Towarzystwo Naukowe Płockie

NOTATKI PŁOCKIE • 2014 • 1/238 1

NOTATKINOTATKINOTATKINOTATKINOTATKIPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIEPŁOCKIE

KWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWAKWARTALNIK TOWARZYSTWANAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGONAUKOWEGO PŁOCKIEGO(ukazuje się od lipca 1956 r.)

1/2381/2381/2381/2381/238STYCZEŃ – MARZECSTYCZEŃ – MARZECSTYCZEŃ – MARZECSTYCZEŃ – MARZECSTYCZEŃ – MARZEC

20142014201420142014

KOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNEKOLEGIUM REDAKCYJNE

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKI(REDAKTOR NACZELNY)

KRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKA(SEKRETARZ REDAKCJI)

MAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI

ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAK

RADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWARADA NAUKOWA

PROF. NPROF. NPROF. NPROF. NPROF. NAAAAADZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIDZW. DR HAB. INŻ. ZBIGNIEW KRUSZEWSKI(PRZEWODNICZĄCY)

KS. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK KS. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK KS. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK KS. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK KS. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK (Słowacja)PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS (Litwa)

DR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIKS. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKI

PROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. INŻ. DANIELA ŻUK

ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:ADRES REDAKCJI:pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8

09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock

tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50

e-mail:[email protected]

PŁOCKPŁOCKPŁOCKPŁOCKPŁOCKNOTICESNOTICESNOTICESNOTICESNOTICES

SCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCKSCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCKSCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCKSCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCKSCIENTIFIC SOCIETY OF PŁOCK(published since July 1956)

1/2381/2381/2381/2381/238JANUARYJANUARYJANUARYJANUARYJANUARY – – – – – MARCHMARCHMARCHMARCHMARCH

20142014201420142014

EDITORIAL BOARDEDITORIAL BOARDEDITORIAL BOARDEDITORIAL BOARDEDITORIAL BOARD

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKI(EDITOR-IN-CHIEF)

KRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKAKRYSTYNA STASZEWSKA(EDITORIAL SECRETARY)

MAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHMAŁGORZATA DUCHGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI

ANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIANDRZEJ JERZY PAPIEROWSKIRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAK

SCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCILSCIENTIFIC COUNCIL

PPPPPROF. DR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIROF. DR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIROF. DR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIROF. DR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKIROF. DR HAB. SC. ZBIGNIEW KRUSZEWSKI(CHAIRMAN)

REV. PROF. DR HAB. REV. PROF. DR HAB. REV. PROF. DR HAB. REV. PROF. DR HAB. REV. PROF. DR HAB. AMANTIUS AKIMJAK AMANTIUS AKIMJAK AMANTIUS AKIMJAK AMANTIUS AKIMJAK AMANTIUS AKIMJAK (Slovakia)PROF. DR HAB. PROF. DR HAB. PROF. DR HAB. PROF. DR HAB. PROF. DR HAB. ROMUALD BRAZIS ROMUALD BRAZIS ROMUALD BRAZIS ROMUALD BRAZIS ROMUALD BRAZIS (Lithuania)

DR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIDR MARIAN CHUDZYŃSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKIREV. PROF. DR HAB. MICHAŁ M. GRZYBOWSKI

PROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. JANUSZ ZIELIŃSKIPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUKPROF. DR HAB. SC. DANIELA ŻUK

EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:EDITORIAL ADDRESS:pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8pl. Narutowicza 8

09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock09-402 Płock

tel. (0-24) 262-26-04, 366-99-50

e-mail:[email protected]

NOTATKI PŁOCKIE • 2014 • 1/2382

SPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCISPIS TREŚCI

GRAŻYNA SZUMLICKA–RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA–RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA–RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA–RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA–RYCHLIKKAPITUŁA KATEDRALNA W PŁOCKUJAKO OŚRODEK KULTURY PIŚMIENNICZEJW XIV i XV WIEKU .................................................. 33333

KS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIKS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIKS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIKS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIKS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIMIKOŁAJ KOPERNIK 1473–1543,JEGO ŻYCIE I DZIEŁOW 540. ROCZNICĘ URODZINI 470. ROCZNICĘ ŚMIERCI ................................... 1010101010

MARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIORGANIZACJA POMOCY SOCJALNEJ W PŁOCKUW RAMACH KOMITETU OBYWATELSKIEGOMIASTA PŁOCKA (1914–1915) .............................. 1414141414

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIKOMUNIKAT W SPRAWIEWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCH .......................2222222222

ANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIPŁOCK A WSPÓŁCZESNE WARTOŚCIKULTUROWO-CYWILIZACYJNE ŚWIATA .................2323232323

DAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKWŁADYSŁAW (MACHO) BRONIEWSKI.SZKIC DO PORTRETU POETY I AWANTURNIKA .......2929292929

RENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKINNOWACYJNOŚĆ REGIONUCIECHANOWSKOPŁOCKIEGOWEDŁUG DANYCH OECD I UNII EUROPEJSKIEJ ..... 35 35 35 35 35

TOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKIPROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJW POWIECIE PŁOCKIM ............................................4141414141

KS. JANUSZ WIŚNIEWSKIKS. JANUSZ WIŚNIEWSKIKS. JANUSZ WIŚNIEWSKIKS. JANUSZ WIŚNIEWSKIKS. JANUSZ WIŚNIEWSKIPIĘĆDZIESIĄT LAT RAZEM.ROMOWIE W PŁOCKU .........................................4949494949

RECENZJARECENZJARECENZJARECENZJARECENZJABARBARA EWA GIERULA, NAPRZECIW WYZWANIOM.NSZZ „SOLIDARNOŚĆ” W SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJGOSTYNINA, REGION PŁOCK (1980-1990), WYD.TOWARZYSTWO NAUKOWE PŁOCKIE, PŁOCK 2013,SS. 376, FOTOGRAFIE.(Rec. Grzegorz GołębiewskiRec. Grzegorz GołębiewskiRec. Grzegorz GołębiewskiRec. Grzegorz GołębiewskiRec. Grzegorz Gołębiewski) ............................... 5757575757

BIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOZA OKRES 1 I – 31 III 2013 R. ZA OKRES 1 I – 31 III 2013 R. ZA OKRES 1 I – 31 III 2013 R. ZA OKRES 1 I – 31 III 2013 R. ZA OKRES 1 I – 31 III 2013 R. ............................. 59 59 59 59 59

LIST OF CONTENTSLIST OF CONTENTSLIST OF CONTENTSLIST OF CONTENTSLIST OF CONTENTS

GRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKCATHEDRAL CHAPTER IN PŁOCK ASWRITING CULTURE CENTRE IN 14TH

AND 15TH CENTURIES ........................................... 33333

REV. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIREV. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIREV. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIREV. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIREV. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKINICOLAUS COPERNICUS 1473-1543,HIS LIFE AND WORK IN 540TH ANNIVERSARYOF BIRTH AND 470TH ANNIVERSARYOF DEATH .......................................................... 1010101010

MARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKISOCIAL HELP ORGANISATION IN PŁOCKWITHIN CITIZEN COMMITTEE OF THE CITYOF PŁOCK (1914-915) ....................................... 1414141414

WIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKIWIESŁAW KOŃSKINOTIFICATION REGARDINGSCIENTIFIC MAGAZINES LIST ..................................2222222222

ANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIPŁOCK AND THE CONTEMPORARY CULTURAL-CIVILIZATIONAL VALUES OF THE WORLD ............. 2323232323

DAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKWŁADYSŁAW (MACHO) BRONIEWSKI.OUTLINE TO THE PORTRAIT OFA POET AND A TROUBLEMAKER .......................... 2929292929

RENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKNNOVATIVENESS OF CIECHANÓW-PŁOCKREGION ACCORSING TO OECDAND EUROPEAN COMMUNITY DATA ................... 3535353535

TOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKIFOSTER CARE PROGRAM DEVELOPMENTIN PŁOCK COUNTY .................................................4141414141

REV. JANUSZ WIŚNIEWSKIREV. JANUSZ WIŚNIEWSKIREV. JANUSZ WIŚNIEWSKIREV. JANUSZ WIŚNIEWSKIREV. JANUSZ WIŚNIEWSKIPIĘĆDZIESIĄT LAT RAZEM.ROMOWIE W PŁOCKU .........................................4949494949

REVIEWREVIEWREVIEWREVIEWREVIEWBARBARA EWA GIERULA, AGAINTS THE CHALLENGES.NSZZ „SOLIDARNOŚĆ” IN THE LOCAL SOCIETY OFGOSTYNIN, PŁOCK REGION (1980-1990), ISSUEDBY PŁOCK SCIENTIFIC SOCIETY, PŁOCK 2013,PAGES 376, PHOTOGRAPHS.(Rev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz GołębiewskiRev. Grzegorz Gołębiewski) ............................... 5757575757

BIBLIOGRAPHYBIBLIOGRAPHYBIBLIOGRAPHYBIBLIOGRAPHYBIBLIOGRAPHYBIBLIOGRAPHY OF MAZOVIAN PŁOCKBIBLIOGRAPHY OF MAZOVIAN PŁOCKBIBLIOGRAPHY OF MAZOVIAN PŁOCKBIBLIOGRAPHY OF MAZOVIAN PŁOCKBIBLIOGRAPHY OF MAZOVIAN PŁOCKFOR THE PERIOD 1 I – 31 III 2013 R. FOR THE PERIOD 1 I – 31 III 2013 R. FOR THE PERIOD 1 I – 31 III 2013 R. FOR THE PERIOD 1 I – 31 III 2013 R. FOR THE PERIOD 1 I – 31 III 2013 R. .................... 59 59 59 59 59


GRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIK

KAPITUŁA KATEDRALNA W PŁOCKU JAKO OŚRODEKKULTURY PIŚMIENNICZEJ W XIV I XV WIEKU

AbstraktAbstraktAbstraktAbstraktAbstrakt

W średniowieczu pojawiła się instytucja kapituł katedralnych, które pełniąc rolę senatu bisku-piego miały swój udział w zarządzie diecezją. Członkowie kapituł należeli do ówczesnej elityintelektualnej, społecznej i politycznej. Byli nie tylko duchownymi ale także dyplomatami biorący-mi czynny udział w działalności politycznej poprzez pracę w kancelarii królewskiej i książęcej naMazowszu, a także bezpośredni udział w różnego rodzaju sporach, np. polsko-krzyżackich. Ważnąrolę w działalności płockiej kapituły katedralnej odegrała szkoła katedralna, jako główny ośro-dek kształcenia kleru diecezji płockiej oraz biblioteka katedralna, do której trafiały cenne księgiprzywożone z zagranicznych studiów i peregrynacji członków kapituły.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: kapituła, Płock, średniowiecze, biblioteka katedralna, szkoła katedralna

W średniowieczu zarówno na Zachodzie Eu-ropy jak i w Polsce pojawiła się instytucja kapi-tuł kanonickich, wyrosłych na gruncie kanoni-katu świeckiego, opartego o regułę akwizgrańskąz 806 r. Posiadały one własny ustrój prawny,autonomiczny majątek i bogate uprawnienia.Pełniąc rolę senatu biskupiego, powołanego doudziału w zarządzie diecezją, stały się takżeważnym czynnikiem w rozwoju kultury.

Przy kościele katedralnym płockim zawszebyła kapituła, która jak pisał historyk prałat Cho-dyński jedno z najświetniejszych miejsc w ko-ściele polskim zajmowała co do liczby swychczłonków, ich przywilejów i wpływów. Kanonicyi prałaci stanowiący kapitułę spełniali w niej roz-maite funkcje, od których wywodziły się ich na-zwy, z czasem tylko tytularne. W średniowieczuw kapitule płockiej było dziewięciu prałatów (pra-łaci są kanonikami, którym przysługuje pierw-szeństwo nad innymi: praelati – przełożeni):

1. Prepozyt – reprezentował kapitułę na ze-wnątrz, zajmował się administracją majątkową.

2. Dziekan – czuwał nad porządkiem i po-ziomem katedralnej służby liturgicznej.

3. Archidiakon płocki – czuwał nad pozio-mem życia duchowieństwa na terenie całegomiasta.

4. Scholastyk – zarządzał szkołą katedralną.5. Kantor (prymicer) – troszczył się o należyte

wykonywanie śpiewu katedralnego.6. Kustosz – jego obowiązki koncentrowały

się wokół świątyni, sporządzał inwentarz sprzę-tu liturgicznego: kielichów, ksiąg, ornatu, a tak-że był odpowiedzialny za wypożyczanie ksiąg zksięgozbioru kapitulnego.

7. Kanclerz – zajmował się prowadzeniemkancelarii kapituły, jej archiwum oraz sprawo-wał nadzór nad pieczęciami.

8. Archidiakon dobrzyński i Archidiakon puł-tuski – na terenie swoich jednostek administra-cyjnych spełniali to samo zadanie co archidia-kon płocki.

Prepozyta i kustosza wybierał król. Na archi-diakona biskup przedstawiał kapitule dwóch kan-dydatów, która następnie wybierała jednego znich. Nominacja pozostałych kanoników nale-żała do papieża i biskupa.

Kapituła katedralna w Płocku oprócz tego,że stanowiła pomoc dla biskupa w zarządziediecezją, uczestniczyła także w życiu naukowymi kulturalnym na tym terenie. Z kręgu kapituły,w którym nie mogło zabraknąć ludzi wykształ-conych, wywodziły się kadry urzędnicze aparatuwładzy i administracji państwowej.

1.1.1.1.1. Przynależność rodowa członków płockiejPrzynależność rodowa członków płockiejPrzynależność rodowa członków płockiejPrzynależność rodowa członków płockiejPrzynależność rodowa członków płockiejkapituły katedralnejkapituły katedralnejkapituły katedralnejkapituły katedralnejkapituły katedralnej

W Europie Zachodniej w wiekach średnichodnotowano zjawisko ścisłej zależności uzyski-wania urzędów kapitulnych od pochodzeniaszlacheckiego. W Polsce w XIV w. według usta-leń Stanisława Zachorowskiego zależność takanie była dominująca1. Obok szlachty członkamikapituł bywali także mieszczanie. Udało się usta-lić, że w XIV i na początku XV w. w kapitulepłockiej było dziesięć osób pochodzenia miesz-czańskiego2. Byli to: Gunter z Brześcia, Gabrielz Poznania, Mikołaj syn Roberta z Radomska,Mikołaj Strosberg, Budzisław z Krakowa, Andrzejsyn Bartłomieja z Pułtuska, Jan Rusin z Mszczo-nowa, Szymon Luterberg z Torunia, Jakubz Piotrkowa i Jakub syn Franciszka z Płocka.

Sytuacja pod tym względem uległa zasadni-czej zmianie w XV w., przy czym inicjatywę na-leży tu przypisać królowi oraz szlachcie3. Ulega-


jąc naciskowi króla Władysława Jagiełły orazszlachty, uznany przez Polskę antypapież JanXXIII w bulli „Etsi de cunctis” z 1414 r. wydanejdla kapituły gnieźnieńskiej, a następnie papieżMarcin V w bulli „Cunctis orbis” z 1421 r., wy-danej dla kapituł: płockiej, poznańskiej i wło-cławskiej, ustanowili, iż do wymienionych kapi-tuł mogą wchodzić jedynie kandydaci legitymu-jący się szlacheckim pochodzeniem, plebejuszezaś, o ile posiadali stopnie naukowe - bakalau-reat lub magistrat teologii, prawa kanoniczne-go lub rzymskiego, medycyny albo filozofii4.

Tendencje szlachty szły w kierunku całkowi-tego usuwania i niedopuszczenia do kapituł kan-dydatów z innych stanów. Nie ustępując ze swe-go stanowiska szlachta polska została wreszcieusatysfakcjonowana mandatem króla Kazimie-rza Jagiellończyka z 1484 r. skierowanym dobiskupa poznańskiego Uriela Górki, wyklucza-jącym od członkostwa we wszystkich polskichkolegiach kapitulnych bez żadnych wyjątków -plebejuszy5.

Zdecydowane stanowisko wobec sprawy przy-należności do kapituł plebejuszy, zajął następ-nie sejm polski poprzez swoje uchwały: piotr-kowską z 1496 r. oraz radomską z 1505 roku6.Przyznawały one miejsce w kapitułach z zasadykandydatom ze stanu szlacheckiego, dopuszcza-jąc, ale jedynie do kanonikatów – plebejuszy,legitymujących się stopniami naukowymi dok-toratu. Dwa miejsca były tutaj przewidziane dladoktorów teologii, dwa dla doktorów prawa orazjedno miejsce dla doktora medycyny. Należydodać, że wspomniane ustawy nie polecały ob-sadzania pięciu kanonii plebejuszami – dokto-rami, jedynie taki stan dopuszczały. Na skutekzabiegów króla Zygmunta I u Stolicy Apostol-skiej, wspomniane normy sejmowe stanowiącetzw. statut królewski, uzyskały aprobatę Leona Xstając się normą prawa kanonicznego. BullaLeona X „Creditam nobis” znalazła swoje odbi-cie w ustawodawstwie zainteresowanych kapi-tuł, m.in. kapituły płockiej.

Trzeba podkreślić, że stanowisko tej kapituływ omawianej sprawie było szczególnie radykal-ne na tle tolerancyjnego pod tym względempunktu widzenia innych kapituł. Już w 1508 r.gremium kapitulne wymagało od kandydatówdoń wylegitymowania się szlacheckim pocho-dzeniem7. Kapituła płocka uchwaliła statut o spo-sobie dowodzenia pochodzenia szlacheckiego8.Jako sposób jego udowodnienia statut przewi-dywał zaprzysiężone zeznanie wiarygodnychświadków: dwóch ze strony ojca i dwóch ze stro-ny matki.

Dla XIV i pierwszej połowy XV wieku udałosię ustalić, że w skład kapituły płockiej wchodzi-ło czterech przedstawicieli dynastii książęcych:trzech należących do Piastów książęcych (Hen-

ryk, syn Siemowita III, Aleksander, syn Siemo-wita IV – późniejszy biskup Trydentu i Mikołaj,nieślubny syn Siemowita IV) i jeden do książątlitewsko-ruskich (Janusz Hurkowic. Jedna osobanależała do grupy tzw. szlachty-mieszczan (JanPielgrzymowic). 141 członków płockiej kapitułykatedralnej pochodziło z rodzin rycerskich. Na-leżeli do 46 rodów. Najliczniej były reprezento-wane mazowieckie rody: Prawdziców, Boleści-ców, Jastrzębców, Łazęków, Pomianów, Dołę-gów, Lubiczów, Rogalów, Gozdawów, Pobogów,Pałuków, Pierzchałów, Prusów9.

Wymóg pochodzenia szlacheckiego wśródczłonków płockiej kapituły katedralnej był z każ-dym rokiem coraz konsekwentniej przestrzega-ny. Było to zapewne związane z tym, że kapitu-ła należała do tzw. kapituł skonfederowanych,tj. starych i uprzywilejowanych w kraju. Kanoni-cy płoccy dzięki kontaktom rodowym byli zaan-gażowani w sprawy polityczne nie tylko Księ-stwa Mazowieckiego, ale także całego kraju. Bylipotomkami wielkich czy też dopiero wybijają-cych się rodzin. Ich ojcowie i najbliżsi krewnipiastowali wysokie urzędy ziemskie i dworskie atakże brali czynny udział w życiu państwa, np.Florian Laskary Leszczyc z Kościelca (prepozyt1311 r.) – brat Bogumiła i Wojciecha z Pakości,wojewody brzesko-kujawskiego oraz krewny bi-skupa włocławskiego Gerwarda10. Podobnie ka-nonicy z rodu Prawdziców: Mikołaj (prałat 1339r.), Stanisław (podkustosz 1321 r.) i Dobiesław(kanonik 1358 r.) Sówka z Gulczewa – synowieJana Sówki, dziedzica Brochowa i kasztelanadobrzyńskiego11.

Poparciem swych wpływowych krewnych cie-szyli się także kanonicy pochodzący z rodzinksiążęcych, jak np. Aleksander12, syn Siemowi-ta IV i Aleksandry, siostry Władysława Jagiełły.Siostrą kanonika Aleksandra była Cymbarka,żona Ernesta Żelaznego Habsburga, a zatembratowa Fryderyka IV, który w dużej mierze zde-cydował o wyborze Aleksandra na biskupa Try-dentu (1425 r.).

Kontakty rodowe nie tylko umożliwiały an-gażowanie się w sprawy kraju ale niewątpliwieułatwiały karierę i pozwalały zachować ciągłośćna urzędach w kapitule, jak w przypadku roduPrawdziców, których obecność w kapitule w XIVi XV wieku była stała.

2.Wykształcenie kanoników płockich2.Wykształcenie kanoników płockich2.Wykształcenie kanoników płockich2.Wykształcenie kanoników płockich2.Wykształcenie kanoników płockich

Średniowieczne prawo kanoniczne nie sta-nowiło wyraźnie o tym, że członkowie kapitułpowinni posiadać stopień naukowy. Dopieroprzepis soboru trydenckiego zachęcał, aby wszy-scy prałaci i przynajmniej połowa kanoników wkapitułach katedralnych i kolegiackich, cieszą-cych się przywilejem tzw. kapituł sławnych („ca-


pitula insignia”) posiadali stopień doktora lublicencjata teologii bądź prawa kanonicznego13.

Jeśli chodzi o członków kapituły płockiej, topierwsze wzmianki o prałatach i kanonikachposiadających stopnie naukowe pochodzą z po-czątku XIV w. Choć z pewnością od samegopoczątku zasiadali w niej ludzie wykształceni,np. pierwszy znany z imienia kanclerz kapituły– Andrzej, nazywany jest w źródłach magistrem14.Wyraźny wymóg posiadania doktoratu przezdwóch członków kapituły postawiony przez bi-skupa i kolegium kapitulne 9 września 1484 r.związany był z ustanowieniem w kapitule urzę-du kaznodziei i teologa, dla których przezna-czono kanonikat w postaci posiadłości „fundiSandzino” oraz „fundi Gumino”15.

W XV w. widzimy wśród członków kapituływielu ze stopniami naukowymi doktorów, ma-gistrów i licencjatów. Jeśli chodzi o dziedzinywiedzy, z których te stopnie uzyskiwali to prze-ważało prawo kanoniczne. Tak np. biskup PawełGiżycki (1439-1463) wprowadził do kapituły ażczterech doktorów prawa kanonicznego: pre-pozyta Zygmunta z Giżyc, Pawła z Gołymina,Mikołaja z Mirzyńca i Dersława z Karnic. Dwajostatni legitymowali się ponadto stopniami aka-demickimi z prawa rzymskiego, pierwszy licen-cjatem a drugi doktoratem16.

Przy nazwiskach wielu członków kapitułyumieszczano ich tytuły naukowe: doctor decre-torum, iuris pontificii doctor, doctor utriusque iu-ris, doctor iuris, doctor iuris canonici, doctor ca-nonum, doctor iurium, licentiatus decretorum,licentiatus iuris civilis17. Poza tym przewijali sięprzez kapitułę płocką doktorzy teologii, medy-cyny, filozofii, a także magistrzy sztuk wyzwolo-nych, niekiedy także członkowie posiadającydwa stopnie naukowe18.

W XIV i pierwszej połowie XV w. studiowałona uniwersytetach europejskich 77 członków ka-pituły płockiej, co stanowi 26% wszystkich pra-łatów i kanoników działających w tym okresie19.Były to uniwersytety: w Bolonii (np. Stefan z Ko-ścielca, o czym świadczy fakt, że sprzedał23 lutego 1323 r.20 swoje majętności właśnie wBolonii) a także w Paryżu (np. magister Maciej,archidiakon płocki21).

W drugiej połowie XV w. kanonicy płoccy stu-diowali głównie w Pradze, gdzie założony przezkróla czeskiego Karola Luksemburczyka uniwer-sytet, był pierwszym w środkowej Europie. W Pra-dze przepisywał i pięknie oprawił słynne „Reve-lationes Sanctae Brigitte” Jan z Kłobucka, zwa-ny Kropaczem, tam również kształcił się kano-nik płocki, Jan z Łęgu22.

Kiedy Praga na skutek herezji Husa i secesjiwielu scholarów utraciła swą świetność, głów-nym centrum studiów mazowieckich studentówstał się Kraków. Nie brakło wśród nich płockich

kanoników, którzy realizowali tym samym jednąz przewodnich myśli dokumentu fundacyjnegoaby [szkoła] ta wydawała męże dojrzałością radyznakomite, ozdobą cnót świetne i w różnychumiejętnościach biegłe23.

Byli też kanonicy, którym nie wystarczały stu-dia w Krakowie, szczególnie ci, którzy pragnęlispecjalizować się w nauce prawa rzymskiego,nie uprawianej wówczas w Krakowie. Udawalisię więc do Rzymu, do nowo założonego uni-wersytetu papieskiego. Wykształcony na Corpusiuris civilis w Rzymie, Mikołaj z Mirzyńca24, ode-grał poważną rolę w sporze o przepadek lennamazowieckiego na rzecz Korony, broniąc prawksiążąt mazowieckich w oparciu o wiedzę zdo-bytą we Włoszech. Śladem Mikołaja podążył nastudia do Rzymu kanonik Dersław z Karnic, przy-wożąc ze swojej peregrynacji naukowej szeregrękopisów25.

Najbardziej wykształconymi prałatami w sto-sunku do ogólnej liczby studiujących byli: scho-lastycy (60%), archidiakoni (56%) i kanclerze(54%)26. Wzrost poziomu wykształcenia czy możeprzygotowania zawodowego w środowisku ko-ścielnym płockim dawał zauważalne efekty. Sta-tuty synodalne diecezji płockiej, zwłaszcza z cza-sów biskupa Jakuba z Korzkwi (1396-1425) ce-chuje wysoki poziom kultury prawnej i zaliczasię je do najznakomitszych pomników średnio-wiecznego ustawodawstwa w Polsce.

Starannie prowadzono dokumentację aktowąi archiwum biskupów płockich. Wpisy w aktach,dokonane w latach 60. XV wieku ręką bakała-rza sztuk wyzwolonych i notariusza kurii – Miko-łaja Prażmowskiego, odznaczają się pięknympismem o cechach już renesansowych.

Poczet uczonych duchownych płockich dowo-dzi, że w drugiej połowie XV w. istniała wśródkanoników żywa atmosfera naukowa. Poza po-trzebą zaspokojenia ciekawości naukowej, wy-kształcenie dawało skuteczną również rekomen-dację w karierze. Kanonicy płoccy należeli w tymokresie do osób najbardziej wyedukowanycha nauki pobierali na najsłynniejszych uczelniachEuropy. Wielu spośród nich osiągnęło wysokiegodności kościelne a także państwowe.

3.3.3.3.3. Działalność publiczna przedstawicieliDziałalność publiczna przedstawicieliDziałalność publiczna przedstawicieliDziałalność publiczna przedstawicieliDziałalność publiczna przedstawicielikapituły katedralnej w Płocku w XIV i XV wiekukapituły katedralnej w Płocku w XIV i XV wiekukapituły katedralnej w Płocku w XIV i XV wiekukapituły katedralnej w Płocku w XIV i XV wiekukapituły katedralnej w Płocku w XIV i XV wieku

Kanonicy płoccy należeli do bliskich współ-pracowników książąt mazowieckich i króla. Byliich doradcami a czasem może nawet inspirato-rami w politycznych decyzjach. Książęta mazo-wieccy i król zdawali sobie sprawę, że powo-dzenie ich zabiegów w sprawach polityki zależyod wielu czynników, m.in. od ludzi, którymi sięotaczali. Członkowie kapituły katedralnej płoc-kiej należeli do światłych i wpływowych osób,


które w sposób twórczy współdziałały w życiupolitycznym kraju i Mazowsza. Działalnośćta przejawiała się poprzez pracę w kancelariikrólewskiej i książęcej oraz poprzez bezpośred-ni udział w ważnych wydarzeniach państwowych.

3.1. Działalność w kancelarii królewskiej3.1. Działalność w kancelarii królewskiej3.1. Działalność w kancelarii królewskiej3.1. Działalność w kancelarii królewskiej3.1. Działalność w kancelarii królewskiej

W związku z niedostatkiem źródeł działalnośćkanoników płockich będzie dotyczyła wieku XV.Kancelaria królewska w XV w. to „kluczowa in-stytucja zarządu państwem”. Najważniejszym jejzadaniem było spisywanie i uwierzytelnianiedokumentów a także prowadzenie koresponden-cji urzędowej. Zakres spraw, które obejmowałypisma kancelaryjne dotyczył wszystkich aspek-tów działalności państwa zarówno w politycewewnętrznej jak i zagranicznej. 85% pracowni-ków kancelarii było stanu duchownego, wśródktórych pewną grupę stanowili kanonicy płoc-cy. Byli to: Bartnicki Mikołaj z Bartnik – sekre-tarz królewski, Jan Lutkowic z Brzezia – sekre-tarz a później podkanclerzy, Czapel Mikołaj –sekretarz królewski, Gorecki Stanisław, pisarza potem sekretarz królewski, Karnkowski Jan –pisarz a potem sekretarz królewski, Maliński Sta-nisław – pisarz królewski, Oporowski Andrzej –sekretarz, potem podkanclerzy królewski, Wil-kanowski Mikołaj – pisarz, potem sekretarz kró-lewski.

Aby należeć do personelu kancelarii królew-skiej trzeba było legitymować się pewnymi kwa-lifikacjami. Nieodzownym warunkiem tejże pra-cy, na każdym stanowisku była umiejętność bie-głego władania łaciną w mowie i piśmie. Po-nadto należało posiadać wiedzę w zakresie arsdictandi i pewną znajomość prawa. Pozycja sze-fów kancelarii a także niektórych członków spo-śród niższego personelu była tym silniejsza,że czytali oni i objaśniali królowi pisma wpły-wające do kancelarii27. Wskazana była ogładatowarzyska, niezbędna w pełnieniu funkcji dy-plomatycznych. Szczególny charakter pracy, do-stęp do akt i tajemnic państwowych wymagałludzi zaufanych.

W czasie pracy w kancelarii, dzięki protekcjikrólewskiej kanonicy gromadzili coraz to wy-ższe godności i bogatsze beneficja. Kancelariastanowiła dogodny start do dalszej kariery. Nie-którzy dochodzili do wysokich godności kościel-nych, zwłaszcza na szczeblu podkanclerzego,np. Oporowski Andrzej doszedł do funkcji bi-skupa warmińskiego (1474 r.), przemyskiego(1475-1481) i włocławskiego (1481-1483)28. Przytak wielkim zaangażowaniu się kanoników płoc-kich w sprawy państwowe, jakie można zaob-serwować analizując zakres ich działania, jestzrozumiałe, że stanowiska kościelne stanowiłytylko źródło dochodu, pociągając za sobą mi-

nimalne zajmowanie się sprawami kościelnymiprzez ich posiadaczy. Praca w kancelarii kró-lewskiej była dla płockich kanoników szkołą po-litycznego myślenia kategoriami całego państwa,jego problemów i interesów.

3.2. Działalność w kancelarii książęcej3.2. Działalność w kancelarii książęcej3.2. Działalność w kancelarii książęcej3.2. Działalność w kancelarii książęcej3.2. Działalność w kancelarii książęcej

Kanonicy płoccy mieli także swój udział w pra-cach kancelarii książęcej na Mazowszu. Należyprzypuszczać, że obecność ich była stała, alez braku źródeł ograniczę się do przedstawieniajednostkowych przykładów z XIV wieku.

Jest to okres panowania na Mazowszu sy-nów Bolesława II: Siemowita II, Trojdena i Wa-cława. Prowadzili oni osobne kancelarie i za-trudniali przeważnie kanoników katedry płoc-kiej. Pracownicy kancelaryjni książąt mazowiec-kich w XIV w. to u Wacława – Mikołaj a u Troj-dena – Gunter i Jan. Współdziałali oni z księ-ciem w administrowaniu dzielnicą i prowadze-niu polityki, np. kanclerz Gunter posłował odksięcia Trojdena do Wielkiego Mistrza Lutraz Brunszwiku w latach 1331-1335 dla załatwie-nia pewnych spraw29.

Kanonicy płoccy byli doradcami książąt ma-zowieckich, dobierali argumentów w sporachz królami polskimi, którzy w oparciu o prawolenne, jako lenni zwierzchnicy Mazowsza, sta-rali się inkorporować do Korony poszczególneziemie Mazowsza z chwilą śmierci dotychczaso-wych władców, którzy nie pozostawili po sobiemęskich potomków. Nic nie wiadomo na tematwykształcenia kanclerzy: Jana, Guntera i Miko-łaja ale prawdopodobnie nie posiadali oni stop-ni uniwersyteckich (np. o słabym wykształceniuhistoriograficznym Guntera świadczą jego ze-znania na procesie warszawskim w 1338 r.,gdzie nie pamiętał on dat ani imion). Na Ma-zowszu kapituła skupiała niewątpliwie w bada-nym okresie ludzi o najwyższym poziomie wy-kształcenia, jednak książę jak się wydaje rzad-ko korzystał z ich usług. Częściej zatrudniał naswym dworze prepozytów bądź zwykłych kano-ników. Pod względem wykształcenia personelkancelarii książęcej możliwe, że ustępował miej-sca pracownikom kancelarii króla, ale jeżelichodzi o ich funkcje, to dotyczyły tego samegorodzaju spraw i z jednakowym zaangażowaniembyły prowadzone.

3.3. Działalność dyplomatyczna3.3. Działalność dyplomatyczna3.3. Działalność dyplomatyczna3.3. Działalność dyplomatyczna3.3. Działalność dyplomatyczna

Kanonicy płoccy odegrali znaczącą rolęw ważnych dla kraju wydarzeniach nie tylko po-przez kancelaryjną działalność ale także poprzezbezpośredni udział w wypadkach historycznych.Odegrali m.in. pewną rolę w stosunkach pol-sko-krzyżackich.


4 lutego 1339 r. odbył się w Warszawie pro-ces polsko-krzyżacki w obecności wyznaczonychprzez papieża Benedykta XII sędziów. Wśródprzesłuchiwanych 126 świadków, znaleźli się trzejnajwyżsi w tym okresie prałaci kapituły katedral-nej płockiej, tj. prepozyt Stefan, dziekan Woj-ciech i archidiakon magister Maciej. Oprócz nichzeznawali: kanonik kapituły oraz kanclerz księ-cia Trojdena – Gunter a także Albert – kanclerzbiskupa Floriana. Wypowiedzi kanoników płoc-kich były przychylne sprawie polskiej. Wypowia-dali się w duchu rewindykacji ziem polskich.Swoje zeznania uzasadniali argumentami natu-ry narodowościowej. Posiadali dobrą orientacjęw wypadkach politycznych. Zdecydowana więk-szość wypowiedzi oparta była na tradycji ustnej,powoływali się na to co słyszeli od swoich oj-ców i krewnych, a nawet na to, co im mówiliich „willani”, czyli wieśniacy, bardzo starzy lu-dzie.

Poza tym liczne wydarzenia dziejące się wów-czas znali z autopsji, ponieważ niektórzy kano-nicy pochodzili z Pomorza i Kujaw (Gunter i Al-bert) a pozostali dużo podróżowali. Ich wypo-wiedzi pozwoliły rzucić światło na poziom wie-dzy historycznej i politycznej oraz świadomościnarodowej członków kapituły katedralnej w Płoc-ku w XIV w.

Poczet uczonych duchownych płockich –członków kapituły katedralnej świadczy, że na-leżeli oni do ówczesnej elity intelektualnej, spo-łecznej i politycznej. Byli łącznikami międzydworem królewskim, książęcym, kancelariąa kapitułą. Aktywnie angażowali się w sprawykraju. Byli nie tylko duchownymi ale także poli-tykami biorącymi czynny udział w działalnościpolitycznej.

4. Biblioteka kapituły katedralnej w XIV i XV w.4. Biblioteka kapituły katedralnej w XIV i XV w.4. Biblioteka kapituły katedralnej w XIV i XV w.4. Biblioteka kapituły katedralnej w XIV i XV w.4. Biblioteka kapituły katedralnej w XIV i XV w.

Do właściwego funkcjonowania kolegiom ka-nonickim niezbędne było odpowiednie wypo-sażenie, do którego zaliczyć należy bibliotekę.Dzięki posiadaniu własnego księgozbioru kapi-tuła oddziaływała na kulturę umysłową swoichczłonków.

W XIV w. daje się zauważyć wśród płockiegoduchowieństwa katedralnego wzrost zaintereso-wania zagadnieniami liturgicznymi. Należy toprzypisać kanonikowi Janisławowi (Imisławowi)(1357-1363)30, który to przywiózł do Płocka dziełoWilhelma Durantisa „Rationale divinorum offi-ciorum”31.

Za sprawą wspomnianego Janisława powstałospisane w dwóch tomach „Ordinarium sive Spe-culum chori Ecclesiae Plocensis”, na które todzieło powoływał się w swych statutach syno-dalnych z 1398 r. biskup płocki Jakubz Korzkwi, nakazując przestrzegania zawartych

w nim postanowień w sprawie służby Bożejw katedrze32.

Zasoby biblioteki katedralnej wydatnie wzro-sły w połowie XIV w. Przyczynił się do tego darkantora Andrzeja, który przekazał w 1354 r. bi-bliotece swój księgozbiór, składający się z ośmiukodeksów, głównie z zakresu prawa kanonicz-nego33. Na uwagę również zasługuje dar bisku-pa płockiego Jakuba z Korzkwi dla księgozbio-ru kapitulnego, jaki miał miejsce pod koniecXIV wieku34, a który stanowił cztery rękopisy ka-nonistyczne pochodzenia rzymskiego35.

Biskup Jakub z Korzkwi wydał na wspomnia-nym wcześniej synodzie diecezjalnym w 1398 r.przepisy dotyczące zasad korzystania ze zbio-rów biblioteki36. Dotyczyły one sporządzaniaprzez kustosza katedralnego inwentarza ksiągoraz regulowały zasady ich udostępniania. Bezspecjalnego zezwolenia kustosz miał prawo wy-pożyczyć do domu rękopisy katedralne tylko „stu-dii causa” na określony czas i to jedynie człon-kom kapituły oraz duchownym związanym z ka-tedrą. Ponadto wypożyczający zobowiązani bylido składania przysięgi i dania odpowiedniejgwarancji, że wypożyczony kodeks oddadzą nie-uszkodzony w określonym terminie37. Koniecz-ność wydania takich przepisów sugeruje, że księ-gozbiór płocki był efektywnie użytkowany przezkanoników i kler katedralny38.

W XV stuleciu zasoby jego powiększyły się orękopisy treści prawniczej, np. egzemplarz ko-deksu Justyniana „Corpus iuris civilis”, po legi-tymujących się włoskim wykształceniem jurystach:Mikołaju z Mirzyńca i Dersławie z Karnic, którzypełnili funkcje wikariuszy generalnych i oficja-łów biskupich. Pierwszy z nich wzbogacił takżebibliotekę o dzieła własne, np. „Tabula ad gu-aestiones determinantes per roteum” i „Reperto-rium titularum”. Otaczał troską dzieła, które ule-gły częściowemu zniszczeniu. Wydawał polece-nia oprawiania ich własnym kosztem, co zapi-sywał na kartach niektórych rękopisów39.

Nie zachowały się do czasów współczesnychdzieła własne drugiego z wcześniej wspomnia-nych jurystów – Dersława z Karnic. Na uwagęjedynie zasługują spisane przezeń wykłady rzym-skich profesorów zawarte w rękopisie, który dajeobraz metody ówczesnych wykładów a takżeprzedstawia dużą wartość badawczą nad stu-diami Polaków w Rzymie. Przypatrując się daro-wiznom Dersława należy zwrócić uwagę na bo-gato ilustrowany miniaturami rękopis pochodze-nia bolońskiego „Digestum vetus”40.

W bibliotece znalazły także miejsce rękopisypoświęcone aktualnym wówczas problemom, jakreforma Kościoła czy husytyzm. Interesujące sązwłaszcza dwa dzieła z materiałami soboru ba-zylejskiego. Zawierają one traktaty polemicznei mowy antyhusyckie.


Innego rodzaju piśmiennictwo zawierał ko-deks biblioteki katedralnej napisany w 1400 r.w Pradze na zamówienie Jana z Kłobucka41.Znajdował się w nim pełny tekst „Liber reve-lationum coelestium” Brygidy Szwedzkiej, bar-dzo popularny wówczas zbiór objawień. Byłoto dzieło krytykujące stan kościoła, pełne na-pomnień dla papieży, kleru, królów i moż-nych42. Traktaty te wpływały bez wątpienia naświadomość polityczno-kościelną duchowień-stwa płockiego.

Średniowieczny księgozbiór płocki wzboga-cała również miejscowa produkcja książki ręko-piśmiennej. Zawodowym kopistą i miniaturzystąbył Świętosław z Wilkowa43, który w latach 60.XIV stulecia na zlecenie kanonika Markwardawykonał dwie bogato zdobione księgi liturgicz-ne: antyfonarz i graduał. W tej drugiej zacho-wał się początek najstarszej pieśni w języku pol-skim Chrystus zmartwychwstał je.

Na przełomie XIV i XV w. działał kopista iintroligator kleryk Paweł, syn Jana z Łuniewa,któremu przypisuje się skopiowanie ośmiu ko-deksów44. Kopista Paweł zajmował się równieżoprawianiem i iluminowaniem rękopisów. Zna-ny jest również kopista Szczepan z Sierpca45,który przepisał w 1403 r. brewiarz dla bisku-pa Jakuba z Korzkwi.

Księgozbiór katedralny drogą legatów po-większał się o przywożone przez duchowień-stwo płockie z podróży i studiów na uniwersy-tetach w Bolonii, Padwy, Rzymu, Awinionu,Paryża i Pragi – rękopisy. Zawartość treściowazasobu koncentrowała się wokół czterech gruptreściowych: Pisma św., teologii, prawa, filo-zofii i sztuk wyzwolonych. Dokładne ustaleniewielkości i zawartości płockiej biblioteki kate-dralnej u schyłku średniowiecza jest dziś nie-możliwe, ponieważ zaginęły dokonane w XVI w.spisy biblioteki46.

Średniowieczne manuskrypty, które ocalały,zostały w czasie ostatniej wojny wywiezioneprzez Niemców do Królewca. Jednak zacho-wane opisy przynajmniej części z nich pozwa-lają na sformułowanie uwag dotyczących za-wartości biblioteki kapituły katedralnej. Ode-grała ona niewątpliwie ogromną rolę w orga-nizacji Kościoła i kształtowaniu kultury umy-słowej.

5.5.5.5.5. Szkoła katedralnaSzkoła katedralnaSzkoła katedralnaSzkoła katedralnaSzkoła katedralna

Najprawdopodobniej od samego początkuistnienia kapituły w Płocku, funkcjonowała tamszkoła katedralna. W czasach biskupa Aleksan-dra z Malonne (1129-1156) szkoła ta przeży-wała zapewne swój szczególny renesans, bę-dąc w tym okresie głównym ośrodkiem kształ-cenia kleru diecezji. Dlatego też duże znaczenieposiadał wówczas urząd scholastyka. Potwier-dza to fakt utrzymywania się scholasterii na trze-cim miejscu w hierarchii prałatur w kapitule ażdo początków XV w., kiedy to nastąpiło wysu-nięcie się przed tą godność archidiakonii47. Byćmoże nastąpiło to w wyniku nieprzebywaniaw Płocku ówczesnego scholastyka Pawła Włod-kowica, słynnego później profesora krakowskie-go48. Szkoła katedralna należała do szkół wy-ższych („schola maior”), tzn., że uczono w niejoprócz siedmiu nauk wyzwolonych także teolo-gii. Władzami szkolnymi był papież i sobory,a językiem wykładowczym – łacina, polskiegoużywano tylko do pomocy. Nauka była bezpłat-na49. Pierwszym z kapituły, o którym wiemy, żepełnił w niej funkcje scholastyka jest wspomnia-ny przez źródła w połowie XII w. Zachariasz50.W roku 1338 scholastykiem był niejaki Franko,dawniej rektor szkoły płockiej, nie wiemy tylkoczy katedralnej, czy parafialnej51. Następniescholastyk Mikołaj (1377-1378)52 i magister Sta-nisław (1434-1449)53. W 1468 r. papież PawełII wezwał kapitułę płocką żeby nadała Marci-nowi Gruszczyńskiemu scholasterię wakującą poŁazarzu de Crisco. Bezpośrednim jego następcądo 1494 r. był Dersław z Karnic. W 1495 r.scholastykiem został Jan z Kiernozy Kiernowski54.

Szkoła katedralna zapewniała na Mazowszunajwyższy poziom nauczania. W drugiej poło-wie XV wieku Płock dostarczył Uniwersytetowi Ja-giellońskiemu 25 scholarów55, absolwentówszkoły katedralnej. W XIV i XV w. wzrosła w Pol-sce rola tekstu pisanego, który traktowany byłw środowisku kapitulnym jako pomoc przy wy-konywaniu funkcji kapłana, administratora, do-radcy prawnego i politycznego.

Kanonicy płoccy tworzyli elitę kulturalną. Byłato grupa ludzi wykształconych, duchownych alerównież polityków, biorących czynny udział wdziałalności dyplomatycznej, naukowej i kultu-ralnej Księstwa Mazowieckiego i całej Polski.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 S. Zachorowski, Rozwój i ustrój kapituł polskich w wiekach śred-

nich, Kraków 1912, s. 119-121.2 A. Radzimiński, Model awansu i kariery kościelnej w średnio-

wiecznej Polsce na podstawie badań duchowieństwa katedralne-go w Płocku, „Kwartalnik Historyczny” 1989, z. 3-4, s. 55.

3 S. Zachorowski, op. cit., s. 121.4 Tekst bulli Marcina V, Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mi-

kołaja Trąby, wyd. J. Fijałek, Kraków 1916, s. 89-91.5 S. Zachorowski, op. cit., s. 125.

6 W. Góralski, Kapituła katedralna w Płocku w XII-XVI w., Płock1979, s. 109.

7 B. Ulanowski, Acta Capituli Plocensis, AKH, T. 6, n. 54, s. 134oraz n. 574, s. 143.

8 Tamże, s. 134.9 A. Radzimiński, Model awansu…, op. cit., s. 54-55.10 T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 3511 Tamże, s. 40.12 PSB, T. 1, s. 64.


13 W. Góralski, Kapituła katedralna…, op. cit., s. 111.14 T. Żebrowski, Stolica książąt mazowieckich i płockich w latach

1138-1495, [w:] Dzieje Płocka, pod red. A. Gieysztora, Płock1973, s. 98.

15 W. Góralski, op. cit., s. 111.16 T. Żebrowski, Stolica książąt…, op. cit., s. 99.17 W. Góralski, op. cit., s. 131, przyp. 57.18 Tamże, s. 112.19 A. Radzimiński, op. cit., s. 57.20 A.Vetulani, Średniowieczne rękopisy płockiej biblioteki katedral-

nej, „Roczniki Biblioteczne” 1963, T. 7, s. 334, przyp. 37.21 S. Kutrzeba, Polacy na studiach w Paryżu w wiekach średnich,

„Biblioteka Warszawska” 1900, T. 1-2, s. 524-525.22 A. Vetulani, Średniowieczny biskupi Płock jako ośrodek kultury

umysłowej, „Miesięcznik Pasterski Płocki” 1974, nr 11, s. 426.23 S. Krzyżanowski, Poselstwo Kazimierza Wielkiego do Awinionu

i pierwsze uniwersyteckie przywileje, „Rocznik Krakowski” 1900,T. 4, s. 89.

24 PSB, T.21, s. 126.25 A. Vetulani, Średniowieczny biskupi Płock…, op. cit., s. 427.26 A. Radzimiński, op. cit., s. 57.27 S. Kutrzeba, Urzędy koronne i dworskie w Polsce, ich początki

i rozwój do 1504 r., Lwów 1903, s. 36.28 I. Sułkowska-Kurasiowa, Polska kancelaria królewska w l. 1447-

1506, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967, s. 146.29 Gunter wspomina o tym na procesie warszawskim w 1339 r.:

„cum ipse… fuisset missus in ambaxiata pro aliquibus negociisper dominum ducem Troydenum de Mazovia ad magistrum ge-neralem Ordinis …, qui tunc erat dictus de Brunswik”, patrzE. Suchodolska, Kancelarie na Mazowszu w latach 1248-1345,Warszawa 1977, s. 90, przyp. 21.

30 T. Żebrowski, Zarys dziejów…., op. cit., s. 38-39.31 A. Vetulani, Średniowieczne rękopisy…., op. cit., s. 397.32 Tamże, s. 420-422; A. J. Nowowiejski, Płock. Monografia histo-

ryczna, Wyd. 2, Płock 1931, s. 475.33 Tamże, s. 335: Decretales cum apparatu Bernardi, Decretum

cum apparatu Ioannis Theutonici, Rosarium sive lectura Ioannisarchidiaconi Bononiensis, Guilelmi Durantis Speculum iudiciale,Repertorium – wprowadzenie w zagadnienia prawne z powoła-niem przepisów zawartych w Dekrecie i Dekretałach Grzegorza

IX i Innocentego IV, Sextus liber decretalium cum apparatu Jo-hannis Andreae, Instituta Iustiniani glosata imperatoris, Distinc-tiones Petri de Sampsone.

34 Tamże, s. 337; wg ks. T. Żebrowskiego darowizna biskupa mia-ła miejsce na początku XV w., gdyż trudno byłoby zrezygnowaćbiskupowi za życia z własnego księgozbioru na rzecz biblioteki.

35 Novella in sextum, Quaestiones mercuriales oraz Additiones adSpeculum iudiciale Guilelmi Durantis - Jana Andrzejowego, Ca-sus summarii Decretalium – Jana Calderini i Lectura super Cle-mentinis – Johannis de Lignano, patrz A. Vetulani, Średniowiecz-ne rękopisy…, op. cit., s. 337.

36 T. Żebrowski, op. cit., s. 77.37 A. Vetulani, op. cit., s. 338.38 S.K. Kuczyński, Miejsce Płocka w kulturze średniowiecznej Pol-

ski, „Notatki Płockie” 1987, nr 3/132, s. 24.39 A. Vetulani, op. cit., s. 372-373: „1449 mense maij 6 magister

Nicolaus de Mirzinecz canonicus Plocensis, capituli fecit introli-gari istum librum suis expensis”.

40 A. Vetulani, op. cit., s. 432.41 A. J. Nowowiejski, op. cit., s. 451-452.42 E. Potkowski, Książka rękopiśmienna w kulturze Polski średnio-

wiecznej, Warszawa 1984, s. 157.43 Tamże, s. 153.44 S. K. Kuczyński, op. cit., s. 24.45 A. Vetulani, op. cit., s. 405.46 A. J. Nowowiejski, op. cit., s. 479-480.47 W. Góralski, Kapituła katedralna…, op. cit., s. 82.48 J. Kłoczowski, Biskup Jakub z Korzkwi (1396-1425) i próba re-

stauracji Kościoła Płockiego, „Studia Płockie” 1975, T. 3, s. 103,przyp. 20.

49 A. Karbowiak, Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekachśrednich, Petersburg 1898, T. 1, s. 170.

50 Z. Kozłowska-Budkowa, Płockie zapiski o cudach z 1148 r., „Kwar-talnik Historyczny” 1930, T. 44, z. 3, s. 346.

51 A. Karbowiak, op. cit., s. 141.52 A. Karbowiak, op. cit., Petersburg 1903, T. 1, s. 10453 A. Karbowiak, op. cit., Lwów-Warszawa-Kraków 1923, T. 3,

s. 149.54 Tamże.55 Tamże, s. 152.

CATHEDRAL CHAPTER IN PŁOCKAS WRITING CULTURE CENTRE IN 14TH AND 15TH CENTURIES

SummarySummarySummarySummarySummary

The Middle Ages witnessed the appearance of the institution of cathedral chapters which thro-ugh performing the role of episcopal senate participated in the dioceses management. The mem-bers of such chapters belonged to the contemporary intellectual, social and political elite. Notonly were they clergymen but also diplomats who took active part in political life of the king’s andprince’s chancelleries in Masovia as well as direct participation in various disputes, i.e. Poland –Teutonic Knight Order. A crucial role of cathedral chapter in Płock was acted by the cathedralschool as the main educational centre of Płock dioceses clergy and also the cathedral librarywhich housed the books brought form the studies abroad and chapter members’ peregrinations.


KS. MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKI

MIKOŁAJ KOPERNIK 1473–1543, JEGO ŻYCIE I DZIEŁOW 540. ROCZNICĘ URODZIN I 470. ROCZNICĘ ŚMIERCI


Dokonania polskiego astronoma Mikołaja Kopernika wzbudzają podziw w każdym pokoleniu.Dlatego każda rocznica związana z jego życiem jest okazją do przypomnienia dzieła i konse-kwencji spowodowanych w nauce o układzie planetarnym.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Mikołaj Kopernik, Frombork, heliocentryzm.

WstępWstępWstępWstępWstęp

W 2013 roku minęła okrągła 540. rocznicaurodzin wybitnego astronoma oraz 470. roczni-ca śmierci, a zarazem pierwszego wydania jegoprzełomowego dzieła. Z tej okazji rok 2013 zo-stał ogłoszony w województwach warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim Rokiem Mi-kołaja Kopernika, a patronat honorowy nadobchodami objął Prezydent RzeczypospolitejPolskiej Bronisław Komorowski. TowarzystwoNaukowe Płockie, jako posiadacz egzemplarza„De revolutionibus orbium coelestium” równieżpostanowiło uczcić pamięć astronoma organi-zując w dniu 2 grudnia 2013 roku ekskluzywnypokaz jego dzieła.

Egzemplarz „De revolutionibus orbium coele-stium” Mikołaja Kopernika ze zbiorów Bibliote-ki im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płoc-kiego jest szczególnie cenny, ponieważ pocho-dzi z pierwszej edycji z 1543 roku, a jego wyjąt-kowość podnosi też zachowana karta erraty. Dozbiorów TNP książka trafiła z historycznego księ-gozbioru rodziny Zielińskich ze Skępego na po-czątku XX wieku.

Jest takie przekonanie, że wielcy ludzie należądo całego świata, a prawdziwy uczony nie wieco to ojczyzna. Ziemia polska wydała takich lu-dzi, którzy spełniają te kryteria, są nimi: MikołajKopernik, Fryderyk Chopin i Jan Paweł II. Tychludzi zna cały świat, ich dokonania nie zatrzy-mały się tylko w granicach ojczyzny, ale są dzie-dzictwem ludzkości, a Ojczyźnie przynoszą po-wód do dumy. Każdy z nich żył w innej epoce,różny był zakres ich działalności, ale dorobek italent uczynił ich niemal obywatelami świata.

