употреба на ИКТ алатките и нејзиниот придонес во редовното и континуирано следење

на наставниот процес на спортистите кои, заради учество на подготовки, се отсутни во

текот на поголем временски период, се изјасниле околу 75% од испитаниците сметајќи

притоа дека редовното следење на наставата од страна на надарените и талентираните

ученици во текот на нивните подготовки позитивно би влијаело кон развојот на

нивната дарба/талент (67%). Дека ИКТ алатките можат да дадат придонес во

редовното следење на нaставата од страна на надарените и талентираните ученици се

изјасниле 67 % од испитаниците и скоро сите испитаници (околу 92 %) сметаат дека

правилната употреба на ИКТ алатките би имала позитивно влијание на напредокот на

надарените и талентираните ученици. Во однос на тврдењето дека спортистите и

напредните ученици од областа на природните науки имаат потреба од правилна и

соодветна употреба на ИКТ алатките како алатки за редовно следење на наставниот

процес, се согласиле скоро 50% од испитаниците донекаде, додека 42% целосно се

согласуваат. За позитивното влијание на правилната употреба на ИКТ алатките од

платформата Мoodle врз редовноста на надарените и талентираните ученици околу

58% воглавно се согласуваат со тоа како и со тврдењето кое се однесува на тоа дека

ИКТ алатките би ја намалиле дополнителната ангажираност на надарените и

талентираните ученици во однос на постигањата на училиште (50%). Околу83% од

испитаниците се изјасниле дека донекаде се согласуваат дека надарените и

талентираните ученици имаат потреба од дефинирање на одреден распоред во текот на

подготовките заради комуникација со наставниците од училиштето, 50% од

испитаниците целосно се согласуваат дека менаџерските тимови на спортските

клубови (и др.институции) би требало да размислуваат во правец на овозможување на

реализирање на комуникација помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните

наставници од училиштето; 42% од испитаниците целосно се согласуваат дека ИКТ

алатките би придонеле во олеснување на комуникацијата помеѓу надарените и

талентираните ученици и нивните ментори во училиштето, а во толкав процент од нив

и донекаде се согласуваат. Скоро 67% од испитаниците донекаде се согласуваат дека

користењето на ИКТ алатките би придонело во олеснување на комуникацијата помеѓу

надарените и талентираните ученици и нивните ментори во училиштето, додека 33%

целосно се согласуваат дека користењето на ИКТ алатките би придонело во

олеснување на комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните

ментори (професионалци со кои соработуваат, универзитетски професори и сл.).

Педесет проценти од испитаниците се изјасниле дека донекаде се согласуваат (и во

исто толкав процент целосно се согласуваат) со констатацијата дека со примена на

ИКТ алатките надарените и талентираните ученици имаат континуирана соработка со

нивните наставници ментори во училиштето како и со нивните ментори

професионалци со кои соработуваат, универзитетски професори и сл. (40% целосно

се согласуваат и исто толку донекаде се согласуваат).

Со констатацијата дека реализацијата на писмени испитувања и усното

оценување можат да се реализираат со ИКТ алатките од платформата Мoodle или со

користење на други платформи донекаде се согласуваат 40% од анкетираните како и

со констатацијата дека ИКТ алатките и нивните напредни апликации нудат можности

за континуирано следење на наставниот процес во текот на реализацијата на натревари.

Половина од испитаниците целосно се согласуваат дека менаџерските тимови

би требало да обезбедат услови за употреба на ИКТ алатките во функција на

комуникација помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните наставници како,

и да обезбедат услови за употреба на ИКТ алатките во функција на реализација на

училишните активности и обврски на надарените и талентираните ученици (42%). Дека

менаџерските тимови би требало да обезбедат услови за континуирана употреба на

ИКТ алатките во работата со надарените и талентираните ученици (спортистите,

учениците од различни области) 50% од анкетираните донекаде се согласуваат, а

скоро исто така, 50% целосно се согласуваат. Менаџерските тимови би требало да

обезбедат поголеми можности за надарените и талентираните ученици од областа на

спортот за поголема употреба на ИКТ алатките во реализацијата на нивните училишни

активности, сметаат скоро 50% од анкетираните, а дека редовното следење на

наставниот процес при подолгите отсуства на надарените и талентираните ученици

преку ИКТ алатките би довело до намалување на отсуството од наставата на овие

ученици сметаат 30% од анкетираните, а исто толку и донекаде се согласуваат.

Четириесет проценти од анкетираните донекаде се согласуваат со тврдењето дека

можноста за редовно партиципирање во наставата, и покрај учество на натпревари или

подготовки, со користење на ИКТ алатките би ги намалиле проблемите со отсуствата

на овие ученици во еден период од редовната настава и скоро 50% целосно се

согласуваат дека менаџерските тимови би требало да обезбедат услови за употреба на

ИКТ алатките во функција на комуникација помеѓу надарените и талентираните

ученици и нивните наставници како и да размислуваат во насока на обезбедување

услови за употреба на ИКТ алатките во функција на комуникација помеѓу надарените и

талентираните ученици и нивните ментори од други институции со кои соработуваат.

Резултати од анкетните прашалници на надарените и талентираните учениците

од СОУ „Крсте П. Мисирков“ - Демир Хисар и наставниците покажуваат дека тие се

задоволни од комуникацијата со наставниците (48,4% целосно и донекаде се

согласуваат) и дека таа воглавно се одвива на часовите и на училиште (35,5 %

донекаде се согласуваат и во ист процент целосно се согласуваат со оваа констатација);

41, 9% од анкетираните делумно се согласуваат со констатацијата дека комуникацијата

продолжува и надвор од училиштето во контекст на реализација на цели поврзани со

наставата, а 16, 1% целосно се согласуваат. Наставниците од ова училиште, исто така,

се задоволни од комуникацијата со учениците, скоро 80% во целост и околу 30%

целосно се согласуваат дека таа се одвива само на училиште и во текот на наставата

(26, 7%) и 20% само делумно се согласуваат, а во толкав процент од наставниците и

донекаде се согласуваат. Дека комуникацијата се одвива и надвор од училиштето за

реализирање на наставни цели целосно се согласуваат 52, 6% од наставниците, а 31,

6% донекаде се согласуваат. Учениците се изјасниле дека комуникацијата најчесто ја

реализираат преку електронска пошта, (69% целосно се согласуваат) и Фејсбук (36,

7% целосно се согласуваат и 33,3% делумно се согласуваат), а многу помалку

користат други социјални мрежи за комуникација (63, 3% воопшто не се согласуваат),

а за комуникација со наставниците преку Cloud, Moodle 82,8% воопшто не се

согласуваат дека ја користат. И наставниците најмногу комуницираат со учениците

преку електронска пошта (44, 4%) и фејсбук (26, 3%) за кои целосно се согласуваат, а

исто се изјасниле дека и најчесто ги користат за комуникација (63% од анкетираните).

Во однос на користењето на Cloud, Moodle (47,4% воопшто не се согласуваат,

а донекаде се согласуваат 10, 5%/ дека ја користат); 80% од учениците се изјасниле

дека најчесто комуницираат со наставниците преку Фејсбук и електронска пошта, а

останатите 20% (отприлика) не се изјасниле во однос на најчестиот вид комуникација.

Најзастапена цел на комуникацијата им е размената на информации и материјали за

реализација на проекти (63,3%), размена на информации (61%), размената на наставен

материјал (58,1%) и размената на подготвителен материја на натпревар (45,2%).

Наставниците најмногу комуницираат со цел размена на информации (77,8%), 73,7%

целосно се согласуваат во однос на размена на подготвителен материјал како цел на

комуникацијата. Размената на наставен материјал е застапена кај 52,6% од

анкетираните, а размената на информации и материјали за проекти донекаде е

застапена исто кај 52,6%од анкетираните наставници, а во целост кај 36,8% од

анкетираните. Застапеноста на личната комуникација е минимална (10% од

анкетираните ученици донекаде се согласуваат дека е застапена, а 56,7% воопшто не

се согласуваат со застапеноста). Исто се изјасниле и наставниците (застапена е кај 10%

од испитанииците). Учениците се изјасниле дека најчесто комуникацијата е за размена

на информации, наставен материјал, подготвителен материјал за натпревари.

Наставниците како најчеста цел на комуникација ја издвоиле размената на материјали,

а истакнале и решавање на одедени проблеми во контекст на раководител на паралелка

(околу 70% од анкетираните).

Од испитаниците (ученици) 38,7% целосно се согласуваат дека користењето на

ИКТ алатките им ја олеснува комуникацијата со наставниците како и достапноста на

наставни материјали. И наставниците се совпаѓаат со изјаснувањето од учениците

(52,6% - ја олеснуваат комуникацијата и 43, 8% - олесната достапност на материјали).

Со констатацијата дека ИКТ алатките им го олеснуваат совладувањето на наставните

содржини и подготвувањето за наставните часови целосно се согласуваат 20,7% од

анкетираните (40% од анкетираните наставници во целост се согласуваат дека им е

олеснето подготвувањето на наставните часови, а 25% донекаде се согласуваат)

додека 48,3% делумно се согласуваат. Во поглед на упоитребата на електронската

пошта, 48,4% целосно се согласуваат дека наставниците ја користат електронската

пошта за да ги менторираат своите ученици при подготовката за учество на

натпревари и дека тој не е единствен начин кој го користат при тоа (26, 7% воопшто не

се согласуваат). Притоа 36, 8% од наставниците целосно и донекаде се согласуваат за

користењето на електронската пошта при подготовки за натпревари, а за реализација

на проекти 26, 3% целосно се согласуваат и 52, 6% донекаде се согласуваат. Во однос

на користењето други начини за менторирање, 32,3 % делумно се согласуваат, 29%

целосно се согласуваат и 29% донекаде се согласуваат. Процентот на наставниците

кои во однос на други програми за учество на натпревари целосно се согласуваат е

36,8% од испитаниците, а донекаде и делумно по 21%; 38,7% донекаде се согласуваат

дека наставниците ја користат електронската пошта за менторирање на учениците при

изработка на проекти. Во многу помал процент се застапени други начини на

менторирање. Со застапеноста на конференциската врска при ментрорирање за учество

на натпревари целосно се согласиле 12,9%. Околу 48% од анкетираните се изјасниле

во однос на користење на други начини на менторирање и при тоа како најчеста форма

го навеле електронската пошта и Фејсбук. Истите програми се застапени најчесто и кај

