Tpm

TTTPPPMMM TTTOOOTTTAAALLL PPPRRROOODDDUUUCCCTTTIIIVVVEEE

MMMAAAIIINNNTTTEEENNNAAANNNCCCEEE

การซอมบารงแบบทวผลท�ทกคนมสวนรวมการซอมบารงแบบทวผลท�ทกคนมสวนรวมการซอมบารงแบบทวผลท�ทกคนมสวนรวม

สมพร บญนวล

อดศร สงหกาญจน

ความเปล�ยนแปลงสมผสไดท�หนางาน

พฒนาคน เพ�อมาพฒนาเคร�องจกร

การซอมบารงแบบทวผลท�ทกคนมสวนรวม (Total Productive Maintenance)

สมพร บญนวล, อดศร สงหกาญจน เรยบเรยง

คานา

หลงจากป 2553 จนมาถงปจจบนระบบรางในประเทศไทยไดถกหนวยงาน

ภาคเอกชนภาครฐและประชาชนส*อตางๆเฝามองมากมาย วามความสาคญตอการ

พฒนาประเทศ การเปล*ยนแปลงไดเกดข3นมากมายกบการรถไฟฯ รวมถง

งบประมาณตางๆท*ไหลบามาท*การรถไฟฯ จนผปฏบตเองยงไมสามารถตอบสนอง

ความตองการท*ภาครฐหยบย*นใหไดอยางทนทวงท ในความคาดหวงของภาครฐ

แลวการเฝามองการรถไฟฯ ท*เปรยบเสมอนคนปวยท*ตองไดรบการดแลเปนพเศษ

กลายเปนภาระท*หนกของพนกงานการรถไฟ ท*ตองปรบตวใหความสาคญตอการ

เปล*ยนแปลงและลงมอปรบปรงแนวทางการบรหารจดการท*ยงลาสมยองกบระบบ

ปฏบตงานเหมอนเม*อคร3 งท*ยงเปนราชการอย ระบบระเบยบแบบแผนเกาๆท*ยงไม

สามารถสลดออกจากองคกรไดกลายเปนพนธะผกพนธ จนทาใหคนในองคกร

ขาดความเช*อม*นในการกาวเดนไปสการเปล*ยนแปลงใหมได ในอนาคต

แนวทางในการพฒนาองคกร ฝายการชางกล ไดเร*มปรบตวข3นเพ*อรบตอ

การเปล*ยนแปลง ป 2553 ฝายการชางกลเร*มสนใจท*จะนาทฤษฎระบบบรหารจดการ

ซอมบารงแบบทวผลท*ทกคนมสวนรวม(TPM: Total Productive Maintenance) เขามา

บรหารจดการในงานซอมบารง แตกยงเปนเร*องยากท*จะใหทกคนเขาใจถงแนวทาง

ในการปฏบต เน*องจากทฤษฎจะใหความสาคญกบทกคนหรอทม มากกวา ใครคน

ใดคนหน*ง การทางานท*เนนเปนระบบ เนนการทางานเปนทม มแบบแผน ท*

ชดเจน การท*จะปรบตวไปสการเปนทมไดจงตองมการศกษาทฤษฎการบรหาร

จดการท*ถกตอง การซอมบารงรถจกรหรอลอเล*อนหรออปกรณสวนควบ ของฝาย



การชางกลท*ผาน มระบบการบรหารจดการ แบบการซอมบารงรกษาเชงปองกน

(PM:Preventive Maintenance) และการซอมบารงเชงแกไขปรบปรง(Corrective Maintenance)

แตในแนวทางปฏบต ยงไมสามารถ ทาไดอยางเตมท* จากสาเหตและปจจยหลาย

อยาง ในขณะท*สถานการณความตองการใชรถจกรยงคงเทาเดม แตสภาพ

เคร*องจกรหรอรถจกรกลบเกาลงตามสภาพเง*อนไขการใชงาน การซอมบารงรกษา

แบบทวผลอาจเปนแนวทางหรอหนทางท*จะชวยพยงการซอมบารงรกษาอปกรณรถ

จกรลอเล*อนตางๆใหดข3นโดยผานการทางานเปนทม และการจดต3งทมงานเลกๆท*

เรยกวาSmall group เขามาปรบปรงในเร*องเฉพาะเร*อง(Focused Improvement) หรอการ

เนนการถายทอดความร จากรนสรนในการปฏบตงาน (Learning & Training) และยง

รวมถงการกาหนดแผนงานการทาวาระ การจดระบบแผนงานทางพสดเพ*อรองรบ

การซอมบารงตางๆและยงรวมถงการนาเอาระบบคอมพวเตอรมาใชในการทางาน

อกดวย(Planed Maintenance) ท*กลาวมาถอวาเปนสวนหน*งของ TPM แตพ3นฐานท*สาคญ

อยางมากคอการบารงรกษาดวยตนเอง(AM: Autonomous Maintenance) ซ*งจะเปนกญแจ

สาคญไปสการบรหารจดการซอมบารงแบบทวผลท*เตมรปแบบไดในอนาคต

ในเอกสารตาราฉบบน3จะเนนพ3นฐานการซอมบารงรกษาเร*มจากการ

บารงรกษาดวยตนอง (AM: Autonomous Maintenance) ซ*งสามารถเร*มจากทกพ3นท*ทก

หนวยงานไดแมแตบนรถจกรลอเล*อนกสามารถนาเอาทฤษฎน3ไปปรบปรงเพ*อให

เหมาะสมตอการปฏบตงาน และยงรวมไปถงการดแลสถานท* โรงงาน โรงซอม

บารง ใหเปนระบบ ระเบยบ และใหพนกงานทกคนมสวนในการตดสนใจในการ

บรหารจดการดวยตนเองไดอยางเปนรปธรรมเพ*อสรางขวญและกาลงใจตอโดยยง

ไมเนนไปท*สวนอ*นของท3งหมดของTPM ท3ง 8 เสา แตจะเร*มจากผปฏบตงานท*อย



หนางานในโรงงาน โรงซอมบารงของฝายการชางกล วามการเปล*ยนแปลงอยางไร

เม*อไดลงมอปฏบตจรง ซ*งระบบ TPM มองไปท�การเปล�ยนแปลงท�สมผสไดท�หนา

งาน และมงไปสความสมฤทธผล และ การมสวนรวมของพนกงานทกคน

วนน3หลกปฏบตอาจมองยงไมเหนไดเปนรปธรรม แตการพฒนาคน

เพ�อใหคนไปพฒนาเคร�องจกร ยงคงเปนแนวทางของ TPM ผเขยนและเรยบเรยง

เน3อหาในตาราฉบบน3ตองขอขอบคณ อาจารยธาน อวมออ จากสถาบนTPM

consulting ท*ปรกษาและอาจารยพเศษฝายการชางกลท*ใหคาแนะนาแนวทางในการ

จดทา TPMใหเกดข3นเปนรปธรรมในฝายการชางกลการรถไฟฯเหมอนองคกรบรษท

ช3นนาท*ใหญในประเทศไทย ขอบคณ ทาน รวก.นายชางสทธพงษ พรมลา ท*

สนบสนนแนวทางการทางานTPM ขอบคณทาน วญก.นายชางณรงคฤทธa ศวะ

สาโรช ท*ใหคาแนะในการนาทฤษฎไปใชงานเพ*อใหเหนแนวทางปฏบตอยาง

ชดเจน ขอบคณเพ*อนรวมงานฝายการชางกลท*รวมแรงรวมใจกนเปล*ยนเพ*อการ

รถไฟฯของทกคน

สมพร บญนวล วซข.บซ.

อดศร สงหกาญจน วศก. 8



สารบญ

หนา

บทนา 1

การบรหารการเปล*ยนแปลง 2-4

การรถไฟฯกบทศวรรษใหม 5-10

หนวยธรกจซอมบารง 11-15

บทท* 1

กจกรรม 5 ส. 16-22

บทท* 2

พ3นฐานการซอมบารงรกษา 23-25

ความลมเหลวการซอมบารง 26-29

การทางานเปนทม 30-38

บทท* 3

การบารงรกษาแบบทวผลท*ทกคนมสวนรวมTPM 39-44

เปาหมายการทาTPM 45-48

ประวตความเปนมาของTPM 49-51

ประเภทของการซอมบารงรกษาท*สนบสนนTPM 52-53

บทสรปเปาหมายTPM 54

บทท* 4

แปดเสาหลกTPM 55-73



บทท* 5

เสนทางส TPM 74-81

บทท* 6

Autonomous Maintenance 82-85

การบารงรกษาตนเองคออะไร 85-89

บทบาทของผใชเคร*อง 89-90

บทบาทของฝายซอมบารง 91-92

7 ข3นตอนในการบารงรกษาดวยตนเอง 92-95

4เคร*องมอหลกในการทา AM 96-99

ข3นตอนในการทาAM 100

เคร*องจกรกบOEE 101-112

ข3นตอนการเปล*ยนแปลงเคร*องจกร 113-120

ปญหาความสะอาดของเคร*องจกร 121-122

การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ 123

จดผดปกตและจดยากลาบากแหลงกาเนดปญหา 124-127

การกาจดจดยากและจดกาเนดปญหา 128-148

ตวอยาง การจดทาList ,OPL 149-154

บทท* 7

การบารงรกษาเชงวางแผน 155-171

บทสรป 172-174

1



บทนา

การบรหารการเปล�ยนแปลง(Change Management)

การส�อสารภายในองคกร

ความหมายของการส�อสารขอมล เกดจากคาสองคา คอ การส�อสาร

(Communication) ซ�งหมายถงการสงเน�อหาจากฝายหน�งไปยงอกฝายหน�ง และคา

วา ขอมล (Data) หมายถง ขอเทจจรงหรอส�งท�ถอหรอยอมรบวาเปนขอเทจจรง

ทาไมตองมการส�อสารภายในองคกร กเพ�อใหพนกงานทกกลมงาน ไดมความร

ความเขาใจ เพ�อใหมทศนคตท�ดในการทางาน

โรเจอร(Roger,1978:208-209 อางถงใน สรพงษ โสธนะเสถยร 2533:122)

ไดกลาวถง ทศนคต วา เปนดชนช�วา บคคลน�น คดและรสกอยางไร กบคนรอบขาง

วตถหรอส�งแวดลอมตลอดจนสถานการณตางๆโดย ทศนคต น�นมรากฐานมาจาก

ความเช�อท�อาจสงผลถงพฤตกรรม ในอนาคตได ทศนคต จงเปนเพยงความพรอมท�

จะตอบสนองตอส�งราว และเปนมตของการประเมนเพ�อแสงดวาชอบหรอไมชอบ

ตอประเดนหน�งๆซ�งถอเปนการส�อสารภายในบคคล(Interpersonal

Communication) ท�เปนผลกระทบมาจากการรบสารอนจะมผลตอพฤตกรรมตอไป

2



ทศนคต (Attitude) โรเสนเบรกและฮอฟแลนด(Rosenberg and Hovland,1960:1 )ใหนยามวา เปน

การจงใจตอแนวโนม การตอบสนองอยางเฉพาะเจาะจงกบส�งท�เกดข�น

เคลเลอร(Howard H.Kendler,1963:572) กลาววา ทศนคตหมายถง สภาวะความ

พรอม ของบคคลท�จะแสดงพฤตกรรมออกมาในทางสนบสนน หรอ ตอตานบคคล

สถาบน สถานการณหรอแนวความคด

ศกดa สนทรเสณ(2531:2) กลาวถง ทศนคต ท�เช�อมโยงไปถงพฤตกรรมของ

บคคลวา ทศนคต หมายถง

1.ความซ� าซอนของความรสก หรอการมอคตของบคคลในการท�จะสรางความ

พรอม ท�จะกระทาส�งใดส�งหน�งตามประสบการณของบคคลน�น ท�ไดรบมา

2.ความโนมเอยง ท�จะมปฏกรยาตอส�งใดส�งหน�งในทางท�ดหรอตอตาน

ส�งแวดลอม ท�จะมาทางหน�งทางใด

3.ในดาน พฤตกรรม หมายถง การเตรยมตว หรอความพรอมท�จะตอบสนอง

3



จากคาจากดความตางๆเหลาน� จะเหนไดวามประเดนรวมท�สาคญดงน� คอ

3.1 ความรสกภายใน

3.2.ความพรอม หรอ แนวโนมท�จะมพฤตกรรมในทางใดทางหน�ง

ภาพท� 1 การเปล�ยนทศนคตตอการปฏบตงาน

4



ภาพท� 2 การมงไปสการเปล�ยนแปลงในอนาคต

ดงน�นจงสรปไดวา ทศนคต เปนความสมพนธท�คาบเก�ยวระหวาง ความรสก

และความเช�อหรอการเรยนรของบคคลกบแนวโนมท�จะมพฤตกรรมโตตอบในทาง

ใดทางหน�งตอเปาหมายของทศนคตน�น โดยสรป ทศนคต ในงานท�น� เปนเร�องของ

จต ทาท ความรสกนกคดและความโนมเอยงบคคลท�มตอขอมลขาวสารและการ

เปดรบรายการกรองสถานการณท�ไดรบมา ซ�งเปนไปไดท�งเชงบวกและเชงลบ

ทศนคตมผลใหมการแสดง พฤตกรรม ออกมา จะเหนไดวา ทศนคต ประกอบดวย

ความคดท�ผลตออารมณ และความรสกน�นออกมาโดยทางพฤตกรรม

สรป ถาหากพนกงานทกระดบไดรบขอมลขาวสารท�ถกตอง ชดเจน กจะ

สงผลใหมทศนคตท�ด แสดงพฤตกรรมออกมาในเชงบวก(Positive Mind)

แลวเราควรจะส�อสารขอมลดานใดใหพนกงานรบทราบบาง ?

5



การปรบตว เม�อการรถไฟมงไปสทศวรรษใหม

ภาพท� 3 การรถไฟในทศวรรษใหม

วสยทศน(Vision)

"มงสความเปนเลศในการใหบรการ

ระบบรางท�สะดวก ตรงตอเวลา และปลอดภย"

พนธกจ(Mission)

-มงเนนการใหบรการท�ตอบสนองตอความตองการของผใชบรการ เพ�อ

สรางรายไดและผลกาไรใหแกองคกร รวมท�งการพฒนาประสทธภาพในการ

ใหบรการอยางตอเน�อง เพ�อเปนทางเลอกในการขนสงท�มประสทธภาพ

-ดาเนนการใหบรการในเชงสงคม เพ�อประโยชนสวนรวมของประชาชน

และประเทศ และตอบสนองนโยบายในการใหบรการขนสงราคาต�าและม

ประสทธภาพของภาครฐ

6



-ตอบสนองนโยบายของรฐบาลในการพฒนา ขยายและเช�อมโยงโครงขาย

การขนสงผโดยสารและสนคา

ภาพท� 4 การพฒนาระบบราง

วตถประสงค(Objectives)

1.เพ�อสรางความเปนเลศในการใหบรการของการรถไฟฯภายใตสภาพแวดลอม

ท�เปล�ยนแปลงไป

2.เพ�อปรบปรงผลการดาเนนงานของการรถไฟฯท�งธรกจหลกและธรกจรอง

รวมท�ง มการจดการ ตนทนอยางมประสทธภาพ

3.เพ�อใหเกดการพฒนาองคกรและบคลากรท�สอดคลองกบแผนการลงทนดาน

โครงสรางพ�นฐานระบบรางอนจะนาไปสความสามารถในการแขงขนท�ย �งยนของ

การรถไฟฯในระยะยาว

4.เพ�อใหเกดการบรณะการ การทางานรวมกนของหนวยงานตางๆของการรถไฟ

ฯในการผลกดนวสยทศนการรถไฟฯอยางมประสทธภาพและประสทธผล

7



ยทธศาสตร(Strategies)

กลมยทธศาสตรดานการปรบปรงและเพ�มประสทธภาพการใหบรการ

ดานการใหบรการขนสงผโดยสารและสนคา

1.เพ�มประสทธภาพการใหบรการและความปลอดภยเพ�อรองรบการคมนาคม

ขนสงท�เพ�มข�นในอนาคต

2.เพ�อสรางรายไดจากการใหบรการรถไฟมากข�น

3.สรางความเช�อมโยงดานการขนสงผโดยสารและสนคาระหวางโครงขายการ

ขนสงอ�นๆภายในประเทศและประเทศเพ�อนบาน

ภาพท� 5 รถจกร-ลอเล�อน

ดานรถจกรและลอเล�อน

1.จดหาจานวนรถไฟท�มประสทธภาพและความนาเช�อถอเพ�อใหบรการอยาง

เพยงพอ

2.จดรถใหเพยงพอตรงเวลาตามตารางเดนรถและตรวจสภาพรถจกรให

ปลอดภยมมาตรฐาน

8



3.การใหบรการเดนรถอยางปลอดภยมมาตรฐาน เกดการบรการท�ด

4.จดใหมการกภยเม�อเกดอบตเหตไดอยางมประสทธภาพ

ดานโครงสรางพIนฐาน

1.ปรบปรงระบบโครงสรางพ�นฐานในปจจบน

2.พฒนาระบบโครงสรางพ�นฐานเพ�มเตม

3.เพ�มประสทธภาพหนวยงานในการบารงรกษาและบรหารโครงการ

กลมยทธศาสตรดานการพฒนาระบบการบรหารจดการของการรถไฟฯ

ดานบรหารทรพยสน

1.การแสวงหาแหลงรายไดใหมท�ทาใหมรายไดเพ�มข�นอยางมนยสาคญ

2.การสรางและพฒนาระบบขอมลของทรพยสนแบบครบวงจร

3.การสรางและพฒนาบคลากรดานการบรหารทรพยสน

ดานการเงนบญช

1.การสรางและพฒนาบคลากรทางการเงนและการบญช

2.มระบบการบรหารความเส�ยงดานการจดการทางการเงน

3.การสรางและพฒนาระบบสารสนเทศดานงบประมาณการเงนและการบญช

ดานการพฒนาและบรหารองคกร

1.องคกรมความคลองตว ปรบตวใหสอดคลองกบการเปล�ยนแปลงและแขงขน

ไดในเชงธรกจ

2.สงเสรมการนาเทคโนโลยดานการจดการท�ทนสมยมาใช

9



3.มระบบการบรหารจดการท�เหมาะสมกบโครงสรางในรปแบบหนวยธรกจ

สามารถบรหารจดการบรณาการทางานและสรางความเปนเอกภาพ ระหวางหนวย

ธรกจใหสอดคลองและ เปนไปในทศทางเดยวกน

4.มภาพลกษณท�ทนสมย โปรงใส ตรวจสอบได และผมสวนไดสวนเสยมความ

เช�อม�น การมมสวนรวม และการยอมรบของบคลากรทกระดบขององคกร

ภาพท� 6 การพฒนาองคกรพลมงไปสความทนสมย

ดานการพฒนาและบรหารบคลากร

1.เพ�มขดความสามารถของฝายบรหารงานบคคลใหสามารถเปนหนสวนในเชง

ยทธศาสตรขององคกร

10



2.เพ�มและขยายเทคโนโลยท�ทนสมยและมประสทธภาพสาหรบการพฒนาและ

บรหารบคลากร

3.จดสรรบคลากรใหสอดคลองกบความตองการของแตละหนวยธรกจ

4.พฒนาบคลากรใหเปนพลงสาคญในการสรางคณคาใหกบองคกรอยางย �งยน

และสงเสรมบคลากรใหเกดการเรยนร และพฒนาองคความรอยางตอเน�อง

5.สรางแรงจงใจและรกษาบคลากรม�มคณภาพ

ภาพท� 7 มงเนนการสรางแรงจงใจและเปนกาลงใจใหกบคนทางาน

ดานการพฒนาเทคโนโลยและสารสนเทศ

1.เพ�มทกษะดาน ICT ใหกบบคลากรท�วไป พรอมท�งพฒนาบคลากรดาน ICT ให

เพยงพอตอภาระงาน

2.เพ�มประสทธภาพและประสทธผลของบคลากรดานตางๆใหมปรมาณและ

คณภาพเพยงพอตอการปฏบตงาน

3.ใหระบบ ICT มความพรอมความม�นคงเช�อถอได และเพยงพอ สามารถรองรบ

งานไดอยางมประสทธภาพและเพยงพอตอการขยายตวในอนาคต

4.พฒนาระบบสารสนเทศแบบบรณาการ

11



5.การบรหารจดการ ICT มประสทธภาพ

6.เนนการบรหารองคกรยคใหมท�มงใหผบรหารใช ICT เปนปจจยใน

กระบวนการพฒนาองคกร

หนวยธรกจการซอมบารง

วสยทศน(VISION)

"มงสความเปนเลศในการใหบรการรถจกร ลอเล�อน

และการขบเคล�อนขบวนรถ ท�ไดมาตรฐาน"

พนธกจ(Mission)

1.พฒนาคณภาพและมาตรฐานการซอมบารงรถจกรลอเล�อน และการ

ขบเคล�อนขบวนรถ

เพ�อสงมอบรถจกรลอเล�อนและพนกงานขบรถท�มคณภาพ

12



2.พฒนากระบวนการทางานเพ�อเปนหนวยงาน Cost Center ท�เปนเลศ

3.พฒนาทรพยากรมนษย(Human Capital) เพ�อรองรบการเปล�ยนแปลง

เทคโนโลยท� เก�ยวของกบระบบราง

4.พฒนาและยกระดบมาตรฐานคณภาพชวตการทางาน ความปลอดภยและ

สขลกษณะ (Quality of Work Life และ Occupational Safety and Health)

ยทธศาสตร(Strategic)

1.ยกระดบมาตรฐานการซอมบารงรถจกรและลอเล�อน

2.ยกระดบมาตรฐานการขบเคล�อนขบวนรถ

3.ยกระดบมาตรฐานการกภย

4.การพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

5.การพฒนาทรพยากรบคคล

6.การพฒนาจดวางระบบตนทนคาใชจาย

7.การพฒนาหนวยธรกจในระยะยาว

8.การหาหนสวนในเชงยทธศาสตร(Strategic Partder)มาดาเนนการในโรง

ซอมแหงใหม

13



Change :การเปล�ยนแปลง

การยกระดบการซอมบารงรถจกร ลอเล�อน และการขบเคล�อนขบวนรถใหม

มาตรฐานน�น ส�งท�สาคญท�สดคอการพฒนา “คน” การส�อสารภายในองคกรท�ได

กลาวมาแลวในขางตน ถอวามความสาคญท�สดท�จะใหพนกงานทกระดบไดมการ

เปล�ยนทศนคต แตเน�ององคกร การรถไฟแหงประเทศไทย เปนองคกรท�เกาแก จงม

ความยากอย 2 ประการ คอ

1.วฒนธรรมในการทางาน

2.ผนาในการเปล�ยนแปลงมนอย

การเปล�ยนแปลงทศนคตในการทางาน

14



คาศพท หรอ คานยาม ท�ควรจะมาสรางความเขาใจรวมกน

“มาตรฐาน” (Standards) ไดถกเขยนข�นโดยนาเอารายละเอยดของความจาเพาะ

ทางเทคนค หรอหลกเกณฑตางๆ ท�เหนพองรวมกน เพ�อใชเปนกฏ, แนวทาง หรอ

คานยามของคณลกษณะตางๆ ท�งน� เพ�อใหม�นใจไดวา วตถดบ, ผลตภณฑ,

กระบวนการ หรอบรการตางๆ เหมาะสมตามเปาหมายท�ต�งไว”

ประสทธภาพ (Efficiency )

หมายถงกระบวนการดาเนนงาน ท�มลกษณะดงน�

1. ประหยด (Economy) ไดแก ประหยดตนทน(Cost) ประหยดทรพยากร

(Resources)

และประหยดเวลา (Time)

2. เสรจทนตามกาหนดเวลา (Speed)

3. คณภาพ (Quality) โดยพจารณาท�งกระบวนการต�งแตปจจยนาเขา (Input) หรอ

วตถดบ มการคดสรรอยางด มกระบวนการดาเนนงาน กระบวนการผลต(Process)

ท�ด และมผลผลต (Output)

ท�ดการมประสทธภาพจงตองพจารณากระบวนการดาเนนงานวา ประหยด รวดเรว

มคณภาพของงานซ�งเปนกระบวนการดาเนนงานท�งหมด

ประสทธผล (Effective )

1.หมายถงผลสาเรจของงานท�เปนไปตามความมงหวง (Purpose) ท�กาหนดไวใน

วตถประสงค (Objective) หรอเปาหมาย (Goal) และเปาหมายเฉพาะ (Target)

ไดแก

2. เปาหมายเชงปรมาณ จะกาหนดชนดประเภทและจานวนของผลผลต สดทาย

15



ตองการท�ไดรบเม�อการดาเนนงานเสรจส�นลง

3. เปาหมายเชงคณภาพ จะแสดงถงคณคาของผลผลตท�ไดรบจากการดาเนนงาน

น�น ๆ

4. มงเนนท�จดส�นสดของกจกรรมหรอการดาเนนงานวาไดผลตามท�ต�งไว

หรอไม

5. มตวช�วด (Indicator) ท�ชดเจน

สรป กลาวไดวาการทางานท�ประสบผลสาเรจ จะตอง มประสทธผลและม

ประสทธภาพดวย

“ลกคา... คอบคคลท�สาคญท�สดท�มาเยอนเราในสถานท�น- เขามไดมาพ�งเรา เราตางหาก ท�จาเปนตองพ�งเขา

เขามไดมาขดจงหวะการทางานของเรา หากแตการรบใชเขา คอวตถประสงคของงานของเรา เขามไดเปนบคคลภายนอก เขาเปนสวนหน�งของ

ธรกจน-ทเดยว ในการรบใชเขา เรามไดชวยเหลออะไรเขาเลย เขาตางหากท�เปนฝาย ชวยเหลอเราโดยใหโอกาสแกเราในการรบใชเขา...”

16



บทท� 1

กจกรรม 5 ส.

กจกรรม 5 ส.เปนพ�นฐานท�สาคญ ท�ทางหวหนางานและพนกงานจะตองให

ความสาคญในการท�จะเรยนร แลวนาไปประยกตใชใหเกดการเปล�ยนแปลงท�เปน

รปธรรม

ภาพท� 1 การกาหนดขอบเขตพ�นท�ปฏบตงานของโรงงานAKITA (East Japan

Railway)

17



5 ส. คอ กระบวนการในการจดสถานท�ทางานใหเปนระเบยบเรยบรอยโดยมงเนน

ท�จะกอใหเกดประสทธภาพของการทางานและจตสานกในการปรบปรง

สภาพแวดลอมท�ดของผปฏบตงาน

5 ส. คายอซ�งแปลมาจาก 5S ซ�งเปนอกษรตวแรกของคาในภาษาญ�ปน 5 คา คอ

1.SEIRI (เซร) = สะสาง

2.SEITON (เซตง) = สะดวก

3.SEISO (เซโซ) = สะอาด

4.SEIKETSU (เซเคทซ) = สขลกษณะ

5.SHITSUKE(ซทซเคะ) = สรางนสย

1.สะสาง

คอ การแยกของท�จาเปนออกจากของท�ไมจาเปนและขจดของท� ไม จาเปนออกไป

มของท�ไมจาเปนปะปนอยในต ช�น และบรเวณท�ทางานหรอไม

ท�ทางานคบแคบหาของไมเจอ เสยเวลาคนหาหรอไม

มวสดอปกรณมากเกนความจาเปนหรอไม

เกดความสญเปลาหรอไม

ตองม�นใจวาในสถานท�ทางานมเฉพาะของท�จาเปนใชงานเทาน#น

:Only necessary things remain at the workplace

18



ภาพท� 2 การกาหนดขอบเขตพ�นท�ปฏบตงานของโรงงานAKITA (East Japan

Railway)

ภาพท� 3 สภาพพ�นท�การปฏบตงานภายในโรงงานการรถไฟฯ

19



2.สะดวก

คอ การจดวางหรอจดส�งของตางๆในสถานท�ทางานอยางเปนระบบ เพ�อความ

สะดวก ปลอดภยและคงไวซ�งคณภาพ ประสทธภาพในการทางาน

- มการกาหนดทางเดน และกาหนดท�วางชดเจนหรอไม

- มการจดแยกประเภทเคร�องมอ อปกรณตางๆโดยคานงถงความรวดเรว

ปลอดภย

และคงไวซ�งคณภาพหรอไม

- ท�ช�นวางมปายบอก ท�ของมปายตด และมตารางแสดงตาแหนงการจดวาง

ส�งของ

หรอไม

- มอบตเหตเกดข�นในสถานท�ทางานบอยหรอไม

มท�สาหรบของทกส�ง และของทกส�งตองอยในท�ของมน

: A place for everything .Everything in its place.