Dziś nasza uwaga skupia się na człowiekużyjącym 500 lat temu, humaniście, człowiekurenesansu, który należał do geniuszów tej epo-ki, duchownym, kanoniku warmińskim , Miko-łaju Koperniku.

Renesans – po łacinie quinque cento, po wło-sku cinque cento, a po polsku odrodzenie, tonie tylko okres w literaturze i sztuce, ale to całafilozofia życia obejmująca także politykę, go-spodarkę, sztukę, muzykę a nawet religię.

Była to epoka wielkich przemian, osiągnięći odkryć, Kolumb odkrył nowy świat, Gutenbergwynalazł druk, Michał Anioł malował kaplicę

Ks. prof. dr hab. Michał Marian Grzybowski podczas odczytutowarzyszącemu ekskluzywnemu pokazowi dzieła MikołajaKopernika

Tuż po pokazie dzieła, pora na pamiatkowe zdjęcie. Od lewej:Wanda Kaczanowska - st. kustosz, kierownik Działu ZbiorówSpecjalnych, Agnieszka Ciechomska - kierownik DziałuInformacyjno-Promocyjnego, ks. prof. Michał M. Grzybowski- wiceprezes TNP. Obok strażnicy miejscy w galowychmundurach


Sykstyńską, a w Wittenberdze Marcin Luter do-konał przewrotu religijnego zwanego reformacją.

Na te lata przypadło życie i działalność Mi-kołaja Kopernika. Urodził się 19 lutego 1473roku w Toruniu w bogatej rodzinie mieszczań-skiej, która przywędrowała ze Śląska. Mikołajmiał brata i dwie siostry. Wstępną naukę pobie-rał w szkole parafialnej u św. Jana. Toruń byłwówczas znacznym miastem, liczył 20 tys. miesz-kańców. Być może kształcił się także w Chełm-ży. Gdy Mikołaj miał 10 lat zmarł mu ojcieci wychowaniem oraz kształceniem zajęła się mat-ka i jej brat – wówczas kanonik włocławskii warmiński, Łukasz Watzenrode, późniejszy bi-skup warmiński. W 1491 roku Kopernik roz-począł studia w Uniwersytecie Krakowskim, sze-roko wówczas znanym ze studiów astronomicz-nych i myśli humanistycznej. Od 1400 roku Uni-wersytet ten był pełno wydziałową uczelnią, po-siadającą wydziały teologii, prawa, medycyny inauk wyzwolonych. Trzeba było zaczynać odwydziału sztuk wyzwolonych, artystycznych, tri-wium gdzie uczono gramatyki, retoryki, dialek-tyki oraz kwadrywium, gdzie uczono arytmetyki,geometrii, muzyki i astronomii. Nauka trwała 5lat. Bardzo dobrze działała katedra astronomii,na której wykładali polscy uczeni Wawrzyniec zRaciborza, Marcin Król z Żurawicy, Marcin Byli-ca z Olkusza. Największe jednak zasługi w krze-wieniu astronomii w Krakowie poniósł Jan Schel-ling z Głogowa i Wojciech z Brudzewa, którywykładał teorię ruchu planet.

Tak więc można powiedzieć, że Kopernik stu-diował w Krakowie w latach 1491–1495 w okre-sie najlepszego tam rozwoju astronomii. Pano-wał wówczas w astronomii pogląd Ptolomeuszatzw. geocentryczny, uznający ziemię za środekukładu, wokół której krążą inne planety. Jużw czasie studiów krakowskich w Koperniku po-wstały istotne wątpliwości co do słuszności przyj-mowania koncepcji geocentrycznej. Już wów-czas – choć jeszcze nieśmiało – zaczął myśleć otym, że środkiem świata jest słońce, a ziemiawykonuje ruch słońca i wokół swojej osi.

Tak więc Kopernik wyjeżdżając w 1495 rokuz Krakowa myślał o potrzebie opracowania no-wej budowy świata, w którym słońce i sferagwiazd byłyby nieruchome, a ziemia i inne pla-nety obdarzone byłyby ruchem. Można więc są-dzić, że koncepcja ta powstała pod wpływemśrodowiska krakowskiego.

Po studiach krakowskich Mikołaj, wraz zeswoim bratem Andrzejem, wrócił na Warmię,gdzie ich wuj Łukasz Watzenrode był biskupemi – po przyjęciu niższych święceń – mianowałswoich krewnych kanonikami. Jako kanonicyzostali w 1496 roku na studia do Italii. Byli tamprzez dziesięć lat. Zaczęli od Bolonii, gdzie Mi-kołaj oddawał się naukom prawniczym, choćwięcej czasu spędzał na kontaktach z astrono-

mami włoskimi i obserwacjach nieba, i tu za-częły się wyłomy w teorii Ptolomeusza; w myśliKopernika coraz konkretniej kształtował się nowyobraz budowy świata.

W roku jubileuszowym 1500 przebywał w Rzy-mie, gdzie w Kurii papieskiej odbywał praktykęprawniczą. Na kilka miesięcy obaj bracia po-wrócili na Warmię, a w 1501 roku wyjechał doWłoch Mikołaj, aby dokończyć studia prawni-cze i rozpocząć medyczne. Doktorat dekretówczyli z prawa kościelnego otrzymał na Uniwer-sytecie w Ferrarze 31 maja 1503 roku, w Pa-dwie zaś studiował medycynę. Gdy powrócił naWarmię objął u swego wuja biskupa, ŁukaszaWatzenrode, stanowisko sekretarza i medyka.

Odtąd – jako wszechstronnie wykształconyastronom, prawnik, matematyk, humanista i le-karz – był nieodłącznym towarzyszem biskupaw jego podróżach, powiernikiem różnych spraw,doradcą i pomocnikiem. U wuja biskupa, którybył także humanistą, dyplomatą i przyjacielemkrólów, spędził Kopernik sześć lat (1506–1512).Tam zaczął pisać swoje książki, tam prowadziłobserwacje i notatki odnośnie ruchu planet. Jegowykształcenie medyczne wielokrotnie wykorzy-stywane było na zamku biskupim, gdzie leczyłswojego wuja oraz przebywających tam kano-ników, a także ciągnących do niego okolicz-nych ludzi z różnymi chorobami, których leczyłbezpłatnie. Był uznanym medykiem i krążyłaopinia, że w medycynie czczono go niczym drugie-go Eskulapa. Po śmierci wuja biskupa, w 1512 r.Kopernik w wieku 40 lat opuścił zamek lidzbar-ski i zamieszkał jako kanonik przy katedrze weFromborku. Spędził tam dalsze 30 lat. From-bork był wówczas niewielkim miastem liczącymokoło 1400 mieszkańców. Miasto położone nadZalewem nie było idealnym miejscem obserwa-cji, częste mgły i północny klimat męczyły astro-noma, który tęsknił do włoskiego nieba. Jed-nak tu najwięcej dokonał obliczeń, tu najwięcejnapisał, tu najwięcej godzin nocnych spędził naobserwacji nieba, tu krystalizowała się myśl, któ-ra miała zrewolucjonizować astronomię.

Pewnym przerywnikiem w pracy nad obser-wacją nieba były zajęcia związane z admini-stracją dóbr kapituły warmińskiej. Były to zaję-cia polegające na lustracjach poszczególnychwsi, sprawdzaniu ksiąg majątkowych, wyzna-czaniu czynszów i opłat, godzeniu zwaśnionychstron. Tę funkcję administratora dóbr pełnił bar-dzo sumiennie w latach 1516–1519.

Od stycznia 1520 roku znalazł się Kopernikna zamku w Olsztynie, gdzie bronił dóbr kapi-tulnych po napaści na nie i na Warmię Krzyża-ków. Także w Olsztynie napisał po łacinie i nie-miecku Traktat o monecie, używając w nim okre-ślenia, że moneta to złoto lub srebro z odbitymznakiem. Twierdził nadto, że zawsze powinien


być stempel, prawdziwy stop i waga; oszustwemzaś jest brak właściwego kruszcu i wagi, a takpostępował między innymi Wielki Mistrz Zako-nu, pogarszając monetę domieszką innych meta-li. Uważał też, że dla całego kraju winna byćjedna mennica. Przedstawiał to na obradachmiast Gdańska, Elbląga i Torunia, jakie toczyłysię w Grudziądzu twierdząc, że handel, intere-sy, sztuka i rękodzieło kwitną tam, gdzie pie-niądz jest dobry. Choć czasem musiał ustalaćceny zboża i chleba, był jednak zwolennikiemwolnego rynku.

Mimo rozlicznych zajęć bieżących Kopernikusilnie pracował nad swoim dziełem astrono-micznym. Około 1523 roku przystąpił do grun-townego przerabiania części napisanej w Olsz-tynie, a około 1532 roku całe dzieło złożonepierwotnie z ośmiu ksiąg czyli rozdziałów byłogotowe. Dzieło to w druku otrzymało nazwęO obrotach sfer niebieskich. Choć pierwotnąnazwą były tylko słowa De revolutionibus, Derevolutionobus orbitum coelestium. Praca cze-kała na opublikowanie przez wiele lat, a w tymokresie przez cały czas Kopernik sprawdzał praw-dziwość swoich obliczeń tak, aby uzyskać jaknajwiększą pewność.

Do publikacji rękopisu namawiał także wiel-ki humanista, biskup chełmiński Tideman Gize.W przedmowie Kopernik napisał: Wydaję to dzie-ło, bo do tej pory uczeni nie są zgodni w róż-nych obserwacjach i obliczeniach. W tymże dzie-le nazwał słońce duszą i latarnią świata, którajakby na tronie królewskim zasiadając, kierujerodziną planet, krzątając się dookoła. Na opu-blikowanie dzieła zdecydował się dopiero w sie-demdziesiątym roku życia, dedykując je papie-żowi Pawłowi III, choć – jak wyznał – wahał się,czy wydać to drukiem, czy tylko przekazać ust-nie, bo zatrzymał słońce.

Obawy były słuszne, bowiem była to rewolu-cja astronomiczna, która twierdziła, że centrumwszystkiego jest słońce i wokół niego krąży zie-mia i inne planety, tworząc nowy układ tzw.heliocentryczny. Z pogardą o Kopernikui jego poglądach wypowiadało się wielu, mię-dzy innymi Marcin Luter w Biesiadnej mowie pisałO błaźnie, który chciał przewrócić do góry no-gami całą sztukę astronomiczną.

Kopernikowi udało się stworzyć logiczny, spój-ny i opisany językiem matematyki model układuheliocentrycznego. Poprzednicy tylko się tego do-myślali. On to wszystko opracował i udowodnił.

Pracami Kopernika interesowali się uczeni iastronomowie Europy, między innymi Jerzy Re-tyk, profesor matematyki w Wittenberdze pełenentuzjazmu i zapału dla mistrza. On to dokonałodpisów i zawiózł je do Norymbergi, gdzie zo-stało wydrukowane w 1543 roku. Prawdopodob-nie do Kopernika we Fromborku dotarł egzem-plarz książki, choć astronom na skutek wylewu

krwi i paraliżu zaledwie mógł dotknąć przywie-zionego mu egzemplarza. Zmarł 24 maja 1543roku i został pochowany w katedrze frombor-skiej przed ołtarzem swojej kanonii.

Warto przypomnieć prawdę, że Kopernik wi-dział we wszechświecie dzieło Boże, w pierw-szej księdze napisał: Któż bowiem zgłębiając terzeczy (tzn. astronomiczne) i widząc, jak wszyst-ko w nich ustanowione jest w najlepszym ładziei Boską kierowane wolą, nie wzniesie się nawyżyny cnoty przez pilne ich rozważania i stałąjakby zażyłość z nim i nie będzie podziwiałStwórcy wszechrzeczy, w którym się mieści całeszczęście i wszelkie dobro. Naprawdę ogromnejest to boskie arcydzieło Istoty Najlepszej i Naj-większej.

Kopernik był dzieckiem epoki renesansu, sta-nowiącej przełom między średniowieczem i cza-sami nowożytnymi, zdobył się na niezwykleśmiały przewrót w poglądach na budowę świa-ta. Myśl była istotnie wielka i powoli zdobywałazwolenników, sam jednak Kopernik uważał, żejego obowiązkiem było torowanie nowych drógmyślowych w nauce. Dzieło Mikołaja Kopernikapo raz pierwszy w Polsce wydane zostało w War-szawie w 1854 roku, zaś w Toruniu w 1873 r.W 1973 r. roku cały świat obchodził 500-lecieurodzin człowieka, który wstrzymał słońce, ru-szył ziemię, polskie wydało go plemię.

W życiu prywatnym był człowiekiem skrom-nym, nie szukał rozgłosu, nie portretował się,choć były to czasy, z których zachowało się wie-le portretów i konterfektów różnych władców,papieży, biskupów, uczonych. Był człowiekiembardzo pracowitym. Wykonał ogrom pracy wi-zytując dobra kapitulne tzn. poszczególne fol-warki, które były uposażeniem biskupstwa i ka-pituły czyli poszczególnych prałatów i kanoni-ków. Był też człowiekiem szlachetnym. Widać toz protokołów jakie sporządzał lub też uwag ja-kie czynił poszczególnym zarządcom i ekono-mom. To on walczył z nadużyciami, zwłaszczagdy chodziło o dobry pieniądz, czyli czyste zło-to i srebro. Nie był zazdrosny ani mściwy, choćbyli tacy, którzy mu zazdrościli i intrygowali. Teintrygi, a właściwie jedna to donos uczynionydo ówczesnego biskupa warmińskiego JanaDantyszka (1538–1548) przez kanonika PiotraPłotowskiego, niechętnemu Kopernikowi, zżądaniem, biskup polecił oddalić Annę Szchyl-ling, która przez jakiś czas prowadziła domuczonego astronoma.

Z Anną, która była żoną znanego mincerza,prowadzącego mennicę w Toruniu, a potem wGdańsku znał się od lat. Wielokrotnie, zwłasz-cza po śmierci męża pomagał jej, dobrze wydałza mąż jej dwie córki. Gdy Anna zjawiła się wostatniej fazie życia we Fromborku, Mikołaj miał65 lat, ona zaś 48, ale jak twierdzili współcze-


śni, była kobietą urodziwą a przy tym i mądrą,co mogło wzbudzać zazdrość niektórych kano-ników, którym posługiwały niezbyt rozgarniętedziewki.

Donos kanonika Płotowskiego i opinia scho-rowanego kanonika Feliksa Reicha spowodo-wały, że w liście do Kopernika biskup Danty-szek nakazał mu oddalenie Anny, co po jakimśczasie zostało wykonane, a schorowanym astro-nomem opiekował się znajomy kleryk.

Kopernik nie miał najlepszych stosunkówz biskupem Dantyszkiem. Gdy był biskupemchełmińskim i starał się o probostwo warmiń-skie, które było lepsze i bardziej prestiżowe, prosiłMikołaja o poparcie, którego nie otrzymał. Byćmoże Dantyszek mu to pamiętał i teraz, kiedybył donos to wykorzystał.

Dantyszek był człowiekiem wykształconym,światowym, niegdyś jeden z sekretarzy królew-skich, wędrował po Europie, miał także różnezachowania. Po nominacji królewskiej na bi-skupstwo dopiero po trzech latach zdecydowałsię na przyjęcie sakry.

Połowa XVI w., to lata wielkiego zamętu reli-gijnego w całej Europie, wojen chłopskichw Niemczech, wojen religijnych spowodowanychprzez wystąpienia Marcina Lutra i powstanie no-wej wspólnoty religijnej, luteranizmu, protestan-tyzmu zwanego też nowinkarstwem.

To wyznanie z Niemiec wraz ze wszystkiminowinkami szybko zjawiło się w Królewcu i po-bliskich Prusach. Tereny te najbardziej ucierpia-ły religijnie, zwłaszcza gdy wprowadzono zasa-dę cujus regio, ejus religio. Czyja władza tegoi wiara. Niejeden katolik świecki i duchownyporzucał katolicyzm i przechodził do nowinka-rzy. Dotarło to i do Warmii i do Fromborka.Skandal wywołał współczesny Kopernikowi, ka-

nonik warmiński mieszkający we FromborkuAndrzej Sculteti, który od dłuższego czasu utrzy-mywał kontakty z kobietą w swoim domu, miałz nią potomstwo, porzucił katolicyzm, przeszedłna protestantyzm i wyjechał.

Choć był to niewątpliwie skandal obyczajo-wy i religijny nie przeszedł jednak ani do histo-rii ani do legendy, pamięć o nim zaginęła, byłtylko pionkiem, jednym z wielu w tamtych cza-sach. Korzystniej było, mówiąc dzisiejszym języ-kiem, medialnie taką legendą połączyć z po-stacią o sławie światowej. I choć nie ma na tożadnych dowodów z lubością jest to przez wielupowtarzane. Słusznie twierdzi prof. Krzysztof Mi-kulski z Torunia, że astronoma krępowała obec-ność kobiet w jego otoczeniu.

Medialnie legendę tę przypominali nam pań-stwo Patelscy w filmie o Koperniku. Niedawnomiędzy Olsztynem a Toruniem odbywał się me-dialny spór o astronoma i także pokazano sce-nę jak to powozem zajeżdża stary Mikołajz młodą partnerką. Szkoda, że tylko takie prze-kazy Polakom podają środki przekazu. Ale możeto i dobrze, że choć przez taki przekaz coś do-wiedzą się o Rodaku. Nie jest to, jak sądzę,najlepsza forma, aby paprochy z drogi mlecz-nej tak przedstawiały swojego mistrza.

Ważniejsza literaturaWażniejsza literaturaWażniejsza literaturaWażniejsza literaturaWażniejsza literatura

1 M. Borzyszkowski, Mikołaj Kopernik i Tideman Gize, „StudiaWarmińskie”, Olsztyn 1972, t. 10, s. 185–205.

2 J. Obłąk, Mikołaj Kopernik, Inwentarz dokumentów na zamkuw Olsztynie roku Pańskiego 1520, „Studia Warmińskie”, Olsz-tyn 1972, t. 10, s. 7–87.

3 M. Markowski, Okres rozwoju astronomii w Polsce w epoce po-kopernikańskiej, „Studia Warmińskie”, Olsztyn 1972, t. 10,s. 339–378.

4 K. Mikulski, Mikołaj Kopernik, Życie i działalność, Toruń 2009.5 E. Rybka, Życie i twórczość Mikołaja Kopernika, „Studia Warmiń-

skie”, Olsztyn 1972, t. 10, s. 87–108.

NICOLAUS COPERNICUS 1473–1543, HIS LIFE AND WORKIN 540TH ANNIVERSARY OF BIRTH AND 470TH ANNIVERSARY OF DEATH


The achievements of Nicolaus Copernicus – a Polish astronomer – astonish every generation.Therefore, any anniversary related to his life is an opportunity to remind his work and its consequ-ences caused in the planetary system science.


MARCIN BERLIŃSKI

ORGANIZACJA POMOCY SOCJALNEJ W PŁOCKUW RAMACH KOMITETU OBYWATELSKIEGO MIASTA

PŁOCKA (1914–1915)


Komitet Obywatelski Miasta Płocka organizował pomoc socjalną w latach 1914–1915. Aktyw-ność jego członków w krótkim, ale szczególnie trudnym dla miasta czasie, pozwoliła na pokona-nie socjalnych problemów płockiego społeczeństwa. Jest przykładem spontanicznej i bezintere-sownej działalności, która pomogła mieszkańcom przetrwać pierwsze dwa lata pierwszej wojnyświatowej.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: pomoc socjalna, komitet obywatelski, problemy społeczne

Wraz z wybuchem działań zbrojnych pierw-szej wojny światowej, w miastach znajdującychsię w granicach Królestwa Polskiego następo-wało stopniowe i systematyczne wycofywanie sięwładz rosyjskich. Istotną kwestią stało się orga-nizowanie tymczasowej formy administracji naterenach opuszczanych przez Rosjan. W miejscewładz rosyjskich, z zadaniem zorganizowaniaporządku społeczno-gospodarczego oraz pomo-cy socjalnej i dobroczynnej, zaczęły powstawać,organizowane przez ludność polską, komitetyobywatelskie. Kontrolę nad powstającymi w spo-sób spontaniczny komitetami lokalnymi sprawo-wać miał Centralny Komitet Obywatelski. Jegozadaniem było również udzielanie pomocy ko-mitetom powstającym na terenie Królestwa Pol-skiego.

Centralny Komitet Obywatelski (CKO) z sie-dzibą w Warszawie powołany został do życia wewrześniu 1914 roku, na mocy Cyrkularza gene-rał–gubernatora warszawskiego z dnia 28 sierp-nia 1914 roku. Jak podaje M. Mądzik pełna na-zwa instytucji ustalona przez władze rosyjskiebrzmiała: Tymczasowy Centralny Komitet Oby-watelski przy Warszawskim Generał–Gubernator-stwie dla niesienia pomocy ludności Warszaw-skiego Generał–Gubernatorstwa wobec działańwojennych1. Dużą rolę w powstaniu organizacjiodegrali działacze społeczni skupieni wokółmieszczącego się w Warszawie Centralnego To-warzystwa Rolniczego. Prezesem CKO został Ksią-że Seweryn Światopełk Czetwertyński, wicepre-zesem Władysław Grabski, natomiast skarbnikiemStanisław Karpiński. Na czele organizacji stałoskładające się z 12 członków ZgromadzenieOgólne. W lipcu 1915 roku skład personalny CKOuległ zmianie. Jego nowym prezesem został Ksią-

że Z. Lubomirski, a dotychczasowi: prezes i wice-prezes wyjechali do Rosji, gdzie kontynuowali swądziałalność organizując Centralny Komitet Oby-watelski Królestwa Polskiego w Rosji. 12 wrze-śnia 1915, rozkazem generał–gubernatora H. vonBeselera CKO został rozwiązany. Od 1 stycznia1916 roku jego prace kontynuowała, utworzonaza zgodą Niemców, Rada Główna Opiekuńcza2.

Zgodnie z postanowieniami dokumentu z 28sierpnia 1914 roku, CKO w porozumieniu z gu-bernatorami udzielał upoważnień do tworzeniana terytorium Królestwa Polskiego komitetów gu-bernialnych, powiatowych, miejskich i gmin-nych. Do najważniejszych zadań wymienionychwyżej komitetów należało między innymi:– zbieranie informacji o potrzebach mieszkań-

ców w zakresie pracy oraz o ofiarach i znisz-czeniach związanymi z działaniami wojennymi;

– udzielanie bezrobotnym pomocy w znalezieniupracy oraz środków do życia, organizowaniepomocy sanitarnej tanich kuchni, jadłodajni,ochron i szpitali itp.;

– organizowanie najemnej pomocy, zbieraniena te cele ofiar pieniężnych i w naturze oraznadzorowanie ich dystrybucji;

– sprawowanie nadzoru nad obrotem dóbr kon-sumpcyjnych oraz ustalanie cen na artykułypierwszej potrzeby;

– organizowanie opieki nad rannymi i chorymi;– powoływanie straży bezpieczeństwa, sanitarnych

i przeciwpożarowych;– szacowanie szkód i strat wynikłych z działań

wojennych;– w przypadku ustąpienia władz administracyj-

nych, przejęcie wszelkich funkcji wykonaw-czych3.Komitet obywatelski w Płocku utworzony zo-


stał spontanicznie, jako pierwszy w granicach ów-czesnego Królestwa Polskiego. Znajdujące się naterenie Płocka rosyjskie władze, na wieść o prze-kroczeniu przez wojska niemieckie granic nie-których powiatów sąsiadujących z miastem, po-stanowiły je opuścić. Wydarzenia te miały miej-sce w nocy z pierwszego na drugiego sierpnia1914 roku. Aby zapewnić w mieście niezbędnydla jego prawidłowego funkcjonowania porzą-dek i przejąć porzuconą przez wycofujących sięRosjan władzę, mieszkańcy Płocka zdecydowalisię utworzyć miejski komitet obywatelski.

W dniu 2 sierpnia 1914 roku, Płocczanie za-interesowani zaprowadzeniem porządku w mie-ście, zebrali się w gmachu Towarzystwa Kredy-towego Miasta Płocka, gdzie ogłosili powstanieKomitetu Obywatelskiego Miasta Płocka (KOMP).W celu informacji wszystkich mieszkańców o po-wstaniu komitetu wydano odezwę następującejtreści: Władze rosyjskie opuszczają nasze mia-sto. Wobec tego okazało się koniecznym przed-sięwzięcie środków celem ochrony m. Płocka,ich mienia i utrzymania porządku. Na tworze-nie Komitetu drogą wyborów nie ma czasu, wo-bec tego niżej podpisani zawiązali Komitet, któryzaproszony do współdziałania instytucji StrażyOgniowej i T–wa Wioślarskiego (w celu utwo-rzenia milicji miejskiej) objął przede wszystkimnadzór nad więzieniem, kasą miejską – i czu-wać będzie nad utrzymaniem porządku w mie-ście. Obywatele miasta Płocka! Oceńcie naszedobre chęci i dążenia do ochrony waszegożycia, zdrowia i mienia! Pomagajcie nam, jakkto może, starsi radą – młodsi zapisywaniemsię do szeregów milicji miejskiej i pracą w tychszeregach4.

W nieco ponad dwa tygodnie od ogłoszeniaodezwy, po powrocie do Płocka wojsk rosyjskich,KOMP został zalegalizowany. W jego skład we-szli: ksiądz I. Lasocki, J. Święcicki, A. Zaleski, S.Baliński, J. Mądrzejewski, A. Majdecki, K. Kühn,W. Apfelbaum, M. Żołobow, S. Górnicki, L. Gał-kowski, S. Betley, K. Miecznikowski; I. Sarna; M.Altberg, J. Kowalski, R. Litewski. Zarząd komitetutworzyli: ksiądz I. Lasocki – prezes J. Mądrzejew-ski – wiceprezes A. Majdecki – skarbnik i K. Kühn– zastępca sekretarza5.

Wobec ogromu spraw, którymi miał zająć sięKOMP, niezbędne stało się utworzenie odpo-wiedzialnych za poszczególne dziedziny pomo-cy sekcji. W skład KOMP wchodziły następującesekcje:– dobroczynna wraz z sekcją wsparć;– żywnościowa;– opałowa;– pośrednictwa pracy;– finansowa i reklamacyjna;– sanitarna;– oświatowa;

– prawna;– szacunkowa;– oraz sekcja kontrolująca wraz z milicją.

Jak podają dane z roku 1915 roku, w samymKOMP zatrudnionych zostało około sto osób. Licz-ba ta wraz z osobami zatrudnionymi w MilicjiObywatelskiej sięgała około 300 osób6.

Jednym z pierwszych działań, jakie podjąłKOMP było utworzenie straży bezpieczeństwa.W celu zapewnienia bezpieczeństwa i porządkupublicznego w mieście utworzono Milicję Oby-watelską. W jej skład weszli członkowie StrażyPożarnej, a także wielu przedstawicieli płockiejinteligencji, którzy swoje obowiązki pełnili bezpobierania wynagrodzeń. Wynagrodzenie w wy-sokości 10 kopiejek za godzinę pobierali jedynieprzedstawiciele niższych warstw społecznych,za pełnienie dyżurów nocnych w godzinach od24 wieczór do 9 rano. Naczelnikiem Milicji Oby-watelskiej mianowano zastępcę naczelnika Stra-ży Pożarnej – S. Łapińskiego. Milicja Obywatel-ska odgrywała ważną rolę w momencie każdo-razowego wycofywania się władz i wojska z mia-sta, zabezpieczając opuszczone budynki. Ponadtow ramach swojego funkcjonowania podejmowałarównież takie działania jak: organizacja robótszosowych, pośredniczenie w poszukiwaniu pra-cy oraz pomoc w organizowanych różnego ro-dzaju akcjach dobroczynnych. Działalność Mili-cji Obywatelskiej została nagle przerwana przezwładze niemieckie poprzez wywiezienie 148 jejczłonków do Torunia i Bytowia w dniu 11 czerw-ca 1915 roku7. Jako oficjalny powód aresztowa-nia podano nieprzychylne stanowisko w stosun-ku do niemieckiego zarządu wojskowego. Szcze-gółowa relacja z wywozu członków płockiej Mili-cji Obywatelskiej zamieszczona została w „Ku-rierze Płockim” z dnia 17 czerwca 1915 roku.Aresztowanie członków milicji w znacznym stop-niu utrudniało funkcjonowanie KOMP. Zorgani-zowana przez mieszkańców Płocka Milicja Oby-watelska stanowiła ważną pomoc przy wprowa-dzaniu w życie wielu postanowień KOMP doty-czących między innymi spraw finansowych, sani-tarnych lub dotyczących gospodarki miejskiej.

Po zlikwidowaniu Milicji Obywatelskiej KOMProzpoczął organizację pomocy społecznej dlaaresztowanych milicjantów i ich rodzin. Człon-kowie komitetu zebrali na ich potrzeby kwotę1000 marek. Stworzono specjalną listę składekna rzecz poszkodowanych rodzin. O pomocy narzecz Milicji Obywatelskiej informowała miejsco-wa prasa: Rodziny wywiezionej Milicji w ciężkimznalazły się położeniu. Niech jednak nie upa-dają na duchu! Komitet Obywatelski dla przyj-ścia im z pomocą otworzy specjalna listę skła-dek, a teraz już ze szczerą wdzięcznością zazna-cza, że na ten cel pierwsze ofiarne datki złożyliJ.E. ksiądz Biskup Płocki, oraz Dyrekcja i pra-cownicy Banku Przemysłowego8.


Po zorganizowaniu struktur Milicji Obywatel-skiej przystąpił KOMP do kompleksowej organi-zacji pomocy społecznej w Płocku. Największąprzeszkodę w realizacji tego zadania stanowił jed-nak brak wolnych funduszy. W dniu 2 sierpnia1914 roku stan kasy miejskiej wynosił 181 ko-piejek i 4 ruble. W celu uzyskania początkowegokapitału na cele społeczne członkowie KOMPpodjęli decyzję o wprowadzeniu podatku oby-watelskiego.

Organizacją obywatelskiego opodatkowaniazajęła się utworzona w ramach KOMP Sekcja Fi-Sekcja Fi-Sekcja Fi-Sekcja Fi-Sekcja Fi-nansowanansowanansowanansowanansowa. W skład sekcji weszły następujące oso-by: W. Sztromajer, J. Mądrzejewski, M. Altberg,A. Michalski, R. Borszewski i Cybulski. Pierwszymzadaniem było stworzenie list z nazwiskami po-datników. Wobec braku aktualnej dokumentacjipodatkowej postanowiono wykorzystać jedynezachowane dokumenty, którymi pozostawały li-sty składki szkolnej opłacanej przez ludność chrze-ścijańską, oraz listy składki bożniczej i szkolnejopłacanej przez ludność żydowską9. W sprawieopodatkowania ludności żydowskiej przedstawi-ciele Gminy Żydowskiej i Żydowskiego Towarzy-stwa Dobroczynności wydali oddzielny apel: Donaszych współwyznawców”…powinniśmy pamię-tać i współdziałać z Komitetem Obywatelskim,rozciągającym pieczę nad życiem i mieniemwszystkich mieszkańców miasta naszego bez róż-nicy narodowości i wyznania. Współdziałanie zaśto wyrazić się musi także w uiszczaniu podatkuobywatelskiego, od którego nikt, mający poczu-cie obowiązku społecznego, uchylić się nie maprawa10. W celu rozpatrywania ewentualnych re-klamacji składanych przez płockie społeczeństwo,dotyczących opłacanych podatków, KOMP po-wołał komisję reklamacyjną. W czasie od pierw-szego września 1914 roku do pierwszego sierp-nia 1915 roku udało się KOMP uzyskać 12983ruble od chrześcijan, 1976 rubli od instytucji płoc-kich oraz 3412 rubli od Żydów. Stanowiło to ra-zem kwotę 18371 rubli11. Oprócz funduszy z po-datku obywatelskiego KOMP otrzymywał finan-sowe wsparcie od CKO. Przykładem takiegowsparcia może być przekazanie 3000 rubli,o którym zawiadomili delegaci CKO Zawadzkii Cichocki podczas wizyty w Płocku w dniu 15grudnia 1914 roku. Warunkiem udzielenia po-życzki było zastrzeżenie, aby z powyższej sumy500 rubli przeznaczone zostało na potrzeby dzieci,kolejne 500 rubli na potrzeby płockiej inteligen-cji, pozostała zaś suma 2000 rubli na ogólnecele dobroczynne12.

Aby zapewnić możliwie systematyczne źródłokapitału dla płockiego społeczeństwa KOMP za-warł porozumienie z Towarzystwem Wzajemne-go Kredytu o wypłacaniu emerytur. Na podsta-wie upoważnienia wystawianego przez zaintere-sowane pomocą osoby, po potrąceniu stałej opła-

ty procentowej, emerytury wypłacane były przezTowarzystwo Wzajemnego Kredytu właścicielomksiążeczek oszczędnościowych. W czasie od paź-dziernika 1914 roku, do stycznia roku 1915, wy-płacono emerytury 205 osobom. Ich suma wyno-siła 9756 rubli i 11 kopiejek. Większość z tej kwoty,7418 rubli i 16 kopiejek wypłacona została 144osobom w styczniu 1915 roku. Ponadto dziękigwarancji udzielonej przez KOMP oraz przez10 jego członków osobiście, Towarzystwo Drob-nego Kredytu udzieliło komitetowi pożyczki nasumę 3000 rubli. Pożyczki miały być udzielanena czas wojny osobom posiadającym zdolnośćkredytową, które na skutek wybuchu działań zbroj-nych straciły możliwość zarobkowania. Najwyż-sze pożyczki udzielane były w kwocie 50 rubli.Z funduszu do stycznia 1915 roku skorzystało5 osób, a ich ogólna suma wyniosła 200 rubli13.

Jedną z najważniejszych sekcji KOMP byłaSekcja DobroczynnaSekcja DobroczynnaSekcja DobroczynnaSekcja DobroczynnaSekcja Dobroczynna, która działając według za-sady res sacra miser, udzielała pomocy możliwiewszelkiej proszącej biedzie, bez różnicy wobecnarodowości i wyznania. Na potwierdzenie tejzasady, wewnątrz KOMP sumy pieniędzy wyda-wane były dwóm jego członkom – Żydom, napotrzeby żydowskiego Towarzystwa Dobroczyn-ności oraz ochron14. Ponadto do sekcji dobro-czynnej powołano jednego z członków – przed-stawiciela Żydów, aby mógł na bieżąco refero-wać o potrzebach socjalnych ludności żydowskiej.W ramach poszczególnych Sekcji Dobroczynnejfunkcjonowały następujące działy:– Taniej Kuchni;– wsparć przez bony do Sklepu Komitetowego;– wsparć gotówką i pożyczkami;– wsparć dyskretnych biedzie wstydzącej się prosić

– jako fundusz wydawany do dyspozycji Pre-zesa Komitetu i Sekcji Dobroczynnej.W swoim działaniu Sekcja Dobroczynna pró-

bowała przede wszystkim udzielać pomocy po-przez stwarzanie możliwości pracy i zarobku. Za-łożeniem było, aby będące w stanie pracować,osoby pobierające zasiłek z publicznych fundu-szy, wykonywały chociaż cześć pracy dla dobraogółu, na przykład pracując podczas płatnychdyżurów Milicji Obywatelskiej. Wykorzystującwcześniejsze doświadczenia pomocy socjalnej naterenie miasta, Sekcja Dobroczynna połączyłaswoje siły z istniejącym od roku 1882 na tereniePłocka Towarzystwem Dobroczynności. Zarządsekcji dobroczynnej składał się z 5 członkówKOMP wraz z jego prezesem oraz 5 członkówTowarzystwa Dobroczynności. W celu organiza-cji pomocy potrzebującym miasto podzielone zo-stało na 16 rewirów. Każdy z rewirów posiadałopiekuna oceniającego warunki socjalne jegomieszkańców oraz starającego się dotrzeć dowszystkich osób prawdziwie potrzebujących po-mocy. Aby obiektywnie ocenić warunki socjalne


mieszkańców, do współpracy zapraszani byli nie-zamożni przedstawiciele społeczeństwa w posta-ci miejskich robotników lub rzemieślników. Proś-by o pomoc przyjmowane były na piśmie od po-niedziałku do piątku w godzinach od 11 do 13w kancelarii sekcji dobroczynnej przy ulicy Kole-gialnej w budynku Hotelu Polskiego. Po przyjęciuprośby, opiekunowie rewirów sprawdzali rzeczy-wisty stan potrzeb osób zgłaszających się po po-moc socjalną. Po wydaniu opinii, decyzje o przy-znaniu wsparcia podejmowane były trzy razyw tygodniu w poniedziałki, środy i soboty od go-dziny 18. O wielkości udzielonej pomocy decy-dowali: dwaj delegaci z zarządu sekcji dobro-czynnej, prezes i zastępca prezesa z sekcji wsparćoraz wydający opinię opiekun danego rewiru.Następnego dnia po wydaniu opinii pozytywnej,w godzinach od 11 do 13 w kancelarii SekcjiDobroczynnej wydawane były osobom potrzebu-jącym wsparcia zasiłki. W przeważającej częścibyły one bezgotówkowe, w postaci darmowychobiadów wydawanych przez Tanią Kuchnię orazbonów towarowych na artykuły pierwszej potrze-by w Sklepie Komitetowym. Prośby o pomoc pie-niężną kierowano do prezydium KOMP miesz-czącego się w domu Dębowskich przy ulicy War-

szawskiej. Prezydium odbywało codzienne po-siedzenia o godzinie 15. Po podjęciu decyzjiprzez prezydium, pomoc udzielana była w po-staci pożyczki przez sekcję finansową KOMP, lubw postaci wsparcia bezzwrotnego przez sekcjęwsparć jako sumę jednorazową lub stałą. W ak-tach KOMP zachowała się lista robotników po-bierających wsparcie z sekcji dobroczynnej,a także kwity do Taniej Kuchni, sklepu i składukomitetowych15.

Ponadto KOMP wspierał miejscowe ochrony,sale pracy i przytułek dla starców. Tabela numer 1przedstawia przykładowe sprawozdanie finanso-we Sekcji Dobroczynnej KOMP za czas od paź-dziernika do grudnia 1914 wraz z uwzględnie-niem poszczególnych jej działów:

Oprócz udzielania pomocy ludności chrześci-jańskiej KOMP nie zapominał również o Żydach,wspierając dobroczynnie żydowskie organizacjepomocy socjalnej. Ponadto z funduszu CKO prze-znaczonego dla przedstawicieli inteligencji, z ogól-nej udzielonej kwoty w wysokości 165 rubli ko-rzystali także Żydzi. Tabela numer 2 przedstawiasprawozdanie z pomocy KOMP udzielonej Żydomdo 1 stycznia 1915 roku:

Propagując zasadę pomocy osobom znajdu-

Tabela 1. Tabela 1. Tabela 1. Tabela 1. Tabela 1. Sprawozdanie finansowe Sekcji Dobroczynnej KOMP za czas od października do grudnia 1914 roku

DziałDziałDziałDziałDział CelCelCelCelCel KwotaKwotaKwotaKwotaKwota

Odrestaurowanie i wyposażenie lokalu Taniej KuchniIlość wydanych obiadów w każdym miesiącu:

Październik – 406Listopad – 1107Grudzień – 1529

Razem wydanych obiadów: 3042Suma wydatków

Dział wsparć przez bony do sklepu komitetowegoWydawanie bonów dla Sklepu Komitetowego

Od 4 do 28 listopada 1914W ciągu 11 dni grudnia

Suma wydatków

Wsparcia wydane 20 osobom gotówkąWsparcia wydawane przedstawicielom inteligencji każdejnarodowości i wyznania z funduszu przeznaczonego naten cel przez CKO w kwocie 500 rubli

Suma wydatkówWydatki na chrześcijańskie ochrony płockie z funduszywłasnych i pomocy CKOWydatki na bony, księgi, druki

158 rb. 95 kop.

40 rb. 60 kop.110 rb. 75 kop.152 rb. 90 kop.304 rb. 25 kop.463 rb. 20 kop.463 rb. 20 kop.463 rb. 20 kop.463 rb. 20 kop.463 rb. 20 kop.

127 rb. 3 kop.305 rb. 22 kop.432 rb. 25 kop.432 rb. 25 kop.432 rb. 25 kop.432 rb. 25 kop.432 rb. 25 kop.

167 rb. 60 kop.

165 rb.

332 rb. 60 kop.332 rb. 60 kop.332 rb. 60 kop.332 rb. 60 kop.332 rb. 60 kop.

633 rb. 34 kop.633 rb. 34 kop.633 rb. 34 kop.633 rb. 34 kop.633 rb. 34 kop.21 rb. 20 kop.21 rb. 20 kop.21 rb. 20 kop.21 rb. 20 kop.21 rb. 20 kop.

1882 rb. 59 kop.1882 rb. 59 kop.1882 rb. 59 kop.1882 rb. 59 kop.1882 rb. 59 kop.

Tania Kuchnia

Dział wsparć przez bony dosklepu komitetowego

Dział wsparć gotówkąprzeważnie nędzy wstydzącejsię żebrać

Suma wszystkich wydatków Sekcji Dobroczynnej KOMPSuma wszystkich wydatków Sekcji Dobroczynnej KOMPSuma wszystkich wydatków Sekcji Dobroczynnej KOMPSuma wszystkich wydatków Sekcji Dobroczynnej KOMPSuma wszystkich wydatków Sekcji Dobroczynnej KOMPod października do końca grudnia 1914 rokuod października do końca grudnia 1914 rokuod października do końca grudnia 1914 rokuod października do końca grudnia 1914 rokuod października do końca grudnia 1914 roku

Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Opracowanie własne autora na podstawie: N.N. Działalność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płocka w ciągu5–ciu miesięcy jego pracy. 2 VIII 1914 – 1 I 1915, Płock 1915, s. 15–16


jącym się w trudnej sytuacji głównie poprzezumożliwienie podjęcia pracy KOMP uruchomił wmieście Sekcję Pośrednictwa Pracy. Sekcja nie roz-winęła energicznych działań wraz z powstaniemKOMP. Przez pierwsze miesiące społeczeństwopłockie zdawało się nie dostrzegać koniecznościjej funkcjonowania. Oficjalne sprawozdanie dzia-łalności KOMP z roku 1915 podawało kilka przy-czyn takiego stanu rzeczy. Jako możliwe hipotezyutrzymującej się sytuacji podawano: niechęć miesz-kańców w podejmowaniu pracy na prowincji wy-nikającą z ubogiego rynku pracy w Płocku; względ-ne zabezpieczenie się Płocczan przed biedąw pierwszym okresie po wybuchu I wojny świato-wej oraz stosunkowo niewielkie nasilenie działańzbrojnych oraz strat wojennych w mieście16.

Sytuacja zaczęła się stopniowo zmieniać z ko-lejnymi miesiącami toczącej się wojny, kiedy toSekcja Pośrednictwa Pracy przystąpiła do bardziejenergicznych działań. Polegały one między inny-mi na informowaniu Płocczan o możliwych źró-dłach zatrudnienia w okolicznych wsiach. Na wio-snę 1915 roku, wraz z rozpoczęciem prac w go-spodarstwach sekcja pośrednictwa pracy KOMPinformowała o możliwościach zatrudnienia w spe-cjalnym ogłoszeniu: Baczność! Dla chcących pra-cy: Roboty wiosenne na roli rozpoczynają się nadobre. Słyszymy, że niektóre okolice potrzebujądo tych robót sezonowego robotnika zarówno męż-czyzn jak i kobiet. Gdy w tych niezwykłych i cięż-kich czasach liczba ludzi bezrobotnych w mieściewzrasta coraz bardziej, należy myśleć o wyzyska-niu wszelkich źródeł pracy dla dobra własnegoi ogólnego. Komitet Obywatelski miasta Płockaogłasza niniejszym, ze Sekcja Pośrednictwa Pra-cy… przyjmuje zapisy chcących pracy każdodzien-nie od godziny 10 do 1 w południe i od godz.5 do 7 wieczorem. W niedziele i święta od godz.12 do 2 w południu17. Jak informowało dalej ogło-szenie, osoby zainteresowane wykonywaniem tegorodzaju prac mogły liczyć na wynagrodzenie wy-noszące odpowiednio: 42 kopiejki dzienniew okresie wiosennym i jesiennym oraz 50 kopie-jek dziennie w czerwcu, lipcu i sierpniu w przy-padku mężczyzn, oraz 42 kopiejki dzienniew okresie wiosennym i jesiennym oraz 35 kopie-

Tabela 2. Tabela 2. Tabela 2. Tabela 2. Tabela 2. Sprawozdanie KOMP z pomocy udzielonejŻydom do 1 stycznia 1915 roku

SumaCel

Na dobroczynność żydowską i ochronkęZ funduszu CKO na żydowskie dzieciPożyczka na szpital żydowski

450 rb.166 rb.100 rb.

Razem: 716 rb.Razem: 716 rb.Razem: 716 rb.Razem: 716 rb.Razem: 716 rb.Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Opracowanie własne autora na podstawie: N.N.Działalność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płocka w ciągu5–ciu miesięcy jego pracy. 2 VIII 1914 – 1 I 1915, Płock1915, s. 15 – 16

jek dziennie w lipcu i sierpniu w czerwcu, lipcu isierpniu w przypadku kobiet, dziewcząt oraz chłop-ców. Ponadto oprócz zapłaty w gotówce każdyrobotnik otrzymywał tygodniowy zapas artykułówspożywczych w wysokości: 12 gram chleba, 3,5kwarty mleka, 35 gram ziemniaków, 2 kwartymąki, 2 kwarty kaszy jęczmiennej, 0,75 gram sło-niny oraz pół gram soli18.

Ratunkiem w walce z biedą potrzebujących byłtakże pomysł Sekcji Pośrednictwa Pracy KOMP or-ganizacji dzierżawy gruntów miejskich pod upra-wę rolną ziemniaków i warzyw. W ten sposób 33rodzinom wydzierżawiono łącznie 75 działek rol-nych. Sprawozdanie z działalności sekcji pośred-nictwa pracy KOMP z 15 sierpnia 1915 roku in-formowało o organizacji dla bezrobotnych pracyprzy robotach szosowych. Z tej pomocy skorzysta-ło od 100 do 150 Płocczan. Ponadto w sezoniezimowym zostało wytypowanych przez sekcję 40osób do pracy na wsi. Ogółem na liczbę 260robotników poszukujących pracy od 1 sierpnia1914 roku, pomoc uzyskało 140 osób nie wlicza-jąc w to pracowników sezonowych, którym w zna-lezieniu pracy pomagała Milicja Obywatelska. Sta-nowiło to ponad 50 procentową skutecznośćw zwalczaniu ówczesnego bezrobocia w mieście19.

Dużą rolę w zwalczaniu szerzących się w mie-ście chorób zakaźnych odegrała Sekcja Sani-Sekcja Sani-Sekcja Sani-Sekcja Sani-Sekcja Sani-tarnatarnatarnatarnatarna KOMP. Źródło informacji z jej działalno-ści stanowią zachowane protokoły posiedzeń.Protokół z15 czerwca 1915 roku informowało mianowaniu doktora Zaleskiego na jej prze-wodniczącego, oraz J. Malewskiego na sekre-tarza. Z zachowanego dokumentu wynika, iżczłonkowie sekcji zbierali się w środy po każ-dym 1 i 15 dniu miesiąca o godzinie 1900 w saliTowarzystwa Kredytowego Miejskiego. W raziepotrzeby miały być zwoływane nadzwyczajne ze-brania sekcji20. Protokół z 19 czerwca 1915 rokuinformował o utworzeniu wewnątrz sekcji Komi-sji Sanitarnej składającej się z 10 członków po-siadających pełne prawo głosu we wszystkich,z wyjątkiem zmiany prezydium, sprawach doty-czących Sekcji Sanitarnej21.

Kolejne protokoły informowały o zadaniach,które miały być wykonywane przez członków sek-cji. Głównym celem sekcji miało być podejmo-wanie działań w celu zwalczania szerzących sięchorób zakaźnych. Członkowie sekcji w raziewykrycia epidemii mieli obowiązek natychmia-stowego informowania o tym lekarzy dzielnico-wych. Miejscami szczególnej kontroli miały być:rynek, jadłodajnie, warsztaty, rzeźnie, piekar-nie oraz sklepy spożywcze. Członkom KomitetuSanitarnego zaopatrzonym w czerwone i białeopaski wyznaczono do kontroli poszczególnerewiry22.

W czasie swojej działalności sekcja sanitarna po-dejmowała między innymi następujące działania:


– zobowiązanie wszystkich właścicieli domów dobezpłatnego udzielania wody wodociągowej biednej ludności miasta;

– urządzenie rewizji wszystkich piekarń jednocze-śnie w celu poznania warunków sanitarnych,w jakich odbywało się pieczenie chleba;

– ustanowienie ogólnych przepisów sanitarnychdla płockich piekarń;

– kontrola urządzeń sanitarnych dla nieruchomo-ści przy ulicach Jerozolimskiej, Tylniej, Nieca-łej, Synagogalnej Złotej;

– zbadanie wody w Wiśle i wody wodociągowejna obecność bakterii chorobotwórczych23.W sprawie kontroli warunków sanitarnych do-

mów wydawane były oddzielne odezwy. Dająone obraz problemów sanitarnych ówczesnegoPłocka24.

Zaopatrywaniem miasta w opał na zimę zaj-mowała się Sekcja Opałowa. Jedną z metod po-zyskiwania drewna był zakup działek leśnych. Po-nadto kupowano drewno z lasów rządowych orazwęgiel od osób prywatnych. Sprzedaż surowca naopał prowadzona była za pośrednictwem składuStowarzyszenia Zgoda. Sprzedaż za pośrednictwemsekcji opałowej KOMP w znacznym stopniu przy-czyniła się do ograniczenia spekulacji w handlusurowcem25.

Kwestią edukacji zajmowała się Sekcja Oświa-towa. Efektem jej działań było utrzymywanie 22kompletów szkół elementarnych oraz poparciezałożenia Drugiego Gimnazjum Polskiego w Płoc-ku, jako instytucji szkolnictwa średniego. Ponadtoistniały także: Sekcja Finansowa, która zajmowa-ła się między innymi emisją bonów zastępującychdrobną walutę oraz sekcja miar i wag26.

Komitet Obywatelski Miasta Płocka odegrałistotną rolę w rozwiązywaniu problemów aprowi-zacyjnych występujących w Płocku. Działacze ko-mitetu pomogli utworzyć w mieście Piekarnię Ro-botniczą oraz subsydiowali jej działalność w wy-sokości 200 rubli, co pomogło w sprzedaży chle-ba po niższych cenach. Piekarnia Robotniczaw Płocku założona została z inicjatywy robotni-ków – pracowników fabrycznych, do których na-leżeli między innymi: Krakowski, Wasiak, Litew-ski, Szymański, Zalewski, Popow. Pierwszy okresdziałalności Piekarni Robotniczej zakończony zo-stał w grudniu 1914 roku zajęciem jej przez Niem-ców i zniszczeniem części sprzętów. W tym czasierównież kontrola nad mąką została przejęta przezniemieckie władze wojskowe. Członkowie komi-tetu zmuszeni byli do udzielania pomocy pieka-rzom w uzyskiwaniu od władz wojskowych po-zwoleń na otrzymywanie mąki, na podstawie spe-cjalnych kwitów. Często występowali oni jako po-średnicy między ludnością miejską a niemieckimiwładzami. Kwestia aprowizacji mieszkańców mia-sta w chleb była bardzo trudna głównie z tegopowodu, iż przez pewien czas płockie piekarniemusiały dostarczać 40 tysięcy 2 funtowych bochen-

ków chleba na potrzeby wojska. Dzięki staraniomKOMP udało się zorganizować w Płocku wypiekchleba na potrzeby mieszkańców w trzech piekar-niach. Z czasem założone zostały w mieście spe-cjalne piekarnie wojskowe. Pojawienie się znacz-nej ilości wojska niemieckiego w mieście spowo-dowało również duży wzrost cen artykułów pierw-szej potrzeby. Gwałtownie wzrosły ceny takich pro-duktów jak: mięso, wędliny, słonina. Aby zatrzy-mać proces wzrostu cen Komitet wprowadzał spe-cjalną taksę na towary, zatwierdzoną przez wła-dze wojskowe. Walcząc z deficytem takich towa-rów jak: nafta sól czy mydło KOMP prosił częstoniemieckie władze o zgodę na wprowadzenie za-kazu wywożenia produktów. Starał się także spro-wadzać w miarę możliwości potrzebne towary,a także rekwirował towary ukrywane przez speku-lantów. Ponadto KOMP zwalczał spekulanctwo iwpływał na regulację cen zakładając z własnychśrodków hurtownię artykułów, które padały łupemspekulantów27.

W kolejnym okresie swojego funkcjonowania(grudzień 1914 roku - listopad 1915) dzięki po-mocy KOMP Piekarnia Robotnicza mogła rozwi-nąć swą działalność. Jak podaje T. Świecki w tymokresie zużyto: mąki za sumę 26.670 rb., zbożaza sumę 3.290 rb., drzewa za 2.125 rb., soli,drożdży i drobnych dodatków (mielenie, przewóz)za 535 rb. Robocizna wyniosła 2.535 rb. Chlebaw tym okresie wypieczono 1.336.250 funtów, war-tości sprzedażnej w cenach kooperatywy w fun-tach rb. 34.932, za który uczestnicy płacili 2 1 –4 1 kop. za funt razowego i sitkowego, po 4-6kop. – pytlowego i po 5–7 kop. pszennego. Róż-nica między ceną targową w piekarniach prywat-nych a ceną kooperatywy wyniosła w tym okresieza sprzedany chleb 8.121 rb28.

Tabele 3 i 4 przedstawiają bilans dwóch Pie-karni Robotniczych kolejno na dzień 1 listopa-da 1915 roku i 29 grudnia 1915 roku:

Tabela 3. Tabela 3. Tabela 3. Tabela 3. Tabela 3. Bilans Pierwszej Piekarni Robotniczej na dzień1 listopada 1915 roku

AktywaAktywaAktywaAktywaAktywa SumaSumaSumaSumaSuma

Gotówka w kasieWartość urządzeniaWartość surowych materiałówPożyczka dla sekcji mięsnejNależność za chleb

PasywaPasywaPasywaPasywaPasywaZapomoga od KomitetuPożyczkaDług w Związku PłockimUdziałyZysk

527 rb. 90 kop.67 rb. 42 1 kop.1046 rb. 29 1 kop.500 rb. 66 kop.172 rb. 66 kop.