наставниците не исклучувајќи ја и употребата на други платформи. Дека ИКТ алатките

наставниците ги користат во текот на наставата за учење и поучување при совладување

на нова наставна содржина се изјасниле 48% од учениците (околу 32% од

наставниците во целост), 42,1% од наставниците донекаде се согласуваат дека за

оценување на учениците ги користат ИКТ алатките користејќи задачи и активности со

различни тежински нивоа (41,9%), при повторување на наставните теми или содржини

користејќи притоа задачи и активности прилагодени на интересите и можностите на

надарените и талентираните ученици (40%), 63,2% од анкетираните наставници

донекаде се согласуваат како и за реализација на проекти во текот на наставниот

час/часови -38, 7% (47, 4% за реализација на проекти); 31% делумно се согласуваат

дека ИКТ алатките се користат за реализација на задачи и активности од областа на

спортот, а за реализација на проекти со општествената група на предмети целосно се

согласуваат 38,7%. Во однос на реализацијата на проекти со надарените и

талентираните ученици од подрачјето на природните науки донекаде се согласуваат

43,3%, додека 74% од испитаниците како предмети во кои најчесто се употребуваат

ИКТ алатките во текот на наставата ги издвоиле хемија, биологија, англиски јазик,

музичка уметност, математика, историја, информатика и социологија. Учениците се

изјасниле дека при подолго отсуствување од наставата поради учество на натпревари

со наставниците комуницираат преку ИКТ алатките со цел следење на наставните

содржини (36,8% од наставниците донекаде се согласуваат, а 10,5% целосно се

согласуваат), за реализација на проекти со други ученици (29% целосно се согласиле,

а донекаде и делумно 25, 8%), а 57, 9% од наставниците донекаде се согласуваат), за

реализација на тестирања 6, 5% целосно се согласиле, а 45, 2% делумно се согласуваат

(42, 1% од наставниците целосно се согласуваат) и за оценување 12, 9% целосно се

согласиле, а 19, 4% донекаде се согласиле (31, 6% целосно и 36, 8 донекаде се

согласуваат) .

Најчести алатки кои притоа ги наведуваат учениците (40%) се електронската

пошта и Фејсбук. Педесет и пет проценти од учениците целосно се согласуваат со

тврдењето дека ИКТ алатките влијаат на збогатување на наставната содржина која

наставникот ја реализира на наставниот час (47,4% од наставниците донекаде се

согласуваат и околу 26% целосно се согласуваат), а 47% целосно се согласуваат околу

нивниот удел во креативноста на часот (47,4% од наставниците донекаде се

согласуваат) додека со уделот во мотивирањето и креативноста на учениците

донекаде се согласуваат околу 52% од анкетираните ( 36,8% целосно се согласуваат и

47,4% донекаде се согласуваат); 32, 3% донекаде се согласуваат во однос на

зголемување на редовноста (36,8% од наставниците целосно и донекаде се согласуваат)

и ненарушување на континуитетот на оценувањето (45,2% од учениците донекаде се

согласуваат, а 44, 4% од наставниците целосно се согласуваат); 52% донекаде се

согласуваат со нивното влијание на намалување на отсуството (42,1% од наставниците

целосно се согласуваат) и подобрување на општиот успех (45% од учениците, а од

наставниците 36,8% целосно и донекаде се согласуваат); 48, 5% сметаат дека нивната

примена во комуникацијата ќе влијае на постигнување на поголеми успеси во рамките

на нивниот талент и дарба (57,9% од наставниците целосно се согласуваат). Околу 53%

од анкетираните наставници во целост се согласуваат во однос на позитивното

влијание на ИКТ алатките врз развојот на нивниот талент односно дарба.

Наставниците се изјасниле дека за менторирање при изработка на проекти го

користат Dvolver, електронската пошта, Фејсбук, програмите за обработка на текст,

видеозапис и некои други социјални мрежи. Како програми кои ги користат за

реализација на наставните содржини од наставниците се издвоени Testmoz, Power

point, Shoool.mk, Xdraw chem, Ghemikal, Kazium, KmPlot, Geogebra, Learningapps,

Storyjumper и други. Скоро истите програми и апликации се користат од страна на

наставниците и при реализација на комуникација со учениците кога тие се отсутни

покрај електронската пошта i Фејсбук, а во однос на Moodle i Edmodo се изјасниле

дека не ја користат во толкава мерка (47,4% воопшто не се согласуваат дека ја

користат, а 10,5% донекаде се согласуваат).

Наставниците од областа на природните науки и спортот од другите средни и

основни училишта кои учествуваат во реализација на натпревари со учениците кои,

исто така, би можеле да дадат свој придонес во однос на истражувачката парадигма,

при анкетирањето изразија дека се задоволни од комуникацијата со надарените и

талентираните ученици (83%), додека 66% сметаат дека таа им е олесната со примена

на ИКТ технологијата и околу 56% изразија мислење дека ИКТ алатките овозможуваат

редовна комуникација на учениците со наставниците. Дека ИКТ алатките се добра

можност за презентирање на знаењата на нaдарените и талентираните ученици се

изјасниле 88% од испитаниците, а 72% сметаат дека тие придонесуваат и за развивање

на нивниот талент и дарба. Околу 80% од анкетираните сметаат дека ИКТ алатките

наоѓаат позитивна практична примена при подготовка за натпревари, како и во текот

на натпреварите доколку соодветно се употребуваат. Толкав процент од наставниците

смета дека ИКТ алатките им овозможуваат редовно активно учество на надарените и

талентираните ученици во реализација на проекти со нивните соученици и во редовно

следење на наставата, сметајќи дека позитивно би се одразило на нивниот успех (72%);

50% сметаат дека ИКТ алатките би биле и корисни алатки за оценување на овие

ученици додека се на натпревари, а 55% изразија мислење дека правилната употреба на

ИКТ алатките би имала придонес во редовното и континуирано следење на наставата

од страна на овие ученици во текот на нивното учество на натпревари (спортски) и

тоа би имало позитивно влијание на нивниот талент т.е. дарба во текот на нивните

подготовки (78%). За позитивното влијание на ИКТ алатките во напредокот на овие

ученици се изјасниле 78% од анкетираните, а 61% сметаат дека спортистите и

учениците од областа на природните науки имаат потреба од правилна и соодветна

употреба на ИКТ алатките и дека правилната употреба на ИКТ алатките од Мoodle

платформата би имала позитивно влијание на нивната редовност (73%). За нивното

влијание на намалување на нивниот дополнителен ангажман во наставниот процес

позитивно се изјасниле 56% од анкетираните, а околу 83% од нив истакнале дека при

следење на наставата со користење на овие алатки имаат потреба од дефинирање на

одреден распоред. Околу 83% сметаат дека менаџерските тимови би требало да

размислуваат околу можноста за комуницирање на натпреварувачите со нивните

наставници во училиштето како и дека со тоа таа соработка би била континуирана;

83% сметаат дека ИКТ алатките би влијаеле врз олеснување на оваа комуникација со

нивните ментори од други институции и 77% се со мислење дека таа соработка на тој

начин би можела да е континуирана и писмените и усмените оценувања можат да се

реализираат преку користење на Мoodle платформата (околу 84%). Во толкав процент

(78%) од испитаниците се на мислење дека ИКТ алатките и нивните апликации нудат

можности за континуирано следење на наставниот процес и со тоа намалување на

проблемите во однос на отсуствата на овие ученици; 77% сметаат дека менаџерските

тимови би требало да обезбедат услови за следење на наставниот процес реализирајќи

ги обврските како, и за комуникација со наставниците, а 89% се на мислење дека тие

би требало да обезбедат услови за континуирана употреба на ИКТ алатките при

работењето со надарените и талентираните ученици од областа на спортот, како и за

реализација на нивните училишни активности (72%), додека 56% мислат дека

редовното следење на наставниот процес преку ИКТ алатките би го намалило

отсуството на овие ученици. Шеесет и седум проценти од испитаниците сметаат дека

менаџерските тимови би требало да размислуваат во насока на обезбедување услови за

употреба на ИКТ алатките во коминицирање на надарените и талентираните ученици

со нивните ментори од други институции со кои соработуваат и 83% се на мислење

дека исто треба да размислуваат и во однос на обезбедување на услови за употреба на

ИКТ алатките во функција на комуникацијата со наставниците од училиштата.

Карактеристичните отсуства на надарените и талентирани ученици поради

нивите додатни ангажмани се евиденти и во дневниците за работа на паралелките во

кои учат овие ученици од што може да се констатира поголем број изостаноци во

однос на останатите ученици. Исто така, од неформални разговори со предметните

наставници кои реализираат настава во тие паралелки може да се заклучи дека тие

ученици би можеле да постигнат подобар општ успех доколку би имале можности за

редовно следење на наставата.

Во разговори со стручни соработници во однос на проблематиката со отсуствата

на надарените и талентираните ученици додека се на подготовки во рамките на

нивниот талент односно дарба истакнато е дека се јавуваат проблеми кај овие ученици

во однос на нивните подолги отсуства кои се одразуваат и на нивниот успех.

Употребата на некои од алатките на ИКТ како, на пример, електронската

пошта се едни од можностите кои ги користат некои од наставниците за да

контактираат со таквите ученици во текот на нивните отсуства. Притоа е истакнато

дека таквите контакти се остваруваат само со некои од наставниците, дека алатките на

ИКТ сега се имплементирани, пред сѐ, во високото образование, меѓутоа не и во

средното образование и дека секогаш се јавува отпор кај дел од наставниците во однос

на нивното користење. Исто така, во основа изразија согласност во однос на нивниот

удел во намалување на отсуствата истакнувајќи ја притоа потребата од законско

регулирање на начинот на реализација, потоа влијание на редовното следење на

наставата и намалување од потребата за дополнување на пропуштените содржини,

дури и сведување на минимум. Доколку таквите ученици би имале услови за следење

на наставата и остварување на комуникацијата со наставникот како и со соучениците

во текот на отсуствата, тогаш би покажувале подобри резултати во нивниот успех, а

индиректно и во развојот на нивниот талент и на нивната дарба. Секако, не изостанува

и фактот дека и кај некои од учениците се јавува отпор кон ваквиот вид комуникација

и, колкава ќе биде заинтересираноста, секако, зависи и од самите ученици. Обично

посолидните ученици би имале поголема заинтересираност, но не е исклучено и кај

учениците со послаб успех бидејќи би можело да влијае на подобрување на нивниот

успех. Констатирано е дека можноста за континуирано следење на наставниот процес

би можело да има позитивно влијание на успехот како и регулирање на отсуствата од

наставниот процес.