20



ภาพท� 4 การไรซ�งระเบยบการท�งขยะเกล�อนกราด

3.สะอาด

คอ การทาความสะอาด(ปด กวาด เชด ถ) เคร�องจกร เคร�องมอ อปกรณ และ

สถานท�ทางาน

- เคร�องจกร คอมพวเตอร อปกรณตางๆ มฝ น สนม คราบน� ามนหรอไม

- มการทาความสะอาดเคร�องจกร อปกรณ กอนและหลงใชงานทกคร� งหรอไม

- มการมอบหมายใหพนกงานแตละคน รบผดชอบทาความสะอาดเคร�องจกร

อปกรณหรอไม

- สถานท�ทางานโดยรวมปราศจากฝ นและหยากไยหรอไม

- มการทาความสะอาดคร� งใหญประจาปหรอไม

การทาความสะอาดคอการตรวจสอบ:Cleaning is inspection

21



ภาพท� 5 สภาพการทางานขาดการวางแผนและระเบยบการจดวาง

4.สขลกษณะหรอสรางมาตรฐาน

คอ การรกษามาตรฐานการปฏบต 3 ส.แรกท�ดไว คนหาสาเหต ตางๆเพ�อ

ยกระดบมาตรฐานใหสงข�น

- ขจดสาเหตของฝ นละออง และมลภาวะตางๆไดหรอไม

- ปาย สญลกษณตางๆมขนาด และอยในระดบท�เหมาะสมกบสายตาหรอไม

- มการกาหนดแนวทางและวธการปฏบตเพ�อรกษามาตรฐานความเปนระเบยบ

เรยบรอยในสถานท�ทางานหรอไม

- จดสถานท�ทางานเพ�อใหเกดสภาพแวดลอมท�ด สดช�น นาทางานหรอไม

รกษามาตรฐานและปรบปรงใหดข#น

Maintain present standards and aim at improvement

22



ภาพท� 6 พ�นท�ปฏบตงานของโรงงานAKITA (East Japan Railway)

5.สรางนสย

คอ การปฏบตตามระเบยบกฎเกณฑของหนวยงานอยางสม�าเสมอ จนกลายเปน

การกระทาท�เกดข�นเองโดยอตโนมต หรอ โดยธรรมชาต

- ฝกอบรมใหความร สรางความเขาใจ และปลกฝงทศนคตท�ดในการกษาความ

สะอาด

ความเปนระเบยบเรยบรอยของสถานท�ทางาน

- ทกคนปฏบตตามกฎเกณฑและระเบยบของหนวยงาน

- ผบงคบบญชาทกระดบตองเปนแบบอยางท�ด

สรางทศนคตท�ดในการทางาน:Positive work attitude

23



บทท� 2

พIนฐานการซอมบารงรกษา

การซอมบารงรกษาแรกเร�มทเดยวคอการบารงรกษาตามอาการหรอการ

บารงรกษาเม�อขดของ เม�อเคร�องจกรมอาการเสยเชนไรกซอมบารงไปตามอาการ

น�น เพ�อใหสามาถนากลบมาใชการไดอกเชน มอเตอรชารด กเปล�ยนมอเตอร

สายพานขาดกเปล�ยนสายพาน แมวาจะใช ไปขาดไปกไมไดมการวเคราะหความ

ชารด ไมมการจดกจกรรมการซอมบารงรกษาใดๆท�งส�นเพราะถอวา การหยดเดน

เคร�องจกรถอวาเปน การสญเสยการทากจกรรมประจาวนของเคร�องจกร

ภาพท� 1 การซอมบารงช�นสวนเคร�องจกร

การซอมบารงรกษาดงกลาวไมสามารถนามาใชกบเคร�องจกรไดทกๆ

เคร�องเพราะ น�นหมายถง ความเสยหายท�เกดข�นจากการชารดกะทนหน เชน รถ

จกรดเซล ท�ว�งระหวางทาขบวน เม�อเกดการชารดระหวางทางท�เปล�ยว แลวไม

สามารถแกไขได ตองรอนารถมาเปล�ยน แสดงวาการซอมบารงเม�อเกดเหตขดของ

24



ใชไมไดกบเคร�องจกรบางชนด เพราะอาจสงผลกระทบอยางใหญหลวง ด�งเชนท�

กลาวมาก โดยเฉพาะงานบรการท�เก�ยวของกบมนษย เพราะอาจไดรบเสยงรองเรยน

ความไมสะดวกสบายตอการเดนทาง นอกจากน�นแลวความนาเช�อถอตอตว

เคร�องจกรยอมลดลงไปดวย

การบารงรกษาท�กลาวมาน�นถอวาเปนยคแรกๆ ของการพฒนางาน

กจกรรมซอมบารงรกษาเพราะหลงจากน�นกจกรรมงานซอมบารงรกษากไดพฒนา

มาเร�อยตามการพฒนางานดานอตสาหกรรมของโลก มการพฒนากจกรรมการซอม

บารงรกษา เพ�อปองกนความชารด มการกาหนดแผนงานเพ�อหยดเคร�องจกรซอม

บารงรกษากอนความชารด ไมตองรอใหเคร�องจกรเกดความชารดเสยหาย แตกยง

ประสบกบปญหาอกเก�ยวกบตวเคร�องจกร ท�ไมสะดวกตองานซอมบารง ตองการ

แกไขและบารงรกษาอยบอย รวมถงเปนการยากลาบากและโอกาสผดพลาดมสง

ตอมาจงตองมการแกไขปรบปรง เพ�อใหซอมบารงไดงายข�นอก แตกตองเสยเวลา

จงมการพฒนามาเปนการปองกนการบารงรกษา จนถงการพยากรณงานซอม

บารงรกษา ซ�งเราสามารถแบงววฒนาการงานซอมบารงรกษาออกไดดงน� :-

1) การบารงรกษาเม�อขดของ(Breakdown Maintenance :BM)

2) การบารงรกษาเชงปองกน(Preventive Maintenance :PM)

3) การบารงรกษาเชงแกไขปรบปรง(Corrective Maintenance : CM)

4) การปองกนการบารงรกษา (Maintenance Prevention : MP)

5) การบารงรกษาทวผล ( Productive Maintenance : PM)

25



ภาพท� 2 สาเหตของการชารดแบบ Breakdown

ภาพท� 3 ประเภทของงานบารงรกษา

26



ความลมเหลวตอการซอมบารงรกษาแบบดIงเดม

1. ปญหาของการซอมบารงรกษาแบบด�งเดมคอการท�ไมไดใหผใชเคร�อง

จกรเขามามสวนรวมของการกาหนดการซอมบารงรกษาหรอมสวนรวม

ในการซอมบารงข�นพ�นฐาน ผใชงานไมรจก เคร�องจกรดพอ หรอถา

เปนรถจกรหรอลอเล�อน ผใชกคอพนกงานรถจกร ท�มหนาใชเพยงเดยว

โดยขาดทกษะการดแลหรอการแกไขความชารดในเหตการณเฉพาะหนา

หรอแมกระท�งการท�จะแจงใหชางใหผตรวจสอบรบรถงอาการความชารด

ของเคร�องจกรหรออปกรณท�ใชงาน

2. นอกจากน�นแลวระบบการซอมบารงแบบเดมบางหนวยงานยงไมไดมการ

จดเกบขอมลการซอมบารงในแตละวาระ หรอมการเกบขอมลจรงแตไม

สามารถนามาใชงานไดเม�อตองการ

3. การซอมบารงท�ไมมการวางแผนงานชดเจนหรอไมมการซอมบารงตาม

แผนงาน จนทาใหไมเกดการซอมบารงรกษาแบบปองกน รวมถงยงไมม

การตรวจสอบตดตามอยางเปนระบบ

ถาเปรยบเทยบการซอมบารงรกษาตางๆแลว มคาถามวาฝายการชางกล

การรถไฟ ฯมระบบหรอการวางแผนงานในการซอมบารงรกษาลอเล�อนอยในระดบ

ไหนฝายการชางกล การรถไฟ ฯมการวางแผนงานเร�องระบบการทาวาระรถจกร

ลอเล�อน ท�เรยกวา Preventive Maintenance :PM มการกาหนดแบบแผน และ

แผนงานตามแตละชนดรถและชนดลอเล�อนท�ใชการ รวมถงการนาเอา บารงรกษา

27



เชงแกไขปรบปรง(Corrective Maintenance : CM) มาแกไขความชารดและ

ปรบปรงปญหาตางๆท�เกดในกระบวนการตางๆอกดวย

ตวอยางการกาหนดแผนงานการซอมบารงลอเล�อนของ East Japan railway

ภาพท� 4 การกาหนดแผนงานซอมบารงของรถไฟประเทศญ�ปน

East Japan Railway กาหนดแผนงาน ในลกษณะการบารงรกษาเชงปองกนหรอ

Preventive Maintenance

28



ทาไมตองทา TPM

ทาไมเคร�องจกรยงคงเสยอยประจาและใชเวลามากในการแกไข

คาตอบท�ไดโดยท�วไปมกจะไดคาตอบทานองวาไมชวยกนดแลรกษา ไมมอะไหล

ไมมเวลาในการตรวจซอมทาวาระ เน�องจากตองนารถจกรไปใชงาน อะไหลไมม

คณภาพ ขาดแคลนแรงงาน เปนตน การจดองคการในการบารงรกษา การทางาน

ของฝายตางๆไมประสานกน ไมมการวดผล และไมมการวางแผนการบารงรกษา

ขาดฐานขอมลท�ด

การจดองคการในการบารงรกษาแบบด�งเดมท�ผาน เปนการจดองคการ

ในการบารงรกษาท�ข�นอยกบฝายซอมบารงเพยงฝายเดยว ทาใหเกดปญหาอยเปน

ประจาวา พนกงานไมชวยกนดแลรกษาเคร�องจกร ดงน�นการจดองคการในการ

บารงรกษาท�ด ควรใหเกดการประสานงานท�ดระหวางฝายซอมบารงในฐานะผดแล

เคร�องจกรกบฝายผใชเคร�องจกร โดยมฝายตางๆใหการสนบสนนไมวาฝายบรหาร

ฝายจดซ�อ ฝายควบคมคณภาพ ฝายวจยและพฒนา TPM จงเปนระบบการ

บารงรกษาท�ใหทกฝายท�เก�ยวของมเปาหมายรวมกน

29



ภาพท� 5 การสรางระบบทมงานยอยทมความชานาญงานหลากหลายและเฉพาะดาน

คาตอบ ทาไมตองทา TPM กคอ เพ�อพฒนาเคร�องจกรอปกรณ พฒนาคน

และพฒนาองคการ การทาใหประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกรสงสดดวยการ

เสรมสรางความสมพนธระหวางพนกงานกบเคร�องจกร เปรยบเสมอนหน�งวา

ตนเองเปนเจาของเคร�องจกร คอ เปาหมายของ TPM และการพฒนาคนใหรจกร

ทางานเปนทม กคอ การกาวเดนไปสจดหมายของ TPM

ขIนตอนการเรยนร TPM

ถอวาเราเปนหนวยงานเกา ในท�น�หมายถง มสภาพพ�นท�โรงซอมท�เกา

พนกงานมประเพณ วฒนธรรมในการทางานท�ถอปฏบตกนมาเปนแบบเครอญาต

ยงขาดในการจดวางระบบท�ด ดงน�นในการท�ดาเนนการเรยนรจดทา TPM จะตอง

เร�มท� “คน”กอน

30



การสรางทมงานการพฒนาทมสความเปนเลศ

การทางานเปนทม(TEAM WORKING)

การรวมตวของบคคลในองคการต�งแต 2 คนข�นไป มารวมกนคด…..รวมใจ…….

และรวมมอทางานและมปฏสมพนธตอกนตอเปาหมายเดยวกนดวยความเตมใจ

โดยมสมพนธภาพท�ดตอกน เพ�อชวยกนทางานใหบรรลเปาหมายอยางม

ประสทธภาพและเกดประสทธผล โดยมความพอใจในการทางานรวมกน

แนวคดการทางานเปนทมสความเปนเลศ

คดรวมกนเปนทม

มใจรวมเปนหน�งเดยวกน

ทารวมกนเปนทม

31



ความสาคญของการทางานเปนทม

งานบางอยางไมสามารถทาสาเรจเพยงคนเดยวองคการอาจมงานเรงดวนท�

ตองการระดมพนกงาน เพ�อปฏบตงานใหเสรจทนเวลาท�กาหนด และมคณภาพงาน

บางอยางตองอาศยความรความสามารถ และความเช�ยวชาญจากหลายฝาย

ภาพท� 6 การสรางบรรยากาศของการทางานเปนทม

ภาพจากหองประชมพนกงานโรงงาน AKITA East Japan Railway

งานบางอยางเปนงานท�มหลายหนวยงานรบผดชอบ ตองการความรวมมอ

อยางจรงจงจากทกฝายท�เก�ยวของ เปนงานท�ตองการความคดรเร�มสรางสรรค เพ�อ

แสวงหาแนวทาง วธการ และเปาหมายใหม องคการตองการสรางบรรยากาศของ

ความสามคคใหเกดข�น

32



ประโยชนของการทางานรวมกน

เพ�อพฒนาศกยภาพของทมงานและองคการเพ�อตอบสนองความตองการ

ของทมและองคการ เพ�อปองกนความเส�ยงเพ�อการแกไขปญหา เพ�อสรางเสรม

ความสขในการทางาน

ภาพท� 7 การสรางบรรยากาศของการทางานเปนทม

ภาพจากหองประชมพนกงานโรงงาน AKITA East Japan Railway

33



องคประกอบในการทางานรวมกน

1. มเปาหมายรวมกน

2.เปดใจยอมรบความเปนทมงานเดยวกน

3. ใหเกยรตกน

4.รวมมอ และเตมใจทางานรวมกน

5.มความเขาใจซ�งกนและกน

6.เปดโอกาสใหทกคนแสดงความคดเหน

7.แบงงานและหนาท�ตามความเหมาะสม

8. ทกคนในทมมความรบผดชอบ

ภาพท� 8 แสดงถงการทางานเปนระบบทม

34



เปาหมายการสรางทมงาน

1.เพ�อแตละบคคล

2.เพ�อความสาเรจตามเปาหมายของทมงาน

3.เพ�อความเจรญกาวหนาขององคการ

การบรรลเปาหมายของทมงานดวย…..3 P

PURPOSE : มวตถประสงคท�ชดเจน

PRIORITY : มการจดลาดบความสาคญในการทางาน

PERFORMANCE : มงสผลในการปฏบตงาน

การพฒนาคณคาของตนเองเพ�อการพฒนาทมงาน

ตระหนกในคณคาของตนเอง ตระหนกในคณคาของผอ�น ทาคณคาใหแก

ผอ�นและทาใหผอ�นมคณคา

ภาพท� 9 การทางานเปนทมโรงงานKoriyama East Japan Railway

35



หลกการทางานรวมกนเปนทมในยคใหม

ความไววางใจตอกน (Trust)

เขาใจเหนใจกน (Empathy)

ความเหนรวมกน (Agreement)

ตระหนกในผลประโยชนรวมกน(Mutual Benefit)

เตมใจทางานรวมกน(Willingness)

ใหโอกาสกบทกคนในทม(Opportunity)

ยอมรบซ�งกนและกน(Recognition)

แลกเปล�ยนเรยนรและประสบการณในการทางานรวมกน(Knowledge

Transfer)ขIนตอนการทางานเปนทม

ข�นตอนท� 1 : การจดระบบการปฏบตงาน

ข�นตอนท� 2 : วางแผนการปฏบตงานอยางเปนระบบ

ข�นตอนท� 3 : การลงมอปฏบตงานรวมกน

ข�นตอนท� 4: การประเมนผลการปฏบตงาน

ข�นตอนท� 5: การปรบปรงและพฒนาคณภาพ

ทกษะท�สาคญในการทางานเปนทม(Team working Skill)

1.การสรางมนษยสมพนธ เพ�อการทางานรวมกนเปนทม

2.การส�อสาร เพ�อสรางสรรคการทางานเปนทมท�มประสทธภาพ

3.การประสานงาน เพ�อสรางสรรคการทางานเปนทมท�มประสทธภาพ

36



1.การสรางมนษยสมพนธ เพ�อการทางานรวมกนเปนทม

มการเปดใจ – รบฟง

ไววางใจตอกน

เช�อม�นในความสามารถของทม

เอาใจใสตอกน

บรรยากาศเปนกนเอง อบอนและชวยเหลอกน

ทกคนมบทบาทและสวนรวมในกจกรรม

มการส�อความเพ�อสรางความเขาใจท�สรางสรรค

เคารพนบถอซ�งกนและกน

คดในแงด มองในมมบวก

ใหความปรารถนาดตอกน

ภาพท� 10 การสรางบรรยากาศการทางานท�อบอน

37



2.ทกษะการส�อสาร เพ�อสรางสรรคการทางานเปนทมท�มประสทธภาพ

มความเขาใจในสารท�ถกตอง-ชดเจน

เปดโอกาสใหผรบสารมการตอบสนอง

มการรบฟงอยางต�งใจ สนใจ และจบใจความได

มสต และใชเหตผลในการตอบโตขอมลตอกน

ขาวสารตรงไปตรงมา ไมแตงแตมทางลบ

ใชการส�อสารสองทาง

ใชภาษาท�เหมาะสม

ภาพท� 11 การหม�นสรางทกษะการส�อสารภายในองคกรเพ�อพฒนาตนเองเสมอ

3.ทกษะการประสาน เพ�อสรางการทางานเปนทมท�มประสทธภาพ

ทกคนใหความสาคญตอเปาหมายของทม

คานงถงความตองการของผขอรบการประสาน

มการตดตอส�อสารท�ดระหวางผประสานงาน

38



มความเขาใจชดเจนในเร�องท�ประสานงาน

มกฎ ระเบยบ หรอขอตกลงกาหนดไวอยางชดเจน

มการวางแผนในการประสานงานรวมกน

ใหเกยรต ยอมรบ และความรวมมอรวมใจกน

มความรบผดชอบในงานท�ประสาน

4. แนวทางการทางานรวมกนเปนทมอยางมประสทธภาพและมความสข

(Efficiency Team Working)

1.รกในงานท�ทา และทมงานท�สงกดและทาใหเตมท�ในงานท�รบผดชอบ

2.ใหเกยรตซ�งกนและกน

3.ทาคดเปน-ฟงเปน-พดเปน

4.ยอบรบและเผชญกบความเปนจรงไดอยางมความสข

5.มองโลกอยางเปนเหตเปนผล

6.มการวางแผนในการทางาน

7.ใหความสาคญกบการบรหารเวลา

8.สรางสมพนธภาพท�ดตอกน

9.ซ�อสตยและรกษาจรรยาบรรณ

10.พฒนาตนเองอยางสม�าเสมอ

“ถาเราจะเอาแตชนะ มนกตองแพ แตถาเราปรองดองกน มแตชนะ…..ไมมแพ”

(พระบรมราโชวาท:พระบาทสมเดจพระเจาอยหว)

39



บทท� 3

การบารงรกษาแบบทวผลท�ทกคนมสวนรวม (Total productive Maintenance)

จากการท�อตสาหกรรมในปจจบนตองอาศยเคร�องจกรเปนปจจยหลกใน

การผลต ซ�งหากเคร�องจกรเกดการขดของเดนไมเตมสมรรถนะ หรอหยดเสยหาย

เหนอการคาดการณยอมสงผลกระทบตอการสงมอบท�ลาชาและคณภาพของ

ผลตภณฑท�ต �าลง อกท�งยงสงผลกระทบตอขวญและกาลงใจของพนกงานอน

เน�องมาจากการควบคมเคร�องจกรท�ไมปลอดภย ดงน�นจงมความจาเปนตองทาการ

ปองกนเพ�อไมใหเคร�องจกรขดของชารด (Breakdown) หรอหยดโดยไมมการ

คาดการณมากอนจาเปนตองมระบบการซอมบารงรกษาเชงปองกนเพ�อให

เคร�องจกรสามารถเดนไดอยางสะดวกไมสงผลกระทบกบงานสามารถใชงาน

เคร�องจกรไดอยางเตมท�มประสทธภาพอยางตอเน�อง

TPM เปนการสรางวฒนธรรมองคกรวาทกคนมหนาท�ทาใหเคร�องจกร

เดนไดตลอด เพราะมนคอสายพานลาเลยงเงนเขาสองคกร

ทกคนหยด เคร�องจกรทางาน ไดเงน

ทกคนทางาน เคร�องจกรหยด ไมไดเงน

คงไมไดตางจากรถจกรหรอระบบลอเล�อนทกชนดเม�อไหรท�มการเคล�อน

ตว ลอหมนกจะนารายไดมาสการรถไฟฯ หากรถจกรลอเล�อนหยดแตทกคนยง

ทางานกนอยปกต องคกรกไมมรายได กจะเปนส�งเปลาประโยชนสาหรบภารกจ

หลกของการรถไฟท� ทางานแตไมสามารถหารายไดเขาสการรถไฟได

40



TPM คอการพฒนาคน สการพฒนาเคร�อง

เปาหมายสงสดของงานซอมบารงรกษาเคร�องจกรหรอระบบลอเล�อน คอ

การม Availability ท�ด มเปอรเซนตการใชงานท�สงและ มReliability ท�ดสรางความ

พงพอใจตอผใชบรการรถจกรลอเล�อน หรอการมประสทธภาพท�ดตอการดแล

เคร�องจกรประจาท� เคร�องจกรไมมความชารดสามารถใชงานไดอยางตอเน�องไม

ชารดระหวางปฏบตงาน และยงรวมไปถงประสทธผล ของผลงานอกดวย

การท�ทกคนจะเรยนรเพ�อสรางประสทธภาพ ส�งแวดลอมและบรรยากาศ

ภายในองคกรท�เปนมตร ยอมรบและยนดตอการเปล�ยนแปลง จงตองมการทางาน

เปนทม มการแลกเปล�ยนขอมลซ�งกนและกน มการแกปญหาแบบขามสายงาน

(Cross functional problem solving) รวมถงการแกไขปญหาแบบเปนทม

ภาพท� 1 การประชมเตรยมแผนงานในแตละวนของพนกงานรถไฟ โรงงาน

AKITA East Japan Railway

41



การท�จะแกปญหาไดทกคนตองทางานกนเปนทมแกปญหาเปนทม(team-

based problem solving) รวมถงทกคนในทมตองพดภาษาเดยวกน และรบรปญหา

และการวดผลงานท�ตองไมขดกน

การจดการกระบวนการขององคการท�ด จะตองพรอมท�จะรบมอกบ

สถานการณท�เปล�ยนแปลงอยางรวดเรว ไมวาจะเปนเร�องความตองการของลกคา

เชนในปจจบน สภาวะการแขงขนการขนสงสนคาทางคอนเทรนเนอรท�ทวความ

รนแรง ตนทนคาขนสงท�สงจากคาพลงงานเช�อเพลง รวมถงการผลตท�ปรบตว

สงข�น ส�งตางๆ เหลาน�ไมสามารถหลกเล�ยงได แตส�งท�ผบรหารองคการกระทาไดก

คอ ตองทาความเขาใจ วเคราะห และหาทางรบมอดวยการปรบองคการใหม

ความสามารถรองรบปญหาดงกลาว ทาอยางไรใหองคกรกาวใหทนกบส�งตางๆท�

เกดการเปล�ยนแปลง

ภาพท� 2 เทคโนโลยท�พฒนากาวไปขางการพฒนาองคกรตองกาวใหทน

42



การบารงรกษาทวผลแบบทกคนมสวนรวม หรอ TPM มหลกการสาคญ

คอการใหทกคนในองคกรเขามามสวนรวมในการบารงรกษาตามหนาท�ของตนเอง

ท�มการวางไวอยางเปนระบบ และเปนขIนเปนตอนในลกษณะของกจกรรมกลมยอย

โดยมเปาหมายอยท�การพฒนาเคร�องจกรอปกรณ พฒนาบคลากร และสดทายคอ

การพฒนาองคกร แตอยางไรกตาม เม�อนาไปปฏบตอยางเปนทางการ จะพบวาแค

ความรความเขาใจในหลกการอยางเดยวไมเพยงพอ ยงตองมการเรยนรเพ�มเตมใน

เชงเทคนคและการประยกตใช รวมถงการปรบและดดแปลงใหเขากบกจกรรมท�

องคกรไดทาอยกอนหนา

ภาพท� 3 การกาหนดแผนงานของการทาวาระรถจกร-ลอเล�อน

43



งานซอมบารงรถจกร,รถดเซลราง,รถโดยสาร ไดกาวหนาพฒนาข�นมาก

จากการพฒนาเทคโนโลยของเคร�องมอเคร�องจกรท�ใชในงานซอมบารง ความ

คาดหวงของผใชรถยอมเปนส�งท�หลกเล�ยงไมไดสาหรบงานซอมบารง การ

พฒนาและเพ�มประสทธภาพงานซอมตองมการปรบปรงงานอยางตอเน�อง ในทาง

เทคนคแลวตองมการวางแผนงานเพ�อมงสเปาหมาย ของการงานไดอยางสมฤทธผล

การพฒนาบคลากรดานบารงรกษาซอมบารงยอมมความจาเปนใน

ปจจบนมการรวมเอาการบารงรกษาแบบตางๆ เขาไวดวยกน ไดแก การ

บารงรกษาเม�อขดของ การบารงรกษาเชงปองกน การบารงรกษาแบบทวผล และ

การปองกนการบารงรกษา ท�งน� เพ�อใหเกดผลมากข�นในการเตรยมความพรอม

สาหรบงานซอมบารงใหเกดประสทธภาพและประสทธผล พรอมท�งไดมการ

พฒนาองคความรในฝายการชางกลตอไปไดในอนาคต

ประเดนสาคญเร�องการบารงรกษาและการเพ�มผลตภาพประสทธผลเปน

ปจจยสาคญตอการพฒนาศกยภาพในสภาวะแหงการแขงขน ดงน�นผท�ดาเนนงาน

ดานการบารงรกษา จะตองพฒนาและปรบปรงกจกรรมการดาเนนงานซอมอยาง

ตอเน�อง

ความพงพอใจของลกคาในการแขงขนระดบโลก

Changing

Culture

productivity

Quality

Morale

Safety

Delivery

Cost

44



โดยท�วไปองคกรทกองคกรจะมงเนนการดแลรกษาใหเคร�องจกรมสภาพ

พรอมใชงาน(Availability) และยดอายการใชงาน ไมใหเส�อมสภาพกอนชวงเวลาท�

กาหนด โดยกจกรรมเหลาน� มงเนนใหผปฏบตงานประจาเคร�องจกร และผเก�ยวของ

ชวยกนบารงดแลรกษา แทนบทบาทเดมท� ผานมาท�มงใหผมหนาท�คอฝายซอม

บารงเทาน�น จนกระท�งเคร�องจกรเกดการขดของจนหยดการใชงาน(Breakdown)