50 rb.1150 rb.40 rb. 66 kop.477 rb.597 rb. 28 kop.

Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: N.N., „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1916,s. 11


Oprócz Piekarni Robotniczej uruchomiono tak-że Sklep Komitetowy sprzedający ubogiej ludno-ści Płocka produkty pierwszej potrzeby po niż-szych cenach. W niedługim czasie powstał drugitaki sklep. Aby zapewnić pomoc osobom szcze-gólnie jej potrzebującym wprowadzono systembonów imiennych na zakupy w sklepie29. Ponad-to do sukcesów KOMP w zwalczaniu nędzyw mieście zaliczano między innymi:– zorganizowane pośrednictwo pracy;– zaopatrzenie mieszkańców w zdrową wodę

pitną po bombardowaniu Płocka w dniu 17listopada 1914;

– zorganizowanie instytucji zastępujących sądy;– walkę ze spekulanctwem i wyzyskiem;– wspieranie miejscowych ochron, sal pracy, przy-

tułków dla starców;– utrzymanie szpitali i więzienia;– organizowanie zapomóg dla rodzin rezerwi-

stów, rodzin po milicjantach30.Wraz z rozwojem wydarzeń wojennych przed-

stawiciele KOMP zmuszeni byli do stopniowegorozszerzania zakresu działania, a także do po-dejmowania działań w sytuacjach szczególnietrudnych dla Płocka. Przykładem może być tutajdotkliwa w skutkach decyzja władz niemieckicho nałożeniu na miasto kontrybucji w wysokości20 000 marek za niedostarczenie odpowiedniej

Tabela 4Tabela 4Tabela 4Tabela 4Tabela 4. Bilans Drugiej Piekarni Robotniczej na dzień29 grudnia 1915 roku

Stan czynny

Stan kasy

Remanent towarów

Wartość inwentarza

RazemRazemRazemRazemRazem

Stan bierny

Udziały członków

Dług w Kom. Obyw.

Kapitał zapasowy


Rb.Rb.Rb.Rb.Rb.

323

150

7

481481481481481

Kop.Kop.Kop.Kop.Kop.

45

98

50

9393939393

Rb.Rb.Rb.Rb.Rb.

303

150

28

481481481481481

Kop.Kop.Kop.Kop.Kop.

0

0

93

9393939393

Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Sygn. 1295, Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zieliń-skich w Płocku, Akta Komitetu Obywatelskiego Miasta Płoc-ka, k. 13

ilości robotników do prac szosowych i budowyokopów. Starając się wyjść z trudnej sytuacji przed-stawiciele KOMP podjęli decyzję o wprowadze-niu podatku, którego wysokość określona zosta-ła od 0.5 do 20 marek w zależności od stanumajątkowego. O poborze przez KOMP podatkuna spłatę kontrybucji nałożonej przez władze nie-mieckie świadczą zachowane akta31.

Od września 1915 roku działalność KOMP byłastopniowo ograniczana. Związane było to z przej-mowaniem władzy administracyjnej w Płocku przezNiemców. Jak podaje sprawozdanie z początkuroku 1916: Na posiedzeniu w dniu 13 września1915 r. oznajmiono o powołaniu na stanowiskoburmistrza m. Płocka przedstawiciela z ramieniarządu. Stanowiło to zwrot w dotychczasowej dzia-łalności Komitetu w kierunku redukcji stopniowejjego funkcji. Sekcje komitetowe przechodzą stop-niowo przechodzą do magistratu, tworząc tamodpowiednie wydziały32.

Ostatnią inicjatywą KOMP przed jego rozwią-zaniem było uruchomienie 13 grudnia 1915 r.Koszykarni Miejskiej, w której zapewniono za-trudnienie 32 kobietom. Docelowo zakład za-trudniać miał 100 kobiet. Najszersze sprawoz-danie finansowe z działalności KOMP przedsta-wia tabela 5.

Działalność Komitetu Obywatelskiego MiastaPłocka w krótkim, lecz szczególnie trudnym okre-sie, pozwoliła zapewnić w miarę ówczesnychmożliwości stabilizację w mieście oraz organi-zację pomocy socjalnej jego mieszkańcom. Dzia-łania podejmowane przez członków KOMP, re-alizowane spontanicznie i bezinteresownie byłyprzykładem heroizmu w walce o przetrwaniew najtrudniejszych czasach zawirowań wojen-nych, powodujących niepewność jutra i szerzą-cej się z dnia na dzień biedy. Stanowią oneprzykład aktywności społeczeństwa obywatel-skiego na rzecz potrzebujących.

Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5. Sprawozdanie finansowe Komitetu Obywatelskiego Miasta Płocka za czas od dnia 1 września 1914 do dnia1 lipca 1915 r

Stan czynnyStan czynnyStan czynnyStan czynnyStan czynny Stan biernyStan biernyStan biernyStan biernyStan bierny

Kasa gotowiznaKoszta ogólneZapomogi wysłane milicjiWypłaty na cele żydowskiea) na szpital Foglab) na przytułekc) na Towarzystwo Dobroczynnościd) roboty szosoweTania Kuchnia wypłaty gotówkowe„Stanisławówka”Przytułek dla bezdomnychTowarzystwo DobroczynnościSzpital Św. AleksegoSekcja wsparć dobroczynności

580,21708,18500,00

100,0050,002166,66400/2716,661890,66500,00348,011000,0050,007770,00

Wpływy składki obywatelskieja) od chrześcijanb) od instytucjic) od ŻydówRóżne drobne wpływyWpływ nadwyżki kontrybucjiWpływ ze skarbonek K.O.a) w milicjib) w magistracieWpływ podatku wywozowegoZasiłek otrzymany od Kom.

GubernialnegoZasiłek Otrzymany od C.K.O.a) na potrzeby ogólne

11937,571706,003237,40 /16880,9759,751213,72 I/2

2609,08 I/251,40 / 2660,48 I/23153,22

5500,00

2000,00


Zapomogi szkołom elementarnymFundusz dyskrecjonalnyRoboty szosoweZapomogi dla ludności prawosławnejTowarzystwo Drobnego Kredytu

– fundusz na pożyczkiSekcja Milicyjna – dyżurya) druki, ogłoszenia, światłob) opał i drobne rekwizycjeRachunek Taboru Komitetu (4 wozy)Rachunek kaucji wydanych na działki lasuB. Hurtownia K.O. m. Płocka poz. DługuRoboty publicznePiekarnia robotniczaa) pożyczka bezzwrotnab) pożyczka zwrotnaRóżni dłużnicya) Komitet Obywatelski miasta Płońska

i Bracia Nobelb) Magistrat m. PłockaRachunek więzieniaa) utrzymanie aresztu i pensje dozórSzpital Św. Trójcy – pożyczka zwrotnaRachunek RezerwistekSklep K.O. m. PłockaSekcja OpałowaPożyczki dla uczniów Gimn. Polsk.

Na ręce dyrektora GrabowskiegoMagistrat m. PłockaSekcja żywnościowa – pożyczka zwrotna

205,00350,005950,00250,00

5150,00

7350,14 I/2143,38350,0036,81500,00

150,001210 / 1360

376,701000 / 1376,70

2021,792000,006600,001600,004688,83

100,001500,003550,00

b) fundusz dla dzieci1) wydano dzieciom chrześcijańskim2) wydano dzieciom żydowskimc) fundusz dla inteligencji1) fundusz otrzymany2) fundusz wydanyRóżni wierzycielea) Komitet Gubernialny pożyczka

zwrotnab) Rypiński Komitet Obywatelskic) Bank Przemysłowy Warszawskid) Milicja (znal. w szkatułce)e) Borowiczki za węgiel pożyczka

zwrotnaf) Szyferg) Szpital Św./ Trójcy ( za cukier)h) Mec. Balińskii) Stowarzyszenie RolniczeRachunki Magistratu – pozostałe

niezależnościTowarzystwo Wzajemnego Kredytu

– pożyczka zwrotnaNa rodziny milicji zebranoWydanoFundusze na ostateczne wykupienie

bonówOtrzymane z rachunku bieżącego

w T–rzystwie Wzajemnego KredytuZysk na markachStrata na koronach

333,34166,66 / 500,00

500,00475,25 / 25,00

12400,00500,0010000,00516,09 I/2

2202,00275,00104,80800,00300,00/27097,89 I/2

584,64

1000,00236,00200,00

420,00

16,80548,5051,12/czysty zysk

497,38

Stan czynnyStan czynnyStan czynnyStan czynnyStan czynny Stan biernyStan biernyStan biernyStan biernyStan bierny

Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 11111/////22222 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 Razem: 61145,86 11111/////22222

Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Sygn. 1294, Akta Kom. Obywatelskiego m. Płocka, Sprawozdanie Rachunkowe Komitetu Obywatelskiego MiastaPłocka za czas od dnia 1 września 1914 r. do dnia 1 lipca 1915 r. Bilans na I-go lipca 1915 roku, k.68

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 M. Mądzik, Polskie Organizacje niesienia pomocy ofiarom woj-

ny na Wołyniu w latach I wojny światowej, „Ucrainica Polonica”2007, nr 1/112, s. 112.

2 Zob. M. Patelski, Władysław Grabski jako współorganizatori działacz warszawskiego Centralnego Komitetu Obywatelskie-go (1914–1915), [w:] T. Głowiński, (red.) 80 rocznica reformrządu profesora Władysława Grabskiego 1924–2004, Wrocław2004.

3 A. J. Papierowski, Komitety Obywatelskie i Rady Opiekuńczei ich wpływ na życie mieszkańców w czasie I wojny światowej,„Notatki Płockie” 2005, nr 2/203, s. 16.

4 N. N. Działalność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płockaw ciągu 5–ciu miesięcy jego pracy. 2/VIII 1914–1/I 1915, Płock1915, s. II.

5 A. J. Papierowski, Komitety Obywatelskie i Rady Opiekuńczei ich wpływ na życie mieszkańców w czasie I wojny światowej, s. 16.

6 N. N. Działalność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płockaw ciągu 5–ciu miesięcy jego pracy. 2/VIII 1914–1/I 1915, s. 9.

7 N. N. „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1916, s. 8.8 N. N., Szlachetnie zapoczątkowana ofiarność, „Kurier Płocki”

z dnia 13 czerwca 1915, s. 3.

9 Jak podaje sprawozdanie z pierwszych miesięcy działalnościKOMP, akta podatkowe wraz z Izbą Skarbową zostały w tymczasie wywiezione przez Rosjan do Kaługi., zob. N. N. Działal-ność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płocka w ciągu 5–ciu mie-sięcy jego pracy. 2/VIII 1914–1/I 1915, s. 11.

10 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze Płockie w czasach wojny świato-wej i powstania państwa polskiego, Toruń 1932, s. 100.

11 Ibidem.12 N. N. „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1915, s. 11.13 Udzielanie wspomnianych pożyczek miało obowiązywać do maja

1915 roku, zob. Ibidem.14 Wśród żydowskich organizacji dobroczynnych wymienić można

między innymi: Komitet Niesienia Pomocy Żydom Poszkodowa-nym Wskutek Wojny, Towarzystwo Dobroczynności Chewre Ke-dysze, Stowarzyszenie Dobroczynności, Chewre Miszmojrem, Sto-warzyszenie Posagowe „Hnuses Kało”.

15 Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zielińskich w Płocku, Akta Komi-tetu Obywatelskiego m. Płocka: Sekcja Dobroczynności 1915 r.,k. 1-7, k.13, sygn. 1300.



17 Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zielińskich w Płocku, Akta Komi-tetu Obywatelskiego miasta Płocka: Sekcja pośrednictwa pracy1915 r., sygn. 1297, k. 15.

18 Ibidem.19 Ibidem, k. 39.20 Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zielińskich w Płocku, Protokół

posiedzenia Sekcji Sanitarnej Komitetu Obywatelskiego miastaPłocka z dnia 15.04.1915, Akta Komitetu Obywatelskiego mia-sta Płocka: Sekcja Sanitarna 1915 r., sygn. 1298, k. 2.

21 Ibidem.22 Ibidem, k. 6-7. 4.23 Ibidem, k. 13, 16, 39, 73.24 Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zielińskich w Płocku, Akta Sekcji

Sanitarnej Komitetu Obywatelskiego miasta Płocka, sygn.1299, k. 2.


26 N. N., „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1915, s. 10.27 Ibidem, s.10 oraz N. N., „Jednodniówka Noworoczna”, Płock

1916 s.7.28 T. Świecki, F. Wybult, Mazowsze Płockie w czasach wojny świato-

wej i powstania państwa polskiego, s. 100.29 N. N. „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1916 s. 7.30 N. N. Działalność Komitetu Obywatelskiego Miasta Płocka

w ciągu 5–ciu miesięcy jego pracy. 2/VIII 1914–1/I 1915,s. 9,14 oraz N.N., „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1916, s. 8.

31 Zbiory Specjalne Biblioteki im. Zielińskich, Akta Komitetu Oby-watelskiego Miasta Płocka: Fragment korespondencji, kontrolawykonania wyroków, sygn. 1296, k. 29–31.

32 N.N., „Jednodniówka Noworoczna”, Płock 1916, s. 8.

SOCIAL HELP ORGANISATION IN PŁOCKWITHIN CITIZEN COMMITTEE OF THE CITY OF PŁOCK (1914-1915)


Citizen Committee of the City of Płock organized some social help in 1914-1915. The activityof its members in short but particularly difficult time for the city helped to ease the social problemsof society of Płock. It is an example of a spontaneous and disinterested activity which helped thecitizens survive the first two years of World War I.

* * ** * ** * ** * ** * *

KOMUNIKAT W SPRAWIEKOMUNIKAT W SPRAWIEKOMUNIKAT W SPRAWIEKOMUNIKAT W SPRAWIEKOMUNIKAT W SPRAWIEWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCHWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCHWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCHWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCHWYKAZU CZASOPISM NAUKOWYCH

17 grudnia 2013 roku Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydał komunikat w sprawiewykazu czasopism naukowych.

Zgodnie z paragrafem 14 ust. 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zdnia 13 lipca 2012 roku w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednost-kom naukowym (Dz. U. 2012, poz. 877 oraz z 2013, poz. 191) ogłoszono wykaz czasopismnaukowych.

Miło nam poinformować Czytelników, że w części B zawierającej liczbę punktów za publika-cje w czasopismach naukowych nieposiadających współczynnika wpływu Impact Factor (IF)znalazły się trzy czasopisma wydawane w Płocku. Wydawcy, w odpowiednim terminie musielizłożyć ankiety aplikacyjne, które opiniowane były przez zespoły specjalistyczne powołane dooceny czasopism naukowych przez Ministra, w tym przypadku z obszaru dyscyplin obejmują-cych nauki humanistyczne i społeczne.

„Notatki Płockie” „Notatki Płockie” „Notatki Płockie” „Notatki Płockie” „Notatki Płockie” – kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego, wydawany nieprzerwa-nie od 1956 roku, a którego redaktorem naczelnym jest dr Wiesław Koński, otrzymał 5 punk-5 punk-5 punk-5 punk-5 punk-tówtówtówtówtów (poz. 1470).

„Humanizacja Pracy” „Humanizacja Pracy” „Humanizacja Pracy” „Humanizacja Pracy” „Humanizacja Pracy” – kwartalnik ukazujący się od 45 lat, od 2001 roku wydawany przezSzkołę Wyższą im. Pawła Włodkowica w Płocku otrzymał 7 punktów 7 punktów 7 punktów 7 punktów 7 punktów (poz. 773). Redaktoremnaczelnym jest prof. dr hab. Danuta Walczak-Duraj.

„Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”„Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”„Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”„Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”„Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne”, które ukazują się od roku 2002,początkowo nieregularnie, od 2010 roku jako półrocznik otrzymały 3 punkty3 punkty3 punkty3 punkty3 punkty (poz. 2549).Redaktorem naczelnym jest dr Anna Nowacka.

Wiesław KońskiWiesław KońskiWiesław KońskiWiesław KońskiWiesław Koński



W artykule wskazuje się, że: 1. Współczesny rozwój społeczno-polityczny i gospodarczyw przestrzeni lokalnej Płocka, jak i na całym świecie ujawnia kształtowanie się nowej cywilizacjizwanej informacyjną, 2. W kształtującej się nowej cywilizacji zderza się przywiązanie do tradycjiz otwartością na nowe znaki życia kulturowego. Proces ten objaśnia się jako prawidłowość rozwo-ju cywilizacyjnego, tj. jednoczesne zachodzenie procesów unifikacji i dywersyfikacji życia kulturo-wego, 3. W przestrzeni lokalnej Płocka główne podmioty, zorientowane na uświadamianie kie-runków współczesnych przemian cywilizacyjnych, jak uczelnie wyższe, Towarzystwo Naukowe,media stają na straży pielęgnowania dziedzictwa przeszłości, tradycji intelektualnej wypracowa-nej w procesie dziejowym, 4. W kształtowaniu zrównoważonego rozwoju kulturowo-cywilizacyjne-go w przestrzeni płockiej szczególną rolę pełni społeczny ruch naukowy, skupiające sięw Towarzystwie Naukowym Płockim. Niezwykłe pasje społecznikowskie ujawnili ich prezesi, sytu-ując się wśród najbardziej zasłużonych obywateli miasta i regionu, 5. Główne trendy, zwanezjawiskami i procesami globalnymi powodują, że współczesne przemiany kulturowe zachodzącew przestrzeni płockiej wpisują się w nurt dywersyfikacji cywilizacyjnej świata.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Współczesne przemiany cywilizacyjne, wartości kulturowo-cywilizacyjne, płockaprzestrzeń lokalna, społeczny ruch naukowy, świadomość przemian cywilizacyjnych.

ANDRZEJ CHODUBSKI

PŁOCK A WSPÓŁCZESNE WARTOŚCIKULTUROWO-CYWILIZACYJNE ŚWIATA

Lektura studium o możliwości powołania Uni-wersytetu w Płocku, pt. Uniwersytet w Płocku Mię-dzy marzeniami a rzeczywistością przygotowa-nego pod redakcją Andrzeja Kansyego i Toma-sza Kruszewskiego (Płock 2013, ss. 178) oraztakich publikacji, jak wydawanych w 2012 r.np. Andrzeja Kansy, Na marginesie swobody.„Notatki Płockie” (1956-2011) – historia i poli-tyka, Wiesława Adama Końskiego, Dwa wiekiprasy płockiej oraz Zbigniewa Kruszewskiego To-warzystwo Naukowe Płockie. Podmiot życia pu-blicznego skłaniają do refleksji i zadumy nadobrazem urzeczywistnianych współcześnie war-tości kulturowo-cywilizacyjnych w płockiej prze-strzeni regionalnej.

Podejmując się wyzwania definiowania współ-czesnych wartości cywilizacyjnych. zauważa sięjednocześnie dokonujące się przejawy unifikacjii dywersyfikacji, które ujawniają się zarówno wewszystkich sferach gospodarki, jak i w życiu spo-łecznym oraz kulturze. Głównymi siłami spraw-czymi tej rzeczywistości są: 1. Postęp naukowo-techniczny, 2. Ugruntowujący się nowy - euro-pejski, globalny porządek normatywno-prawny,3. Edukacja ukierunkowana na uświadamianiekierunków rozwoju współczesnego świata1. Na-stępstwem tych sił sprawczych staje się między-narodowy transfer techniki i technologii, nasila-nie się migracji ludności, następuje uniwersali-zacja wartości kulturowych i rozwiązań społecz-no-politycznych, politycy i opinia publiczna po-święcają coraz więcej uwagi problemom całegoglobu, wzrasta liczba instytucji organizacji i ugru-

powań o zasięgu międzynarodowym. W ślad zatym tworzy się „globalna społeczność obywatel-ska”. Ludzie uświadamiają sobie wspólnotę losu,coraz więcej problemów, które muszą rozwiązy-wać ma charakter globalny, m.in. generują jetakie zjawiska, jak degradacja środowiska na-turalnego, recesja gospodarcza, bezrobocie, pa-tologie społeczne.

Globalizacja jako rzeczywistość zarówno lo-kalna, jak i międzynarodowa jest na różne spo-soby definiowana. Najczęściej ujawnia się poj-mowanie jej jako procesu zagęszczania i iden-tyfikowania się powiązań ekonomicznych, finan-sowych i politycznych, militarnych, kulturalnych,ideologicznych między społecznościami ludzki-mi, co prowadzi do unifikacji świata w tychwszystkich zakresach i odzwierciedla się w poj-mowaniu się więzi społecznych, solidarnościi tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadna-rodowej2.

Wśród najbardziej charakterystycznych ten-dencji przemian współczesnego świata, postrze-ganych najwyraźniej na amerykańskim grunciecywilizacyjnym i przejmowanych na całym świe-cie zauważa się: 1. Odchodzenie od modelugospodarki lokalnej, narodowej na rzecz świa-towych rozwiązań ekonomicznych, 2. Odcho-dzenie od paradygmatów myślenia i planowa-nia krótkoterminowego do strategii i taktyki roz-woju długoterminowego, 3. Odchodzenie odmodelu rozwoju społeczeństwa przemysłowegona rzecz urzeczywistniania ładu informatyczne-go, 4. Przechodzenie od rzeczywistości scentra-


lizowanej do ładu zdecentralizowanego, zdy-wersyfikowanego do poziomych powiązań, 5.Zastępowanie wzorów funkcjonowania (w życiuspołeczno-politycznym) demokracji reprezento-wanej przez partycypatywność obywatelską, 6.Zastępowanie modelu pomocy instytucjonalnejprzez działania samopomocowe, zastępowaniewzorów działania paternalistycznego przez roz-wiązania aktywności partycypatywnej, 7. Ogra-niczanie wzorów i modeli technologii narzuco-nej na rzecz umacniania wyzwań życia zhuma-nizowanego; podnoszenie wartości humaniza-cji życia kulturowego, zwłaszcza w sytuacji wy-sokiego stechnizowania, 8. Uznawanie warto-ści bezpieczeństwa w sytuacji nasilania się róż-nych zagrożeń dla ludzkości, 9. Nasilanie siępostaw skrajnego indywidualizmu, partycypatyw-ności kulturowej jednostki (tzw. singlowości kul-turowej), 10. Zorientowanie na odchodzenie odwzorów, modeli wyboru prostego na rzecz al-ternatywności, ujawniania wielu możliwości,konkurencyjności3.

W obrazie współczesnych przemian kulturo-wo-cywilizacyjnych zauważa się takie zjawiska,jak: 1. Umacnianie się sfery usług w sektorzegospodarczym, 2. Ugruntowywanie się w za-trudnianiu silnej pozycji specjalistów, ludzi sta-rannie wykształconych, zwłaszcza o orientacjiinformatycznej i technicznej, 3. Zdobywanie do-minacji wiedzy teoretycznej jako źródłem in-nowacji i formowania dróg dalszego rozwojukulturowo-cywilizacyjnego; wzrastanie siły i zna-czenia instytucji nauki, 4. Odwoływanie sięw podejmowaniu decyzji, a w tym politycznychdo rzeczywistości stechnizowanej, bazującej naustaleniach naukowo-badawczych; wysokie zo-rientowanie na urzeczywistnianie tzw. e-rzeczy-wistości, 5. Zorientowanie na wyzwania przy-szłości, a w tym zarówno naukowo-badawcze(technologiczne), jak prawne (prawa człowie-ka) i edukacyjne4. W obrazie tych przemianujawnia się nowy model człowieka (obywatela)określanego mianem ponowoczesnego, natyc-miastowca, „x” czy też homo mondial (czło-wiek globalny, globalczyk). Jego cechy cha-rakterystyczne stanowią: 1. Konsumpcjonizmtypu hollywoodzkiego – natychmiastowe zaspo-kojenie potrzeb ekonomicznych, bytowych, kul-turowo-cywilizacyjnych. Nie zwraca się przy tymuwagi na następstwa i skutki, zwłaszcza dlaotaczającej rzeczywistości, 2. Zmienność w sferzepostów, zachowań, wyboru opcji ideowych,urzeczywistnianie znaków częstych zmianw życiu bytowym, społecznym, politycznym,3. Apologetyzm stechnizowania (informatycz-ności) w całokształcie życia kulturowego; za-stępowanie wartości życia kulturowego (myśle-nia) tzw. ładem obrazkowym, powierzchownym,naśladownictwem gotowych wzorów rozwiązańdotyczących życia kulturowego5.

W ślad za postępującymi pozytywnie postrze-ganymi przemianami ujawniają się też różno-rodne zagrożenia dla ludzkości. Są one w istot-niej mierze generowane przez tempo przemianglobalnych (cywilizacyjnych). Wśród zagrożeńtych dużą nośność mają6: 1. Degradacja środo-wiska naturalnego, 2. Zastępowanie świata na-tury przez wytwory postępu naukowo-technicz-nego, 3. Próby ulepszania człowieka (eugenika)i jego otoczenia, 4. Osłabienie więzi społecz-nych, dehumanizacja stosunków międzyludzkich,a w tym zwłaszcza w środowisku pracy, 5. Skraj-ny indywidualizm w całokształcie życia społecz-nego, a w ślad za tym ujawnianie się postawautorytarnych, tzw. znieczulicy społecznej. Ujaw-niają się podstawy samotnego życia jednostkiw wielkim tłumie, 6. Nasilanie się zjawiskabezrobocia jako następstwa postępującej w szyb-kim tempie automatyzacji, robotyzacji. Bezro-bocie generuje nasilanie się zjawisk niedowar-tościowania, zagubienia społecznego, wyklucze-nia, patologii społecznej, 7. Skrajne dyspropor-cje w tworzącym się dwubiegunowym życiu kul-turowo-cywilizacyjnym; nasilanie się trudnościw przystosowaniu się ludzi do tempa zmian życiakulturowego, ich niezdolności do uczestnictwaw ładzie informacyjnym. Ujawnia się w tymwzględzie podział społeczeństwa na pokolenieludzi młodych - łatwiej oswajających nowe zna-ki życia kulturowego i ludzi starszych - nie mo-gących ze względów psychologiczno-biologicz-nych przystosować się do wciąż nowych sytuacjiżyciowych, 8. Degradacja rodzimej, a w tymlokalnej kultury poprzez narzucanie za pośred-nictwem środków masowego przekazu obcychsystemów kulturowych, wzorów rozwiązań insty-tucjonalnych, norm, symboli, 9. Nadmiernestechnizowanie i scentralizowanie, wszechobecnakontrola życia i działalności ludzi, 10. Nasila-nie się różnych zjawisk i form terroryzmu, aw tym możliwość posłużenia się bronią atomową(ostateczną).

Obraz zjawisk i procesów globalizacji zarów-no w wymiarze pozytywnym, jak i ujawnianiasię zagrożeń wzmacniane jest przez rzeczywi-stość określaną integracją europejską . Nośnesą, m.in. takie unijne wartości, jak8: 1. Demo-kracja, 2. Idea państwa prawa, 3. Idea podzia-łu władz, które są podstawowym wyznacznikiemzasad ustrojowych, 4. Poszanowanie praw czło-wieka oraz podstawowych wartości, 5. Ochro-na mniejszości etnicznych, wyznaniowych i in-nych; idea społeczeństwa obywatelskiego.

Definiując, tzw. standardy Unii Europejskiejwskazuje się zwykle wyzwania przyszłości. W tymprzekonuje się, że przyszłość Unii Europejskiejmusi być bardziej demokratyczna, jasna i efek-tywna. Ważne jest pozyskiwanie obywateli,szczególnie młodych do realizacji europejskichzałożeń i planów rozwoju. I dalej, istotne są w


tym zadania uczynienia wolności mediów, urze-czywistnienia swobody działania partii politycz-nych, uznawania konkurencji między partiamipolitycznymi w ich walce o władzę.

W globalnym, jak i europejskim ładzie insty-tucjonalnym szczególne miejsce wyznacza się me-diom9. Poprzez nie podejmowane są próbyłamania tradycyjnych wartości kulturowo-cywili-zacyjnych. W rzeczywistości informacyjnej sta-rają się one wpływać na decyzje podejmowaneprzez parlamenty, partie polityczne, dyktatoróworaz polityków, jak też generować i stymulowaćproces ich urzeczywistniania oraz manipulowaćopinią publiczną. Zauważa się przy tym, że sta-rają się one kreować w krótkim czasie bohate-rów, jak też ich kompromitować, stają się kre-atorem wyborów politycznych, społecznych. Siławspółczesnych mediów polega na tym, że nietrzeba być kimś szczególnym, nie trzeba posia-dać wyjątkowych umiejętności ani predyspozy-cji, nie trzeba wyróżniać się z tłumu, by zaist-nieć w masowej świadomości i stać się benefi-cjentem sukcesu, sławy oraz popularności. Po-wodują one przewartościowania oraz dewolu-ację takich ludzkich przymiotów, jak: 1. Wytrwa-łość w dążeniu do celu, 2. Cierpliwość, 3. Ta-lent, 4. Pracowitość.

Współczesne media w swym działaniu zosta-ły zorientowane na tzw. dogmat tryumfu mło-dości10. Uznając, że młodości przypisana jestświeżość i dynamika pozostawiono jej prawobudowy nowego kanonu moralnego. W tej sy-tuacji świat jest częściej postrzegany przez pry-zmat wyobrażeń niż wiedzy i doświadczenia,zwykle „bez odcienia szarości”. Ujawnia się przytym chęć odgrywania ról aktorskich, np. młodzidziennikarze chętnie przywdziewają szaty pro-kuratorów, sędziów i wydają wyroki, od którychnie przysługuje apelacja.

Odnosząc współczesne wektory przemiankulturowo-cywilizacyjnych do płockiej przestrze-ni lokalnej, zauważa się wyraźną ich czytelność.Są one uzależnione od wielu różnorodnych czyn-ników, a w tym od tożsamości tej przestrzeni ijej mieszkańców, która kształtowała się w dłu-gim procesie dziejowym. Przyjmuje się, że Płockjako gród obronny został założony w X w. Wczasie panowania pierwszych władców państwapolskiego przestrzeń płocka była jedną z wy-raźnie zaznaczających swą odrębność jako pro-wincja. Losy historyczne spowodowały ukształ-towanie się wielu wartości lokalnych, które mająwymiar ponadczasowy. Dotyczą one zarównowzorów kształtowania życia gospodarczego, jaki postaw, zachowań, aspiracji społeczno-poli-tycznych. Wyraźnie odbijają się one na łamachczasopiśmiennictwa oraz prasy, które są waż-nym źródłem historycznym, niezbędnym zarów-no w rekonstrukcji wydarzeń, jak i wówczas, kiedypodejmuje się wyzwanie odtworzenia funkcjo-

nujących w danym czasie idei, wzorów i warto-ści, oraz gdy podejmuje się rozpoznawanie dzie-jowe społeczno-politycznych i świadomości spo-łecznej11.

W piśmiennictwie płockim wyjątkową nośnośćw rozpoznawaniu przemian kulturowych i cywi-lizacyjnych w długim procesie dziejowym peł-nią. „Notatki Płockie”. Zauważa się, że przyczy-niały się one do budowania świadomości re-gionalnej poprzez nawiązywanie więzi społecz-nych oraz zamieszczanie treści istotnych z punktuwidzenia całego Mazowsza Płockiego. Odbija-ły się na ich łamach procesy życia społecznego,zmiany gospodarcze i kulturowe, jakie zacho-dziły w regionie płockim w powiązaniu z rze-czywistością ogólnopolską, europejską, glo-balną. Spełniały one również rolę, stale uzupeł-nianej monografii Płocka i Mazowsza Płockie-go, wobec nie istnienia monograficznego opra-cowania dziejów miasta i regionu12. Obraz tejrzeczywistości ujawniają opracowania Wiesła-wa Adama Końskiego przygotowane z dużą sta-rannością Bibliografia zawartości kwartalnika„Notatki Płockie” za lata 1956-2001 oraz 1956-2006, jak też 55 roczników „Notatek Płockich”.Bibliografia zawartości (1956-2011). W Przed-mowie wskazuje się, że uwzględniono w niejwszystkie artykuły, recenzje, sprawozdania i in-formacje, a także biografie, komunikaty, nekro-logii, notki kronikarskie oraz materiały ilustra-cyjne stanowiące odrębną całość13.

Płock ma korzystne usytuowanie geograficz-ne. Położony jest w Polsce środkowej nad Wisłą,w odległości 798 km od jej źródeł i 319 km odujścia do morza. W szczególnej pamięci zacho-wuje się okoliczność, że w latach 1079-1138miasto to było stolicą państwa; panowali wtedyWładysław Herman i Bolesław Krzywousty.W 1180 r. w mieście założono szkołę przy kate-drze św. Mikołaja, którą uznaje się za najstarsząz istniejących szkół w Polsce; w 1820 r. przyszkole tej założono Towarzystwo Naukowe Płoc-kie, które obecnie uznaje się za najprężniej dzia-łające stowarzyszenie naukowe w Polsce14. To-warzystwo posiada bardzo bogate zbiory biblio-teczne, w tym liczne rękopisy, inkunabuły i sta-rodruki, wśród nich pierwsze wydanie „De revo-lutionibus orbium coelestium” Mikołaja Koper-nika z 1506 r., mapa księżyca Jana Heweliuszaz 1645 r. Towarzystwo ujawnia dużą otwartośćna przemiany wartości życia kulturowo-cywili-zacyjnego, a w tym na współczesne wyzwaniagenerujące jednocześnie rzeczywistość unifiku-jącą i dywersyfikującą się. Dużą uwagę przy-wiązuje się do rozwoju edukacji. Władze Towa-rzystwa wskazują, że współczesne przemiany cy-wilizacyjne wymagają zdobywania przez społe-czeństwo wysokich zasobów wiedzy niezbędnejdo profesjonalnego pełnienia ról kulturowych.W przestrzeni płockiej istnieje kilka podmiotów


kształcenia wyższego zorientowanych na przy-gotowanie kadr do urzeczywistniania współcze-snych wyzwań kulturowo-cywilizacyjnych, m.in.Seminarium Duchowne (istniejące od ponad 300lat), Filia Politechniki Warszawskiej, Szkoła Wy-ższa im. Pawła Włodkowica, Państwowa Wy-ższa Szkoła Zawodowa, filie i punkty konsulta-cyjne Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersyte-tu Łódzkiego, Uniwersytetu Kardynała StefanaWyszyńskiego.

Od 1922 r. podnoszona jest idea utworzeniauniwersytetu w Płocku. W 1992 r. po 70 latachTowarzystwo na swym Walnym Zgromadzeniupodjęło uchwałę w sprawie utworzenia Filii Uni-wersytetu Warszawskiego pod nazwą Uniwer-sytetu Mazowieckiego w Płocku, a 28 listopada2012 r. w Towarzystwie została przeprowadzo-na debata na temat utworzenia uniwersytetu wPłocku. Ujawniła ona obraz poziomu otwartościlokalnych intelektualistów i ludzi życia publicz-nego na wyzwania obecnych przemian cywili-zacyjnych. Podkreślono, że uniwersytet może staćsię źródłem i jednocześnie nośnikiem nowychteorii i innowacji, które rozprzestrzeniają się nacały region15. Przypomniano, że jednym z fila-rów rozwoju społeczno-gospodarczego jest ka-pitał ludzki. Kapitał ten ulega szybko dekapita-lizacji, dlatego konieczne jest ciągłe jego wy-twarzanie oraz jakościowy rozwój. Zadanie tospoczywa w ważnej mierze na kształceniu uni-wersyteckim. Jest ono siłą przyciągającą ludzimłodych, a co powoduje też ich zatrzymanie wprzestrzeni lokalnej oraz oddanie zdolności iumiejętności na rzecz jej cywilizacyjnego roz-woju. Obecność w przestrzeni lokalnej ludzi mło-dych, starannie wykształconych powoduje po-zyskiwanie kapitału i inwestycji, generuje w po-zytywnym wymiarze konkurencyjność w rozwojukulturowym. W ślad za tym ujawnia się możli-wość ograniczania bezrobocia16.

Postrzegając wektory współczesnych przemiankulturowo-cywilizacyjnych zwraca się uwagę, żew rozwoju edukacji jako ich wartości fundamen-talnej, tkwi siła kreowania nowych i poprawyistniejących walorów użytkowania regionu, two-rzenia korzystnych warunków dla lokalnej go-spodarki oraz zapewnienia rozwoju przestrzen-nego, ekologicznego, technicznego, kulturalne-go. Wyzwaniem jest tworzenie nowych wartościistotnych z punku widzenia regionu i świata. Pod-kreśla się przy tym, że w kreśleniu wizji przyszło-ści ujawniają się elementy utopii, są one wyra-zem pragnienia budowy nowego lepszego świa-ta, który może nastąpić w nieokreślonej bliższejprzyszłości, jak też przypomina się, że utopia ioptymizm, są też wyznacznikiem obecnego po-ziomu rozwoju kulturowo-cywilizacyjnego. Przy-szły stan świata, a w tym zachowania, działa-nia, aspiracje ludzi pozostają w zasadzie wielkąniewiadomą, aczkolwiek wyzwaniem kulturo-

wym, ich powołaniem jest przewidywanie przy-szłości17.

W procesach współczesnych przemian kultu-rowych wskazując na potrzebę integracji, two-rzenia zespołów badawczych, elit intelektualnychprzypomina się też rolę jednostki partycypatyw-nej. Przywołuje się w tym względzie myśl pło-czanina, socjologia Ludwika Krzywickiego, za-uważającego, że obecność osoby, która potra-fiłaby poświęcić się danej sprawie rozstrzygao powodzeniu przedsięwzięcia18. Ideę tę skutecz-nie urzeczywistniał legendarny prezes Towarzy-stwa Naukowego Płockiego dr Jakub Chojnacki(1922-2006)19, sprawujący tę funkcję przez34 lata; autor m.in. książki Petrochemia a roz-wój Płocka (1976); w najlepszym słowa znacze-niu był ambasadorem płockości w Polsce i świe-cie; duże zaangażowanie ujawniał w rozbudo-wę biblioteki (im. Zielińskich) oraz tworzenie bazydo badań naukowych. Pielęgnując dziedzictwoprzeszłości ujawniał dużą otwartość na wyzwa-nia teraźniejszości i przyszłości. Aktywnie uczest-niczył w życiu publicznym miasta, m.in. jakozastępca przewodniczącego rady miejskiejw Płocku, dyrektor zakładów stolarki budowla-nej. Powszechnie postrzegano go jako wielkie-go społecznika, patriotę, prawego człowieka.W uznaniu zasług nadano w 2011 r. Jego imie-niem uliczkę w pobliżu siedziby Towarzystwa orazusytuowano przy niej poświęcony Mu pomnik-ławeczkę.

Podobną misję społeczno-kulturową realizu-je obecnie profesor Zbigniew Kruszewski - rek-tor Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica i pre-zes Towarzystwa. W środowisku kulturowym pod-kreśla się jego przedsiębiorczość, zaradność,przewidywalność i olbrzymią pracowitość20. Ce-chy te najpełniej definiują autentyczność auto-rytetu życia publicznego. Ważne są w tym wzglę-dzie wiedza i doświadczenie, a nie amatorskiewizje budowy nieznanej przyszłości życia kultu-rowego.

Wiążąc doświadczenie lokalnej przeszłościz teraźniejszą rzeczywistością kulturową, profe-sor Zbigniew Kruszewski w odniesieniu do To-warzystwa, przekonuje, że kierunki i tempo prze-mian cywilizacyjnych powodują, że ta ważnainstytucja życia kulturowego jest spychana naboczny tor oraz apeluje, że jego rola jest takistotna dla społeczeństwa, że powinno podjąćwszelkie wysiłki i działania, aby ten stan od-wrócić21. Wyraża przy tym przekonanie, że wek-tory współczesnych przemian cywilizacyjnych wy-magają weryfikacji i przewartościowań wielu kie-runków rozwoju społeczno-gospodarczego, aw tym w przestrzeni naukowej o edukacyjnej.Ze względu na globalne uznawanie praw rynkukonieczne jest uwzględnianie tzw. zasad mar-ketingowych w niemal całokształcie życia kultu-rowego, w tym lokalnego. O pielęgnowaniu


wartości lokalnych przekonuje strategia dywer-syfikacji życia kulturowego jako przeciwnego bie-guna zjawisk i procesów unifikacji cywilizacyj-nej. Ważne w tym względzie są regulacje praw-ne, które orientują się na budowę wartości uni-wersalnych. W tej sytuacji obserwując zasady fi-nansowania nauki (wysoko scentralizowane) sta-wia się pytanie, czy społeczności lokalne z am-bicjami cywilizacyjnymi mogą się rozwijać, czymożna budować ład demokratyczny, społeczeń-stwo rozumiejące przemiany gospodarcze, poli-tyczne bez niezależnego od struktur rządowych(od polityki) społecznego ruchu naukowego? iwskazuje, że nie może się w pełni rozwijać inadążać za światem nowoczesnych wartości kul-turowo-cywilizacyjnych kraj i region, w którymnie istnieje autentyczny społeczny ruch nauko-wy, wyrastający z kapitału społecznego22. Cha-rakteryzując powołanie i realizowane zadaniaprzez towarzystwa naukowe, zauważa się, żeodpowiadają one na wyzwania ducha czasu,zmieniają swoje formy działalności. Nie są jed-nak w stanie pełnić roli „rynku badań nauko-wych”, co wynika np. z okoliczności, że w kon-kurencyjnej gospodarce Polski (w tym lokalnej)biznes jest nastawiony na zakup gotowych tech-nologii, głównie za granicą. Nadto lokalneprzedsiębiorstwa orientują się na funkcjonowa-nie w zasięgu międzynarodowym. Rzeczywistośćta w pełni ujawnia się w Płocku, co dotyczy np.PKN ORLEN, PERN „Przyjaźń”, Centromost, NewHoland.

W procesie przemian, w tym świadomościo-wych zorientowanych na rozumienie wektorówrozwoju cywilizacyjnego wyjątkową rolę wyzna-cza się edukacji. Uznaje się konieczność ucze-nia się przez całe życie, co wynika z potrzebyprzystosowania się do wciąż nowych wyzwańrynku pracy, a przede wszystkim wobec nich cią-głych przemian. Obserwuje się zacieranie sięgranic między kształceniem a pracą, zdobytespecjalistyczne wykształcenie w krótkim czasietraci swą przydatność na rynku pracy. Koniecz-nością staje się ciągłe doskonalenie zawodoweprzez poszerzanie zakresu wiedzy, umiejętno-ści. Przy tym ujawnia się otwartość na zmianęrealizacji wyzwań i zadań rynku pracy. W pol-skiej rzeczywistości kulturowej ujawnia się w tymwzględzie istotny opór społeczny. Przedkłada siętradycyjny model zdobywania wąsko-specjali-stycznego wykształcenia przed horyzontalnąedukację, zorientowaną na holistyczność i róż-norodność. Pierwszeństwo zdobywają, np. wwyborze studiów tradycyjne kierunki edukacyjne(prawo, historia, medycyna, budownictwo) przedkształceniem interdyscyplinarnym (politologią,kulturoznawstwem, biotechnologią, biofizyką).Wiąże się to w istotnej mierze z popytem profe-sji na rynku pracy.

W rzeczywistości współczesnych przemian cy-wilizacyjnych tzw. nowoczesne kierunki studiów

nie znajdują uznania na lokalnym rynku pracy.Obraz ten ujawnia się też w przestrzeni kulturo-wej płocka, gdzie ujawnia się przede wszystkimzapotrzebowanie na specjalistów z zakresu eko-nomii i finansów, rachunkowości, pielęgniarstwai kierunków paramedycznych (fizjoterapia, ko-smetologia), handlu, ochrony środowiska.

W życiu społeczno-politycznym zwraca sięuwagę na potrzebę prowadzenia debat jakoznaku aktywności obywatelskiej. Egzemplifika-cję tej aktywności debata, dotycząca koncepcjiutworzenia wyższej uczelni państwowej o cha-rakterze uniwersalizmu, przeprowadzona w li-stopadzie 2012 r.

W życiu kulturowym Płocka w ostatnich dzie-sięcioleciach ujawnia się otwartość na nowe zna-ki życia politycznego, określane mianem cywili-zacyjnymi. Zauważa się postawy akceptacji władzpaństwowych i samorządowych oraz partii poli-tycznych, zwraca uwagę posługiwania się me-todami, wynikającymi z poszanowania toleran-cji i demokracji w ukierunkowaniu na bezpie-czeństwo. Uznając i akceptując ideę budowy spo-łeczeństwa informacyjnego zwraca się uwagę naproblemy o zasięgu globalnym, a w tym zwłasz-cza europejskim w rzeczywistości wprowadze-nia porządku kulturowo-cywilizacyjnego, okre-ślanego przez Unię Europejską23.

Obraz aktywności kulturowej płockiego spo-łeczeństwa odbija się w działalności Towarzy-stwa Naukowego oraz publikowanych przez niesprawozdaniach. Wskazuje się w nich działal-ność takich sekcji, jak: filologiczna, historycz-na, inżynierii lądowej, komunikacji i urbanisty-ki, matematyki i informatyki, ochrony środowi-ska, pedagogicznej, socjologicznej, zarządza-nia. Ujawnia się w tym względzie szerokie spek-trum zainteresowań, które wyraża się w dorob-ku publikacyjnym oraz popularyzacyjnym wie-dzę na seminariach, konferencjach oraz różnychspotkaniach. Nośne są w tym względzie takiekonferencje, jak, np. E-administracja na rzeczrozwoju społeczeństwa informacyjnego, Wiedza- fundamentem nowoczesnego biznesu, Eduka-cja medialna w świecie ponowoczesnym24.

Zauważa się, że tempo przemian informacyj-nych generowanych przez informatyczność nie-sie ze sobą wiele zagrożeń kulturowych. M.in.wypieranie piśmienności drukowanej przez sys-temy elektroniczne formy cyfrowe oddalają odżycia kulturowego (wykluczają) szerokie warstwyspołeczeństwa, jako że nie są one w stanie oswoićnowych rozwiązań informatycznych. Nadto di-gitalizacja dziedzictwa przeszłości, wobec sta-rzenia się i niedoskonałości nośników informa-tycznych może spowodować jego utratę.

Ogólny ogląd wskazanych zagadnień po-znawczych pozwala stwierdzić: 1. Współczesnyrozwój społeczno-polityczny i gospodarczyw przestrzeni lokalnej Płocka, jak i na całymświecie ujawnia kształtowanie się nowej cywili-


zacji zwanej informacyjną, 2. W kształtującej sięnowej cywilizacji zderza się przywiązanie do tra-dycji z otwartością na nowe znaki życia kulturo-wego. Proces ten objaśnia się jako prawidło-wość rozwoju cywilizacyjnego, tj. jednoczesnezachodzenie procesów unifikacji i dywersyfika-cji życia kulturowego, 3. W przestrzeni lokalnejPłocka główne podmioty, zorientowane nauświadamianie kierunków współczesnych prze-mian cywilizacyjnych, jak uczelnie wyższe, To-warzystwo Naukowe, media stają na straży pie-lęgnowania dziedzictwa przeszłości, tradycji in-telektualnej wypracowanej w procesie dziejo-

wym, 4. W kształtowaniu zrównoważonego roz-woju kulturowo-cywilizacyjnego w przestrzenipłockiej szczególną rolę pełni społeczny ruchnaukowy, skupiające się w Płockim TowarzystwieNaukowym. Niezwykłe pasje społecznikowskieujawnili ich prezesi, sytuując się wśród najbar-dziej zasłużonych obywateli miasta i regionu,5. Główne trendy, zwane zjawiskami i procesa-mi globalnymi powodują, że współczesne prze-miany kulturowe, zachodzące w przestrzeni płoc-kiej wpisują się w nurt dywersyfikacji cywiliza-cyjnej świata.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 Cz. Mojsiewicz, Globalne problemy ludzkości, Poznań 1998;

Z. Bauman, Globalizacja i co z tego dla ludzkości wynika, War-szawa 2002, A. Chodubski, Wyzwania globalne współczesnegoświata, „Cywilizacja i Polityka” 2006, nr 4, s. 17-24; Tenże,Globalizacja a kultura w przestrzeni europejskiej, (w:) Na obrze-żach polityki, cz. 9, pod red. M. Kosmana, Poznań 2013, s. 105--114.

2 L. Zacher, Transformacje społeczeństw. Od informacji do wie-dzy, Warszawa 2007, s. 158-162; Cz. Maj, Socjologia stosun-ków międzynarodowych, Lublin 2013, roz. VI.

3 J. Naisbitt, Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniają-cych nasze życie, Poznań 1997; L.W. Zacher, Gry o przyszłeświaty, Warszawa 2006; A. Chodubski, Globalization - Politics -Education, „Polish Political "Science Yearbook” 2013, t. XL ss. 7-20.

4 D. Bell, Nadejście społeczeństwa postindustrialnego, Warszawa1975; E. Polak, Przemiany cywilizacji współczesnej w sferzekultury materialnej, Gdańsk 1996.

5 A. Chodubski, Jednostka, naród, państwo, (w:) Wprowadzenie donauki o państwie, prawie i polityce, pod red. B. Szmulika,M. Żmigrodzkiego, Lublin 2002, s. 105-180; E. Bendyk, Anty-matrix. Człowiek w labiryncie sieci, Warszawa 2004; Z. Bau-man, Społeczeństwo w stanie oblężenia, Warszawa 2006.

6 A. Peccei, Przyszłość jest w naszych rękach, Warszawa 1987;U. Świętochowska, Patologie cywilizacji współczesnej, Toruń1998; J. Muszyński, Społeczeństwo informacyjne. Szkice polito-logiczne, Toruń 2006, s. 164-170.

7 System instytucjonalny Unii Europejskiej, pod red. K. A. Wojtasz-czyka, Warszawa 2005; A. Nowak-Far, Prawo i ekonomia rynkuwewnętrznego Unii Europejskiej, Warszawa 2013.

8 Standardy Unii Europejskiej a polskie realia. Wybrane problemy,pod red. T. Wallasa, Poznań 2002, s. 8-10; A. Chodubski, Światwartości europejskich, (w:) Nauka społeczna Kościoła, tradycja ikultura a Unia Europejska, pod red. T. Linknera, A Modrzejew-skiego, Pelplin 2004, s. 9-33.

9 J. Green, Nowa era komunikacji, Warszawa 1999, Współcze-

sne oblicza mediów, pod red. J. Marszałek-Kawy, Toruń 2005,E. Stasiak-Jazukiewicz, M. Jas-Koziarkiewicz, Polityka medialnaUnii Europejskiej, Warszawa 2012.

10 A. Willma, Sąd młodości. O etyce i mediach, (w:) Współczesneoblicza mediów...., s. 340-343; M. Siwko, Młodzież polskaw integrującej się Europie, Koszalin 2006, s. 150-165.

11 W. A. Koński, Dwa wieki prasy płockiej, Płock 2012, s. 712 A. Kansy, Na marginesie swobody „Notatki Płockie” (1956-

2011) - historia i polityka, Warszawa 2012, s.247.13 W. A. Koński, 55 roczników "Notatek Płockich". Bibliografia za-

wartości (1956-2011), Płock 2012, s. 5.14 Z. Kruszewski, Towarzystwo Naukowe Płockie. Podmiot życia

publicznego, Warszawa 2012.15 Uniwersytet w Płocku. Między marzeniami a rzeczywistością, pod.

red. A. Kansego, t. Kruszewskiego, Płock 2013, s. 91.16 B. Gawlas, Edukacja w przyszłości i przyszłość w edukacji (w:)

Wyzwania przyszłości - szanse i zagrożenia, pod. red. J. Klera,A. P. Wierzbickiego, B. Gawlasa, L. Kuźnickiego, Warszawa 2010.

17 A. Chodubski, Prognostyka naukowa jako teoria i wyzwanie prak-tyki politycznej; (w:) Oblicza współczesnej polityki (aspekty teo-retyczne), pod. red. A. Kasińskiej-Metryki, M. Skawińskiej, Kielce2005, s. 11-26.

18 L. Krzywicki, Wspomnienia, t. 3, Warszawa 1959, s. 386; Uni-wersytet w Płocku. Między marzeniami a ..., s. 99.

19 Jakub Chojancki w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Płock1997; A. Kansy, op. cit., s. 286-287.

20 Uniwersytet w Płocku. Między marzeniami a ... s. 63.21 Z. Kruszewski, Rola towarzystw naukowych w urzeczywistnianiu

idei społeczeństwa obywatelskiego (w:) Towarzystwa Naukowew Polsce. Dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie t. 1, pod red.Z. Kruszewskiego, Warszawa 2013, s. 321.

22 Ibidem, s. 322.23 A. Kansy, op. cit., s. 155-156.24 Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Płockie-

go za rok 2012, Płock 2013, s. 72-108.

PŁOCK AND THE CONTEMPORARY CULTURAL-CIVILIZATIONAL VALUES OF THE WORLD


The article indicates that 1. Contemporary sociopolitical and industrial development bothin Płock local space and in the world display the creation of a new civilization called an information civilization;2. Within the new civilization there is a clash between dedication to tradition and openness to the new signs ofcultural life. This process is defined as the correctness of civilizational development that is simultaneous happeningof cultural life unification and diversification processes; 3. In Płock local space the main entities oriented at makingaware of the directions of contemporary civilizational changes like universities or Scientific Society, the media guardthe cultivation of the heritage, intellectual tradition historically elaborated; 4. In creating the sustained cultural-civilizational development in Płock space a crucial role is played by social scientific movement focused by PłockScientific Society. Distinguished social work was characteristic of its previous leaders, which placed them among themost honored citizens of the city and region; 5. Main trends called global phenomenon and processes cause thatthe contemporary cultural changes happening in Płock space are written down in the cultural diversification currentof the world.


DAMIAN KASPRZYK

WŁADYSŁAW (MACHO) BRONIEWSKI.SZKIC DO PORTRETU POETY I AWANTURNIKA


Artykuł ukazuje sylwetkę Władysława Broniewskiego w perspektywie studiów nad męskościąuprawianych w ramach gender studies. Meandry życia autora wiersza Bagnet na broń, choćstosunkowo dobrze znane, nie były analizowane pod tym kątem. W tekście sięgnięto po koncep-cję habitusu, w znaczeniu jakie nadał temu terminowi Pierre Bourdieu – francuski socjolog, antro-polog i filozof.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: Władysław Broniewski, biografia, kulturowe wzory męskości, habitus.

