Tri giác

Phuong Hanh Dinh - PSY 57 - USSH - 3/2013


I- Khái niệm chung

1.Định nghĩa2.Đặc điểm


1. Định nghĩa

Tri giác là một quá trình tâm lý phản ánh một cách trọn vẹn các thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng đang trực tiếp tác động vào các giác quan của ta.


Ví dụ

Khi tri giác bông hoa hồng, ta không chỉ thu được cảm giác nhìn, ngửi riêng biệt mà còn là sự kết hợp phức tạp tạo nên hình ảnh bông hồng với màu sắc và hương thơm của nó


2. Đặc điểm

• Tri giác phản ánh sự vật, hiện tượng một cách trọn vẹn

• Tri giác phản ánh sự vật, hiện tượng theo những cấu trúc nhất định

• Tri giác là quá trình tích cực, gắn liền với hoạt động của con người

=> Phản ánh cao hơn cảm giác nhưng vẫn thuộc giai đoạn nhận thức cảm tính


II- Phân loại

Có 2 cách phân loại:- Theo cơ quan phân tích, có các loại:Tri giác nhìn, tri giác nghe, tri giác sờ mó,…- Theo đối tượng được phản ánh trong tri giác,

có các loại: Tri giác không gian, tri giác thời gian, tri giác vận

động, tri giác con người


1. Tri giác không gian

• Là sự phản ánh khoảng không gian tồn tại khách quan ( hình dáng, độ lớn, vị trí,…)

• Bao gồm: - Tri giác hình dáng - Tri giác độ lớn - Tri giác chiều sâu - Tri giác độ xa - Tri giác phương hướng


Tri giác hình dáng


Tri giác độ lớn


Tri giác chiều sâu


Tri giác độ xa


Tri giác phương hướng


• Trong tri giác không gian: Thị giác có vai trò quan trọng nhất; sau đó đến cảm giác vận động, va chạm, ngửi, nghe

• Tri giác không gian là điều kiện cần thiết để con người định hướng môi trường


2. Tri giác thời gian

• Là sự phản ánh độ dài lâu, tốc độ, tính kế tục khách quan

• Nhờ tri giác này, con người phản ánh được các biến đổi trong thế giới khách quan


Những khoảng cách thời gian được xác định bởi các quá trình diễn ra trong cơ thể theo những nhịp điệu nhất định

Ví dụ: Nhịp tim


Nhịp thở


Nhịp luân chuyển thức ngủ


• Cảm giác nghe và vận động giữ vai trò cơ bản; Hoạt động, trạng thái tâm lý, lứa tuổi có ảnh hưởng đến việc tri giác độ dài thời gian

Ví dụ: Trẻ em thường thấy thời gian trôi quá chậm


3. Tri giác vận động

• Tri giác vận động là sự phản ánh những biến đổi về vị trí của các sự vật trong không gian

• Thông tin thu được bằng cách tri giác trực tiếp khi tốc độ lớn và suy luận khi tốc độ quá chậm

• Cảm giác nhìn và vận động giữ vai trò cơ bản; Cơ quan phân tích thính giác cũng đóng vai trò

quan trọng


4. Tri giác con người

• Tri giác con người là một quá trình nhận thức (phản ánh) lẫn nhau của con người trong những điều kiện giao lưu trực tiếp

• Quá trình tri giác con người bao gồm tất cả các cấp độ của phản ánh tâm lý: từ cảm giác đến tư duy

• Có ý nghĩa to lớn: Thể hiện chức năng điều chỉnh của tâm lý trong lao động, giao tiếp của con người


III- Quan sát và năng lực quan sát

• Quan sát là hình thức tri giác cao nhất, mang tính tích cực, chủ động và có mục đích rõ rệt, làm con người khác xa con vật

• Năng lực quan sát là khả năng tri giác nhanh chóng và chính xác.


Năng lực quan sát phụ thuộc vào đặc điểm nhân cách của mỗi người, biểu hiện ở:

• Kiểu tri giác hiện thực khách quan:-Kiểu tổng hợp-Kiểu phân tích-Kiểu phân tích – tổng hợp

• Kiểu cảm xúc


IV- Vai trò

• Là thành phần của nhận thức cảm tính• Quan trọng trong định hướng hành vi con

người• Đặc biệt, hình thức tri giác cao nhất – quan sát

đã trở thành mặt tương hỗ độc lập cho hoạt động và là một phương pháp quan trọng


V- Các quy luật cơ bản

1. Tính đối tượng2. Tính lựa chọn3. Tính có ý nghĩa4. Tính ổn định5. Tổng giác6. Ảo giác


1. Quy luật về tính đối tượng

• Hình ảnh trực quan mà tri giác đem lại luôn thuộc về một đối tượng nhất định của thế giới

• Tính đối tượng của tri giác có vai trò quan trọng: Là cơ sở của chức năng định hướng cho hành vi và hoạt động của con người


2. Quy luật về tính lựa chọn

• Sự tri giác không thể đồng thời phản ánh tất cả các đối tượng đang tác động, mà chỉ tách đối tượng ra khỏi bối cảnh

Þ Tính tích cực• Sự lựa chọn tri giác không cố định mà phụ

thuộc vào mục đích cá nhân, điều kiện xung quanh.


Ví dụ: Sự tri giác các bức tranh đa nghĩa

Mặt người hay quân cờ ? Còn đây, bạn tri giác theo những kiểu nào ?