แนวคดการบารงรกษาไดถกพฒนาในญ�ปนชวง ทศวรรษท� 1980 และ

แพรหลายไปยงอเมรกาในชวงเวลาตอมา เรยกวา การบารงรกษาแบบทวผลท�ทก

คนมสวนรวม(Total productive maintenance) หรอ TPM ซ�งตาม นยาม ของ

Seiichi Nakajima (1988) ท�กลาววา TPM เปนแนวทางนวตกรรม (Innovative

approach) โดยมงความมประสทธผลการบารงรกษาดวยตนเอง(Autonomous

maintenance) ในกจกรรมประจาวน เชนการทาความสะอาดเคร�องจกร การ

ตรวจเชคกอนการเดนเคร�อง ดงน-นTPM จงไมใชเปนเพยงแคนโยบายการ

บารงรกษา (Maintenance Policy) แตยงรวมถง วฒนธรรม ปรชญา และทศนคต ตอ

กจกรรมการบารงรกษาเคร�องจกร โดยมเปาหมายของกจกรรมท�ชดเจน

45



เปาหมายของการทา TPM

1. การพฒนาเคร�องจกรอปกรณ การพฒนาเคร�องจกรอปกรณ กคอ การระดมใหทกคนมสวนรวมเพ�อกอใหเกด

o ประสทธผลสงสดของเคร�องจกรอปกรณ (Equipment Effectiveness)

o ความไววางใจไดในตวเคร�องจกร (Reliability) o คณภาพของช�นงาน (Product Quality) o การเพ�มผลผลตของเคร�องจกร (Machine Productivity) o ความสามารถในการใชเคร�องจกรใหไดตลอดอายการใชงาน

(Total Service Life) 2. การพฒนาคน

การพฒนาคน คอ การใหฝายตางๆ สามารถรบผดชอบงานของตนเองใน TPM ได ดงตอไปน�

o ผใชเคร�องสามารถบารงรกษาเคร�องจกรดวยตนเอง (Autonomous Maintenance) หรอสามารถชวยกนดแลบารงรกษาเคร�องจกรข�นพ�นฐานได

o ฝายผลตสามารถลดความสญเสยท�เกดจากเคร�องจกรได (Individual Machine Improvement)

o ฝายซอมบารงสามารถบารงรกษาเคร�องจกรตามแผนได (Planned Maintenance)

46



o ฝายออกแบบวจยและพฒนา มการออกแบบ วจย และพฒนาส�งตางๆ โดยคานงถงการบารงรกษาต�งแตแรก (Initial Phase

Management) o ทกคนสามารถทางานรวมกนไดอยางมประสทธภาพในลกษณะ

ของกจกรรมกลมยอย (Small Group Activity) 3. การพฒนาองคกร

จากการพฒนาเคร�องจกรอปกรณและการพฒนาคนดงกลาว ทาใหเกดการพฒนาองคการในรปของ

o การปรบปรงการเพ�มผลผลต (Productivity Improvement) o การปรบปรงคณภาพ (Quality Improvement) o การลดตนทน (Cost Reduction) o การสงมอบท�ตรงเวลา (Delivery) o ความปลอดภย (Safety) o ขวญกาลงใจของพนกงาน (Morale) o การรกษาส�งแวดลอม (Environment)

นอกจากน� TPM ยงสามารถวดผลไดอยางเปนรปธรรม ในรปของการลด

ของเสย การลดเวลาหยดของเคร�องจกร(Downtime) รวมท�งผลลพธท�เปน

นามธรรม(Intangible) ในรปของขวญและกาลงใจ ความปลอดภยในการทางาน

การทางานเปนทม และการพฒนาทกษะของผปฏบตงาน ซ�งสงผลตอการยกระดบ

ขบวนการงานซอมบารงและขบวนการผลต

47



ภาพท� 4 TPM คอการท�ทกคนมสวนรวม (วน Big cleaning day)

ปรชญาและโครงสรางTPM 5 ขอ

1.ประสทธภาพการผลต(หรองานซอมบารง)ตองมากอน

Zero Accident, Zero Defect, Zero Breakdown

2.การปองกนดกวาแกไข

Reactive VS Proactive

3.ทกคนมสวนรวมมสวนไดสวนเสย

Autonomous activities , Small group activities

4.ผบรหารลงมอทา

focused improvement

5.การเปล�ยนแปลงสมผสไดท�หนางาน

Shop-floor oriented, visual management/control

48



ววฒนาการของ TPM

อดต การบารงรกษาหลงเหตขดของ Breakdown Maintenance

1950 การบารงรกษาเชงปองกน Preventive Maintenance

1957 การบารงรกษาเชงปรบปรง Corrective Maintenance

1960 การปองกนการบารงรกษา Maintenance Prevention

การบารงรกษาทวผล Productive Maintenance (USA) � Plant Maintenance

(PM) in Japan

1971 JAPAN byJIPM & Nippon Denso1971 JAPAN by JIPM & Nippon

Denso = โดยรวมน�นหลกของ TPM น�นจะใหพนกงานทกคนมสวนรวมผานทาง

กจกรรมกลมยอย มจดมงหมายเพ�อปรบปรงประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกร

ใหไดสงสด พฒนาความรและทกษะของพนกงาน และปรบปรงผลการ

ดาเนนงานของกจการ

T Total - Effectiveness

- System

- Participation

P Productive

M Maintenance including management

TPM = การบารงรกษาทวผล + การบารงรกษาดวยตนเองผานกจกรรมกลมยอย

49



ประวตความเปนมาของTPM

TPM ถอกาเนดข�นในประเทศญ�ปน บรษทแรกท�เร�มนา TPM เขามาใชคอ

บรษท นปปอน เดนโซ จากด และไดรบรางวล PM Excellence Award ในป 1971

ต�งแตน�นมารางวล TPM จะใหกบเฉพาะบรษทท� implement TPM เทาน�น (แตเดม

จะใหรางวลกบบรษทท� implement PM-USA Style กได) นปปอน เดนโซไดนา

TPM มาเปน Necessary Element ของการพฒนา Toyota Production System ซ�งแต

เดมไดมการนา Total Quality Control (TQC), Just in Time (JIT), and Total

Employee Involvement (TEI) มารวมเขาดวยกนเทาน�น

จวบจนกระท�งในป 1988 หนงสอ TPM ภาคภาษาองกฤษไดจดพมพ

เผยแพรซ�งเขยนโดยคณ Seiichi Nakajima (บดาแหง TPM) ทาใหโลกตะวนตกได

เร�มรจกและเขาใจ TPM

ตอมาในไมชา TPM ไมใชเปนส�งสาคญในความสาเรจของสมรรถนะของ

เคร�องจกรท�เปนเลศในระดบโลกเทาน�น (world class equipment performance) แต

เปนวถทางใหมในการยกระดบสมรรถนะโดยรวมขององคกร (overall company

performance)

“Total productive maintenance (TPM) has been a very important tool for

equipment intensive manufacturing sectors”

50



ภาพท� 5 ภายในโรงงานVOITH Turbo Transmission Heidenhiem GmbH

Germany ท�ดาเนนกจกรรม TPM

ลกษณะของ TPM (Japan) แตกตางจาก PM (USA) อยางไร

TPM (Japanese Style) PM (USA Style)

TPM มจดมงหมายท�การปรบปรงประสทธภาพการผลตใหมระดบสงสด (Zero B/D, Zero Production Performance Loss, Zero Defect) โดย

การปรบปรงประสทธภาพการผลต โดยผเช�ยวชาญเปนศนยกลาง ดงน�นจะปรบปรงประสทธภาพการทางานของ

51



การปรบปรงท�วธการผลต การใชและการบารงรกษาเคร�องจกร/อปกรณ

เคร�องจกร/อปกรณโดยการปรบปรงท�การผลตและการบารงรกษาเคร�องจกร จงไมไดมงเนนการปรบปรงท�การใชเคร�องจกรใหมประสทธภาพสงสด

Jishu-Hozen By

Operators, พนกงานผใชเคร�องจกรตองบารงรกษาเคร�องจกรของตนเอง โดยการทาความสะอาด, หลอล�น, ขนแนน, ตรวจสอบ สวนพนกงานซอมบารงจะทาหนาท�ตรวจสอบตามคาบเวลา ซอมแซม/เปล�ยนอะไหล

พนกงานผลตมหนาท�เดนเคร�องจกร สวนการบารงรกษาท�งหมดเปนหนาท�ของพนกงานซอมบารง

ดาเนนการผานกจกรรมกลมยอย (Small Group Activities) – Formal Organization Based โดยมลกษณะซอนกน

ไมมการดาเนนงานกจกรรมกลมยอย

52



ตามลาดบ (Overlapping Small Group Activities) ต�งแตระดบจดการจนถงระดบปฏบตการ

ประเภทของการบารงรกษาท�สนบสนนกจกรรมTPM

• การบารงรกษาเชงปองกน(Preventive maintenance) เปนกจกรรมท�ม

ความสาคญตอการลดคาใชจายในการซอมบารงรกษา โดยมการจดทา

แผนงานตามชวงเวลาเพ�อลดโอกาสของการชารด ทาใหเคร�องจกรม

ความนาเช�อถอ(Reliability)สงข�น ซ�งจะมกจกรรมท�เก�ยวของ เชนการ

หลอล�น การทาสะอาด การตรวจสภาพเคร�องจกร เปนตนดงน�น PM

จงมงเนนในการระบสาเหตของปญหาและดาเนนการแกไขกอนท�จะ

เกดการBreakdown ดงน�นประสทธผลของการดาเนนกจกรรม PM จง

เกดข�นกบความถ�ของกจกรรมการตรวจสอบและดาเนนการแกไข

(Corrective action)

• การบารงรกษาเชงคาดการณ(Predictive Maintenance) คอกจกรรมหน�งท�

ดาเนนควบคกบการบารงรกษาเชงปองกน โดยมการประเมนสภาพการ

ใชงานของอปกรณหรอช�นสวนเคร�องจกรดวยการออกแบบและตดต�ง

อปกรณสาหรบการตรวจจบ (Sensors) เพ�อเกบขอมลและประเมนความ

เส�อมสภาพของเคร�องจกร ในขณะท�ยงเดนเคร�องอย เชนการตรวจจบ

53



ความส�นสะเทอน(Vibration) ความเรว อณหภม เสยง ขอมลท�ไดรบทา

ใหสามารถระบกจกรรมงานบารงรกษาและดาเนนการถอดเปล�ยน

ช�นสวนกอนท�จะมการชารดหรอ Breakdown และยงชวยการวางแผน

งานดานจดการเตรยมพรอมอะไหล

• การบารงรกษาทวผล(Productive maintenance) คอการบารงรกษาท�มการ

ผสมผสานรปแบบการรกษาเชงปองกน การบารงรกษาเชงคาดการณ

และหลกการออกแบบตนทนอายLife cycle costing หรอLCC ซ�ง

คานงถงตนทนการบารงรกษาท�เหมาะสม โดยมงเนนการวเคราะห

ความชารดเสยหาย (Failure analysis) รวมท�งการออกแบบ (Design

modification )และการมงเนนพสจนความจรง ( verification )

บทสรปเปาหมายของTPM

1. มงเนนประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกรสงสดโดยมง

เปาหมายการลดความสญเสยจากเคร�องจกร

2. การดาเนนกจกรรมบารงรกษาทวผล(Productive maintenance)

โดยครอบคลมตลอดอายการใชงานของเคร�องจกร ซ�ง

พนกงานสามารถคนหาความบกพรองไดดวยตวเอง และ

สามารถแกไขปญหาเบ�องตนกอนท�จะเกดความเสยหายมาก

ข�น

3. เกดความรวมมอจากทกฝายงาน ประกอบดวย ฝายออกแบบ

วศวกรรม ผลต บารง รกษา โดยมสมาชกต�งแตระดบผบรหาร

จนถงระดบแรงงานในสายการผลตเขารวมดาเนนกจกรรม

54



4. สนบสนนกจกรรมกลมยอยในรปของกจกรรมบารงรกษาดวย

ตวเองรวมท�งการยกระดบขวญและกาลงใจ

สรป

TPM เปนกจกรรมบารงรกษาท�มงความมประสทธผลของ

เคร�องจกรอยางเหมาะสมท�สด(Optimize equipment effectiveness) ซ�งสง

ผลลพธในรปของการปรบปรงคณภาพ การลดตนทน และความปลอดภย

นอกจากน�ยงพบวาองคกรท�ดาเนนกจกรรม TPM ไดสรางวฒนธรรมการ

ปรบปรงอยางตอเน�องในองคกรซ�งเปนปจจยการเพ�มผลตภาพโดยรวม

ใหกบองคกร โดยสรปเปนขอๆดงตอไปน�

1. TPM คอ ระบบการบารงรกษาท�สงเสรมใหเกดความรวมมอของทกฝาย โดยมความมงม�นวาประสทธภาพโดยรวมของระบบการผลตตองสงสด

2. TPM คอ การทาใหเกดระบบปองกนเพ�อไมใหม ความสญเสย (Losses) เกดข�นกบเคร�องจกรและ ผลตภณฑ ซ�งท�งน�ตองทาใหเกด "อบตเหตเปนศนย" "ของเสยเปนศนย" และ "เคร�องเสยเปนศนย"

3. TPM คอ การใหฝายผลต ฝายพฒนา ฝายบรหาร ฝายบรการ มารวมกนในการพฒนาประสทธภาพโดยรวมของระบบการผลต และซอมบารงรกษา

4. TPM คอ ระบบการบารงรกษาท�อยบนพ�นฐานของการมสวนรวมต�งแตผบรหารระดบสงจนถง ผใชเคร�อง

5. TPM คอ การทาใหความสญเสยเปนศนยโดยผานกจกรรมกลมยอยท�ทกกลมมภาระงานท� คาบเก�ยวกน (Overlapping)

55



บทท� 4

แปดเสาหลกของโครงการ TPM

ปจจบนการบารงรกษาทวผลท�ทกคนมสวนรวม(Total productive

maintenance) หรอ TPM ไดมบทบาทสาคญตอการพฒนาผลตภาพใหกบธรกจซ�ง

เปนแนวทางท�มพฒนาการต�งแตทศวรรษ 1970 และไดมการนามาปฏบตอยาง

แพรหลายในอตสาหกรรม โดยมแนวทางท�สอดคลองกบการบรหารคณภาพ อยาง

TQM ดงเชน

*การใหคาม�นจากผบรหารตอการสนบสนนโครงการ

*การมสวนรวมจากพนกงานทกระดบเพ�อดาเนนการแกปญหา

*การดาเนนโครงการท�งสองจะตองใชระยะเวลาในการเปล�ยนแปลงเพ�อ

ปรบเปล�ยนทศนคตในการทางานของพนกงาน

ตารางเปรยบเทยบความแตกตางระหวาง TPM กบ TQM

หวขอ TPM TQM

ปญหา การขดของเคร�องจกร

(Machine breakdown)

ความบกพรองผลตภณฑ

(Pro duct defects)

แนวทางการแกไข การบารงรกษาตามสภาพ

(Condition-based

maintenance)

การบารงรกษาเชงปองกน

(Preventive maintenance)

การตรวจสอบใน

สายการผลต(In-process

inspection)

ใชกลไกปองกนความ

ผดพลาด(Poka-yoke)

56



การปองกนบารงรกษา

(Maintenance

prevention)

การออกแบบสาหรบ

คณภาพ(Design for

quality)

สารสนเทศสาหรบการ

ตดตาม

บนทกปญหาการขดของ

และความนาเช�อถอของ

เคร�องจกร

การควบคมกระบวนการ

เชงสถต

แนวทางพ�นฐาน(Basic

approaches)

การใหการศกษา/

ฝกอบรม ความมสวนรวม

ของพนกงานโดยมง

เปาหมาย “Maintenance

is free”

การใหการศกษา/

ฝกอบรม ความมสวน

รวมของพนกงานโดยมง

แนวคด “Quality is free”

57



ภาพท� 1 แปดเสาหลกของการดาเนนกจกรรม TPM (8 Pillars of TPM)

ภาพท� 2 การประชมตดตามผลดาเนนงานเปนกกรรมหลกของTPM

58



แปดเสาหลกแหงความสาเรจของกจกรรม TPM(The Eight Major Pillars of

TPM)

กจกรรม ผเก�ยวของ

1. การปรบปรงเฉพาะเร�อง ( Focused Improvement )

วศวกร ,สารวตร,นายตรวจ

2. การบารงรกษาดวยตนเอง ( Autonomous Maintenance

นายตรวจ,ชางฝมอ,รวมไปถงพนกงานรถจกร

3. การบารงรกษาเชงวางแผน ( Planned maintenance )

วศวกร ,สารวตร,นายตรวจ

4.การฝกอบรมและพฒนาทกษะ ( Education and Training )

วศวกร ,สารวตร,นายตรวจ หวหนาชาง

5. การจดทาระบบควบคมชวงเร�มตน ( Initial Phase Management )

ศนยวศวกรรม ฝายวจยและพฒนา

6. การบารงรกษาเชงคณภาพ ( Quality Maintenance )

หนวยซอมบารงดานโรงงานและดานลากเล�อน งานประกนคณภาพ

7. การเพ�มประสทธภาพของฝายสนบสนน (Efficient Administrative & Indirect Functions)

ฝายสานกงาน

59



8.การจดการความปลอดภยและส�งแวดลอม (Safety & Hygiene & Environmental Management

ผเก�ยวของทกสวน

เสาตนท� 1 การปรบปรงเฉพาะเร�อง (Focused improvement) หรอ Kobetsu kaizen

• กาจดความสญเสยท�มอยท�งหมดของระบบการผลตอยางจรงจง และ

ดาเนนการอยางมประสทธภาพเพ�อเขาหาสภาพท�ควรเปนตามอดมคต

(Ideal State, Best Practice)

• เปนกจกรรมทกระดบ

– Policy Level : Project Team

– Manager Level

– Frontline : Small Group Activities

– Individual Level : Suggestion

ภาพท� 3 การกาจดความสญเสยกบกระบวนการผลต

60



1. ส�งท�ลกคาไมตองการ แตเราตองทา เรยกวา “ ความสญเปลา” หรอ

“ความสญเสย”

2. ส�งท�ทาไมได ตามท�ควรจะเปน

3. ส�งท�ทาไมได ตามความคาดหวง

ภาพท� 4 การปรบปรงเฉพาะเร�องโดยใชKaizenกาหนดเปนนโยบาย

การปรบปรงเฉพาะเร�องโดยมงปรบปรงเพ�อลดความสญเสยในสถานท�

ทางานซ�งกระทบตอประสทธภาพการปฏบตงานอยางเปนระบบดวยการใช

เคร�องมอไคเซนตางๆ เชน PM analysis, Why-Why analysis ในงานสรปการ

ปรบปรง(Kaizen summary sheet) เปนตน ซ�งมเปาหมายลดตนทนการผลตลงไม

61



นอยกวา 30 % โดยมงใหเกดความสญเสยเปนศนย(Zero losses)ท�รวมอยในความ

สญเสยหลกซ�งจะไดกลาวตอไป

เสาตนท� 2 การบารงรกษาดวยตนเอง(Autonomous maintenance) Jishu-Hozen

คอกจกรรมท�มวตถประสงคจะใหผปฏบตงานแตละคน “ดแลรกษา

เคร�องจกรดวยตนเอง” โดยดาเนนการตรวจเชคเคร�องจกรประจาวน เตมน� ามน

เปล�ยนช�นสวนหรอซอมแซม ตรวจพบความผดปกตแตเน�น ๆ รวมท�งตรวจเชค

ความแมนยาของเคร�องจกร เปนตน ถอเปนการบารงรกษาเชงปองกนในสวนของ

ผใชงาน ซ�งประกอบไปดวย

P,D -การปองกนการเส�อมสภาพ โดยการบารงรกษาประจาวน

(Daily Maintenance :

Cleaning, Lubrication, Tightening and Adjustment)

C -การตรวจวดความเส�อมสภาพ : Routine inspection of

operating condition and

deterioration

A -การแกไขกลบคนสสภาพเดมโดยการซอม/เปล�ยนอะไหลตาม

ระยะเวลา

62



เสาตนท� 3 การบารงรกษาเชงวางแผน

เปาหมายหลกของ Planned Maintenance คอการกาจด 8 Major Losses และ เพ�ม

Reliability ของโรงงาน โดยมการต�งเปาหมายเชน

• Zero Breakdown

• Extend MTBF

• Reduce MTTR

• Reduce Total Maintenance Cost

• Reduce Total Plant Cost

การบารงรกษาเชงวางแผน คอ กจกรรมท�มงใหเกดระดบการบารงรกษาท�

เหมาะสมและไมเกนความจาเปน โดยใชขอมลท�บนทกเพ�อจดทาตารางแผนงาน

บารงรกษา เพ�อตดตามปญหาท�เกดข�นในชวงตน ซ�งดาเนนการโดยบคลากรฝาย

บารงรกษารวมกบแรงงานในสายการผลต ดงน�นจงมการฝกอบรมใหกบพนกงานท�

เก�ยวของทกคนโดยประกอบดวยกจกรรมหลก ดงเชน

• การตรวจเชคสภาพเคร�องจกรตามรอบเวลา(Periodical check)

• การซอมใหญและถอดเปล�ยนอปกรณ(Overhaul)

• การปรบต�งเคร�องและการเตมน� ามนตามรอบเวลา

• การจดเกบสารสนเทศท�เก�ยวกบปญหาการ Breakdown เพ�อใช

วเคราะหสภาพปญหาท�เกดข�นและแสดงดวยตวช�วดสาคญ

• การคนหาสาเหตปญหาเร�อรงท�กอใหเกดปญหาการขดของ

63



เสาตนท� 4 การฝกอบรม( Education and Training )

โดยมงการพฒนาทกษะและสงเสรมขวญกาลงใจใหกบพนกงานให

สามารถปฏบตงานไดอยางยดหยนและเกดประสทธผลเม�อมการมอบหมายงาน ซ�ง

การฝกอบรมไมเพยงแคการยกระดบทกษะการทางาน(Know-How) ใหกบพนกงาน

เทาน�น แตยงมงใหผปฏบนงานสามารถคนหาสาเหตหลกของปญหา(Root cause)

และระบแนวทางการแกไขปญหา(Know-why) เพ�อสรางบคลากรใหเกดความ

เช�ยวชาญ ซ�งการฝกอบรมจาแนกเปนระดบทกษะตางๆ ดงน�

ชวงท� 1 (Phase 1) : ยงไมมความร(Do not know)

ชวงท� 2 (Phase 2): มความรทฤษฏพ�นฐานแตไมสามารถดาเนนการเองได

(Know the theory but cannot do)

ชวงท� 3 (Phase 3) : สามารถดาเนนการเองไดแตไมสามารถสอนหรอ

ถายทอดใหกบผอ�น(Can do but cannot teach)

ชวงท� 4 (Phase 4) : สามารถดาเนนการดวยตวเองและสอนงานได(Can do

and also teach)

นโยบาย :

1.การมงปรบปรงพฒนาทกษะใหกบพนกงานผเก�ยวของ

2.การสรางสภาพแวดลอมใหเกดการเรยนรดวยตนเอง(Self learning)

3.เพ�อขจดปญหาความซ� าซากและสรางบรรยากาศในการทางาน(Make

work enjoyable)

64



เปาหมาย :

1.ลดเวลาการหยดของเคร�องจกรหลก(Critical machines)ใหเปนศนย

2.ลดความสญเสยเน�องจากการขาดทกษะทางานของพนกงานใหมคาเปน

ศนย

3.มงใหพนกงานทกคนมสวนรวมในกจกรรมขอเสนอแนะ

ขIนตอนของกจกรรมใหการฝกอบรม :

1.กาหนดนโยบายโดยลาดบความสาคญและตรวจสอบหวขอการ

ฝกอบรมท�เก�ยวของ

2.จดทาระบบการฝกอบรมสาหรบยกระดบทกษะใหกบบคลากร

3.จดเตรยมกาหนดการสาหรบฝกอบรม

4.ดาเนนการฝกอบรมใหกบพนกงานตามกาหนดการ

5.การประเมนผลลพธของกจกรรมฝกอบรมเพ�อนาขอมลกาหนดแนวทาง

ฝกอบรมในอนาคต

เสาท� 5 การจดทาระบบควบคมชวงเร�มตน ( Initial Phase Management ) การบรหารใหถกตองต�งแตตน คอ การบรหารและการจดการท�งผลตภณฑ และเคร�องจกร (กระบวนการผลต) ใหถกตองต�งแตตน 1. ผลตภณฑใหม : ใหมการพฒนาผลตภณฑท�สามารถม�นใจในคณภาพต�งแตแรกเร�ม และมคณภาพตรงตามความตองการของลกคา มตนทนเหมาะสม แขงขนได ขายไดงาย และผลตไดงาย รวมท�งสามารถบรหารใหชวงเวลาในกระบวนการตางๆ ต�งแตข�นตอนการวางแผนและออกแบบผลตภณฑใหม จนถง

65



ข�นตอนการผลตออกสตลาดจรง มความรวดเรว ทนตอความตองการของลกคาหรอตลาด 2. เคร�องจกรใหม (กระบวนการใหม) : ใหมการออกแบบ, ผลต, ตดต�ง, ทดลองการทางานจรง จนกระท�งดาเนนการผลตแบบเตมสเกล ไดอยางมประสทธผลการเดนเคร�องจกรท�สงสด และเปนเคร�องจกรท�ม Reliability, Operability, Maintainability, Safety , Economy ในระดบท�สง รวมท�งสามารถบรหารใหชวงเวลาและกระบวนการตางๆ ต�งแตข�นตอนการวางแผนและออกแบบเคร�องจกรหรอกระบวนการผลตใหม จนถงข�นตอนการผลตจรงแบบเตมสเกล มความรวดเรว ทนตอความตองการของลกคาหรอตลาด Objective of initial phase management

ผลผลต 1. คนพบปญหาท�อาจจะเกดข�นลวงหนา และดาเนนการแกไข/ปองกนต�งแตในชวงการวางแผนและออกแบบ เพ�อท�จะหลกเล�ยงการเกดปญหาข�นในชวงดาเนนการผลตจรงคร� งแรก อนจะทาใหเกดประสทธภาพการผลตสงสด, ไมมของเสย, สนคาคนหรอขอรองเรยนจากลกคาต�งแตการผลตคร� งแรก (Vertical Start Up) � การทบทวนการออกแบบ (Design Review) 2.ออกแบบผลตภณฑใหผลตไดงาย มประสทธภาพการผลตสงสด ไมมของเสย ตนทนต�า 3.มชวงเวลาในกระบวนการตางๆ ต�งแตข�นตอนการวางแผนและออกแบบผลตภณฑใหม จนถงข�นตอนการผลตออกสตลาดจรงท�มความรวดเรว ทนตอความตองการของลกคาหรอตลาด เคร�องจกร, กระบวนการ 1.คนพบปญหาท�อาจจะเกดข�นลวงหนา และดาเนนการแกไข/ปองกนต�งแตในชวงการวางแผนและออกแบบ เพ�อท�จะหลกเล�ยงการเกดปญหาข�นในชวง