W Płocku, nieopodal domu, w którym urodziłsię Władysław Broniewski, stoi pomnik dedyko-wany poecie. Monument przedstawiający surowątwarz Broniewskiego na tle sztandarów, swojąsugestywną i aluzyjną formą odzwierciedla upra-wiany przez propagandę Polski Ludowej spo-sób kreowania wizerunku poety – funkcjonariu-sza frontu rewolucyjnego, piewcy komunizmu,lojalnego bojownika o sprawy proletariatu. Od-słonięciu pomnika w dniu 25 czerwca 1972 rokutowarzyszyły przemówienia ówczesnych notabli.Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoń-ski podkreślał, że Broniewski „z własnej woli stałsię >robotnikiem słowa<, robotnikiem walczą-cym, rewolucyjnym, a poezja Jego – najwyższejrangi składnikiem bojowego arsenału polskie-go proletariatu”1. W wokabularzu panegirycz-nych tekstów powstających za życia poety jaki po jego śmierci, dominowały terminy, takiejak: siła, konsekwencja, upór, odwaga, walka.Przez szereg dekad kształtowały one wizerunekBroniewskiego nie tylko jako zaangażowanegopolitycznie poety ale także twardego, niezłom-nego mężczyzny.

Określenie Broniewskiego mianem macho macharakter eksperymentalny, podobnie jak uży-cie terminu „awanturnik”. Chodzi bowiem o za-prezentowanie sylwetki poety w nurcie studiównad męskością uprawianych w ramach genderstudies. Meandry życia autora wiersza Bagnetna broń, choć stosunkowo dobrze znane, niebyły ukazywane w tej perspektywie.

Zasadne w tym kontekście jest sięgnięcie pokoncepcję habitusu, w znaczeniu jakie nadałtemu terminowi Pierre Bourdieu. Jedna z inter-pretatorek męskości, wykorzystująca teorię fran-cuskiego socjologa, antropologa i filozofa, stresz-cza ją w sposób następujący: „Przez wieki ist-nienia kultury europejskiej w uniwersalną defi-nicję istoty ludzkiej wpisane były znaczenia utoż-samione z męskością. Kobietę natomiast defi-niowano w opozycji do mężczyzny, w związku

z czym określano ją wyłącznie przez negatywy ibraki. W ten sposób ukonstytuowało się istnie-nie dwóch przeciwstawnych ciał >społecznie od-różnionych<, czyli habitusów (…) Habitus tozatem system wymagań – różnych dla każdejpłci – kierowanych do jednostki. Każdy z tychkonstruktów społecznych składa się z zespołu –przeznaczonych dla mężczyzn i kobiet – ele-mentów, oczekiwań, atrybutów i znaków”2.

Habitus mężczyzny w wybitnie kulturalistycz-nym projekcie Bourdieu, to konstrukt społeczny,

Władysław Broniewski (1897-1962)


dlatego mówi się o habitusach, których mno-gość podyktowana jest wielością i rozmaitościąkultur i środowisk. Habitusy, zarówno mężczy-zny jak i kobiety, choć zdają się być czymś trwa-łym, podlegały jednak na przestrzeni stuleci pew-nym modyfikacjom. W pierwszych dekadach XXwieku zaczęły chwiać się wcześniejsze andro-centryczne koncepcje fundowane na stabilnymdo tej pory gruncie religii judeochrześcijańskiej,filozofii antycznej i nowożytnych koncepcji na-turalistycznych. Zaczęto podważać tradycyjnyparadygmat męskości, choć jeszcze skuteczniepodtrzymywali go uczeni spod znaku esencjali-zmu biologicznego czy freudowskiej psychoana-lizy. Pojawiły się w obszarze filozofii i psycholo-gii koncepcje, które zwiastowały rozwój badańnad płcią uwarunkowaną kulturowo. Jednym zpierwszych kontestatorów naukowych teorii uza-sadniających wiodącą rolę mężczyzn był CarlGustaw Jung, wyrażający przekonanie, że to kul-tura i tradycja a nie wyłącznie naturalny instynktkształtują męskość i kobiecość3. Prawdziwy prze-łom, zarówno pod względem społeczno-obycza-jowym jak i naukowym, nastąpił w latach 60.XX wieku. Od tego czasu możemy już mówić nietyle o korektach, co o intensywnym procesie de-konstrukcji habitusów, przynajmniej na gruncieeuropejskim i amerykańskim. Dziś – po dzie-siątkach lat zmian i śledzących je badań, mówisię o starym (tradycyjnym) i nowym paradygma-cie mężczyzny i kobiety.

W latach 20. i 30. XX wieku, gdy krzepły po-glądy polityczne Broniewskiego, dojrzewała jegotwórczość poetycka a on sam stawał się rozpo-znawalny, płeć kulturowa (gender) nie była jesz-cze kategorią opisową. Pojawiały się jednakwyraźne znaki zapowiadające dekonstrukcję tra-dycyjnych paradygmatów. Ikony kultury popu-larnej tamtych czasów (mężczyźni i kobiety) jakRudolf Valentino czy Marlena Dietrich anekto-wali elementy opozycyjne do własnego habitu-su4. Postępował proces emancypacji kobieto czym będzie jeszcze mowa. Postulowano zmia-nę tradycyjnego modelu rodziny. Mimo tychzwiastunów, w 1 połowie XX wieku mamy jed-nak do czynienia z hegemonią tradycyjnegowzoru męskości. „Tradycyjny paradygmat ujmu-je męskość jako dominację i specjalizacjęw określonych dziedzinach. Opiera się na du-alizmie ról płciowych, asymetryczności cech mę-skich i kobiecych. Wymaga od mężczyzn pod-porządkowywania sobie innych mężczyzn, ko-biet i dzieci. Oznacza przymus tłumienia uczući emocji, broni mężczyźnie dostępu do pełni ludz-kich doświadczeń”5. Uzupełnijmy ten zapropo-nowany przez badacza zestaw o koniecznośćciągłego udowadniania męskości przez sięga-nie po władzę i prestiż, dbanie o niezależnośćfinansową i dobrą kondycję fizyczną.

Jednak w tak szeroko nakreślonym modeluistniały i istnieją rozmaite typy. Ekstremalnymwizerunkiem tradycyjnej męskości jest typ ma-cho. Termin ten został zapożyczony z językahiszpańskiego lecz ściśle związany jest z kulturąmeksykańską. Rewolucja społeczna i politycz-na, jaka przetoczyła się przez ten kraj w latach1910–1917 poskutkowała swoistym dowartościo-waniem męskości klas niższych. W konsekwen-cji stereotypy związane z machismo stały sięważnym składnikiem kapitału symbolicznegojakim operują Meksykanie, urastając do rangiistotnych elementów dziedzictwa narodowegoi tożsamości społeczno–kulturowej6. Jakie są za-tem cechy macho?

„Macho jako przedstawiciel ekstremalnej mę-skości jest pewny siebie, a jego agresywne za-chowania wynikają z przekonania, iż w ten spo-sób prezentuje swoją męskość, siłę i odwagę. Jeston zdolny do zachowań ryzykownych, gdyż lubiczuć się bohaterem. Dąży do posiadania władzyi dominacji, odczuwa wyższość nad innymi,w szczególności nad kobietami. Jest przy tymagresywny, konfliktowy i nie stroni od alkoho-lu”7. Kolejne istotne cechy macho to ciągła goto-wość do konfrontacji, skłonność do hazardu, ego-izm a także wysoka sprawność seksualna.

Termin ten nabiera w różnych kontekstachkulturowych rozmaitych znaczeń8. Cechy machi-smo odnajdujemy w innych wizerunkach np. ar-gentyńskiego gaucho lub amerykańskiego kow-boja. Za sprawą literatury i filmu przeniknęłytakże do polskich reprezentacji męskości o do-syć odległej w czasie metryce. Odnajdujemy jew sylwetkach niektórych powojennych przedsta-wicieli pokolenia „Kolumbów”, krzewicieli no-wego ładu na oceanie bezprawia (film Prawoi pięść w reżyserii Jerzego Hoffmana i EdwardaSkórzewskiego), bohaterów literackich MarkaHłaski (nowela Następny do raju) i in. Są tooczywiście wizerunki oswojone i dostosowanedo rodzimych okoliczności, świadczące jednako tym, że ekstremalna męskość w czasach bli-skich Broniewskiemu była traktowana jako osob-ny, wyrazisty model. Czy postać poety, ukazy-wana wielokrotnie w spiżowej obwolucie nie-kwestionowanej męskości, wpisuje się w nakre-ślony wyżej stereotyp macho?

Bez wątpienia Broniewski był człowiekiemkonfrontacji. Jako 17–latek opuścił rodzinnemiasto zaciągając się do Legionów Piłsudskie-go, mimo jawnej dezaprobaty płockiego środo-wiska dla działań na rzecz państw centralnych.W czasie zmagań frontowych, w których uczest-niczył w czasie I wojny światowej a następniewojny polsko–sowieckiej (służbę zakończyłw stopniu kapitana), nie unikał kontaktu z wro-giem a często wykazywał się brawurą. Po odzy-skaniu niepodległości, szczególnie zaś w latach


rządów sanacyjnych, sama lewicowa postawapolityczna skazywała go na permanentną kon-frontację z obozem władzy, co zresztą zapro-wadziło go w 1931 roku do więziennej celi.

Wiele spektakularnych wydarzeń z życia po-ety pretendować może do miana awantur. Po-jedynek w 1933 roku, o którym jeszcze będziemowa, okoliczności w jakich trafił „na dywa-nik” gen. Władysława Andersa w Iraku w 1942roku (Anders wysłał wówczas Broniewskiego nadługi urlop), kłopotliwe sytuacje, które prowo-kował na partyjnych salonach po wojnie, ze słyn-nym epizodem, kiedy zdecydowanie odrzuciłpropozycję Bieruta napisania nowych słów hym-nu narodowego albo awantura z BohdanemCzeszką, która wybuchła, gdy Broniewski do-wiedział się o jego romansie ze swoją córkąJoanną (Anką). Jeśli przyjmiemy definicję słow-nikową, według której awanturnik to człowiekskłonny do wszczynania kłótni, zaś awanturnic-two to nieodpowiedzialna, prowokująca, nie-obliczalna w skutkach działalność, zwłaszczapolityczna lub społeczna9, to Broniewski zasłu-giwał na miano awanturnika. Jeden z publicy-stów pisał o poecie: „Łączą się w nim ułańskafantazja i kłótliwość godna hreczkosieja, pro-metejskie pragnienie zmiany świata i małe pry-watne animozje, romantyczna poza wieszczai całkiem prozaiczny alkoholizm”10.

Ze stereotypowym wizerunkiem macho kore-spondują także skłonności Broniewskiego do al-koholu i hazardu. Po 1989 roku zaczęto otwar-cie pisać o jego alkoholizmie. Obszerna bio-grafia autorstwa Mariusza Urbanka11 pełna jestanegdot, momentami zabawnych, ukazującychjednak dramatyczne oblicze rozwijającej się cho-roby alkoholowej. Również namiętność do ha-zardu towarzyszyła Broniewskiemu od czasówlegionowych, praktycznie do końca życia12.

„Machismo to również męskość rozumianajako potencja seksualna”13. W stereotyp macho,obok awanturnictwa, skłonności do konfronta-cji, alkoholu i hazardu wpisana jest zatem go-towość do odbycia akt seksualnego, bez spe-cjalnych wymagań dotyczących miejsca i czasu,którego podstawowym celem jest zaspokojeniewłasnych (męskich) potrzeb.

Pamiętnik pisany przez Broniewskiego w la-tach 1918–1922 pełen jest opisów seksualnychprzygód młodego żołnierza, którego frontowacodzienność przeplatana była pełnymi swobodyokresami urlopów. Czas ten spędzał Broniewskizazwyczaj w Warszawie, Płocku lub jakimś mie-ście znajdującym się w pobliżu frontu. Po jednymz urlopów spędzonych w stolicy pisał: „Podświa-domie czułem w sobie jakiś samczy instynkt, któ-ry popychał mnie do samic. Zaczynałem już cie-kawie patrzeć nawet na kurwy, wszystkie kobietyznane mi dotychczas zlały się w tej chwili w jedną

pożądaną przeze mnie samicę”14. W okolicachSzyrwint, latem 1919 „dawał upust wzburzonejkrwi”, w Warszawie w czerwcu 1921 uprawiał„pospieszne cudzołóstwo na ławce w Alejach Ujaz-dowskich”, zaś wizytę w Kijowie w 1920 rokuskwitował następującym zapisem: „Drogo w tymKijowie, że niech szlag trafi! A na odjezdnymodwiedziłem jakąś rodaczkę, prostytutkę”15. Za-znaczmy, że aktywność, czy też nadaktywnośćseksualną, utrzymywał Broniewski także po odej-ściu z wojska. Charakterystyczne, że stan, którytowarzyszył mu w okresach pewnej izolacji skut-kującej brakiem kontaktu z kobietami określałmianem „nudy”16.

Z wizerunkiem macho współgrają upór, od-waga osobista i wspomniana już brawura, którecechowały Broniewskiego zdaniem biografówi wspominających go osób. Broniewski dawałtemu niejednokrotnie wyraz szczególnie w wa-runkach więziennych. Wspomnijmy tu jeden tyl-ko epizod, który po dziesiątkach lat może wciążwywoływać emocje i budzić respekt. Gdy polscywięźniowie polityczni trafili w 1941 roku do wię-zienia w Saratowie zaistniała potrzeba wywal-czenia podstawowych praw u zasiedziałych tamkryminalistów. W składzie specjalnej „delegacji”,która udała się do rosyjskich urków znalazł siętakże autor Ulicy Miłej. Negocjacje przyniosłypożądany przez „stronę polską” efekt17.

Renata Hryciuk do pozytywnych cech stereo-typu macho zalicza między innymi postawę ho-norową – dziś nieco zapomniany element tra-dycyjnej męskości18. Pewne wspomniane już wy-darzenie, w którym uczestniczył poeta, ukazujejak męski habitus rozumiany jako splot kulturo-wych atrybutów i oczekiwań, staje się realnymwyzwaniem.

W 1933 roku żonaty od 6 lat poeta wdał sięw romans z młodą, pochodzącą z kupieckiejrodziny żydowskiej studentką prawa Ireną Hell-man. Związek ten spotkał się nawet początko-wo z wyrozumiałością Janiny Broniewskiej – żonypoety, nie zyskał jednak akceptacji brata Ireny -Anatola, który wyzwał Broniewskiego na poje-dynek. Poeta mając do tego prawo wybrał star-cie na szable. Pojedynek odbył się 16 listopada1933 roku i zakończył przerwaniem walki podwóch starciach na skutek ran odniesionychprzez Anatola Hellmana (Broniewski także od-niósł obrażenia)19.

W środowisku oficerskim (post–oficerskim)i szlacheckim do którego zaliczał się Broniewskiobowiązywały normy życia honorowego, regu-lowane przez kodeksy, w tym słynny Polski ko-deks honorowy Władysława Boziewicza. Tożsa-mość płciowa w wymiarze kulturowym jest kre-owana w rozmaity sposób, także performatyw-ny, czyli przez podejmowanie różnego rodzajudziałań o odpowiednim znaczeniu. Performaty-


wy w tym kontekście to słowa lub gesty zrozu-miałe tylko w określonych kulturowo okoliczno-ściach, czytelne tylko wówczas, gdy zaintereso-wani uznają te same reguły postępowania20.

To właśnie wspomniane kodeksy były jednymze źródeł reguł, które musieli przestrzegać pre-tendenci do grona honorowych mężczyzn.Łukasz Kielban – badacz codzienności kadry ofi-cerskiej II Rzeczypospolitej, znawca kodeksówhonorowych tamtej epoki stoi na stanowisku,że stosowanie się do kodeksu pozwalało ofice-rom budować tożsamość nie tylko członków eli-ty społeczeństwa ale i tożsamość mężczyzn21.Wzory oficera były z jednej strony uznawane zaarchaiczne, przede wszystkim przez nowoczesnącywilną inteligencję, z drugiej zaś elementy eto-su oficerskiego, na skutek m.in. tradycji wycho-wawczych i edukacyjnych a także znaczącej roliarmii i wojska w strukturach władzy, przenikałydo szerszych warstw społeczeństwa.

Broniewski stanął „na rozdrożu” – sam oficerrezerwy i szlachcic, a z drugiej strony inteligento coraz bardziej krystalizujących się poglądachlewicowych. Drażniła go konieczność sprosta-nia wyzwaniom męskości określonym w kodek-sie honorowym – dokumencie ideowo wybitniekonserwatywnym. Można przypuszczać, że pod-stawowe znaczenie odegrała tu istota sporu –honor kobiety, która w świetle kodeksów nie mo-gła go sama bronić, polegając w tym względziena „naturalnym obrońcy” w postaci ojca, męża,brata lub innego gentlemana. O ile Broniewskijako szlachcic i oficer rezerwy był w świetle ko-deksów człowiekiem honorowym, to nieco dys-kusyjny wydaje się być status Hellmana – Żyda zrodziny kupieckiej. Nie tyle jednak wykształce-nie i znaczny zapewne stopień zasymilowaniarodziny Hellmanów, co przede wszystkim wspo-mniane wyżej okoliczności sprawiły, że Broniew-ski zdecydował się uczynić zadość zasadom ho-norowym nie bacząc na etnos swojego rywala.Obaj w zasadzie bronili tego samego – honorui czci kobiety. To dowód na performatywny cha-rakter pojedynków, związany dodatkowo z mę-skim habitusem tamtej, już dość odległej epoki.Zaznaczmy także, że pojedynek, to rodzaj ge-stu performatywnego wymagającego od uczest-ników skłonności do ryzyka – skłonności o którąjuż wcześniej posądziliśmy Broniewskiego. „Gen-tlemani bowiem musieli odznaczać się męsko-ścią, czyli zdecydowaniem, odwagą i walecz-nością, i powinni być zawsze gotowi udowod-nić to w pojedynku. Oskarżenie o tchórzostwonależało do jednych z najbardziej dotkliwych(…) Niektóre kodeksy potępiały nawet osoby,które nie żądały satysfakcji za uczynioną im znie-wagę, co było jawnym szantażem moralnym.Do rycerskich zachowań należała również obro-na kobiet. Mężczyźni nie walczący o dobre imię

niewiast byli skazani na ostracyzm”22.Wracając do zasadniczego nurtu naszych roz-

ważań zauważmy, że hołdowanie pewnym tra-dycyjnym zasadom zawartym w kodeksach ho-norowych można potraktować jako niespójne zwzorcem macho. Macho to raczej nonkonfor-mista pozostający w opozycji do świata konwe-nansów. To nie jedyna okoliczność sprawiają-ca, że sylwetka Broniewskiego nie pasuje ideal-nie do klasycznego, rzec by można „meksykań-skiego” wzorca macho.

Choć Broniewski wykazywał skłonność do kon-frontacji i awantur, nie wiązały się one z prze-mocą fizyczną. Wprawdzie, będąc w wojsku,w 1921 roku uderzył jednego ze swoich pod-władnych (czego zresztą żałował), a okolicznościaresztowania poety we Lwowie w 1940 roku łącząsię z knajpianą bijatyką (sprowokowaną zresztąprzez NKWD), element wizerunku macho jakomężczyzny brutalnego i agresywnego nie pasujedo sylwetki poety. Przemoc domowa, przypisy-wana niejednokrotnie macho, nie była nigdydomeną Broniewskiego.

Poeta jawi się wprawdzie jako egocentryk,nie potrafiący dochować wierności swoim wy-brankom, zwraca jednak uwagę szacunek, ja-kim obdarzał na kolejnych etapach swojegożycia bliskie mu kobiety. Ani w poezji Broniew-skiego, ani we wspomnieniach bliskich mu osób,ani też we wnioskach biografów nie odnajduje-my znamion mizoginika wrogo nastawionegodo kobiet. Spotykało się to zresztą z ich (kobiet)życzliwą reakcją. Ze swoją pierwszą żoną Ja-niną utrzymywał przyjacielskie i częste kontaktydo końca swoich dni.

Broniewski dosyć wcześnie, jako 5–latek, stra-cił ojca, wychowując się w towarzystwie: matki,babki (którą cenił szczególnie) oraz dwóch star-szych sióstr. Zapewne w tym najbliższym oto-czeniu szukał autorytetów. Specyficzna postawaszacunku wobec kobiet mogła mieć jeszcze innepodłoże. Broniewski wyrastał w środowisku szla-checkim. Prezentując poglądy zdecydowanie le-wicowe, nigdy nie wypierał się jednak swoichkorzeni, dumny był z patriotycznej postawy swoichprzodków (dwaj bracia jego babki – Waleriani Romuald Ostrowscy – zginęli w powstaniu stycz-niowym). Jak zauważa Maria Świstak-Fus cha-rakterystyczny model Matki–Polki, dominującyw XX wieku, został zbudowany na bazie etosuszlacheckiego, który skutkował swoistą ideali-zacją roli kobiety i zapewniał stosunkowo wy-soką jej pozycję w społeczeństwie. „Rozbiory Pol-ski i utrata państwowości spowodowały, że wy-chowanie dzieci na patriotów stało się niemalsprawą polityczną, ponieważ wartości przeka-zane w rodzinie były jedynym gwarantem utrzy-mania tożsamości narodowej, tradycji, ciągło-ści języka, kultury oraz wiary. Godząc swe aspi-


racje z potrzebami zbiorowości, poświęcając siędla ojczyzny i rodziny, Matka–Polka zyskała wy-soki prestiż i pozycję w rodzinie oraz w społe-czeństwie”23. Oczywiście to tylko jeden z aspek-tów modelu Matki–Polki, jednak istotny dla na-szych rozważań, gdyż uwydatniony szczególniew środowisku szlacheckim, z którego wywodziłsię Broniewski.

Ciekawie w tym kontekście prezentują się re-lacje małżeńskie Janiny i Władysława Broniew-skich (to pierwsze z trzech małżeństw poety).Związek ten określić można jako na wskroś no-woczesny, bliski modelowi „małżeństwa kole-żeńskiego” postulowanego przez Irenę Krzywicką– pisarkę, publicystkę i tłumaczkę a nade wszyst-ko czołową feministkę polskiego międzywojnia,blisko związaną ze środowiskiem intelektualnymw którym poruszał się także Broniewski. Krzy-wicka wskazywała na ostateczną kompromita-cję modelu kultury tworzonej na fundamenciemęskich wartości, czego ostatecznym dowodemmiała być wojna światowa. Pisała o równo-uprawnieniu erotycznym kobiet i mężczyzn, po-stulowała odejście od wymagań wierności sek-sualnej i monogamii. Powołując się na wywo-łaną wojną nadwyżkę liczebną kobiet nad męż-czyznami, opowiadała się za „trójkątem”, po-wstającym na skutek związku żonatego mężczy-zny z wolną kobietą. Poddawała także krytycepostawę uzewnętrzniania zazdrości o partnera24.Broniewskiemu jako mężczyźnie wychowanemuw dość konserwatywnych warunkach realizacjawszystkich tych nowoczesnych postulatów nieprzychodziła łatwo. O ile nie miał problemów zodstąpieniem od wierności seksualnej i mono-gamii, to jednak zdarzało mu się dawać upustzazdrości o życiowe partnerki25. Niemniej jed-nak małżeństwo Broniewskiego z Janiną należyuznać za nowoczesne i liberalne. Nawet po roz-wodzie mieszkali w jednej kamienicy, a Janinautrzymywała kontakty z kolejną partnerką poetyMarią Zarębińską. Kobiety, z którymi związanybył Broniewski wymykały się zresztą spod trady-cyjnego schematu niewiasty – jednostki słabej,biernej, uzależnionej od mężczyzny. Janina Ku-nig, Maria Zarębińska a także trzecia żona Bro-niewskiego Wanda Burawska były samodzielnezawodowo, twardo stąpały po ziemi, nie pozo-stawały „na utrzymaniu męża”. Janina i Wandaz powodzeniem angażowały się w życie spo-łeczno-polityczne. Można też powiedzieć, że Bro-

niewski swoją postawą wyprzedzał epokę. Byłbowiem zwiastunem mężczyzny PRL-u, ucieka-jącego od wizerunku głowy rodziny, opiekunai autorytetu przyjmując postawę wiecznie nie-dojrzałego chłopca26. To również świadczyłobyo pewnej mutacji postawy macho z którą skon-frontowaliśmy sylwetkę poety.

Trudno też nie wspomnieć o niezwykłym sto-sunku poety do córki Joanny (Anki), której tra-giczna śmierć w 1954 roku zrujnowała psychicz-nie Broniewskiego, wpychając go ostateczniew otchłań alkoholizmu. Stereotypowy machoukrywa emocje, nie pisuje trenów jak czynił toBroniewski. Nadmieńmy także, że to właśnie docórki poeta skierował strofę, którą uznać możnaza swoisty manifest męskości:

To nic, córeczko, nic, że ciężkoza ciosem spada cios:ja jestem z tych, co zimne męstwociskają w twardy los.

(fragment wiersza List z więzienia z tomu Ba-gnet na broń, 1943)

Wychodząc z kardynalnych ustaleń poczynio-nych w ramach gender studies można spojrzećna męskość Władysława Broniewskiego jakokonstrukt powstały w trakcie interakcji społecz-nych w określonym kontekście kulturowym. Czasyw których żył i tworzył Broniewski to zdecydo-wany dyktat tradycyjnego paradygmatu męsko-ści, którego ekstremalnym wzorem jest typ ma-cho. Kontekst kulturowy sprawił, że skrajna mę-skość w rodzimych warunkach różniła się i różniod tej latynoskiej ujętej tym terminem. Zostałaprzyprawiona solidną porcją tradycji romantycz-nych, patriotycznych, martyrologicznych, stra-ceńczych. Termin macho, choć rozgościł się wjęzyku polskim, zyskał jednak swojskie repre-zentacje.

Do niedawna o męskości Broniewskiegoświadczyła jego twórczość – prosta i odpornana literackie mody, zaangażowana politycznie,ujmowana w kategoriach walki. Obecnie, gdywszelkie, nawet te ukrywane przed 1989 rokiemepizody z życia poety ujrzały światło dzienne,możemy powiedzieć, że oto mamy do czynieniaz endemicznym przypadkiem ekstremalnej mę-skości, której nieobca była wrażliwość w roz-maitych jej odmianach.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 S. Kostanecki, Władysław Broniewski i Płock, Płock 1978, s. 103.2 A. A. Winiarska, Mężczyzna. Znaczy: Kto?, [w:] Męskość w kulturze

współczesnej, red. A. Radomski, B. Truchlińska, Lublin 2008, s. 25.3 Por. K. Arcimowicz, Obraz mężczyzny w polskich mediach. Praw-

da. Fałsz. Stereotyp, Gdańsk 2003, s. 45-46.4 Por. A. A. Winiarska, dz. cyt., s. 26.5 K. Arcimowicz, dz. cyt., s. 28.

6 R. E. Hryciuk, Macho versus maricón? O meksykańskich repre-zentacjach męskości, „Kultura i Społeczeństwo” 2007, nr 4,s. 55-57.

7 M. Świstak-Fus, Modele kobiecości i męskości w Polsce, „Kultu-ra Współczesna” 2005, nr 3, s. 144.

8 Tamże, s. 140.9 Język polski. Współczesny słownik języka polskiego, tom I, red.


B. Dunaj, Warszawa 2007, s. 54.10 P. Witkowski, Święty Władysław, poeta, Polak, komunista, „Prze-

krój” 2012, nr 6, s. 43.11 M. Urbanek, Broniewski. Miłość, wódka, polityka, Warszawa 2011.12 Tamże, s. 314.13 R. E. Hryciuk, dz. cyt., s. 55.14 W. Broniewski, Pamiętnik 1918-1922, oprac. F. Lichodziejew-

ska, Warszawa 1984, s. 98.15 Tamże, s. 129, 180, 236.16 Tamże, s. 97, 119, 210, 213 i in.; M. Urbanek, dz. cyt., s. 190,

322 i in.17 M. Urbanek, dz. cyt., s. 178.18 R. E. Hryciuk, dz. cyt., s. 55-57.19 M. Urbanek, dz. cyt., s. 102.20 Ł. Kielban, Performatywna moc obraz. Obrona honoru a budo-

wanie tożsamości płciowej oficerów II Rzeczypospolitej, [w:] Ka-ruzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich ba-daniach społecznych, red. K. Wojnicka, E. Ciaputa, Kraków 2011,s. 299.

21 Tegoż, Chcesz spokoju - nie żeń się! - czyli kawalerów opinia omałżeństwie w korpusie oficerskim WP w 1926 roku, [w:] Homosum: humani nil a me alienum puto. Życie codzienne wczoraji dziś, red. M. Moskalewicz, A. Paradowska, Poznań 2011, s. 42.

22 Tegoż, Człowiek honorowy - mężczyzna. Kodeksy honorowe akategoria męskości w Polsce międzywojennej, [w:] Męski, su-permęski czy nijaki. Kulturowy obraz mężczyzny / Na stole i podstołem. Materiały z ogólnopolskich studencko-doktoranckich kon-ferencji naukowych zorganizowanych przez Sekcję Dawną KołaNaukowego Historyków Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego, red.J. Jagla, Łódź 2011, s. 89.

23 M. Świstak-Fus, dz. cyt., s. 133.24 Por. A. Zawiszewska, Męskość w myśli emancypacyjnej Ireny-

Krzywickiej, [w:] Męskość w kulturze współczesnej, red. A. Ra-domski, B. Truchlińska, Lublin 2008, s. 177-179.

25 Por. M. Urbanek, dz. cyt., s. 105.26 Por. P. Perkowski, Męskość w PRL. Rekonesans, [w:] Męskość

w kulturze współczesnej, red. A. Radomski, B. Truchlińska, Lu-blin 2008, s. 104.

WŁADYSŁAW (MACHO) BRONIEWSKI.OUTLINE TO THE PORTRAIT OF A POET AND A TROUBLEMAKER


The article presents the figure of Władysław Broniewski in the perspective of studies on male-ness within gender studies. The aspects of life of the author of the poem Bagnet na broń (Fixbayonets), though well known, have not been analyzed in this light. In this text the concept ofhabitus was used in the meaning provided by Pierre Bourdieu – a French sociologist, anthropolo-gist and philosopher.


RENATA WALCZAK

INNOWACYJNOŚĆ REGIONUCIECHANOWSKOPŁOCKIEGO

WEDŁUG DANYCH OECD I UNII EUROPEJSKIEJAbstraktAbstraktAbstraktAbstraktAbstrakt

W pracy przedstawiono innowacyjność regionu ciechanowskopłockiego i województwa mazo-wieckiego na podstawie danych Eurostat i OECD. Omówiono różne wskaźniki wykorzystywane dooceny innowacyjności krajów oraz dużych i małych regionów.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: innowacyjność, innowacje, patent.

WprowadzenieWprowadzenieWprowadzenieWprowadzenieWprowadzenieInnowacja to wg definicji Głównego Urzędu

Statystycznego „Wdrożenie nowego lub istotnieulepszonego produktu (wyrobu lub usługi) lubprocesu, nowej metody organizacyjnej lub no-wej metody marketingowej w praktyce gospo-darczej, organizacji miejsca pracy lub stosun-kach z otoczeniem. Produkty, procesy oraz me-tody organizacyjne i marketingowe nie musząbyć nowością dla rynku, na którym operujeprzedsiębiorstwo, ale muszą być nowością przy-najmniej dla samego przedsiębiorstwa. Produk-ty, procesy i metody nie muszą być opracowaneprzez samo przedsiębiorstwo, mogą być opra-cowane przez inne przedsiębiorstwo bądź przezjednostkę o innym charakterze (np. instytut na-ukowo-badawczy, ośrodek badawczo-rozwojo-wy, szkołę wyższą, itp.)1.

Innowacyjność krajów i regionów jest obiek-tem zainteresowania wielu instytucji między in-nymi Unii Europejskiej oraz OECD. Urząd Staty-styczny Wspólnot Europejskich Eurostat2 oraz Ko-misja Europejska3 zbierają wiele danych orazopracowują publikacje dotyczące innowacyjno-ści krajów, regionów oraz przedsiębiorstw. In-nowacyjnością zajmuje się również OECD Or-ganization for Economic Co-operation and De-velopment Organizacja Współpracy Gospodar-czej i Rozwoju4, która została utworzona w 1960 r.i skupia 34 najbardziej rozwinięte państwa świa-ta. Celem jej działalności jest wspieranie roz-woju państw sygnatariuszy porozumienia. OECDmonitoruje działalność państw członkowskich,zbiera i analizuje dane, na tej podstawie tworzyśrednio i długoterminowe prognozy zmian go-spodarczych oraz przygotowuje zalecenia dlarządów poszczególnych państw. OECD opraco-wuje międzynarodowe standardy współpracyoraz porozumienia w sprawach będących w krę-gu zainteresowania organizacji np. korupcji, lecz-nictwa, ładu korporacyjnego lub ochrony śro-dowiska. OECD dokumentuje dane zbierane od

krajów członkowskich i udostępnia je w biblio-tece cyfrowej5. W bibliotece tej dane dostępnesą tylko do 2010 r. a dla wybranych zmiennychdo roku 2011. Jedynie wybrane zagadnieniaomawiane są w publikacjach dotyczących latpóźniejszych. Według OECD Regions at a Glan-ce 20136 dokumentowanie działalności w regio-nach jest bardzo ważne, ponieważ to regiony,szczególnie metropolitalne, są głównym moto-rem wzrostu. Jednak nie tylko dane dla wielkichaglomeracji są ważne. Do rozwoju gospodarkiprzyczyniają się również regiony mniejsze – miej-skie lub wiejskie i dane ich dotyczące są nie-zbędne dla decydentów. Kryzys gospodarczywywarł duży wpływ na rozwarstwienie znacze-nia regionów metropolitalnych i prowincjonal-nych, jednak nawet małe regiony mogą stać siękonkurencyjne, jeśli wysiłki będą zintegrowanena wszystkich szczeblach administracji. Zgod-nie z informacją przedstawioną we wspomnia-nej publikacji 39% wzrostu zatrudnienia orazwzrostu dochodu narodowego brutto zostałoosiągnięte jedynie przez 10% regionów metro-politalnych krajów OECD. W związku z kryzy-sem z 2008 r. większość regionów odnotowałaspadek wyżej wymienionych wskaźników. W kra-jach OECD 75% mieszkańców mieszka w mia-stach, z czego 50% mieszkańców mieszkaw miastach metropolitalnych. Obszary te są naj-bardziej innowacyjne, ponieważ aż 65% paten-tów zgłaszanych jest właśnie tutaj. Kryzys spo-wodował, że wzrosła liczba mieszkańców me-tropolii, a w szczególności zwiększyła się liczbaosób tam pracujących. Bezrobocie wzrastaw regionach, a pracę można znaleźć jedyniew metropoliach. Według OECD Polska jest jed-nym z krajów najbardziej zagrożonych tym zja-wiskiem7.

Według Innovation Union Scoreboard 20138

innowacyjność poszczególnych krajów Unii Eu-ropejskiej się poprawia, jednak Polska pozosta-je jednym z najsłabiej rozwiniętych pod tym


względem państw. Polska wyprzedza jedynieBułgarię, Rumunię i Litwę i jest o prawie 40%gorsza od średniej w Unii Europejskiej. Innowa-cyjność krajów mierzona jest za pomocą zinte-growanego wskaźnika, na który składają się 24zmienne podzielone na 3 główne grupy i 8 pod-grup. Wśród czynników składających się na za-gregowany wskaźnik innowacyjności znalazły sięmiędzy innymi liczba osób z wyższym wykształ-ceniem, liczba obronionych doktoratów, liczbapublikacji i cytowań, wydatki na badania i roz-wój, inwestycje kapitału wysokiego ryzyka

w nowe przedsięwzięcia, aktywność małychi średnich przedsiębiorstw wprowadzających in-nowacyjne rozwiązania, liczba międzynarodo-wych patentów i posiadanych praw własnościintelektualnych. Na rysunku 1 przedstawionomiejsce Polski w Unii Europejskiej w rankinguinnowacyjności ze względu na zagregowanywskaźnik innowacyjności (Summary InnovationIndex). Na rysunku 2 przedstawiono wartości po-szczególnych zmiennych składających się naogólny wskaźnik w odniesieniu do średniej Unii,roczny wzrost poszczególnych zmiennych orazzmianę ich absolutnych wartości w latach 2001do 2011.

W podobny sposób jak wskaźnik innowacyj-ności dla Unii Europejskiej tworzony jest świato-wy wskaźnik innowacyjności. Wskaźnik obejmuje84 zmienne podzielone na 7 grup11. Wskaźnikten wyznaczany jest przez Uniwersytet Cornell,Szkołę Biznesu INSEAD, Światową OrganizacjęWłasności Intelektualnej WIPO oraz Organiza-cję Narodów Zjednoczonych. Od początku lat70. opracowano ponad 150 różnych wskaźni-ków. Jak podaje Kozłowski12 wskaźniki te są bar-dzo zróżnicowane, nie ma pełnych danych po-trzebnych do ich wyznaczenia oraz nie odzwier-ciedlają one poziomu innowacyjności krajówo zróżnicowanym poziomie rozwoju. Trudno jestustalić optymalną wartość poszczególnychzmiennych i wskaźników oraz trudno jest wnio-skować o poziomie innowacyjności na posta-wie zmian wskaźników. Wysoki lub niski po-ziom wskaźników wcale nie musi oznaczać wy-sokiego lub niskiego poziomu innowacyjności,a jedynie może wskazywać na błędy w przepro-wadzeniu badań. Według Kozłowskiego nie udo-wodniono związku między nakładami na inno-wacyjność z jej poziomem, a wartość wskaźni-ków innowacyjności powinna być jedynie przy-czynkiem do dyskusji nad strategią lepszego wy-korzystania ograniczonych zasobów.

Według komunikatu Komisji do ParlamentuEuropejskiego, Rady, Europejskiego KomitetuEkonomiczno-Społecznego i Komitetu Regio-nów13 polityka regionalna dotycząca innowacjiprzyczynia się do wzrostu innowacyjności. Ko-nieczne jest jednak zapewnienie spójności po-między unijnym, krajowym i regionalnym wspar-ciem dla innowacji.

Innowacyjność województwa mazowieckiegoInnowacyjność województwa mazowieckiegoInnowacyjność województwa mazowieckiegoInnowacyjność województwa mazowieckiegoInnowacyjność województwa mazowieckiegowg danych Eurostatuwg danych Eurostatuwg danych Eurostatuwg danych Eurostatuwg danych Eurostatu

Na poziomie regionalnym podobnie jak napoziomie Unii Europejskiej oraz poziomie glo-balnym opracowano wskaźniki innowacyjności.Regionalny wskaźnik innowacyjności (RegionalInnovation Scoreboard – RIS) obejmuje 4 grupyzmiennych, z których tylko niewiele zgadza sięze zmiennymi zagregowanego wskaźnika wy-

Rys. 1.Rys. 1.Rys. 1.Rys. 1.Rys. 1. Miejsce Polski w Unii Europejskiej w rankingu in-nowacyjności ze względu na zagregowany wskaźnik in-nowacyjności (Summary Innovation Index SII)Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Innovation Union Scoreboard http://ec.europa.eu/enterprise/archives/ius2013/IUS2013.html9

RRRRRys. 2.ys. 2.ys. 2.ys. 2.ys. 2. Zmienne składające się na zagregowany wskaź-nik innowacyjności (SII). “W kolumnie 1. zestawiono wszyst-kie zmienne składające się na ogólny wskaźnik SII,w kolumnie 2. przedstawiono wartości zmiennych dla Pol-ski w odniesieniu do średniej Unii Europejskiej, w kolum-nie 3. przedstawiono roczny wzrost poszczególnychzmiennych, w kolumnie 4. przedstawiono zmianę abso-lutnych wartości zmiennych w latach 2001 do 2011Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Innovation Union Scoreboard http://ec.europa.eu/enterprise/archives/ius2013/IUS2013.html10


Na rys. 4 przedstawiono porównanie regio-nów w Unii Europejskiej na podstawie wskaźni-ka RIS. Województwo mazowieckie wypada naj-gorzej ze wszystkich obszarów stołecznych i znaj-duje się w środku rankingu regionów w Unii Eu-ropejskiej. Najważniejszym wskaźnikiem świad-czącym o innowacyjności regionu jest liczba przy-znawanych patentów. W województwie mazo-wieckim w 2010 r. EPO przyznało niespełna 10patentów na 1 mln mieszkańców, co plasujewojewództwo mazowieckie w przedostatniej gru-pie regionów pod względem uzyskiwania pa-tentów EPO (rys. 5).

Niestety w 2010 r. udzielono jedynie 1,4 pa-tentów z tzw. wysokich technologii (m.in. elek-tronicznych, lotniczych, kosmicznych, motoryza-cyjnych, optycznych, farmaceutycznych i biotech-nologiczny) na 1 mln mieszkańców (rys. 6).

znaczanego na poziomie krajowym (InnovationUnion Scoreboard IUS). Wskaźnik jest wyzna-czany zgodnie z procedurą przedstawioną wRegional Innovation Scoreboard 201214. Przy-kładowo liczba osób z wyższym wykształceniemdla wskaźnika IUS wyznaczana jest dla osób wwieku 30-34 lat, zaś dla wskaźnika RIS dla osóbw wieku 25-64 lat. Liczba patentów dla wskaź-nika IUS dotyczy patentów składanych zgodniez procedurą PCT (Patent Cooperation Treaty –porozumienie dotyczące udzielania patentów wpaństwach sygnatariuszach porozumienia napodstawie jednego zgłoszenia patentowego) wWIPO (World Intelectual Property Organization– Światowa Organizacja Własności Intelektual-nej), zaś wskaźnik RIS uwzględnia patenty wy-dane przez Europejski Urząd Patentowy (Euro-pean Patent Office – EPO). Dla większości zmien-nych IUS nie ma danych na poziomie regional-nym, trudno więc określić w jaki sposób regionyprzyczyniają się do zwiększania innowacyjnościkraju i w jaki sposób odnosi się to do innowa-cyjności innych krajów.

Według wskaźnika RIS regiony w Unii Euro-pejskiej podzielono na cztery grupy: liderów,naśladowców, regiony umiarkowane i regionyo skromnych osiągnięciach. Na rysunku 3 po-ziom innowacyjności regionów w Europie.Wszystkie polskie regiony za wyjątkiem woje-wództwa mazowieckiego znalazły się w grupieo najniższym stopniu innowacyjności, zaś woje-wództwo mazowieckie osiągnęło status umiar-kowanego innowatora. Jak podaje RegionalInnovation Scoreboard 201215, obszar wojewódz-twa mazowieckiego znacznie odstaje od pozo-stałych polskich regionów.

Rys. 3.Rys. 3.Rys. 3.Rys. 3.Rys. 3. Poziom innowacyjności regionów w Unii Europej-skiej określony na podstawie wskaźnika innowacyjnościregionów (RIS)Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Regional Innovation Scoreboard 2012, EuropeanUnion, 201216 s. 6

Rys. 4. Rys. 4. Rys. 4. Rys. 4. Rys. 4. Porównanie regionów stołecznych i pozostałychw Unii Europejskiej na podstawie wskaźnika innowacyj-ności regionów (RIS)Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Regional Innovation Scoreboard 2012, EuropeanUnion, 201217s. 16

Rys. 5.Rys. 5.Rys. 5.Rys. 5.Rys. 5. Liczba patentów przyznanych przez EuropejskiUrząd Patentowy (EPO) w 2010 r. na 1 mln mieszkań-ców w regionach Unii EuropejskiejŹródło: Źródło: Źródło: Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat18


Liczba patentów przyznawanych przez EPOwahała się i znacznie wzrosła w roku przystą-pienia Polski do Unii Europejskiej, obecnie jestnajwyższa od 2000 r. Liczba patentów dotyczą-cych wysokich technologii jest w województwiemazowieckim ciągle wiele razy mniejsza niżogólna liczba patentów (rys. 7).

W województwie mazowieckim wg badań Eu-rostatu w 2010 r. w sektorze nauki i technologiizatrudnionych było ponad 45% populacji ak-tywnej gospodarczo, co plasuje to wojewódz-two w drugiej grupie wśród regionów Unii Euro-pejskiej (rys. 8), niestety nie przekłada się to naliczbę pozyskanych patentów.

Innowacyjność regionu ciechanowskopłoc-Innowacyjność regionu ciechanowskopłoc-Innowacyjność regionu ciechanowskopłoc-Innowacyjność regionu ciechanowskopłoc-Innowacyjność regionu ciechanowskopłoc-kiego wg danych OECDkiego wg danych OECDkiego wg danych OECDkiego wg danych OECDkiego wg danych OECD

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Roz-woju OECD opracowała metodykę gromadze-nia i interpretowania danych dotyczących inno-wacji22, której głównym celem jest zapewnienie

możliwości porównywania danych między kra-jami. Dane dotyczące regionów zbierane są nadwóch poziomach: dużych i małych regionów.Duże regiony obejmują województwa natomiastmałe obszary odpowiadają województwomzgodnie z poprzednim podziałem administra-cyjnym. Najnowsza metodyka do oceny zjawi-ska innowacji na poziomie dużych regionówobejmuje:– finansowanie badań naukowych przez sektor

prywatny, publiczny, szkolnictwo wyższe i sek-tor pozarządowy w ramach partnerstwa pu-blicznoprywatnego,

– poziom wydatków na badania i rozwój w po-równaniu do produktu krajowego brutto,

– poziom wykształcenia społeczeństwa oraz licz-bę osób kształcących się na poszczególnychpoziomach edukacji,

– procent gospodarstw domowych mającychdostęp do szerokopasmowego Internetu,

– zatrudnienie – wielkość zatrudnienia i poziomwykształcenia dla wszystkich osób w wiekuprodukcyjnym, pracowników sektora badańi rozwoju oraz sektora wysokich technologii,

– liczbę patentów PCT liczbę aplikacji i udzie-lonych patentów wykonanych w danym krajui we współpracy z zagranicą z podziałem nagrupy: technologii informacyjnych, nanotech-nologii, biotechnologii, wynalazków medycz-nych i farmaceutycznych,

– wybranych technologii dotyczących środowi-ska:– specyficznych dla zmian klimatu,– efektywności energetycznej i zmniejszenia

emisji,– technologii mających potencjalny lub po-

średni wpływ na zmniejszenie emisji,– generowania energii ze źródeł odnawial-

nych,– efektywności energetycznej budynków

Rys. 6.Rys. 6.Rys. 6.Rys. 6.Rys. 6. Liczba patentów w sektorze wysokich technologiiprzyznanych przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) w2010 r. na 1 mln mieszkańców w regionach Unii Euro-pejskiejŹródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat19

Rys. 7.Rys. 7.Rys. 7.Rys. 7.Rys. 7. Liczba patentów przyznanych przez EuropejskiUrząd Patentowy (EPO) w województwie mazowieckimw latach 2000 2010 r. na 1 mln. mieszkańcówŹródło: Źródło: Źródło: Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat20

Rys. 8.Rys. 8.Rys. 8.Rys. 8.Rys. 8. Procent populacji zatrudnionej w sektorze nauki itechnologii w województwie mazowieckim w 2010 r.w regionach Unii Europejskiej.Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat21


Przedstawione wartości wskazują, że o inno-wacyjności województwa mazowieckiego decy-duje przede wszystkim innowacyjność Warsza-wy. Liczba wniosków patentowych z regionu cie-chanowskopłockiego jest znikoma. Dane doty-czące wniosków złożonych w grupach techno-logii w regionie ciechanowsko-płockim przed-stawiono na rysunku 10.

Bazy danych OECD nie podają liczby wnio-sków patentowych złożonych w EuropejskimUrzędzie Patentowym, nie można więc ich po-równać z danymi zebranymi w EUROSTAT.

PodsumowaniePodsumowaniePodsumowaniePodsumowaniePodsumowanie

Przedstawione w artykule zmienne dotycząceinnowacyjności są różne w zależności od po-ziomu oceny. Inne zmienne podawane są napoziomie światowym, inne na poziomie Unii Eu-ropejskiej, inne na poziomie krajowym i innena poziomie regionalnym. Dane regionalne sątrudno dostępne i często są podawane z dużymopóźnieniem. przedstawiane wskaźniki innowa-cyjności niestety nie dają pełnego obrazu po-szczególnych krajów i regionów, ponieważ jużna poziomie światowym i europejskim wskaźni-ki te są nieporównywalne, gdyż obejmują zu-pełnie różne zmienne wchodzące w ich skład.Obok danych gromadzonych dla krajów i re-gionów brana jest pod uwagę innowacyjnośćprzedsiębiorstw w regionach. Podsumowanietakich badań można znaleźć w Community In-novation Survey 2008201025. Dane zawartew tym opracowaniu mimo, że dotyczą innowa-cyjności przedsiębiorstw w regionach, podanesą w formie skumulowanej bez uwidocznieniaszczegółów. Piekut również podaje informacjedotyczące innowacyjności przedsiębiorstw, jed-nak analizę prowadzi korzystając z danych za-gregowanych dla krajów26. O innowacyjnościregionu płockiego w aspekcie kształcenia piszerównież Portalski przedstawiając działalność Po-litechniki Warszawskiej Filii w Płocku27. Dane do-tyczące małych regionów w bazach OECDprzedstawione są jedynie w ograniczonym za-kresie i nie obejmują wszystkich zmiennych po-dawanych dla dużych regionów. Najnowszeznalezione dane dotyczą roku 2010.Trudno jestwięc porównywać małe regiony do dużych i po-dejmować na tej podstawie decyzje strategicz-ne. Innowacyjność wymaga szybkich decyzjii wnioskowanie o rozwoju regionów na podsta-wie nieaktualnych danych jest niemożliwe.Obecnie bazy danych OECD nie mogą stano-wić zadowalającego źródła danych o innowa-cyjności regionów.

i oświetlenia,– ogólnego zarządzania środowiskiem –

technologii dotyczących wody, powietrzai odpadów,

– technologii spalania paliw kopalnych, bio-masy oraz odpadów.

Dla małych regionów podawane są tylko in-formacje dotyczące patentów i wykorzystywanychtechnologii. Na rysunku 9 przedstawiono liczbęaplikacji o patenty PCT w latach 2000 do 2010.Na wykresie przedstawiono dane dotyczące re-gionu ciechanowskopłockiego, Warszawy orazdla województwa mazowieckiego. Wartości ze-stawiane w bazach danych OECD dowodzą, żedane nie zawsze są spójne, na co wskazują danedla roku 2004 (rys. 9).

Rys. 9.Rys. 9.Rys. 9.Rys. 9.Rys. 9. Liczba wniosków patentowych PCT złożonych wWIPO z regioniu ciechanowskopłockiego, Warszawy orazw województwa mazowieckiego.Źródło:Źródło:Źródło:Źródło:Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD23

Rys. 10.Rys. 10.Rys. 10.Rys. 10.Rys. 10. Liczba wniosków patentowych złożonych w WIPOw regionie ciechanowskopłockim w podziale na grupytechnologiiŹródło: Źródło: Źródło: Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD24


PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy

1. Strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-7060.htm.

2. Strona internetowa Europejskiego Urzędu Statystycznego Euro-stat epp.eurostat.ec.europa.eu.

3. Innowacje w Europie, strona internetowa Komisji Europejskiejhttp://ec.europa.eu/news/science/120208_pl.htm.

4. Strona internetowa Organization for Economic Co-operation andDevelopment Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwojuhttp://www.oecd.org.

5. Cyfrowa baza danych statystycznych OECD http://stats.oecd.org.6. OECD (2013), OECD Regions at a Glance 2013: OECD Publi-

shing. http://dx.doi.org/10.1787/reg_glance-2013-en.7. Ibidem.8. Innovation Union Scoreboard 2013. European Union, 2013,

„h t tp : / /ec .europa.eu/en te rpr i se/arch i ves/ ius2013/IUS2013.html „http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innova-tion/files/ius-2013_en.pdf.

9. Ibidem.10. Ibidem.11. Strona internetowa dotycząca globalnego indeksu innowacji http:

//www.globalinnovationindex.org.12. Zadura-Lichota P. red. Świt innowacyjnego społeczeństwa. Tren-

dy na najbliższe lata, PARP 2013, ss. 21-40. http://www.parp.gov.pl/files/74/81/626/15959.pdf.

13. Komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Euro-pejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Re-gionów Polityka regionalna jako czynnik przyczyniający się dointeligentnego rozwoju w ramach strategii Europa 2020. Komi-sja Europejska 2010. http://ec.europa.eu/regional_policy/so-u r c e s / d o c o f f i c / o f f i c i a l / c o m m u n i c / s m a r t _ g r o w t h /comm2010_553_pl.pdf.

14. Regional Innovation Scoreboard 2012, European Union, 2012http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ris-2012_en.pdf.

15. Ibidem.

16. Ibidem s. 6.17. Ibidem s. 16.18. Ht tp://epp.euros ta t .ec .europa.eu/ tgm/mapToolClo-

sed.do?tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pco-de=tgs00040&toolbox=types.

19. h t tp ://epp.euros ta t .ec .europa.eu/ tgm/mapToolClo-sed.do?tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pco-de=tgs00041&toolbox=types#.

20. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plu-gin=1&language=en&pcode=tgs00040, http://epp.euro-stat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&langu-age=en&pcode=tgs00041.

21. h t tp ://epp.euros ta t .ec .europa.eu/ tgm/mapToolClo-sed.do?tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pco-de=tgs00038&toolbox=types#.

22. Podręcznik OSLO. Zasady gromadzenia i interpretacji danychdotyczących innowacji. Wyd. 3. Wspólna publikacja OECD orazEUROSTAT. http://www.oecd.org/sti/inno/oslomanualguideli-nesforcollectingandinterpretinginnovationdata3rdedition.htm„http://www.uwm.edu.pl/ciitt/wp-content/uploads/2013/10/Podręcznik-OSLO-MANUAL1.pdf.

23. OECD (2010), „Large regions, TL2: Innovation indicators”, OECDRegional Statistics (database). doi: 10.1787/data-00521-en.(Dostęp 02 marzec 2014), OECD (2013), „Small regions, TL3:Innovation indicators”, OECD Regional Statistics (database). doi:10.1787/data-00526-en. (Dostęp 02 marzec 2014).

24. Ibidem.25. Community Innovation Survey 2008 2010. An Phríomh-Oifig

Staidrimh. Central Statistics Office. Stationery Office, Dublin,Ireland. 2012. http://www.cso.ie/en/media/csoie/releasespu-blications/documents/multisectoral/2010/comminn0810.pdf.

26. M. Piekut, Innowacyjność przedsiębiorstw w Polsce i w in-nych krajach europejskich. Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wy-ższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie. 2011, nr 2(19), s. 87-97.

27. M. Portalski Mariusz, Politechnika Warszawska Filia w Płockui jej 45 lat działalności. „Notatki Płockie” 2013, nr 1, s. 51-57.

