Tractatus de Potestate Et Utilitate Monetarum

7/26/2019 Tractatus de Potestate Et Utilitate Monetarum

1/14


2/14


3/14

!uestio

monetam falsicans, mutans, falsam

pro vera vel minus valentem pro

bona Utrum expendens, aut de loco ubiminus estimatur ad locum ubi plus valet

transferens, peccet mortaliter &

teneatur ad restitutionem?

'ro dicendorum intelli#entia. primum omnium animadvertendum venit !uod

secundum philosophum libro) * +thicorum capitulo) & libro) % pollitice-

/ummismatis usus est ex necessitate inventus0. 1um enim res adinvicem

invicem) immediate conmutari non possunt, homines autem sine earum

conmutatione (pro eo !uod non omnibus omnia necessaria abundant

sustentari non possint, presertim in tanta multitudine hominum. 2um propter

distantiam locorum in !uibus consistunt res conmutande et di3cilem earum

transportationem4 tum propter distantiam temporum futurorum !uo res sine

sui corruptione servari non possunt4 tum ex multiplici hominum indi#entia

propter !uam necesse est rem conmutandam esse in multa divisibilem ut

multa necessaria per eam a diversis comparentur4 tum ex indi#entia)

!uorundam conmutabilium indivisibilium ad hominum utilitatem et) ma#num

valorem ut sunt e!ui, domus et caetera. +t ita de pluribus aliis. Ideo necesse

fuit invenire medium ali!uod !uantitate parvum ut eius detractio sive

diminution facile perpendatur et de loco ad locum transferatur 1haracter (the

mark or sign burned or imprinted principis vel auctoritatem habentis

insi#nitum ne si !uilibet monetaret valor eius variaretur nec dinosceretur aut

falsicaretur, et propter o per) hoc e!ualitas in conmutationibus nonservaretur4 pondere certum ut precium eius sit certum4 sine corruptione

permansiuum, ut sit future provisioni aptum, materia preciosum, ut multus

valor posset in parvo loco reponi et facile de loco ad locum transportari4 in

plura minora secundum valorem divisibile propter indi#entes multis rebus

parvi precii. 2ale autem est numisma vel ex sui natura vel hominum instituto

5


4/14

ad humanam indi#entiam relato. Quanto enim re ali!ua plus indi#et humana

necessitas tanto plus valet et valor precii crescit, et ideo secundum

relationem nummismatis et conmutabilium ad indi#entiam humanam,

numisma est certa mensura omnium conmutabilium et venalium.

6ecundo notandum !uod moneta tribus modis falsari potest, secundum

!uod tria sunt de substantia monete. 6cilicet- materia metallata, !uantitas

ponderis et publica forma, ut dicit 'anor. (? in capitulo) !uanto, de iureiur. +t

est etiam in #lo.(? eiusdem capituli). et in !uolibet horum conmitti potest

falsitas. In substantia !uia non servatur li#a le#itima. li#a, id est, species

mixture vel #radus metalli propter admixtionem vilioris materie aut materia

consueta in !uantitate excessiva. In pondere !uia non habet le#itimum

pondus. 'ro !uo notantum !uod tantum debet esse pondus in nummismate

!uantum fuit in materia de !ua moneta est fabricata, saltem deductis

expensis et labore, secundum Innocentius, licet non secundum 7art.,

secundum !uem expense debent solvi de publico. 8otivum Innocentii est

!uia nemo suis expensis tenetur ea facere. +t hec opinio Innocenti comiter

tenetur ut vult an#elus in summa in verbo falsarius0, !uod sic intelli#o.

'ondus le#ittimum est pondus conse!uens !uantitatem substantie pro tali

nummismate iuste determinatum. #ratia exempli. 6i pro $oreno ($or9n

determinetur aurum ponderans dra#mam, !uae est octava pars uncie, tunc

$orenus falsus est ex pondere si non habet !uantitatem auri ponderantem

dra#mam. Unde cum pondus se!uitur naturaliter !uantitatem substantie rei

et !ualitas substantie non distin#uitur a substantia, falsicatio ponderis est

diminutio substantie, sive hec at per rasuram monete sive subtilius per

a!uam articialem corrosivam aut alio modo di3cile visi apprehensibili. +st

autem determinatio ponderis iusta cum determinatur pondus tanti valoris promoneta !uanti est pondus materia eius non monetate. Ita !uod tantum debet

valere moneta ex pondere !uantum valeret sua materia non monetata et non

plus, saltem deductis expensis monetandi ut supra dictum est. In forma

conmittitur falsitas cum mutatur nomen, si#num aut ima#o eius !ui

monetavit. Unde habens auctoritatem monetandi pre#it certam formam

:


5/14

monete, ima#inem ali!uam, circunscriptionem aut ali!uod si#num. +t si

ali!uid huius forme prenite omittitur aut ali!uod additur, moneta in forma

falsicatur. +st autem forma monete !uedam testicatio veritatis et iusticie

ipsius monete !uod scilicet sit vere substantie, et iusti ponderis, ut dicit

;ilhelmus orem (;illiam /icols


6/14

1onclusio prima. Balsicans monetam in substantia, forma vel pondere

peccat mortaliter si illud faciat in damnum proximi vel reipublicae.

@aec conclusio est @ort. et doc. communiter. +t satis patet ex texto)

capituli) !uanto deiureiur ubi dicitur !uod iuramentum de observatione falsemonete factum non li#at, cum iuramentum non debeat esse vinculum

ini!uitatis. +r#o servare falsam monetam est ini!uum et multo ma#is

falsicare erit ini!uum. Quod autem sit mortale peccatum patet, !uia est

furtum, !uia ablatio rei aliene invito domino est) ut infra dicetur. 'atet etiam

per extrava#antem Ioannis xxii !ui excomunicat omnes tales in re#no francie.

Quod autem teneatur restituere probatur per commune medium, !uia omnis

iniuste damnicans tenetur restituere damnicato si habere !uiCs haberi)

potest. 6ed fraudulenter falsicans nummisma damnicavit proximum aut

rempublicam iniuste, er#o tenetur restituere damnicato si haberi potest, aut

pauperibus si damnicatus haberi non potest. 8aior patet per capitulum) 6i

culpa de iniu. et dam. da.4 minor autem satis patet. +t dicitur notanter in

conclusione. In damnum proximi, !uia si !uis falsicaret in forma "tm

autem#tum#tali modo$ unde non minueretur valor, !uia sic non

damnicaret non peccaret. 6ic si nummisma non exponendum, rumpendo aut

radendo falsicaret.

1onclusio secunda. 8utans monetam in damnum reipublicae tenetur

damnum illatum restituendo compensare.

'robatur !uia talis iniuste damnicat, er#o et caetera. "ntecedens

probatur !uia inferens damnum in re non sua iniuste damnicat. 6ed mutans

nummisma in damnum reipublicae, infert damnum in re non sua !uia in

republica !uae non est sua. Dicitur notanter in damnum reipublicae !uia simutaretur ex rationabili causa ad utilitatem reipublicae, restitutio non

haberet locum.

6unt autem tres cause propter !uas licite mutatur moneta. 'rima est

falsitas introducta, ut si ali!uis extraneus princeps aut falsarius maliciose

e3#iaret vel contrafaceret formularia seu modulos per !uos introducere


7/14

niteretur monetam sophisticam minoris valoris !uam sit moneta vetus, cuius

tamen diEerentia a vera moneta co#nosci a populo non posset at!ue alio

modo convenienti moneta falsa exterminari non posset, expediret mutare

formam monete vere, servato autem iusto valore ut sic discerni posset ab

introducta falsa. 6ecunda causa- si anti!ua moneta nimia vetustate essetpeiorata ac in substantia et pondere imminuta per continuam attrectationem,

tunc cudenda esset moneta nova cum diEerentia a priore in iusto pondere et

prohiberi posset cursus prioris monete vetuste sic diminute. 2ertia causa est

raritas materie propter !uam materia haberi non posset tali precio !uo prius

solita est haberi. tunc mutanda esset moneta, vel constituendo alium eius

valorem respectu monete alterius materie, vel fabricando novam minoris

ponderis at!ue e!ualis precii cum priore. +xempli causa. 6i dra#ma auri non

monetate ex alia!ua causa ascenderet in precio ita !uod tunc valeret xxx

#rossos ar#enti !uae prius valuit xx, tunc aut $orenus habens dra#ma etiam

mutandus est in valore ita ut etiam si prius valuit xxi #rossos, tunc

statueretur ut valeret xxxi #rossos, aut cudenda esset nova moneta auri

minoris ponderis, tanti tamen ut valeret iusto precio xx #rossos at!ue hoc

cum diEerencia ali!ua in forma a priori ut nosci posset. +t hoc forsan ma#is

expediret reipublicae ut precia in ceteris rebus constituta ac redditus et

pecuniarii census manerent non mutata, et sic nemo fraudaretur. +t parum

referret utrum veteris monete cursus (circulaciFn maneret nihil prohiberetur,

servata autem debita proportione ad alias monetas inferiores at!ue ad precia

rerum venalium ac reddituum sive censuum.