66



ดาเนนการผลตจรงคร� งแรก อนจะทาใหเกดประสทธภาพการผลตสงสด, ไมมของเสย, สนคาคนหรอขอรองเรยนจากลกคาต�งแตการผลตคร� งแรก (Vertical Start Up) � การทบทวนการออกแบบ (Design Review) 2.ออกแบบเคร�องจกรหรอกระบวนการท�ม Reliability, Operability, Maintainability, Safety, Economy ในระดบท�สง � การออกแบบเพ�อปองกนการบารงรกษา (MP Design) 3.มชวงเวลาในกระบวนการตางๆ ต�งแตข�นตอนการวางแผนและออกแบบเคร�องจกรหรอกระบวนการใหม จนถงข�นตอนการผลตจรงแบบเตมสเกล มความรวดเรว ทนตอความตองการของลกคาหรอตลาด

ภาพท� 5 แสดงกอนและหลงการควบคมขบวนการต�งแตตน

67



เสาตนท� 6 การบารงรกษาเชงคณภาพ Quality Maintenance (Quality-Hozen)

สาหรบการบารงรกษาเชงคณภาพ เปนกจกรรมบารงรกษาท�มงคนหา

สาเหตและประเภทของความบกพรองท�สงผลตอปญหาการหยดเดนเคร�องจกรและ

ปญหาคณภาพของผลตผล ดงน�น การบารงรกษาเชงคณภาพจงเปนหน�งในเสาหลก

ของการปองกนความบกพรองในสายการผลต(Defect free manufacturing) และการ

เพ�มผลตผลท�มคณภาพ(Yield) โดยมการปรบเปล�ยนแนวคดจากการควบคม

คณภาพสการประกนคณภาพ(Quality Control to Quality Assurance) ดวย

การศกษาปจจยหลกของเคร�องจกรท�สงผลตอคณภาพผลตภณฑและดาเนนการขจด

ตนตอของปญหาความบกพรอง ซ�งมการตดตามวดผลตามชวงเวลาเพ�อนาขอมลมา

ใชเปนแนวทางการปรบปรง


1.การควบคมเคร�องจกรเพ�อใหปราศจากความบกพรอง

2.มงกจกรรมบรหารคณภาพเพ�อสนบสนนแนวคดการประกนคณภาพ

3.การมงขจดปญหาท�สาเหตหลก(Root Cause)

4.ระบบปองกนความผดพลาด(Fool proof system)

5.การตรวจจบความบกพรองในสายการผลต

6.ประสทธผลการดาเนนกจกรรมประกนคณภาพของพนกงาน


1.ลดคารองเรยนจากลกคาเปนศนย(Customer complaints at zero)

2.ลดของเสยท�เกดข�นในกระบวนการลง 50 %

3.ลดคาใชจายทางคณภาพลง 50 %

68



การจดเกบขอมลท�จาเปน :

ความบกพรองทางคณภาพ(Quality defects) สามารถจาแนกไดเปนสอง

ประเภทหลก คอ ความบกพรองท�พบโดยลกคา และความบกพรองท�ตรวจพบ

ภายในองคกร สาหรบความบกพรองท�พบโดยลกคาจะใชขอมลท�เก�ยวของน�นคอ

ขอมลการสงสนคาคน และคารองเรยนหลงจากลกคาใชงาน ในสวนของความ

บกพรองภายในจะใชขอมลผลตภณฑและขอมลทางกระบวนการซ�งมรายละเอยด

ดงน�

ขอมลเก�ยวกบผลตภณฑ :

1.ตาแหนงท�เกดความบกพรอง

2.ความรนแรงของความบกพรองแตละประเภท

3.ความถ�ของการตรวจพบปญหาชวงของการทดสอบและการตดตาม

วดผล

4.ขอมลแสดงแนวโนมของการเกดปญหาทางคณภาพตามรอบเวลา

ขอมลทางกระบวนการ :

1.เง�อนไขการทางาน(Operation condition)ในแตละกระบวนการท�

เก�ยวของกบแรงงาน วธการทางาน วสด และเคร�องจกร

2.การกาหนดมาตรฐานหรอเง�อนไขการทางาน(Standard

settings/conditions)ของแตละกระบวนการ

3.ขอมลท�บนทกเก�ยวกบสภาพการทางานขณะท�เกดปญหาข�น

69



เสาตนท� 7 – TPM สาหรบปรบปรงสานกงาน

กจกรรม 5 ส.

สาหรบกจกรรม TPM จะเร�มจากการดาเนนกจกรรม 5 ส.เพ�อมงปรบปรง

สถานท�ทางานใหมความเปนระเบยบเรยบรอยและสามารถคนพบปญหาท�ซอนเรน

ในบรเวณท�ทางาน ซ�งเปนข�นแรกของกจกรรมการปรบปรงพ�นท�ทางานและ

เคร�องจกรโดยแตละส.มรายละเอยดดงน�

*สะสาง(SEIRI) คอ การแยกแยะระหวางรายการท�จาเปนกบรายการท�ไม

จาเปน สาหรบรายการท�มการใชงานบอยกอาจเกบไวบรเวณท�ทางานเพ�อลดเวลาใน

การคนหา

*สะดวก(Seiton) คอ การจดวางรายการท�จาเปนใหงายสะดวกตอการหยบ

ใช โดยมงแนวคด “Each items has a place, and only one place”น�นคอ การจดเกบ

ส�งของหลงการใชงานท�ตาแหนงเดมทกคร� งเสมอ โดยมการระบสญลกษณดาน

แถบสหรอปายช�ออยางชดเจน

70



ตวอยางเกณฑสาหรบดาเนนกจกรรมสะสาง

ความสาคญ ความถ�ของการใชงาน แนวทาง

ต�า ไมเกน 1 คร� ง/เดอน ดาเนนการขจดออกหรอ

จดเกบในสโตรนอก

บรเวณทางาน

ปานกลาง อยางนอย 1 คร� ง/

สปดาห

จดเกบในสโตรใกลกบ

บรเวณทางาน

สง ใชเปนประจา วางใกลกบพ�นท�ทางาน

*สะอาด(Seiso) คอ การทาความสะอาดพ�นท�ทางานใหปราศจาก ฝ น หรอ

ส�งสกปรก โดยดาเนนการตรวจเชคประจาวนซ�งทาใหเหนปญหาซอนเรนท�เปน

สาเหตใหเกดความขดของ เชน การร�วของน� ามน การหลวมของนอต เปนตน ซ�ง

เปนแนวทางของการบารงรกษาดวยตวเอง

*สขลกษณะ(Seiketsu) คอ การรกษาความสะอาดอยสม�าเสมอดวยการ

ดาเนนกจกรรม 3 ส.แรกอยางตอเน�องใหเกดเปนมาตรฐาน

(Standardization)สาหรบปรบปรงสถานท�ทางาน

*สรางนสย(Shitsuke) คอ การอบรมใหปฏบตงานอยางถกตอง เพ�อให

พนกงานเกดวนยการทางาน

การดาเนนกจกรรม TPM สาหรบสานกงาน(Office TPM) ควรเร�มหลงจากได

ดาเนนกจกรรมเสาตนท� 2-5 ของ TPM (JH ,KK ,QM,PM) โดยมเปาหมายเพ�อ

71



ปรบปรงผลตภาพและประสทธภาพในหนวยงานธรการ(Administrative functions)

ดวยการระบสาเหตเพ�อดาเนนการขจดความสญเสยท�เกดข�นในสานกงาน ดงเชน

1.ความสญเสยจากกระบวนการทางาน

2.ความสญเสยทางตนทนการดาเนนธรกรรม เชน กจกรรมการจดหา

จดซ�อ การบญช การตลาด และการขาย

3.ความสญเสยจากการส�อสาร

4.ความสญเสยจากการวางงาน

5.ความสญเสยจากการเตรยมงาน

6.ความสญเสยจากความผดพลาดในการทางาน

7.การขดของของอปกรณสานกงาน

8.ชองทางการส�อสารขดของ เชน โทรศพท แฟกซ

9.เสยเวลาสาหรบการคนหาขอมล

10.ปญหาการจดเกบสตอก

11.คารองเรยนจากลกคาเน�องจากปญหาการสงมอบ

12.คาใชจายจากงานเรงดวน เชน การจดซ�อพเศษ

จะเร�มตนกจกรรม TPM ในสานกงานไดอยางไร ?

พนกงานอาวโสในฝายงานสนบสนน เชน หวหนาฝายการเงน ฝายจดซ�อ

MIS ควรมบทบาทในการจดต�งคณะกรรมการ โดยมสมาชกท�ประกอบดวย

บคลากรฝายงานสนบสนนรวมวางแผนกบตวแทนฝายผลตและฝายงานคณภาพ ซ�ง

มแนวทางดาเนนการ ดงน�

72



1.ใหความรพ�นฐานเก�ยวกบบทบาทกจกรรม TPM ตอการสนบสนนงาน

ธรการ

2.กาหนดปจจยสาหรบ P,Q,C,D,S,M ของแตละฝายงานสาหรบการ

ดาเนนงาน

3.กาหนดขอบเขตของกจกรรมการปรบปรงในแตละฝายงานขององคกร

4.การจดเกบขอมลท�เก�ยวของ

5.คณะกรรมการและสมาชกรวมกนแกปญหาท�เกดข�นในสานกงาน

6.คณะกรรมการ TPM รวมกนตดตามความกาวหนาของการดาเนน

กจกรรมและทาการประเมนผลลพธท�เกดข�น เพ�อเปนแนวทางสาหรบการปรบปรง

ในคร� งตอไป

หวขอสาหรบการปรบปรงเฉพาะเร�อง :

• การลดระดบสนคาคงคลง

• ลดชวงเวลานาของกระบวนการหลก(Critical processes)

• ลดความสญเสยจากการเคล�อนยายและการใชสอยพ�นท�

(Motion&space losses)

• ลดเวลาสาหรบการคนหาและการจดสมดลภาระงาน

• ปรบปรงประสทธภาพดวยการขจดความสญเปลาตางๆ เชน

การลดปญหาขดของของอปกรณสานกงานเปนศนย

73



เสาตนท� 8 – การจดการส�งแวดลอม และความปลอดภย

โดยมงสรางสภาพแวดลอมใหมความปลอดภยสาหรบการปฏบตงานเพ�อ

ลดอบตเหตเปนศนย(Zero accident) ซ�งมการจดต�งคณะกรรมการท�มการสนบสนน

โดยรองกรรมการผจดการอาวโส (Senior vice president)ฝายเทคนคและมตวแทน

แตละสวนงานเพ�อทาหนาท�สงเสรมกจกรรมดานความปลอดภย เชน การจดทา

โปสเตอร การกระตนใหพนกงานมจตสานกในดานความปลอดภย ซ�งมการตดตาม

ผลการดาเนนกจกรรมโดยคณะกรรมการอยางตอเน�อง

..................

74



บทท� 5

เสนทางส TPM

จากเน�อหาในบทท� 4 ไดกลาวถงท�มาของTPM และววฒนาการการ

ดาเนนงานแรกเร�ม จากการพฒนาระบบงานซอมบารง จาก สหรฐอเมรกา จน ญ�ปน

สามารถพฒนาออกมาเปนรปแบบของตวเองจนแพรหลายไปท�วโลก เพ�อมงเนนท�

จะใหพนกงานทกระดบช�นไดมสวนเก�ยวของ ในทกกจกรรม ต�งแตระดบช�น

ผบรหาร วศวกร พนกงานซอมบารง เพ�อใหการดาเนนกจกรรมบารงรกษา

ประจาวน(Routine maintenance) สามารถดาเนนการไปไดจนเกดประสทธผล

ดงน�นในการดาเนนงานจงตองมการดาเนนงานแบบขามสายงาน(Cross function)

เพ�อมงเปาหมายสกจกรรม TPM อยางเตมรปแบบ

ภาพท� 1 การกาหนดเปาหมายของการทาTPM ของส�อประชาสมพนธในองคกร

75



Kick-off and Model Area Phase การดาเนนการ TPM ควรจะเร�มอยางเปนทางการ โดยการประกาศของผบรหารสงสดหลงจากน�น จงทาการเลอกพ�นท�ตวอยางหรอเคร�องจกรตวอยาง (Model area) เพ�อเปนตนแบบในการดาเนนการ จากน�นจงขยายผลไปใหครบท�งโรงงาน การใหคาปรกษาแนะนาในชวงของการเร�มตนและพ�นท�ตวอยาง (Kick-off and Model Area Phase) ประกอบไปดวย

• แนะนาและสงเสรมใหเกดการประกาศการตดสนใจของผบรหารสงสดในการนา TPM มาใช

• ทาใหทกคนในองคกรรจก TPM มความรเก�ยวกบ TPM ในภาพรวมและในสวนท�ตนมหนาท� เพ�อสรางมาตรฐานและความเขาใจท�ตรงกน

• ใหคาแนะนาในการจดต�งคณะกรรมการรณรงคสงเสรม เพ�อการประสานงานท�ท�วถง การจงใจในการมสวนรวม รวมถงจดกจกรรมตางๆ ท�เก�ยวกบ TPM

• ใหคาแนะนาในการรางนโยบายและกาหนดเปาหมายในการดาเนนการ TPM

• จดทาแผนแมบท (TPM Master Plan) ในการดาเนนการ • จดพธเปดการดาเนนการ TPM อยางเปนทางการ • การเลอกและดาเนนการเพ�อเปนตนแบบกบพ�นท�หรอเคร�องจกรตวอยาง • จดทาแผนการขยายผลในระยะตอไป

76



ผลลพธท�ได • บคคลากรท�พรอมตอการดาเนนการ TPM • โครงสรางและผงคณะทางาน และคณะกรรมการสงเสรม • แผนแมบท TPM • พ�นท�และเคร�องจกรตวอยาง • การดาเนนงานและแผนการขยายผล

ขIนตอนการเตรยมการ (Preparation stage)

ข�นตอนในการเตรยมการแบงออกเปน 5 ข�นตอน

1. การประกาศเพ�อแสดงความมงม�นตอการตดสนใจในการดาเนนกจกรรม

TPM โดยผบรหารระดบสง ซ�งจะตองแจงใหพนกงานทกระดบได

รบทราบกนท�วถงกนเก�ยวกบการตดสนใจน� โดยท�วไปจะตดประกาศ

แจงบนบอรดประกาศ ภายใน ซ�งแสดงแนวคดเปาหมาย และส�งท�

คาดหวงจะไดรบจากการดาเนนการโครงการ TPM อยางชดเจน แตส�งท�

สาคญท�สดในชวงแรกน� คอความมงม�นและการใหการสนบสนนตอ

ทมงานอยางตอเน�องจากผบรหารเพ�อกระตนใหพนกงานทกคนมสวน

รวมตอกจกรรมดงกลาวและสรางบรรยากาศใหเกดการบารงรกษาดวย

ตวเองอยางเปนรปธรรมดงน�นผบรหารจงตองรบบทบาทท�สาคญท�สด

ในชวงนI

2. เร�มใหการฝกอบรมพ�นฐานเก�ยวกบ TPM เพ�อใหพนกงานทกคนไดเขาใจ

ถงแนวคดพ�นฐาน โดยมวตถประสงคเพ�อลดการตอตานจากพนกงานและ

สรางทศนะคตท�ดในการเร�มดาเนนโครงการ ซ�งการอบรมอาจดาเนนการ

77



โดยจางวทยากรหรอผเช�ยวชาญจากภายนอก โดยผเขารวมฝกอบรม

ประกอบไปดวย ผบรหาร วศวกร หวหนางาน

3. จดต�งคณะกรรมการสงเสรมโครงการ TPM โดยมโครงสรางแบบ

เมตรกชซ�งมหวหนาโครงการ (Project leaders) เปนผประสานการทางาน

เพ�อพฒนาขยายผลไปท�วองคกรสาหรบคณะกรรมการประกอบไปดวย

• คณะกรรมการสนบสนนสวนกลาง โดยมผบรหารสงสดเปนผ

กาหนดนโยบาย(Policy and target)และเปาหมายสาหรบงาน

บารงรกษาระดบองคกร

• คณะกรรมการสนบสนนระดบฝายงาน โดยมผบรหาร

ระดบกลางเปนผรบผดชอบกาหนดนโยบายและเปาหมายใน

ระดบฝายงาน หรอระดบกอง

• ในสวนระดบปฏบตการจะมการจดต�งกลมกจกรรมยอย(Small

group activities)เพ�อสนบสนนกจกรรมบารงรกษาเชงปองกน

เชน กลมงานนายตรวจ (Inspector)โดยมหวหนางานสนบสนน

กจกรรมการทางานโดยกาหนดเปาหมายในแตละทมงาน

สาหรบการตดตามวดผลสาเรจ

ดงน�นการดาเนนงานในแตละระดบจะตองมหวหนากลมเปนผ

ประสานงานเพ�อเช�อมโยงกบเปาหมายท�ต�งเปาไว

78



ภาพท� 2โครงสรางกลมท�หวหนาชดแตละชดมสวนรวมในระดบสง

ภาพท� 3 การจดบอรดกจกรรมเพ�อแสดงใหเหนการต�งกลมSmall group

79



ภาพท� 4 โครงสรางความสมพนธในแตละSectionโดยมTPM Coordinatorเขา

มาชวย

4. กาหนดนโยบายและเปาหมายสาหรบการทาTPM โดยมพนกงานสงเสรม

กจกรรม TPM (Staff) เร�มกาหนดนโยบายและเปาหมายในแตละปวาจะ

เดนไปถงข�นไหน และสามารถวดผลการดาเนนงานไดภายในระยะเวลาท�

กาหนดเพ�อคนหาความสญเสยท�เกดข�น โดยมการสารวจสภาพ

เคร�องจกรท�ใชงานอยในปจจบนเพ�อคนหาความสญเสยระหวาง

ขบวนการผลตหรองานซอมบารงเพ�อใชเปนแนวทางการปรบปรงแกไข

5. จดทาแผนแมบทหรอแผนงานสาหรบการพฒนากจกรรม TPM โดย

แผนงานจะตองครอบคลมต�งแตเร�มตนโครงการ การเตรยมการ แผน

80



กจกรรมประจาวน ตลอดจนชวงการประเมนผลงานท�ไดดาเนนมา

ท�งหมดในรอบป

ขIนตอนการดาเนนงาน

1. เร�มดาเนนการโครงการ TPM ซ�งในชวงระยะแรก ตIงแต ขอ 1-5 ผบรหาร

ระดบบนจนถงระดบกลางมสวนสาคญอยางมากท�จะผลกดนโครงการให

เกดขIนได กรณท�ผบรหารสวนใดสวนหน�งขาดความเอาใจใสโอกาสท�การ

ดาเนน กจกรรม TPM จะสะดดยอมเกดข�นสง ในขณะท�ระดบปฏบตการ

(Operating) จะมสวนสาคญอยางมากเน�องจากจะตองรบบทบาทการ

เปล�ยนแปลงท�เกดข�น จนสงผลกระทบตอการปฏบตงานประจาวนท�เคยทา

อยจนเปนวฒนธรรม อาจมการตอตานในชวงแรก ผบรหารตองเขาไปทา

ความเขาใจถงสาเหตตางๆท�มการปรบเปล�ยน

2. พฒนาปรบปรงประสทธภาพของเคร�องจกร โดยมการประสานงานระหวาง

หนวยงานท�เก�ยวของ ซ�งจะประกอบไปดวย ดานวศวกรรม ดาน งานเทคนค

ผควบคมงาน และผใชงานพนกงานซอมบารงรกษา และสมาชกจากกลมยอย

เพ�อรวมโครงการปรบปรง โดยมงขจดความสญเสยท�เกดข�น โดยเฉพาะ

ความสญเสยเร�อรง (Chronic losses) มอบหมายใหแตละกลม แตละทมเลอก

เคร�องจกรตนแบบ ดาเนนการปรบปรงเฉพาะเร�อง (Kobetsu Kaisen) และ

กาหนดกจกรรมบารงรกษาดวยตนเอง(Jishu Hozen) รวมถงกจกรรม

บารงรกษาเชงวางแผน(Planned maintenance)

3. เร�มกจกรรมบารงรกษาดวยตวเองโดยมการปรบเปล�ยนแนวคด I Operate-

You Fix เปนการรวมกนรบผดชอบของพนกงานประจาเคร�องหรออาจ

81



กลาว” I’m responsible for my own equipment” แตการเปล�ยนตองคอยเปน

คอยไป

4. จดทากาหนดการบารงรกษาโดยฝายงานบารงรกษา เม�อไดดาเนนการจนถง

ข�นตอนน� กจกรรมงานตรวจสอบสภาพท�วไปไดกลายเปนสวนหน�งของ

กจกรรมประจาวนของพนกงานประจาเคร�อง(Operator’s routine) ทาให

สามารถลดภาระงานและกจกรรมท�ไมจาเปนของฝายงานซอมบารงรกษาลง

นอกจากน� ปญหาการBreakdown ไดลดลงอยางมาก ดงน�นฝายซอม

บารงรกษาจะมบทบาทเปนพ�เล�ยงในการสนบสนนการแกไขปญหาใหกบ

พนกงานประจาเคร�อง

82



บทท� 6

Autonomous Maintenance

Autonomous maintenance เปนพ�นฐานสาคญสาหรบงานซอมบารงเคร�องจกรทกชนด

แมแตรถจกรลอเล�อนผใชงานดงเชนพนกงานรถจกร กตองรจกวธการใชงานการดแล

ข�นพ�นฐาน ไปจนถงการแกไขเหตการณเฉพาะหนาเพ�อใหรถจกรลอเล�อน สามารถท�จะ

เคล�อนขบวนตอไปได การสามารถดแลพ�นท�การปฏบตงานและเคร�องจกรคอกญแจสาคญไป

สการทาTPM ทกเสา

การบารงรกษาดวยตนเอง - Autonomous Maintenance : AM ลกษณะเฉพาะอยางหน�งของ TPM กคอ การบารงรกษาท�มงเนนใหผใชเคร�องจกร มสวนรวมในกจกรรมการบารงรกษา โดยเฉพาะการดแลรกษาเคร�องจกรท�ตนเองใช ไมปลอยให เปนหนาท�ของฝายซอมบารงเทาน�น

83



การบารงรกษาดวยตนเองเปนการทากจกรรมบารงรกษาในลกษณะของกจกรรมกลมยอย โดยแตละกลมมหนาท�ดแลรกษาเคร�องจกรของตนเอง ภายใตความคดท�วา "ไมมใครเขาใจเคร�องจกร ไดดเทากบผใชเคร�อง" "ไมมใครคอยสงเกตส�งผดปกตไดดเทากบผใชเคร�อง" "ไมมใครคอยดแลรกษา เคร�องจกรไดดเทากบผใชเคร�อง" และท�สาคญหากเคร�องจกรเกดความเสยหายข�น"ไมมใครไดรบผล กระทบมากเทากบผใชเคร�อง" วตถประสงคของการบารงรกษาเคร�องจกรดวยตนเอง

1. เพ�อยกระดบความสามารถดานการบารงรกษาเคร�องจกรใหกบผควบคมเคร�องจกร

2. เพ�อยกระดบความสามารถดานการควบคมกระบวนการผลตใหกบผควบคมเคร�องจกร

3. เพ�อปรบปรงแกไขใหเคร�องจกรอยในสภาวะพ�นฐาน (Basic Condition), ปราศจากความ

เส�อมสภาพ

4. สภาพแบบเรง และสภาวะในการใชงานท�ไมเหมาะสม

ภาพท� 1 ชางสามารถดแลบารงรกษาเคร�องจกรไดดวยตนเอง

84



ความสามารถของพนกงานในการบารงรกษาดวยตนเอง การท�พนกงานจะดาเนนการ

บารงรกษาดวยตนเองได จะตองเปนพนกงานท�มความรความสามารถในดานเคร�องจกรเปน

อยางด โดยประกอบไปดวย ทกษะความสามารถ 4 อยาง ดงน�

1. ความสามารถในการตรวจพบส�งผดปกตกอนท�เคร�องจกรจะเกดอาการขดของหรอผลต

ของเสยความสามารถในการแกไขส�งผดปกตใหกลบคนสสภาพเดมหรอสามารถแจง

อาการผดปกตใหแกชางซอมไดอยางถกตองและทนทวงท

2. ความสามารถในการกาหนดสภาวะท�เหมาะสมของเคร�องจกร

(Set optimal equipment conditions)

� กาหนดมาตรฐานในการตรวจสอบ � แกไขปรบปรงมาตรฐาน

3. ความสามารถในการรกษาสภาวะท�เหมาะสมของเคร�องจกร

(Maintain optimal equipment conditions) � ทาความสะอาด, หลอล�น, ขนแนน,

ตรวจสอบประจาวนไดอยางถกตอง

85



ภาพท� 2 การทา AM ภายในโรงงานSCG เขาวง

การบารงรกษาดวยตนเองคออะไร 1. การบารงรกษาดวยตนเอง คอ การปกปองเคร�องจกรของตนเอง คาวา "บารงรกษาเคร�องจกรดวยตนเอง" หมายถง ผใชเคร�องแตละคนสามารถ ทาการตรวจสอบประจาวน หลอล�น เปล�ยนช�นสวนอะไหล ซอมแซมเบ�องตน สงเกตความผด ปกตของเคร�อง และตรวจสอบอปกรณหรอเคร�องจกรท�ตนเปนผใชงานอยางละเอยดในบางคร� ง โดยมวตถประสงคเพ�อ "ปกปองเคร�องจกรของตนเอง"

86



ภาพท� 3 เคร�องตดแผนโลหะโรงซอมสวนบนรถดเซลรางมกกะสนชารด

ตวอยางจากภาพท� 3 เคร�องตดแผนโลหะโรงซอมสวนบนรถดเซลรางมกกะสนชารด จาก การขาดดแล เคร�องจกร ต�งแตนามาตดต�งการขาดการทาวาระผใชเคร�องจกรไมมคมอการ ใชงานและการซอมบารงรกษาท�วไปจนถงการดแลประจาวนเม�อเคร�องเกดความชารดจงสงผล ตอสายงายผลตช�นสวนภายในโรงงานมกกะสน แตสาหรบในบางอตสาหกรรมท�ทาการผลตดวยเคร�องจกรท�มความซบซอนสง หรอ บรษทท�มการขยายกาลงการผลต เปนไปไดวาบรษทจะมนโยบายใหผใชเคร�องมหนาท�แคทาการ ผลตอยางเดยว

87



ในขณะท�ฝายซอมบารงจะเปนผคอยดแลบารงรกษาเคร�องท�งหมด ซ�งน�นกคอแนวความ คดท�วา "ผมหนาท�ใช...ใช ผ มหนาท�ซอม....ซอม" แนวคดเชนน�จะทาใหผใชเคร�องคอยจบตาดเฉพาะช�นงานท�ออกมาโดยไมสนใจสภาพ ของเคร�องจกรโดยฝายซอมบารงกจะไมสามารถเขาไปดแลอะไรไดจนกวาเคร�องจกรจะเสย ย�งไปกวาน�น เม�อเคร�องจกรเกดการเสยหาย ผใชเคร�องจะรสกวา "ฝายซอมบารงไมคอย ดแลใหด"หรอ "เคร�องจกรไมด" ซ�งความคดดงกลาวเปนความคดท�ผด เน�องจากวา จรงๆ แลว ความ เสยหายของเคร�องจกรสามารถปองกนได เพยงแคผใชเคร�องคอยสอดสองดแลในเร�องของการขน แนนการหลอล�นและการทาความสะอาด นอกจากน-นในขณะท�เคร�องเร�มแสดงอาการวาจะเสย ผท�ประสบเปนคนแรกกคอผใช เคร�องน�นเองดงน�น ไมวาจะเปนอตสาหกรรมประเภทใด เคร�องจกรซบซอนเพยงใด ผใชเคร�องยงคง มบทบาท สาคญในการ "บารงรกษาเคร�องจกรดวยตนเอง"