NNOVATIVENESS OF CIECHANÓW-PŁOCK REGIONACCORSING TO OECD AND EUROPEAN COMMUNITY DATA


This work presents the innovativeness of Ciechanów-Płock region and Mazovian Province ba-sed on Eurostat and OECD data. It discusses various indicators used to evaluate the innovativenessof other countries and big and small regions.


TOMASZ KRUSZEWSKI

PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJW POWIECIE PŁOCKIM


Na przykładzie Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej w powiecie płockim na lata2012-2014 przedstawiono zadania powiatu wynikające z zapisów ustawowych. Polskie prawo-dawstwo Ustawą z 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej spowodowało ko-nieczność opracowywania w/w Programu.

Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe:Słowa kluczowe: polityka społeczna, pomoc społeczna, pomoc rodzinie, piecza, rodzina, dziecko,samorząd, powiat.

Do najważniejszych zadań państwa względemobywateli należy ich ochrona socjalna. Poziom izakres tej ochrony zależny jest od polityki spo-łecznej realizowanej przez państwo. Politykę spo-łeczną należy rozumieć jako narzędzie kształto-wania określonych zachowań społecznych. Poli-tyka społeczna wskazuje na odpowiedzialnośćpaństwa za przyszły kształt społeczeństwa, jegopoziom dobrobytu oraz sposób zaspokajania wie-lu potrzeb. Polityka społeczna jest zatem działal-nością, która ma realizować określone cele rzą-dzących wobec społeczeństwa. Realizacja tychcelów i działanie na ich rzecz w ogólnej politycepaństwa demokratycznego powinna zapewniaćrozwój kraju, ład społeczny i zadowolenie oby-wateli. W politykę społeczną państwa wpisuje siępomoc społeczna.

Jednym z zadań pomocy społecznej jest za-pobieganie i pomoc w sytuacjach, w których osobylub rodziny nie są wstanie samodzielnie poko-nać swoich trudnych sytuacji życiowych. Pomocspołeczna powinna sprowadzać się do umożli-wienia osobie lub rodzinie pokonania samodziel-nie swoich trudności życiowych. Polskie prawo-dawstwo wskazuje, że pomoc ta winna sprowa-dzać się do:– przyznawania i wypłacania przewidzianych

ustawą świadczeń,– pracy socjalnej,– prowadzenia i rozwoju niezbędnej infrastruk-

tury socjalnej,– analizy i oceny zjawisk rodzących zapotrze-

bowanie na świadczenie z pomocy społecz-nej,

– realizacji zadań wynikających z rozeznanychpotrzeb społecznych,

– rozwijania nowych form pomocy społeczneji samopomocy w ramach zidentyfikowanychpotrzeb.Obowiązek realizacji powyższych zadań po-

mocy społecznej w pierwszej kolejności spoczy-

wa na jednostkach samorządu terytorialnego orazna organach administracji państwowej. W pol-skim systemie polityki społecznej, oprócz orga-nów administracji rządowej i samorządowej, po-moc tę organizują:– organizacje społeczne i pozarządowe,– Kościół katolicki i inne kościoły, związki wy-

znaniowe,– osoby fizyczne i prawne.

Do jednostek organizacyjnego systemu po-mocy społecznej można zaliczyć:– regionalne ośrodki polityki społecznej,– powiatowe centra pomocy społecznej,– ośrodki pomocy społecznej,– domy pomocy społecznej,– placówki specjalistycznego poradnictwa,

w tym rodzinnego,– placówki adopcyjno-opiekuńcze,– ośrodki wsparcia,– ośrodki interwencji kryzysowej,– rodziny zastępcze.

Zgodnie z prawem w Polsce system świad-czeń obejmuje następujące rodzaje pomocy:– pomoc finansową – system zasiłków, świad-

czeń,– pomoc rzeczową – przekazywanie potrzebu-

jącym odzieży, żywności, posiłków itp.,– pomoc w usługach – opieka nad chorymi lub

niepełnosprawnymi, nauczanie indywidualne,dowożenie do lekarza, dowożenie na świe-tlicę, np. dziennego pobytu itp.,

– pomoc instytucjonalną – placówki wsparciadziennego, placówki interwencyjne, ogniskawychowawcze, domy pomocy społecznej,świetlice środowiskowe, domy dziecka, rodzi-ny zastępcze, kluby seniora itp.Sejm RP w 2011 r. uchwalił Ustawę1, która

zmieniła dotychczasowe prawodawstwo w Pol-sce odnośnie pomocy społecznej, a szczególniepomocy rodzinie. Ustawa kładzie nacisk na pro-filaktykę oraz pracę z rodziną biologiczną po-


przez lokalny system wspierania rodziny przeży-wającej trudności w wypełnianiu funkcji opie-kuńczo-wychowawczych. Umieszczenie dzieckaw pieczy zastępczej ma być ostatecznością, powykorzystaniu przez gminy wszystkich możliwychform wsparcia rodziny naturalnej. Ustawa z dnia9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i syste-mie pieczy zastępczej, posiada, jako jednaz nielicznych ustaw wydawanych przez polskiparlament, preambułę. Świadczy to jednoznacz-nie o ważności politycznej tej ustawy, wyjaśniaokoliczności wydania, jak też określa cele, któ-rym powinna ona służyć. W preambule czyta-my2: „Dla dobra dzieci, które potrzebują szcze-gólnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych,środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia,miłości i zrozumienia, w trosce o ich harmonij-ny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dlazapewniania ochrony przysługującym im prawi wolności, dla dobra rodziny, która jest podsta-wową komórką społeczeństwa oraz naturalnymśrodowiskiem rozwoju i dobra wszystkich człon-ków, a w szczególności dzieci, w przekonaniu,że skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającejtrudności w opiekowaniu się i wychowaniu dziecioraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nichmoże być osiągnięta przez współpracę wszyst-kich osób, instytucji i organizacji pracującychz dziećmi i rodzicami – uchwala się (…) – ni-niejszą ustawę”. Preambuła ta została przyto-czona ze względu na to, że warto ją upowszech-niać, ale również z jeszcze jednego bardzo waż-nego powodu. Zawiera bowiem zapis, który pra-wie nie występuje w polskim prawodawstwie,brak go nawet w Konstytucji RP (chociaż w ak-tach prawnych wielu krajów demokratycznychistnieje, np. w USA, w Danii) tj. słowo szczę-ście3.

Ustawa z 2011 r.4 określa zasady i formywspierania rodziny, która ma trudności w wy-pełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych,jak też sprawowania pieczy zastępczej oraz po-mocy w usamodzielnianiu pełnoletnich wycho-wanków. Za wspieranie rodziny przyjmuje sięzespół planowanych działań, mających na celuprzywrócenie zdolności do wypełniania funkcjiopiekuńczo-wychowawczych. Natomiast systempieczy zastępczej jest to zespół osób, instytucji idziałań, których celem jest zapewnienie czaso-wej opieki i wychowania dzieci, których rodzicenie mogą sprawować. Jednostkami organiza-cyjnymi wspierania rodziny i systemu pieczy za-stępczej są jednostki samorządu terytorialnegooraz organy administracji rządowej. Zobowią-zania swoje realizują we współpracy ze środo-wiskiem lokalnym, sądami i ich organami po-mocniczymi, policją, instytucjami oświatowymi,podmiotami leczniczymi, a także kościołamii związkami wyznaniowymi, a także organiza-

cjami społecznymi. Ustawa bardzo mocno ak-centuje podmiotowość dziecka i rodziny. W art.4 wskazuje na prawa dziecka do: wychowaniaw rodzinie, a w razie konieczności wychowaniadziecka poza rodziną - do opieki i wychowaniaw rodzinnych formach pieczy zastępczej, jeśli tojest zgodne z dobrem dziecka:– powrotu do rodziny,– utrzymania osobistych kontaktów z rodzica-

mi, z wyjątkiem przypadków, w których sądzakazał takich kontaktów,

– stabilnego środowiska wychowawczego,– kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań

i przekonań oraz zabawy i wypoczynku,– pomocy w przygotowaniu do samodzielnego

życia,– ochrony przed arbitralną lub bezprawną in-

gerencją w życiu dziecka,– informacji i wyrażania opinii w sprawach, któ-

re go dotyczą odpowiednio do jego wiekui stopnia dojrzałości,

– ochrony przed poniżającym traktowaniemi karaniem,

– poszanowania tożsamości religijnej i kultu-rowej,

– dostępu do informacji dotyczącej jego pocho-dzenia.Ustawa precyzuje między innymi, jakie za-

dania należą do zadań własnych gminy czy po-wiatu, jak też jakie zadania należą do zadańzleconych z zakresu administracji rządowej tymjednostkom samorządu terytorialnego.

Ustawodawca w art. 180 określił zadania wła-sne powiatu. Do zadań tych należy między in-nymi5:1) opracowanie i realizacja trzyletnich powia-towych programów dotyczących rozwoju pieczyzastępczej, zawierających między innymi corocz-ny limit rodzin zastępczych zawodowych;2) zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej wrodzinach zastępczych, rodzinnych domachdziecka oraz placówkach opiekuńczo-wycho-wawczych;3) organizowanie wsparcia osobom usamodziel-nianym, opuszczającym rodziny zastępcze, ro-dzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze, regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamo-dzielniania;4) tworzenie warunków do powstania i działa-nia rodzin zastępczych, rodzinnych domówdziecka i rodzin pomocowych;5) prowadzenie placówek opiekuńczo-wycho-wawczych oraz placówek wsparcia dziennegoo zasięgu ponadgminnym;6) organizowanie szkoleń dla rodzin zastęp-czych, prowadzących rodzinne domy dziecka idyrektorów placówek opiekuńczo-wychowaw-czych typu rodzinnego oraz kandydatów do peł-


nienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzeniarodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcjidyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczejtypu rodzinnego;7) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pie-czy zastępczej w szczególności przez tworzeniewarunków do powstawania: grup wsparcia, spe-cjalistycznego poradnictwa8) powoływanie centrów administracji do ob-sługi placówek opiekuńczo-wychowawczych;9) wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczyzastępczej;10) zapewnienie przyjętemu do pieczy zastęp-czej dziecku przeprowadzenia niezbędnych ba-dań lekarskich;11) prowadzenie rejestru danych, o którychmowa w art. 46 cyt. ustawy;12) kompletowanie we współpracy z właściwymośrodkiem pomocy społecznej dokumentacjizwiązanej z przygotowaniem dziecka do umiesz-czenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnymdomu dziecka;13) finansowanie:

a) świadczeń pieniężnych dotyczących dzie-ci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinachzastępczych, rodzinnych domach dziecka, pla-cówkach opiekuńczo-wychowawczych, regional-nych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lubrodzinach pomocowych na jego terenie lub te-renie innego powiatu,

b) pomocy przyznawanej osobom usamo-dzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze,rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuń-czo-terapeutyczne,

c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funk-cji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnegodomu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektoraplacówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzin-nego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, pro-wadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrek-torów placówek opiekuńczo-wychowawczychtypu rodzinnego;14) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finan-sowych z zakresu wspierania rodziny i systemupieczy zastępczej oraz przekazywanie ich wła-ściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej.

Zgodnie z art. 181 cyt. ustawy do zadań zle-conych z zakresu administracji rządowej reali-zowanych przez powiat należy:

1) realizacja zadań wynikających z rządowychprogramów wspierania rodziny i systemu pieczyzastępczej;

2) finansowanie pobytu w pieczy zastępczejosób, o których mowa w art. 5 ust. 3 cyt. ustawy.

Cytowana ustawa z 2011 r. w art. 182 okre-śla, kto wykonuje w imieniu starosty zadaniapowiatu w zakresie pieczy zastępczej. Zadania

te starosta winien wykonywać za pośrednictwemcentrum pomocy rodzinie oraz organizatorówrodzinnej pieczy zastępczej. Ustawa z 2011 r.w Dziale VII określa zasady finansowania wspie-rania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Art.191 ust. 1 określa, że właściwy powiat ze względuna miejsce zamieszkania dziecka przed umiesz-czeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczejponosi:

– koszty związane z opieką i wychowaniemdziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej lubrodzinnym domu dziecka,

– koszty średnich miesięcznych wydatkówprzeznaczonych na utrzymanie dziecka w pla-cówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnejplacówce opiekuńczo-terapeutycznej albo inter-wencyjnym ośrodka preadopcyjnym,

– koszty związane z finansowaniem pomo-cy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie.

W artykule tym określone zostały inne przy-padki i możliwości finansowania ze względu namiejsce zamieszkania dziecka jak też ze wzglę-du na zmiany tego miejsca zamieszkania. Opłatyza dziecko są zróżnicowane w zależności odplacówki, w której dziecko zostało umieszczo-ne, jak też od czasu pobytu dziecka w placów-ce. Miesięczne uśrednione wydatki określa sta-rosta w stosunku do podległych powiatowi pla-cówek.

Do wydatków na opiekę i wychowanie dzieckazalicza się:

– świadczenia na pokrycie kosztów utrzyma-nia dziecka w rodzinie zastępczej lub w rodzin-nym domu dziecka,

– dodatek do świadczenia na pokrycie kosz-tów utrzymania dziecka,

– świadczenia na pokrycie niezbędnych wy-datków związanych z rehabilitacją dziecka powypadku,

– świadczenia na pokrycie niezbędnych wy-datków związanych z potrzebami przyjmowa-nego dziecka,

– świadczenia przyznane w związku z wy-stąpieniem zdarzenia losowego,

– środki finansowe na pokrycie nieprzewidzia-nych kosztów związanych z opieką i wychowa-niem dziecka w rodzinnym domu dziecka lubfunkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka,

– środki finansowe na pomoc na kontynu-owanie nauki i usamodzielnienie się,

– środki finansowe na utrzymanie lokalumieszkalnego w budynku wielorodzinnym lubdomu jednorodzinnego, w którym zamieszkujerodzina zastępcza lub prowadzony jest domdziecka,

– świadczenia związane z remontem lokalumieszkalnego w budynku wielorodzinnym lubdomu jednorodzinnego, w którym zamieszkuje


rodzina zastępcza zawodowa lub jest prowa-dzony rodzinny dom dziecka,

– wynagrodzenie wraz z pochodnymi od wy-nagrodzenia dla zawodowej rodziny zastępczej,prowadzącego rodzinny dom dziecka i osób za-trudnionych w rodzinie zastępczej oraz rodzin-nym domu dziecka lub zajmujących się opiekąi wychowaniem w rodzinnym domu dziecka,

– świadczenia dla rodziny pomocowej.Ustawa określa, że za pobyt dziecka w pie-

czy zastępczej rodzice ponoszą miesięczną opłatęuzależnioną od średnich miesięcznych wydat-ków przeznaczonych na utrzymanie dziecka.

Za aplikację działań powiatu w obszarze pro-gramu rozwoju wspierania rodziny i systemu pie-czy zastępczej przyjęto powiat płocki.

Powiat płocki znajduje się w północno-za-chodniej części województwa mazowieckiego.Składa on się z piętnastu jednostek administra-cyjnych gmin wraz z miastami w tych gminach(Bielsk, Bodzanów, Brudzeń Duży, Bulkowo, Dro-bin z miastem Drobin, Gąbin z miastem Gąbin,Łąck, Mała Wieś, Nowy Duninów, Radzanowo,stara Biała, Staroźreby, Słubice, Słupno, Wyszo-gród z miastem Wyszogród). Powiat zajmuje1800 km2 6. Zamieszkiwany jest przez ponad109 tys. mieszkańców.

W powiecie płockim zgodnie z ZarządzeniemStarosty Płockiego nr 91/2011 z 5 grudnia 2011 r.jednostką organizacyjną realizującą zadania or-ganizatora rodzinnej pieczy zastępczej jest Po-wiatowe Centrum pomocy Rodzinie z siedzibąw Płocku7. W Powiatowym Centrum funkcjonujeZespół do spraw pieczy zastępczej realizującyzadania organizatora rodzinnej pieczy zastęp-czej oraz Zespół do spraw świadczeń pieczy za-stępczej – rodzinnych i instytucjonalnych.

Realizując zapisy ustawy w powiecie płockimpojawiła się konieczność opracowania Powia-towego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej.Program ten, z uwzględnieniem lokalnych uwa-

runkowań nakreślił kierunki działań w trzylet-niej perspektywie (2012-2014). Program tenwpisuje się, zdaniem autorów8, w założenia Po-wiatowej Strategii Rozwiązywania ProblemówSpołecznych na lata 2008-2013 oraz Powiato-wego Programu Pomocy Dziecku i Rodzinie nalata 2011-20159.

W Programie przedstawiono diagnozę i oce-nę systemu pieczy zastępczej w powiecie płoc-kim obrazującą funkcjonowanie różnych formpieczy zastępczej typu rodzinnego i instytucjo-nalnego. W diagnozie zwrócono szczególnąuwagę na problematykę usamodzielniania sięwychowanków z rodzin zastępczych i placówekopiekuńczo-wychowawczych. Zostały też wska-zane zasoby instytucjonalne wsparcia i pomocydla dzieci i rodzin zamieszkujących powiat płocki.W Programie określono również kierunki dzia-łań, które winny przyczynić się do rozwoju pie-czy zastępczej wraz z harmonogramem realiza-cji zaplanowanych działań. W Programie tymzawarto także zagadnienia związane z ewalu-acją i monitoringiem w celu oceny skutecznościdziałań, jak też ewentualnych kierunków zmianw Programie.

Za najważniejszy cel w Powiatowym Progra-mie Rozwoju Pieczy Zastępczej w powiecie płoc-kim na lata 2012–2014 uznano, „stworzeniewarunków dla skutecznego rozwoju systemu pie-czy zastępczej z ukierunkowaniem na rodzinnejej formy”10. Cel zasadniczy został wsparty pię-cioma celami szczegółowymi.

Za cele szczegółowe przyjęto:1) promowanie idei rodzicielstwa zastępczego,2) rozwój i wspieranie rodzinnych form pie-

czy zastępczej,3) wielokierunkową pracę z rodzinami bio-

logicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnejpieczy zastępczej,

4) organizowanie pomocy i integracji ze śro-dowiskiem wychowanków opuszczających za-stępcze formy opieki,

Kierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działania Sposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacji

1. Pozyskiwanie kandydatów do tworzenia i realizacji

rodzinnej pieczy zastępczej.

2. Profesjonalizacja rodzin zastępczych poprzez polepszanieich wiedzy oraz umiejętności w zakresie pełnienia funkcjirodzin zastępczych.

1. Prowadzenie akcji i inicjatyw promujących ideerodzicielstwa zastępczego

2. Rozmowy i spotkania z osobami zainteresowanymiutworzeniem rodziny zastępczej.

1. Prowadzenie strony internetowej.2. Organizowanie imprez środowiskowych promujących

rodzicielstwo zastępcze3. Audycje radiowe promujące dobre praktyki4. Organizowanie szkoleń5. Organizowanie poradnictwa6. Organizowanie spotkań integracyjnych połączonych

z wymianą doświadczeń

Tabela 1. Promowanie idei rodzicielstwa zastępczegoTabela 1. Promowanie idei rodzicielstwa zastępczegoTabela 1. Promowanie idei rodzicielstwa zastępczegoTabela 1. Promowanie idei rodzicielstwa zastępczegoTabela 1. Promowanie idei rodzicielstwa zastępczego


5) dostosowanie systemu instytucjonalnychform pomocy dziecku i rodzinie do wymagańustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczyzastępczej.

W realizacji celów cząstkowych przyjęto za-równo priorytetowe pozyskiwanie kandydatóworaz rodzin zastępczych jak też objęcie ich spe-cjalistycznym szkoleniem i wsparciem. Założo-no, że umieszczenie dziecka w pieczy zastęp-czej powinno być ostatecznością. Ponadto,że jeżeli zajdzie konieczność umieszczenie dziec-ka w tym systemie to powinno mieć ono warun-ki do najlepszego rozwoju. Uznano, że warunkitakie mogą zagwarantować tylko odpowiedniowybrane, przeszkolone i przygotowane rodzinyzastępcze. W tabeli 1 przedstawiono kierunki

działań i sposób ich realizacji dla celu cząstko-wego pierwszego11.

Przy realizacji celu szczegółowego drugiegozałożono, że zmiany które dokonują się w po-mocy społecznej dotyczące jej roli oraz sposo-bów rozwiązywania problemów wymagają od-powiedniego szkolenia i doskonalenia osób zpieczy zastępczej. Osoby te potrzebują wiedzyw celu podniesienia ich kompetencji opiekuń-czo-wychowawczych, jak też wsparcia metodycz-nego i merytorycznego ze strony odpowiednichsłużb m.in. Powiatowego Centrum Pomocy Ro-dzinie w Płocku.

W tabeli 2 przedstawiono kierunki działań isposób ich realizacji dla celu cząstkowego dru-giego12.

Kierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działaniaKierunki działania Sposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacjiSposób realizacji1. Tworzenie niezawodnych i zawodowych rodzin

zastępczych.

2. Tworzenie nowych rodzinnych domów dziecka.

3. Utworzenie nowych rodzin pomocowych.

4. Stałe organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych.

5. Organizowanie grup wsparcia dla rodzin zawodowych.

6. Pozyskiwanie wolontariuszy do pracy z rodzinami.

7. Zorganizowanie rodzinom specjalistycznej pomocyw formie poradnictwa psychologicznego,pedagogicznego i prawnego.

8. Stworzenie systemu wsparcia rodziny ze środowiskiemlokalnym i instytucjami wspomagającymi.

Tabela 2. Rozwój i wsparcie rodzinnych fom pieczyTabela 2. Rozwój i wsparcie rodzinnych fom pieczyTabela 2. Rozwój i wsparcie rodzinnych fom pieczyTabela 2. Rozwój i wsparcie rodzinnych fom pieczyTabela 2. Rozwój i wsparcie rodzinnych fom pieczy

1. Kwalifikowanie spośród już istniejących rodzin.2. Podnoszenie umiejętności i kwalifikacji rodzin już

istniejących3. Informowanie rodzin o możliwości zmiany funkcji rodziny.1. Przekształcanie zawodowych wielodzietnych rodzin

zastępczych w rodzinnym domu dziecka.2. Utworzenie nowych rodzinnych domów dziecka.1. Poszukiwanie rodzin pomocowych wśród istniejących

rodzin.2. Tworzenie nowych rodzin pomocowych.3. Przekazywanie na spotkaniach i szkoleniach z kandyda-

tami i rodzinami zastępczymi informacji o możliwościtworzenia rodzin pomocowych.

1. Zapraszanie na szkolenia specjalistów zewnątrzz dziedziny: psychologii, pedagogiki oraz praktykówpracy z rodziną

2. Prowadzenie spotkań z udziałem własnych specjalistów.3. Opracowywanie i realizacja programów szkoleń.1. Diagnoza i analiza oczekiwań i potrzeb rodzin w tym

zakresie.2. Organizowanie cyklicznych spotkań z rodzinami.3. Możliwość zorganizowania poradnictwa specjalistycznego

dla rodzin.1. Przeprowadzenie ankiet wśród rodzin jako narzędzie

do badania potrzeb w tym zakresie.2. Nawiązywanie kontaktu z osobami chętnymi

i właściwymi instytucjami (np.: szkoły, uczelnie itp.)1. Dokonywanie analizy potrzeb w tym zakresie wśród

rodzin.2. Bieżące monitorowanie rodzin podczas wizyt.3. Pełna oferta wsparcia dla rodzin.1. Stała współpraca organizatora ośrodkami pomocy

społecznej oraz asystentami rodziny, pedagogicznymiszkolnymi itp.

2. Organizowanie okresowych spotkań przez organizatoraz ośrodkami pomocy społecznej.

3. Organizowanie spotkań ze specjalistami w środowiskulokalnym.


Istotnym problemem przy realizacji pieczy za-stępczej są relacje pomiędzy rodzinami biolo-gicznymi a dziećmi umieszczonymi w pieczy za-stępczej. Celem działań w tym obszarze jest po-wrót, o ile to możliwe jak najszybszy dzieci dośrodowiska rodzinnego. Niezbędnym warunkiemrealizacji tego celu jest otwarcie się, właściwapostawa rodziców biologicznych jak i dzieci na

oferowaną pomoc i działania. Ważną rolę wtych działaniach odgrywa asystent rodziny, jakrównież organizator pieczy zastępczej.W tabeli 3 przedstawiono kierunki działania isposób realizacji w obszarze pracy z rodzinamibiologicznymi dzieci umieszczonych w pieczyzastępczej13.


1. Wzbudzanie i podtrzymywanie motywacji rodzicówbiologicznych do współpracy i uświadamianie rodzicom,ze dzieci ich potrzebują.

2. Pomoc w przywróceniu równowagi w rodzinie,uświadomienie rodzicom i dzieciom ich ról społecznych.

Tabela 3. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastTabela 3. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastTabela 3. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastTabela 3. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastTabela 3. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastęęęęępczejpczejpczejpczejpczej

1. Możliwość skorzystania z porad specjalistów.2. Kontakt z dziećmi przebywającymi w zastępczych

formach opieki.3. Grupy wsparcia.4. Stały kontakt z ops i asystentem rodziny.

1. Możliwość pracy asystenta rodziny w środowiskulokalnym.

2. Kontakt organizatora pieczy zastępczej z asystentem.3. Organizowanie zajęć warsztatowych.4. Indywidualne rozmowy oraz wsparcie psychologa

i pedagoga.

Często, a prawie zawsze osoby usamodziel-niające się w pieczy zastępczej nie mogą liczyćna wsparcie ze strony swojej rodziny biologicz-nej. Dużego znaczenia nabiera pomoc i wspie-ranie młodych ludzi, którzy opuszczają zastęp-cze formy opieki. Pomoc ta dotyczy między in-nymi: uzyskania wykształcenia lub kwalifikacjizawodowych, wsparcia finansowego, rzeczowe-go mieszkaniowego. Działania w tym obszarze

powinny sprzyjać aktywizacji młodych ludziw życiu społecznym, jak też umożliwiać usamo-dzielnianie się.

W tabeli 4 przedstawiono kierunki działaniai sposób realizacji organizowania pomocy i in-tegracji ze środowiskiem wychowanków opusz-czających rodziny zastępcze przewidziane w Pro-gramie14.


1. Tworzenie i realizacja programówusamodzielnienia pełnoletnichwychowanków zastępczych form opieki.

2. Wdrażanie i realizacja projektów w ramachśrodków Unii Europejskiej na rzecz osóbusamodzielnianych.

3. Wsparcie finansowe i rzeczowe.

4. Wspieranie osób usamodzielnianychw aktywnym uczestniczeniu w życiuspołecznym.

Tabela 4. Organizacja pomocy i integracja ze środowiskiem wychowanków opuszczających rodziny zastępczeTabela 4. Organizacja pomocy i integracja ze środowiskiem wychowanków opuszczających rodziny zastępczeTabela 4. Organizacja pomocy i integracja ze środowiskiem wychowanków opuszczających rodziny zastępczeTabela 4. Organizacja pomocy i integracja ze środowiskiem wychowanków opuszczających rodziny zastępczeTabela 4. Organizacja pomocy i integracja ze środowiskiem wychowanków opuszczających rodziny zastępcze

1. Pomoc w opracowywaniu programówusamodzielniania.

2. Monitorowanie funkcjonowania wychowankóww środowisku lokalnym.

3. Stworzenie dodatkowej oferty szkoleń.4. Możliwość skorzystania ze wsparcia

specjalistów.1. Możliwość ukończenia kursów zawodowych.2. Specjalistyczne wsparcie psychologa,

doradcy zawodowego, prawnika.3. Uzyskanie pomocy rzeczowej.1. Pomoc na kontynuowanie nauki.2. Pomoc na usamodzielnianie.1. Organizowanie imprez integracyjnych

dla wychowanków.2. Uczestnictwo w zajęciach z autoprezentacji,

motywacji i kompetencji społecznych.


Ważnym zadanie dla organizatorów pieczyzastępczej jest odchodzenie od prowadzeniazbiorowych domów opieki zastępczej na rzeczplacówek rodzinnych. Od dawna wskazano na-ukowo, że ta druga forma wpływa pozytywniena rozwój młodego człowieka. Działania w tymobszarze są trudne do zrealizowania z wielu po-wodów m.in. wystarczającej liczby chętnych osóbdo prowadzenia rodzinnych domów dziecka.

Jednak działania w tym kierunku winny być po-dejmowane i intensyfikowane. Stąd PowiatowyProgram Rozwoju Pieczy Zastępczej w powieciepłockim uznaje te działania za ważne i wymaga-jące określonych prac. W tab. 5 przedstawionokierunki działania i sposób realizacji w celu szcze-gółowym „Dostosowanie systemu instytucjonalnychform pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującejustawy” w przedstawionym Programie15.


1. Prowadzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej typurodzinnego.

2. Funkcjonowanie na terenie powiatuOśrodka interwencji Kryzysowej.

Tabela 5. Dostosowanie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującej ustawyTabela 5. Dostosowanie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującej ustawyTabela 5. Dostosowanie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującej ustawyTabela 5. Dostosowanie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującej ustawyTabela 5. Dostosowanie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie do obowiązującej ustawy

1. Dostosowanie instytucjonalnych form pieczy zastępczejdo obowiązującej ustawy o wspieraniu rodzinyi systemie pieczy zastępczej.

1. Pomoc w zakresie przeciwdziałania przemocy zwłaszczadla rodzin biologicznych.

2. Możliwość skorzystania z porad specjalistów.

Jak można zauważyć, w tab. 1-5 cele szcze-gółowe obejmują pięć kategorii, które są istotne,na terenie powiatu płockiego, dla wspieraniadzieci przebywających poza rodziną biologicznąoraz nowego ich otoczenia (pieczy zastępczej).W Powiatowym Planie rozpisano dla każdegocelu szczegółowego kierunki działań jak i spo-sób realizacji, aby osiągnąć – zakładany cel.

Istotnym elementem w Programie jest sposóbjego monitorowania. Założono, że monitorowa-nie będzie realizowane w oparciu o sprawozda-nie z wykonania zadań oraz oceny stopnia osią-gnięcia efektów16. Koordynatorem Programu jestPowiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku.Koordynator programu przedkłada Radzie Powiatui Zarządowi Powiatu coroczne sprawozdania zeswojej działalności. Założono, że Program macharakter otwarty i będzie podlegał modyfikacjiw zależności od występujących potrzeb i oczeki-wań społecznych.

W Programie zastrzeżono, że harmonogramdziałań i limity, liczby odpowiednich rodzin za-stępczych będą corocznie oceniane i modyfiko-wane w zależności od potrzeb i możliwościfinansowych powiatu w zakresie rozwoju pieczyzastępczej17.

W Powiatowym Programie Pieczy Zastępczejdla powiatu płockiego założono rezultaty, jakiewinien przynieść ten Program. Tymi założonymirezultatami, są18:

1. Wzmocnienie systemu wsparcia dla rodzinniewydolnych wychowawczo, zagrożonych bez-radnością opiekuńczo-wychowawczą oraz rodzindysfunkcyjnych.

2. Zwiększenie świadomości społeczności lo-kalnej odnośnie wartości rodziny (działania pro-filaktyczne i promocyjne).

3. Tworzenie wewnętrznego systemu wspie-rania rodzin w oparciu o działania profilaktycz-ne we współpracy ze środowiskiem lokalnym.

4. Organizowanie i udostępnianie rodzinomzastępczym pomocy terapeutycznej i wsparcia(psychologicznego, pedagogicznego i prawne-go).

5. Pozyskiwanie kandydatów do tworzeniai realizacji zadań rodzinnej pieczy zastępczej.

6. Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętno-ści kandydatów do pełnienia funkcji rodziny za-stępczej.

7. Wsparcie istniejących rodzin zastępczychpoprzez organizowanie specjalistycznych szko-leń mających na celu wzmocnienie ich kompe-tencji opiekuńczo-wychowawczych oraz poprzezprowadzenie grup wsparcia.

8. Zatrudnienie kandydatów celem udziela-nia pomocy rodzinom sprawującym pieczę za-stępczą.

9. Zapewnienie kompleksowej pomocy oso-bom usamodzielnianym.

Przedstawiony Powiatowy Program Pieczy Za-stępczej w powiecie płockim na lata 2012-2014,spełnia wymogi formalne i odpowiada zapisomustawy. Program ten jest próbą wyznaczenia jaknajlepszych kierunków działań w środowisku lo-kalnym w obszarze pieczy zastępczej. Wpisujeon się w politykę społeczną państwa.

W programie wskazano na konieczność pod-jęcia działań wspierających i wspomagającychrodzinną pieczę zastępczą oraz usamodzielnia-jących się wychowanków. Jednak należy zwró-cić uwagę, że Ustawa o wspieraniu rodzinyi systemie pieczy zastępczej jednoznacznie po-dzieliła kompetencje między samorząd gminyi powiatowy w zakresie pracy z rodziną biolo-


giczną – co należy do zadań gminy, a organi-zacją pieczy zastępczej – co należy do zadańpowiatu. W systemie tym nie do przecenieniajest praca z rodziną biologiczną oraz profilakty-ka i wspieranie rodziny przeżywającej trudnościw wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowaw-czych. Umieszczenie dziecka w systemie pieczyzastępczej powinien być ostatecznością po wy-korzystaniu przez gminę wszystkich możliwychform wsparcia rodziny biologicznej.

Jak można zauważyć Ustawa z dnia 9 czerw-ca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pie-czy zastępczej (Dz.U. 2011, Nr 149 poz. 887 ze

zm.) nakłada szereg obowiązków na władze sa-morządowe gminne i powiatowe. Od jakościdziałań tych władz, ich zaangażowania i wraż-liwości będzie zależała jakość życia dzieci naich terenie. Żadne, nawet najlepsze zapisy usta-wowe, jak i intencje ustawodawcy nie są w sta-nie zapewnić bezpieczeństwa i prawidłowegorozwoju dziecka, czy to w rodzinie naturalnejczy w pieczy zastępczej. Tylko człowiek, bezpo-średnio opiekujący się dzieckiem decyduje o jegolosie, wychowaniu i szczęściu. Prawne rozwią-zania mogą co najwyżej pomagać w tych dzia-łaniach.

PrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisyPrzypisy1 J. Auleytner (red.), Polityka społeczna stan i perspektywy, War-

szawa 1995.2 B. Balcerzak-Paradowska (red.), Sytuacja dzieci w Polsce w okre-

sie przemian. Studia i Materiały, IPiSS, Warszawa 1999.3 H. Domański, Hierarchie i bariery społeczne w latach dziewięć-

dziesiątych, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa 2000.4 S. Golinowska (red.), Polska bieda. Kryteria. Ocena. Przeciw-

działanie., IPiSS, Warszawa 1997.5 M. Grewiński, S. Kamiński, Obywatelska polityka społeczna, Wyd.

Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2007.6 D. Lalak, T. Pilch, Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej

i pracy socjalnej, Wyd. Akad. „Żak”, Warszawa 1999.7 E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, Pedago-

gika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowiska i komenta-rze., Wyd. „Śląsk”, Katowice 1998.

8 S. Pawlas-Czyż, Praca socjalna wobec współczesnych proble-mów społecznych, Wyd. Edukacyjne Akapit, Toruń 2007.

9 K. Piątek, K. Wódz, Socjologia i polityka społeczna a aktualneproblemy pracy socjalnej. Dylematy teorii i praktyki społecznej,Wyd. Edukacyjne Akapit, Toruń 2004.

10 W. Sroczyński, Wybrane zagadnienia pedagogiki społecznej.Funkcja środowiskowa i socjalna, Siedlce 2011

FOSTER CARE PROGRAM DEVELOPMENT IN PŁOCK COUNTY


Based on County Program of Foster Care Development in Płock country in 2012-2014, therewere presented tasks of the county which resulted from provisions of statutes. Polish legislation inAct of 2011 of supporting family and foster care system induced the necessity of elaboration of theabove mentioned Program.

LISTA RECENZENTÓWLISTA RECENZENTÓWLISTA RECENZENTÓWLISTA RECENZENTÓWLISTA RECENZENTÓWkwartalnika „Notatki Płockie” w roku 2013kwartalnika „Notatki Płockie” w roku 2013kwartalnika „Notatki Płockie” w roku 2013kwartalnika „Notatki Płockie” w roku 2013kwartalnika „Notatki Płockie” w roku 2013

prof. zw. dr hab. Andrzej Chodubski

dr Grzegorz Gołębiewski

ks. prof. dr hab. Andrzej Gretkowski

dr Andrzej Kansy

doc. dr Wiesław Koński

prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kwiatkowski

dr Andrzej Milke

dr Andrzej Jerzy Papierowski

prof. zw. dr hab. Paweł Samuś

prof. dr Tadeusz Stępień

dr hab. inż. Renata Walczak

prof. zw. dr hab. Danuta Walczak-Duraj

* * ** * ** * ** * ** * *


Romowie to bardzo zróżnicowana wewnętrz-nie grupa etniczna rozproszona w Europie, obuAmerykach oraz w części Azji. Brak własnegoterytorium na przestrzeni wieków zmuszał Ro-mów do wędrownego trybu życia. Dane o ichliczebności wahają się od 8 do 15 milionów.Najnowsze badania nad pochodzeniem Romówwykazały, że pochodzą z Indii.

Dzieje Romów płockich są ściśle związanez losami Romów w powojennej Polsce. Po woj-nie władze komunistyczne podjęły działania ma-jące na celu tzw. produktywizację Romów i na-kłonienie ich do osiedlania się. W 1950 r. zo-stała wydana instrukcja w sprawie rejestracji lud-ności cygańskiej, a w roku 1952 rząd podjąłuchwałę w sprawie pomocy dla ludności cygań-skiej przy przechodzeniu na osiadły tryb życia.W 1964 r. został wprowadzony zakaz podróżo-wania taborami i nasiliły się działania władz,utrudniające Romom wędrowanie. Ostro egze-kwowano wobec nich ogólnie obowiązująceprzepisy, głównie meldunkowe, sanitarne, dro-gowe, dotyczące obowiązku szkolnego orazzgromadzeń publicznych. Wiosną tego roku Mi-licja Obywatelska przeprowadziła akcję ewiden-cyjno-kontrolną taborów. Wędrujących Romów„zachęcano” do osiedlania się, grożąc sank-cjami w przypadku dalszego wędrowania. Po-ruszających się wozami Romów karano na mocyustaw o zgromadzeniach (nielegalne przebywa-nie dużej liczby osób w jednym miejscu), o zwal-czaniu chorób zakaźnych (zaniedbanie obowiąz-ku szczepień ochronnych), o ochronie przeciw-pożarowej (palenie ognisk w lesie, brak sprzętugaśniczego), o realizacji obowiązku szkolnego(nieposyłanie dzieci do szkół). Surowe egzekwo-wanie tych przepisów, nakładanie na niepokor-

KS. JANUSZ WIŚNIEWSKI

PIĘĆDZIESIĄT LAT RAZEMROMOWIE W PŁOCKU


Romowie to bardzo zróżnicowana wewnętrznie i zamknięta grupa etniczna rozproszonaw Europie, obu Amerykach oraz części Azji. Społeczność romska, jej problematyka była margina-lizowana i miała charakter lokalny. Dopiero Unia Europejska, w swoich dyrektywach i progra-mach socjalnych jest szczególnie zainteresowana promowaniem multikulturalizmu i wieloetnicz-ności w myśl hasła "Jedna wspólna, różnorodna Europa". Działania na rzecz ochrony romskiegodziedzictwa kulturowego oraz pomoc społeczności romskiej w sferze edukacji, dostępu do służbyzdrowia, infrastruktury sanitarno-mieszkaniowej, pracy, usług i dóbr kultury powinny w dłuższejperspektywie przynieść wymierne rezultaty. Poszczególne państwa członkowskie korzystając ześrodków unijnych realizują różne programy skierowane do społeczności romskiej. W Płocku Miej-ski Ośrodek Pomocy Społecznej od 2004 r. realizuje wiele projektów socjalnych i edukacyjnych,w których uczestniczy ok. 60 rodzin romskich mieszkających w Płocku.

Słowa kluczowe: Słowa kluczowe: Słowa kluczowe: Słowa kluczowe: Słowa kluczowe: Romowie w Płocku (1964-2014), programy unijne, MOPS.

nych Romów kar grzywny i aresztu, wprowadze-nie przyspieszonego trybu orzekania sądowegosprawiły, że stopniowo – do połowy lat 70. cał-kowicie ustał ruch taborów.

Wszystkie te ograniczenia obowiązywały tak-że Romów osiedlanych w Płocku. Miejsce osie-dlenia wybrali sami, kierując się przekonaniem,że w mieście zaplanowanym jako centrum pol-skiej chemii łatwo znajdą zajęcie i zarobek.

18 kwietnia 1964 roku przyjechali do Płockakolorowym taborem, ulokowali się przy ulicyNorbertańskiej i zostali tam do listopada. Utrzy-mywali się z muzykowania i wróżenia. Na zimęUrząd Miejski przydzielił im mieszkania na uli-cach: Misjonarskiej, Kwiatka, Kościuszki, Kole-gialnej, Grodzkiej, Piekarskiej i na Cholerce.Były to kwatery bardzo skromne, często bez ka-nalizacji, z ogrzewaniem piecowym, które wy-magało dużej ilości węgla. Zagospodarowaniew ciasnych lokalach nie było dla Romów łatwe,poza koniecznością przystosowania się do osia-dłego życia były jeszcze kłopoty wynikającez sąsiedztwa, bo nie wszyscy płocczanie akcep-towali romskich sąsiadów. Ówczesne obawy do-tyczyły głównie kradzieży, chociaż nie odnoto-wano ani jednego zgłoszenia tzw. kradzieżysąsiedzkiej. Druga obawa wynikała z przeko-nania, że środowisko romskie jest nosicielemchorób i nie było to pozbawione podstaw, po-nieważ wędrujących Cyganów dziesiątkowałaprzez długie lata gruźlica1.

Pierwszy okres osiadłego życia Romów w Płoc-ku nacechowany był wzajemną animozją pol-sko-romską, do której przyczyniły się przedewszystkim kobiety romskie, nachalnie wdziera-jące się do mieszkań z ofertą wróżenia, a wła-ściwie dla kradzieży. Zaufania do nich nigdy


już środowisko miejskie nie odzyskało, nawetpo 50 latach płocczanie nie wpuszczają do do-mów Cyganek, chociaż nie odmawiają wspar-cia. Ciekawe, że początkowa niechęć, nawetprzejawy nienawiści grupowej, zamieniły się wposzczególnych sąsiedzkich przypadkach w za-żyłość i wzajemną pomoc. Rodzinę M. mieszka-jącą na ulicy Piekarskiej wspierali finansowo iżywnościowo prawie wszyscy polscy sąsiedzi, uj-mowani uprzejmością ojca rodziny i jego wybit-nymi zdolnościami muzycznymi oraz urodą mat-ki, zresztą ciężko chorej na gruźlicę. Żadne zdzieci Państwa M. nie było nigdy głodne lubobdarte, ale też żadne z nich nie ukończyło na-wet szkoły podstawowej. Rodziców nie możnabyło przekonać do sensowności wykształcenia.Nie wszystkie romskie rodziny, które zdecydo-wały się osiedlić w Płocku po roku 1964 wytrzy-mały ustabilizowany tryb życia. Większa ich częśćruszyła w świat, niektórzy wyemigrowali do Nie-miec, część do USA.

Nie powiodły się próby zatrudnienia Romóww Fabryce Maszyn Żniwnych, gdzie propono-wano im pracę kowali. Nawet jeśli dawali sobieradę zawodowo, nie wytrzymywali w pracy ośmiugodzin, nie chcieli pracować na zmiany ani wgodzinach nadliczbowych, pili w pracy2.

Udało się natomiast pozyskać środowiskoromskie do współpracy artystycznej. Młodzieżo-wy Dom Kultury „przygarnął” w roku 1965 mu-zykalną młodzież romską, oddał ją pod opiekęinstruktorów i to okazało się pomysłem znako-mitym. Młodzi Romowie chcieli ćwiczyć, szybkosię uczyli śpiewu, tańca i gry na gitarze. Uwiel-biali występy i uznanie publiczności płockiej,chętnie uczestniczyli w życiu społeczności MDK,zyskiwali przyjaciół, ufali opiekunom.

Zespół działał krótko, ponieważ częste zmia-ny składu uniemożliwiały systematyczną pracę.O likwidacji zespołu zdecydowali w gruncie rze-

czy romscy rodzice, którzy bali się jawnie zbytzażyłych związków dzieci romskich z polskimi,poza tym często znikali na długi czas, albo prze-padali bez wieści. W grupie romskiej młodzieżyprzeważali Romowie Lovari - o ciekawych oby-czajach i pięknym folklorze muzycznym. Jesz-cze wtedy, za namową instruktorów, śpiewali wswoim języku stare pieśni cygańskie. Współcze-sne zespoły cygańskie czynią to dzisiaj bardzorzadko. Przy okazji zajęć artystycznych Romo-wie otwierali się niekiedy w opowieściach o swo-ich zwyczajach. Starsi wychowankowie MDK pa-miętają na pewno opowiadania o gotowaniu,myciu garnków nad rzeką (cygańską patelnięmyje się po każdym użyciu cztery razy, za każ-dym razem inaczej), być może przechowali teżw pamięci cygańskie baśnie i anegdoty, międzyinnymi tę, że „życie jest za krótkie, żeby praco-wać”. O możliwości wzajemnego zrozumieniasię, przy dobrej woli, świadczą dwa momenty zdziejów polsko - romskiej współpracy artystycz-nej w MDK. Polskie i romskie dzieci śpiewałypiosenki po polsku i w dialekcie lowari.

Pięćdziesiąt lat od momentu osiedlenia płoc-kich Romów konieczne jest postawienie pytań odawne i obecne relacje między środowiskamizasiedziałych płocczan i romskich przybyszów.W tym celu wylosowanym 28 osobom zapropo-nowano udział w ankiecie, zawierającej 5 py-tań: 1. Czy Romowie są widoczni w Płocku?2. Czy ma Pani/Pan kontakty ze środowiskiemromskim, jakie? 3. Jaka jest Pani/Pana ocenaśrodowiska płockich Romów? 4. Czy rozważałaPani/Pan koncepcje rozwiązania problemówromskich? Czy może się Pani/Pan podzielić swo-imi refleksjami? Ankietę przeprowadzono 28 lu-tego 2014 r. i zwrócono się tylko do stałychmieszkańców Płocka z wykształceniem co naj-mniej średnim. Informacje podstawowe o respon-dentach zawiera tabela 1.

1940-19521940-19521940-19521940-19521940-1952

1951-19701951-19701951-19701951-19701951-1970

1971-19901971-19901971-19901971-19901971-1990

Po roku 1990Po roku 1990Po roku 1990Po roku 1990Po roku 1990


Wyższe – 8Wyższe – 8Wyższe – 8Wyższe – 8Wyższe – 8Średnie – 0Średnie – 0Średnie – 0Średnie – 0Średnie – 0





Grupa wiekowa,Grupa wiekowa,Grupa wiekowa,Grupa wiekowa,Grupa wiekowa,rocznik urodzeniarocznik urodzeniarocznik urodzeniarocznik urodzeniarocznik urodzenia

LiczbaLiczbaLiczbaLiczbaLiczbarespondentówrespondentówrespondentówrespondentówrespondentów

WykształcenieWykształcenieWykształcenieWykształcenieWykształcenie Lata stałego pobytuLata stałego pobytuLata stałego pobytuLata stałego pobytuLata stałego pobytuw Płocku /przeciętnie/w Płocku /przeciętnie/w Płocku /przeciętnie/w Płocku /przeciętnie/w Płocku /przeciętnie/

IIIII

IIIIIIIIII

IIIIIIIIIIIIIII

IVIVIVIVIV

88888

88888

1010101010

22222

2828282828

6868686868

5252525252

3232323232

2222222222

4343434343

Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1.Tabela 1. Uczestnicy wywiadu według wieku i wykształcenia


Na pytanie pierwsze: Czy Romowie są wi-doczni w Płocku? 26 odpowiadających potwier-dziło, że są widoczni, ale mówiło przede wszyst-kim o ubóstwie tego środowiska rzucającym sięw oczy na ulicach, w sklepach, w miejscach za-mieszkania. Uwagi te nacechowane były przedewszystkim troską i współczuciem. W grupie IV -najmłodszych respondentów - jedna z osób po-dała, że „Romowie są częścią marginesu spo-łecznego, którego nie da się uratować”.

Na pytanie o kontakty ze środowiskiem rom-skim starsi respondenci (8 osób) wypowiadalisię dość obszernie. Ośmioro respondentów po-dało, że ma z Romami kontakty zawodowe, pra-cują w tych samych zakładach pracy, uczą rom-skie dzieci albo pracują z nimi jako lekarze -rehabilitanci lub działacze społeczni. Opinie natemat współpracy są zróżnicowane, największetrudności zgłaszają nauczyciele, narzekający żeuczniowie pochodzenia romskiego są trudniwychowawczo. Jedna osoba (ponad 50 lat miesz-kająca w Płocku) zachowuje przyjazne osobistekontakty z dwiema rodzinami romskimi. Przy-jaźń zrodziła się w niezwykłych okolicznościach,gdy w bardzo trudnej sytuacji rodzinnej (śmierćmęża respondentki) Romowie zaproponowali, żezaopiekują się na kilka dni dziećmi. Rzeczywi-ście, bardzo troskliwie zajęli się córką i synemrespondentki, dbali o dzieci nadzwyczajnie, sta-rali się ze wszystkich sił złagodzić ból dzieci postracie ojca. Respondentka powiedziała: „Niepotrafiłabym sama tak mądrze wytłumaczyćmoim dzieciom sensu śmierci, jak uczynili to moicygańscy przyjaciele, nigdy im nie zapomnę tegoserdecznego wsparcia, tej dyskretnej opieki nademną i moimi sprawami. W nieszczęściu są soli-darni i bardzo uczuciowi”. Inny respondent

(z grupy najmłodszych) przyjaźni się z kolegąromskim, połączyła ich pasja muzyczna, razemgrają w zespole rockowym. Respondent napi-sał: „Gramy w całej Europie od lat, z wielomaludźmi pracowałem, ale przyjaciela mam tylkojednego, Romowie są w przyjaźni niezawodni”.

Osiemnaście osób przyznało, że nie ma żad-nych osobistych kontaktów z grupą płockichRomów, a siedem osób oświadczyło, że staran-nie takich kontaktów unika; jedna osoba uwa-ża, że różnice mentalności i obyczajowościw ogóle wszelki kontakt wykluczają.

Na pytanie o ogólną ocenę środowiska płoc-kich Romów odpowiedzi były zróżnicowane: trzyosoby stwierdziły, że nie wyrobiły sobie zdania,19 osób wypowiadało się negatywnie, zwłasz-cza o niechęci Romów do pracy, o niskim po-ziomie higieny, o nieprzystosowaniu do życiamiejskiego (uciążliwość sąsiedzka), na temat nie-chęci do nauki. Niektórzy stwierdzali, że ich nie-dobrą opinię pogłębił widok żebrzących nie takdawno na ulicach Cyganów rumuńskich. Dwieosoby starszego pokolenia przyznały, że ukształ-towane w dzieciństwie przekonanie o nieuczci-wości Romów zbyt mocno w nich tkwi, aby mo-gli je zrewidować. Cztery osoby powiedziały,że w ogóle nie żywią zaufania do mniejszościnarodowych. (tabela 3) (tabela 3) (tabela 3) (tabela 3) (tabela 3)

Dyskusja z respondentami na temat koncep-cji rozwiązania problemów romskich wykazała,że osiemnaście osób nie ma orientacji w spo-łecznych i prawnych staraniach o zmiany w życiuRomów. Aż 18 osób z 28 nie wierzy w powo-dzenie wysiłków instytucjonalnych w tej dziedzi-nie. Respondenci podkreślają, że dopóki samiRomowie nie zmienią swoich obyczajów i niepodejmą wysiłku kształcenia się, postęp będzie

Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2.Tabela 2. Kontakty ze środowiskiem Romów

88888

88888

1010101010

22222

2828282828

GrupaGrupaGrupaGrupaGrupa OdpowiedziOdpowiedziOdpowiedziOdpowiedziOdpowiedziLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegopobytupobytupobytupobytupobytu

w Płockuw Płockuw Płockuw Płockuw Płocku/przeciętnie//przeciętnie//przeciętnie//przeciętnie//przeciętnie/

IIIII

IIIIIIIIII

IIIIIIIIIIIIIII

IVIVIVIVIV

6868686868

5252525252

3232323232

2222222222

4343434343



Są widoczniSą widoczniSą widoczniSą widoczniSą widoczni Mam bliskiMam bliskiMam bliskiMam bliskiMam bliskikontaktkontaktkontaktkontaktkontakt

towarzyskitowarzyskitowarzyskitowarzyskitowarzyski

Nie mamNie mamNie mamNie mamNie mamżadnychżadnychżadnychżadnychżadnych

kontaktówkontaktówkontaktówkontaktówkontaktów

88888

88888

88888

22222

2626262626

11111

---------------

---------------

11111

22222

55555

55555

77777

11111

1818181818

KontaktyKontaktyKontaktyKontaktyKontaktyzawodowezawodowezawodowezawodowezawodowe

22222

33333

33333

---------------

88888


niemożliwy. W wypowiedziach kilku osób poja-wił się argument długiej tradycji osobnego życiaRomów i niechęci ich samych do ludzi spośródwłasnego kręgu. Brak wiary respondentów w roz-wiązanie spraw Romów rzadko (2 osoby) jestnacechowany osobistą niechęcią, przeważa ra-czej troska i poczucie bezradności. Jeden z re-spondentów powiedział: „Romowie to jedna ztych spraw, z którą kłopoty ma cała Europa.Mści się na naszych wzajemnych stosunkach brakwiedzy o Romach, dopiero od niedawna upo-wszechniły się rzetelne opracowania, które po-magają cokolwiek zrozumieć. Myślę, że książkiJerzego Ficowskiego są znakomite, a kto czyty-wał wiersze Papuszy, jest w stanie pojąć cygańskąduszę”.