Наставниците по спорт и спортски активности сметаат дека ваквиот начин на

комуникација можеби би можел да има влијание на подобрување на редовноста,

меѓутоа изразија сомнеж во однос на прифатеноста од учениците сметајќи дека тоа е

индивидуална определба кај учениците односно колку ученикот е заинтересиран за

учењето. Наставниците кои немаат поголеми искуства во однос на работа во спортски

организации, спортски тимови и во подготовки за натпревари не би можеле да

зборуваат со сигурност во однос на потребата од користењето на ИКТ алатките за

менторирање на надарените и талентираните ученици, во однос на подготвеноста на

клубовите, на пример, да овозможат термини за ваквиот вид комуникација

(континуитет во следењето на наставата и можноста за реализирање на оценувањето

како и реализирање проекти како и другите ученици ) и каков и колкав би бил

нивниот придонес во однос на постигнувањето на подобри резултати во рамките на

спортот.

При реализација на истражувањето, констатирана е и состојбата на

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици при што е констатирано

дека тие комуницираат помеѓу себе на теми кои се поврзани со нивниот талент

односно дарба како и на теми од секојдневниот живот. Во текот на комуникацијата ги

користат алатките на ИКТ технологијата и повеќе остваруваат комуникација преку

социјалните мрежи.

КОМЕНТАРИ / ДИСКУСИЈА

Проблемот на истражување во магистерскиот труд во однос на реализацијата на

редовната настава со надарените и талентираните ученици во средното образование,

поради нивните подолги отсуства од наставниот процес и проблемите кои притоа се

јавуваат кај овие ученици, постои во образовниот процес веќе повеќе години наназад.

Меѓутоа, промените кои се јавуваат во општеството во последната деценија можеби

придонесуваат во однос на поголема актуализација на оваа проблематика и барањето

можности за нејзино решавање.

Во контекст на дефинираната проблематика, појавата која се истражува и

предметот на истражување на магистерскиот труд, поставени се една генерална

хипотеза и неколку посебни хипотези во однос на докажувањето на генералната

хипотеза.

Резултатите од анкетните прашалници во однос на посебните хипотези

укажуваат дека тренерите, менторите, наставниците и останатите релeвантни

личности вклучени во развојот на надарените и талентираните ученици воглавно

сметаат дека тие имаат потреба од примена на ИКТ алатките во текот на нивните

присуства на натпревари, тренинзи, обуки и др. иако има и релавантни личности кои

се вклучени во работењето со овие деца кои не покажаат интерес во однос на оваа

проблематика што е и претходно очекувано.

И во однос на останатите посебни хипотези резултатите од анкетните

прашалници покажаа дека тие се потврдуваат односно анкетираните ученици и

настaвници во голема мера сметаат дека со вклученост на ИКТ во образованието на

надарените и талентираните би се подобрила нивната комуникација со наставниците и

би имало влијание на подобрување на нивниот успех и редовност. Исто така,

добиените резултати укажуваат дека ИКТ алатките би имале придонес во подобра

соработка помеѓу надарените и талентираните ученици во реализација на заеднички

проекти. Според резултатите добиени од анкетните прашалници може да се воочи

улогата на алатките на ИКТ во збогатување на настaвната содржина која се реализира

во текот на часот како и во зголемување на креативноста на реализацијата на

наставната содржина доколку адекватно се применува за што се изјасниле околу 90%

од испитаниците. Испитаниците сметаат дека адекватната употреба на ИКТ алатките

би влијаела и врз мотивираноста на учениците. Учениците, наставниците од основните

училишта кои учествуваат во реализација на натпревари со надарените и

талентираните ученици и стручни лица кои непосредно учествуваат на натпреварите,

сметаат дека соодветната употреба на ИКТ ќе има позитивно влијание и врз

олеснувањето на редовното следење на наставата при подолгите отсуства на овие

ученици и врз нивното континуирано оценување. Тоа индиректно би имало влијание

врз намалувањето на отсуствата (кое е и евидентирано како поголемо во однос на

останатите ученици во дневниците за работа на паралелките), а со тоа и врз

подобрување на општиот успех на надарените и талентираните ученици како и на

постигнувањето подобри резултати во рамките на нивниот предмет на интерес. Исто

така, според добиените резултати, тие изразуваат мислење дека менаџерските тимови

би требало да обезбедат услови за употреба на ИКТ алатките во функција на

реализирање на комуникација помеѓу надарените и талентираните ученици н нивните

настaвници, како и во реализација на училишните активности и обврски на овие

ученици со обезбедување на услови за нивна континуирана употреба. Тие сметаат дека,

преку можностите на ИКТ алатките, треба да се обезбедат услови за соработка на овие

ученици со нивните ментори од други институции со цел напредок на нивниот талент и

дарба.

Како алатки кои најмногу се применуваат при комуникацијата со учениците при

нивните подолги отсуства од наставата од страна на наставниците во најголем процент

се посочени алатките за изработка на проекти, во помал процент алатките за следење

на наставните содржини, а како алатки за комуникација и информација со учениците

наставниците во анкетните прашалници, покрај електронската пошта и Фејсбук кои

најмногу ги користат, ги посочиле Power point, Excel, Quiz star for teachers, SMS и

др. Анкетираните наставници ја истакнуваат улогата на алатките на ИКТ во

збогатување на настaвната содржина која се реализира во текот на часот и за

зголемување на креативноста на реализацијата на наставната содржина земајќи го

предвид нејзиното адекватно применување. Наставниците се согласуваат и во однос на

зголемувањето на мотивираноста и креативноста на надарените и талентираните

ученици при користење на соодветна апликација како и со влијанието на

подобрување на успехот со примената на ИКТ алатките. Анкетираните наставници се

согласуваат со констатацијата дека ИКТ алатките би влијаеле и на олеснувањето на

редовното следење на наставата и во однос на уделот на ИКТ алатките во

намалувањето на отсуствата на овие ученици.

Со потврдување на посебните хипотези, според резултатите од анкетните

прашалници и според ставовите кои ги имаат релаватни стручни лица поврзани со оваа

проблематика, може да се рече дека е потврдена општата хипотеза дека надарените и

талентираните ученици имаат потреба од користење на можностите кои ги нудат ИКТ

алатките во контекст на континуираното следење на наставата за време на нивните

оправдани отсуства заради олеснување на нивното учење и поучување и негово

поедноставување и подобрување на редовноста.

Од реализираните истражувања може да се констатира дека алатките на ИКТ од

платформата Мoodle би можеле да дадат придонес во континуираното следење на

наставата од страна на надарените и талентираните ученици и во нивното оценување.

Според ставовите на релевантни стручни лица во однос на оваа проблематика може да

се констатира дека ИКТ алатките би требало во догледно време да станат дел од

системот на средното образование и тоа во контекст на реализирање на

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните натставници.

Стручните соработници кои се непосредно вклучени во образовниот процес

постојано се среќаваат со проблематиката во врска со отсуствата на надарените и

талентираните ученици кои се ангажирани во рамките на развој на нивната дарба

односно талент и во однос на тоа изразуваат позитивно мислење околу адекаватното

користење на алатките на ИКТ и нивниот удел во намалување на отсуствата кај овие

ученици истакнувајќи ја притоа потребата од законско регулирање на начинот на

реализацијата. Исто така, тие го истакнаа и нивното позитивно влијание на редовното

следење на наставата од страна на учениците и намалувањето од потребата за

дополнување на пропуштените содржини земајќи предвид дека можат да бидат и

сведени на минимум. Сметаат и дека, доколку таквите ученици имаат услови за

следење на наставата и остварување на комуникација со наставникот како и со

соучениците во текот на отсуствата, тие би покажувале подобри резултати во нивниот

успех, а индиректно и во развојот на нивниот талент и нивната дарба. Исто така,

според нив не може да се изостави и фактот дека и кај некои од учениците се јавува

отпор кон ваквиот вид комуникација и, колкава ќе биде заинтересираноста, секако,

зависи и од самите ученици. Тие сметаат дека е очекувано посолидните ученици да

покажуваат поголема заинтересираност, но не е исклучено прифаќањето и од страна

на учениците со послаб успех бидејќи би имало влијание на подобрување на нивниот

успех.

Сите ние, кои сме непосредно вклучени во наставниот процес, постојано се

среќаваме со проблематиката во однос на потребите на овие ученици во текот на

нивната подготовка за натпреварите и учествување во нив бидејќи неоспорен е фактот

дека кај нив е констатирано поголемо отсуство од часовите во однос на нивните

соученици и проблематиката која се појавува во однос на следењето на наставата и

нивното оценување.

Констатирано е дека можноста за континуирано следење на наставниот процес

преку користење на ИКТ алатките би можело да има позитивно влијание на успехот

како и во однос на регулирање (намалување) на отсуствата од наставниот процес

секако доколку би било вклучено законско регулирање на тоа.

Ваквата констатација е во прилог на потребите кои ги искажаа надарените и

талентираните ученици при разговорите со нив во однос на реализирање на некоја

форма на комуникација во која тие би остварувале контакти во одредени термини со

наставникот и би добивале информации за тековните активности поврзани со

наставниот предмет (реализирање на некој вид на телементорство). На тој начин нема

да имаат потреба од надополнување на наставните содржините во времето на нивното

отсуство и, секако, ќе имаат олеснување во учењето. Наставниците кои немаат

поголеми искуства во однос на работењето во спортски организации, спортски тимови

и во подготовки за натпревари не би можеле во голема мера со сигурност да ја

истакнат потребата од користењето на ИКТ алатките за менторирање на надарените и

талентираните ученици како и на подготвеноста на клубовите да овозможат термини за

ваквиот вид комуникација и каков и колкав би бил нивниот придонес во однос на

постигнувањето подобри резултати во рамките на спортот.

Стручните лица кои имаат искуство во однос на учењето на далечина и

ментрорирањето на надарените и талентираните ученици укажуваат дека во однос на

искажаните потреби на овие ученици реализацијата на ваквиот вид комуникација е

реален и остварлив доколку е однапред познат распоредот на наставникот и дека

постои реална можност да се реализира следење на редовната настава преку т.н.