'osset addi !uarta causa. Gucrum ex nova moneta conse!uens, non

monetarii sed reipublicae expediens vel necesarium. De !uo infra in dubiis

dicetur.

+xtra hos casus, mutatio monete in valore reproba est at!ue iniusta,!uia reipublicae damnosa et spoliativa subditorum, sive hec mutatio at in

materia, pondere, voluntarie constitutionis, valoris aut nominum

essentialium. 6i vero mutatio eret in sola forma aut nominibus

accidentalibus et non in valore, et hoc sive in valore preiudicio reipublicae,

H


8/14

tolerari posset. +t !uamvis si eret ex superbia pompa vel aliorum

contemptu, aut alia sinistra intentione, non careret peccato. 2amen non

re!uireretur ali!ua restitutio. Unde consilium est !uod non at mutatio

monete nisi ex ma#na et rationabili necessitate.

2ertia conclusio. +xpendens scienter monetam falsam pro vera at!ue

iusta, falsarius est et tenetur restituere illata damna.

'robatur !uod sit falsarius !uia falsitatem inducit ad proximi

deceptionem, er#o conse!uentia tenet ex !uid nominis falsarii sit).

"ntecedens est manifestum. Quod teneatur restituere probatur !uia infert

damnum persone et reipublicae. er#o tenetur ad restitutionem. 1onse!uentia

tenet ex communi medio et supra alle#ato capitulo) 6i culpa de iniu. & dam.

da.

Quarta conclusio. +xpendens scienter monetam non currentem aut

alias minus valentem pro bona et currente, fraudat proximum et tenetur

restituere.

hec conclusio in sententia est "n#eli in summa) at!ue "ntho., et

probatur eisdem mediis !uibus prior. 2alis enin decipit proximum dando sibi

malum pro bono. +t dicitur notanter in duabus precedentibus conclusionibus

scienter, !uoniam si i#noranter eret, ut !uia i#noraret valorem monete

!uam expendit, excusaretur saltem a peccato at!ue etiam a restitutione

durante i#norantia. 6i tamen postea sciverit, tenebitur ad restitutionem !uia

sive scienter sive i#noranter damnico proximum, teneor eum relevare

indemnem, post!uam mihi innotuerit illatum damnum.

/ec excusatur expendens in casu utrius!ue conclusionis tertie et

!uarte, per hoc !uod huiusmodi moneta falsa vel minus valens data est sibipro bona, !uia culpa alterius at!ue error proprius non debet alteri nocere.

1ulpa enim suos debet tenere actores, non alios. Imputet er#o sibi recipiens

monetam falsam, confractam, vel inte#ram sed minus valentem pro bona

!uod non caute prospexit (examinar. 6i vero scienter recepit malam ut

expenderet pro bona, a##ravatur peccatum et restitutionis debitum.

A


9/14

Quinta conclusio. 2ransferens monetam de certo loco ubi minoris valoris

estimatur ad locum ubi ma#is valet non peccat si non alias fraudem

committat.

hec est "nthonini. 'robatur secundum eum !uia licet cuilibet exindustria sine alterius damno lucrum !uerere. 6ed transferens in casu

conclusionis monetam eam emendo ubi minus valet ad locum ubi plus valet,

utitur sua industria sine damno alicuius, dum tamen eam non radit aut

diminuit. er#o et c.

Sequuntur tria dubia

1irca predicta, dubitatur primo !uis habeat cudere monetam? "d !uod

respondet 'anor. in capitulo) !uanto de iureura- !uod solus princeps, id est,

imperator, et nemo alius sine concessione principis. Quod tamen intelli#it nisi

princeps inferior aut civitas, vel #eneraliter inferior potestas hocprescripsisset per tantum tempus de cuius inicio non extaret memoria, ut in

capitulo) 6uper !uibusdam de ver. si#., vel nisi esset talis !ui prescripsisset

iura imperii, sicut re#es @ispanie, !ui dicuntur non subiacere imperio, !uia

re#num a faucibus hostium eruerunt. 1oncordat d% "ntho. +t est ratio

principalis responsionis !uia cum moneta (ut premissum est inventa est

at!ue instituta pro bono communitatis, con#ruum est ut ab eo fabricetur a

!uo re#enda est communitas. 2alis autem est princeps aut !ui a principe

habet auctoritatem.