O rozległych planach i programach socjal-nych przygotowanych przez płocki MOPS wie 8osób, ale odnosi się do nich sceptycznie. Czwo-ro respondentów jest przekonanych, że jednakda się, powoli, ale systematycznie wdrożyć pro-gramy socjalne do praktyki i zmienić w najbliż-szych latach sytuację płockich Romów. W wypo-wiedzi jednego z respondentów znalazła sięważna uwaga: „W końcu trzeba się pozbyć klau-strofobii narodowej, przyzwyczaić do innościCyganów, Żydów, wyznawców prawosławia,unitów, mahometan itd. Stany Zjednoczone niesą dla mnie wzorem państwa ani wzorem kultu-ry, ale życie nauczyło Amerykanów, że tylkoakceptacja inności pozwala żyć razem i razemtworzyć. Zacznijmy więc od siebie”. (tabela 4)(tabela 4)(tabela 4)(tabela 4)(tabela 4)

Tabela 4.Tabela 4.Tabela 4.Tabela 4.Tabela 4. Koncepcja rozwiązania problemów środowiska Romów

88888

88888

1010101010

22222

2828282828

GrupaGrupaGrupaGrupaGrupaKoncepcja rozwiązania problemów RomówKoncepcja rozwiązania problemów RomówKoncepcja rozwiązania problemów RomówKoncepcja rozwiązania problemów RomówKoncepcja rozwiązania problemów Romów

Lata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegopobytupobytupobytupobytupobytu


IIIII

IIIIIIIIII

IIIIIIIIIIIIIII

IVIVIVIVIV

6868686868

5252525252

3232323232

2222222222

4343434343



Możliwa -Możliwa -Możliwa -Możliwa -Możliwa -realnarealnarealnarealnarealna

NiemożliwaNiemożliwaNiemożliwaNiemożliwaNiemożliwa Nie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdania

22222

---------------

22222

---------------

44444

---------------

88888

88888

22222

1818181818

---------------

---------------

---------------

---------------

---------------

Tabela 3.Tabela 3.Tabela 3.Tabela 3.Tabela 3. Ocena środowiska Romów płockich

88888

88888

1010101010

22222

2828282828

GrupaGrupaGrupaGrupaGrupa Opinia o Romach płockichOpinia o Romach płockichOpinia o Romach płockichOpinia o Romach płockichOpinia o Romach płockichLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegopobytupobytupobytupobytupobytu


IIIII

IIIIIIIIII

IIIIIIIIIIIIIII

IVIVIVIVIV

6868686868

5252525252

3232323232

2222222222

4343434343



PozytywnaPozytywnaPozytywnaPozytywnaPozytywna NegatywnaNegatywnaNegatywnaNegatywnaNegatywna Nie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdaniaNie mam zdania

33333

11111

22222

---------------

66666

55555

66666

66666

22222

1919191919

---------------

11111

22222

---------------

33333


Ostatnie pytanie kwestionariusza dotyczyłozainteresowania respondentów folklorem cygań-skim. Okazuje się, że cieszy się wielkim zainte-resowaniem i uznaniem; 22 respondentów chęt-nie ogląda w telewizji artystów romskich, bywaw Płocku na koncertach, śledzi festiwal w Cie-chocinku, odwiedza lokale z cygańskimi zespo-łami muzycznymi. Jedna z respondentek wspo-mina: „W 1994 roku przychodziły do MDK dzieciromskie. Postanowiłam je zaangażować do te-atru dziecięcego, który przygotowywał pastorał-kę z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Dziecichętnie podjęły się uczestnictwa, szybko poro-zumiały się z całą grupą. W czasie prób zapro-ponowały, żeby rolę Dzieciątka powierzyć rom-skiej dziewczynce - ślicznej i ciemnej jak oliw-

ka. Nazwaliśmy pastorałkę: „Cygańskie skrzy-peczki grajcie Jezusowi…”. Spektakl został wy-stawiony między innymi w Teatrze Płockim i cie-szył się wielkim powodzeniem. Muzycznie opra-cowali i wykonali piękną muzykę świetni muzy-cy: Edward Karpiński, Krzysztof Misiak na gita-rze i Bogdan Rozumek na skrzypcach”3.

Respondenci starszego pokolenia skarżą się,że współczesne produkcje muzyczne zespołówromskich mało już przypominają dawne pieśnicygańskie i dawne wirtuozyjne wykonania, alerozumieją, że muzyka też nie zastyga na za-wsze w dawnym kształcie.

Przeprowadzone ankiety potwierdziły hipote-zę na temat niedostatecznej wiedzy społeczeń-stwa o Romach, ich historii, tradycji, obycza-

jach, nawet wśród ludzi wykształconych. Zmia-ny następują powoli, w znacznym stopniu dzię-ki transformacji ustrojowej po roku 1989 i powłączeniu problematyki romskiej do działań UE,ale przede wszystkim dzięki wielkiemu zaanga-żowaniu pracowników służb socjalnych.

W 2011 r. Główny Urząd Statystyczny prze-prowadził Narodowy Spis Powszechny i do na-rodowość romskiej przyznało się 17049 osób,z czego 9899 uznało ją jako jedyną. Natomiastwedług „Ethnologue” w Polsce językiem rom-skim posługuje się ponad 35 000 osób.

Po 1989 r. transformacja ustrojowa w kra-jach Europy Środkowej i Wschodniej stworzyłaszansę na modernizację społeczności romskiejw warunkach systemu demokratycznego. Polity-kę asymilacji zastąpiono polityką integracji.Wraz z procesem integracji europejskiej i ak-cesją krajów Europy Środkowo-Wschodniej doUnii Europejskiej, Romowie stali się największąmniejszością Europy. Dotychczas problematykaromska była marginalizowana i miała charak-ter lokalny. Unia Europejska jest szczególnie za-

interesowana promowaniem multikulturalizmui wieloetniczności w myśl hasła: „Jedna wspól-na, różnorodna Europa”. Działania na rzeczochrony romskiego dziedzictwa kulturowegooraz pomoc społeczności romskiej w sferze edu-kacji, dostępu do służby zdrowia, infrastrukturysanitarno-mieszkaniowej, pracy, usług i dóbr kul-tury powinny w dłuższej perspektywie przynieśćwymierne rezultaty. 29 czerwca 2000 r. UE wy-dała Dyrektywę wprowadzająca w życie zasadęrównego traktowania osób bez względu na po-chodzenie rasowe lub etniczne. Dokument za-kazuje dyskryminacji ze względu na pochodze-nie rasowe lub etniczne. Wszystkie kraje UE wcie-liły przepisy dyrektywy do swojego prawa krajo-wego. W grudniu 2007 r. Rada Europejska uznałapo raz pierwszy w historii, że Romowie znajdująsię w specyficznej sytuacji w całej Unii Europejskiej(UE). W swoich konkluzjach liderzy UE wezwalipaństwa członkowskie i Unię Europejską do sto-sowania wszystkich środków w celu poprawy dra-matycznej sytuacji Romów. W 2008 r. UE opubli-kowała raport „EU instruments and policies for

Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5.Tabela 5. Stosunek do folkloru cygańskiego

88888

88888

1010101010

22222

2828282828

GrupaGrupaGrupaGrupaGrupa Lata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegoLata stałegopobytupobytupobytupobytupobytu


IIIII

IIIIIIIIII

IIIIIIIIIIIIIII

IVIVIVIVIV

6868686868

5252525252

3232323232

2222222222

4343434343



Lubię,Lubię,Lubię,Lubię,Lubię,słucham,słucham,słucham,słucham,słucham,oglądamoglądamoglądamoglądamoglądam

Nie interesujeNie interesujeNie interesujeNie interesujeNie interesujemniemniemniemniemnie

Nie mamNie mamNie mamNie mamNie mamzdaniazdaniazdaniazdaniazdania

88888

77777

66666

11111

2222222222

---------------

11111

22222

11111

44444

---------------

---------------

22222

---------------

22222


Roma inclusion 2008”. Według raportu społecz-ność romska rozrzucona po Europie jest dotkniętadużą stopą bezrobocia i biedą w większym stop-niu niż inne grupy społeczne, średnia długośćżycia jest krótsza o 10-15 lat. Problemem jesttakże m.in. niski odsetek romskich dzieci uczęsz-czających do szkół. Szczegółowe dane nie sądostępne, ponieważ w wielu krajach prawo za-brania prowadzenia badań statystycznych podkątem przynależności do danej grupy etnicznej.

W 2010 r. Komisja Europejska opublikowałakomunikat Komisji do Rady Parlamentu Euro-pejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomicz-no-Społecznego i Komitetu Regionów w spra-wie: „Integracja społeczna i gospodarcza Ro-mów w Europie”. Czytamy w tym dokumencie,że „Integracja Romów jest też zgodna z priory-tetem „wzrost sprzyjający włączeniu społeczne-mu" strategii UE 2020, a w szczególności z jejprojektem przewodnim pt. „Europejski programwalki z ubóstwem”. Pełna integracja Romówmoże przynieść istotne korzyści gospodarcze dlanaszych społeczeństw, szczególnie w krajach ozmniejszającej się liczbie ludności, które nie mogąsobie pozwolić na wykluczenie dużej części po-tencjalnych zasobów pracowników”. Komisja za-chęca państwa członkowskie do podjęcia mię-dzy innymi następujących działań: skorzystaniaz funduszy strukturalnych promujących równośćszans i zwalczania segregacji, rozwijania od-powiednich narzędzi i metod oceny, jako wa-runku dla opracowania polityki w zakresie inte-gracji Romów opartej na dowodach, na pod-stawie doświadczeń zebranych między innymipodczas oceny pilotażowego projektu integracjiRomów, wykorzystanie informacji i pomocy tech-nicznej, otrzymanej przez Komisję Europejskąw zakresie skutecznego wykorzystania funduszystrukturalnych i funduszu rozwoju obszarów wiej-skich do celów rozwiązywania problemów spo-łeczno-gospodarczego wykluczenia Romów. Pro-gramy unijne od roku 2003 są realizowane wPolsce. Kultura romska potrzebuje upowszech-niania, przede wszystkim ze względu na swąbogatą tradycję muzyczną oraz rzemiosło ko-walskie4.

W całej Polsce jest zarejestrowanych 31 sto-warzyszeń skupiających i promujących kulturęRomów. Największą organizacją, liczącą wedługsprawozdań zarządu 7,5 tys. członków, jest Sto-warzyszenie Mniejszości Narodowej Cyganów wPolsce „Solidarność” z siedzibą w Kielcach. WGorzowie Wielkopolskim (Międzynarodowe Spo-tkania Zespołów Cygańskich „Romane Dyvesa”)oraz w Ciechocinku (Międzynarodowy FestiwalPiosenki i Kultury Romów) odbywają się corocz-ne międzynarodowe festiwale kultury romskiej5.W 1990 r. w Polsce - w Serocku odbył się IVŚwiatowy Kongres Romów. Od tego roku uka-

zuje się miesięcznik „Rrom p-o Drom” wydawa-ny w Białymstoku. Zajmuje się życiem i kulturąspołeczności romskiej w Polsce.

Z dokumentów MOPS w Płocku wynika, że wmieście żyje obecnie 60 rodzin romskich sku-pionych głównie wokół ulic: Grodzka, Kwiatka,Stary Rynek, Zduńska, Kazimierza Wielkiego,Misjonarska (po 1964 r. osiadło w Płocku8 rodzin romskich)6. Poziom wykształcenia więk-szości płockich Romów należy określić jako bar-dzo niski. Frekwencja uczniów romskich w szkolejest marna. Dzieci często wyjeżdżają z rodzica-mi na dłuższy czas, weekendy oraz dni świą-teczne, które wydłużane bywają ponad miarę.Dziewczynki w wieku 13-16 lat są już kandy-datkami na żonę. Po zamążpójściu młode mę-żatki najczęściej nie wracają do szkoły. Brak wy-kształcenia daje obraz społeczności romskiej jakozmarginalizowanej, wyłączonej z życia publicz-nego, żyjącej często z poczuciem krzywdy do-znawanej ze strony przedstawicieli instytucji pu-blicznych, których działań i uwarunkowań Ro-mowie nie rozumieją. Sytuacja Romów w dobieprzemian ustrojowych i gospodarczych uświa-domiła liderom i działaczom romskim, że edu-kacja jest warunkiem koniecznym pełnospraw-nego uczestnictwa w nowoczesnym świecie.

W 2000 r. Polska ratyfikowała Konwencję Ra-mową Rady Europy o Ochronie Mniejszości Na-rodowych, a rok później Rada Ministrów przyję-ła do realizacji „Pilotażowy Program Rządowyna Rzecz Społeczności Romskiej na lata 2001-2003”. W 2004 r. rozpoczęto realizację „Rzą-dowego Programu na Rzecz Społeczności Rom-skiej w Polsce”.

W 2003 r. w Miejskim Ośrodku Pomocy Spo-łecznej w Płocku powstała sekcja do spraw inte-gracji mniejszości narodowych przed wejściemPolski do Unii Europejskiej. Przedstawiciele MOPSudali się do Małopolski, gdzie był realizowanyrządowy Pilotażowy „Program na rzecz społecz-ności romskiej w latach 2001-2003”7. W Płoc-ku, jak i w innych obszarach kraju, społecznośćcygańska borykała się z wieloma problemami.Najważniejszy to niski poziom wykształcenia.Bardzo duży procent dzieci romskich nie uczęsz-cza regularnie do szkoły. Inne poważne proble-my to: ubóstwo, bezrobocie, złe warunki miesz-kaniowe, zły stan zdrowia, niski poziom higie-ny. Równocześnie Romowie charakteryzują sięmałą aktywnością na rzecz zmiany własnej sy-tuacji życiowej. W 2004 r. odbyły się konsulta-cje ze środowiskiem romskim o aktywnym udzialerodzin romskich w różnego rodzaju projektach.Wcześniej zorganizowano ognisko muzyczne dladzieci romskich i pierwszy projekt w 2005 r. pt.:„Przedszkole jako możliwość zapewnienia dzie-ciom romskim właściwych warunków prawidło-wego rozwoju oraz przygotowania do rozpo-


częcia nauki” mógł być realizowany. Od wrze-śnia 2013 r. w ramach projektu edukacją przed-szkolną objęto siedmioro dzieci ze społecznościromskiej. Są to dzieci w wieku od 4 do 6 lat,które uczęszczają do trzech przedszkoli na tere-nie miasta Płocka. Dzieci romskie są rekrutowa-ne do przedszkoli, klas zerowych i klas pierw-szych na ogólnych zasadach, jakie oferuje sys-tem oświatowy w naszym mieście. Podobnie jakw przypadku ich polskich rówieśników, rodziceromscy muszą zalogować się w systemie i wy-pełnić elektronicznie „Kartę zgłoszeniową” doprzedszkoli i szkół. Pomocą służy im pracownikDziału Integracji Społecznej MOPS oraz pracow-nicy poszczególnych placówek oświatowych.Dzieci romskie mają finansowany pobyt w przed-szkolu z pełnym wyżywieniem, koszt zajęć do-datkowych (tj. rytmika, gimnastyka korekcyjna,język angielski, nauka tańca towarzyskiego).Poprzez edukację przedszkolną dzieci z rodzinromskich mają możliwość pokonania barier edu-kacyjno-adaptacyjnych i przygotowania do roz-poczęcia nauki w szkole podstawowej w syste-mie zintegrowanym, natomiast społeczność lo-kalna ma możliwość dostrzeżenia walorów tra-dycji i kultury Romów. Innym bardzo ważnymaspektem tego programu jest uświadomienierodzinom romskim, że edukacja przedszkolnajest koniecznym warunkiem pełnoprawnegouczestnictwa Romów w nowoczesnym świecie8.

Innym zadaniem realizowanym przez MOPSw ramach obszaru edukacji jest projekt: „Pod-ręczniki i przybory szkolne dla uczniów romskichprzełamaniem bariery finansowej dla ukończe-nia szkoły”. U podstaw tego projektu leży wyro-bienie u rodziców dzieci romskich zmysłu przed-siębiorczości. Na początku roku szkolnego ro-dzice i dzieci udają się do sklepu lub hurtowni zprzyborami szkolnymi, wybierają potrzebne imprzybory na cały rok szkolny w ramach odpo-wiedniej kwoty przeznaczonej na jedną rodzi-nę. Następnie wspólnie z przedstawicielemMOPS dokonują zakupu i przez cały rok szkolnygospodarują zakupionymi przyborami. Podob-nie dokonuje się zakupu niezbędnej odzieży iobuwia dla dwudziestu uczniów romskich zeszkoły podstawowej i gimnazjum z terenu mia-sta Płocka9.

W obszarze edukacji realizowany jest projektpt. „Asystent edukacji romskiej”. Projekt jest re-alizowany od 2006 r. i jest to kontynuacja wcze-śniejszego, realizowanego w latach ubiegłych.Projekt angażuje społeczność cygańską, ponie-waż przy realizacji tego zadania zaangażowa-na jest jedna osoba ze społeczności romskiej,która jest równocześnie zatrudniona w MOPS wPłocku w charakterze asystenta edukacji rom-skiej. Zadania asystenta są realizowane w trzechobszarach. Pierwszy to wszechstronna pomoc

uczniom romskim w kontaktach ze środowiskiemszkolnym. Polega ona na budowaniu wśróduczniów romskich pozytywnego obrazu szkołyi korzyści płynących z wykształcenia, wsparcieemocjonalne dla uczniów romskich, rozpozna-wanie preferencji, talentów uczniów i troskao ich właściwy rozwój; rozpoznawanie potrzebi ewentualnych problemów poszczególnychuczniów, przedstawianie uczniom praw i obo-wiązków oraz oczekiwań związanych z ich edu-kacją, kontrola frekwencji i postępów w nauce.Drugi obszar to współpraca z rodzicami uczniówromskich. Ta współpraca polega na pośredni-czeniu między szkołą a rodzicami w sytuacjachkonfliktowych, informowanie o zebraniach ro-dziców i kontrolowanie stałego w nich uczest-nictwa, rozpoznanie sytuacji rodzinnej i mate-rialnej jako ewentualnych przeszkód w naucedzieci. I ostatnie pole działania asystenta -współpraca ze szkołą. Współpraca polega naprzekazywaniu wiedzy na temat kultury Romówi jej specyfiki, informowanie nauczycieli o pro-blemach i potrzebach romskich uczniów, po-moc w wyjaśnianiu sytuacji trudnych i konflikto-wych. Asystent szkolny ma 2013/2014 rokuszkolnym pod swoją opieką 15 uczniów w szko-łach podstawowych i w gimnazjum na tereniemiasta Płocka10.

W ramach programów odnoszących się doszeroko rozumianej kultury jest realizowany pro-jekt „Spotkania z kulturą romską”. Projekt mana celu promowanie postawy otwartości na innekultury, zarówno wśród społeczności polskiej jaki wśród samych Romów. Głównym celem pro-jektu jest poprawa stanu wiedzy na temat spo-łeczności romskiej wśród nie-romskiej większo-ści, a w konsekwencji poprawa wizerunku Ro-mów w społeczeństwie polskim oraz próba zmia-ny negatywnych stereotypów związanych z tąspołecznością. Główne elementy spotkań to: po-gadanka i krótki film na temat historii i kulturyRomów, czytanie baśni romskich, prezentacjaestradowego stroju romskiego, przedstawieniekilku utworów z repertuaru muzyki cygańskiej(śpiew i akordeon), nauka piosenki pt. „Ore,Ore...”, słuchanie muzyki cygańskiej w wyko-naniu cygańskiego zespołu „ROMEN” z Płocka(CD i DVD), zajęcia plastyczne pt. „Flaga rom-ska” – technika dowolna. Mieszkańcy Środowi-skowego Domu wykazywali duże zainteresowa-nie romską kulturą, chętnie uczestniczyli w roz-mowach z przedstawicielami ze strony romskiej.Muzyka romska i wspólna zabawa są zawszemiłymi elementami każdego spotkania. W 2013 r.zorganizowano 5 spotkań w ŚrodowiskowymDomu Samopomocy, prowadzonym przez MOPSw Płocku11.

Projekty realizowane przez MOPS w Płockusą bardzo pozytywnie oceniane przez przedsta-


wicieli władz centralnych. Kontrola zarządzonaprzez Wojewodę Mazowieckiego, która odbyłasię w 2012 r., bardzo wysoko oceniła przebiegrealizacji projektów. Nie wydała żadnych zale-ceń, a tylko wskazywała na pozytywne aspektyprogramów edukacyjnych. Osoba prowadzącawszystkie projekty – pani Joanna Szmul otrzy-mała prestiżową Nagrodę Ministra Polityki Spo-łecznej i Pracy za swoją działalność na rzeczspołeczności romskiej.

W Płocku działa od ponad 30 lat zespół mu-zyczny Romen. Jest to dzieło Zbigniewa Kowal-skiego, znanego raczej jako Parno Ray. Zespółw roku 2012, reprezentując Polskę, wystąpiłz 45-minutowym koncertem podczas Cygańskie-go Festiwalu w Sztokholmie. Sam lider zespołuRomen to przykład integracji romskiej mniejszo-ści. Parno Ray urodził się w Polsce, w GorzowieŚląskim. W latach sześćdziesiątych przyjechał doPłocka, gdzie ukończył szkołę muzyczną, zało-żył rodzinę. Założony przez niego w 1980 r.zespół (wówczas aż 36-osobowy!) od ponad 30lat krzewi kulturę romską, występując na mniej-szych i większych imprezach miejskich i repre-zentując nasze miasto (a także sławiąc je, bow piosenkach zespołu nietrudno odnaleźć płoc-kie akcenty) na różnych cygańskich festiwalachna całym świecie12.

Od ponad pięciuset lat Polacy i Romowie żyjąi mieszkają obok siebie. Corocznie 8 kwietniana pamiątkę I Światowego Kongresu Romóww Orpington jest obchodzony MiędzynarodowyDzień Romów. Odbywają się koncerty i spotka-nia, które mają służyć otwarciu granic między-ludzkich i międzysąsiedzkich. W lipcowy week-end płocki rynek opanowuje muzyka i tańcew wykonaniu cygańskich zespołów z kraju iz zagranicy.

Brak wiedzy o tradycjach i kulturze mniejszo-ści etnicznych rodzą lęk i brak zaufania, co pro-wadzi w konsekwencji do nietolerancji i niechę-ci, dlatego działalność MOPS w Płocku skiero-wana na realizację programów socjalnych dlaspołeczności romskiej jest dobrym przykłademtroski o „Młodszego i mniejszego Brata”, którymieszka na tej samej ulicy, w tym samym bu-dynku, często pod podobnym numerem. Wszyst-kie programy realizowane przez miejską insty-tucję wpisują się w działania w ramach politykispołecznej, w obszar wyrównywania szans. Jed-nak bez świadomego udziału mieszkańców Płoc-ka i ich bezpośredniego zaangażowania, zro-zumienia Romów, ich odmienności, a jednocze-śnie ich polskiej tożsamości, nie zbliżą obu na-rodowości żyjących od wieków na Mazowiec-kiej Ziemi.

1. kb, Romowie są w Płocku już 50 lat. Rocznica przyjazdu 18 kwiet-nia, „Gazeta Wyborcza - Płock” 2014 z 24 lutego, s. 23.

2. Ralacja Czesława Ambroziaka z dnia 22 lutego 2012 r., archi-wum Liceum Ogólnokształcącego im. Marszałka Stanisława Ma-łachowskiego w Płocku.

3. Relacja Romy Ludwiczak-Mierzejewskej z 27 lutego 2014 r. Zob.także R. Ludwiczak-Mierzejewska, Nastolatek w poszukiwaniutajemnicy teatru, Płock 1999, s. 30.

4. W 1979 r. w Muzeum Okręgowym w Tarnowie powstał osobnydział gromadzący zbiory, dokumentację naukową oraz ikono-grafię dotyczącą kultury i historii Romów. http://www.mu-zeum.tarnow.pl/

5. M. Chmielewski [w:] G. Gudaszewski, M. Chmielewskim, Wy-znania Religijne i Stowarzyszenia narodowościowe i etnicznew Polsce 2006-2008, Warszawa GUS 2010, s. 150.

6. W. Kowalski, Romowie w Płocku, „Notatki Płockie” 2003, nr 2,s. 49-53

7. Relacja Joanny Szmul, pracownika Miejskiego Ośrodka PomocySpołecznej, z 1 marca 2014 r.

8. Tamże.9. Relacja Anny Zielińskej – asystenta edukacji romskiej, pracowni-

ka MOPS, z 2 marca 2014 r.10. Tamże,11. Relacja Joann Szmul, pracownika Miejskiego Ośrodka Pomocy

Społecznej, z 1 marca 2014 r.12. Relacja Anny Zielińskej - asystenta edukacji romskiej, pracowni-

ka MOPS, z 2 marca 2014 r.


FIFTY YEARS TOGETHER. ROMANI PEOPLE IN PŁOCK


Romani people are internally diversified and closed ethnical group dispersed in Europe, bothAmericas and parts of Asia. Romani society and its problematic issues were marginalized andwere of local character. It is European Community through its directives and social programs thatis particularly interested in promotion of multiculturalism and multi-ethnicity according to the term‘One common, diversified Europe.’ The actions to protect Romani cultural heritage and the help toRomani society in education, access to healthcare, sanitary-residential infrastructure, work, servi-ces and cultural property should in the long term bring some measurable results. Using the EUprograms resources, the member countries realize various programs oriented at Romani society. InPłock the City Centre of Social Help (MOPS) since 2004 has been realizing a lot of social andeducational projects which span about 60 Romani families living in Płock.


RECENZJARECENZJARECENZJARECENZJARECENZJA

BARBARA EWA GIERULA, BARBARA EWA GIERULA, BARBARA EWA GIERULA, BARBARA EWA GIERULA, BARBARA EWA GIERULA, Naprzeciw wyzwaniom. NSZZ „Solidarność” w społecznościNaprzeciw wyzwaniom. NSZZ „Solidarność” w społecznościNaprzeciw wyzwaniom. NSZZ „Solidarność” w społecznościNaprzeciw wyzwaniom. NSZZ „Solidarność” w społecznościNaprzeciw wyzwaniom. NSZZ „Solidarność” w społecznościlokalnej Gostynina, Region Płock (1980-1990)lokalnej Gostynina, Region Płock (1980-1990)lokalnej Gostynina, Region Płock (1980-1990)lokalnej Gostynina, Region Płock (1980-1990)lokalnej Gostynina, Region Płock (1980-1990), Wyd. Towarzystwo Naukowe Płockie,, Wyd. Towarzystwo Naukowe Płockie,, Wyd. Towarzystwo Naukowe Płockie,, Wyd. Towarzystwo Naukowe Płockie,, Wyd. Towarzystwo Naukowe Płockie,Płock 2013, ss. 376, fotografie.Płock 2013, ss. 376, fotografie.Płock 2013, ss. 376, fotografie.Płock 2013, ss. 376, fotografie.Płock 2013, ss. 376, fotografie.

Napisana przez Barbarę Gierulę książka po-święcona jest działalności NSZZ „Solidarność”w Gostyninie w latach 1980-1990. Opracowa-na została pod kierunkiem ks. prof. dr. hab.Michała M. Grzybowskiego i początkowo miałabyć doktoratem autorki. Praca ma charakter pio-nierski, jest to bowiem pierwsze opracowanietego typu w regionie płockim. Wydany kilka lattemu przez Jacka Pawłowicza zbiór dokumen-tów z zasobów Instytutu Pamięci Narodowej mainny charakter i dotyczy w absolutnej większościPłocka1. Podobnie jest z opracowaniem dziejów„Solidarności” w Regionie Płockim w latach1980-1981. Jest tam wprawdzie tekst B. Gierulina temat „Solidarności” gostynińskiej, jednakautorka potraktowała temat skrótowo i nie wy-szła poza 13 grudnia 1981 r.2

Barbara Gierula jest chyba jedną z niewieluosób, które mogły podjąć ten temat. W latach80. była zaangażowana w działalność „Solidar-ności” oświatowej w Gostyninie. Jej mąż - Zyg-munt - był czołowym działaczem Związku w mie-ście i członkiem Zarządy Regionu Płockiego. Bar-bara Gierula po 1989 r. była przewodniczącąMiędzyzakładowej Komisji Oświaty i Wychowa-nia „Solidarności” w Gostyninie, przewodniczącąZarządu Oddziału „S” w Gostyninie, członkiemZarządu Regionu Płockiego i radną powiatu go-stynińskiego. Z racji więc swojej aktywności związ-kowej i społecznej doskonale zna historię gosty-nińskiej „Solidarności” i jej działaczy.

Praca B. Gieruli składa się z trzech rozdziałów:I – Powstanie nowego związku, jego rola

w zakładach pracy i na terenie miastaII – Stan wojenny, jego konsekwencje i re-

perkusjeIII – Odrodzenie związku, „Solidarność”

w życiu społecznym i politycznym.Opracowanie zaopatrzone jest w indeks na-

zwisk, bardzo obszerną bibliografię oraz anek-sy – przede wszystkim fotokopie i kserokopie licz-nych dokumentów, dotyczących gostynińskiej„Solidarności”. Nie brakuje też zdjęć, publiko-wanych w większości po raz pierwszy.

Autorka oparła się o szeroką kwerendę ar-chiwalną w Instytucie Pamięci Narodowejw Warszawie, Bydgoszczy, Łodzi i Gdańsku orazArchiwum Państwowym w Płocku. Wykorzystałateż archiwa „Solidarności” Regionu Płockiegoi Oddziału gostynińskiego, liczne relacje i wspo-mnienia świadków i uczestników opisywanychwydarzeń. Zaliczyć do nich należy także własne

wspomnienia i spostrzeżenia oraz relacje męża -Zygmunta Gieruli. Poza tym wykorzystała prasęlokalną i regionalną i opracowania naukowe.Jest to więc bardzo solidna baza źródłowa, po-zwalająca na wszechstronną charakterystykędziałalności „Solidarności” w Gostyninie.

W pierwszym rozdziale omówiła sytuacjęspołeczno-polityczną w Gostyninie w latach70. XX w. i okoliczności powstania struktur NSZZ„Solidarność” w miejscowych zakładach pracy.Pierwszym przewodniczącym Związku zostałBogdan Wójcik, zastąpiony potem przez MichałaKubiaka. W początkach swojej działalności „So-lidarność” koncentrowała się na rozbudowie or-ganizacji oraz sprawach pracowniczych i socjal-nych. W nieuchronny sposób prowadziło todo konfliktów z władzami partyjnymi i państwo-wymi Gostynina. Władze jednak ugięły się podnaciskiem Związku i odwołały dyrektorów kilkunajwiększych zakładów Gostynina. Nowy dyrek-tor w „Polamie” został wyłoniony w konkursie,co wówczas było metodą bardzo nowatorską.


Działalność Związku została przerwana wpro-wadzeniem stanu wojennego 13 grudnia 1981 r.,czego dotyczy rozdział drugi. Z Gostynina po-czątkowo internowano trzech działaczy, a dokońca grudnia 1981 r. - kolejnych pięciu.Autorka sięgnęła do ich relacji, obrazowo opi-sujących okoliczności zatrzymania. Szczególniebrutalnie potraktowany został Jan Majewski.Strajk okupacyjny, podjęty w zakładach „Mera”został rozbity, nastąpiły aresztowania i interno-wanie czołowych działaczy z terenu Gostynina.Zaczęły się różnego rodzaju represje wobec dzia-łaczy „Solidarności”. 30 sierpnia 1982 r. inter-nowano następnych pięciu działaczy „S”. W li-stopadzie 1982 r. Zygmunt Gierula oraz czte-rech innych miejscowych działaczy zostało nakilka tygodni powołanych na ćwiczenia wojsko-we, co było ukrytą formą represji. Rezerwiści wy-konywali ciężkie prace fizyczne nie mające nicwspólnego ze szkoleniem wojskowym. Mimo tolokalni działacze stopniowo podejmowali ak-tywność opozycyjną, w czym duże wsparcie oka-zał im Kościół. Księża organizowali pomoc dlaaresztowanych i ich rodzin, odprawiali patrio-tyczne nabożeństwa i prowadzili pielgrzymki,m.in. do pobliskiego Głogowca, który stał sięcentrum spotkań działaczy „Solidarności” z Re-gionu Płockiego.

W rozdziale III Autorka przedstawiła sytuacjęw Gostyninie w końcu lat 80. do wyborów sa-morządowych w 1990 r. Rozmowy Okrągłegostołu i wybory czerwcowe w 1989 r. zaktywizo-wały także gostynińską „Solidarność”, która wy-szła z konspiracji i rozpoczęła jawną działal-ność. Działacze Związku włączyli się w kampa-nię wyborczą Komitetu Obywatelskiego „Solidar-ność”, rozprowadzając ulotki i materiały infor-macyjne oraz organizując spotkania z kandy-datami na posłów i senatorów, reprezentującychKomitet Obywatelski „Solidarność”. Po zwycię-stwie wyborczym w czerwcu 1989 r. Związek sięodrodził i podjął legalną działalność w zakła-dach pracy. Wkrótce zaczęto przygotowania doudziału w wyborach samorządowych. „Solidar-ność” wystawiła własnych kandydatów, którzyuzyskali większość w Radzie Miasta i Gminy. Odtego czasu to miejscowi działacze „Solidarność”przejęli odpowiedzialność za funkcjonowaniemiasta, obejmując funkcje przewodniczącegoRady (Z. Gierula) i burmistrza (M. Jasiński).

Praca B. Gieruli ma duży walor poznawczy,ponieważ - jak już wspomniano - jest to pierw-

sze opracowanie na temat gostynińskiej „Soli-darności”. I sądząc z ilości podawanych faktówi wykorzystanych źródeł pozostanie nim na długo.Książka jest oczywiście ważna przede wszystkimdla mieszkańców Gostynina: starsi przypomnąsobie wydarzenia sprzed lat, młodsi zapoznająsię z nimi, konfrontując je z opowiadaniami swo-ich rodziców i dziadków. Książka przywołuje sze-reg nazwisk lokalnych działaczy miejscowej „So-lidarności”, którym należy się uznanie i upa-miętnienie za aktywność i niezłomną postawęw tych trudnych czasach.

Uwagę zwraca bardzo oryginalna okładka,według projektu Mariusza Gieruli, na której wi-dzimy akwarelę gostynińskiej wieży ratuszowejautorstwa Pawła Tencera z dodanymi dwomadużymi orłami, z których jeden - w koronie -siedzi na ratuszu, a drugi nadlatuje z flagą „So-lidarności”. Wokół ratusza latają czarne wrony.Oczywiście okładka w dowcipny sposób nawią-zuje do WRON-u i zwycięstwa „Solidarności”.

Praca napisana jest językiem łatwym w od-biorze i czyta się ją z dużym zainteresowaniem.Wszak autorka jest emerytowaną nauczycielkąjęzyka polskiego i językiem ojczystym władaw sposób nienaganny. Wydanie książki byłomożliwe dzięki wsparciu finansowemu komisjizakładowych "Solidarności" z Płocka i Gostyni-na. Opracowania redakcyjnego podjął się se-kretarz generalny TNP doc. dr Wiesław Koński.

Trudno wskazać na jakieś konkretne niedo-statki opracowania, które oparte jest o szerokąbazę źródłową. Dla części czytelników może nimbyć nieco zbyt emocjonalny język B. Gieruliw odniesieniu do rzeczywistości komunistycznej,działań władzy i Służby Bezpieczeństwa. Autor-ka, zaangażowana osobiście w opisywane wy-darzenia często używa języka publicystyki histo-rycznej, nie kryjąc swojego stosunku do byłejjuż władzy.

Jak zwykle w tego typu pracach część boha-terów wydarzeń może się czuć niedowartościo-wana i niedoceniona, inni - zaangażowani postronie komunistycznej - pewno woleliby, żebyo nich nie wspominać, ale jest to specyfika po-dejmowania historii najnowszej, która dotyczyosób jeszcze żyjących. Niemniej warto było pod-jąć to ryzyko, bo powstała praca bardzo intere-sująca i wartościowa, która w środowisku gosty-nińskim powinna spotkać się z żywym zaintere-sowaniem.

Grzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz GołębiewskiGrzegorz Gołębiewski


1 Nieznane świadectwa. Opozycja i opór społeczny w wojewódz-twie płockim w tajnych dokumentach Służby Bezpieczeństwa,wstęp, wybór i opracowanie J. Pawłowicz, Toruń 2005.

2 17 miesięcy. Narodziny wolności 1980-1981, praca zbiorowapod red. B. Konarskiej-Pabiniak, Płock 2006.


I. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYI. DZIAŁ OGÓLNYBibliografieBibliografieBibliografieBibliografieBibliografie

1.1.1.1.1. Bibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 I - 31 IIIBibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 I - 31 IIIBibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 I - 31 IIIBibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 I - 31 IIIBibliografia Mazowsza Płockiego za okres 1 I - 31 III2012 r.2012 r.2012 r.2012 r.2012 r. / oprac. Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wie-sława Mazurska, Iwona Typiak-Kowalska. // Notatki Płockie.– 2013, nr 1/234, s. 59-71

Czasopisma regionalne i lokalneCzasopisma regionalne i lokalneCzasopisma regionalne i lokalneCzasopisma regionalne i lokalneCzasopisma regionalne i lokalne2.2.2.2.2. Aktualności Teatru PłockiegoAktualności Teatru PłockiegoAktualności Teatru PłockiegoAktualności Teatru PłockiegoAktualności Teatru Płockiego/red. kolegium. – 2013,

[R. 5], nr styczeń-luty. -Płock : Teatr Dramatyczny im. JerzegoSzaniawskiego, 2013. – Niereg.

3.3.3.3.3. Auto Kurier Płock i region: Auto Kurier Płock i region: Auto Kurier Płock i region: Auto Kurier Płock i region: Auto Kurier Płock i region: dwutygodnik informacyjno-reklamowy. – 2013, [R. 13], nr 1(393)–6(398). – Płock: [b.w.],2012. – Dwutyg.

4.4.4.4.4. Biuletyn Informacyjny Powiatu GostynińskiegoBiuletyn Informacyjny Powiatu GostynińskiegoBiuletyn Informacyjny Powiatu GostynińskiegoBiuletyn Informacyjny Powiatu GostynińskiegoBiuletyn Informacyjny Powiatu Gostynińskiego/red.nacz. Andrzej Adamski. – 2013, [R. 3], nr 13 (marzec). –Gostynin: Powiat Gostyniński, 2013. – Mies. – ISSN 2084-0896

5.5.5.5.5. Biuletyn. Kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w PłockuBiuletyn. Kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w PłockuBiuletyn. Kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w PłockuBiuletyn. Kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w PłockuBiuletyn. Kwartalnik Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku/red. nacz. Joanna Sokołowska. – 2013, [R. 23], nr 1/117–Płock : OIL, 2013. – Kwart. – ISSN 509–0051

6.6.6.6.6. Biuletyn Muzealny: Biuletyn Muzealny: Biuletyn Muzealny: Biuletyn Muzealny: Biuletyn Muzealny: kwartalnik Muzeum Mazowieckiegow Płocku/red. nacz. Leonard Sobieraj. –2013, [R.13], nr 1/29.– Płock : Muzeum Mazowieckie, 2013. – Kwart. – ISSN 1734–6935

7.7.7.7.7. Czas Wisły : bezpłatny magazyn piłkarskiej Wisły.Czas Wisły : bezpłatny magazyn piłkarskiej Wisły.Czas Wisły : bezpłatny magazyn piłkarskiej Wisły.Czas Wisły : bezpłatny magazyn piłkarskiej Wisły.Czas Wisły : bezpłatny magazyn piłkarskiej Wisły. – 2013,nr 1, 2. – Płock: Wisła Płock SA, 2013. – Niereg.

8.8.8.8.8. Echo Mochowa: Echo Mochowa: Echo Mochowa: Echo Mochowa: Echo Mochowa: Biuletyn Informacyjny Samorządu Gmin-nego/red. zespół. – 2013, nr 58 (marzec). – Mochowo: UrządGminy, 2013. – Niereg.

8a. Edukacja Otwarta /Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica:8a. Edukacja Otwarta /Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica:8a. Edukacja Otwarta /Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica:8a. Edukacja Otwarta /Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica:8a. Edukacja Otwarta /Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica:[red. nacz. Anna Frąckowiak]. – 2012, [R.11], nr 2. – Plock:SWPW, 2012. – Półrocz. – ISSN 1642–5227

9.9.9.9.9. Extra PłockExtra PłockExtra PłockExtra PłockExtra Płock/red. nacz. Marek Tucholski. – 2013, [R.1], nr1–2. –Płock: Płockie Media Marek Tucholski, 2013. – Niereg.

10.10.10.10.10. FanFary:FanFary:FanFary:FanFary:FanFary: Czasopismo Parafii św. Bartłomieja w Płocku/Red. zespół, opiekun ks. Wojciech Kruszewski. – 2013,[R. 9], nr 1(42). – Płock: Parafia św. Bartłomieja, 2013. –Niereg.

11.11.11.11.11. Fundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla Mazowsza/red. Ilona Nasiadka,Marianna Jeż, Michał Nędziak. – 2013 [R. 4], nr 1. – War-szawa: Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unij-nych, 2013. – Kwart. – ISSN 2082–3517

12.12.12.12.12. Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza: Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza: Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza: Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza: Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza: Regio-nalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego2007-2013/red. Ilona Nasiadka, Magdalena Kubacz,Michał Nędziak. – 2013 [R. 4], nr 1. – Warszawa: Mazo-wiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych, 2013.– Kwart. – ISSN 2082–3436

13.13.13.13.13. Galeria Reklamy: Galeria Reklamy: Galeria Reklamy: Galeria Reklamy: Galeria Reklamy: bezpłatny dwutygodnik informacyjno-reklamowy/[red. nacz. K. Falkowska. –2013, [R. 2], nr 16-26. – Płock : Expert–cars, Brwilno, 2013. – Dwutyg. – ISSN2299–2731

14.14.14.14.14. Gazeta Łącka: Gazeta Łącka: Gazeta Łącka: Gazeta Łącka: Gazeta Łącka: Informator Urzędu i Rady Gminy w Łącku/ red. zespół, przewod. Alicja Zbyszewska. – 2013, [R. 19],nr 1(58) marzec. – Łąck: UG, 2013. – Niereg. – ISSN 2299–0372

15.15.15.15.15. Gazeta Szkoły Wyższej im. Pawła WłodkowicaGazeta Szkoły Wyższej im. Pawła WłodkowicaGazeta Szkoły Wyższej im. Pawła WłodkowicaGazeta Szkoły Wyższej im. Pawła WłodkowicaGazeta Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica/red.nacz. Kamila Bielińska. – 2013, [R. 20], nr 37. – Płock: SWPW,2013. – Pólrocz. – ISSN 1425–2740

16.16.16.16.16. Gazeta WyborczaGazeta WyborczaGazeta WyborczaGazeta WyborczaGazeta Wyborcza/red. nacz. Adam Michnik. – 2013,nr 1–76. – Warszawa: Agora SA, 2013. – Dz. – ISSN 0860–908X

Zawiera dod. „Gazeta Wyborcza Płock”; red. nacz. ArkadiuszAdamkowski.

BIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOBIBLIOGRAFIA MAZOWSZA PŁOCKIEGOza okres 1 I - 31 III 2013 r.za okres 1 I - 31 III 2013 r.za okres 1 I - 31 III 2013 r.za okres 1 I - 31 III 2013 r.za okres 1 I - 31 III 2013 r.

17.17.17.17.17. Głos PSML–W. Głos PSML–W. Głos PSML–W. Głos PSML–W. Głos PSML–W. – 2013, [R.9], nr 12 (marzec). – Płock:Płocka Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa,2013. – Niereg.

18.18.18.18.18. Głos Słupna: Głos Słupna: Głos Słupna: Głos Słupna: Głos Słupna: Gminny Biuletyn Informacyjny/red. EmiliaAdamkowska. – 2013, nr 30 marzec. – Słupno: UG, 2013. –Niereg.

19.19.19.19.19. Głos Trzepowa. Głos Trzepowa. Głos Trzepowa. Głos Trzepowa. Głos Trzepowa. – 2013, [R. 2], nr 3-5. – Płock: Parafiaśw. Aleksego, 2013. – Mies.

20.20.20.20.20. Gość Niedzielny: Gość Niedzielny: Gość Niedzielny: Gość Niedzielny: Gość Niedzielny: tygodnik katolicki/red. nacz. ks. MarekGancarczyk. – 2013, R. 90, nr 1–13. – Katowice: Wydawnic-two Kurii Metropolitalnej w Katowicach, 2013. – Tyg. – ISSN0137–7604

Zawiera dod. „Gość Płocki”.21.21.21.21.21. Humanizacja PracyHumanizacja PracyHumanizacja PracyHumanizacja PracyHumanizacja Pracy / Fundacja Humanizacja Pracy, Szkoła

Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku; [red. nacz. DanutaWalczak–Duraj]. – 2013, nr 1(271). – [S.l.]: FHP; Płock: SWPW,2013. – Kwart. – ISSN 1643–7446

22.22.22.22.22. In Puls: In Puls: In Puls: In Puls: In Puls: miesięcznik. Magazyn Lokalny/red. nacz. MarcinAlan Jelec. – 2013, [R. 1], nr 02. – Płock: InPuls W.A.R.,2013. – Mies.

23.23.23.23.23. Kontakt: Kontakt: Kontakt: Kontakt: Kontakt: Biuletyn Informacyjny Burmistrza i Rady Miejskiejw Drobinie/red. nacz. Sławomir Wiśniewski. – 2013, nr 85(marzec). – Drobin: UMiG, 2013. – Kwart. – ISSN 1730-8208

24.24.24.24.24. Kronika Mazowiecka:Kronika Mazowiecka:Kronika Mazowiecka:Kronika Mazowiecka:Kronika Mazowiecka: Pismo Samorządu WojewództwaMazowieckiego/red. nacz. Elwira Kasprzak. – 2013, [R. 11],nr 1(119)-3(121). – Warszawa: Urząd Marszałkowski Woje-wództwa Mazowieckiego, 2013. – Mies. – ISSN 1730-749X

25.25.25.25.25. Kurier SierpeckiKurier SierpeckiKurier SierpeckiKurier SierpeckiKurier Sierpecki/red. nacz. Anna Matuszewska. – 2013,[R.5], nr 1-13. – Sierpc: Mazowiecka Agencja Prasowa, Klau-diusz Kwieciński 2013. – Tyg. – ISSN 2080-1556

26.26.26.26.26. Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: Lokalna Gazeta Kutna i Regionu: plus Łęczyca, Gostynin/red. nacz. Patryk Ślęzak. – 2013, [R. 4], nr 189–201. – Kut-no: „IMEDIA”, 2013. – Tyg. – ISSN 2080-2269

27.27.27.27.27. M jak MiszewkoM jak MiszewkoM jak MiszewkoM jak MiszewkoM jak Miszewko/red. zespół. – 2013, [R. 8], nr 01(74)-03(76). – Miszewko Strzałkowskie: Parafia św. Mikołaja, 2013.– Mies.

28.28.28.28.28. M 4: M 4: M 4: M 4: M 4: gazeta Mazowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej/red.zespół. – 2013, [R. 2], nr 1 (marzec). – Płock: Skiwer Enterpri-ses, 2013. – Dwumies.

29. Mariawita: 29. Mariawita: 29. Mariawita: 29. Mariawita: 29. Mariawita: pismo Kościoła Starokatolickiego Mariawitów/red. Kolegium. – 2013, [R. 55], nr 1-3. – Płock: KościółStarokatolicki Mariawitów, 2013. – Mies. – ISSN 0209–3103

30.30.30.30.30. Mazowiecka Szwajcaria: Mazowiecka Szwajcaria: Mazowiecka Szwajcaria: Mazowiecka Szwajcaria: Mazowiecka Szwajcaria: Brudzeń Duży zaprasza: bezpłat-ne pismo społeczno-kulturalne Towarzystwa Przyjaciół GminyBrudzeń im. Pawła Włodkowica/red. nacz. Andrzej Dwoj-nych. – 2013, [R. 13], [właśc. R. 11], nr 1(29–30). – BrudzeńDuży: TPGB, 2013. – Dwumies. – ISSN 1642-9214

31.31.31.31.31. Mazowiecki Rynek Pracy: Mazowiecki Rynek Pracy: Mazowiecki Rynek Pracy: Mazowiecki Rynek Pracy: Mazowiecki Rynek Pracy: Biuletyn Wojewódzkiego Urzę-du Pracy w Warszawie/red. nacz. Wiesława Lipińska. – 2013,R. 10, nr 1(51). – Warszawa: Wojewódzki Urząd Pracy, 2013.– Dwumies. – ISSN 2082-856X

32.32.32.32.32. Meritum: Meritum: Meritum: Meritum: Meritum: Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny/red. nacz.Janina Ziętek. – 2013 [R. 8], nr 1(28). – Warszawa: Mazo-wieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli;Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów,2012. – Kwart. – ISSN 1896-2521

33.33.33.33.33. Miasto Płock i okolice: Miasto Płock i okolice: Miasto Płock i okolice: Miasto Płock i okolice: Miasto Płock i okolice: bezpłatne pismo informacyjno-promocyjne/red. nacz. Tomasz Krajewski. – 2013. [R.7],nr 36. – Płock: Wydawnictwo TOM-PRESS, 2013. – Niereg.

34.34.34.34.34. MiastO!Żyje: MiastO!Żyje: MiastO!Żyje: MiastO!Żyje: MiastO!Żyje: płocki miesięcznik kulturalny/oprac. PłockiOśrodek Kultury i Sztuki i Wydział Promocji i Informacji Urzę-du Miasta Płocka. – 2013, [R. 2], nr 1-3. – Płock: UrządMiasta, 2013. – Mies.


35.35.35.35.35. Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Miesięcznik Politechniki Warszawskiej: Pismo Społecz-ności Akademickiej PW/red. zespół pod kier. Iwony Koliń-skiej. – 2013, R. 16, nr 1(181)-3(183). – Warszawa: Poli-technika Warszawska, 2013. – Mies. – ISSN 1640-8411

36.36.36.36.36. Nasz Płock: Nasz Płock: Nasz Płock: Nasz Płock: Nasz Płock: bezpłatny magazyn mieszkańców Płocka i Ma-zowsza Płockiego/red. nacz. Jan Bolesław Nycek. – 2013,[R.10], nr 1. – Płock: Wydawnictwo MAROW – Jan BolesławNycek, 2013. – Niereg. – ISSN 1713-5484

37.37.37.37.37. Nasz Sierpc: Nasz Sierpc: Nasz Sierpc: Nasz Sierpc: Nasz Sierpc: biuletyn Rady i Burmistrza/red. kolegium.– 2013, nr 1. – Sierpc: Urząd Miasta, 2013. – 2013. – Kwart.

38.38.38.38.38. Nasza Gmina Nasze Miejsce: Nasza Gmina Nasze Miejsce: Nasza Gmina Nasze Miejsce: Nasza Gmina Nasze Miejsce: Nasza Gmina Nasze Miejsce: miesięcznik wydawany przezGminę Mała Wieś. – 2013 [R. 2], nr 1. – Mała Wieś: [GminaMała Wieś], 2013. – Mies.

39.39.39.39.39. Nasza Gmina Radzanowo: Nasza Gmina Radzanowo: Nasza Gmina Radzanowo: Nasza Gmina Radzanowo: Nasza Gmina Radzanowo: monitor samorządowy gminyRadzanowo/red. zespół. – 2013, [R. 3], nr 6 marzec. – Ra-dzanowo: Urząd Gminy, 2013. – Kwart. – ISSN 2084-0853

40.40.40.40.40. Nasza Gmina: Nasza Gmina: Nasza Gmina: Nasza Gmina: Nasza Gmina: informator Gminy Stara Biała/red. zespół.– 2013, [R. 3], nr 1(6). – Stara Biała: Urząd Gminy, 2013.– Kwart.

41.41.41.41.41. Nasza Katedra: Nasza Katedra: Nasza Katedra: Nasza Katedra: Nasza Katedra: biuletyn informacyjny Parafii pw. św. Zyg-munta przy Bazylice Katedralnej pw. Wniebowzięcia NMPw Płocku/red. ks. Dariusz Nowotka, kl. Krzysztof Stawicki,Jakub Szczepański przy współpracy ks. kan. Marka Zawadz-kiego i s. Hiacynty. – 2013, [R. 4], nr 1(52)–9(60). – Płock:Parafia św. Zygmunta, 2013. – Tyg.

41a. Notatki Płockie: 41a. Notatki Płockie: 41a. Notatki Płockie: 41a. Notatki Płockie: 41a. Notatki Płockie: kwartalnik Towarzystwa NaukowegoPłockiego/[red. nacz. Wiesław Koński]. – 2013, [R. 57], nr 1/34. – Płock: TNP, 2013. – Kwart. – ISSN 0029-389X

42.42.42.42.42. Orlen Ekspres: Orlen Ekspres: Orlen Ekspres: Orlen Ekspres: Orlen Ekspres: magazyn wewnętrzny Polskiego KoncernuNaftowego ORLEN Spółka Akcyjna/red. nacz. Renata Kraw-czyńska. – 2013, [R.14], nr 1-3. – Płock: PKN ORLEN SA,2013. – Mies. – ISSN 1641-0629

43.43.43.43.43. Powiat Płocki: Powiat Płocki: Powiat Płocki: Powiat Płocki: Powiat Płocki: Biuletyn Samorządowy/red. nacz. UrszulaTomaszewska. – 2013, nr 55: styczeń-marzec. – Płock: Radai Zarząd Powiatu w Płocku, 2013. – Kwart. ISSN 1507-6652

44.44.44.44.44. Sierpecka Fara: Sierpecka Fara: Sierpecka Fara: Sierpecka Fara: Sierpecka Fara: pismo Parafii p.w. Św. Wita, Modesta,Krescencji. Na prawach maszynopisu/red. zespół. – 2013,nr 01(195)-03(197). – Sierpc: Parafia p.w. Św. Wita, Mode-sta, Krescencji, 2013. – Mies.

45.45.45.45.45. Słowo Gozdowa: Słowo Gozdowa: Słowo Gozdowa: Słowo Gozdowa: Słowo Gozdowa: biuletyn Wójta i Rady Gminy/red. ze-spół. – 2013, nr 1(52). – Gozdowo: Urząd Gminy, 2013.–Kwart. – ISSN 1896-172X

46.46.46.46.46. Sportowiec PłockiSportowiec PłockiSportowiec PłockiSportowiec PłockiSportowiec Płocki/red. Rafał Jerzy Wereszczaka. – 2013,[R.3], nr 1(23)-3(25). – Płock: Skiwer Enterprises, 2013.– Mies. – ISSN 2082-8780

47.47.47.47.47. SpotkanieSpotkanieSpotkanieSpotkanieSpotkanie/red. zespół. – 2013, [R. 7], nr 1(74)-3(76).–Rogozino: Parafia św. Faustyny Apostołki Bożego Miłosier-dzia, 2013. – Mies.