ภาพท� 4 การตดTag เคร�องตดแผนโลหะโรงซอมสวนบนรถดเซลรางมกกะสนชารด

88



2. การบารงรกษาดวยตนเอง คอ การเปนผเช�ยวชาญในการใชเคร�องจกรของตนเอง การดาเนนกจกรรมAMสามารถบารงรกษาเคร�องจกรของตนเองได ผใชเคร�องตอง เปนผท�เช�ยวชาญในการใช เคร�องจกรของตนเอง กลาวคอ ผใชเคร�องตองสามารถทาการปรบ ปรงเคร�องจกรประจาวนได เชน การทาความสะอาด การหลอล�น และการตรวจสอบ การพจารณา ออกแบบ หรอการหาระบบอตโนมตเขามาชวยในการผลต ซ�งถอเปนความจาเปนท�ผใชเคร�องตอง พฒนาตอไปการจะเปนผเช�ยวชาญในการใชเคร�องจกรของตนเองไดน�น อนดบแรกตองสามารถ "ตรวจจบความผดปกตได" และอนดบท�สอง ตองสามารถ "สมผสไดถงความผดปกตท�กาลงจะเกดขIน" โดยพจารณาจากคณภาพ การใชงานของเคร�องจกรและเม�อใดกตามท�คณภาพการใชงานต�าลงไป ผเช�ยวชาญในการใชเคร�อง จกรของตนเองตองรสกทนทวา "มนตองมอะไรผดปกตเกดข�น" ซ�งท�งหมดดงท�กลาวมาอาจจะเกดข�น ไดผใชเคร�องจะตองมความสามารถอยางมาก ดงตอไปน�

1. ความสามารถในการต�งเกณฑวดความผดปกต 2. ความสามารถในการตรวจจบส�งผดปกต 3. ความสามารถในการสงเกตส�งผดปกต 4. ความสามารถในการแกไขส�งผดปกตไดอยางเหมาะสม จากความสามารถดงกลาวจะทา

ใหผใชเคร�องสามารถหาจดท�ผดปกตและแกไขใหถกตองได 5. เขาใจโครงสรางของเคร�องจกรและหนาท�ตางๆ ของช�นสวนแตละช�น ในขณะท�ทางาน

ไดอยางปกต หรอในขณะท�กาลงมความผดปกตเกดข�น 6. เขาใจผลกระทบจากความผดปกตของเคร�องจกรท�มตอคณภาพการใชงาน ผใชเคร�องจกร

ท�มความสามารถดงกลาวครบถวนจงจะเรยกไดวา เปนผเช�ยวชาญในการใชเคร�องจกรของ ตนเองเน�องจากเปนผท�สามารถหาจดผดปกต สมผสไดถงส�งผดปกตท�กาลงจะเกดข�น

และหาทางปองกนความผดปกตได

89



บทบาทของผใชเคร�องและฝายซอมบารงในการบารงรกษาดวยตนเอง

ดงท�กลาวมาแลวในตอนตนวา การบารงรกษาท�ปลอยใหเปนหนาท�ของฝายซอม บารง เพยงฝายเดยว มกจะเปนการบารงรกษาในตอนท�เคร�องจกรเกดความเสยหายแลว เพราะ นอกเหนอจากเวลาท�เคร�องจกรเสยหาย กคอ เวลาท�ใชงานซ�งเปนเวลาท�ฝายซอมบารงไมไดใกล ชดกบเคร�องจกรและเวลาใชงานน�เองท�ตองเปนหนาท�ของผใชเคร�อง ซ�งท�งฝายซอมบารงและ ผใชเคร�องตางกมบทบาทท�ตางกนดงตอไปน� 1. บทบาทของผใชเคร�อง บทบาทของผใชเคร�อง คอ การปฏบตตามกจกรรมตางๆ ซ�งมวตถประสงคหลกโดย เฉพาะ คอ การปองกนความเส�อมสภาพของเคร�องจกร กจกรรมดงกลาวมดงตอไปน� กจกรรมเพ�อปองกนความเส�อมสภาพ

o จดทามาตรฐานการปฏบตงานท�ถกตอง (การปองกนความผดพลาดจากผปฏบตงาน) o ปรบปรงสภาพการใชงานข�นพ�นฐาน (การทาความสะอาด การหลอล�น การขนแนน) o การปรบแตง (การปรบแตงคาตางๆ ในการใชงานเพ�อใหช�นงานออกมามคณภาพ)

90



o การพยากรณและการตรวจจบความผดปกต (การปองกนความเสยหายและอบตเหต) o การวดความเส�อมสภาพ o การตรวจสอบประจาวน o การตรวจสอบตามคาบเวลา

กจกรรมเพ�อฟI นความเส�อมสภาพ o การปรบปรงเลกๆ นอยๆ (การเปล�ยนช�นสวนตางๆ เทาท�ทาได และการแกไขจดผดปกตท�ม

ความเรงดวน) o รายงานความผดปกตและความเสยหายทกคร� งอยางเรงดวนใหกบฝายซอมบารง o ใหความรวมมอและความชวยเหลอในการซอมแซมเคร�องจกรของฝายซอมบารง

ท�งหมดน� เปนการปองกนความเส�อมสภาพของเคร�องจกรท�เกดจากการใชงาน โดยการทาความสะอาด การหลอล�น และการขนแนน รวมถงการตรวจสอบประจาวน และการตรวจสอบตามคาบเวลา

ภาพท� 5 เคร�องพบโลหะโรงซอมสวนบนรถดเซลรางและรถปรบอากาศ

91



2. บทบาทของฝายซอมบารง 1. กจกรรมการบารงรกษาตามหนาท�เดมของฝายซอมบารง

หนาท�ด�งเดมของฝายซอมบารง กคอ การใชความรความสามารถท�มมากกวาผใชเคร�องในการบารง รกษาตามคาบเวลา บารงรกษาเชงปองกน และบารงรกษาเชงแกไขและ ปรบปรง ท�งน� เพ�อการวด ความเส�อมสภาพของเคร�องจกร และหาทางฟ� นความเส�อมสภาพตอไป ดงน�นไมวาจะมกจกรรมใด กแลวแต ฝายซอมบารงตองไมลมหนาท�เดมของตนเอง ท�งน� เพ�อพฒนาความสามารถในการซอม บารง รวมถงเพ�อพฒนาความสามารถและความปลอดภยในการใชงาน

2. กจกรรมสงเสรมการบารงรกษาดวยตนเอง ดงท�กลาวมาแลว หนาท�ของผใชเคร�องในการบารงรกษาดวยตนเอง คอ การ ปองกนความเส�อม สภาพของเคร�องจกรเปนส�งสาคญ แตการปองกน ความเส�อมสภาพดงกลาวของผใชเคร�องจะเปนไปไดกตอเม�อไดรบการชวยเหลอและช�นาท�เหมาะ สมจากฝายซอมบารง โดยเฉพาะในเร�องตางๆ ดงตอไปน�

o ใหความรและช�แนะนาเก�ยวกบโครงสราง หนาท�และช�นสวนตางๆ ของเคร�องจกร รวมถง การใหความรเก�ยวกบช�นสวนท�มความซบซอนเกนกวา ผใชเคร�องจะถอดออกมาเองได

o ใหความรและช�แนะเก�ยวกบการจบยดในจดตางๆ ของเคร�องจกร o ใหความรและคาแนะนาเก�ยวกบวธการหลอล�นและสารหลอล�นประเภทตางๆ รวมถง

มาตรฐานการหลอล�น (ตาแหนงท�ตองหลอล�น ชนดของสารหลอล�น ชวงเวลาท�ตอง หลอล�น) ใหความรและคาแนะนาเก�ยวกบวธการตรวจสอบ และมาตรฐานการตรวจสอบ

o ใหการตอบสนองท�รวดเรวหลงจากไดรบแจงเก�ยวกบความผดปกตและความเส�อมสภาพ ตางของเคร�องจกรจากผใชเคร�อง

o ใหความชวยเหลอทางดานเทคโนโลยในการปรบปรงวธการตรวจจบความผดปกต หรอ การรบรความผดปกต

o ในการทากจกรรมดงกลาวของฝายซอมบารงตองอยบนพ�นฐานของทศนคตในการทางาน

92



รวมกนกบผใชเคร�อง นอกจากน�นฝายซอมบารงยงมกจกรรมอ�นท�ตองทาอก ดงตอไปน� 3. วจยและพฒนาเทคโนโลยการบารงรกษาและจดทามาตรฐานการบารงรกษา 4. บนทกขอมลการบารงรกษาเพ�อนามาเปนฐานขอมลทางดานการบารงรกษา 5. ทาการคนควาหาวธวเคราะหความเสยหายของเคร�องจกรและวเคราะหการเกดอบตเหต เพ�อหาทาง ปองกนตอไป 6. ประสานกบฝายวจยและพฒนาในการออกแบบเคร�องจกรอปกรณโดยคานงถงการบารง รกษา 7. การควบคมอะไหล อปกรณชวยในการผลต และขอมลทางดานเทคโนโลย

ภาพท� 6 บอรดกจกรรมความปลอดภย

93



7 ขIนตอนของการบารงรกษาดวยตนเอง ข�นตอนของการบารงรกษาดวยตนเองแบงออกเปน 7 ข�นตอน โดยข�นตอนท�งหมดจะเร�มตน จากความเขาใจ แนวคดและความสาคญรวมถงความจาเปนท�ตองทาการบารงรกษาดวยตนเอง ข�นตอไปคอข�นตอนของการเปล�ยนแปลงท�เคร�องจกรอปกรณดวยข�นตอนท� 1 ข�นตอนท� 2 และข�นตอนท� 3จากน�นจงเปนข�นตอนของการเปล�ยนแปลงพฤตกรรมของคนในข�นตอนท� 4 และ ข�นตอนท� 5สดทายคอข�นตอนของการเปล�ยนแปลงสภาพท�ทางานดวยข�นตอนท� 6 และข�นตอนท� 7

การเปล�ยนแปลง ขIนตอน วตถประสงค

การเปล�ยนแปลงท�เคร�องจกร ข�นตอนท� 1 : การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ ข�นตอนท� 2 : การกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา ข�นตอนท� 3 : การเตรยมมาตรฐานการบารงรกษาดวยตนเอง

ความสามารถในการคนหาความผดปกตและความสามารถในการตรวจสอบส�งปกต

การเปล�ยนแปลงท�คน ข�นตอนท� 4 : การตรวจสอบโดยรวม ข�นตอนท� 5 : การตรวจสอบดวยตนเอง

การปรบปรงความเส�อมสภาพของเคร�องจกร

การเปล�ยนแปลงสภาพแวดลอม

ข�นตอนท� 6 : การจดทาเปนมาตรฐาน ข�นตอนท� 7 : การปรบปรงอยางตอเน�อง

การบรหารการบารงรกษาจากผใชเคร�อง (Bottom-Up)

ตารางแสดงข�นตอนการบารงรกษาดวยตนเอง

94



ภาพท� 7 การมสวนรวมในการบารงรกษาเคร�องจกร

95



การแบงกลมและดาเนนกจกรรมกลมAM

ดงท�กลาวมาแลววาการดาเนนกจกรรมTPM จะเนนกจกรรมกลมยอย

เพ�อใหทกคนทกหนาท�มสวนรวมในการตดสนใจในการทางาน ลกษณะของAM

กจะใหผใชเคร�องจกร ผดแลเคร�องจกรไปจนถง ผอยในพ�นท�ใช

เคร�องจกรและทางานรวมกนเปนผดแล ไมวาจะอยกะไหนเวรไหน ภายใต

แนวความคด ทางานเปนทม

กจกรรมกลม กจกรรมกลมบารงรกษา

ลกษณะกลม กลมอยางไมเปนทางการ กลมอยางเปนทางการ

ผนากลม เลอกโดยสมาชกกลม ผบงคบบญชามอบหมาย

เวลาทากจกรรม หาเวลาทาเอง ทานอก

เวลา งานจะไมมคา

ลวงเวลา

ทางองคกรจดหาเวลาให

การทานอกเวลาจะม

คาตอบแทน

ประเดนการปรบปรงและ

เปาหมาย

เลอกอยางอสระโดย

สมาชก

ประเดนการปรบปรงและ

เปาหมายถกกาหนดโดย

คณะกรรมการ

ตาราง แสดงการจดทากจกรรมกลม AM

96



4 เคร�องมอหลกในการทาAM

• Activity board บอรดกจกรรม

• Shop floor meeting การประชมหนางาน

• One point lesson เอกสารบทเรยน

• Part of the job ทาใหเปนสวนหน�งของงาน

ภาพท� 8 บอรดกจกรรม

Shop floor meeting การประชมแกปญหาหนางาน

• Problem Identification คยกนทกวน ปญหาใดดวน สาคญสด

• Problem Investigation ถามกนทกวน ปญหาน�นเกดข�นไดอยางไร

• Root cause Analysis คดกนทกวน วาทาอยางไรใหหายขาด

• Generate countermeasures คดวธการและลงมอทาทนท

97



ภาพท� 9 ตวอยางOne point lesson

98



ภาพท� 10 ตวอยาง One point lesson

99



ภาพท� 11 การประชมท�หนางาน Shop floor meeting

ภาพท� 12 คดทบทวนและลงมอปฏบต

100



ขIนตอนการดาเนนกจกรรมAM

Step 0 การเตรยมความพรอม

Promptly in Knowledge and area

ขอมลและการเตรยมตว Process Output

• หลกสตร

• วทยากร

• ส�อการเรยน

• การ

เตรยมการ

สาหรบ

สะสาง

สะดวก

สะอาด

• อบรมให

ความร

TPM&AM

• อบรมเชง

ปฏบตการอ

OEE& MTTR

• ดาเนนการ

สะสาง สะดวก

สะอาด

• ความรในแนวคด

และความสาคญ

AM

• Loss structure

&OEE

• MTBF,MTTR

• ไมมของท�ไม

จาเปนอยใน

บรเวณท�ทางาน

บรเวณเคร�องจกร

• ของทกส�งมท�อย

และอยในท�ของ

มน

• ความสะอาด

เรยบรอยท�ว

บรเวณ

101



ซ�งหลกในการหาคาMTBFและMTTR และOEE จะเหนผลไดตอเม�อท�ได

เร�มตนทาความสะสาง สะดวก และ ทาความสะอาด จงเขามาสกระบวนการท�

เก�ยวของกบเคร�องจกรไป

MTBF= Mean Time Between Failure เวลาเฉล�ยกอนการเสยหายแตละคร� ง

MTTR=Mean Time To Repair เวลาเฉล�ยท�ใชในการซอมแตละคร� ง

การวดประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกร(Overall Equipment Effectiveness-

OEE)

เคร�องจกรท�ดเปนอยางไร

กอนท�รจกเสนทางการดาเนนกจกรรมAM ตองทาความรจกกบการวด

ประสทธภาพโดยรวมของเคร�องจกรกอน เพ�อจะไดวางเปาหมายสงสดวา

เคร�องจกร ท�ตองดแลจะสามารถใชงานไดตลอดเวลาใชงานไดเตมกาลง และไม

ผลตของเสยโดยสามารถไดจากอตราการเดนเคร�อง(Availability) และ

ประสทธภาพการเดนเคร�อง(Performance Efficiency) และอตราคณภาพ (Quality

Rate)

การวดประวดประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกร (OEE) คอการนาเอา

อตราการเดนเคร�องประสทธภาพการเดนเคร�อง และอตราคณภาพมาพจารณา

รวมกน เน�องจากท�ง 3 ปจจยเปนสมประสทธa ซ�งกนและกนในการสงผลตอ

ประสทธภาพโดยรวมของเคร�องจกร

ความสญเสยท�เกดข�นจากเคร�องจกรเปนส�งท�ทาใหอตราการเดนเคร�องต�า

ประสทธภาพการเดนเคร�องต�า น�นคอทาใหประสทธผลโดยรวมของเคร�องจกรต�า

ดงน�นการเพ�ม OEE กคอการลดLoss น�นเอง

102



เม�อใดท�เปดสวทชทางานของเคร�องจกรตองทางานไดอยางเตม

ประสทธภาพ คอเดนเคร�องไดเตมกาลงไมตางกนกบรถจกรหรอลอเล�อน การม

ประสทธภาพขณะทางานไมเกนความชารดยอมมความนาเช�อถอสงของผใชงาน

โดยเฉพาะพนกงานรถจกรผใชเคร�องหรอชางฝมอใชเคร�องจกรภายในโรงงาน

ดงน�นเร�องคณภาพกเปนปจจยหน�งท�ใชในการพจารณาเคร�องจกร และท�

สาคญเคร�องจกรท�ดตองใชงานไดอยางปลอดภย

อตราการเดนเคร�องAvailability

เวลาท�งหมด(Total Time) หมายถงเวลาท�เรามเคร�องจกรอยในโรงงาน

แตไมไดหมายความวาเราจะตองวางแผนการใชเคร�องจกรใหเทากบเวลาท�มท�งหมด

103



เราคงตองมเวลาหยดเพ�อการบารงรกษาประจาวน เวลาหยดเพ�อประชมช�แนะ

เวลาหยดเพ�อทากจกรรมตางๆ ของโรงงาน เชนกจกรรม 5ส. เวลาหยดท�เราต�งใจ

ท�งหมดน�น เราเรยกวาเวลาหยดตามแผน(Planed shutdown)ดงน�นเวลาท�เรา

ตองการใหเคร�องจกรใชงานไดตลอดจงไมใชเวลาท�งหมด

เวลารบภาระงาน (loading Time) หมายถง เวลาท�มการวางแผนไววาตอง

ใชในการผลตโดยนาเวลาท�งหมดมาหกดวยเวลาหยดตามแผน และเวลารบภาระ

น�เองท�เราตองการใหเคร�องจกรเดนไดตลอดเวลา

104



105



เวลาเดนเคร�อง = เวลารบภาระงาน – เวลาสญเสยจากเคร�องจกรหยด

อตราการเดนเคร�อง = เวลาเดนเคร�อง (Operating Time)

(Availability) เวลารบภาระ(Loading Time)

ประสทธภาพการเดนเคร�อง(Performance Efficiency)

เวลาเดนเคร�องจะไมเทากบเวลารบภาระงาน หากเกดความ

สญเสยท�ทาใหเคร�องหยดทางาน แตความสญเสยท�มโอกาสเกดข�นยงไมหมดเพยง

แคน�น ยงมความสญเสยท�ทาใหเคร�องเสยกาลง ซ�งทาใหเวลาเดนเคร�องท�นอยอย

แลวเหลอนอยลงไปอก เรยกวา เวลาเดนเคร�องสทธ

เวลาเดอนเคร�องสทธ = เวลาเดนเคร�อง – เวลาสญเสยจากเคร�องเสยกาลง

106



ประสทธภาพการเดนเคร�อง = เวลาเดนเคร�องสทธ(Net Operating Time)

(Performance Efficiency) เวลาเดนเคร�อง(Operating Time)

ประสทธภาพการเดนเคร�องบางคร� งไมสามารถคานวณไดโดยตรง

เน�องจากมความสญเสยท�ไมสามารถจบเวลาได แตทาใหเคร�องเสยกาลง เชน ไฟตก

เคร�องเดนไมเรยบ เคร�องสะดดหรอหยดเลกนอย เปนตน เวลามาตรฐานในการ

ทางานตอช�นสามารถชวยเราแกปญหาดงกลาวได เพราะถาเรามเวลามาตรฐาน เราก

จะทราบวาตามเวลาเดนเคร�องเราควรผลตงานไดก�ช�น และในความเปนจรงเราผลต

งานไดก�ช�น

ประสทธภาพการเดนเคร�อง = จานวนช�นงานท�ผลตไดจรง จานวนช�นงานท�ควรผลตไดตามเวลามาตรฐาน

อตราคณภาพ(Quality Rate)

เวลาเดนเคร�องสทธบางคร� งกไมไดเกดมลคาท�งหมด(หมายถงผลตของดม

คณภาพ)เพราะเสยเวลาสวนหน�งไปกบการผลตของเสยหรอเรยกวา เวลาสญเสย

จากการผลตของเสย

เวลาเดนเคร�องสทธท�เกดมลคา = เวลาเดนเคร�องสทธ – เวลาสญเสยจากการผลตของเสย

อตราคณภาพ = เวลาเดนเคร�องสทธท�เกดมลคา(Valued – Net Operating Time)

(Quality Rate) เวลาเดนเคร�องสทธ(Net Operating Time)

อตราคณภาพบางคร� งกไมสามารถหาไดโดการใหสมการดงกลาว

เน�องจากความยากลาบากในการจบเวลาท�ตองสญเสยไปกบการผลตงานเสย แตเรา

107



สามารถดความสญเสยท�ออกมาในรปของช�นงานท�เสยและช�นงานท�ตองนากลบไป

แกไข

อตราคณภาพ = จานวนช�นงานท�ผลตไดท�งหมด – จานวนช�นงานท�เสยและท�ซอม

จานวนช�นงานท�ผลตไดท�งหมด

การหาคา OEE

OEE เปนคาท�รจกกนเปนอยางดนานะตวเลขท�ใชบงบอกสมรรถนะของ

โรงงานท�ใชเคร�องจกรเปนหลกในกระบวนการผลต นอกจากน�น OEE ยงเปน

ตวเลขในการวดความสาเรจของโรงงานท�ดาเนนกจกรรม TRM หรอเรยกไดวา การ

ดาเนนกจกรรม TPM กเพ�อเพ�มคา OEE ในตอนท�ผานมาเราไดพดถงอตราการ

เดนเคร�อง ประสทธภาพการเดนเคร�อง และอตราคณภาพ ซ� งถอเปนการสราง

สวนประกอบของ OEE ไวลวงหนาแลว เพราะฉะน�นในตอนน� กแคนามาประกอบ

กน

การคานวณ OEE

ประสทธผลโดยรวม = อตราการเดนเคร�อง x ประสทธภาพการเดนเคร�อง x อตราคณภาพ

(OEE) (Availability) x (Performance Efficiency) x (Quality Rate)

ยกตวอยางในกระบวนการผลต A จะมอตราการเดนเคร�องถง 100 % และ

อตราคณภาพถง 100 % แตเม�อพจารณาประสทธภาพการเดนเคร�องท�มเพยง 50 %

ทาให OEE เหลอเพยง 50 % จากกรณน�สามารถวเคราะหไดวากระบวนการผลต A

ไมมปญหาเร�องเคร�องจกรเสยหรอเคร�องจกรหยดใด ๆ รวมท�งไมมปญหาทางดาน

108



คณภาพดวย แตกระบวนการผลตทางานไดชามากเพยงแค 50 % ของกาลงการผลต

มาตรฐาน

กระบวนการผลต B ดเหมอนวา OEE นาจะออกมาสง เน�องจากตด

ประกอบท�ง 3 อยในเกณฑสงแตจรงๆ OEE ท�ออกมาคอ เทากบ 72.9 % เพราะวายง

ไมสามารถเดนเคร�องไดตลอด มเวลาหยดเคร�องไป 10 % เคร�องยงเดนไดไมเตม

กาลง ขาดอก 10 % และมของเสยในประมาณท�สงถง 10 %

กระบวนการผลต C ถงแมจะไมมปญหาดานคณภาพ แตเคร�องจกรกเสย

บอยและเคร�องจกรกยงเดนไมเตมกาลง แตเปนท�นาสงเกตวา OEE กยงสงกวา

กระบวนการผลต A ท�งน� เปนเพราะตวประกอบท�ต �าสดเปนตวการในการฉดคา

OEE ใหต�าลง

ดงน�นในการปรบปรง OEE จงควรปรบปรงตวประกอบท�มคาต�าท�สด

กอน เพราะมผลมากท�สดในการทาให OEE มคาเพ�มข�น นอกจากน�นยงทาไดงาย

กวาการทาใหตวแปรท�มคาสงอยแลวใหมคาสงข�นไปอก

OEE ต�าเพราะ Loss

ลองนกภาพโรงงานท�ม OEE เทากบ 100 % ในโรงงานแหงน�นตองเปน

โรงงานท�เคร�องจกรใชงานไดตลอดเวลา(อตราการเดนเคร�องเทากบ 100 % ) เคร�อง

เดนไดเตมกาลง(ประสทธภาพการเดนเคร�องเทากบ 100 %) และไมเคยมงานเสย

หรองานท�ตองแกไข(อตราคณภาพเทากบ 100 % ) และถานกภาพเวลาในสวนตางๆ

ท�เกดข�นตามภาพท�แสดง

109



เวลารบภาระงาน

เวลาเดนเคร�อง อตราการเดนเคร�อง = 100 %

X

เวลาเดนเคร�องสทธ ประสทธภาพการเดนเคร�อง = 100 %

X

เวลาเดนเคร�องท�เกดมลคา อตราคณภาพ = 100 %

OEE = 100 %

ตวอยาง

ตวอยางการหาคา OEE

110



การท�จะหาประสทธภาพโดยรวมของเคร�องจกรไดน�นส�งแรก

ตองรวาเคร�องจกรน�นเสยเวลาไปกบอะไรบางในชวงเวลาหน�งท�

เคร�องจกรสามารถท�จะทางานได เชน เคร�องจกรตองหยดเพราะถงเวลา

ตรวจทาวาระ หรอเคร�องจกรตองหยด เพราะตองทาความสะอาด หรอ

เคร�องจกรหยดโดยไมทราบสาเหตการหยด รวมไปถงการหยดเพราะ

กลบมาแกไขงาน ในภาพรวมๆแลวถอวาเปนการหยดท�งส�นแตการหยด

เคร�องจกรน�นเราตองมาดถงสาเหตการหยดโดย เราใหนยามการหยด

ดงน�

ตารางสาเหตการเสยเวลาของเคร�องจกร

111



จากตาราง

การหยดเพราะเคร�องหยดสาเหตใดสาเหตหน�งเรยกวา Shutdown losses

เคร�องจกรเสยกาลงเรยกวา Capacity losses

เคร�องจกรผลตของเสยเรยกวา Defect & Rework

เวลารบภาระงาน = เวลาท�งหมด - เวลาท�หยดตามแผนงาน

เวลาเดนเคร�อง = เวลารบภาระงาน – เวลาสญเสยจากเคร�องจกรหยด

เวลาเดนเคร�องสทธ = เวลาเดนเคร�อง - เวลาท�เคร�องเสยกาลง

เวลาเดนเคร�องเคร�องสทธท�เกดมลคา = เวลาเดนเคร�องสทธ-เวลาท�ผลตของเสย

อตราการเดนเคร�อง = เวลาเดนเคร�อง (Operating Time)

(Availability) เวลารบภาระ(Loading Time)

112



ประสทธภาพการเดนเคร�อง = เวลาเดนเคร�องสทธ(Net Operating Time)

(Performance Efficiency) เวลาเดนเคร�อง(Operating Time)

อตราคณภาพ = เวลาเดนเคร�องสทธท�เกดมลคา(Valued – Net Operating Time)

(Quality Rate) เวลาเดนเคร�องสทธ(Net Operating Time)

และถาลองนกภาพโรงงานท�ม OEE ไมถง 100 % แนนอนในโรงงานแหงน�น

เคร�องจกรใชงานไดไมตลอดเวลา(อตราการเดนเคร�องนอยกวา 100 %) เคร�องเดน

ไดไมเตมกาลง(ประสทธภาพการเดนเคร�องนอยกวา 100 % )และเกดของเสยหาย

และการแกไขงาน(อตราคณภาพนอยกวา 100 %) เวลาในสวนตางๆ ของโรงงาน

พ�นฐานของการทากจกรรมท�สาคญท�สดคอการดแลพ�นท�และเคร�องจกร

เม�อจะเร�มกระบวนการในการทางานจงตองหนมาดพ�นท�และเคร�องจกรกอน เม�อ

กาหนดแผนงานตางแลวจงถงข�นตอนการลงมอ แลวข�นตอนการเปล�ยนแปลง

เคร�องจกรเปนอยางไร?