Gicet autem principis sit fabricare ac suo ima#ine ac nomine si#nare

monetam, tamen propter hoc moneta dispersa in populum non est sua, nec

ipse est dominus monete currentis in suo principatu. /am moneta medium

est permutandi divitias naturales e!uivalens eis. Ideo illorum est possessio


10/14

monete !uorum sunt naturales divitie. /am cum !uis dat panem suum vel

proprii corporis laborem pro pecunia, cum eam receperit sua est, sicut panis

et labor suus fuit at!ue in eius libera potestate. Dicit etiam /icolaus orem

!uod licet facere monetam pertineat ad principem, tamen constituere

valorem monete, seu proportionem unius monete ad aliam (#ratia exempli-$oreni ad #rossum, aut #rossi ad obulum, puta !uod $orenus valeat tot

#rossos et #rossus tot obulos, non debet esse in potestate principis, sed

communitatis cuius est moneta. Quod sic intelli#endum puto !uod non est in

potestate principis constituere valorem monete secundum suam voluntatem,

sed iustam at naturalem proportionem auri ad ar#entum at!ue ar#enti puri

ad talem li#am. +t discretio huius pertinet ad communitatem.

+x !uo se!uitur !uod princeps reprobans monetam ali!uam valentem

ut eam remissius emat et con$et, at!ue inde aliam minus valentem fabricet

et priorem valorem constituendo, monetam fraudem o !uiCs fraudat) at!ue

ad restitutionem tenetur.

hec est sententia hostien. et 'anor. +t patet manifeste !uia vilius vendit

carius, !uod est contra iusticiam. Item sic posset sibi attrahere indebite

pecunias omnes subditorum ut si attraheret aurum ad parvum precium at!ue

illud emeret pro ar#ento, ac deinde au#mentato precio rursus venderet

monetam auream pro maiori precio ar#enti. 6imile esset si poneret precium

in toto frumento sui principatus at!ue emeret, et postea venderet pro maiori

precio etiam per eum constituto, !uae uti!ue esset iniustissima et trannica

exactio pupuli. /ec est simile de venditione frumentorum a sancto Ioseph sub

ditione 'haraonis, !uoniam ex eo !uod non creverunt frumenta ipsa facta

sunt cariora et maioris precii !uam ante dum colle#erat in horreis cum copia

eorum exuberabat. /am precium rei humana indi#entia mensurat ut vult

philosophus "ristoteles) libro) * +thicorum. +t si forte excessum est inprecio, dicit 1assiodorus)- 1redo virum sanctum tali necessitate

constrictum, ut avaro principi satisfaceret et periclitanti populo subveniret0.

Dubitatur secundo utrum in ali!uo casu princeps possit mutare

monetam propter lucrum suum4 vel #eneralius, an princeps possit habere

%J


11/14

lucrum ex moneta, constituendo maiorem valorem monete !uam valeat eius

materia non monetata, deductis necessariis expensis vel minuendo pondus

aut li#am sub priori valore? Kespondetur breviter !uod in uno solo casu

princeps potest sentire lucrum ex moneta. 6cilicet- dum lucrum illud

redundat in utilitatem reipublicae, ut tactum est in conclusione secunda. 'uta!uando princeps indi#et subsidio pro defensione reipublicae ad !uod

prestandum subditi obli#antur. 2unc posset eri ali!ua mutatio in moneta ut

pondus vel materia sub eodem valore minueretur, ut sic populus minus

sentiret se #ravari, dum tamen non extenditur lucrum ultra necessariam

principis indi#entiam supradictam. 6ed hec mutatio eri non debet sine

consensu subditorum !uorum, ut dictum fuit, est moneta. 'otest enim

!uilibet renunciare iuri suo vii. ! % !uam periculosum. 6ic et communitas. +t

vult Innocentius !uod su3cit consensus maioris partis ma#natum !uiCs

magnatorumde magnatus, -i]. 6ed de hoc dubitat 'anor., loco alle#ato, cum

tractetur de ne#otio sin#ulorum. Ideo dicit an#elus re!uiri consensum

sin#ulorum.

/on tamen su3cit consensus populi ad disper#endum huius modi

monetam minoris ponderis extra tale dominium, !uia cum damno non

subditorum potest suas indi#entias sublevare. In !uo satis omnes

concordant.