Giải đáp: Bạn có thể nhận ra ngay một cô gái choàng khăn lông, nhưng đó cũng có thể là một bà già


Và còn rất nhiều bức tranh thú vị khác

Cô gái hay chú ngựa ?Có nhiều chú chim, và có

cả cô gái


Cơ hội tiếp theo: Bạn nhìn thấy gì ?

Giải đáp: Tinh mắt một chút, bạn sẽ thấy một ông cụ sau vòm cửa


Cơ hội cuối cùng: Nhìn kỹ nào !

Giải đáp: Bạn có thấy em bé không ?


• Quy luật về tính lựa chọn có nhiều ứng dụng trong thực tế như kiến trúc, trang trí, ngụy trang và trong dạy học như: Trình bày chữ viết lên bảng, thay đổi mực, gạch dưới chữ quan trọng


3. Quy luật về tính có ý nghĩa

• Tri giác ở người gắn chặt với tư duy, với bản chất của sự vật, hiện tượng

=> Tách đối tượng ra khỏi bối cảnh gắn liền với việc hiểu ý nghĩa và tên gọi của nó


Ví dụ: Gọi tên “ Thuốc”

Gắn với ý nghĩa:-Tác dụng chữa bệnh-Thường có vị đắng-Có nhiều hình dạng, nhiều màu sắc…..


• Từ quy luật này thấy rõ phải đảm bảo tri giác những tài liệu cảm tính và dùng ngôn ngữ truyền đạt đầy đủ, chính xác


4. Quy luật về tính ổn định của tri giác

• Tri giác có tính ổn định• Tính ổn định của tri giác là khả năng phản ánh

sự vật, hiện tượng không đổi khi điều kiện tri giác thay đổi


Ví dụ:

Trước mắt ta là em bé, sau đó là ông già. Hình ảnh em bé trên võng mạc lớn hơn hình ảnh của ông già, nhưng ta vẫn tri giác được ông già lớn hơn đứa bé. Đó là do tính ổn định của tri giác.


5. Quy luật tổng giác

• Ngoài vật kích thích bên ngoài, tri giác còn bị quy định bởi một loạt nhân tố nằm trong bản thân chủ thể như: thái độ, nhu cầu, hứng thú, sở thích, tình cảm, mục đích, động cơ,…


Ví dụ

Khi bạn đói, bạn sẽ thấy chiếc bánh ngon gấp nhiều lần


•Hiện tượng tổng giác là sự phụ thuộc của tri giác vào nội dung đời sống tâm lý con ngườiÞChứng tỏ: Có thể điều khiển được tri giác

•Trong giáo dục cần chú ý đến đặc điểm cá nhân của học sinh giúp học sinh tri giác tinh tế, súc tích hơn


6. Ảo giác

• Là hiện tượng trong một số trường hợp, tri giác không cho hình ảnh đúng về sự vật.

Tên đầy đủ là Ảo ảnh thị giác


Ví dụ: Hiện tượng ảo ảnh sa mạc

"Ốc đảo trên sa mạc" là ví dụ truyền thống về ảo ảnh quang học. Ảo ảnh này vốn được quan sát bởi người đi trên sa mạc: họ có thể thấy xuất hiện phía trước vài trăm mét hình ảnh hồ nước lóng lánh, nhưng khi đến gần thì chỉ thấy cát. Ảo ảnh kiểu này cũng quan sát được khi đi trên đường nhựa trong thời tiết nắng nóng.


Giải thích Đó là do sự chênh

lệch nhiệt độ giữa các lớp không khí làm cho tia sáng mặt trời bị phản xạ toàn phần; tia phản xạ đến mắt ta làm ta như thấy có hồ nước trên sa mạc hay trên đường nhựa ngày nắng nóng


Ví dụ: Hiện tượng các bóng mờ của các vật thể lớn (như tàu thuyền, hay thậm chí là một dãy núi, một hòn đảo, một thành phố) hiện lên trên bầu trời, trên mặt biển gần bờ.

Giải thích: Theo cơ chế hiện tượng Ảo ảnh sa mạc, chỉ khác đường đi của tia sáng


Và còn nhiều hiện tượng kỳ thú khác

Hiện tượng ảo ảnh nổi tiếng ở Alaska


Hiện tượng ảo ảnh Fata Morgana

Đây được coi là hiện tượng ảo ảnh kì bí nhất trên thế giới. Nó hư vô, huyền ảo và biến hóa khôn lường. Cho tới nay vẫn còn là một bí ẩn tự nhiên khoa học chưa thể giải thích nổi.


•Ảo ảnh là tri giác không đúng, bị sai lệch. Tuy nhiên, chúng có tính quy luật

Ví dụ: Vòng tròn ở giữa các vòng tròn to trông có vẻ bé hơn vòng tròn giữa các vòng tròn nhỏ. Thực tế chúng bằng nhau


Hai đường đậm tưởng như là hai đường cong nhưng thực tế chúng là hai đường thẳng song song


Tương tự, hai đoạn thẳng này bằng nhau dù trông một bên có vẻ ngắn hơn

Quy luật ở đây là: Nếu hai vòng tròn nối với hai mút thì đoạn thẳng trông sẽ dài hơn


Người ta đã lợi dụng ảo giác vào trong kiến trúc, hội họa, trang trí,…

Ví dụ: Tranh 3D đường phố


Hay tranh 3D Magic Eye


Nhóm 4 Xin cảm ơn cô và các bạn đã lắng nghe

Tri giác

Education

Transcript of Tri giác