конференциска врска или, пак, преку индивидуални средби со наставникот. Притоа,

тие го истакнуваат позитивното искуство од работењето со алатките од Moodle

платформата која би можела да понуди многу опции во учењето на далечина на

надарените и талентираните ученици.

Имплементирањето на ИКТ во редовната настава во последните години (Linux

системот) и користењето на соодветна апликација, доколку е адекватно употребувана

од страна на наставниците, може да има примена во менторирање на надарените и

талентираните ученици, потоа во текот на реализирањето на наставните часови со

различно тежинско ниво, при реализирање на проекти со нив каде што, исто така, би

се користеле ИКТ алатките. Користењето на веб-апликациите ја зголемува нагледноста

во текот на часот, но и придонесува за зголемување на заинтересираноста кај

учениците. Таа нуди ангажираност на учениците според нивните можности односно

кај талентираните и надарените ученици може да се задаваат задачи и активности кои

бараат применливост на знаењето, додека кај останатите ученици тоа останува само на

основно ниво односно само на репродукција на знаењето. Апликацијата на тој начин

може да се користи во текот на целиот наставен час (при повторување на наставните

содржини или на часовите за вежби), а надарените и талентираните ученици можат и

да им помагаат на учениците кои имаат пониски оценки. И наставниците во анкетните

прашалници укажуваат дека ја користат образовната технологија во текот на наставата

посочувајќи ги Word, Excel, Power point, Google classroom, Mess, Twit. Од ИКТ

алатки кои ги користат за комуникација со учениците од страна на наставниците во

гимназијата „Јосип Броз - Тито“ се издвојуваат електронската пошта, Фејсбук, Quiz

star for teachers и други. Исто така, некои од наставниците (во помал број)

посочуваат дека нема услови за употреба на компјутерот во текот на наставата

најверојатно алудирајќи на фактот дека не се сите училници опремени со компјутери

што би требало да се земе предвид поради можните тешкотии кои се јавуваат при

следење на наставата.

Учениците и во двете гимназии во основа се задоволни од условите кои ги

имаат за развој на нивната дарба односно талент и сметаат дека треба да се преземат

активности за осовременување на наставниот процес и задоволување на потребите на

надарените и талентираните ученици во насока на решавање на констатираните

проблеми. Тие се согласуваат за потребата од вклученост на алатките од образовната

технологија во задоволување на потребите на надарените и талентираните ученици, но

сметаат дека притоа треба да се земат предвид и условите во кои работаат и творат

учениците.

Во гимназијата „Крсте П. Мисирков“ - Демир Хисар од ИКТ алатки кои

наставниците ги користат во текот на наставата се посочени: Testmoz, Power point,

Shoool.mk, Xdraw chem, Ghemikal, Kazium, KmPlot, Geogebra, Learningapps,

Storyjumper и други. Скоро истите програми и апликации се користат од страна на

наставниците и при реализација на комуникација со учениците кога тие се отсутни

покрај електронската пошта и Фејсбук, додека Moodle и Edmodo се користат во многу

помал процент. Наставниците се изјасниле дека за менторирање при изработка на

проекти ги користат: Dvolver, електронската пошта, Фејсбук, програмите за обработка

на текст, видеозапис и некои други социјални мрежи.

Употребата на ИКТ алатките во текот на наставата би имала позитивно влијание

на и со користење на апликациите на Мoodle платформата, како и на останатите

платформи чии можности се претходно потенцирани.

Алатките за информирање, комуникациските алатки како и другите алатки кои

се претходно наведени со адекватна употреба, внимавајќи на техницизмот во

наставата, би можеле да се користат во реализирањето на комуникацијата со

надарените и талентираните ученици и нивните наставници во текот на нивните

отсуства. Алатките за оценување би имале соодветен придонес во континуираното

оценување на овие ученици. Wiki - страниците се, исто така, соодветни за работење на

проекти со надарените и талентираните ученици.

Менаџерските тимови би требало да обезбедат услови за континуирана

употреба на ИКТ алатките во работата со надарените и талентираните ученици

(спортистите, учениците од различни области) според добиените резултати.

Резултатите, исто така, укажуваат дека менаџерските тимови би требало да обезбедат

поголеми можности за надарените и талентираните ученици од областа на спортот за

поголема употреба на ИКТ алатките во реализацијата на нивните училишни

активности и дека редовното следење на наставниот процес при подолгите отсуства на

надарените и талентираните ученици преку ИКТ алатките би имало влијание врз

намалувањето на отсуството од наставата на овие ученици со што би се намалиле

проблемите кои се јавуваат со отсуствата на овие ученици од наставата. Испитаниците

сметаат и дека менаџерските тимови би требало да обезбедат услови за употреба на

ИКТ алатките во функција на комуникација помеѓу надарените и талентираните

ученици и нивните наставници, како и да размислуваат во насока на обезбедување

услови за употреба на ИКТ алатките во функција на комуникација помеѓу надарените и

талентираните ученици и нивните ментори од други институции со кои соработуваат.

Тоа, секако, би довелео до олеснување на учењето и поучувањето кај овие ученици и

позитивно би се одразило во реализирање на нивниот талент односно дарба и во

постигнувањето на подобар успех и подобри резултати.

ЗАКЛУЧОК

Талентираните и надарените ученици се ученици кои не се многубројни во

секое училиште и кои се одликуваат со специфични индивидуални карактеристики и

во стилот на учење, на некој начин, се издвојуваат од останатите ученици. Тоа не значи

дека треба да бидат третирани на поинаков начин од останатите ученици, но нивните

карактеристики во однос на нивниот стил на учење и условите од кои имаат потреба во

училиштата треба да бидат задоволени со цел да можат да го истакнат и да го

развиваат нивниот талент и дарба. Може да се констататира дека во училиштата тие не

се наградувани адекватно на нивните постигнувања и им недостасува предизвик во

однос на нивните можности што резултира со појава на досада и воедно доведува до

потреба од зголемување на нивната меѓусебна комуникација.

Во демократијата еднаквата можност не може и не смее да значи иста можност

како што рекол Џеферсон: „Не постои ништо нееднакво колку што е еднаквиот

третман на нееднаквите луѓе“.

Сите деца имаат сопствено право да го развијат сопствениот потенцијал.

Разгледувајќи ги потребите на надарените и талентираните ученици може да издвоиме

дека:

1) право на надареното дете е да биде вклучено во адекватни образовни

искуства, дури и кога и останатите деца од исто одделение и возраст не можат да

имаат полза од искуството;

2) право на надареното дета e да му се претставуваат нови, напредни

предизвикувачки идеи и концепти без оглед на материјалните средства кои се одредени

за неговата возраст во кое е сместено;

3) право на надареното дете e да му се предаваат концепти кои сѐ уште не ги

знае наместо повторно да ги учи старите концепти за кои веќе има доказ дека ги

совладал;

4) право на надареното дете е да мисли на алтернативни начини, да

произведува различни идеи и производи, да воведе иновации и искуство на учењето;

5) право на надареното дете е да доведува во прашања генерализации, да нуди

алтернативни решенија и да вреднува сложени и продлабочени нивоа на мислење

(Кеверески, стр. 14, 15).

Недвосмислено може да се потврди дека денес фундаменталните содржински и

институционални компоненти на образованието со своите универзални вредности

имаат тенденција преку рекомпонирање на педагошко структурално-содржинската

композиција да овозможи ефикасен и практично апликативен образовен процес со

своја конзистентна педагошка организација и интерна интеркорелативна поврзаност.

Во однос на потребите на надарените и талентираните ученици можеме да

констатираме „[...] дека се неопходни одредени системски, педагошки, организациски

промени или трансформации кои би довеле до негова ефикасност, рационалност,

хуманост, отвореност, демократичност со што би се овозможило релативно брзо и

флексибилно интегрирање во светските образовни текови. Реконципирањето на

образованието би довело до градење на автономен, критички, креативен и активен

субјект способен да избере свој пат во согласност на неговите можности и интереси“

(Кеверески и Николоска, 2000, стр. 19).

Се појавува и потреба за поставување на прашањето кое има имплицитен

карактер, а тоа е колку денешното образование ги задоволува хуманистичките

стандарди имајќи ги предвид задоволувањата на потребите, можностите и интересите

на учениците со различни образовни и други потреби дури и во универзални светски

рамки.

Се физиономираат ли училишта по мерка на учениците или се изградуваат

ученици по мерка на училиштето (Кеверески, Николоска, 2000, стр. 20)?

Со развојот на алатките на ИКТ и нивната применливост во воспитно-

образовниот систем во редовната настава може да се задоволат потребите на

надарените и талентираните ученици. Алатките на образовната технологија се користат

од наставниците и учениците во текот на редовната настава како и при меѓусебната

комуникација на надарените и талентираните ученици. Надарените и талентираните

ученици си имаат свои индивидуални карактеристики кои се карактеризираат со

развивање сопствен стил на учење кој најмногу одговара на нивната ментална

стратегија во совладувањето на наставниот материјал и соодветна средина во која ќе

бидат стимулирани и мотивирани. Затоа, во текот на наставниот процес, многу е важно

да се детектираат надарените ученици, да им се овозможат соодветни услови во однос

на нивните потреби со цел целосно развивање и правилно реализирање на нивниот

талент и нивната дарба со што би биле задоволени нивните индивидулни потреби, а

воедно би имало и општествена оправданост. Поради тоа треба да им се пристапи

индивидуално со програми приспособени на нивните потреби, да се оспособат

наставниците и стручните соработници за работа со такви деца, не занемарувајќи ги

притоа родителите и пошироката заедница (Кеверески, Николоска, 2000).

Земајќи ги предвид сите претходните констатации во однос на потребите на

надарените и талентираните ученици, резултатите од истражувањето наведуваат дека

алатките на ИКТ, како што се алатките на Moodle платформата и можностите кои ги

нудат, можат да одговорат на нивните барања и потреби. Со воведување на е-учењето

се овозможува ученикот да биде центар на образовниот процес и да преземе

одговорност за исходот од образованието. Тоа доведува до промена на улогата на

наставникот кој прераснува во водач, насочувач и организатор на можностите за

учење. Наставникот во современата настава, од давател на знаењето преминува во

ментор, координатор и учесник во образовниот процес.