Lidetur etiam !uibusdam !uod in casu !uo colli#enda est ma#na

pecunia pro redemptione principis aut defensione et caetera, facilior sit

modus at!ue expeditior permutationem monete, tum !uia hic modus facilior

est ad con#re#andum pecuniam necessariam citius sine fraude at!ue ex

facultatibus subditorum4 tum !uia minus sensibilis et per hoc ma#is portabilis

sine murmure et periculo rebellionis populi4 tum !uia est #eneralissima,

comprehendens omnes tam clericos !uam laicos, nobiles !uam plebeos,divites !uam pauperes. Lerum an hec ita se habeant conmmito dili#enti

lectori. Duo tamen necessario hic attendenda sunt. 'rimum !uod moneta illa

tantum currat inter subditos illius dominii !ui tenentur subvenire domino et

sue reipublicae, !uoniam si disper#erentur ad alios, isti per hoc iniuste

%%


12/14

#ravarentur. 6ecundum !uod, collecta necessaria pecunia, moneta reducatur

ad priorem statum, !uia cessante causa cessare debet et eEectus.

2ercio dubitatur utrum eli#ens ad partem meliores denarios ac ma#is

ponderantes et con$ari faciens, peccet at!ue ad restitutionem teneatur.Kespondet "n#elus in Summase!uens @osti, Ioannem) an. ac alios sub hac

distinctione- 6i illi !ui cudunt precuniam eo !uod non possunt omnes

e!ualiter sculpere vel percere, ali!ui enim) denarii sunt !uando!ue minus

ponderantes, propter hoc permittunt alios in maiori pondere, ut sic at

ade!uatio iusti ponderis in multitudinine !uae non potest eri in sin#ulis

denariis, tunc tales eli#entes meliores sunt falsarii et tenentur ad

restitutionem communitati, !uia corpus pecunie damnicaverunt. 6i vero

omnes denarii sunt iusti ponderis sed ali!ui sunt amplioris, at!ue illos radunt

dummmodo remaneant iusti ponderis, seu con$ant, non credo falsarios licet

male faciant et nullo modo sit eis consulendum. 6i tamen noluerint abstinere,

non credo !uod sint propter hoc extra statum salutis0. Lidetur ita!ue sentire

!uod talis non peccet mortaliter, licet peccet venialiter. Quod non satis

intelli#o nisi modicitas huius electionis !uia raro vel paucos eli#it excuset,

!uoniam si hoc fre!uenter facit damnicat #raviter monetarium !ui ex

improvidentia excessit in pondere vel eum cuius nomine monetat, at!ue ita

teneretur ad restitutionem ei. 6icut !ui rem remissius emit ubi forum certum

est et vendens in numero vel pondere erravit, sic monetarius in pondere

erravit. 6i tamen raro at, modicitas excusaret, sicut furtum minime rei (ut

pomi unius excusatur.

&'('S%

%


13/14

)dditio ex 'sidori *hthimologarum libro xvi, capitulo xvii%

'ecunia prius de pecudibus et proprietatem habebat et nomen. De corio enim

pecudum nummi incidebantur et si#nabantur. 'ostea a 6aturno aereus

nummus inventus est4 ipse enim si#nari nummos et scribi constituit.'ropterea et aerarium 6aturno a #entilibus consecratum est. "lii, ut superius,

pecuniam a petudibus appellaverunt, sicut a iuvando iumenta dicta sunt.


14/14

notavit et titulo nominis sui praescripsit. Bolles dicuntur a sacculo !uo

conduntur, a continente id !uod continetur appellatum. In nummismate tria

!uaeruntur- metallum, #ura et pondus. 6i ex his ali!uid defuerit, nummisma

non erit. 2ria sunt autem #enera ar#enti et auri et aeris- si#natum, factum,

infectum. 6i#natum est !uod in nummis est4 factum, !uod in vasis et si#nis4infectum, !uod in massis est)4 !uod et #rave dicitur, id est massa. In

notitiam autem formarum metalla ita venerunt4 dum enim !uocum!ue casu

!uacum!ue causa) ardentes silvae ex!uo!uerent terram, !uae ex)

calefactis venis fudit rivos cuiuscum!ue structurae, sive i#itur aes illud fuerat

sive aurum, !uum in loca terrae depressiora decurreret, sumpsit #uram, in

!uam illud vel pro$uens rivus vel excipiens lacuna formaverat. Quarum rerum

splendore capti homines !uum li#atas adtollerent massas, viderunt in ea

terrae #urata vesti#ia4 hinc!ue in !uae) exco#itaverunt li!uefactas ad

omnem formam posse deduci.

+-./%

%:

Tractatus de Potestate Et Utilitate Monetarum

Documents

Transcript of Tractatus de Potestate Et Utilitate Monetarum