113



ขIนตอนสาหรบการเปล�ยนแปลงเคร�องจกร

(ขIนตอนท� 1 ขIนตอนท� 2 และ ขIนตอนท� 3)

ขIนตอนท� 1 การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ คอการทาความสะอาดแบบล�าลก

โดยท�การตรวจสอบอปกรณตางๆไปพรอมกบการทาความสะอาดเคร�องจกร ซ�งจะ

ทาใหคนพบจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหาเพ�อทาการแกไขกอนท�เคร�องจกร

จะเกดความเสยหายมากข�นดไดจากตารางท� 1 ข�นตอนท� 1 การทาความสะอาดแบบ

ตรวจสอบ (ดจากตารางท� 1)

ขIนตอนท� 2 การกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา คอการแกไขจด

ผดปกตท�หลงเหลอมาจากข�นตอนท� 1 และการกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนด

ปญหาท�เปนผลพวงจากการตรวจสอบในข�นตอนท�1เชนเดยวกน(ดจากตารางท� 2)

ขIนตอนท� 3 การจดทามาตรฐานการบารงรกษาดวยตนเองเบIองตน คอการรวบรวม

ส�งตางๆ ท�คนพบและปฏบตจากข�นตอนท� 1และข�นตอนท� 2 มาทาการสรปเปน

มาตรฐาน(ดจากตารางท� 3)

114



ขIนตอนท� 1 การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ

ขอมลและการเตรยมตว การดาเนนการ ผลลพธ

• แบบDrawing


• แผนการทา

ความสะอาด

• เคร�องมอและ

อปกรณทา


• ทาความสะอาด

ทกซอกทกมม

• หาจดผดปกต

และการแกไข

• หาจด

ยากลาบาก

• หาแหลงกาเนด

ปญหา

• รายการจด

ผดปกตและ

การแกไข

• รายการจด

ยากลาบาก

• รายการ

แหลงกาเนด

ปญหา

• รายการจดตอง

สงสย

ตารางท� 1 ข�นตอนท� 1 การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ

ขIนตอนท�2 การกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา


• ผลลพธจาก

ข�นตอนท� 1

• การศกษา

วธการปรบปรง

• กาจดแหลง

สะสมของฝ น

• กาจดการฟ ง

กระจายตางๆ

• การลดเวลาใน

การบารงรกษา

ประจาวน

• การปรบปรง

115



• แผนการ

ปรบปรง


• การออกแบบ

เคร�องมอ

• ใชเทคนคการ

ควบคมดวยการ

มองเหน(Visual

Control)