Е-учење е алатка или систем на образование кој во основа го има компјутерот и

овозможува процесот на учење да се изведува каде било и кога било. Овие можности

овозможуваат да се надминат проблемите на надарените и талентираните ученици во

следење на редовната настава и да можат да ја реализираат комуникацијата со

наставниците во текот на нивните отсуства реализирајќи различни форми на

телементорство во наставниот процес.

Користењето на ИКТ во наставата насочена кон поефикасно учење и создавање

поголеми ефекти од неа треба да претставува една од позначајните компоненти во

процесот на наставата.

Примената на ИКТ им дава можност на сите ученици истовремено да се вклучат во

наставниот процес и на тој начин сите имаат можност да постигнат исти резултати без

разлика на разликите.

Наставниците и стручните лица кои имаат искуство во однос на учењето на

далечина и менторирањето на надарените и талентираните ученици укажуваат на

потребата од вклученоста на алатките на информатичката технологија во

комуникацијата на надарените и талентираните ученици со нивните ментори односно

со наставниците од нивните училишта додека се отсутни поради учество на

натпревари и подготовки за натпреварите. Тие истакнуваат дека постојат можности за

реализација на комуникацијата на ученикот и наставникот со познат распоред на

наставникот и следење на редовната настава преку т.н. конференциска врска или преку

реализирање индивидуални средби со наставникот. Стручните лица ја истакнуваат

предноста од работењето со алатките од Moodle платформата која би можела на

надарените и талентираните ученици да им понуди многу опции во учењето на

далечина. Секако, притоа е констатирана и потребата од нејзина инсталација во

дадена институција и проблематиката која може да се јави во институцијата во однос

на несоодветното нејзино одржување. Притоа е обрнато внимание и на законското

регулирање на применувањето во текот на воспитно-образовниот процес.

Стручните соработници, исто така, изразуваат позитивност во однос на влијанието на

ИКТ алатките во следењето на наставниот процес, во однос на нивното планирано

адекаватно користење и нивниот удел во намалување на отсуствата кај овие ученици,

истакнувајќи ја притоа потребата од законско регулирање на начинот на реализацијата.

Констатирано е дека можноста за континуираното следење на наставниот процес преку

користење на ИКТ алатките би имало и позитивно влијание на успехот како и во однос

на развивање на талентот односно дарбата на овие ученици и на постигнувањето на

подобри резултати во рамките на нивната дарба и талент. Секако, треба да се земе

предвид дека може да се јавува и отпор при ваквото реализирање на наставниот процес

од страна на некои наставници и на некои ученици очекувајќи поголема прифатеност

од страна на посолидните ученици.

И наставниците од високото образование изразуваат потреба од системско

решение во однос на менторирањето на учениците за учество на меѓународните

натпревари поради потребата од учениците да бидат присутни на факултетите каде

што се реализираат подготовките и воедно се судираат и со одредени финансиски

трошоци.

Резултатите од анкетните прашалници и реализираните интервјуа со

непосредните учесници во наставниот процес, наставниците и учениците и стручните

соработници како и со лицата кои се запознати со проблемите на надарените и

талентираните ученици при подготовките за учество на натпреварите ја потврдувааат

генералната хипотеза преку потврдување на посебната хипотеза дека надарените и

талентираните ученици имаат потреба од користење на можностите кои ги нудат ИКТ

алатките и можностите од Moodle платформата во контекст на континуирано следење

на наставата во време на нивните оправдани отсуства заради олеснување на нивното

учење и поучување и негово поедноставување и подобрување на редовноста

(прилог 3).

Со потврдување на генералната хипотеза и реализирање на целите на

истражувањето се потврдува и истражувачката парадигма во однос на подобрување

на комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивната

комуникација со наставниците преку користење на соодветни алатки на информатичко

-комуникациската технологија.

Исто така, со потврдување на истражувачката парадигма се потврдува и

оправданоста од реализацијата на едно вакво истражување затоа што со резултатите

добиени од инструментите кои се користени во текот на неговата реализација се

потврдува неговата општествена, институционална и индивидуална оправданост.

Може да се заклучи дека во модерното живеење современото образование има

потреба од наставници кои ќе станат свесни дека треба да го прилагодат поучувањето

на времето во кое живеат, а и со тоа и наставата треба да биде прилагодена на

употребата на технологијата. Таа на наставниците им нуди слобода, но многу

наставници не се свесни дека таа им нуди, не само една, туку многу можности кои тие

можат да ги искористат во текот на подготвувањето и при реализацијата на наставата.

Истражувањата во контекст на ефективната примена на ИКТ во текот на

наставата укажуваат дека ваквата примена доведува до поттикнување на соработката

помеѓу учениците за да можат ефективно да стигнат до крајната цел. Соработката

може да биди во едно одделение, меѓу разни одделенија или меѓу групи од целиот свет

кои работат на иста тематика. Можностите што ги нуди информатичко-

комуникациската технологија, капацитетите на компјутерите, поврзувањето преку

Интернет или другите комуникациски уреди со сите делови од светот и огромните бази

на податоци, овозможуваат брз пристап до многу информации, но се поставува

прашањето дали знаеме како да се справиме со овој квантум на информации

(Анастасоска - Јанкуловска, 2007).

Алатките на образовната технологија можат да дадат и огромен придонес во

комуникацијата помеѓу надарените и талентираните ученици и нивните наставници во

реализирање на целите на наставата кога тие се отсутни во текот на наставниот процес

и при менторирање на учениците при учество на натпревари. Постоењето на новите

средствa за пренесување на знаењето довеле до потреба од откривање на правилни

начини на користење на ИКТ.

Дали сме оспособени за критичко размислување, за ефективна примена на

расположивите информатичко-комуникациски технологии за да стигнеме до саканата

цел, или само ќе се удавиме во морето информации? „[...] Се давиме од информации,

а жедни сме за знаење [ ...]“ (John Naisbit) . Цел на образованието на денешнината е да

создаде утрешни граѓани кои ќе можат да ги користат можностите на технологиите, ќе

пливаат низ морето од информации и ќе знаат како сето тоа да го искористат за свои

цели и за целите на организацијата во која работат (Анастасоска - Јанкуловска, 2007).

ИКТ мора да претставува надополнување и проширување на традиционалните методи

на учење кои не треба да бидат во целост занемарени и заменети. Исто така,

употребата на ИКТ треба да биде и усогласена со политиката во државата земајќи ги

предвид потребите, очекувањата и интересите на општеството во една земја.

Многу ученици не можат да се вклопат во методите кои се користат во

училиштата и поради тоа се отфрлени т.е. постигнуваат полоши резултати. Со ИКТ се

овозможува сите ученици истовремено да се вклучени во наставниот процес и на тој

начин сите имаат можност да постигнат исти резултати без разлика на способностите.

Земајќи ги предвид едукативнте потреби на надарените и талентираните

ученици Фриман (Freeman) истакнал: „На надарените ученици им е потребен постојан

предизвик, потребни им се посебни услови за работа заради нивното повисоко ниво

на аспирација и цели, имаат потреба од поддршка затоа што лесно можат да станат

просечни“, цитирано од Кеверески и Николоска (2000, стр. 103).

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

Книги, учебници и монографии

Домашна литература

1. Блажеска - Табаковска, Н. (2015). Пилот имплементација на Moodle платформа во

средно образование, Универзитет „Св. Климент Охридски“, Факултет за

информатички и комуникациски технологии, Битола, стр.5 1-59

2. Димитров В. Никола, Митрева Е., Серафимова М. (2017). Методологија на научно -

истражувачка работа: (наука и практика), Штип> Н. В. Димитров, 2017, стр. 26, 27

3. Кеверeски, Љ. и Николоска, Н. (2000). Каков наставник им треба на надарените и

талентираните деца, Битола: Киро Дандаро, стр.12, 16, 20, 56, 77, 103, 106, стр.132-135

4. Митревски В., Ѓорѓиовска В. и Шилкоски С. (2006). Проектните активности за

самоиницијативно вселување на ученикот во наставата. Матична и универзитетска

библиотека „Св.Климент Охридски“ - Битола, стр.7

Странска литература

1. Cinko M. (2016). Upotreba informacijske I komunikacijske tehnologije u nastavi. Rijeka:

Filozofski fakultet, str. 9 -33

2. Cvetković-Lay, J. i Majurec- Sekulić, A. (1998). Darovito je što ću s njim?

Zagreb: Alinea, str. 15 -16

3. Cvetković - Lay, Ј. (2010). Darovito je, što ću sa sobom?, Zagreb: Alinea, str. 87

4. Čudina - Obradović, M. (1991). Nadarenost - razumijevanje, prepoznavanje, razvijanje.

Zagreb: Školska knjiga, str. 7

5. Koren, I. (1989). Kako prepoznati i identificirati nadarenog učenika, Zagreb: Školske

novine, str. 36

6. Koren, I. i Ivezić - Pasini, Z. ( 1989). Pogled na pojavu nadarenosti i drugi članci, Pula:

Biblioteka profesionalna orijentacija, str. 23-25

7. Radonić, F. (1997). Obrazovna tehnologija u nastavi i učenju, Zagreb: Birotehnika, str.10

Списанија, статии,трудови

Домашна литература

1. Анастасоска - Јанкуловска, М. (2007). Примена на ИКТ како алатка во наставата по

училиштата во Р. Македонија. [електронска верзија] Прилози (Contributions) IV, 119-

140

2. Ивановска - Илиевска, В. (20.06.2019). Учениците пак ќе ги плаќаат подготовките

за олимпијади? Универзитетски професори со забелешки за предлог-законот за

основно [електронска верзија] БИБИлогија. Преземено на 23.06.2019

https://deca.mk/uchenitsite-pak-ke-gi-plakaat-podgotovkite-za-olimpijadi-univerzitetski-

profesori-so-zabeleshki-za-predlog,

3. Јанушева, В. (2012). Надарените ученици, наставата по македонски јазик и

литература и моралот (Даровитоста и моралот). [Конференциски материјал (достапно

PDF )] . Преземено на 26.05 2018

4. Јованова - Митковска, С. (2008). Видови педагошки истражувања [електронска

верзија]. Воспитание (списание за образовна теорија и практика), p. 49-53. Преземено

на 29 јуни 2019 од (https://scholar.google.com/citations?