48.48.48.48.48. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa NaukowegoSprawozdanie z działalności Towarzystwa NaukowegoSprawozdanie z działalności Towarzystwa NaukowegoSprawozdanie z działalności Towarzystwa NaukowegoSprawozdanie z działalności Towarzystwa NaukowegoPłockiego za rok 2012Płockiego za rok 2012Płockiego za rok 2012Płockiego za rok 2012Płockiego za rok 2012/red. Andrzej Kansy. – 2013. – Płock:Towarzystwo Naukowe Płockie, 2013. – Rocz. – ISSN 1233-6696

49. Studia Mazowieckie49. Studia Mazowieckie49. Studia Mazowieckie49. Studia Mazowieckie49. Studia Mazowieckie/red. nacz. Zbigniew Ptasiewicz. –R. 8/15(2013), nr 1. – Pułtusk: Akademia Humanistyczna im.Aleksandra Gieysztora, 2013. – Niereg. – ISSN 1231-2797

50.50.50.50.50. Trendy Rozwojowe MazowszaTrendy Rozwojowe MazowszaTrendy Rozwojowe MazowszaTrendy Rozwojowe MazowszaTrendy Rozwojowe Mazowsza/[Red. nacz. Zbigniew Strze-lecki]. – 2013, nr 9. – Warszawa: Mazowieckie Biuro Plano-wania Regionalnego w Warszawie, 2013. – Niereg. – ISSN2084-5669

51.51.51.51.51. Tygodnik PłockiTygodnik PłockiTygodnik PłockiTygodnik PłockiTygodnik Płocki/red. nacz. Tomasz Szatkowski. – 2013,[R. 41], nr 1-13. – Płock: Dziennikarsko-Wydawnicza Spół-dzielnia Pracy „AKAPIT”, 2013. – Tyg. – ISSN 0208-6992

52.52.52.52.52. U Świętego Marcina: U Świętego Marcina: U Świętego Marcina: U Świętego Marcina: U Świętego Marcina: pismo Parafii Św. Marcina w Słup-nie/red. nacz. Andrzej Dzięgielewski/. 2013, [R. 3], nr 1(14)-3(16). – Słupno: Parafia św. Marcina, 2013. – Mies.

53.53.53.53.53. W Duchu i Prawdzie: W Duchu i Prawdzie: W Duchu i Prawdzie: W Duchu i Prawdzie: W Duchu i Prawdzie: katolicka gazeta gostynińska/red.nacz. Janina Przygocka. – 2013, R. 20, nr 1(210)-4(213).

– Gostynin: Parafia św. Marcina, 2013. – Mies. – ISSN 1425--4727

54.54.54.54.54. Wieś Mazowiecka: Wieś Mazowiecka: Wieś Mazowiecka: Wieś Mazowiecka: Wieś Mazowiecka: Miesięcznik Mazowieckiego OśrodkaDoradztwa Rolniczego w Warszawie/red nacz. Ewa Gregor-czyk. – 2013 [R. 15], nr 1(153)-3(155). – Warszawa: Mazo-wiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, 2013. – Mies. – ISSN1507-4714

55.55.55.55.55. Wieści Gminne:Wieści Gminne:Wieści Gminne:Wieści Gminne:Wieści Gminne: pismo Urzędu Gminy Bielsk. – 2013,nr 24(1). – Bielsk: Urząd Gminy, 2013. – Niereg.

56.56.56.56.56. Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Wieści z Ziemi Sochaczewskiej: Magazyn InformacyjnyStarostwa Powiatowego w Sochaczewie/red. Marcin Podsę-dek. – R. 6(2013), nr 1(38)-2(39). – Sochaczew: StarostwoPowiatowe w Sochaczewie, 2013. – Niereg. – ISSN 1898-9756

57.57.57.57.57. Wieści znad WisłyWieści znad WisłyWieści znad WisłyWieści znad WisłyWieści znad Wisły/red. Ewa Smuk-Stratenwerth, MalwinaRzepecka. – 2013, [R. 20], nr 87 marzec. – Grzybów: Stowa-rzyszenie „Ziarno”, 2013. – Niereg. – ISSN 1643-7810

58.58.58.58.58. Zeszyty Jagiellońskie: Zeszyty Jagiellońskie: Zeszyty Jagiellońskie: Zeszyty Jagiellońskie: Zeszyty Jagiellońskie: Pismo Uczniów, Nauczycieli i Przy-jaciół LO im. Króla Władysława Jagiełły w Płocku/opiekunzespołu Wiesław Kopeć. – 2013, [R. 13], nr 81. – Płock: LOim. Wł. Jagiełły, 2013. – Niereg.

59.59.59.59.59. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodo-wej w Płocku. Nauki Ekonomicznewej w Płocku. Nauki Ekonomicznewej w Płocku. Nauki Ekonomicznewej w Płocku. Nauki Ekonomicznewej w Płocku. Nauki Ekonomiczne/[red. nacz. KrzysztofA. Kuczyński]. – T. 17(2013). – Płock: Wydawnictwo PWSZ,2013. – Niereg. – ISSN 1644-888X

Tyt. okł.: Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne60.60.60.60.60. Ziemia Wyszogrodzka: Ziemia Wyszogrodzka: Ziemia Wyszogrodzka: Ziemia Wyszogrodzka: Ziemia Wyszogrodzka: biuletyn informacyjny. red. zespół.

– 2013, R.3, nr 01/8 – Wyszogród: Urząd Gminy i MiastaWyszogród, 2013. – Niereg.

Poszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościPoszczególne okręgi i miejscowościSierpcSierpcSierpcSierpcSierpc

61.61.61.61.61. JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: Taki był rok 2012: podsumowanie minionych12 miesięcy/JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 1, s. 12-13;nr 2, s. 12-13 il.

Pamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. WspomnieniaPamiętniki. Wspomnienia62.62.62.62.62. GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: Wspomnienia z lat wojny i oku-

pacji (1939-1945) / Zdzisław Gołębiewski, Wiesława Gołę-biewska ; oprac. Grzegorz Gołębiewski.//Notatki Płockie.–2013, nr 1/234, s. 30-33. – Streszcz. w jęz. ang.

BiografieBiografieBiografieBiografieBiografie63.63.63.63.63. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Losy płockich Sybiraków: świa-

dectwo pamięci/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki. – 2013,nr 5, s. 16, il.

Zawiera rec. książki : Biogramy i wspomnienia Sybiraków Płoc-kich/Remigiusz Bielewicz, Mieczysław Sikora. – Płock, 2012.64.64.64.64.64. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: O kobietach, które zmieniły mia-

sto: książka/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki. – 2013,nr 5, s. 9, il.

Zawiera rec. książki: Płocczanki Liderki/Anna Maria Stogow-ska. – Płock, 2012.

Bógdał, WojciechBógdał, WojciechBógdał, WojciechBógdał, WojciechBógdał, Wojciech––––– BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Jagiellończyk z podniebną pasją= poz. 189

Broniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, WładysławBroniewski, Władysław––––– (lesz).:(lesz).:(lesz).:(lesz).:(lesz).: Co za radość w Twoim powrocie... = poz. 277Dobrowolski, Franciszek65.65.65.65.65. NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, Jan B.: Franciszek Dobrowolski, zapomniany bo-

hater powstania styczniowego: gąbinianin wybitnym obywa-telem miasta Poznania/Jan B. Nycek.//Nasz Płock. – 2013,nr 1, s. 4, il.

Giżyńska-Burakowska, HalinaGiżyńska-Burakowska, HalinaGiżyńska-Burakowska, HalinaGiżyńska-Burakowska, HalinaGiżyńska-Burakowska, Halina66.66.66.66.66. STANISZEWSKA, STANISZEWSKA, STANISZEWSKA, STANISZEWSKA, STANISZEWSKA, Magdalena.: Halina Giżyńska-Burakow-

ska: z żałobnej karty/Magdalena Staniszewska.//Bibliotekarz.– 2013, nr 3, s. 46-47, il.

Graczyk, AndrzejGraczyk, AndrzejGraczyk, AndrzejGraczyk, AndrzejGraczyk, Andrzej


67.67.67.67.67. GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK, Andrzej.: Z miłości do ptaków/Andrzej Gra-czyk; rozm. przepr. Iwona Dybowska.//Kronika Mazowiecka.– 2013, nr 1, s. 46-47, il.

Rzeźbiarz ludowy Andrzej Graczyk ze wsi Worowice-Wyroby,gm. Staroźreby.––––– (gsz).: (gsz).: (gsz).: (gsz).: (gsz).: Z miłości do ptaków = poz. 96

Kaszewski, AdamKaszewski, AdamKaszewski, AdamKaszewski, AdamKaszewski, Adam68.68.68.68.68. STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKASTANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKASTANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKASTANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKASTANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, Blanka.: Supermodel

z Gostynina: dziś Mediolan, jutro Paryż.../Blanka Stanuszkie-wicz-Cegłowska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 10, s. 17, il.Kejna, Jerzy

69. SZATKOWSKA, 69. SZATKOWSKA, 69. SZATKOWSKA, 69. SZATKOWSKA, 69. SZATKOWSKA, Lena.: Pożegnanie: Jerzy Kejna 1935-2013/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 13, s. 10, il.

Konarska-Pabiniak, BarbaraKonarska-Pabiniak, BarbaraKonarska-Pabiniak, BarbaraKonarska-Pabiniak, BarbaraKonarska-Pabiniak, Barbara––––– NYCEKNYCEKNYCEKNYCEKNYCEK, Jan Bolesław.: Dr Barbara Konarska-Pabiniak lau-

reatką Nagrody Marszałka Województwa Mazowieckiego =poz. 185

Masiukiewicz, StanisławMasiukiewicz, StanisławMasiukiewicz, StanisławMasiukiewicz, StanisławMasiukiewicz, Stanisław70. ŚCIBŁO70. ŚCIBŁO70. ŚCIBŁO70. ŚCIBŁO70. ŚCIBŁO, Andrzej.: Stanisław Masiukiewicz: pożegnanie

(1931-2013)/Andrzej Ścibło.//Gazeta Wyborcza – Płock.– 2013, nr 27, s. 10, il.

71.71.71.71.71. Wspomnienie: Wspomnienie: Wspomnienie: Wspomnienie: Wspomnienie: Stanisław Masiukiewicz (1931-2013).//Ty-godnik Płocki. – 2013, nr 6, s. 8, il.

Stanisław Masiukiewicz – wieloletni Dyrektor Oddziału ZUSw Płocku.

Rembieliński, RajmundRembieliński, RajmundRembieliński, RajmundRembieliński, RajmundRembieliński, Rajmund72.72.72.72.72. KONARSKA-PABINIAKKONARSKA-PABINIAKKONARSKA-PABINIAKKONARSKA-PABINIAKKONARSKA-PABINIAK, Barbara.: Rajmund Rembieliński

– wybitna postać epoki Księstwa Warszawskiego i KrólestwaPolskiego. Zasłużony dla ziemi płockiej i gostynińskiej/Barba-ra Konarska-Pabiniak.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234,s. 3-15, il. – Streszcz. w jęz. ang.

Rutska, HalinaRutska, HalinaRutska, HalinaRutska, HalinaRutska, Halina73.73.73.73.73. HORODYSKA-GIZIŃSKAHORODYSKA-GIZIŃSKAHORODYSKA-GIZIŃSKAHORODYSKA-GIZIŃSKAHORODYSKA-GIZIŃSKA, Ewa.: Halina Rutska dla „Ko-

deksu Dyplomatycznego Mazowsza”/Ewa Horodyska-Giziń-ska.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234, s. 20-29, il. – Streszcz.w jęz. ang.

Rycharski, DanielRycharski, DanielRycharski, DanielRycharski, DanielRycharski, Daniel74.74.74.74.74. Kulturysta Roku 2012: Kulturysta Roku 2012: Kulturysta Roku 2012: Kulturysta Roku 2012: Kulturysta Roku 2012: plebiscyt radiowej Trójki/oprac.

JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 2, s. 6, il.Smoleński, WładysławSmoleński, WładysławSmoleński, WładysławSmoleński, WładysławSmoleński, Władysław

––––– (l).: (l).: (l).: (l).: (l).: Spuścizna profesora Smoleńskiego w wersji cyfrowej =poz. 183

Themerson, Stefan i FranciszkaThemerson, Stefan i FranciszkaThemerson, Stefan i FranciszkaThemerson, Stefan i FranciszkaThemerson, Stefan i Franciszka75.75.75.75.75. BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, Joanna.: Skwer Themersonów?: rozmowa

o (nie)znanym/Joanna Banasiak; rozm. przepr. Rafał Kowal-ski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 21, s. 2, il.

Rozmowa z dyrektorką Książnicy Płockiej – Joanną Banasiaknt. obchodów Roku Themersona z okazji 103. rocznicy urodzinStefana Themersona.76.76.76.76.76. JARECKA, JARECKA, JARECKA, JARECKA, JARECKA, Dorota.: Kiedy ułan się przesuwa: kultura/ Dorota

Jarecka.//Gazeta Wyborcza. – 2013, nr 50, s. 12, il.Wystawa „Themersonowie i awangarda” w Muzeum Sztukiw Łodzi.77.77.77.77.77. KOSIEWSKIKOSIEWSKIKOSIEWSKIKOSIEWSKIKOSIEWSKI, Piotr.: Franciszka i Stefan/Piotr Kosiewski.//

Tygodnik Powszechny. – 2013, nr 12, s. 42-43, il.Wystawa „Themersonowie i awangarda” w Muzeum Sztukiw Łodzi.78.78.78.78.78. KUC, KUC, KUC, KUC, KUC, Monika.: Awangarda ponad podziałami/Monika

Kuc.//Rzeczpospolita. – 2013, nr 47, s. A15, il.Wystawa twórczości Franciszki i Stefana Themersonów w Mu-zeum Sztuki w Łodzi.79.79.79.79.79. ŁUPAK, ŁUPAK, ŁUPAK, ŁUPAK, ŁUPAK, Sebastian.: Awangardowi bliźniacy/Sebastian

Łupak. // Newsweek Polska. - 2013, nr 10, s. 92-94, il.Życie i twórczość Franciszki i Stefana Themersonów. Wystawa„Themersonowie i awangarda” w Muzeum Sztuki w Łodzi.80.80.80.80.80. REICHARDT, REICHARDT, REICHARDT, REICHARDT, REICHARDT, Jasia.: Z archiwum T. / Jasia Reichardt; rozm.

przepr. Martyna Sztaba. // Przekrój. - 2013, nr 9, s. 54-57, il.

Wystawa „Themersonowie i awangarda” w Muzeum Sztukiw Łodzi. Rozmowa z siostrzenicą Franciszki Themerson, JasiąReichardt, nt. twórczości i archiwum Themersonów.

Żmijewski, LechŻmijewski, LechŻmijewski, LechŻmijewski, LechŻmijewski, Lech81.81.81.81.81. RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: Wszystkiego najlepszego, panie profesorze!/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 6, s. 13, il.Lech Żmijewski – zasłużony sierpecki pedagog, trener, sporto-wiec.

II. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEII. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEII. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEII. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEII. ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNEGeologia. Hydrologia.Geologia. Hydrologia.Geologia. Hydrologia.Geologia. Hydrologia.Geologia. Hydrologia.

––––– BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, Michał.: Z prac Zarządu = poz. 150––––– FISCHBACH, FISCHBACH, FISCHBACH, FISCHBACH, FISCHBACH, Jarosław.: W kapciach na spływ = poz. 83––––– KĘSY, Robert.: KĘSY, Robert.: KĘSY, Robert.: KĘSY, Robert.: KĘSY, Robert.: Dobrze wykorzystany czas – działania prze-

ciwpowodziowe na Mazowszu = poz. 12282.82.82.82.82. LEŚNIEWSKI, LEŚNIEWSKI, LEŚNIEWSKI, LEŚNIEWSKI, LEŚNIEWSKI, Michał.: Zaakceptować powodzie/Michał

Leśniewski, Lucyna Wydra, Zbigniew Zając.//MiesięcznikPolitechniki Warszawskiej. – 2013, nr 3, s. 6-11, il.

––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Pod rękę z prof. Wilczurem = poz. 84

Geografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. TurystykaGeografia. Krajoznawstwo. Turystyka83. FISCHBACH, Jarosław.:83. FISCHBACH, Jarosław.:83. FISCHBACH, Jarosław.:83. FISCHBACH, Jarosław.:83. FISCHBACH, Jarosław.: W kapciach na spływ/Jarosław

Fischbach.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 75, s.1,6-7, il. – (Płock: trasy magiczne.)

Na podbój Skrwy. Dolina Skrwy Lewej na Pojezierzu Gostynińskim.84.84.84.84.84. LEWANDOWSKA, Anna.:LEWANDOWSKA, Anna.:LEWANDOWSKA, Anna.:LEWANDOWSKA, Anna.:LEWANDOWSKA, Anna.: Pod rękę z prof. Wilczurem/

Anna Lewandowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 69, s. 1, 7, il. – (Płock: trasy magiczne.)

Magiczny urok Sikorza. Sikórz w Brudzeńskim Parku Krajobra-zowym.85.85.85.85.85. MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.: Na deptaku przy ulicy Tumskiej: spa-

cerkiem po Mazowszu/Piotr Michalik.//Tygodnik Płocki.– 2013, nr 3, s. 19, il.

86.86.86.86.86. MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.:MICHALIK, Piotr.: Z kulturą za pan brat: spacerkiempo Mazowszu/Piotr Michalik.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 9,s. 22, il.

––––– SKIBOWSKA, Jadwiga.: SKIBOWSKA, Jadwiga.: SKIBOWSKA, Jadwiga.: SKIBOWSKA, Jadwiga.: SKIBOWSKA, Jadwiga.: Biznes w płockim = poz. 120

III. LUDNOŚĆIII. LUDNOŚĆIII. LUDNOŚĆIII. LUDNOŚĆIII. LUDNOŚĆ––––– BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Kultura olenderska = poz. 202

IV. HISTORIAIV. HISTORIAIV. HISTORIAIV. HISTORIAIV. HISTORIANauki pomocnicze historiiNauki pomocnicze historiiNauki pomocnicze historiiNauki pomocnicze historiiNauki pomocnicze historii

––––– GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, Janusz: Dynastia Piastów mazowieckich =poz. 87

ArcheologiaArcheologiaArcheologiaArcheologiaArcheologia––––– DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Archeolodzy i konserwatorzy mają pełne

ręce roboty = poz. 190––––– DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Cmentarzysko w szkole: ponad 60

szkieletów w Małachowiance, najstarsze z XIII wieku = poz. 191––––– KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Na tropie księcia = poz. 193– KUNKEL, Robert: Książęce skarby Płocka = poz. 194

Historia okręgów i miejscowościHistoria okręgów i miejscowościHistoria okręgów i miejscowościHistoria okręgów i miejscowościHistoria okręgów i miejscowościMazowszeMazowszeMazowszeMazowszeMazowsze

87.87.87.87.87. GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, Janusz: Dynastia Piastów mazowieckich:studia nad dziejami politycznymi Mazowsza, intytulacją i ge-nealogią książąt/Janusz Grabowski. – Warszawa: ArchiwumGłówne Akt Dawnych; Kraków: Wydawnictwo Avalon T. Ja-nowski, 2012. – 735 s., [22] s. tabl. kolor.: il.; 24 cm. –Bibliogr. s. [623]-665. Indeks. – Fragm. tekstów źródł. w jęz.łac. Streszcz. ang. – ISBN 978-83-935137-8-9 (ArchiwumGłówne Akt Dawnych) – ISBN 978-83-7730-066-4

––––– KOPER, Sławomir: KOPER, Sławomir: KOPER, Sławomir: KOPER, Sławomir: KOPER, Sławomir: Piastowie = poz. 89––––– LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskie

na Mazowszu: świątynie ewangelickie = poz. 267––––– LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskie na

Mazowszu: świątynie mennonickie = poz. 268


PłockPłockPłockPłockPłock88.88.88.88.88. ANTONI JULIAN NOWOWIEJSKI ANTONI JULIAN NOWOWIEJSKI ANTONI JULIAN NOWOWIEJSKI ANTONI JULIAN NOWOWIEJSKI ANTONI JULIAN NOWOWIEJSKI (bł.; 1858-1941).:

Płock: monografja historyczna napisana podczas wojnywszechświatowej, poprawiona i uzupełniona w roku 1930/A. J. Nowowiejski. – Wyd. 2. – Płock: Płocki Instytut Wydaw-niczy, [2013]. – VII, [3], 714, [3] s.: fot., mapy, portr.; 29 cm.– ISBN 978-83-63012-14-4

– GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: [Płocki garnizon Wojska Polskiegow latach 1918-1939 – recenzja] = poz. 172

––––– Jol.: Jol.: Jol.: Jol.: Jol.: Szyld można uratować = poz. 118––––– KOWALSKI, Rafał.: KOWALSKI, Rafał.: KOWALSKI, Rafał.: KOWALSKI, Rafał.: KOWALSKI, Rafał.: Twój pieniądz nie będzie próżniakiem

i dezerterem = poz. 283Płocka, diecezja (katol.)Płocka, diecezja (katol.)Płocka, diecezja (katol.)Płocka, diecezja (katol.)Płocka, diecezja (katol.)

––––– ZEMBRZUSKI,ZEMBRZUSKI,ZEMBRZUSKI,ZEMBRZUSKI,ZEMBRZUSKI, Sławomir Roman.: Z dziejów diecezji płockiej,Sarbiewa i parafii sarbiewskiej = poz. 270

SierpcSierpcSierpcSierpcSierpc––––– POTOCKA, Anna.: POTOCKA, Anna.: POTOCKA, Anna.: POTOCKA, Anna.: POTOCKA, Anna.: Piękno dawnego Mazowsza: Sierpc =

poz. 218Sikórz (gm. Brudzeń Duży)Sikórz (gm. Brudzeń Duży)Sikórz (gm. Brudzeń Duży)Sikórz (gm. Brudzeń Duży)Sikórz (gm. Brudzeń Duży)

––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Pod rękę z prof. Wilczurem = poz. 84 Opracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresówOpracowania według okresów

Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.Historia do 1795 r.––––– GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, GRABOWSKI, Janusz: Dynastia Piastów mazowieckich = poz. 8789.89.89.89.89. KOPER, Sławomir (1963- ).: KOPER, Sławomir (1963- ).: KOPER, Sławomir (1963- ).: KOPER, Sławomir (1963- ).: KOPER, Sławomir (1963- ).: Piastowie: wędrówki po Pol-

sce pierwszej dynastii/Sławomir Koper. – Warszawa: Bellona,2013. – 439, [1] s. : il. ; 21 cm. – ISBN 978-83-11-12593-3

Historia 1795-1918 r.Historia 1795-1918 r.Historia 1795-1918 r.Historia 1795-1918 r.Historia 1795-1918 r.90.90.90.90.90. A. B.: A. B.: A. B.: A. B.: A. B.: Atak powstańców na Płock: 23 stycznia 1863 roku

/A.B.//Mówią Wieki. – 2013, nr 1, s. 4, il.Błaszczyński, Kazimierz Konrad ( -1863)––––– KONARSKA-PABINIAK, KONARSKA-PABINIAK, KONARSKA-PABINIAK, KONARSKA-PABINIAK, KONARSKA-PABINIAK, Barbara.: Rajmund Rembieliński

– wybitna postać epoki Księstwa Warszawskiego i KrólestwaPolskiego. Zasłużony dla ziemi płockiej i gostynińskiej = poz. 72

––––– KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, Tomasz.: Miasto za czasów Imperium Rosyj-skiego = poz. 262

––––– (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: A kobiety i tak śpiewały... = poz. 184––––– (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: Muzeum Mazowieckie w hołdzie powstańcom stycz-

niowym = poz. 21191.91.91.91.91. LISSOWSKI, LISSOWSKI, LISSOWSKI, LISSOWSKI, LISSOWSKI, Czesław (1895-1942).: Powstanie Stycznio-

we w Ziemi Dobrzyńskiej/ks. Czesław Lissowski. – Płock: PłockiInstytut Wydawniczy, [2013]. – 326, [2] s.: il., portr.; 21 cm.–Reprint wydany na podstawie egzemplarza z bibliotekiWyższego Seminarium Duchownego w Płocku przez PłockiInstytut Wydawniczy, w 150 rocznicę Powstania Styczniowegostaraniem Starostwa Powiatowego w Rypinie oraz MuzeumDiecezjalnego w Płocku. – ISBN 978-83-63012-13-7

92.92.92.92.92. LISZEWSKA, LISZEWSKA, LISZEWSKA, LISZEWSKA, LISZEWSKA, Ewa.: Tajemnice płockich Powązek: kobietyw powstaniu styczniowym/Ewa i Bogumił Liszewscy.//Tygo-dnik Płocki. – 2013, nr 7, s. 16, il.

Maria Paulina Krzyżanowska, Aniela Radzicka, Marianna Żyto-wiecka, Julia Prejbisz, Władysława nieznanego nazwiska. Wpowstaniu listopadowym - Antonina Tomaszewska-Wierzbicka.

Historia 1918-1939 r.Historia 1918-1939 r.Historia 1918-1939 r.Historia 1918-1939 r.Historia 1918-1939 r.––––– GOŁĘBIEWSKI, GOŁĘBIEWSKI, GOŁĘBIEWSKI, GOŁĘBIEWSKI, GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: [Płocki garnizon Wojska Polskie-

go w latach 1918-1939 – recenzja] = poz. 17293.93.93.93.93. PIEKARSKI, PIEKARSKI, PIEKARSKI, PIEKARSKI, PIEKARSKI, Tomasz.: Ziemiaństwo Mazowsza Płockiego

w latach 1918-1939/Tomasz Piekarski. – Poznań: Wydaw-nictwo Poznańskie, 2013. – 394 s.; 24 cm. – Bibliogr.s. 373-391. – ISBN 978-83-7177-914-5

Historia 1939-1945 r.Historia 1939-1945 r.Historia 1939-1945 r.Historia 1939-1945 r.Historia 1939-1945 r.––––– GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: GOŁĘBIEWSKI, Zdzisław.: Wspomnienia z lat wojny i oku-

pacji (1939-1945) = poz. 6294.94.94.94.94. LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Tatuś podkreślał, że jest Pola-

kiem/Anna Lewandowska.//Gazeta Wyborcza - Płock. – 2013,nr 27, s. 5, il.

Zawiera rec. książki : Biogramy i wspomnienia sybiraków płoc-kich / Remigiusz Bielewicz, Mieczysław Sikora. – Płock, 2012.

––––– SZATKOWSKA,SZATKOWSKA,SZATKOWSKA,SZATKOWSKA,SZATKOWSKA, Lena.: Losy płockich Sybiraków = poz. 63Historia 1944-1989 r.Historia 1944-1989 r.Historia 1944-1989 r.Historia 1944-1989 r.Historia 1944-1989 r.

––––– CELMER, CELMER, CELMER, CELMER, CELMER, Mariusz.: Władze komunistyczne wobec uroczysto-ści Milenium Chrztu Polski w Płocku w 1966 roku = poz. 265

– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Tatuś podkreślał, że jest Polakiem= poz. 94

––––– SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Losy płockich Sybiraków = poz. 63

V. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIAV. ETNOGRAFIA– LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskie na

Mazowszu: powidła buraczane = poz. 21395.95.95.95.95. OSTROWSKI, OSTROWSKI, OSTROWSKI, OSTROWSKI, OSTROWSKI, Wojciech.: Nie tylko półpoście: post na

Mazowszu dawniej i dziś/Wojciech Ostrowski.//Gość Nie-dzielny. – 2013, nr 10, dod. Gość Płocki, s. VIII, il.

Sztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowaSztuka ludowa––––– GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK,GRACZYK, Andrzej.: Z miłości do ptaków = poz. 6796.96.96.96.96. (GSZ).:(GSZ).:(GSZ).:(GSZ).:(GSZ).: Z miłości do ptaków: z Worowic do Nowego Jorku/

(gsz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 10, s. 12, il.Rzeźbiarz ludowy Andrzej Graczyk.

Obrzędy i obyczajeObrzędy i obyczajeObrzędy i obyczajeObrzędy i obyczajeObrzędy i obyczaje97.97.97.97.97. ASZTEMBORSKI, ASZTEMBORSKI, ASZTEMBORSKI, ASZTEMBORSKI, ASZTEMBORSKI, Jarosław.: Marzanna odpłynęła: przy-

zywanie wiosny w Skansenie/Jarosław Asztemborski.//KurierSierpecki. – 2013, nr 13, s. 9, il.

––––– (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: Wielkanocne kolędowanie = poz. 212––––– LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, Magdalena.: Z wodą, gajem i chorągwią.

Wielkanocne chodzenie na Mazowszu = poz. 214

VI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEVI. ZAGADNIENIA GOSPODARCZEPrace ogólnePrace ogólnePrace ogólnePrace ogólnePrace ogólne

98.98.98.98.98. DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: W Płocku są dobre przykłady: spo-łeczna odpowiedzialność biznesu/Jacek Danieluk.//TygodnikPłocki. – 2013, nr 10, s. 11, il

Konferencja zorganizowana przez Międzynarodowe CentrumRozwoju Lokalnego CIFAL Płock.99.99.99.99.99. Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy od-

noszących się do wspierania samozatrudnienia i przedsię-biorczości w ramach FP i PO KL na Mazowszu poprzez przy-znanie środków finansowych na rozpoczęcie działalności go-spodarczej: raport końcowy/[Karolina Jakubowska et al.].–Warszawa: Wojewódzki Urząd Pracy, 2012. – 150 s.:il. kolor.; 21 cm. – (Mazowsze. Serce Polski.). – ISBN 978-83-62188-32-1

StatystykaStatystykaStatystykaStatystykaStatystyka100.100.100.100.100. MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, Hanna.: Aktywność rynkowa gospodarstw

indywidualnych na obszarach wiejskich województwa mazo-wieckiego: Powszechny Spis Rolny 2010/[autor publikacjiHanna Murawska, współpr. Iwona Cieciora; tł. AgnieszkaGromek-Żukowska]; Urząd Statystyczny w Warszawie. –Warszawa: Urząd Statystyczny, 2013. – 78 s.: mapki; 30 cm.–Tekst częśc. pol., ang. – ISBN 978-83-63246-18-1

Budownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. InwestycjeBudownictwo. Inwestycje––––– KOWALSKI,KOWALSKI,KOWALSKI,KOWALSKI,KOWALSKI, Rafał.: Na tropie księcia = poz. 193––––– KUNKEL,KUNKEL,KUNKEL,KUNKEL,KUNKEL, Robert.: Książęce skarby Płocka = poz. 194101.101.101.101.101. NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, K.: Uroczystość oddania do użytku trzech

inwestycji w naszej gminie/K. Nagiewicz.//Echo Mochowa.–2013, nr 58, s. 5-11, il.

Dot. sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w Ligo-wie, kompleksu boisk sportowych „Moje Boisko-Orlik 2012” przyszkole w Mochowie oraz przekazania motopompy pożarniczejjednostce OSP w Bożewie.

Technika. InternetTechnika. InternetTechnika. InternetTechnika. InternetTechnika. Internet102.102.102.102.102. KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, Agnieszka.: I anioł tam siedzi.../Agnieszka

Kocznur.//Gość Niedzielny. – 2013, nr 11, dod. Gość Płocki,nr 11/213, s. IV-V, il.

Pracownia komputerowo-internetowa przy płockiej Stanisławówce.


PrzemysłPrzemysłPrzemysłPrzemysłPrzemysł––––– SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, Jadwiga.: Biznes w płockim = poz. 120

EnergetykaEnergetykaEnergetykaEnergetykaEnergetyka––––– KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, Wioletta.: Najlepiej oświetlone samorządy 2012 r.

= poz. 161––––– Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock = poz. 165103.103.103.103.103. WERESZCZYŃSKI, WERESZCZYŃSKI, WERESZCZYŃSKI, WERESZCZYŃSKI, WERESZCZYŃSKI, Grzegorz.: Wychodzenie z dołka:

rozmowa o trudnym biznesie/Grzegorz Wereszczyński; rozm.przepr. Anna Lewandowska.//Gazeta Wyborcza – Płock.–2013, nr 64, s. 37, il.

Rozmowa z właścicielem Przedsiębiorstwa Instalacyjno-Usługo-wego „Wereszczyński”.

Przemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPrzemysł chemicznyPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SAPolski Koncern Naftowy ORLEN SA

104.104.104.104.104. GRANISZEWSKA, GRANISZEWSKA, GRANISZEWSKA, GRANISZEWSKA, GRANISZEWSKA, Magdalena.: Ropa dla Orlenu bezpośredników/Magdalena Graniszewska.//Puls Biznesu.–2013, nr 24, s. 1, 2, il.

Orlen zbliżył się do Rosnieftu. Podpisanie 3-letniego kontraktuna dostawę ropy przez Rosnieft.105.105.105.105.105. Kalendarium.Kalendarium.Kalendarium.Kalendarium.Kalendarium.//Orlen Ekspres. – 2013, nr 1, s. 10-17, il.

Kalendarium wydarzeń i osiągnięć spółki PKN ORLEN w 2012 r.106.106.106.106.106. KLINIEWICZ, KLINIEWICZ, KLINIEWICZ, KLINIEWICZ, KLINIEWICZ, Jerzy.: Wysokooktanowy plebiscyt: wielki

plebiscyt wielkiego koncernu /Jerzy Kliniewicz.//NewsweekPolska. – 2013, nr 12, s. 86-87, il.

Granty w plebiscycie PKN ORLEN SA „Polacy z werwą” dlamłodych zdolnych Polaków.107.107.107.107.107. KRAWIEC, KRAWIEC, KRAWIEC, KRAWIEC, KRAWIEC, Jacek.: Polskie „Naj”/Jacek Krawiec; rozm.

przepr. Jerzy Kliniewicz.//Newsweek Polska. – 2013, nr 12,s. 84-85, il.

Granty w plebiscycie PKN ORLEN SA „Polacy z werwą” dlamłodych zdolnych Polaków.108.108.108.108.108. MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, Tomasz Andrzej.: Wynagrodzenia w PKN

ORLEN, a rynek pracy: pracodawca odpowiedzialny za firmęi pracowników/Tomasz Andrzej Maćkowiak.//Orlen Ekspres.–2013, nr 3, s. 4-5, il

109.109.109.109.109. Nie ma zgody w Orlenie.Nie ma zgody w Orlenie.Nie ma zgody w Orlenie.Nie ma zgody w Orlenie.Nie ma zgody w Orlenie. Groźba strajku: oświadczenieWspólnej Reprezentacji Związkowej PKN Orlen SA.//Tygo-dnik Płocki. – 2013, nr 12, s. 11, il.

110.110.110.110.110. Realizujemy cele mimo zmiennego rynku: Realizujemy cele mimo zmiennego rynku: Realizujemy cele mimo zmiennego rynku: Realizujemy cele mimo zmiennego rynku: Realizujemy cele mimo zmiennego rynku: wynikifinansowe po IV kwartałach. oprac. rka.//Orlen Ekspres.–2013, nr 1, s. 3-5, il.

111.111.111.111.111. SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, Rafał.: W polityce personalnej działamy długo-falowo i wieloformatowo/Rafał Sekuła; rozm. przepr. KrzysztofPolak.//Dziennik Gazeta Prawna. – 2013, nr 43, s. C9, il.Rafał Sekuła – Dyrektor Wykonawczy ds. Kadr w PKN ORLEN SA.

112.112.112.112.112. SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, Grzegorz.: Bieganie – sport dla każdego:ORLEN Warsaw Maraton/Grzegorz Szałkowskii.//Orlen Eks-pres. – 2013, nr 2, s. 24-25, il.

113.113.113.113.113. SZAT.: SZAT.: SZAT.: SZAT.: SZAT.: W roku 2015 mniej dwutlenku siarki o 97%: eko-logiczna inwestycja w Orlenie/szat.//Tygodnik Płocki. – 2013,nr 13, s. 6

114.114.114.114.114. SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, Tomasz.: Zarząd PKN chce zamrozić płace:związkowcy z Orlenu żądają podwyżek/Tomasz Szatkowski./Tygodnik Płocki. – 2013, nr 9, s. 7, il.

115.115.115.115.115. WIECZERZAK, WIECZERZAK, WIECZERZAK, WIECZERZAK, WIECZERZAK, Aneta.: Ważny kontrakt Orlenu/AnetaWieczerzak.//Rzeczpospolita. – 2013, nr 28, s. A17, il.

Trzyletni kontrakt z Rosnieftem na dostawę rosyjskiej ropy dlaPKN ORLEN SA.116.116.116.116.116. WIĘCKOWSKI, WIĘCKOWSKI, WIĘCKOWSKI, WIĘCKOWSKI, WIĘCKOWSKI, Józef.: Od dekady nie zwalniamy tempa/

Józef Więckowski; rozm. przepr. Renata Krawczyńska.//OrlenEkspres. – 2013, nr 1, s. 26-27, il.

10-lecie ORLEN Laboratorim.Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń” SA––––– (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: (lesz).: Biblia Płocka w nowej oprawie = poz. 203117.117.117.117.117. MOSKALEWICZ, MOSKALEWICZ, MOSKALEWICZ, MOSKALEWICZ, MOSKALEWICZ, Marcin.: PERN ma się liczyć w regionie/

Marcin Moskalewicz; rozm. przepr. Tomasz Furman.//Rzecz-pospolita. – 2013, nr 67, s. B16, il.

Rozmowa z prezesem PERN Przyjaźń SA - Marcinem Moskalewi-czem nt. planowanych inwestycji przedsiębiorstwa, m. in. bu-dowy morskiego terminalu naftowego w Gdańsku.Przemysł maszynowyPrzemysł maszynowyPrzemysł maszynowyPrzemysł maszynowyPrzemysł maszynowy118.118.118.118.118. JOL.: JOL.: JOL.: JOL.: JOL.: Szyld można uratować: pozostałości po Płockich

Zakładach Maszynowych niszczeją/Jol.//Tygodnik Płocki.–2013, nr 8, s. 22, il.

Kamienica przy ul. Sienkiewicza 48 stanowi element zespołubudynków Fabryki Maszyn Rolniczych Mojżesza Szyi Sarny.

RzemiosłoRzemiosłoRzemiosłoRzemiosłoRzemiosło119.119.119.119.119.KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Dorożkarzy już nie ma/Rafał Kowalski.//

Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 3, s. 1, 5, il. – (Z płoc-kiego strychu.)

Zawiera rec. książki: Fachowcy z Płocka rodem czyli prywatnainicjatywa/Mirosław Łakomski. – Płock 2012.

RolnictwoRolnictwoRolnictwoRolnictwoRolnictwo––––– MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, MURAWSKA, Hanna.: Aktywność rynkowa gospodarstw

indywidualnych na obszarach wiejskich województwa mazo-wieckiego = poz. 100

120.120.120.120.120. SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, SKIBOWSKA, Jadwiga.: Biznes w płockim/Jadwiga Ski-bowska.//Wieś Mazowiecka. – 2013, nr 1, s. 17-18, il.Działalność pozarolnicza na wsi w powiecie płockim.Działalność pozarolnicza na wsi w powiecie płockim.Działalność pozarolnicza na wsi w powiecie płockim.Działalność pozarolnicza na wsi w powiecie płockim.Działalność pozarolnicza na wsi w powiecie płockim.

ŁowiectwoŁowiectwoŁowiectwoŁowiectwoŁowiectwo121.121.121.121.121. Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie: Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie: Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie: Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie: Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie: z kolek-

cji Ryszarda Wagnera/oprac. Ryszard Wagner; TowarzystwoNaukowe Płockie, Polski Związek Łowiecki. Zarząd Okręgo-wy w Płocku. – Płock: Wydawnictwo „Korepetytor” MarianGałczyński. 2013. – 61 s.: il.; 15x21 cm. – Wystawę z okazji90-lecia PZŁ zorganizowała Komisja Etyki, Tradycji i Zwycza-jów Łowieckich Okręgowej Rady Łowieckiej w Płocku, Płock,luty/marzec 2013. – ISBN 978-83-61117-70-4

Hydrotechnika. MelioracjeHydrotechnika. MelioracjeHydrotechnika. MelioracjeHydrotechnika. MelioracjeHydrotechnika. Melioracje122.122.122.122.122. KĘSY, KĘSY, KĘSY, KĘSY, KĘSY, Robert.: Dobrze wykorzystany czas – działania prze-

ciwpowodziowe na Mazowszu/Robert Kęsy.//Kronika Mazo-wiecka. – 2013, nr 1, s. 28-31, il.

– LEŚNIEWSKI, Michał.: Zaakceptować powodzie = poz. 82Żegluga śródlądowaŻegluga śródlądowaŻegluga śródlądowaŻegluga śródlądowaŻegluga śródlądowa

123.123.123.123.123. FIDELIS, FIDELIS, FIDELIS, FIDELIS, FIDELIS, Stanisław.: Wisła rzeka mojego życia: statkii ich załogi/Stanisław Fidelis. – Płock: POKIS, 2013. – 256s. fot.; 23 cm. – ISBN 978-83-86464-35-7

Handel i usługiHandel i usługiHandel i usługiHandel i usługiHandel i usługi––––– KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Dorożkarzy już nie ma = poz. 119

Komunikacja. TransportKomunikacja. TransportKomunikacja. TransportKomunikacja. TransportKomunikacja. Transport124.124.124.124.124. BEES.:BEES.:BEES.:BEES.:BEES.: Bo straszył i groził: zniknie wyszogrodzki symbol

/BeeS.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 8, s. 23, il.Pomost po rozebranym w 1999 r. najdłuższym drewnianym mo-ście w Europie.125.125.125.125.125. KRZEWSKI, KRZEWSKI, KRZEWSKI, KRZEWSKI, KRZEWSKI, Wojciech.: Bezpieczeństwo/Wojciech Krzewski,

rozm.//In Puls. – 2013, nr 02, s. 49-50, il.Rozmowa z dyrektorem Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Dro-gowego w Płocku.126.126.126.126.126. Nowe drogi: Nowe drogi: Nowe drogi: Nowe drogi: Nowe drogi: inwestycje w powiecie w 2012 r./oprac.

JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 1, s. 3, il.Dot. powiatu sierpeckiego.

Gospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalnaGospodarka komunalna127.127.127.127.127. DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Za śmieci zapłacimy „od głowy”:

gminy przyjęły stawki opłat za odpady komunalne/JacekDanieluk, Grzegorz Szkopek.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 2,s. 7, il.

128.128.128.128.128. LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: „Dam pracę w kasynie”: setkichętnych// Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 36, s. 22, il.

Otwarcie kasyna w hotelu Płock.Gospodarka mieszkaniowaGospodarka mieszkaniowaGospodarka mieszkaniowaGospodarka mieszkaniowaGospodarka mieszkaniowa

129.129.129.129.129. BIELIŃSKA, BIELIŃSKA, BIELIŃSKA, BIELIŃSKA, BIELIŃSKA, Jolanta.: Czas dopieścić system/Jolanta Bie-lińska; rozm. przepr. Rafał Wereszczaka.//M 4. – 2013, nr 1,s. 2-3, il.


Rozmowa z głównym specjalistą ds. rozliczeń, członkiem Za-rządu Mazowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej.130.130.130.130.130. Termomodernizacja 2004-2013: Termomodernizacja 2004-2013: Termomodernizacja 2004-2013: Termomodernizacja 2004-2013: Termomodernizacja 2004-2013: Płocka Spółdzielnia

Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa/oprac. A.K.//GłosPSML-W. – 2013, nr 12 (marzec), s. 2, il.

131.131.131.131.131.55 lat minęło jak jeden dzień...55 lat minęło jak jeden dzień...55 lat minęło jak jeden dzień...55 lat minęło jak jeden dzień...55 lat minęło jak jeden dzień... /oprac. J.S.//Głos PSML-W.– 2013, nr 12(marzec), s. 4-5, il.

Płocka Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa(1958-2013)

VII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNEVII. ZAGADNIENIA POLITYCZNE I SPOŁECZNE––––– BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Ambasador z Jagiellonki = poz. 188

Unia EuropejskaUnia EuropejskaUnia EuropejskaUnia EuropejskaUnia Europejska––––– Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy Efektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy odno-

szących się do wspierania samozatrudnienia i przedsiębior-czości w ramach FP i PO KL na Mazowszu poprzez przyzna-nie środków finansowych na rozpoczęcie działalności go-spodarczej = poz. 99

––––– „Ekonomik”„Ekonomik”„Ekonomik”„Ekonomik”„Ekonomik” przygotowuje do rynku pracy = poz. 197––––– Fundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla MazowszaFundusze Europejskie dla Mazowsza = poz. 11––––– Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza Fundusze Europejskie dla Rozwoju Mazowsza = poz. 12––––– Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku aktywnie

integruje = poz. 144Partie politycznePartie politycznePartie politycznePartie politycznePartie polityczne

––––– IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, Arkadiusz.: „Trzeba pamiętać, że gro wydatkówmiasta to jest edukacja, to są koszty pracownicze” = poz. 156

Organizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczneOrganizacje społeczne132.132.132.132.132. BEES.: BEES.: BEES.: BEES.: BEES.: Stały czynsz za kulturę?: Stowarzyszenie „Oto ja”

walczy o przetrwanie/BeeS.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 1,s. 4, il.

––––– DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: W Płocku są dobre przykłady = poz. 98133.133.133.133.133. JAM.:JAM.:JAM.:JAM.:JAM.: Serca dla małych i dużych: XXI Finał Wielkiej

Orkiestry Świątecznej Pomocy/JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013,nr 3, s. 8-9, il.

WOŚP w Sierpcu.––––– LEWANDOWSKA, Anna.: LEWANDOWSKA, Anna.: LEWANDOWSKA, Anna.: LEWANDOWSKA, Anna.: LEWANDOWSKA, Anna.: Tatuś podkreślał, że jest Polakiem

= poz. 94––––– RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, Barbara.: Wydobyć duszę, zatrzymać chwilę...

= poz. 264134.134.134.134.134. Trzeba działać, nie czekać: Trzeba działać, nie czekać: Trzeba działać, nie czekać: Trzeba działać, nie czekać: Trzeba działać, nie czekać: projekty Powiatowego Cen-

trum Pomocy Rodzinie/Oprac.JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013,nr 9, s. 9, il.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sierpcu.135.135.135.135.135. WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, Jarosław.: Nigdy mi w Płocku nie jest seremno:

45 lat przyjaciół teatru/Jarosław Wanecki.//Gazeta Wyborcza–Płock. – 2013, nr 39, s. 5, il.

45-lecie Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru.136.136.136.136.136. WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, Jarosław.: Teatru nie było, a i tak go kochali

/Jarosław Wanecki.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 15, s. 6, il.

45-lecie Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru.––––– WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, Urszula.: Edukacja – dialog – satysfakcja

= poz. 140137.137.137.137.137. ŻBIKOWSKA, ŻBIKOWSKA, ŻBIKOWSKA, ŻBIKOWSKA, ŻBIKOWSKA, Dorota.: W cztery oczy: wywiad z Dorotą

Żbikowską/Dorota Żbikowska; rozm. przepr. Aniga.//KurierSierpecki. – 2013, nr 8, s. 12, il.

Sierpeckie Stowarzyszenie MAMA.Organizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżoweOrganizacje młodzieżowe

138.138.138.138.138. RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: Harcerskie podsumowania i plany: Rok Korczakai Pogodne Lato/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 11, s. 13, il.

Konferencja nt. sierpeckiego harcerstwa.Ubezpieczenia społeczneUbezpieczenia społeczneUbezpieczenia społeczneUbezpieczenia społeczneUbezpieczenia społeczne

––––– ŚCIBŁO, ŚCIBŁO, ŚCIBŁO, ŚCIBŁO, ŚCIBŁO, Andrzej.: Stanisław Masiukiewicz = poz. 70––––– Wspomnienie Wspomnienie Wspomnienie Wspomnienie Wspomnienie = poz. 71

Praca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. BezrobociePraca. Bezrobocie––––– BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, Michał.: Z prac Zarządu = poz. 150

––––– Efektywność działań aktywizacyjnychEfektywność działań aktywizacyjnychEfektywność działań aktywizacyjnychEfektywność działań aktywizacyjnychEfektywność działań aktywizacyjnych rynku pracy odnoszą-cych się do wspierania samozatrudnienia i przedsiębiorczościw ramach FP i PO KL na Mazowszu poprzez przyznanie środ-ków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej= poz. 99

139.139.139.139.139. JAGODZIŃSKI, JAGODZIŃSKI, JAGODZIŃSKI, JAGODZIŃSKI, JAGODZIŃSKI, Andrzej.: Oczekiwania pracodawcóww zakresie kompetencji absolwentów wyższych uczelni/Andrzej Jagodziński.//Zeszyty Naukowe Państwowej WyższejSzkoły Zawodowej w Płocku. Nauki Ekonomiczne. – T. 17(2013), s. 87-104, il. – Streszcz. w jęz. ang.

––––– MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, MAĆKOWIAK, Tomasz Andrzej.: Wynagrodzenia w PKNORLEN, a rynek pracy = poz. 108

––––– Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku aktywnieintegruje = poz. 144

––––– SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, SEKUŁA, Rafał.: W polityce personalnej działamy długofalo-wo i wieloformatowo = poz. 111

––––– Trzeba działać, nie czekać Trzeba działać, nie czekać Trzeba działać, nie czekać Trzeba działać, nie czekać Trzeba działać, nie czekać = poz. 134140.140.140.140.140. WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, Urszula.: Edukacja – dialog – satys-

fakcja/Urszula Wojtalewicz.//Mazowiecki Rynek Pracy. – 2013,nr 1(51), s. 18-19, il.

3.Giełda Instytucji Szkolących i Szkół Wyższych w Płocku,w grudniu 2012 r.

Opieka społecznaOpieka społecznaOpieka społecznaOpieka społecznaOpieka społeczna141.141.141.141.141. Adopcja na Mazowszu: Adopcja na Mazowszu: Adopcja na Mazowszu: Adopcja na Mazowszu: Adopcja na Mazowszu: system usług adopcyjnych w wo-

jewództwie mazowieckim: w świetle wyników badań i analizObserwatorium Integracji Społecznej/[red. Barbara Kuchar-ska, Lidia Ułanowska]. – Warszawa: Mazowieckie CentrumPolityki Społecznej, 2012. – 100 s.: fot. kolor.; 24 cm.– ISBN 978-83-63332-10-5

Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny (Warszawa), Oddział Zamiej-scowy (Płock)142.142.142.142.142. MARCINIAK, MARCINIAK, MARCINIAK, MARCINIAK, MARCINIAK, Jola.: W noclegowniach, altankach...:

policzyliśmy płockich bezdomnych/Jola Marciniak.//TygodnikPłocki. – 2013, nr 8, s. 1, 4, il.

143.143.143.143.143. PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, Włodzimierz.: Zagadka Pana Jezusa: jubileuszZgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia/Włodzimierz Piętka.//Gość Niedzielny. – 2013, nr 8, dod. Gość Płocki, nr 8/210, s. VII, il.

144.144.144.144.144. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w PłockuPowiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w PłockuPowiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w PłockuPowiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w PłockuPowiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płockuaktywnie integruje.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 9, s. 16, il.

Projekt „Aktywna integracja w powiecie płockim” w ramachEuropejskiego Funduszu Społecznego.145.145.145.145.145. RAD.:RAD.:RAD.:RAD.:RAD.: Jak Płock grał dla Wielkiej Orkiestry: finał na 170

tysięcy/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 3, s. 11, il.146.146.146.146.146. SAB.:SAB.:SAB.:SAB.:SAB.: Będzie jak w DOMU: otwarcie powiatowego Domu

Dzieci w Szczutowie/SAB.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 6,s. 2, il.

Związki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodoweZwiązki zawodowe––––– Nie ma zgody w Orlenie. Nie ma zgody w Orlenie. Nie ma zgody w Orlenie. Nie ma zgody w Orlenie. Nie ma zgody w Orlenie. Groźba strajku = poz. 109––––– SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, SZATKOWSKI, Tomasz.: Zarząd PKN chce zamrozić płace

= poz. 114Zagadnienia socjologiczneZagadnienia socjologiczneZagadnienia socjologiczneZagadnienia socjologiczneZagadnienia socjologiczne

––––– KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, KOCZNUR, Agnieszka.: I anioł tam siedzi... = poz. 102––––– SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, Mariola.: Korepetycje – aktualny pro-

blem szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Badania w Płocku= poz. 195

––––– SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, Mariola.: Opinie uczniów szkół śred-nich na temat zjawiska korepetycji = poz. 196

Uroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchodyUroczystości i obchody147.147.147.147.147. (EG).: (EG).: (EG).: (EG).: (EG).: Oddali krew za Ojczyznę: sesja historyczna o po-

wstaniu styczniowym/(eg).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 13,s. 14, il.

Sesja na Zamku gostynińskim współorganizowana przez MiejskąBibliotekę Publiczną w Gostyninie.


VIII. ZAGADNIENIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNEVIII. ZAGADNIENIA PRAWNO-ADMINISTRACYJNEAdministracja terenowaAdministracja terenowaAdministracja terenowaAdministracja terenowaAdministracja terenowa

148.148.148.148.148. RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: RAD.: Trzydzieści ważnych lat: jubileusz Urzędu Skarbo-wego/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 9, s. 13, il.

Urząd Skarbowy w Sierpcu.149.149.149.149.149. KOZŁOWSKI, KOZŁOWSKI, KOZŁOWSKI, KOZŁOWSKI, KOZŁOWSKI, Jacek.: Płoccy samorządowcy nie chcą

dopłat? / Jacek Kozłowski; rozm. przepr. Tomasz Szatkowski.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 8, s. 7, il.

Rozmowa z wojewodą mazowieckim.Samorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialnySamorząd terytorialny

150.150.150.150.150. BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, BOSZKO, Michał.: Z prac Zarządu/Michał Boszko.//Powiat Płocki. – 2013, nr 55, s. 9-15, il.

Sprawozdanie z działalności Zarządu Powiatu Płockiego w 2012 r.151. CZERWIŃSKI, 151. CZERWIŃSKI, 151. CZERWIŃSKI, 151. CZERWIŃSKI, 151. CZERWIŃSKI, Krzysztof.: Świat Nauki w Radzanowie/

Krzysztof Czerwiński, Jan Woja.//Nasza Gmina Radzanowo.–2013, nr 1, s. 6, il.

Konferencja naukowa na temat uprawy roślin i nawożenia zor-ganizowana przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Rady GminyRadzanowo.152.152.152.152.152. DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Inwestycja za blisko 140 mln zł:

po burzliwej dyskusji radni przyjęli budżet na ten rok/JacekDanieluk.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 2, s. 4

Budżet Płocka na 2013 r.––––– DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Za śmieci zapłacimy „od głowy” = poz.