เคร�องจกรให

สามารถใชงาน

และบารงรกษา

ทาทกอยางได

งายข�น

ตารางท� 2 การกาจดจดยากลาบากและการกาเนดปญหา

ขIนตอนท� 3 การจดทามาตรฐานการบารงรกษาดวยตนเองเบIองตน






• ขอมลจากฝาย

ซอมบารง

• บนทกการ

บารงรกษา

• หาจดท�ตองทา


และวธการ

• หาจดท�ตอง

หลอล�นและ

วธการ

• หาจดท�ตอง

ตรวจสอบและ

วธการ

• กาหนด

• มาตรฐานการ

ทาความสะอาด


ตรวจสอบ


หลอล�น

116



คาบเวลาของ

การตรวจสอบ

ตารางท� 3 ข�นตอนการจดทามาตรฐานการบารงรกษาดวยตนเองเบ�องตน

ขIนตอนท� 4 การตรวจสอบโดยรวม คอการศกษาหาความรเพ�มเตมเก�ยวกบระบบ

ตาง ของเคร�อง เพ�อทราบถงจดท�ตองดแลเปนพเศษของระบบตางๆไมวาจะ

เปนระบบการสงกาลงทางไฟฟา ระบบนวเมตกซ ท�งน� เพ�อจะนาไปรวมกบ

มาตรฐานในข�นตอนท� 3

ขIนตอนท� 5 การตรวจสอบดวยตนเอง คอการทบทวนมาตรฐานการทาความสะอาด

มาตรฐาน การหลอล�น มาตรฐานการตรวจสอบจากข�นตอนท� 3 และเพ�มจดสาคญ

ตาง ท�พบในข�นตอนท� 4 เพ�อสามารถเขาไปในการตรวจสอบดวยตนเองไดครบทก

ข�นตอนท�มอยในตวเคร�องจกร

ขIนตอนท� 4 การตรวจสอบโดยรวม


• การเตรยม

หลกสตร


อปกรณส�อการ

สอน

• การเรยนเร�อง

นอตและสกร


การหลอล�น


• ความเขาใจ

เก�ยวกบ

โครงสรางและ

หนาท�ตางของ

ระบบ

117




โครงสรางและ

ระบบตางๆของ

เคร�อง


ผสอน

ระบบจาย

น� ามน


ระบบนวเม

ตกซ


ระบบสงกาลง


ระบบไฟฟา

กาลง


ระบบปองกน

อนตราย

• เพ�มทกษะการ

ตรวจสอบเชง

ลกได

• สงเกตความ

ผดปกตเชงลก

ได

ตารางท� 4 ข�นตอนท� 4 การตรวจสอบโดยรวม

ขIนตอนท� 5การตรวจสอบดวยตนเอง


• มาตรฐานจาก


• ทกษะความร

• ทบทวน

มาตรฐานจาก




ดวยตรนเองท�

118



จากข�นตอนท� 4

• จดสาคญ

เทคนคจากฝาย

ซอมบารง

• เพ�มเตม

มาตรฐานการ

ตรวจสอบ

ระบบการ

ทางานตางๆ

ของเคร�อง

• การแบงการ

ตรวจสอบกบ

ฝายซอมบารง

สมบรณ

• เพ�ม

ประสทธภาพ

ของการ

ตรวจสอบดวย

ตนเอง

ตารางท� 5 ข�นตอนท� 5การตรวจสอบดวยตนเอง

ขIนตอนท� 6 การจดทาเปนมาตรฐาน เปนการควบคมการปฏบตตามมาตรฐานการ

บารงรกษาดวยตนเองท�ไดมาจากข�นตอนท� 5 โดยใหเปนหนาท�และสวนหน�งของ

การปฏบตงานของผใชเคร�องรวมท�งมการปฏบตตามมาตรฐานอ�นๆดวยเพ�อลด

ความสญเสยขIนตอนท� 7 การปรบปรงอยางตอเน�อง เปนการสรปข�นตอนท�งหมด

ต�งแตข�นตอนท� 1 ถงข�นตอนท� 6 เพ�อหาทางยกระดบและปรบปรงตอไปโดยถอเปน

สวนหน�งของนโยบายขององคกร

119



ขIนตอนท� 6 การจดทาเปนมาตรฐาน



ปฏบตงาน


บารงรกษาดวย

ตนเองจาก


• ปรบปรง

มาตรฐานการ

ปฏบตงาน

• จดทามาตรฐาน

ท�ทางาน


การใชเคร�องมอ


การจดการ

อะไหล

• การลดความ

สญเสย

• การปรบปรง

เทคนคการ

ควบคมดวยการ

มองเหน

• ปรบปรง

บทบาทของ

ผใชเคร�อง

• ส�งตางๆท�

เก�ยวของกบ

การทางานม

การจดทาไว

เปนมาตรฐาน

ในการ

ดาเนนงานท�

ชดเจน

• การบารงรกษา

ดวยตนเองม

มาตรฐาน

สงข�น

ตารางท� 6 ข�นตอนท� 6 การจดทาเปนมาตรฐาน

120



ขIนตอนท� 7การปรบปรงอยางตอเน�อง


• ผลลพธการ

ปฏบตตาม


• การตดตามของ

ผบรหาร

• นโยบายของ

ดานการ


• การบรรล

เปาหมายเดม

อยางสมบรณ

• การปฏบตตาม

นโยบายใหม

• การสวนรวม

100%

• การวดผลการ

ปรบปรง

• การประกวด

กลมบารงรกษา

ดวยตนเอง

• มการดาเนน

ตามนโยบาย


ขององคกร

อยางตอเน�อง

• มการยกระดบ

ของเปาหมาย


ดวยตนเองท�

สงข�น

• มการประกาศ

เกรยตคณอยาง

เปนทางการ

ตารางท� 7 ข�นตอนท� 7การปรบปรงอยางตอเน�อง

121



สาเหตหลกเลยของเคร�องจกรท�เกดความชารดเกดจาการท�เคร�องจกรไม

สะอาดเพยงพอ ดงน�นข�นตอนแรก คอการทาความสะอาด แตไมใชเปนการทา

ความสะอาดเพ�อกาจดส�งสกปรกเพยงอยางเดยว แตเปนการทาความสะอาด เพ�อหา

จดผดปกตและทาการแกไข นอกจากน�นยงสงเกตจดยากลาบากในการดแลบและ

แหลงกาเนดปญหาอกดวย

ปญหาจากการทาความสะอาดไมเพยงพอ

1. ปญหาเคร�องจกรเสย

ปญหาจากความสะอาดไมเพยงพอยอมสงผลโดยรวมของเคร�องจกรเชน

ตวอยางตอไปน�

• มเศษวสดหรอส�งแปลกปลอมเขาไปตดขดในอปกรณหรอบรเวณราง

เล�อนตางๆจนทาใหเกดการแตกหก

• อปกรณตางๆเซนเซอรตางๆทางานผดพลาดเน�องจากมฝ นผงหรอคราบ

น� ามนซ�งอาจทาใหมการควบคมผดพลาด

• ระบบความดนลมหรอความดนของไหลตางๆผดปกตเน�องจากมฝ นผง

เขาไปเจอปนในระบบ

• ความตานทานหรอการนาความผดพลาดเน�องจากฝ นผงสนมหรอคราบ

อออกไซดตางๆทาใหส�งผลตองานควบคมทางไฟฟา

• การทางานของอปกรณและเคร�องมอปองกนเหตอนตรายทางานผดพลาด

• ประสทธภาพการระบายความรอนต�าจนทาใหเกดการลกไหม

122



2. ปญหาจากดานคณภาพของชIนงาน

ความสะอาดท�ไมเพยงพอ นอกจากจะทาใหมโอกาสทาใหเคร�องจกรเสย

แลว ยงทาใหเกดปญหากบคณภาพของช�นงาน

• มส�งเจอปนในช�นงาน

• ทาใหช�นงานเปนรอบขดขวน

• ขนาดและมตตางๆของช�นงานมความผดพลาด

• สวนผสมตางๆผดพลาด

• หบหอบรรจภณฑสกปรก

3. ปญหาเส�อมของเคร�องจกร

ความเส�อมของเคร�องจกร สวนมากเกดจากการไมดแลทาความสะอาดจน

ปลอยใหช�นสวนตางๆมลกษณะอาการดงตอไปน�

• การสกหรอ ผกรอน เส�อมโทรม

• มคราบน� ามนฝ นผง

• เกดการหลดหลวมหรอส�นคลอน

• หนาปดและอปกรณตางๆชารดทรดโทรมหรอเลอะเลอน

• เกดการเป� อยยยของยางหรอการแตกของขอบพลาสตก

4. ปญหาดานสมรรถนะของเคร�องจกร

ปญหาดานสมรรถนะของเคร�องจกร คอปญหาท�ทาใหเคร�องจกรทางาน

ไดไมเตมท�ซ� งความสกปรกกเปนสาเหตหน�งท�ทาใหสมรรถนะของเคร�องจกรต�าลง

โดยมสาเหตดงตอไปน�

123



• ฝ นผงเขาไปตดขดทาใหเคร�องจกรหมนเคล�อนท�ชาลง

• ความฝดตางๆทาใหการเดนปอน(Feed)ทาไดไมเตมท�

• ความสกปรกตางๆท�เปนสาเหตทาใหเกดการหยดเลกนอย

• ความสกปรกอาจทาใหการปอนงานตดขดทาใหเสยเวลาการผลตหรอ

ปฏบตงานได

การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ

1. การทาความสะอาดหมายถง การกาจดฝ นผง ความสกปรก คราบน� ามน

เศษวสด ใหออกจากเคร�องจกรและอปกรณตางๆ รวมถงบรเวณท�อยรอบเคร�องจกร

ดวย โดยการทาความสะอาดดงกลาว ตองทาใหท�วถงทกช�นสวนของเคร�องจกร

ในขณะทาความสะอาดตองหม�นคอยตรวจสอบสงเกตความผดปกตตางๆดวย

2. การทาความสะอาดแบบตรวจสอบ การทาความสะอาดในการ

บารงรกษาดวยตนเอง มวตถประสงคหลกคอการตรวจสอบมากกวาความอยากเหน

เคร�องจกรมความสะอาด ซ�งอาจจะพบจดความผดปกตนบรอยๆจด ในขณะท�ทา

ความสะอาดจนครบทกช�นสวน ขอควรจาในการทาความสะอาดแบบตรวจสอบม

ดงน�

• คานงถงความปลอดภย

• พนกงานผใชเคร�องจกรควรเปนผทาความสะอาดเคร�องจกรดวยตนเอง

• ทาความสะอาดในจดหรอบรเวณท�ไมเคยคดจะทามากอนและไมเคยถอด

หรอเปดมาเปนเวลาหลายป

• ทาความสะอาดบรเวณฝาครอบ

124



• ถาจาเปนอาจตองแยกช�นสวนทาความสะอาด

• ทาความสะอาดอปกรณเสรมหรออปกรณรวมตางๆท�ใชในการทางานเชน

อปกรณขนถายวสด แมแรงหรอรอกยก กลองวตถดบ

• อยากลววา "ทาความสะอาดไปเดeยวกสกปรกอก" แตควรคดวาทาความ

สะอาดแลวทาอยางไรใหอยไดนาน

จดผดปกต จดยากลาบาก และแหลงกาเนดปญหา

1. จดผดปกต

ในการทาความสะอาดแบบตรวจสอบมเปาหมายหลกในการหาจด

ผดปกต ดงน�นกอนการทาความสะอาด แบบตรวจสะอาดตองทาความ

เขาใจกอนวาลกษณะใดบางท�เปนจดปกต และลกษณะใดบางท�เปนจด

ผดปกต โดยท�วไปจดผดปกตของเคร�องจกรมลกษณะดงตอไปน�

• ช�นสวนหรอบรเวณท�มฝ นผงหรอคราบน� ามนตดอย

• ช�นสวนหรอออปกรณท�มการสกหรอ หรอบดเบ�ยวเสยรป

• ช�นสวนหรออปกรณท�มการหลวมคลอน หรอไมมความแนน

หนา

• ช�นสวนหรอออปกรณท�มรอยแตกราวหรอรอยขดขวน

• ช�นสวนอปกรณท�มการกดกรอน มสนม

• ช�นสวนหรออปกรณท�มรอยร�วซม หรอปรแตก

• ช�นสวนหรออปกรณท�มอณหภม เสยงหรอ ความส�นสะเทอน ท�

มากเกนปกต

125



2. จดยากลาบาก

จดยากลาบากคอ จดท�สามารถสงเกตเหนไดในขณะท�ทาความสะอาด

กลาวคอ จดใดท�มความยากลาบากในการทาความสะอาด จดน�นกคอจด

ท�จะมความยากลาบากในการทางานหรอการซอมบารงตามไปดวยม

ลกษณะดงตอไปน�

• มองไมเหน เขาไมถง คบแคบ

• อยสงเกนไป อยต �าเกนไป หรออยลกเกนไป

• ตองใชเคร�องมอมากในการถอดหรอในการประกอบ

• จดท�อยใกลกบช�นสวนมากในการถอด หรอในการประกอบ

• จดท�อยใกลช�นสวนท�เคล�อนท�หรอแหลมคม

หรออกนยหน�ง คอทกกจดท�สรางความลาบากในการทาความ

สะอาด ในการหลอล�น ในการปรบแตง ในการปฏบตงาน และ

ในการซอมบารง

3. แหลงกาเนดปญหา

แหลงกาเนดปญหาคอแหลงท�มาของความสกปรก แหลงท�มาของความ

ส�นสะเทอน ของเสยง และอณหภมท�ผดปกต และแหลง ท�อาจทาใหเกด

อนตราย ซ�งแหลงตางๆเหลาน�นไดแก

• จดท�มความฟ งกระจายของเศษวตถดบ น� าหลอเยน น� ามนตด

หรอฝ นผงตางๆ

126



• ส�งท�เปนพาหนะของความสกปรกเชนภาชนะวตถดบ กรวยเตม

น� ามนหลอล�น อปกรณขนถายวสด เคร�องมอและอกรณตางๆ

หรอแมกระท�งจากตวผปฏบตงานเอง

• จดท�มการร�วซมของน� ามนหลอล�นน� ามนไฮดรอลกส

• บรเวณท�มการหมนท�ไมไดศนยซ�งทาใหเกดการส�นสะเทอน

• บรเวณทมอณหภมสงและไมมอปกรณปองกน

• บรเวณท�มการเคล�อนไหวของช�นสวนอปกรณและอปกรณ

ปองกน

• บรเวณสายไฟท�มสภาพรอยตอไมเรยบรอย

ปญหาจากจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา

1.ไมดงดดความตIงใจ

คาวา "ไมดงดดความต�งใจ" หมายความวา เม�อนกถงเคร�องจกรท�เตมไป

ดวยจดยากลาบากกทาใหไมอยากทาความสะอาดหรอดแลรกษา ท�งท�อาจจะมความ

ตระหนกในความสาคญของการทาความสะอาดและการบารงรกษา ซ�งถาเปนเชนน�

เปนเร�องท�นาเสยดายมาก เพราะวาสามารถสรางสานกในความสาคญของการทา

ความสะอาดไดแตเคร�องจกรกลบเปนตวขดขวางไมใหเกดการทาความสะอาด

สาเหตโดยท�วไปท�ทาใหเคร�องจกรไมดงดดความต�งใจในการทาความสะอาดและ

ดแลรกษา มตวอยางดงตอไปน�

• กลวเส�อผาหรอรางกายเปรอะเป� อน

127



• กลวอนตรายจากซอกหลบตางๆ ท�อาจจะบาดมอได

• ไมอยากเสยเวลาในการเบกและเกบรกษาเคร�องมอและอปกรณท�มากมาย

ในการทาความสะอาด และตรวจสอบ

• มความรสกวา ตองใชเวลาในการเตรยมตวนานกวาการทาความสะอาด

หลอล�น หรอขบแนน

• มความรสกวา ถาตรวจสอบแลวไมพอความผดปกต จะเปนการเสยเวลา

2.ใชเวลานานในการทาความสะอาดและตรวจสอบ

ถาเคร�องจกรเตมไปดวยจดยากลาบากยอมทาใหเสยเวลาในการทาความ

สะอาดและตรวจสอบมากกวาปกต ไมวาจะเปนการหาเคร�องไมเคร�องมอ

จานวนมาก การท�ตองทางานดวยความระมดระวงเปนพเศษ รวมถงความ

ยงยากในการเขาถงบรเวณท�คบแคบตางๆ นอกจากน�นจานวนจดท�ตองทา

ความสะอาด หรอจดท�ตองตรวจสอบหากมมากเกนไปกเปนการเสยเวลา

ไดเหมอนกน

3.อาจเกดอนตราย

บางจดท�ยากลาบากท�มอยในตวเคร�องจกร ถงแมจะทาความสะอาด

ตรวจสอบ หรอหลอล�นไดหากใชความพยายามอกนด แตส�งท�มองขาม

ไมได คอ อนตรายท�อาจจะตามมาจากการทางานในบรเวณยากลาบาก

ของเคร�องจกรเหลาน�น เชน

• บรเวณคบแคบท�มอเขาไมสะดวก

• บรเวณท�มขอบแหลมคมของช�นสวน

128



• บรเวณท�อยใกลกบช�นสวนท�มความเคล�อนไหว

• บรเวณท�อยใกลกบบรเวณท�มความรอน

• หบหอหรอบรรจภณฑท�มรอยแตกราว หรอฉกขาด

4.ตองทาความสะอาดและแกไขจดผดปกตไมรจกจบจกสIน

ในการทาความสะอาดและแกไขจดผดปกตถาใชเพยงความต�งใจและ

ขยนหม�นเพยรเพยงอยางเดยวโดยไมสนใจวาจะตองใชเวลาและการปฏบตบอยคร� ง

เพยงใด ยอมทาใหเกดความสญเสยท�นาจะนาไปใชประโยชนอยางอ�นได เพราะวา

การทาความสะอาดและแกไขจดผดปกตโดยไมมการกาจดแหลงท�มายอมตองทาอย

ตลอดเวลาไมรจกจบจกส�น ตวอยางของบรเวณท�ตองคอยทาความสะอาดและแกไข

จดผดปกตมดงตอไปน�

• บรเวณท�มการร�วซมของน� ามนหลอล�น น� ามนหลอเยน หรอ

น� ามนตด

• บรเวณท�มการฟ งกระจายของเศษวตถดบหรอฝ นผงตางๆ

• บรเวณท�อยใกลกบแหลงความสกปรก

• บรเวณท�มการสะสมของวสดจานวนมาก

การกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา

1.การกาจดจดยากลาบาก

บรเวณใดท�มการทาความสะอาดยากจาเปนตองไดรบการปรบปรง เพราะ

ไมเชนน�นการตรวจสอบ ปรบแตง ขบแนน หรอหลอล�นจะทาไดยากตามไปดวย

หรออยางนอยกตองใชเวลานานกวาปกต ตวอยางของการกาจดจดยากลาบาก เชน

129



การเปล�ยนตาแหนง การเปล�ยนอปกรณ การถอดฝาครอบ และการใชฝาครอบท�เปน

พลาสตกใส การเจาะชองมอง ซ�งท�งหมดสวนใหญเรยกวา การควบคมดวยการ

มองเหน

2.การกาจดแหลงกาเนดปญหา

การกาจดแหลงกาเนดปญหา คอ การคนหาแหลงท�มาของความสกปรก คราบน� ามน

และฝ นผงหรอเศษวสด เพ�อหาทางปรบปรงตอไป ซ�งแหลงกาเนดปญหาดงกลาว

เราไดมการคนพบไวแลวต�งแตข�นตอนท� 1 โดยปกตการกาจดแหลงกาเนดปญหา

สวนใหญจะเปนการกาจดจดร�วซมตางๆ และการกาจดท�มาของความสกปรก

ในกรณท�แหลงท�มาของฝ นหรอเศษวสดไมสามารถกาจดใหหมดไปได

เชน ฝ นโลหะจากการเจยรนย การกระจายของน� าหลอเยน เราสามารถกาจด

แหลงกาเนดปญหาไดโดยการกาจดการฟ งกระจาย หรอหากการฟ งกระจายไม

สามารถกากจดไดกตองหาวธจากดวงของความฟ งกระจายใหแคบท�สดเทาท�จะ

เปนไปได

การเตรยมการ

1.แกไขปญหาท�หลงลมมาจากขIนตอนท� 1

กอนท�จะลงมอปฏบตในข�นตอนท� 2 ตองม�นใจวาจดผดปกตตางๆ ท�พบ

ในข�นท� 1 ไดรบการแกไขเรยบรอยแลวท�งน� เพ�อความท�วถงและปองกนการหลงลม

ยกเวนในกรณท�จดผดปกตน�นๆ ตองใชเวลาในการแกไขนาน เชน ตองรอส�งซ�อ

อะไหล ตองส�งทาจากภายนอกบรษท ซ�งในกรณน�คงตองลงมอปฏบตข�นตอนท� 2

ไปกอน แตอยาลมวาตองยงไมนา TPM-tag ออกจากจดผดปกตน�นๆ

130



อยางไรกตาม ถาเปนไปไดเราตองการท�จะแกปญหาท�พบจากข�นตอนท� 1

ใหหมดเสยกอน

2.รวบรวมขอมลจากขIนตอนท� 1

ตามท�เราทราบแลววาในการทาความสะอาดแบบตรวจสอบ จะทาใหเรา

พบส�งตาง ๆ มากมาย และมการรวบรวมมาเปนรายการจดผดปกต รายการจด

ยากลาบาก และรายการแหลงกาเนดปญหา นอกจากน�น ในข�นตอนท� 1 ยงไดมการ

แกปญหาตามรายการจดผดปกต แตสาหรบรายการจดยากลาบากและรายการ

แหลงกาเนดปญหา คอ ส�งท�ตองการรวบรวมมาเพ�อท�จะดาเนนการกาจดจด

ยากลาบากและแหลงกาเนดปญหาตอไป

3.ทบทวนจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหา

เหตผลหน�งท�ทาใหเราตองพยายามหาทางแกปญหาจดผดปกตของ

ข�นตอนท� 1 ใหหมดเสยกอน กอนจะลงมอกาจดจดยากลาบากและแหลงกาเนด

ปญหาน�น กเพราะวาในขณะท�เราทาการแกไขจดผดปกตเราอาจจะพบจด

ยากลาบากและแหลงกาเนดปญหาเพ�มเตมข�นกได กลาวคอ ในขณะทาการแกไขจด

ผดปกต ถาจดผดปกตจดใดตองใชเคร�องมอมาก เขาไมถง ถอไดวาจดน�น คอ จด

ยากลาบาก และหากจดผดปกตจดน�นมขอบคมของเคร�องจกรทาใหไดรบบาดเจบ

จะถอวา จดน�น คอ แหลงกาเนดปญหา เปนตน

ดงน�น การทบทวนจดยากลาบากและแหลงกาเนดปญหาจงหมายถงการ

คนหาจดยากลาบาก และแหลงกาเนดปญหาท�อาจจะหลดลอดมาจากข�นตอนท� 1

หรออาจจะพบเพ�มเตมจากการแกปญหาของข�นตอนท� 1

131



การกาจดจดยากลาบาก

1.ทาความเขาใจกบจดยากลาบาก

จดยากลาบากตางๆ ท�พบไมวาจะเปนจดท�มองไมเหน เขาไมถง คบแคบเกนไป อย

สงเกนไป อยต �าเกนไป อยลกเกนไป และอยในบรเวณท�อนตรายเกนไป จะสงผล

ตอการทาความสะอาด การหลอล�น และการตรวจสอบ ในลกษณะใดลกษณะหน�ง

ดงตอไปน�

• ทากไดท�วถงแตใชเวลานาน

• ทาไดไมท�วถง

• ไมสามารถทาได

2.วางแผนการปรบปรง

จดลาดบความสาคญ

จดยากลาบากตางๆท�พบตองมการนามาจดลาดบความสาคญเพ�อหาทาง

ปรบปรงแกไขในจดท�วกฤตท�สดกอน น�นกคอ จดท�ความยากลาบากทาใหไม

สามารถบารงรกษาได รองลงมาไดแก จดท�ความยากลาบากทาใหการบารงรกษาทา

ไดไมท�วถง และจดท�ถอวาวกฤตนอยท�สด คอ จดท�ความยากลาบากทาใหการ

บารงรกษาตองใชเวลานานกวาจะท�วถง

132



หาวธการปรบปรง

หลงจากมการจดลาดบความสาคญแลว ข�นตอนตอไป คอ การหาวธการ

ปรบปรงเพ�อกาจดความยากลาบากดงกลาว ในแนวทางดงตอไปน�

• ปรบปรงอปกรณและเคร�องมอ

• ปรบปรงเคร�องจกร

• ปรบปรงวธการทาน

• ใชการควบคมดวยการมองเหน

3.ตIงเปาหมายการปรบปรง

เปาหมายการปรบปรงสามารถต�งไดตามลาดบความสาคญตามภาพ

ลาดบความสาคญ ผลตอการบารงรกษา การต�งเปาหมาย

1 ไมสามารถทาได จานวนจดท�จะไดรบ


2 ทาไดไมท�วถง

จานวนบรเวณท�

สามารถเขาถงได

เพ�มเตม

3 ทาไดแตใชเวลานาน เวลาในการบารงรกษา

ท�ลดลง

133



3.ดาเนนการปรบปรง

ปรบปรงอปกรณและเคร�องมอ

ในจดท�ยากลาบากจากบรเวณท�คบแคบ จากการใชเคร�องมอจานวนมาก

และจากความไมเพยงพอของเคร�องมอ สามารถแกไขไดโดยการดดแปลงหรอ

ปรบปรงอปกรณเคร�องมอตางๆ เชน ประแจ ไขควง คม อปกรณในการทาความ

สะอาด และอปกรณในการหลอล�นใหมความเหมาะสมกบบรเวณตางๆ ของ

เคร�องจกร นอกจากน�นบางคร� งอาจตองมการออกแบบอปกรณเคร�องมอข�นมาใหม

ตวอยางของการปรบปรงอปกรณและเคร�องมอมดงตอไปน�

• ทาอปกรณและเคร�องมอตางๆ ใหมขนาดเลกลงและมดามยาวข�น เพ�อให

เขาซอกลกไดอยางสะดวก

• ทาปลายอปกรณและเคร�องมอตางๆ เชน ประแจ หรอไขควง ใหเปน

แมเหลกเพ�อสะดวกในการจบยดนอตหรอสกร

• ดดแปลงกาน� ามนหลอล�นใหสามารถเขาถงในซอกลกได

• ใชอปกรณทาความสะอาดท�สามารถเขาถงไดทกซอกทกมม เชน ใชปน

ฉดลมหรอปนฉดน� าในการทาความสะอาด หรอใชสเปรยฉด เพ�อทา

ความสะอาดคราบน� ามน

• พยายามรวมใหเคร�องมอหน�งช�นทาไดหลายหนาท� เชน เคร�องมอท�ดาน

หน�งเปนไขควงดานหน�งเปนประแจ

• การจดหาอปกรณประจาเคร�องใหครบโดยทาในลกษณะของกลองเคร�องมอ

ประจาเคร�อง(Tools Box) เน�องจากอปกรณท�ไดรบการดดแปลงหรอ

134



ออกแบบมาเฉพาะเคร�องไมควรถกนาไปใชเพ�อวตถประสงคอ�นดวยเหตผล

ทางดานประสทธภาพและความปลอดภย

ปรบปรงเคร�องจกร

ในการกาจดความยากลาบากในการทาความสะอาด หลอล�น และ

ตรวจสอบ โดยท�วไปเรามกจะหาทางกาจดดวยการปรบปรงเคร�องมอและอปกรณ

เปนอนดบแรกกอน ดงตวอยางในหวขอท�ผานมา แตกมหลายคร� งท�การปรบปรง

เพยงอปกรณและเคร�องมอยงไมสามารถกาจดความยากลาบากออกไปได และไม

สามารถหลกเล�ยงการปรบปรงท�ตวเคร�องจกรได ตวอยางของการปรบปรง

เคร�องจกรเพ�อกาจดความยากลาบากมดงตอไปน�

• ในจดจบยดท�ไมตองการความแขงแรงมากนก ใหเปล�ยนมาเปนระบบการ

จบยดท�ถอดไดดวยมอเพ�อความสะดวกในการถอดเพ�อทาการบารงรกษา

เชน การเปล�ยนนอตยดฝาครอบท�ตองถอดดวยประแจปากตายมา

เปนนอตยดท�ถอดไดโดยใชมอหมน

• การตดต�งหลอดไฟแสงสวางในจดท�อบและมด เพ�อใหการตรวจเชคความ

สะอาดและความผดปกตทาไดอยางท�วถง

• การเปล�ยนฝาครอบตางๆ ใหเปนพลาสตกใสเพ�อไมใหเกดการสะสมของ

ความสกปรกท�เลดลอดสายตา

• การเจาะชองมองตามบรเวณตางๆ ของเคร�องจกรเพ�อใหเหนการทางาน

ภายในและความผดปกตท�อาจจะเกดข�น

135



• การยกพ�นเคร�องจกรเพ�อใหทาความสะอาดใตเคร�องได หรออกแนวทาง

หน�งกคอ การหาวสดมาปดก�นไมใหเศษวสดหรอความสกปรกตางๆ เขา

ไปสะสมอยใตเคร�องจกร

• การเปล�ยนตาแหนงอปกรณท�ตองอานคาหรอมการปรบแตงใหอยใน

ระดบสายตา

• การตดต�งทอทางเดนน� ามนหลอล�นขนาดเลกใหไปท�วถงทกบรเวณท�

ตองการหลอล�นโดยการเตมน� ามนหลอล�นท�จดเดยว

• การตอสายเช�อมโยงอปกรณอานคาตางๆ มาไวท�จดเดยวเพ�อความสะดวก

ในการปรบคาและตรวจสอบ

• การแยกอปกรณท�ตองดแลรกษามากเปนพเศษออกมาไวบรเวณภายนอก


• การใชอปกรณรวมระหวางาเคร�องจกรตางๆ เชน การใชถงลมรวมกน ใช

ถงน� าหลอเยนรวมกน เปนตน เพ�อลดจานวนอปกรณท�ตองดแล

ปรบปรงวธการทางาน

บางคร� งวธการทางานกอาจจะเปนสาเหตท�ทาใหเกดความยากลาบากข�น

ได เน�องจากอาจจะทาเกนความจาเปน ไมมการจดลาดบงานใหดทาให

เกดความลาชาและเกดการสญเสยเปลา รวมถงอาจจะทาใหประสทธภาพ

ในการบารงรกษาต�า ดงน�นการปรบปรงวธการทางานกสามารถชวยกาจด

ความยากลาบากได ดวยการปฏบตดงตอไปน�

136



• ศกษาถงความจาเปนและความเขมขนการบารงรกษาในแตละจด เพ�อท�จะ

ทาการบารงรกษาไดอยางเหมาะสมและปองกนการบารงรกษาเกนความ

จาเปน(Over Maintenance) ตวอยางเชน การทาความสะอาดท�ระดบของ

ความสะอาดไมจาเปนตองเทากนทกจด กลาวคอ บางจดตองการความ

สะอาดข�นล�าลกในขณะท�บางจดตองการความสะอาดเพยงแคเบ�องตน

• ศกษาความเคล�อนไหว(Motion Study) เพ�อลดระยะทางการเคล�อนท�และ

การเคล�อนท�สบสนวนวาย

• ศกษาการวางผงโรงงาน เพ�อใหการจดวางตาแหนงของเคร�องจกร

อปกรณและเคร�องมอตางๆ ไมเปนอปสรรคตอการบารงรกษา บางคร� ง

การวางผงโรงงานท�เนนพ�นท�ใชสอยจนเกนไปกทาใหเกดความ

ยากลาบากในการทากจกรรมบารงรกษาตางๆ ไดเชนกน

• การวเคราะหทาทางการทางานเพ�อใหเกดการทางานในทาท�ไมเกดความ

เม�อยลาและถกสขลกษณะท�งน� เพ�อประสทธภาพในการบารงรกษา และ

สขภาพของพนกงาน ซ�งอาจจะตองมการเพ�มเตมอปกรณบางอยางเขาไป

เพ�อใหทางานในทาท�สะดวกสบายย�งข�น

ใชการควบคมดวยการมองเหน

การควบคมดวยการมองเหน หมายถง การใชส สญลกษณ หรอ

เคร�องหมายตางๆ เพ�อส�อใหทราบถงความตองการการบารงรกษาของเคร�องจกร

โดยไมตองลาบากถอดฝาครอบตางๆ ไมตองลาบากในการเพงมองอปกรณตางๆ

ไมตองลาบากในการแยกแยะชนดของน� ามนหลอล�น เปนตน

137



ไมวาจะเปนการปรบปรงเพ�อกาจดจดยากลาบากดวยวธใด ส�งท�ตอง

คานงถงเปนอนดบแรก คอ เร�องความปลอดภยและความแขงแรงของวสด เชน การ

เปล�ยนฝาครอบเปนพลาสตกตองคานงถงหนาท�การใชงานของฝาครอบดงกลาววา

ตองมการรบแรงหรอมโอกาสกระทบท�รนแรงกบอปกรณอ�นหรอไม รวมถง

อปกรณตางๆ ท�อยภายใตฝาครอบสามารถถกแสงสวางไดหรอไม

4.สรปผลการปรบปรง

หลงจากมการปรบปรงตามวธใดวธหน�งหรอหลายวธท�กลาวมาแลว ตอง

มการวดผลการปรบปรงหรอพดอกอยางหน�งคอ การวดเพ�อดวาผลของการกาจดจด

ยากลาบากทาใหบรเวณท�ไมเคยไดรบการดแลรกษากลบมาไดรบการดแลรกษา

เพ�มข�นเทาใด บรเวณท�การบารงรกษาเคยเขาไดไมท�วถง ปจจบนท�วถงหรอไม

อยางไร บรเวณท�เคยใชเวลาในการบารงรกษานานตอนน�ลดลงเทาใดแลว ท�งน� เพ�อ

ยอนกลบไปหาแนวทางในการปรบปรงหากยงไมพอใจในผลการปรบปรง หรอ

สรปเปนมาตรฐานเพ�อกระจายใหท�วถงทกเคร�อง หากพอใจในผลการปรบปรง

ภาพแสดงข�นตอนท�งหมดของการกาจดจดยากลาบากต�งแตการทาความ

สะอาดแบบตรวจสอบมาจนสาเรจเปนมาตรฐานท�ตองกระจายใหครบทกเร�อง

ทาความสะอาดแบบตรวจสอบ(ข�นตอนท� 1)

• จดยากลาบาก

• แหลงกาเนดปญหา

138



ทาความเขาใจกบจดยากลาบาก

• การบารงรกษาใชเวลานาน

• การบารงรกษาไมท�วถง

• ไมสามารถทาการบารงรกษา

วางแผนการปรบปรง

• จดลาดบความสาคญ

• หาวธการปรบปรง

• ไมสามารถทาการบารงรกษา

ดาเนนการปรบปรง

• ปรบปรงอปกรณและเคร�องมอ

• ปรบแตงเคร�องมอ

• ปรบปรงวธการทางาน

• การควบคมดวยการมองเหน

พอใจ

กาหนดเปนมาตรฐานขยายผลใหครบทกเคร�อง

สรปผลการปรบปรง

139



การกาจดแหลงกาเนดปญหา

1.ทาความเขาใจกบแหลงกาเนดปญหา

แหลงกาเนดปญหาท�เราคนพบในข�นตอนท� 1 จะประกอบไปดวย

แหลงท�มาของความสกปรก แหลงท�มาของเสยงและความส�นสะเทอนท�ผดปกต

และแหลงท�มาของอนตราย แตในการบารงรกษาดวยตนเองน�น หนาท�ในการกาจด

แหลงกาเนดปญหา คอ การกาจดแหลงท�มาของความสกปรก ดงน�นเราจงตองมาทา

ความเขาใจกอนวาความสกปรกท�พบมาจากอะไรบาง ซ�งโดยท�วไปกความสกปรก

ตางๆ เกดมาจากส�งตางๆ ตอไปน�

• ฝ นผงหรอเศษขยะตางๆ

• การสะสมของวตถดบท�ตกหลนและฟ งกระจาย

• คราบน� ามนหรอจารบ

• น� ามน น� ายาหลอเยน หรอของเหลวอ�นๆ ท�วร�วซม

• สนม หรอการเกดออกไซด

2.จาแนกแหลงท�มาของความสกปรก

ความสกปรกท�พบไมวาจะมาจากฝ นผง เศษขยะ หรอการสะสมของเศษ

วสด หรออะไรกตามดงท�กลาวมาแลว ตองมการจาแนกแหลงท�มาใหชดเจนเพ�อจะ

ไดหาทางกาจดตอไป โดยท�วไปเรามกจะพบแหลงท�มาของความสกปรกจากแหลง

ตางๆ ดงตอไปน�

140



จากกระบวนการรอบขาง

การฟ งกระจายของเศษวสด การร�วไหลของของเหลวตางๆ รวมท�งเศษ

ขยะหรอฝ นผงตางๆ มโอกาสท�จะเกดมาจากกระบวนการรอบขาง ในทานอง

เดยวกน กระบวนการทางานของเรากมสทธท�จะเปนแหลงความสกปรกตอ

กระบวนการรอบขางไดเชนกน น�นหมายความวา การกาจดแหลงท�มาของความ

สกปรกไมใชมองเพยงแคภายในเคร�องจกรหรอกระบวนการของเราเองเทาน�น

หากแตตองหารอรวมกบกระบวนการรอบขางเพ�อชวยกนกาจดแหลงท�มาของความ

สกปรกของกนและกน ภายใตความรวมมอตามแนวคดการบารงรกษาทวผลแบบ

ทกคนมสวนรวม

จากภายในกระบวนการ

แมวากระบวนการรอบขางจะมสวนในการสรางความสกปรกใหกบเรา

แตสาเหตหลกกมกจะเกดจากภายในกระบวนการของเราเอง เชน

• การเท การปอน หรอการบรรจวตถดบ(ช�นงาน) เขาสเคร�องจกรดวย

วธการตางๆ ท�ขาดความระมดระวง ทาใหมการตกหลนหรอฟ งกระจาย

จนกระท�งสะสมข�นมาเปนความสกปรก

• การออกแบบกรรมวธการผลต หรอการเลอกใชวตถดบท�ทาใหเกดเศษ

โลหะจานวนมากในขณะทาการผลต หรอตองใชน� าหลอเยนจานวนมาก

เพ�อระบายความรอน ท�งหมดลวนแตทาใหเกดความสกปรก

• การตกแตงช�นงานเชน การตดขอบ ตดครบตางๆ แลวปลอยใหตกหลนอย

บรเวณเคร�องจกร

141



จากเคร�องจกร

เคร�องจกรท�ชารดทรดโทรมขาดการดแลรกษาและเคร�องจกรท�ออกแบบ

มาไมด มสวนทาใหเกดการสะสมของความสกปรก ดงรายละเอยดในภาพ

เคร�องจกรท�ชารดทรดโทรม เคร�องจกรท�ออกแบบมาไมด

• เกดการร�วซมของของเหลว

ตางๆ

• เกดการตกหลน และฟ ง

กระจายของวตถดบ

• เกดคราบน� ามนจารบ • เกดการเออลนของน� ามนหลอ

เยนขณะใชงาน

• เกดสนมหรอการเกดออกไซด • มการกระเดนของเศษโลหะ

ขณะทาการผลต

• มการไหลอยางตอเน�องของ

เศษโลหะ

จากอปกรณเคร�องไมเคร�องมอและผปฏบต

อปกรณและเคร�องมอท�ชวยในการผลต รวมถงผปฏบตงานบอยคร� งกเปน

ท�มาของคราบสกปรกลองสงเกตจากตวอยางตอไปน�

• ฝ นผงท�ตดมากบวตถดบ อปกรณเคร�องไมเคร�องมอและผปฏบตงาน

• หบหอท�บรรจวตถดบ หรออปกรณตางๆ เชน ถงพลาสตก กระสอบ หนง

ยางรดของ เปนตน

• คราบน� ามน หรอหยดน� ามนท�มาจากอปกรณตางๆ

142



• ความสกปรกท�เกดจากอปกรณขนถายวสด เชน เขมาควนจากรถยก

จากสภาพแวดลอม

สภาพแวดลอมและความสมบรณของสภาพโรงงานมสวนอยางมากใน

การเปนท�มาของความสกปรก เชน โรงงานท�ต�งอยในสภาพแวดลอมท�ฝ นผง

จานวนมากยอมมโอกาสท�เคร�องจกรจะสกปรกมากกวาโรงงานท�อยใน

สภาพแวดลอมท�ปราศจากฝ นผง โรงงานท�มร� วรอบขอบชดยอมมโอกาสเกดความ

สกปรกต�ากวาโรงงานท�ไมมความมดชด โดยท�วไปสภาพแวพลอมและสภาพ

โรงงานท�เปนท�มาของความสกปรกมตวอยางดงตอไปน�

• โรงงานต�งอยในบรเวณท�มฝ นละอองมาก

• มถนนท�มการสญจรมากบรเวณรอบโรงงาน

• ผนงกาแพง ชองลม หรอหลงคา ไมอยในสภาพท�สมบรณ

• ระบบหมนเวยนอากาศภายในโรงงานทาใหอากาศจากภายนอก

พาฝ นผงเขามาดวย

• ภายในร� วโรงงานมพ�นท�สเขยวจานวนนอย(พ�นท�สเขยว

หมายถง พ�นท�ท�มตนไมใบหญาชวยปกคลมบรเวณท�เปนดน

ทราย)

ประเภทของความสกปรกตางๆท�เกดข�นน�น จาเปนตองวเคราะหหาความสมพนธ

ระหวางลกษณะความสกปรกกบแหลงท�มาของความสกปรก โดยจะตองวเคราะห

วา ความสกปรกแตละสาเหตมแหลงท�มาจากตรงไหนท�งน� เพ�อจะไดหาทางกาจด

แหลงท�มาใหตรงกบลกษณะของความสกปรกท�เกดข�น

143



ตารางตวอยางตารางวเคราะหหาความสมพนธของความสกปรกกบแหลงท�มา

ลกษณะของ

ความสกปรก

แหลงท�มา

กระบวนการ

รอบขาง

ภายใน

กระบวนการ

เคร�องจกร อปกรณ

และ

เคร�องมอ

สภาพแวดลอม

ฝ นผงและเศษ

ขยะตางๆ

การสะสมของ

เศษวตถดบท�ตก

หลนหรอจาก

กรรมวการผลต

คราบน� ามน

หรอจารบ

น� ามนหรอ

ของเหลวตางๆ

ท�เกดจากการ

ร�วซม

เกดสนมหรอ

ออกไซด

144



ทาการปรบปรง

ในการปรบปรงแหลงท�มาของความสกปรกน�น เปาหมายสงสดของเรา

คอ การกาจดแหลงท�มาน�น ๆ แตบางคร� งเรากไมสามารถทาไดท�งหมด ดวยเหตน�

เราจงตองหาทางปรบปรงดวยวธอ�น ซ�งม 3 แนวทางดวยกน คอ การกาจด

แหลงกาเนดปญหา การลดปรมาณความสกปรก และการจากดขอบเขตของ

แหลงกาเนดปญหา

การกาจดแหลงกาเนดปญหา

หมายถง การทาใหแหลงกาเนดปญหาน�นหมดไปดวยการเปล�ยนแปลง

กระบวนการเปล�ยนแปลงวสด หรอปรบปรงสภาพแวดลอมตางๆ เชน

• การอดรอยร�ว

• การเปล�ยนวตถดบมาใชวตถดบท�ไมมการฟ งกระจาย

• เปล�ยนแปลงวธการาบรรจวตถดบหรอช�นงานเพ�อไมใหเกดการตกหลน

หรอฟ งกระจาย

• ทาความสะอาดอปกรณเคร�องไมเคร�องมอกอนนาเขากระบวนการ

• การทาหองปลอดฝ น(Clean Room)

• การใหพนกงานทาความสะอาดเคร�องแตงกายหรอเปล�ยนเคร�องแตงกาย

กอนเขาปฏบตงาน

• การเปล�ยนระบบการขนถายวสด

• การปรบปรงร� ว ผนง กาแพง ของโรงงานเพ�อเพ�มประสทธภาพในการ

กาจดฝ น

145



• การยายตาแหนงประตทางเขา หนาตาง หรอแมแตการยายตาแหนง

เคร�องจกรเพ�อหนออกจากบรเวณท�มความสกปรก

• การเปล�ยนแปลงกรรมวธการผลตเพ�อใหเกดเศษโลหะนอยหรอไมมเลย

การลดปรมาณความสกปรก

ในบางคร� งการกาจดแหลงกาเนดปญหาใหหมดส�นไปไมสามารถทาได

ทางออกตอไปกคอการลดปรมาณความสกปรกท�เกดข�นดวยแนวทางตางๆ

ดงตอไปน�

• การตดแผนกรอง มาน แผนยางกนฝ น หรอระบบประตอตโนมตตางๆ

เพ�อลดปรมาณฝ นเขาโรงงาน

• การลดความเรวในการตดเฉอนช�นงานเพ�อลดปรมาณเศษโลหะ ลด

ปรมาณน� าหลอเยน

• การเพ�มความถ�ในการถายน� ามนเคร�อง เปล�ยนน� ามนหลอเยน

• เลอกใชวตถดบท�ไมมหบหอ เพ�อลดปรมาณขยะ

• การลดปรมาณการผลตแตละคราว(Lot) ใหเหลอนอยลงเชน จากคราวละ

10,000 ช�นเหลอคราวละ 5,000 ช�น เพ�อใหโอกาสในการเปนสาเหตของ

ความสกปรกลดลงคร� งหน�ง

• ใชสารหลอเยนคณภาพสงเพ�อใหใชในปรมาณนอย

• การใชน� ามนหลอล�นคณภาพสงเพ�อลดปรมาณการใชและการรกษาความ

หนดไวไดนานเพ�อลดการร�วซม

146



การจากดขอบเขตของแหลงกาเนดปญหา

วธการทางานหรอกรรมวธการผลตบางอยางน�นไมสามารถท�จะกาจด

ตนเหตของความสกปรกใหหมดไปอกท�งไมสามารถลดปรมาณลงได เชน การเจยร

นยโลหะ ทาอยางไรกคงไมสามารถปราศจากประกายไฟได ทาอยางไรกตองเกด

ความรอนและตองใชการหลอเยน การกลงโลหะ การไสโลหะ หรอการตดโลหะ

ดวยวธทางกลอ�นๆ (Machining) ทาอยางไรกตองเกดเศษโลหะ ซ�งในกรณดงกลาว

จงตองใชวธจากดวงของตนเหตแหงความสกปรกเหลาน�นไมใหลกลามหรอฟ ง

กระจายไปท�อ�น โดยอาจจะใชวธการดงตอไปน�

• จดทาฝาครอบถาดรอง ไมใหของเหลวท�หยดไหลลงพ�น

• จดทาอปกรณปองกนการกระเดน การฟ งกระจาย

• จดทาภาชนะรองรบเศษวตถดบหรอช�นงานท�ตกหลนใหไหลไปรวมท�

เดยวกนและสามารถนาไปท�งไดทนท

• การจดทาถงขยะหรอท�เกบเศษวสด หรออปกรณตางๆ ไวในบรเวณ

ใกลเคยงเคร�องจกร

โดยสรปการกาจดแหลงกาเนดปญหาในท�น� คอ การมงกาจดแหลงท�มา

ของความสกปรกโดยการทาความเขาใจกบแหลงกาเนดปญหา การ

จาแนกแหลงท�มาของความสกปรก และการปรบปรงตามภาพ

147



ทาความสะอาดแบบตรวจสอบ(ข�นตอนท� 1)

• จดยากลาบาก

• แหลงกาเนดปญหา

ทาความเขาใจกบแหลงกาเนดปญหา

• ฝ นผง

• เศษวสดหรอวตถดบ

• คราบน� ามน

• ของเหลวท�งหลาย

• สนมหรอออกไซด

จาแนกท�มาของความสกปรก

• จากกระบวนการรอบขาง

• จากภายในกระบวนการ

• จากเคร�องจกร

• จากอปกรณและเคร�องมอ

• จากสภาพแวดลอม

148



การปรบปรง

• กาจดแหลงกาเนด

• ลดปรมาณการกาเนด

• จากดเขตของการกาเนด

ภาพท� 13 สภาพคลงพสดกอนการจดระเบยบและทา5ส.

149



ภาพท� 14 สภาพคลงพสดกอนการจดระเบยบและทา5ส.