user=Q1rlRMsAAAAJ&hl=en&oi=sra)

https://scholar.google.com/citations?user=Q1rlRMsAAAAJ&hl=en&oi=sra


https://deca.mk/uchenitsite-pak-ke-gi-plakaat-podgotovkite-za-olimpijadi-univerzitetski-profesori-so-zabeleshki-za-predlog,

https://deca.mk/uchenitsite-pak-ke-gi-plakaat-podgotovkite-za-olimpijadi-univerzitetski-profesori-so-zabeleshki-za-predlog,

5. Јованова Митковска, С. (2013). Акционите истражувања и нивната примена во

педагошката практика [електронска верзија]. Воспитание (списание за образовна

теорија и практика), 6 (10) , 111-123, стр. 7. Преземено на 26 јуни 2019 од

https://scholar.google.com/citations?user=Q1rlRMsAAAAJ&hl=en&oi=sra)

Странска литература

1. Lim, C. P. (2003) . Information and Communication Technologies (ICT) in an

Elementary School. Jurnal of Educational Multimedia and Hypermedia.: Students., 12 (4) ,

425-451

2. Lukačić, P. (2008). Primjena Web 2.0 servisa u nastavi povijesti. Povijest u nastavi,

Vol.VI No.12, 6 (12 , 205-219

3. Kostović-Vranješ, V., Bulić, M. & Novoselić, D. (2015). Kompetencije učitelja

biologije za primjenu informacijsko-komunikacijskih tehnologija u nastavnom procesu. (6-

7), str. 15-16

4. Gal, K. (Siječanj 2007). Uporaba Power Point prezentacija za postizanje bolje motivacije

na satu engleskoga jezika s učenicima 2 razreda gimnazije. Život i škola, 17 (1), str. 117-

126

Меѓународни документи

1. Semenov, A. (2005). Information and communication technologies in schools - a

handbook for teachers or How ICT Can Create New Open Learning Environments. Paris:

UNESCO, p.11

Законски и подзаконски текстови

1. Закон за средното образование

КОНСОЛИДИРАН ТЕКСТ


(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 44/1995, 24/1996, 34/1996, 35/1997,

82/1999, 29/2002, 40/2003, 42/2003, 67/2004, 55/2005, 113/2005, 35/2006, 30/2007,

49/2007, 81/2008, 92/2008, 33/2010, 116/2010, 156/2010, 18/2011, 42/2011, 51/2011,

6/2012, 100/2012, 24/2013, 41/2014, 116/2014, 135/2014, 10/2015, 98/2015, 145/2015,

30/2016, 127/2016 и 67/2017) ;

Електронски извори - користени веб-страници

1. Bosnić, I. (2006) . „Moodle–Priručnik za seminar “. Hrvatska udruga za otvorene sustave

i Internet, 1. Преземено на 30 јуни 2019 г. од https://scholar.google.com/citations?

user=5b1c2fIAAAAJ&hl=en

2. Bergman, E. (24. Oktomvri 2006) . An introduction to Hot Potatoes. преземено на 9

септември 2016 од Faculty of Science:

http://academic.sun.ac.za/forlang_s/ftp/section7_html/hotpot_intro.pdf

3. Edmodo. (2016) . Edmodo. Преземено на 16 август 2016 од O nama:

https://www.edmodo.com/about

4. Kotzer, Shulamit and Elran, Yossi (2012) Learning and teaching with Moodle-based E-

learning environments, combining learning skills and content in the fields of Math and

Science & Technology. Преземено на 22 јуни2019 од

http://research.moodle.net/id/eprint/55 .

5. Čelebić, G i Rendulić, D.I. (2011). Osnovni pojmovi informacijske i komunikacijske

tehnologije.[ Priručnik za digitalnu pismenost]. Преземено на 20 септември 2018 од

http://itdesk.info/hr/e-edukacija/modul-1-osnovni-pojmovi-ict-a/osnovni-pojmovi-

informacijske-i-komunikacijske - tehnologije -ict-a-prirucnik/

6. Sadat, A., & Rezanur Rahman, K. (n.d.) . Prospect of Email Communication as an

Educational Tool for Distance Education in Bangladesh. Преземено на 1 септември 2016

од Wikieducator: https://wikieducator.org/images/7/73/PID_266.pdf

http://itdesk.info/hr/e-edukacija/modul-1-osnovni-pojmovi-ict-a/osnovni-pojmovi-informacijske-i-komunikacijske%20-%20tehnologije%20-ict-a-prirucnik/

http://itdesk.info/hr/e-edukacija/modul-1-osnovni-pojmovi-ict-a/osnovni-pojmovi-informacijske-i-komunikacijske%20-%20tehnologije%20-ict-a-prirucnik/

http://research.moodle.net/id/eprint/55%20%20%20

https://scholar.google.com/citations?user=5b1c2fIAAAAJ&hl=en

https://scholar.google.com/citations?user=5b1c2fIAAAAJ&hl=en

7. Moodle. (2016) . About Moodle. Preuzeto 30. Kolovoz 2016 iz Moodle:

https://docs.moodle.org/31/en/About_Moodle

8. Moodle. (2019) . About Moodle. Преземено на 21 јуни 2019

одhttps://docs.moodle.org/31/en/About_Moodle

9. Oakley, G., & Lim, C. P. (Januari 2013) . Information and Communication

Technologies (ICT) in primary education opportunities and supporting conditions.

Преземено на 20 декември 2018 од Research Gate: :

https://www.researchgate.net/publication/287239818

10. OECD. (2014) . PISA 2012 Results in focus. OECD., Преземено на 25 јуни 2019

одhttps://www.oecd.org/

11. http://www.carnet.hr/tematski/elearning преземено во декември 2018 год.

12. http://oer.mk/2012/06/skool-mk/ преземено во мај 2017 год.

(k12 Blueprint, 2014, стр.29, (CARNet, HotPotatoes online provjera znanja, 2013)

13. http://moodle.mk/mod/page/view.php?id=1895

14. https://en.wikipedia.org/wiki/M-learning

15. www.shutterstock.com/image-photo/elearning-mind-map-business-concept/

Законски и подзаконски текстови

1. Правилник за организација и реализација на натпревари по хемија за учениците од

средното образование, ( 10.03.2017 год., изменет на 17.01.2019) , Сојуз на хемичарите

и технолозите на Македонија , Скопје, преземено на 30.03.2019 год.

http://hemija.pmf.ukim.edu.mk/tabs/view/c06101a08a6138024e24fad7172855c0;

http://hemija.pmf.ukim.edu.mk/tabs/view/c06101a08a6138024e24fad7172855c0

https://en.wikipedia.org/wiki/M-learning

http://moodle.mk/mod/page/view.php?id=1895

http://oer.mk/2012/06/skool-mk/

http://www.carnet.hr/tematski/elearning

https://www.oecd.org/

https://www.researchgate.net/publication/287239818

https://docs.moodle.org/31/en/About_Moodle

2. Правилник за избор на ученици од средно образование за составување тим кој ќе

учествува на меѓународни натпревари, (1.12.2017 год.) Сојуз на хемичарите и

технолозите на Македонија, Скопје, преземено на 30.03.2019 год.

http://sctm.mk

http://sctm.mk/

Прилог 1

(Анкетни прашалници)

Анкетен прашалник 1

1. Пол ___/

1.Машки 2.Женски

2. Која година (клас) на изучување сте во средното училиште?

1. Прва 2. Втора 3. Трета 4. Четврта

___/

3. Каков беше Вашиот општ успех во последниот клас на средното (основното)

училиште?

1. Одличен (со сите петки) 2. Одличен (со една пониска оценка)

3. Одличен (со две пониски оценки) ___/

4. На која националност припаѓате?

1. Македонска 2. Албанска 3. Турска 4.Ромска

5. Влашка 6. Српска 7. Друго (Ве молиме напишете____________)

___/

Ве молиме да го оцените својот степен на согласување или несогласување со следниве

тврдења:

5. Задоволен/на сум од

комуникацијата со

наставниците во моето

училиштето

1 2 3 4 5 Код

6. Со наставниците

комуницирам само во

текот на наставниот час

или додека сум на

училиште

1 2 3 4 5 Код

7. Комуникацијата со 1 2 3 4 5 Код

наставниците продолжува

и надвор од училиштето во

контекст на реализација на

цели поврзани со

образованието (наставата)

Комуникацијата со наставниците ја реализирам користејќи:

Вид на активност Код

8. електронска пошта 1 2 3 4 5

9. Фејсбук 1 2 3 4 5

10. други социјални мрежи 1 2 3 4 5

11. платформи како Moodle, Cloud 1 2 3 4 5

12. Наведете која форма од претходно наведените најчесто ја користите за

комуникација со наставниците (наведи не повеќе од две форми на комуникација од

погоре наведените, а може да биде наведена и друга форма која не е меѓу наведените):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------

Со наставниците комуницираме со цел:


13. размена на информации 1 2 3 4 5

14. размена на наставен материјал 1 2 3 4 5

15. размена на подготвителен материјал

за учество на натпревар

1 2 3 4 5

16. размена на информации и материјали

за реализација на проекти

1 2 3 4 5

17. лична (приватна ) комуникација 1 2 3 4 5

18. Најчесто комуникацијата е со цел (посочи најмногу две од претходно наведените

цели на комуникација, а може и некоја која не е застапена во наведените ):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------

Вид активност Код

19. Користењето на ИКТ алатките ми ја

олеснува комуникацијата со

наставниците

1 2 3 4 5

20. ИКТ алатките ми ја олеснуваат

достапноста на наставни материјали

1 2 3 4 5

21. ИКТ алатките ми го олеснуваат

совладувањето на наставните содржини и

подготвувањето за наставните часови

1 2 3 4 5

22. Наставниците ја користат

електронската пошта за да ме

менторирааат при подготовката за

учество на натпревар

1 2 3 4 5

23. Менторството во текот на

подготовката за учество на натпревар

наставниците го реализираат само преку

електронска пошта

1 2 3 4 5

24. Наставниците користат и други

соодветни програми во текот на моето

менторирање за учество на натпревар

1 2 3 4 5

25. Наставниците преку електронска

пошта ме менторираат при изработка на

проекти

1 2 3 4 5

26. Наставниците користат и други

програми додека ме менторираат во текот

на изработка на проекти

1 2 3 4 5

27. Конференциската врска е застапена

како форма на менторирање при

подготовка на натпревари

1 2 3 4 5

28. Наведи ги програмите (доколку ги користиш) преку кои ја реализираш

комуникацијата со наставникот при неговото менторирање за учество на натпревар/и)

(покрај електронската пошта):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------

29. Наведи ги програмите (доколку ги користиш) преку кои ја реализираш

комуникацијата со наставникот при неговото менторирање во текот на изработка на

одредени проекти (покрај електронската пошта):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------

ИКТ технологијата наставниците ја користат во текот на наставните часови за:


30. учење и поучување при совладување

на нова наставна содржина

1 2 3 4 5

31. оценување на учениците користејќи

задачи и активности со различни

тежински нивоа

1 2 3 4 5

32. повторување на наставните теми или

содржини користејќи притоа задачи и

активности прилагодени на интересите

и можностите на надарените и

талентираните ученици

1 2 3 4 5

33. реализација на проекти во текот на

наставниот/те час/ови

1 2 3 4 5

34. реализација на задачи и активности

со надарените и талентираните ученици

од областа на спортот

1 2 3 4 5

35. реализација на проекти со

надарените и талентираните ученици од

општествената група предмети

1 2 3 4 5

36. реализација на проекти со

надарените и талентираните ученици од

подрачјето на природните науки

1 2 3 4 5

37. Наведи ги наставните предмети во текот на чии наставни часови наставниците во

поголема мерка ги користат ИКТ апликациите (или други ИКТ алатки) за реализација

на наставните содржини:

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

Комуникацијата со наставниците во текот на подолгите отсуства надарените и

талентираните ученици може да ја реализираат


38. преку користење на ИКТ алатките за

следење на наставните содржини

1 2 3 4 5

39. користејќи ги ИКТ алатките во

контекст на реализација на проекти со

другите ученици

1 2 3 4 5

40. со користење на ИКТ алатките за

реализација на планираните тестирања по

наставните предмети

1 2 3 4 5

41. при нивното оценување преку

реализација на проекти, тестирања и

други форми на оценувања со користење

на ИКТ технологијата

1 2 3 4 5

42. Наведете ги ИКТ алатките за комуницирање и информирање кои ги користитите за

реализација на комуникацијата со наставниците (или би можеле да ги користите) во

текот на подолго отсуство од редовната настава во контекст на реализација на

натпревари или подготоки за истите или други форми на надоградување на талентот

(дарбата):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

Употребата на ИКТ алатките придонесува за:


43. збогатување на наставната содржина

која наставникот ја реализира на

наставниот час

1 2 3 4 5

44. зголемување на креативност во текот

на реализацијата на наставниот час

1 2 3 4 5

45. зголемување на нашата мотивираност

и креативност особено при користење на

соодветна апликација на наставниот

предмет

1 2 3 4 5

46. олеснување на нашето редовно

следење на наставниот процес при

евентуални подолги отсуства од

наставата

1 2 3 4 5

47. ненарушување на континуитетот во

нашето оценувањето при евентуални

подолги отсуства

1 2 3 4 5

48. намалување на отсуствата

(неотсуствување) на надарените и

талентираните ученици (индиректно, со

оглед на нивната можност за следење на

наставниот процес преку ИКТ и активно

учествување во него)

1 2 3 4 5

49. подобрување на општиот успех на

надарените и талентираните ученици

(пред сѐ на талентираните)

1 2 3 4 5

50. постигнување подобри резултати на

полето на нивната дарба односно талент

1 2 3 4 5



тврдења:


мојата комуникација со

надарените и талентирани

ученици во училиштето

1 2 3 4 5 Код

2. Со учениците

комуницирам само во

текот на наставниот час

или додека сум на

училиште

1 2 3 4 5 Код

3. Комуникацијата со

учениците продолжува и

надвор од училиштето во

контекст на реализација

на цели поврзани со

образованието (наставата)

1 23

4 5

Код

Комуникацијата со надарените и талентираните ученици ја реализирам користејќи:


4. електронската пошта 1 2 3 4 5

5. Фејсбук 1 2 3 4 5

6. други социјални мрежи 1 2 3 4 5

7. користејќи платформи како Moodle,

Cloud…

1 2 3 4 5

8. При комуникација со надарените и талентираните ученици најчесто користам

(наведи не повеќе од две најмногу застапени форми на комуникација од погоре

наведените, а може да биде наведена и друга форма која не е меѓу наведените):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

Целта на комуникацијата ми е:


9. размена на информации 1 2 3 4 5

10. размена на наставен материјал 1 2 3 4 5

11. размена на подготвителен материјал

за учество на натпревар

1 2 3 4 5

12.размена на информации и материјали

за реализација на проекти

1 2 3 4 5

13. лична (приватна ) комуникација 1 2 3 4 5

14. Најчесто комуникацијата е со цел (посочи најмногу две од претходно наведените

цели на комуникација, а може и некоја која не е застапена во наведените ):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---------------------------------


15. Користењето на ИКТ алатките ми

ја олеснува комуникацијата со

учениците

1 2 3 4 5

16. ИКТ алатките ми ја олеснуваат

достапноста на наставни материјали

1 2 3 4 5

17. ИКТ алатките ми го олеснуваат

планирањето на наставните содржини

и подготовката на наставните часови

1 2 3 4 5

18. Преку електронската пошта ги

менторирам учениците при

подготовка за учество на натпревар

1 2 3 4 5

19. Користам само електронска

пошта како алатка за менторирање на

учениците за учество на натпревар

1 2 3 4 5

20. Користам и други соодветни

програми за менторирање на

учениците за учество на натпревар

1 2 3 4 5

21. Ги менторираат учениците при

изработка на соодветни проекти

преку користење на електронска

пошта

1 2 3 4 5

22. Користам и други програми за

менторирање на учениците при

изработка на проекти

1 2 3 4 5

23. Конференциската врска ја

користам како форма за менторирање

на учениците при подготовка на

натпревари

1 2 3 4 5

24. Наведи ги програмите (доколку ги користиш) со кои реализираш комуникација со

учениците при нивното менторирање за учество на натпревар (и) (покрај

електронската пошта):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

25. Наведи ги програмите (доколку ги користиш) со кои реализираш комуникација со

учениците при нивното менторирање во текот на изработка на одредени проекти

(покрај електронската пошта):

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

ИКТ технологијата ја користам во текот на наставните часови за:


26. учење и поучување при совладување

нова наставна содржина

1 2 3 4 5

27. оценување на учениците користејќи

задачи и активности со различни

тежински нивоа

1 2 3 4 5

28. повторување на наставните теми или

содржини користејќи притоа задачи и

активности прилагодени на интересите и

можностите на надарените и


1 2 3 4 5

29. реализација на проекти во текот на

наставниот/те час/ови

1 2 3 4 5

30. Наведи ги ИКТ апликациите кои во текот на реализација на наставните часови во

поголема мера ги користиш (или други ИКТ алатки) за реализација на наставните

содржини:

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

Комуникацијата со надарените и талентираните ученици во текот на нивните отсуства

од наставата како наставник ја остварувам


31. преку користење на ИКТ алатките за

следење на наставните содржини

1 2 3 4 5

32. користејќи ги ИКТ алатките во

контекст на реализација на проекти со

другите ученици

1 2 3 4 5

33. со користење на ИКТ алатките за

реализација на предвидените тестирања

1 2 3 4 5

34. при нивното оценување преку

реализација на проекти, тестирања и

други форми на оценувања со користење

на ИКТ технологијата

1 2 3 4 5

35. Наведете ги ИКТ алатките за комуницирање и информирање кои ги

користитите(или би можеле да ги користите) за реализација на комуникација со

надарените и талентираните ученици во текот на нивното подлго отсуство од

редовната настава во контекст на реализација на натпревари или подготоки за истите

или за други форми на надоградување на нивниот талент:

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------

Како наставник мислам дека употребата на ИКТ алатките придонесува за:


36. збогатување на наставната содржина

која треба да ја реализаирам на

наставниот час

1 2 3 4 5

37. зголемување на креативност во текот

на реализацијата на наставниот час

1 2 3 4 5

38. зголемување на мотивираноста и

креативноста на надарените и

талентираните ученици особено при

користење на соодветна апликација на

наставниот предмет

1 2 3 4 5

39. за подобрување на успехот

(постигањата) на надарените и


1 2 3 4 5

40. за олеснување на редовното следење

на наставниот процес при евентуални

подолги отсуства на надарените и

талентираните ученици од наставата

1 2 3 4 5

41. за олеснување на оценувањето на

надарените и талентираните ученици при

евентуални нивни отсуства

1 2 3 4 5

42. за намалување на отсуствата

(неотсуствување) на надарените и

талентираните ученици (индиректно со

оглед на нивната можност за следење на

наставниот процес преку ИКТ и активно

учествување во него)

1 2 3 4 5

43. за подобрување на општиот успех на

надарените и талентираните ученици

(пред сѐ на талентираните)

1 2 3 4 5

44. за подобрување на развојот на

талентот на надарените и талентираните

ученици

1 2 3 4 5

45. за постигнување подобри резултати

на полето на нивната дарба односно

талент

1 2 3 4 5



тврдења:


комуникацијата со надарените и


1 2 3 4 5 Код

2. Комуникацијата со учениците

ми е олеснета со користење на

ИКТ технологијата

1 2 3 4 5

3. ИКТ алатките овозможуваат

редовна комуникација на

надарените и талентираните

ученици со нивните наставници

1 2 3 4 5

4. ИКТ алатките овозможуваат

правилно развивање на талентот

и дарбата на надарените и


1 2 3 4 5

5. ИКТ алатките се добра

можност за презентирање на

знаењата на надарените и

талентираните деца

1 2 3 4 5

6. ИКТ алатките наоѓаат

позитивна практична примена во

текот на реализација на

подготовките за натпревари

1 2 3 4 5

7. ИКТ алатките соодветно се

употребуваат во текот на

натпреварите (пр. спортските,

натпреварите од областа на

природните науки и сл.)

1 2 3 4 5

8. ИКТ алатките овозможуваат 1 2 3 4 5

редовно активно учество на


ученици во реализација на

проекти со нивните соученици

во текот на нивните подготовки

за натпревари (доколку се

отсутни од редовната настава)

9. Можноста за следење на

наставата со примена на ИКТ

алатките во текот на учество на

подготовки на натпревари од

страна на надарените и

талентираните ученици би се

одразило позитивно на нивниот

општ успех

1 2 3 4 5

10. ИКТ алатките би биле

корисна алатка за реализирање

на оценувањето на надарените и

талентираните ученици во текот

на нивните евентуални отсуства

од училиштето заради учество во

подготовки во рамките на

спортските клубови,

уметничките друштва и др.