ภาพท� 15 การจดทาOne point lesson

150



ภาพท� 16 One point lesson

ภาพท� 17 การจดทาแผนงานบารงรกษาข�นพ�นฐาน

151



ภาพท� 18 การทาแผนทาความสะอาด

ภาพท� 19 การหาจดผดปกตเส�อมสภาพ

152



ภาพท� 20 ตวอยางการจดทา Listรายการผดปกตเส�อมสภาพ

ภาพท� 21 ตวอยางการจดทา รายการจดยากลาบาก

153



ภาพท� 22 ตวอยางList รายการแหลงกาเนดปญหา

ภาพท� 23 ตวอยางการจดทาTPM Tag

154



ตวอยางใบงานสรปการปรบปรง

หวขอการปรบปรง : วนท� :

หนวยงาน :

กอนทาการปรบปรง หลงทาการปรบปรง

ประเดนสาคญ:

ผลลพธจากการ

ปรบปรง

ขอเสนอแนะจาก

คณะกรรมการ

ขอเสนอแนะจากหวหนางาน


155



บทท� 7

การบารงรกษาเชงวางแผน Planed Maintenance

ภาพท� 1 แนวคดการซอมบารง

การบารงรกษาตามแผนเปนกจกรรมของฝายซอมบารงและเปนเสาหลก

หน�งใน TPM ในขณะท�หนวยงานเทคนคหรองานดานวศวกรรมทากจกรรมการ

ปรบปรงเฉพาะเร�อง(FI:Focused improvement) และผใชเคร�องจกรทากจกรรมการ

บารงรกษาดวยตนเอง(AM: Autonomous maintenance)

การบารงรกษาตามแผน คอ การท�ฝายซอมบารงดาเนนกจกรรมตางๆ

เพ�อใหเคร�องจกรใชงานไดดตลอดเวลาเชนการกาหนดแผนการทาวาระรถจกรหรอ

วาระอปกรณช�นสวนของรถจกรลอเล�อน กถอวาเปนการกาหนดแผนงาน น�นกคอ

156



กจกรรมเพ�อใหเคร�องจกรมอตราการใชงานสง (Availability) และเพ�อเพ�มพน

ทกษะความสามารถในการซอมบารง (Maintainability) โดยแบงยอยออกเปน การ

บารงรกษาเชงปองกน การบารงรกษาเชงพยากรณ การบารงรกษาเชงแกไข

ปรบปรง การปองกนการบารงรกษา และการบารงเม�อขดของ

การบารงรกษาตามแผนจะทากบเคร�องจกรตนแบบและช�นสวน

ตนแบบเปนอนดบแรกกอน จากน�นจงขยายผลจนครบทกเคร�องจกรในโรงงาน

หรอแมแตในรถจกรลอเล�อนกเหมอนกนการกาหนดแผนงานการบารงรกษากจะ

แตกตางกนออกไป แตสาหรบ รถจกรลอเล�อนท�เม�อกอนไดมการกาหนดแผนงาน

ซอมบารงแลว กสามารถพฒนา เพ�อเพ�มขดศกยภาพใหสามารถดาเนนกจกกรมโดย

มเปาหมายท�ชดเจน นอกจากน�นยงตองมกจกรรมอ�นสนบสนนดวย เชน กจกรรม

การชวยเหลอผใชเคร�องในการบารงรกษาดวยตนเอง กจกรรมสาหรบการ

บารงรกษาเชง แกไขปรบปรง กจกรรมเพ�อการปองกนการบารงรกษา และกจกรรม

เพ�อการบารงรกษาเชงพยากรณ

157



ภาพท�2 แนวคดการบารงรกษาอปกรณ

กจกรรมในระบบการบารงรกษาตามแผน

1.กจกรรมเพ�อใหเคร�องจกรใชงานไดดตลอดเวลา

กจกรรมเพ�อใหเคร�องจกรใชงานไดดตลอดเวลาประกอบไปดวยกจกรรมเพ�อให

เคร�องจกรมอตราการใชงานสง (Availability) และเพ�อความสามารถในการซอม

บารง (Maintainability) วธการบารงรกษาท�จะชวยสงเสรมAvailability และ

Maintainability ประกอบดวยการบารงรกษาแบบตางๆ ดงตอไปน�

เพ�อหยดความเสยหาย - การบารงรกษาเชงปองกน (Preventive Maintenance) - การบารงรกษาเชงพยากรณ (Predictive

158



Maintenance)

เพ�อปองกนความเสยหาย - การบารงเชงแกไขปรบปรง (Corrective Maintenance) - การปองกนการบารงรกษา(Maintenance Prevention)

เพ�อเตรยมพรอมเม�อเกดการเสยหาย

- การบารงรกษาเม�อขดของ (Breakdown Maintenance)

ภาพท� 4 แผนการซอมเม�อเกด Breakdown

159



2.กจกรรมในเชงการบรหารการบารงรกษา

เพ�อใหการบารงรกษาตามแผนไดรบการสนบสนน ไมวาจะเปนขอมลเคร�องจกร อะไหล หรองบประมาณตางๆ โดยท�วไปตองมกจกรรมเชงบรหาร อนประกอบดวย

• การจดการขอมลดานตางๆ ในการบารงรกษา (Maintenance Information Management)

• การจดการช�นสวนและอะไหล (Spare Part Management) • การจดการตนทนการบารงรกษา (Maintenance Cost Management)

3. กจกรรมสนบสนนจากผใชเคร�องจกร เพ�อใหการบารงรกษาบรรลวตถประสงค ในการดาเนนการตามแนวทางของ TPM จาเปนอยางย�งท�ฝายซอมบารงและฝายผลตหรอผอยหนางานท�ตองใชเคร�องจกรเชนชางฝมอ ตองดาเนนกจกรรมดงกลาวรวมกน โดยกจกรรมของผท�อยหนางานตองการเพ�อสนบสนนการบารงรกษาตามแผน กคอ

• การบารงรกษาดวยตนเอง (Autonomous Maintenance) • การปรบปรงเฉพาะเร�อง (Individual Improvement)

การบารงรกษาตามแผนโดยการดาเนนกจกรรมตางๆ ท�งหมดน�นจะทาให

สามารถเพ�มผลผลตไดโดยการปรบปรงผลตผล (Output) ท�จะออกมาใน

รปของความพยายามใหเคร�องจกรเสยเปนศนย (Zero Failure) ของเสย

เปนศนย (Zero Defect) และอบตเหตเปนศนย (Zero Accident) ใน

ขณะเดยวกนยงชวยลดส�งตางๆ ท�ใชในการบารงรกษา (Input)

160



5,มาตรการเพ�อมงส Zero Breakdown

5 ปจจย 5 มาตรการ 1. การบารงรกษาข�นพ�นฐานไม

เพยงพอ 2. สภาวะการใชงานท�ไมถกตอง 3. การเส�อมสภาพท�ถกละเลย 4. ขาดทกษะในการใชงานและ

บารงรกษา 5. การออกแบบ/ผลต/ตดต�งไมด

1. บารงรกษาข�นพ�นฐานอยางเพยงพอ

2. รกษาสภาวะการใชงานอยางถกตอง

3. ฟ� นฟสภาพอปกรณท�เส�อม 4. พฒนาทกษะในการใชงาน

และการบารงรกษา 5. ปรบแกไขจดออนในการ


5 phases ในการปฏบตเพ�อใหได Zero Breakdown 1. เปล�ยนใหเปนการเส�อมสภาพตามธรรมชาต โดย - ฟ� นฟสภาพอปกรณ - กาจดปจจยท�ทาใหเกดการเส�อมสภาพแบบเรง 2. ยดอายการใชงานของอปกรณโดย - ทา Corrective Maintenance แกไขขอจากดจากการdesign 3. ศกษารปแบบการเส�อมสภาพตามธรรมชาต ตามเวลา 4. คนหา/เลอก parameter ท�ใชวดปรมาณการเส�อมสภาพ 5. นา Predictive Maintenance ไปปฏบต

ตวอยางตวชIวดการบารงรกษาเชงวางแผน

161



ดชนการจดการ

(Management index)

ดชนผลลพธกจกรรม

(Activity result index)

ดชนกจกรรม

(Activity index)

1.การเพ�มผลตภาพการ

ผลต

2.ตนทนท�ลดลง

3.ลดขอรองเรยนจากลกคา

4.ลดอบตเหตเปนศนย

1.การลดเวลาหยด

เคร�องจกรเน�องจากการ

เกดปญหาขดของ

2.การปรบปรงคา MTBF

และ MTTR

3.ลดปรมาณคาใชจาย

อะไหลสารอง

4.ลดเวลาการหยดเดน


5.ลดคาใชจายการ

ซอมแซม

6.งานซอมบารงสวน

ใหญดแลโดยฝาย

บารงรกษาภายใน

1.จานวนกจกรรม

บารงรกษาดวยตนเอง

(PM)

2.จานวนกจกรรม

บารงรกษาเชงแกไข

(CBM)

3.จานวนเคร�องจกรท�

ดาเนนกจกรรม(CBM)

4.จานวนปญหาการ

ขดของท�เกดข�นซ� า

5.การพฒนาทกษะชาง


6.การพฒนาทกษะท�

หลากหลาย(Multi-

skilled)ของบคลากรฝาย



• ใหเคร�องจกรมสภาพพรอมใชงานสงสด

162



• รกษาระดบคาใชจายบารงรกษาในระดบเหมาะสมท�สด

• ลดการจดเกบอะไหลสารอง

• ปรบปรงความนาเช�อถอและความสามารถในการบารงรกษา



• มงความสญเสยจากความขดของเปนศนย

• ปรบปรงความนาเช�อถอเพ�มข�น 50 %

• ลดคาใชจายบารงรกษาลง 20 %

• จดเตรยมอะไหลท�จาเปนใหพรอมใชงาน

ขIนตอนสการบารงรกษาเชงวางแผน

1.การบนทกสภาพปจจบนของเคร�องจกรและทาการประเมนผลเบ�องตน

2.การฟ� นฟสภาพเคร�องจกรและปรบปรงจดออน

3.สรางระบบสารสนเทศสาหรบงานบารงรกษา

4.จดเตรยมขอมลสาหรบการเลอกเคร�องจกรหรอช�นสวนใหสอดคลอง

กบแผนงานบารงรกษา

5.นาเทคนคใหมๆ และจดเตรยมอปกรณสาหรบดาเนนกจกรรม

บารงรกษาเชงคาดการณ

6.พฒนาและปรบปรงแผนงานบารงรกษาอยางตอเน�อง

163



การจดแบงระดบความสาคญของอปกรณ

การจดเตรยมขอมลในสวนน� ถอวามความสาคญอยางย�ง เพราะขอมลท�

จดทาข�นน�จะนาไปประกอบการพจารณาจดทาแผนงานบารงรกษา และการ

กาหนดความจาเปนของการมอะไหลสารองเคร�องจกร-อปกรณแตละตว การ

จดแบงระดบความสาคญจะมแนวทางดงน�

1) ระดบความสาคญสงสด(Top Criticality)ซ�งจะแทนดวยความสาคญระดบ

1(critical Level 1) หมายถงเคร�องจกรท�มความสาคญตอการผลตหรองาน

ซอมบารง หรอมความสาคญตอความปลอดภย และระบบนเวศนซ�งหาก

เกดการขดของ ชารดเสยหายจะตองหยด เคร�องจกรหรอโรงงานทนท ไม

สามารถเดนเคร�องผลตหรอการใชงานเคร�องจกรได เปรยบเสมอนรถ

จกรท�ถาหาดเกดความชารดยอมสงผลเสยหายเกดความสญเสยตองาน

บรการอยางสง

2) ความสาคญระดบสงสด(High Criticality) ซ�งจะแทนดวยความสาคญ

ระดบ2 (Criticality Level 2)หมายถงเคร�องจกรอปกรณ-อปกรณท�ม

ความสาคญรองไปจากระดบ 1 หากเคร�องจกร-อปกรณเหลาน�นขดของ

ชารดเสยหายจะตองหยดโรงงานทนท ไมสามารถเดนเคร�องผลตไดหรอ

ผลตไดนอยลง หรออาจจะเปนกรณท�มความสาคญระดบ 1 แตม

เคร�องจกร-อปกรณสารองไวเพ�อสลบใชงานทดแทนกนไดในกรณท�ตว

ใดตวหน�งมปญหา

3) ความสาคญระดบปานกลาง(Moderate Criticality)ซ�งจะแทนดวย

ความสาคญระดบ 3(Criticality Level3) หมายถง เคร�องจกร-อปกรณท�

164



หากเกดขดของ ชารดเสยหายแลวระบบผลตยงคงทางานไดเตมท�เชนเดม

แตจะเกดความสญเสยของตนทนคาใชจายเพ�มข�น เน�องจากตองใช

เคร�องจกร-อปกรณ หรอวธการอ�นๆ เขามาทดแทนเพ�อแกไขปญหา

เฉพาะหนา ซ�งตองใชพลงงานหรอส�นเปลองคาวตถดบในการผลตสนคา

มากข�น

4) ความสาคญระดบต�า(Low Criticality) ซ�งจะแทนดวย ความสาคญระดบ 4

(Criticality Level 4)หมายถง เคร�องจกร-อปกรณท�ไมสงผลกระทบตอ

ระบบผลตโดยตรงทนททนใด หรอมอปกรณสารองใชงานแทนกนได

สามารถรอคอยการแกไขไดนานมากกวา 7 วนข�นไป

จากน�นการจดแบงเคร�องจกร-อปกรณท�มความสาคญระดบเดยวกนในแตละ

กลม ตองใชหลกการพจารณาจากตนทนราคาเคร�องจกร-อปกรณเปนเกณฑ โดย

จดเรยงใหเคร�องจกร-อปกรณท�มราคาสง มความสาคญสงกวาเคร�องจกร-อปกรณท�

มราคาต�ากวาในกลมท�มระดบความสาคญเดยวกน

การทบซอนของการจดแบงระดบความสาคญ

การกาหนดแบงระดบความสาคญของเคร�องจกร-อปกรณ ดงท�กาหนดไว

4 ระดบ ผกาหนดมกจะประสบปญหาความไมชดเจนในกรณท�เคร�องจกร-

อปกรณมความสาคญคาบเก�ยวตางระดบกนเชน อยระหวางความสาคญระดบ

1 และระดบ 2 ความสาคญระดบ 2 และระดบ 3 หรอความสาคญระดบ 3 กบ

ระดบ 4 ซ�งแสดงใหเขาใจไดโดยแผนภมในรป

165



ภาพท� 5 จาลองการทบซอนกนของการจดระดบความสาคญของเคร�องจกร

อปกรณ

ในทางปฏบตเม�อเกดความไมแนใจ ความไมชดเจนในการจดแบงระดบ

ความสาคญของเคร�องจกร-อปกรณใดกตาม ควรเร�มตนกาหนดใหอยในกลมท�ม

ระดบความสาคญต�ากวาไวกอน เพ�อใหการจดการกบแผนงานอ�นๆ ท�จะตอง

เก�ยวเน�องกบการเตรยมขอมลทาไดงายข�น และเม�อมการพจารณาทบทวน

ความสาคญความจาเปนท�ตองเพ�มการดแลและบารงรกษาเคร�องจกร-อปกรณใด

เปนพเศษเฉพาะรายการ จงปรบเล�อนระดบความสาคญของเคร�องจกร-อปกรณ

น�นๆ ใหอยในระดบท�สงข�นในภายหลง

166



แนวทางวธการซอมบารงรกษา

1. กาหนดจากประสบการณ

2. ไมมการกาหนดไวชดเจน วาจะใชวธไหนกบอปกรณหรอข�นอยกบ

ความสาคญของอปกรณและลกษณะการเส�อมสภาพ

3. ใชวธการซอมบารงเชงปองกน Preventive Maintenance

• Periodic maintenance (TBM)

• Overhaul (Periodical disassembly for inspection& repair)

• Predictive maintenance

4. ใชวธแบบ Breakdown maintenance

5. ใชวธแบบ Corrective maintenance

เม�อมาวเคราะหดผลการท�จะเพ�มประสทธภาพของเคร�องจกรไดน�นตอ

คานงถงระยะเวลาท�เคร�องจกรหยดทางานหรอเคร�องจกรทางานได

MTBF = ระยะเวลาเฉล�ยกอนเคร�องจกรเสยหายแตละครIง

MTTR = ระยะเวลาตIงแตเสยหายจนใชงานไดแตละครIง

เพ�อมาดผลกระทบตอการท�เราจะสามารถทาใหเคร�องจกรเดนไดตลอด

หรอชารดนอยท�สด

167



การเพ�มของ MTBF และการลดลงของMTTR ซ�งจะทาใหเคร�องจกรเพ�ม

ความนาเช�อถอได จะตองมการวางแผน การดแลเคร�องจกรท�งระบบโดยเอาการ

ซอมบารงท�ง 4 ชนด มาผสมผสานกนใหเกดประโยชนมากท�สด

และมการกาหนดแผนการทาวาระท�ดเขารวมดวยรวมไปถงจดหาอะไหลลวงหนา

ในการทางานอกดวย

ซ�งโดยปกตแลว หากการดาเนนซอมแบบ PM ทาไดอยางมประสทธภาพ

และเหมาะสมแลวโอกาสท�จะเกดการชารดแทบจะไมม สวนท�เปนการซอมแบบ

CM ซ�งเปนระบบซอมเพ�อทาของท�ชารดแลวใหกลบมาใชไดตอกยงมความจาเปน

เพ�อเปนการแกไขในจดท�บกพรองตางๆใหสามารถทางานไดดกวาเดม

อยางไรกด ไมมระบบซอมใดท�สามารถขจดการซอมแบบ CM ใหหมดไปโดยส�นเชง ปกตแลวการซอมจรงในหนางานจะทท�ง PM: Preventive maintenance ผสมกบ CM: Corrective Maintenance และ BM: Breakdown

168



Maintenance ส�งท�ตางกนกคอ ถาสามารถจดการระบบ PM ไดอยางมประสทธภาพแลว การซอมแบบ CM ซ�งกอปญหาแกการเคร�องจกรกจะมสดสวนลดลง โดยหลกวชาน�น การใช PM มขอไดเปรยบคอ 1) สามารถวางแผนการซอมและแผนสนบสนนดานโลจสตคสาหรบช�นสวนในการซอมบารงได และ2) คาใชจายในการซอมจะกระจายออกไปในระยะเวลาประกอบการของกจการ สวนขอเสยกคอตองรอายการใชงานและจดการเปล�ยนช�นสวนกอนการชารดซ�งหากเปล�ยนเรวไปกจะเสยประโยชน ระบบซอมแบบ PM จงตองมการศกษารายละเอยดและวางระบบบรหารการซอมไวเปนอยางด มฉะน�น จะเปนระบบการซอมท�มความรสกวาฟ มเฟอย มคาใชจายสง คนท�อยในหนางานจานวนมากท�คดวาเปนการ “โยนท�ง” ช�นสวนท�เหนวายงมสภาพดและนาจะยงสามารถใชงานตอไปได ซ�งความรสกเชนน�น อาจมท�งท�ถกตองและไมถกตองกได ตรงกนขามถาเปล�ยนชาเกนไปกจะทาใหโอกาสท�ระบบจะชารดระหวางการใชงานมเพ�มมากข�น สวนขอดและขอเสยของระบบการซอมแบบ CM กจะตรงกนขามกบ PM คอ วางแผนการซอม และโลจสตคยาก คาใชจายของกจการอาจมากระจกตวอยในปท�ช�นสวนหมดอายใชงานซ�งอาจกระทบสถานะทางการเงนของกจการ ส�งหน�งท�ควรคานงถงกคอความเสยหายในทางตรงและทางออมท�เกดข�นหากระบบท�ใชวธการซอมแบบ CM เกดการชารดในระหวางทางาน เชน คาเสยหายในการก ระบบคน ช�อเสยงของกจการ ฯลฯ ซ�งอาจเสยหายมากกวากเปนได ในกรณท�ขาดการวเคราะหพฤตกรรมการทางานของช�นสวน (Behavior

of Component) อยางละเอยด กอาจจะทาใหระบบการซอมบารงท�กาหนดเปน

มาตรฐานข�นใชมความบกพรอง เหตผลหน�งกคอผผลตโดยท�วไปมกจะกาหนดให

ผใชทาการเปล�ยนช�นสวนเรวกวาปกต

169



ภาพท� 6 การปรบเปล�ยนแผนการซอมบารงเพ�อมงประสประสทธผล

รายการเคร�องจกร-

อปกรณ

การพจารณาผลกระทบ

ความสาคญตอ

ระบบการผลต

ความสาคญ

ดานความ

ปลอดภย


ดานนเวศน

ขอสรป

ระดบ


เคร�องจกรกล

AAA

1 - - 1

เคร�องจกรกล BBB 1 1 2 1

เคร�องจกรกล CCC 2 2 1 1

เคร�องจกรกล DDD 2 1 2 1

อปกรณ EEE 2 2 - 2

อปกรณ FFF 2 - 2 2

อปกรณ GGG 2 3 3 2

170



ภาพท� 7 การพจารณาแนวทางเลอกการซอมบารง

การกาหนดระดบความสาคญจากปจจยหลก 3 ประการ คอ

-ผลกระทบตอระบบการงานผลตงานซอมบารง

-ผลกระทบตอความปลอดภยท�งชวตและทรพยสน

-ผลกระทบทางดานนเวศน

ควรพจารณาสรปการกาหนดระดบความสาคญจากปจจยใดปจจยหน�งท�

สงผลกระทบสงสดเปนเกณฑ ไมควรใชวธเฉล�ยคะแนน เพราะจะทาใหการ

พจารณาจดเตรยมแผนงานตางๆ ไมเหมาะสมกบสภาพความเปนจรงของการ

ทางาน

การจดแบงระดบความสาคญของเคร�องจกร-อปกรณน� จะตองจดทาให

แลวเสรจกอนท�จะพจารณาจดทาแผนงานบารงรกษาและแผนงานดานอะไหล

สารองคลง

วธการจดแบงกลมประเภทเคร�องจกร-อปกรณ

� กลมRotating Machine : Machinery & Motor

� กลมValve

� กลมอปกรณแลกเปล�ยนความรอนHeat Exchanger , Pressure Vessel

อปกรณ HHH 3 2 2 2

อปกรณ III 3 2 - 2

อปกรณ JJJ 3 3 3 3

อปกรณ KKK 3 - - 3

171



� กลมInstrument

� กลมอปกรณปองกน Proactive deviceเชน Relay, Breaker, Motor control

center

� กลมอปกรณไฟฟา เชนหมอแปลงไฟฟา ,UPS & Inverter , Lighting ,

Diesel Generator

นอกจากน�นการกาหนดอปกรณเคร�องจกรยงเปนส�งท�สามารถลวงรถง

การจดทารายการซอม (Check List) ในทางปฏบตเราไมสามารถจะตดตามช�นงานทกช�นไดท�งหมด ดงน�น จงตองจดช�นงานเขาเปนกลม โดยหวใจในการจดกลมกคอ ตองรอายการใชงานโดยเฉล�ย (Mean Time Between Failure: MTBF หรอ Mean Time to Failure: MTTF) ของช�นสวน ซ�งอาจจะไมใชวธการท�สมบรณแบบเสยทเดยว ช�นสวนท�ถกจดเขากลมกอนกาหนด MTBF จะถกเปล�ยนเรวเกนไป เปนการเสยประโยชน ทาใหดเหมอนวาระบบ PM มความส�นเปล�อง ในขณะท�ช�นสวนซ�งถกเปล�ยนหลง MTBF มโอกาสเกดการชารดขณะใชงานสง ท�งน� ไมรวมถงการชารดกอน MTBF ซ�งเกดจากความบกพรองในการผลตหรอฝมอการซอม (Workmanship) ขาดความปราณต ส�งเหลาน�ทาใหเกดการซอมแบบ CM หรอBM ไดในหนางาน เม�อจดกลมช�นสวนเสรจแลวกสามารถจดทารายละเอยดของรอบการซอม

(Maintenance Scheme) และรายการซอม (Check list) ได รายการซอมน� กจะเปน

คมอสาหรบการควบคมคณภาพ เพ�อเปนหลกประกนวาระบบจะกลบออกไปใช

งานไดอยางมคณภาพเหมอน (หรอใกลเคยง) ของใหมหลงจากผานการซอมแลว

เม�อมาวเคราะหดผลการท�จะเพ�มประสทธภาพของเคร�องจกรไดน�น

172



บทสรป

การดาเนนกจกรรม TPMน�น ไมไดเร�มกนเพยงช�วขามวนขามคนแลวจะ

ประสบความสาเรจ การดาเนนกจกรรม ท�เนนใหพนกงานทกสวน มสวนรวมใน

ทกเน�องานกลายเปนปญหาท�กระทบกบงานประจาไมใชนอย

เร�มจากงานท�ตองหนกลบหลงมาดแลพ�นท�ในการทาความสะอาดคนท�ไม

เขาใจมก เอยปากถาม "จะทาไปทาไม เอาเวลาไปซอมดกวา" ซ�งบางคร� งคนท�ไม

รจกทฤษฏท�ดพอ กมกจะเอยคาน�ออกมา จนบางคร� งอาจเปนการบ�นทอนจตใจผท�

จะเร�มทากจกรรมระบบงานซอมบารงแบบ TPM น�ไปเลยกได

การอบรมใหความรเปนหนทางหน�งท�จะนามาซ�งความเขาใจวาเหตใด

การมงม�นท�จะทาใหพนกงานทกคนมสวนรวมมสทธในการออกแสดงความคดเหน

ในการปรบปรงงานเปนเร�องท�ดและจะประสบความสาเรจตอเม�อไดนาเอาหลกการ

ทฤษฎนาไปใชจรง

ดเหมอนเปนเร�องยากผเขยนเองเคยสอบถามบรษทช�นนาของประเทศท�

นาเอาระบบTPMไปใชกจะพบกบปญหาเชนเดยวกนกบหนวยงานของการรถไฟ

คอทาไมไมเอาเวลาไปซอมเคร�องจกรกอน มวแตมาทาความสะอาด เกบกวาดอย

คาตอบของการดาเนนกจกรรมTPMกลบไปอยท�ตวพนกงานเองท�เร�มให

ความสาคญกบผลงานของตวเอง มความภาคภมในสถานท�ทางาน รกในสถานท�

ทางานมากข�น ความเปล�ยนแปลงตางๆ เร�มเหนเร�มสมผสไดท�หนางาน กลายเปน

คาพดตดปากวา การเปล�ยนแปลงสมผสไดท�หนางาน

173



เปาหมายของการทา TPM คงไมไดอยท� การทางานเพยงเพ�อโชวผลการ

ดาเนนงาน แตเปนการใหความสาคญกบทกภาคสวนวามความสาคญตอองคกร

หาดขาดสวนใดสวนหน�งไป องคกรยอมเดนตอไปไมได ในหลกการแลวการ

กาหนดเปาหมายของเร�องตางๆใหเปนศนย(Zero) กลายเปนเร�องทาทายใหกบตว

พนกงานเองเพ�อมงม�นไปสความสาเรจท�รออยเบ�องหนา

ผลการดาเนนงานมกข�นอยกบสภาพจตใจของผปฏบตงานวา ขณะท�

ปฏบตงานทาไปเพ�ออะไร? ถาคาตอบออกมาวาเปนการปฏบตงานเพ�อทาตาม

หนาท�ใหมนจบไปวนๆกจะกลายเปนมะเรงรายท�กดกนองคกรไดเพราะวาสกวน

หน�งจากท�ตองทาตามหนาท�กกลายเปนจาตองปฏบตตามหนาท�

การเปล�ยนมมมองความคดของผปฏบตงานคงไมไดเกดจากส�งท�อย

รอบตวหรอรอบกาย แตเกดจากการเอาใจใสของผบงคบบญชาระดบตนท�มอง

ความสาคญของพนกงานทกระดบช�นวามความสาคญอยางไร พนกงานมความร

ความเขาใจในเร�องของงานหรอเปลา และยงรวมไปถงการใหความสาคญตอความ

เปนอยของตวพนกงาน โดยเฉพาะงานชางเปนเร�องละเอยดออน การสนใจตอ

ความเปนอยของพนกงานกลายเปนเร�องสาคญ เชนการมท�พกผอนขณะหยด

ชวงเวลาปฏบตงาน หรอการมหองปฐมพยาบาลข�นพ�นฐานจนรวมไปถงการให

ความสาคญ ตอเทคโนโลยของผปฏบตท�สามารถเขาถงไดงาย

ผเขยนคาดหวงวาในกจกรรม Autonomous Maintenance ท�เปนกญแจ

ดอกสาคญเร�มตนสาหรบผท�ใชเคร�องจกร และนาไปสกจกรรม TPMเตมรปแบบ ท�

ผใชงานเคร�องจกรจะเร�มกลบมาใหความสาคญกบความเปล�ยนแปลงของ

174



เคร�องจกร จะเร�มกลบมาสงเกตสญญาณของความชารดหลงจากท�ไดเร�มทาความ

สะอาดและเร�มเหนความผดปกตตางๆท�จะเกดข�นของเคร�องจกรได

งานซอมบารงเปนงานท�หนก การท�สามารถทาใหเคร�องจกรไมชารดเลย

คงเปนไปไมได แตการทมเทวางแผนงานในการซอมบารงเพ�อลดข�นตอนตางๆท�จะ

ตามมาหลงจากเคร�องจกรเกดความเสยหายยอมเปนส�งงท�ด การดาเนนกจกรรม

TPM ท�เปนการหลอมเอาทกภาคสวนของงานซอมบารงตางๆเขามาไวดวยกน ถา

หนวยงานใดสามารถนาหลกแนวคดแนวทฤษฎไปปฏบตอยางเตมท�ผลสาเรจของ

ผลงานและผปฏบตงาน คงอยไมไกล....

พฒนาคน กอนพฒนาเคร�องจกร



บรรณานกรม

ไพโรจน 5 G เพ*อการพฒนาคณภาพ แปล (TOMOZO KOMOZO, 5 GEN SHUGI

NYUUMON ) กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทยญ*ปน

ผศ.ดร.สมชย อครทวาและคณะ แปล (NAKAJIMA seiijiและSHIROSE : JIPM)

การดาเนนกจกรรมTPM กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทยญ*ปน

ธาน อวมออ TPM :Total productive Maintenance กรงเทพ : สถาบนเพ*มผลผลตแหงชาต

ธาน อวมออ AM: Autonomous Maintenance กรงเทพ : สถาบนเพ*มผลผลตแหงชาต

TTTPPPMMM TTTOOOTTTAAALLL PPPRRROOODDDUUUCCCTTTIIIVVVEEE

MMMAAAIIINNNTTTEEENNNAAANNNCCCEEE

การซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผลการซอมบารงแบบทวผล

ททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวมททกคนมสวนรวม

สมพร บญนวล

อดศร สงหกาญจน

Tpm

Documents

Transcript of Tpm