1 2 3 4 5

11. Правилната употреба на ИКТ

алатките би имала придонес во

редовното и континуирано

следење на наставниот процес

на спортистите кои заради

учество на подготовки се

отсутни во текот на поголем

временски период

1 2 3 4 5

12. Редовното следење на 1 2 3 4 5

наставата од страна на


ученици во текот на нивните

подготовки позитивно би

влијаело кон развојот на нивната

дарба/талент.

13. ИКТ алатките можат да дадат

придонес во редовното следење

на нaставата од страна на


ученици

1 2 3 4 5


алатките би имала позитивно

влијание на напредокот на


ученици

1 2 3 4 5

15. Спортистите и напредните

ученици од областа на

природните науки имаат потреба

од правилна и соодветна

употреба на ИКТ алатките како

алатки за редовно следење на

наставниот процес

1 2 3 4 5


алатките од платформата Мoodle

би имала позитивно влијание на

редовноста на надарените и


1 2 3 4 5

17. Можноста за континуирано


преку ИКТ алатките би ја

намалило дополнителната

1 2 3 4 5

ангажираност на надарените и

талентираните ученици во однос

на постигањата на училиште

18. Надарените и талентираните

ученици имаат потреба од

дефинирање на одреден

распоред во текот на

подготовките заради

комуникација со наставниците

од училиштето

1 2 3 4 5

19. Менаџерските тимови на

спортските клубови (и др.

институции) би требало да

размислуваат во правец на

овозможувањето на

комуникацијата помеѓу


ученици и нивните наставници

од училиштето

1 2 3 4 5

20. Користењето на ИКТ

алатките би придонело во

олеснување на комуникацијата

помеѓу надарените и

талентираните ученици и

нивните ментори во училиштето

1 2 3 4 5

21. Користењето на ИКТ

алатките би придонело во

олеснување на комуникацијата



нивните ментори

(професионалци со кои

соработуваат, универзитетски

1 2 3 4 5

професори и сл.)

22. Со примена на ИКТалатките


ученици имаат континуирана

соработка со нивните

наставници ментори во

училиштето

1 2 3 4 5

23. Со примена на ИКТалатките


ученици имаат континуирана

соработка со нивните ментори

(професионалци со кои

соработуваат, универзитетски

професори и сл.)

1 2 3 4 5

24. Реализацијата на писмени

испитувања и усното оценување

можат да се реализираат со ИКТ

алатките од платформата Мoodle

или со користење на други

платформи

1 2 3 4 5

25. ИКТ алатките и нивните

напредни апликации нудат

можности за континуирано


во текот на реализацијата на

натревари

1 2 3 4 5

26. Менаџерските тимови би

требало да обезбедат услови за

употреба на ИКТ алатките во

функција на комуникација



нивните наставници

1 2 3 4 5




функција на реализација на

училишните активности и

обврски на надарените и


1 2 3 4 5

28. Менаџерскит тимови би


континуирана употреба на ИКТ

алатките во работата со


ученици (спортистите,

студентите од различни области)

1 2 3 4 5


требало да обезбедат поголеми

можности за надарените и

талентираните ученици од

областа на спортот за поголема


реализацијата на нивните

училишни активности

1 2 3 4 5

30. Редовното следење на

наставниот процес при

подолгите отсуства на


ученици преку ИКТ алатките би

довело до намалување на

отсуството од наставата на овие

ученици

1 2 3 4 5

31. Можноста за редовно

партиципирање во наставата, и

покрај учество на натпревари 1 2 3 4 5

или подготовки, со користење на

ИКТ алатките би ги намалила

проблемите со отсуствата на

овие ученици во еден период од

редовната настава




функција на комуникација



нивните наставници

1 2 3 4 5


требало да размислуваат во

насока на обезбедување на

услови за употреба на ИКТ

алатките во функција на

комуникација помеѓу надарените

и талентираните ученици и

нивните ментори од други

институции со кои соработуваат

1 2 3 4 5

Прилог 2

Примена на Moodle платформата во светот

Math by Mail (MBM) е еден од проектите на Давидсон институтот за научна

едукација. Проектот бил започнат пред отприлика триесет години и насочен кон

учениците од основните училишта кои покажале високи достигнувања во областа на

математиката. Проектот бил инициран со поврзување на ученици и математичари

преку многубројни буклети испратени до селектирани ученици преку редовната

електронска пошта. Во 2004 година програмата била трансферирана преку Интернет

преку онлајн-форуми. Буклетите биле достапни во ПДФ формат со можност за

слободно симнување. Тимот ангажиран на проектот ја прегледувал работата завршена

од учениците и забелешките во буклетите им ги враќале по редовна пошта. Подоцна

програмата добила уште една голема трансформација со имплементирање на Moodle

платформата. Оваа трансформација била можна поради карактеристиките на Moodle

платформата како што се широк систем на онлајн-поддршка, 24-часовна

расположливост, мноштво на мрежни интерфејси и подршка на различни јазици.

Ваквата промена овозможила подобрена комуникација со проектниот тим и, што е

особено важно, целосни интерактивни онлајн-буклети достапни на четири јазици

(хебрејски, арапски, англиски и шпански). Околу 3000 учесници од целиот свет биле

регистрирани на програмата во 2012 година од Израел, Канада, Америка, Австралија,

Мексико, Бразил и Романија. Друга битна промена била можноста за добивање

повратни информации. Moodle платформата им овозможува на наставниците и на

учесниците на курсевите да добиваат повратни информации во квалитативни и

квантитативни форми како на пример фидбек-боксови, коментари во форма на текст

или аудиофајлови и слично. Можноста за надгледување на секој поединечен ученик и

за добивање повратни информации во соодветно време е една од најнапредните

карактеристики на Мoodle.

MBM на талентираните и љубопитни ученици им нуди воннаставни активности во

областа на математиката коишто ги развиваат нивните способности за креативно и

логичко размислување со комбинација на содржина, педагогија и технологија. Moodle

платформата го овозможува ова со интегрирање на многубројни ресурси како што се

онлајн-буклети, мноштво прашања, колекции на проблеми и вежби, белешки по

предавања и мултимедиски ресурси како што се: графикони, аудио и видеофајлови.

Форумите и четовите ја олеснуваат интеракцијата меѓу учениците во реално време и

им овозможуваат на учениците разменување на нивните мислења. Постојат две

можности за учество во проектот: како независен учесник или како дел од класот.

Moodle како LMS им овозможува на наставниците да ја следат работат и активностите

на учениците. Евалуацијата на MBM програмата била направена на повеќе начини и

тоа: преку дистрибуирани прашалници до учениците, преку интервјуа со случајно

избрани ученици, наставници и фокусни групи и преку разговори со ученици.

Евалуацијата покажала високо ниво на сатисфакција кај учениците, кај наставниците и

кај родителите. Учениците покажале наклонетост кон програмата од повеќе

перспективи во насока на зголемување на знaењата и нивните вештини во комбинација

со забавни активности.

Beaver

Друга програма имплементирана со Мoodle платформата e Beaver. Целта на

програмата е да се креира основа за основно разбирање на компјутерската наука и

развој на лични способности во комбинација со користење на информатичката

технологија. Учесниците во оваа програма, исто така, можат да бидат независни или

членови на паралелка.

MOT-TEC

MOT-TEC вклучува низа активности кои комбинираат високоразвиени способности со

наука и технологија во средните училишта. MOT-TEC е развиена заедно со

наставниците како надополнување на класичното предавање. MOT-TEC се состои

од следните компоненти:

1) комбинација на кратки филмови, симулации, анимации и едукативни игри

поврзани со одредени научни теми;

2) интерактивно учење на научни содржини од висок ранг и потикнување на

размислувања;

3) добивање повратни информации преку автоматски одговори;

4) LMS озвозможен преку прашалници, статистики и извештаи;

5) флексибилност за наставниците така што тие можат да ги адаптираат

активностите на потребите на учениците.

MOT-TEC комбинира компјутеризирани апликации како што се: симулации, слики,

видеа и игри во рамките на задачите за учење со цел да се зголеми разбирањето на

темата на којашто се студира во комбинација со забава. Во рамките на програмата

интегриран е квиз како модул на учење. При евалуацијата на успешноста на

програмата од 80 до 90 % од учениците изразиле позитивен став кон различните

компоненти на програмата.

Прилог 3

Скица за интервју

Прашања кои се користени при реализација на интервју

1. Какво е Вашето размислување во однос на употребата на ИКТ алатките во

комуникацијата со надарените и талентираните ученици?

2. Дали користите некои од овие алатки во комуникација со учениците во текот на

наставата?

3. Дали учениците прифаќаат да комуницираат со наставниците при реализација на

одредени активности зададени од наставниците со користење на ИКТ алатките?

4. Дали кај надарените и талентираните ученици се јавуваат проблеми во врска со

нивните отсуства од редовната настава поради учеството на подготовки за натпревари

или на натпревари во текот на наставата?

5. Дали сметате дека, користејќи ги ИКТ алатките при комуникацијата на надарените и

талентираните ученици со наставниците, во текот на нивните отсуства би можел да се

реши проблемот со отсуството од наставата и нивниот дополнителен ангажман за

надокнадување на изгубените часови?

6. Доколку би се употребувале алатките од Мооdle платформата учениците би можеле

да ја следат континуирано редовната настава и да имаат подобар успех. Какви се

Вашите размислувања околу таа проблематика?

7. Какво е Вашето размислување во однос на користење на алатките на образовната

технологија за комуникација со наставниците во средното училиште од страна на

учениците кои учествуваат на подготовки за спортски натпревари или на спортски

натпревари?

8. Дали спортските клубови би можеле да размислуваат во правец на овозможување

термини за реализација на комуникацијата со наставниците од средното училиште во

правец на следење на редовната настава?

9. Дали употребата на ИКТ алатките би можела да овозможи континуирано оценување

на надарените и талентираните ученици?

10. Дали сметате дека овозможувањето на следење на наставниот процес со користење

на ИКТ алатките кај надарените и талентираните ученици при нивните отсуства би

имало позитивен ефект во однос на нивните постигнувања во рамките на нивниот

талент односно дарба?

trud M Ristevska_WEB.docx · Web viewИзјава . Потврдувам дека, освен...

Documents

Transcript of trud M Ristevska_WEB.docx · Web viewИзјава . Потврдувам дека, освен...