127153.153.153.153.153. DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Kandydaci do rad!: to już ostatni

dzwonek/Aleksandra Dybiec.//Gazeta Wyborcza – Płock.– 2013, nr 45, s. 1, il.

Kandydaci do rad osiedli w Płocku.154.154.154.154.154. DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: 32 młodych wspaniałych: mają

mnóstwo planów, są aktywni w świecie realnym i wirtualnym/Aleksandra Dybiec.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 21, dod. Młodzieżowa Rada Gminy Płock, s. 1-3, il.

155. (GSZ).:155. (GSZ).:155. (GSZ).:155. (GSZ).:155. (GSZ).: Symbole tożsamości: Bulkowo ma herb, flagęi pieczęć/(gsz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 11, s. 12, il.

156.156.156.156.156. IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, IWANIAK, Arkadiusz.: „Trzeba pamiętać, że gro wydat-ków miasta to jest edukacja, to są koszty pracownicze”: roz-mowa z Panem Arkadiuszem Nowakiem, radnym Rady Mia-sta Płocka/Arkadiusz Iwaniak; rozm. przepr. Marek Tuchol-ski.//Extra Płock. – 2013, nr 1, s. 9, il.

157.157.157.157.157. JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: 40 lat minęło jak jeden dzień: jubileusz gminy/JAM.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 7, s. 9, il.

Dot. Gminy Gozdowo.158.158.158.158.158. JAROSZEWSKI,JAROSZEWSKI,JAROSZEWSKI,JAROSZEWSKI,JAROSZEWSKI, Artur.: „Jeśli nie przestaniemy się za-

dłużać grożą nam poważne cięcia w inwestycjach”: rozmo-wa z Przewodniczącym Rady Miasta Płocka Arturem Jaro-szewskim/Artur Jaroszewski; rozm. przepr. Marek Tucholski.//Extra Płock. – 2013, nr 1, s. 8, il.

159.159.159.159.159. JAROSZEWSKI, JAROSZEWSKI, JAROSZEWSKI, JAROSZEWSKI, JAROSZEWSKI, Artur.: Płocki ciężar długów/Artur Ja-roszewski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 47, s. 22, tab.

Zadłużenie miasta do 2013 r.160.160.160.160.160. KALKOWSKI,KALKOWSKI,KALKOWSKI,KALKOWSKI,KALKOWSKI, Dariusz.: Podsumowanie roku 2012 przez

wójta Gminy Gozdowo/Dariusz Kalkowski.//Słowo Gozdowa.–2013, nr 1, s. 5-12, il.

161.161.161.161.161. KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, Wioletta.: Najlepiej oświetlone samorządy 2012 r./Wioletta Kępka.//Gazeta Samorządu i Administracji. – 2013,nr 5, dod. spec. „Przestrzeń Malowana Światłem”, s. VI, VIII, il.

Nagroda specjalna dla płockiego samorządu w XV. edycji kon-kursu „Na najlepiej oświetlone gminę, miasto i osiedle 2012roku” za świąteczne oświetlenie Starego Rynku i ulic StaregoMiasta.162.162.162.162.162. KULPA WIOLETTA.:KULPA WIOLETTA.:KULPA WIOLETTA.:KULPA WIOLETTA.:KULPA WIOLETTA.: „...niewiele miast jest tak pięknie

położonych jak Płock i grzechem jest nie wykorzystać tegoatutu”: rozmawiamy z Panią Wiolettą Kulpą, radną Rady MiastaPłocka/Wioletta Kulpa; rozm. przepr. Marek Tucholski.//ExtraPłock. – 2013, nr 1, s. 9, il.

163.163.163.163.163. KURACH, KURACH, KURACH, KURACH, KURACH, Aurelia.: Jubileusz 40-lecia istnienia gminyGozdowo/Aurelia Kurach.//Słowo Gozdowa. – 2013, nr 1,s. 15-17, il.

Uroczysta XX sesja Rady Gminy Gozdowo połączona z nada-niem odznaczenia „Zasłużony dla Gminy Gozdowo” oraz przy-znaniem medali państwowych przez Prezydenta Rzeczypospoli-tej. Polskiej.164.164.164.164.164. MIELCZAREK, MIELCZAREK, MIELCZAREK, MIELCZAREK, MIELCZAREK, Bogdan.: W cztery oczy: wywiad z Woj-

ciechem Bogdanem Mielczarkiem/Bogdan Mielczarek; rozm.przepr. aniga.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 6, s. 6, il.

Wojciech Bogdan Mielczarek – radny z Sierpca.165.165.165.165.165. Młodzież świątecznie rozświetla Płock.Młodzież świątecznie rozświetla Płock.Młodzież świątecznie rozświetla Płock.Młodzież świątecznie rozświetla Płock.Młodzież świątecznie rozświetla Płock.//Gazeta Samo-

rządu i Administracji. – 2013, nr 5, dod. spec. „PrzestrzeńMalowana Światłem”, s. III, il.

Nagroda specjalna dla płockiego samorządu w XV. edycji kon-kursu „Na najlepiej oświetlone gminę, miasto i osiedle 2012roku” za świąteczne oświetlenie Starego Rynku i ulic StaregoMiasta i wcześniejsze nagrody dla m. Płocka za iluminację obiek-tów i imprez.––––– NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, NAGIEWICZ, K.: Uroczystość oddania do użytku trzech

inwestycji w naszej gminie = poz. 101166.166.166.166.166. NOWAKOWSKI, NOWAKOWSKI, NOWAKOWSKI, NOWAKOWSKI, NOWAKOWSKI, Andrzej.: Porozmawiajmy o pienią-

dzach/Andrzej Nowakowski; rozm. przepr. Anna Lewandowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 45, s. 2, il.

Rozmowa z prezydentem Płocka nt. płac i zatrudnienia urzędni-ków i prezesów spółek komunalnych.––––– NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, Jan Bolesław.: Dr Barbara Konarska-Pabiniak lau-

reatką Nagrody Marszałka Województwa Mazowieckiego= poz. 185

167.167.167.167.167. PAKIEŁA, PAKIEŁA, PAKIEŁA, PAKIEŁA, PAKIEŁA, Paweł.: W cztery oczy: wywiad z Pawłem Pa-kiełą/Paweł Pakieła; rozm. przepr. aniga.//Kurier Sierpecki.– 2013, nr 9, s. 6, il.

Paweł Pakieła – radny z Sierpca.168.168.168.168.168. SOCHACKA, SOCHACKA, SOCHACKA, SOCHACKA, SOCHACKA, Jolanta.: Kilka słów Przewodniczącej Rady

Gminy – Jolanty Sochackiej/Jolanta Sochacka.//Nasza Gmi-na Radzanowo. – 2011, nr 1, s. 5, il.

Rada Gminy Radzanowo.169.169.169.169.169. Spotkanie Noworoczne 2013.Spotkanie Noworoczne 2013.Spotkanie Noworoczne 2013.Spotkanie Noworoczne 2013.Spotkanie Noworoczne 2013.//Nasz Sierpc. – 2013,

nr 1, s. 16-19, il.Podsumowanie działalności Rady Miasta Sierpca w roku 2013 iplany na rok 2014.170.170.170.170.170. SYLWIA.:SYLWIA.:SYLWIA.:SYLWIA.:SYLWIA.: Diety radnych: ile zarabiają nasi przedstawi-

ciele/Sylwia.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 9, s. 2, il. SądownictwoSądownictwoSądownictwoSądownictwoSądownictwo

––––– SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Pożegnanie = poz. 69Bezpieczeństwo publiczneBezpieczeństwo publiczneBezpieczeństwo publiczneBezpieczeństwo publiczneBezpieczeństwo publiczne

171.171.171.171.171. KOCZNUR,KOCZNUR,KOCZNUR,KOCZNUR,KOCZNUR, Agnieszka.: Strażnikom już dziękujemy:domagają się przeprowadzenia referendum w sprawie roz-wiązania Straży Miejskiej/Agnieszka Kocznur.//Gość Niedzielny.– 2013, nr 6, dod. Gość Płocki, nr 6/208, s. VI, il.

Straż Miejska w Płocku.

IX. WOJSKOIX. WOJSKOIX. WOJSKOIX. WOJSKOIX. WOJSKO––––– A. B.: A. B.: A. B.: A. B.: A. B.: Atak powstańców na Płock = poz. 90172.172.172.172.172. GOŁĘBIEWSKI,GOŁĘBIEWSKI,GOŁĘBIEWSKI,GOŁĘBIEWSKI,GOŁĘBIEWSKI, Grzegorz.: [Płocki garnizon Wojska Pol-

skiego w latach 1918-1939 – recenzja]/Grzegorz Gołębiewski.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234, s. 46-50, il.

Zawiera rec. książki: Płocki garnizon Wojska Polskiego w latach1918-1939/Michał Trubas. – Warszawa, 2008.

X. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIAX. OCHRONA ZDROWIASłużba zdrowiaSłużba zdrowiaSłużba zdrowiaSłużba zdrowiaSłużba zdrowia

173.173.173.173.173. AND.: AND.: AND.: AND.: AND.: ARION Med przejął szpital/and.//Biuletyn Infor-macyjny Powiatu Gostynińskiego. – 2013, nr 13, s. 1, 4

Przejęcie w dzierżawę szpitala w Gostyninie przez lubelską spół-kę Arion Med.


174.174.174.174.174. (EG).:(EG).:(EG).:(EG).:(EG).: Szpital wzięty: zdrowotna nadzieja dla regionu/(eg).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 12, s. 14

Przejęcie w dzierżawę szpitala w Gostyninie przez lubelską spół-kę Arion Med.175.175.175.175.175. KĘSICKA, KĘSICKA, KĘSICKA, KĘSICKA, KĘSICKA, Lucyna.: Jesteśmy regionalnym liderem w za-

kresie ratownictwa medycznego/Lucyna Kęsicka.//In Puls.–2013, nr 02, s. 45-47, il.

Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sa-nitarnego w Płocku.176.176.176.176.176. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Na pożytek nauki i zdrowia publicznego: 140

lat Płockiego Towarzystwa Lekarskiego/(lesz).//Tygodnik Płocki.– 2013, nr 5, s. 4, il.

177.177.177.177.177. MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, Agnieszka.: Potrzebny zastrzyk nadziei/Agnieszka Małecka.//Gość Niedzielny. – 2013, nr 6, dod.Gość Płocki, nr 6/208, s. IV-V, il.

Stan płockiego pielęgniarstwa.178.178.178.178.178. SOCHA, SOCHA, SOCHA, SOCHA, SOCHA, Dariusz.: Nasz Gość – Dariusz Socha/Dariusz

Socha; rozm. przepr. Andrzej Adamski.//Biuletyn InformacyjnyPowiatu Gostynińskiego. – 2013, nr 13, s. 8, il.

Z ramienia firmy ARION Med od 7 marca 2013 roku zarządzaszpitalem w Gostyninie-Gorzewie.

XI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURAXI. NAUKA OŚWIATA KULTURASzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższeSzkolnictwo wyższe

179.179.179.179.179. DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Brak klimatu do studiowania/ Alek-sandra, Dybiec.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 75,s. 2, il.

Rozważania nt. utworzenia uniwersytetu w Płocku.180.180.180.180.180. Uniwersytet w PłockuUniwersytet w PłockuUniwersytet w PłockuUniwersytet w PłockuUniwersytet w Płocku – między marzeniami a rzeczywi-

stością/pod red. nauk. Andrzeja Kansy i Tomasza Kruszew-skiego. – Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 2013. – 180 s.:il. ; 23 cm. - Bibliogr. s. 125-129.

––––– WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, WOJTALEWICZ, Urszula.: Edukacja – dialog – satysfakcja= poz. 140

Politechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika WarszawskaPolitechnika Warszawska––––– Miesięcznik Politechniki Warszawskiej Miesięcznik Politechniki Warszawskiej Miesięcznik Politechniki Warszawskiej Miesięcznik Politechniki Warszawskiej Miesięcznik Politechniki Warszawskiej = poz. 35181.181.181.181.181. ZIELIŃSKI, ZIELIŃSKI, ZIELIŃSKI, ZIELIŃSKI, ZIELIŃSKI, Janusz.: Zielone światło dla inżynierów/Ja-

nusz Zieliński; rozm. przepr. Teresa Radwańska-Justyńska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 5, s. 7, il.

Romowa z prorektorem Filii Politechniki Warszawskiej w PłockuOrganizacje i towarzystwa naukoweOrganizacje i towarzystwa naukoweOrganizacje i towarzystwa naukoweOrganizacje i towarzystwa naukoweOrganizacje i towarzystwa naukowe

Towarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe PłockieTowarzystwo Naukowe Płockie––––– HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, Ewa.: Halina Rutska dla „Kodeksu

Dyplomatycznego Mazowsza” = poz. 73182.182.182.182.182. (L).: (L).: (L).: (L).: (L).: Już 122 publikacje on-line: Płocka Biblioteka Cyfro-

wa/(l).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 1, s. 9, il.183.183.183.183.183. (L).:(L).:(L).:(L).:(L).: Spuścizna profesora Smoleńskiego w wersji cyfro-

wej: TNP rozszerzyło zdigitalizowane zbiory/(l).//Tygodnik Płocki.–2013, nr 2, s. 9, il.

184.184.184.184.184. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: A kobiety i tak śpiewały...: w TNP o powstaniu/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 5, s. 22, il.

Sesja naukowa „W 150. rocznicę powstania styczniowego”.––––– Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie = poz. 121185.185.185.185.185. NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, NYCEK, Jan Bolesław.: Dr Barbara Konarska-Pabiniak

laureatką Nagrody Marszałka Województwa Mazowieckiego:kronika/Jan Bolesław Nycek.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234, s. 58, il.

––––– Sprawozdanie Sprawozdanie Sprawozdanie Sprawozdanie Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Płoc-kiego za rok 2012 = poz. 48

––––– SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Historia „Notatek Płockich” = poz.284

Oświata. Zagadnienia ogólneOświata. Zagadnienia ogólneOświata. Zagadnienia ogólneOświata. Zagadnienia ogólneOświata. Zagadnienia ogólne––––– BOSZKO,BOSZKO,BOSZKO,BOSZKO,BOSZKO, Michał.: Z prac Zarządu = poz. 150186.186.186.186.186. JAM.:JAM.:JAM.:JAM.:JAM.: Nuda? A co to za słowo?: ferie w mieście/JAM.//

Kurier Sierpecki. – 2013, nr 6, s. 12, il.Akcja „Ferie w mieście” w Sierpcu.

Szkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawoweSzkolnictwo podstawowe187.187.187.187.187. WITKOWSKA, WITKOWSKA, WITKOWSKA, WITKOWSKA, WITKOWSKA, Małgorzata.: Szkoła Podstawowa w Świ-

niarach/Małgorzata Witkowska, [et al.].//Wieści znad Wisły.–2013, nr 87, s. 9-11, il.

Szkolnictwo ogólnokształcąceSzkolnictwo ogólnokształcąceSzkolnictwo ogólnokształcąceSzkolnictwo ogólnokształcąceSzkolnictwo ogólnokształcące188.188.188.188.188. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Ambasador z Jagiellonki

/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 69, s. 1, il.

Stefan Radomski – ambasador polski w Turkmenistanie.189.189.189.189.189. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Jagiellończyk z podniebną

pasją/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock.– 2013, nr 48, s. 27, il.

Wojciech Bógdał z Tłuchowa – paralotniarz, uczeń LO im. Wła-dysława Jagiełły w Płocku.190.190.190.190.190. DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Archeolodzy i konserwatorzy mają

pełne ręce roboty: odkrycia podczas remontu Małachowiankito szansa dla szkoły i Płocka/Jacek Danieluk.//Tygodnik Płocki.– 2013, nr 9, s. 6, il.

191.191.191.191.191. DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Cmentarzysko w szkole: ponad60 szkieletów w Małachowiance, najstarsze z XIII wieku/Alek-sandra Dybiec.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 38,s. 21, il.

Remont najstarszej części LO im. Marszałka Stanisława Mała-chowskiego w Płocku, dawnej kolegiaty św. Michała.––––– DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: 32 młodych wspaniałych = poz. 154192. GASIK, 192. GASIK, 192. GASIK, 192. GASIK, 192. GASIK, Małgorzata.: Wyjdźmy na podwórze obejrzeć

jądro Ziemi / Małgorzata Gasik. // Meritum. – 2013, nr 1,s. 54-56, il.

Problem zdobycia środków z tzw. Budżetu Obywatelskiego Płockana realizację projektu uczniów z Gimnazjum nr 5 w Płocku „Mojawymarzona szkoła”.193.193.193.193.193. KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Na tropie księcia/Rafał Kowalski.//

Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 66, s. 24, il.Badania archeologiczne na terenie Kolegiaty św. Michała pod-czas remontu Liceum Ogólnokształcącego im. Marszałka Sta-nisława Małachowskiego w Płocku, prawdopodobieństwo od-krycia szczątków Bolesława I, syna Konrada Mazowieckiego.194.194.194.194.194. KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, Robert.: Książęce skarby Płocka: rodzi się nam

nowy stary Płock/Robert Kunkel; rozm. przepr. Rafał Kowalski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 57, s. 1, 5, il.

Rozmowa nt. wykopalisk archeologicznych na terenie Kolegiatyśw. Michała podczas remontu Liceum Ogólnokształcącego im.Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku.195.195.195.195.195. SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, Mariola.: Korepetycje – aktual-

ny problem szkolnictwa ponad gimnazjalnego. Badaniaw Płocku/Mariola Szewczyk-Jarocka, Anna Nowacka.//No-tatki Płockie. – 2013, nr 1/234, s. 40-45, il. – Streszcz. w jęz. ang.

196.196.196.196.196. SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, SZEWCZYK-JAROCKA, Mariola.: Opinie uczniów szkółśrednich na temat zjawiska korepetycji/Mariola Szewczyk-Jarocka, Anna Nowacka.//Zeszyty Naukowe PaństwowejWyższej Szkoły Zawodowej w Płocku. Nauki Ekonomiczne.–T. 17 (2013), s. 74-86, il. – Streszcz. w jęz. ang.

Szkolnictwo zawodoweSzkolnictwo zawodoweSzkolnictwo zawodoweSzkolnictwo zawodoweSzkolnictwo zawodowe197.197.197.197.197. „Ekonomik” „Ekonomik” „Ekonomik” „Ekonomik” „Ekonomik” przygotowuje do rynku pracy: Zespół Szkół

Ekonomiczno-Kupieckich w Płocku zrealizował jeden z naj-większych projektów edukacyjnych na Mazowszu.//TygodnikPłocki. – 2013, nr 6, s. 18, il.

––––– KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, KĘPKA, Wioletta.: Najlepiej oświetlone samorządy 2012 r.= poz. 161

––––– Młodzież świątecznie rozświetla PłockMłodzież świątecznie rozświetla PłockMłodzież świątecznie rozświetla PłockMłodzież świątecznie rozświetla PłockMłodzież świątecznie rozświetla Płock = poz. 165Szkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalneSzkolnictwo specjalne198.198.198.198.198. MILCZAREK,MILCZAREK,MILCZAREK,MILCZAREK,MILCZAREK, Katarzyna.: U nas w Mocarzewie/Katarzyna

Milczarek.//Wieści znad Wisły. – 2013, nr 87, s. 38-39, il.Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Matki CelinyBorzęckiej.


PrzedszkolaPrzedszkolaPrzedszkolaPrzedszkolaPrzedszkola199.199.199.199.199. JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: Co się dzieje w OPP?: konflikt w Ognisku Pracy

Pozaszkolnej/JAM, aniga.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 11,s. 13, il.

Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Sierpcu.200.200.200.200.200. KUPNIEWSKA, KUPNIEWSKA, KUPNIEWSKA, KUPNIEWSKA, KUPNIEWSKA, Marzanna.: W cztery oczy: wywiad z Ma-

rzanną Kupniewską/Marzanna Kupniewska; rozm. przepr.aniga.//Kurier Sierpecki. – 2013, nr 10, s. 6, il.

Miejskie Przedszkole nr 4 im. Czerwonego Kapturka w Sierpcu. KulturaKulturaKulturaKulturaKultura

––––– MiastO!Żyje MiastO!Żyje MiastO!Żyje MiastO!Żyje MiastO!Żyje = poz. 34Domy kulturyDomy kulturyDomy kulturyDomy kulturyDomy kultury

––––– BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: Ulotna sztuka ulicy = poz. 261201.201.201.201.201. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: SDK: narodziny rodziny/Krzysztof

Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock – 2013, nr 5, s. 23, il.40-lecie Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku.––––– JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: JAM.: Co się dzieje w OPP? = poz. 199––––– KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Kalendarz z 2013 r., a kawa z 1910

= poz. 280––––– MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, Piotr.: Z kulturą za pan brat = poz. 86

Imprezy artystyczneImprezy artystyczneImprezy artystyczneImprezy artystyczneImprezy artystyczne––––– ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, Milena.: Motocyklistki z kalendarza = poz. 281––––– rad.: rad.: rad.: rad.: rad.: Jak Płock grał dla Wielkiej Orkiestry = poz. 145

Amatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystycznyAmatorski ruch artystyczny––––– MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, Piotr.: Z kulturą za pan brat = poz. 86

Muzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawyMuzea i wystawy202.202.202.202.202. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Kultura olenderska: skansen

i rowery/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock.–2013, nr 59, s. 22, il.

Projekt utworzenia skansenu budownictwa i kultury olenderskiejwokół zboru ewangelickiego w Wiączeminie Polskim.

Muzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum DiecezjalneMuzeum Diecezjalne203.203.203.203.203. (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: Biblia Płocka w nowej oprawie: w Muzeum Die-

cezjalnym/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 1, s. 8, il.Wystawa Biblii Płockiej z XII w.204.204.204.204.204. MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, Agnieszka: Nasz Rarytas: „Biblia Płocka”

na wystawie/Agnieszka Małecka.//Gość Niedzielny. – 2013,nr 1, dod. Gość Płocki, nr 1/203, s. VII, il.

205.205.205.205.205. PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, Włodzimierz.: Celestyn V w Płocku: papieskiepamiątki w Muzeum Diecezjalnym/Włodzimierz Piętka.//GośćNiedzielny. – 2013, nr 9, dod. Gość Płocki, nr 9/211, s. VII, il.

206.206.206.206.206. PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, Włodzimierz.: Wielki płacz w muzeum/Włodzi-mierz Piętka.//Gość Niedzielny. – 2013, nr 7, dod. Gość Płocki,nr 7/209, s. III, il.

Zbiory o treści religijnej w Muzeum Diecezjalnym w Płocku.Muzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum MazowieckieMuzeum Mazowieckie

207.207.207.207.207. KASPRZAK, KASPRZAK, KASPRZAK, KASPRZAK, KASPRZAK, Mariusz.: Otwarcie nowych wystaw: salagalicyjska/Mariusz Kasprzak.//Biuletyn Muzealny. – 2013,nr 1/29, s. 7, il.

208.208.208.208.208. KORDALA, KORDALA, KORDALA, KORDALA, KORDALA, Tomasz.: Romańskie Drzwi Płockie: bramawiary i pomnik historii/Tomasz Kordala.//Biuletyn Muzealny.– 2013, nr 1/29, s. 2-3, il.

209.209.209.209.209. KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, Mariola.: Otwarcie nowych wystaw:art déco/Mariola Kwiatkowska.//Biuletyn Muzealny. – 2013,nr 1/29, s. 6, il.

210.210.210.210.210. KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, KWIATKOWSKA, Mariola.: Spod znaku piękna: biżute-ria.../Mariola Kwiatkowska.//Kronika Mazowiecka. – 2013,nr 2, s. 16-17, il.

Zbiór biżuterii w Muzeum Mazowieckim w Płocku.211.211.211.211.211. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Muzeum Mazowieckie w hołdzie powstańcom

styczniowym/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 5, s. 16, il.Wystawa „Gorzka chwała. Cieniom Stycznia 1863 r.”212.212.212.212.212. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Wielkanocne kolędowanie: wystawa w Spichlerzu

/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 11, s. 9, il.213.213.213.213.213. LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskie

na Mazowszu: powidła buraczane/Magdalena Lica-Kaczan.//Kronika Mazowiecka. – 2013, nr 1, s. 40-41, il.

214.214.214.214.214. LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, Magdalena.: Z wodą, gajem i chorą-gwią. Wielkanocne chodzenie na Mazowszu/Magdalena Lica-Kaczan.//In Puls. – 2013, nr 02, s. 31-32, il.

––––– MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, Piotr.: Na deptaku przy ulicy Tumskiej = poz. 85––––– RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, Barbara.: Wydobyć duszę, zatrzymać chwilę...

= poz. 264––––– SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, Leonard.: Wszystko dla widza = poz. 260215.215.215.215.215. Themersonowie na papierze: Themersonowie na papierze: Themersonowie na papierze: Themersonowie na papierze: Themersonowie na papierze: o potrzebie tworzenia wi-

dzeń: dwie wystawy/[red. Małgorzata Sady, Nick Wadley;przekł. Małgorzata Sady]. – Płock: Muzeum Mazowieckie: PłockiOśrodek Kultury i Sztuki, 2013. – 100, [4] s.: il.; 21 cm.

Książka została przygotowana z okazji wystawy „Themersono-wie. O potrzebie tworzenia widzeń” w Muzeum Mazowieckim,współfinansowana przez Urząd Miasta Płocka, otwartej od13 września do 2 grudnia 2012. – Równol. tekst pol. i ang.– ISBN 978-83-89034-84-7; – ISBN 978-83-86464-31-9

Muzeum WisłyMuzeum WisłyMuzeum WisłyMuzeum WisłyMuzeum Wisły216.216.216.216.216. STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, STANUSZKIEWICZ-CEGŁOWSKA, Blanka.: Średniowie-

cze, flisacy i kowale: Wyszogród ożył kulturalnie.../BlankaStanuszkiewicz-Cegłowska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 12,s. 18, il.

Muzeum Wisły i Ziemi Wyszogrodzkiej.Muzeum Wisły i Ziemi Wyszogrodzkiej.Muzeum Wisły i Ziemi Wyszogrodzkiej.Muzeum Wisły i Ziemi Wyszogrodzkiej.Muzeum Wisły i Ziemi Wyszogrodzkiej.Muzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi MazowieckiejMuzeum Wsi Mazowieckiej

––––– ASZTEMBORSKI,ASZTEMBORSKI,ASZTEMBORSKI,ASZTEMBORSKI,ASZTEMBORSKI, Jarosław.: Marzanna odpłynęła = poz. 97217.217.217.217.217. LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA, Anna.: Skansen? tak, ale żywy/Anna

Lewandowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 69,dod. Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, s. 1, il.

Imprezy organizowane w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu.218.218.218.218.218. POTOCKA, POTOCKA, POTOCKA, POTOCKA, POTOCKA, Anna.: Piękno dawnego Mazowsza: Sierpc

/Anna Potocka.//Poznaj Swój Kraj. – 2013, nr 3, s. 20-25, il.Historia Sierpca i sierpeckiego skansenu.219.219.219.219.219. SZEWCZYKOWSKA, SZEWCZYKOWSKA, SZEWCZYKOWSKA, SZEWCZYKOWSKA, SZEWCZYKOWSKA, Joanna.: Tradycja obchodów Nie-

dzieli Palmowej w skansenie/Joanna Szewczykowska.//Ga-zeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 69, dod. Muzeum WsiMazowieckiej w Sierpcu, s. 2, il.

Muzeum Żydów MazowieckichMuzeum Żydów MazowieckichMuzeum Żydów MazowieckichMuzeum Żydów MazowieckichMuzeum Żydów Mazowieckich220.220.220.220.220. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Muzeum Żydów otwarte: bi-

skup Libera: odbudowa tego miejsca to przykład braterstwa/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 63, s. 1, il.

221.221.221.221.221. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Szefem muzeum będzie.../Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 60, s. 27, il.

Mariusz Wojtalewicz szefem Muzeum Żydów Mazowieckichw Płocku.222.222.222.222.222. DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Muzeum powstałe z marzeń: wi-

ceminister: naszego dziedzictwa nie zrozumiemy bez Żydów/Aleksandra Dybiec.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 40, s. 36, il.

223.223.223.223.223. GÓRALSKI, GÓRALSKI, GÓRALSKI, GÓRALSKI, GÓRALSKI, Roman.: Nasze świadectwo i pamięć: dlakogo odnowiona synagoga płocka/Roman Góralski.//Ga-zeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 3, s. 1, 4, il.

––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Zbieracz pamięci = poz. 240224.224.224.224.224. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Miejsce na spotkanie kultur:

otwarcie Muzeum Żydów Mazowieckich/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płock. – 2013, nr 12, s. 6, il.

Kultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. SportKultura fizyczna. Sport225.225.225.225.225. BEDNARSKI, BEDNARSKI, BEDNARSKI, BEDNARSKI, BEDNARSKI, Dariusz.: Na podium drżałem z bólu/Da-

riusz Bednarski; rozm. przepr. Bogdan Wolny.//M 4. – 2013,nr 1, s. 10-11, il.

Dariusz Bednarski - halowy mistrz świata w skoku wzwyż wkategorii M 55-59.––––– BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Jagiellończyk z podniebną pasją

= poz. 189––––– Kulturysta Roku 2012 Kulturysta Roku 2012 Kulturysta Roku 2012 Kulturysta Roku 2012 Kulturysta Roku 2012 = poz. 74226.226.226.226.226. MAJCHRZAK, MAJCHRZAK, MAJCHRZAK, MAJCHRZAK, MAJCHRZAK, Wojciech.: Kiedy dużo się działo/Wojciech

Majchrzak; rozm. przepr. Bogdan Wolny.//Sportowiec Płocki.


–2013, nr 1, s. 2-3, il.Dot. książki: 50 lat płockiego szczypiorniaka Wojciecha Maj-chrzaka.227.227.227.227.227. MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, Adam.: Judo kładzie na łopatki: ple-

biscyt na Najpopularniejszego Sportowca i Trenera 2012/Adam Małachowski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 23, s. 28, il.

Dorota Smorzewska i trener Wojciech Pudlik laureatami plebi-scytu.228.228.228.228.228. MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, MAŁACHOWSKI, Adam.: Lars, dziękujemy!/Adam Ma-

łachowski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 75, s. 1, il.Rezygnacja Larsa Walthera z funkcji trenera piłkarzy ręcznychOrlen Wisły Płock.229.229.229.229.229. MAŚLANKA, MAŚLANKA, MAŚLANKA, MAŚLANKA, MAŚLANKA, Piotr.: Różne efekty dobrej roboty: podsu-

mowanie płockiego judo w 2012 roku/Piotr Maślanka.//Spor-towiec Płocki. – 2013, nr 1, s. 14, il.

230.230.230.230.230. Płockie kluby wushu: Płockie kluby wushu: Płockie kluby wushu: Płockie kluby wushu: Płockie kluby wushu: podsumowanie osiągnięć płoc-kich klubów wushu w 2012 roku/Piotr Maślanka.//Sporto-wiec Płocki. – 2013, nr 3, s. 12, il.

––––– rad.: rad.: rad.: rad.: rad.: Wszystkiego najlepszego, panie profesorze! = poz. 81231.231.231.231.231. STAWICKI, STAWICKI, STAWICKI, STAWICKI, STAWICKI, Adam.: W kolorze pomarańczy: W Płocku

zagościły Międzynarodowe Mistrzostwa Polski Juniorów w Bad-mintonie/Adam Stawicki.//Sportowiec Płocki. – 2013, nr 2,s. 3, il.

Dot. płockich tradycji badmintonowych.––––– SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, SZAŁKOWSKI, Grzegorz.: Bieganie – sport dla każdego

= poz. 112232.232.232.232.232. TUHANOWICZ, TUHANOWICZ, TUHANOWICZ, TUHANOWICZ, TUHANOWICZ, Jerzy.: Pierwsze w walce o baraże:

w drugiej lidze tenisistki stołowe Nadwiślanina BS MazowszePłock walczą o awans. Tenisiści stołowi Victorii Płock grająo grupę awansową/Jerzy Tuhanowicz.//Sportowiec Płocki.–2013, nr 1, s. 13, il.

233.233.233.233.233. TURALSKI, TURALSKI, TURALSKI, TURALSKI, TURALSKI, Mariusz.: Chcą ratować MKS Kasztelan: pro-blemy w Klubie/Mariusz Turalski.//Kurier Sierpecki. – 2013,nr 5, s. 16, il.

Klub piłki nożnej MKS Kasztelan w Sierpcu.234.234.234.234.234. WALTHER, WALTHER, WALTHER, WALTHER, WALTHER, Lars.: Moje odejście może pomóc/Lars Wal-

ther; rozm. przepr. Wojciech Wiśniewski, Adam Małachowski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 75, s. 16, il.

Rozmowa z Larsem Waltherem, trenerem piłkarzy ręcznych Or-len Wisły Płock.235.235.235.235.235. WIĄCEK, WIĄCEK, WIĄCEK, WIĄCEK, WIĄCEK, Maciej.: O jedno piętro wyżej: rozmowa z Ma-

ciejem Wiąckiem, dyrektorem biura zarządu i rzecznikiem WisłyPłock/Maciej Wiącek; rozm. przepr. Rafał Wereszczaka.//Sportowiec Płocki. – 2013, nr 3, s. 2-3, il.

XIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAXIII. LITERATURA PIĘKNAŻycie literackieŻycie literackieŻycie literackieŻycie literackieŻycie literackie

––––– BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Zdziwienie i wdzięczność HannyKrall = poz. 276

––––– rad.: rad.: rad.: rad.: rad.: Poetycki debiut Aleksandry Penszyńskiej = poz. 274236.236.236.236.236. WOŹNIAK, WOŹNIAK, WOŹNIAK, WOŹNIAK, WOŹNIAK, Maciej.: Poezja awangardy/Maciej Woźniak;

rozm. przepr. Marcin Jelec.//In Puls. – 2013, nr 02, s. 33-35, il.Rozm. z płockim poetą.

Poezja. RecenzjePoezja. RecenzjePoezja. RecenzjePoezja. RecenzjePoezja. Recenzje237.237.237.237.237. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Wieczór fotopoetycki na ulicy

Szczupaczej: poezja wraca na scenę POKiS-u/Lena Szatkow-ska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 8, s. 9, il.

Zawiera rec. książki: Ulica Szczupaczka: wiślane pieśni o Płoc-ku/Maciej Woźniak. – Płock, 2012.

ProzaProzaProzaProzaProza237a. ROMANOWSKI, 237a. ROMANOWSKI, 237a. ROMANOWSKI, 237a. ROMANOWSKI, 237a. ROMANOWSKI, Zdzisław (1932- ).: Opowiadania znad

Wisły/Zdzisław Romanowski. – Toruń: Wydawnictwo AdamMarszałek 2013. – 147, [2] s.; 21 cm. – ISBN 978-83-7780-567-1

238.238.238.238.238. THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, Franciszka (1907-1988).: Ubu: według„Ubu Roi” Alfreda Jarry'ego/Franciszka Themerson. – Łódź:

Muzeum Sztuki, cop. 2013. – [8], 90 s.: il.; 17 x 29 cm.– ISBN 978-83-63820-06-0

XIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKAXIV. SZTUKAUrbanistyka. ArchitekturaUrbanistyka. ArchitekturaUrbanistyka. ArchitekturaUrbanistyka. ArchitekturaUrbanistyka. Architektura

––––– Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Płock = poz. 88239.239.239.239.239. LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Rewitalizacja?: a co to jest?

/Anna Lewandowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013,nr 27, s. 2, il.

Brak koncepcji rewitalizacji Starego Miasta w Płocku.240.240.240.240.240. LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA,LEWANDOWSKA, Anna.: Zbieracz pamięci: chcę, żeby

płockie domy miały swoje wyjątkowe opowieści/Anna Lewan-dowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 62, s. 21, il.

Projekt „Archiwa Staromiejskie” płocczanina Adriana Brudnic-kiego.––––– Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock Młodzież świątecznie rozświetla Płock = poz. 165

Malarstwo. GalerieMalarstwo. GalerieMalarstwo. GalerieMalarstwo. GalerieMalarstwo. Galerie––––– BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: Stały czynsz za kulturę? = poz. 132241.241.241.241.241. BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, Zdzisław (1929-2005).: W dialogu/Zdzisław

Beksiński, Tomasz J. Gałązka. – Płock: Płocka Galeria Sztuki,2013. – [54] s.: fot. kolor.; 28 cm. – ISBN 978-83-61256-72-4

242.242.242.242.242. DOMINIK, DOMINIK, DOMINIK, DOMINIK, DOMINIK, Tadeusz (1928- ).: Tadeusz Dominik – Ma-larstwo = Painting: Płock, styczeń - luty 2013: Plock, January- February 2013/Tadeusz Dominik; [fot. Mariusz Młynarkie-wicz; tł. Joanna Holzman, Witold Chojnacki]. – Płock: Płoc-ka Galeria Sztuki, 2013. – 73, [1] s.: fot. kolor.; 28 cm.– ISBN 978-83-61256-64-9

243.243.243.243.243. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Premierowa wystawa: w Płockiej Galerii Sztuki/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 3, s. 9, il.

Wystawa prac Tadeusza Dominika.––––– Motywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisieMotywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisieMotywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisieMotywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisieMotywy przyrodnicze i łowieckie w ekslibrisie = poz. 121244.244.244.244.244. MYJAK,MYJAK,MYJAK,MYJAK,MYJAK, Adam (1947- ).: Adam Myjak – Rzeźba rysunek

= sculpture drawing/Adam Myjak; [tł. Michał Pankowski].–Płock: Płocka Galeria Sztuki, 2013. – [43] s.: fot. kolor.;28 cm. – ISBN 978-83-61256-76-2

245.245.245.245.245. ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, Milena.: Świnioryba na stodole/MilenaOrłowska.//Gazeta Wyborcza. – 2013, nr 23, s. 10, il.

Galeria sztuki „Kapliczka”, instalacje artystyczne i murale Da-niela Rycharskiego, absolwenta krakowskiej ASP, w Kurówkuk. Sierpca.246.246.246.246.246. POPIEL, POPIEL, POPIEL, POPIEL, POPIEL, Lidia (1959- ).: Uwaga kobieta! uwaga kobie-

cość!/[zdjęcia i teksty] Lidia Popiel. – Płock: Płocka GaleriaSztuki, 2013. - [52] s. : fot. ; 28 cm. - ISBN 978-83-61256-68-7

––––– THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, THEMERSON, Franciszka: Ubu = poz. 238––––– Themersonowie na papierze Themersonowie na papierze Themersonowie na papierze Themersonowie na papierze Themersonowie na papierze = poz. 215

Zabytki. Ochrona zabytkówZabytki. Ochrona zabytkówZabytki. Ochrona zabytkówZabytki. Ochrona zabytkówZabytki. Ochrona zabytków––––– BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: BeeS.: Bo straszył i groził = poz. 124––––– DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, DANIELUK, Jacek.: Archeolodzy i konserwatorzy mają pełne

ręce roboty = poz. 190––––– DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, DYBIEC, Aleksandra.: Cmentarzysko w szkole: ponad

60 szkieletów w Małachowiance, najstarsze z XIII wieku= poz. 191

––––– KORDALA,KORDALA,KORDALA,KORDALA,KORDALA, Tomasz.: Romańskie Drzwi Płockie = poz. 208––––– KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Na tropie księcia = poz. 193––––– KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, KUNKEL, Robert.: Książęce skarby Płocka = poz. 194––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Pod rękę z prof. Wilczurem =

poz. 84––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Rewitalizacja?: a co to jest?

= poz. 239––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Zbieracz pamięci = poz. 240248.248.248.248.248. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Rozpoczyna się remont katedry:

trzeba ratować najcenniejszy zabytek architektoniczny Płocka/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 8, s. 8, il.


TeatrTeatrTeatrTeatrTeatrTeatr Dramatyczny im. Jerzego SzaniawskiegoTeatr Dramatyczny im. Jerzego SzaniawskiegoTeatr Dramatyczny im. Jerzego SzaniawskiegoTeatr Dramatyczny im. Jerzego SzaniawskiegoTeatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego

249.249.249.249.249. BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Teatr świętuje: rekordzista Mąkai srebrna Anzorge/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza– Płock. – 2013, nr 71, s. 21, il.

Srebrna Maska dla Katarzyny Anzorge i Złota Maska Masek dlaJacka Mąki z płockiego Teatru Dramatycznego.250.250.250.250.250. KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Tam Solski pokochał Solską/Rafał

Kowalski.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 2, s. 22, il.Zawiera rec. książki: Teatr w Płocku 1812-2012/BarbaraKonarska-Pabiniak. – Płock, 2012.251. (LESZ).:251. (LESZ).:251. (LESZ).:251. (LESZ).:251. (LESZ).: Maska Masek dla Jacka Mąki: Międzynarodowy

Dzień Teatru w Płocku/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013,nr 13, s. 8, il.

Srebrna Maska dla Katarzyny Anzorge i Złota Maska Masek dlaJacka Mąki.––––– MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, MICHALIK, Piotr.: Z kulturą za pan brat = poz. 86252.252.252.252.252. MOKROWIECKI, MOKROWIECKI, MOKROWIECKI, MOKROWIECKI, MOKROWIECKI, Marek.: Jubileusz Teatru Płockiego

/Marek Mokrowiecki.//Aktualności Teatru Płockiego. – 2013,nr styczeń-luty, s. 3-6, il.

253.253.253.253.253. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Teatr w Płocku 1812-2012: dlasplendoru miasta i użyteczności publicznej/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 4, s. 10, il.

Zawiera rec. książki: „Teatr w Płocku 1812-2012”/BarbaraKonarska-Pabiniak. – Płock, 2012.254.254.254.254.254. Teatr Płocki 1812-2012: Teatr Płocki 1812-2012: Teatr Płocki 1812-2012: Teatr Płocki 1812-2012: Teatr Płocki 1812-2012: część V.//Aktualności Teatru

Płockiego. – 2013, nr styczeń-luty, s. 18, il.255.255.255.255.255. WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, Jarosław.: Czas Srebrnych Masek/Jarosław

Wanecki.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 57, s. 6, il.––––– WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, Jarosław.: Nigdy mi w Płocku nie jest seremno

= poz. 135––––– WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, WANECKI, Jarosław.: Teatru nie było, a i tak go kochali

= poz. 136Recenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralneRecenzje teatralne

256.256.256.256.256. SZATKOWSKASZATKOWSKASZATKOWSKASZATKOWSKASZATKOWSKA, Lena.: Po prostu farsa: dwóch mężów,dwóch kochanków/Lena Szatkowska.//Tygodnik Płocki.–2013, nr 3, s. 9, il.

Zawiera rec. przedstawienia: Weekend z kochankiem/RobinHawdon; reż. Stefan Friedmann; Teatr Dramatyczny, Płock.

MuzykaMuzykaMuzykaMuzykaMuzyka257.257.257.257.257. (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: Cztery wieczory z kolędami: w bazylice katedral-

nej/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 2, s. 6, il.19.Płockie Kolędowanie.258.258.258.258.258. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Odrobina „przypadku”: Rok Lutosławskiegow Płocku/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 10, s. 8, il.Obchody setnej rocznicy urodzin patrona Płockiej Orkiestry Sym-fonicznej.259.259.259.259.259. NIEMCZYK, NIEMCZYK, NIEMCZYK, NIEMCZYK, NIEMCZYK, Marcin.: Ciężka praca popłaca/Marcin

Niemczyk; rozm. przepr. aniga.//Kurier Sierpecki. – 2013,nr 1, s. 5, il.

Rozmowa z muzykiem hip-hopowym pochodzącym z Sierpca.Kino. FilmKino. FilmKino. FilmKino. FilmKino. Film

––––– LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, LEWANDOWSKA, Anna.: Pod rękę z prof. Wilczurem = poz. 84260.260.260.260.260. SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, SOBIERAJ, Leonard.: Wszystko dla widza: nowe pomy-

sły, atrakcyjne filmy i bogata oferta/Leonard Sobieraj; rozm.przepr. Jola Marciniak.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 10, s. 7, il.

Rozmowa z dyrektorem Muzeum Mazowieckiego, a także No-vegoKina „Przedwiośnie”.

FotografiaFotografiaFotografiaFotografiaFotografia261.261.261.261.261. BEES.:BEES.:BEES.:BEES.:BEES.: Ulotna sztuka ulicy/BeeS.//Tygodnik Płocki.

–2013, nr 10, s. 18, il.Wystawa fotograficzna Wiesława Kowalskiego „Murale płoc-kie” w Domu Darmstadt.––––– BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, BEKSIŃSKI, Zdzisław: W dialogu = poz. 241262.262.262.262.262. KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, KRUKOWSKI, Tomasz.: Miasto za czasów Imperium Ro-

syjskiego: nieznane fotografie Sierpca z przełomu XIX i XX w./Tomasz Krukowski.//Kurier Sierpecki. - 2013, nr 7, s. 12, il.

Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpc––––– POPIEL, POPIEL, POPIEL, POPIEL, POPIEL, Lidia: Uwaga kobieta! uwaga kobiecość! = poz.

246263.263.263.263.263. RK.: RK.: RK.: RK.: RK.: Superfotografie/RK.//Gazeta Wyborcza – Płock.

–2013, nr 21, s. 8, il.Wystawa fotografii z konkursu „Grand Press Photo 2012”w płockiej galerii Mazovia.264.264.264.264.264. RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, RYDZEWSKA, Barbara.: Wydobyć duszę, zatrzymać

chwilę...: o fotografii płockiej w półwiecze PTF/BarbaraRydzewska.//Biuletyn Muzealny. – 2013, nr 1/29, s. 5, il.

XV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWEXV. ZAGADNIENIA WYZNANIOWE––––– Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Antoni Julian Nowowiejski: Płock = poz. 88265.265.265.265.265. CELMER, CELMER, CELMER, CELMER, CELMER, Mariusz.: Władze komunistyczne wobec uro-

czystości Milenium Chrztu Polski w Płocku w 1966 roku/Ma-riusz Celmer.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234, s. 34-39.– Streszcz. w jęz. ang.

266.266.266.266.266. GRZYBOWSKI, GRZYBOWSKI, GRZYBOWSKI, GRZYBOWSKI, GRZYBOWSKI, Michał Marian (1937- ).: Kardynał Dru-giej Rzeczypospolitej Aleksander Kakowski 1862-1938/MichałMarian Grzybowski.//Notatki Płockie. – 2013, nr 1/234,s. 16-19, il. - Streszcz. w jęz. ang.

Kontakty kardynała z Płockiem.267.267.267.267.267. LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskie

na Mazowszu: świątynie ewangelickie/Magdalena Lica-Kaczan.//Kronika Mazowiecka. – 2013, nr 3, s. 36-37, il.

268.268.268.268.268. LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, LICA-KACZAN, Magdalena.: Osadnictwo olenderskiena Mazowszu: świątynie mennonickie/Magdalena Lica-Kaczan.//Kronika Mazowiecka. – 2013, nr 2, s. 40-41, il.

269.269.269.269.269. MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, MAŁECKA, Agnieszka.: Wspólnota do zadań specjal-nych: jubileusz Parafii św. Jana Chrzciciela/AgnieszkaMałecka.//Gość Niedzielny. – 2013, nr 11, dod. GośćPłocki, nr 11/213, s. VIII, il.

40.rocznica powstania parafii św. Jana Chrzciciela w Płocku.––––– PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, Włodzimierz.: Wielki płacz w muzeum = poz. 206––––– PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, PIĘTKA, Włodzimierz.: Zagadka Pana Jezusa = poz. 143––––– SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Rozpoczyna się remont katedry =

poz. 248270. ZEMBRZUSKI, 270. ZEMBRZUSKI, 270. ZEMBRZUSKI, 270. ZEMBRZUSKI, 270. ZEMBRZUSKI, Sławomir Roman.: Z dziejów diecezji płoc-

kiej, Sarbiewa i parafii sarbiewskiej: ilustrowana historiaStowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana 2005-2012/Sławomir Roman Zembrzuski; [oprac. graf. Hubert Korna-towski]. – [Płońsk]: [s.n.], [2012?]. – 63, [2] s.: il. kolor.;29 cm. – Bibliogr. s. [64]. – ISBN 978-83-930186-1-1

271.271.271.271.271. ZYGNER, ZYGNER, ZYGNER, ZYGNER, ZYGNER, Leszek.: Synody pułtuskie (XV-XVIII wiek)/Leszek Zygner.//Studia Mazowieckie. – R. 8/15(2013), nr 1,s. 53-70. – Streszcz. w jęz. ang. i ros.

XVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWOXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWOXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWOXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWOXVI. KSIĄŻKA I CZYTELNICTWOKsiążkiKsiążkiKsiążkiKsiążkiKsiążki

––––– (lesz).:(lesz).:(lesz).:(lesz).:(lesz).: Biblia Płocka w nowej oprawie = poz. 203Biblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukoweBiblioteki naukowe

Biblioteka im. Zielińskich TNPBiblioteka im. Zielińskich TNPBiblioteka im. Zielińskich TNPBiblioteka im. Zielińskich TNPBiblioteka im. Zielińskich TNP––––– HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, HORODYSKA-GIZIŃSKA, Ewa.: Halina Rutska dla „Kodeksu

Dyplomatycznego Mazowsza” = poz. 73––––– (l).: (l).: (l).: (l).: (l).: Już 122 publikacje on-line = poz. 182––––– (l).: (l).: (l).: (l).: (l).: Spuścizna profesora Smoleńskiego w wersji cyfrowej

= poz. 183Biblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczneBiblioteki publiczne

––––– (eg).: (eg).: (eg).: (eg).: (eg).: Oddali krew za Ojczyznę = poz. 147272.272.272.272.272. Gminna Biblioteka Publiczna w SłubicachGminna Biblioteka Publiczna w SłubicachGminna Biblioteka Publiczna w SłubicachGminna Biblioteka Publiczna w SłubicachGminna Biblioteka Publiczna w Słubicach/Bibliotekarze

GBP w Słubicach.//Wieści znad Wisły. – 2013, nr 87,s. 3-18, il.273.273.273.273.273. RAD.:RAD.:RAD.:RAD.:RAD.: Nowoczesny sprzęt dla Biblioteki Miejskiej: Kra-

szewski on-line/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 7, s. 13, il.Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej w Sierpcu.274.274.274.274.274. RAD.:RAD.:RAD.:RAD.:RAD.: Poetycki debiut Aleksandry Penszyńskiej: opowieśćo sobie samej/rad.//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 4, s. 13, il.Promocja tomiku poezji „Jestem” wydanego przez Miejską


Bibliotekę Publiczną w Sierpcu ramach serii „Biblioteka Sierpecka”.275. STANISZEWSKA, 275. STANISZEWSKA, 275. STANISZEWSKA, 275. STANISZEWSKA, 275. STANISZEWSKA, Magdalena.: Chwała zwyciężonym –

komentarz do wystawy z okazji 150 rocznicy Powstania Stycz-niowego/Magdalena Staniszewska.//Nasz Sierpc. – 2013,nr 1, s. 37-38, il.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej w SierpcuKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Władysława Broniewskiego

––––– BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, BANASIAK, Joanna.: Skwer Themersonów? = poz. 75276. BLINKIEWICZ, 276. BLINKIEWICZ, 276. BLINKIEWICZ, 276. BLINKIEWICZ, 276. BLINKIEWICZ, Krzysztof.: Zdziwienie i wdzięczność Han-

ny Krall: płocka premiera miesiąca/Krzysztof Blinkiewicz.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 63, s. 6, il.

Promocja książki Hanny Krall „Biała Maria” w ramach cyklu„Płocka Premiera Miesiąca w Książnicy Płockiej”.277.277.277.277.277. (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: (LESZ).: Co za radość w Twoim powrocie...: pamięci

Broniewskiego/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 8, s. 19, il.„Wieczór wspomnień o Władysławie Broniewskim” z udziałemcórki poety Marii Broniewskiej-Pijanowskiej w Książnicy Płoc-kiej.278.278.278.278.278. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Książnica podsumowała rok Broniewskiego:

w urodziny poety/(lesz).//Tygodnik Płocki. – 2013, nr 1, s. 9, il.Obchody Roku Broniewskiego w Książnicy Płockiej w 2012 r.279.279.279.279.279. (LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).:(LESZ).: Pokój bez kota: w Książnicy Płockiej/(lesz).//

Tygodnik Płocki. – 2013, nr 13, s. 9, il.Wystawa w pierwszą rocznicę śmierci Wisławy Szymborskiej„Nic dwa razy” z udziałem Anny Bikont i Joanny Szczęsnej

autorek biografii poetki.––––– SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Teatr w Płocku 1812-2012 = poz. 253

Ruch wydawniczyRuch wydawniczyRuch wydawniczyRuch wydawniczyRuch wydawniczy280.280.280.280.280. KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Kalendarz z 2013 r., a kawa z 1910

/Rafał Kowalski, Piotr Augustyniak.//Gazeta Wyborcza – Płock.–2013, nr 25, s. 21, il.

XV Przegląd Płockich Kalendarzy.XV Przegląd Płockich Kalendarzy.XV Przegląd Płockich Kalendarzy.XV Przegląd Płockich Kalendarzy.XV Przegląd Płockich Kalendarzy.281.281.281.281.281. ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, ORŁOWSKA, Milena.: Motocyklistki z kalendarza/Mile-

na Orłowska.//Gazeta Wyborcza – Płock. – 2013, nr 9, s. 4, il.Kalendarz „Płockie motocyklistki” na aukcji na rzecz WielkiejOrkiestry Świątecznej Pomocy.

CzasopiśmiennictwoCzasopiśmiennictwoCzasopiśmiennictwoCzasopiśmiennictwoCzasopiśmiennictwo282.282.282.282.282. DUMOWSKI, DUMOWSKI, DUMOWSKI, DUMOWSKI, DUMOWSKI, Zdzisław.: Nasz Sierpc – jak to było?

jak będzie?/Zdzisław Dumowski.//Nasz Sierpc. – 2013, nr 1,s. 3-4, il.

20 lat Biuletynu Rady i Burmistrza – „Nasz Sierpc”283.283.283.283.283. KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, KOWALSKI, Rafał.: Twój pieniądz nie będzie próżnia-

kiem i dezerterem/Rafał Kowalski.//Gazeta Wyborcza – Płock.– 2013, nr 9, s. 2, il.

Zawiera rec. książki: Dwa wieki prasy płockiej. T.1: 1810-1945/Wiesław Adam Koński.- Płock, 2012.284.284.284.284.284. SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, SZATKOWSKA, Lena.: Historia „Notatek Płockich”:

pismo „na marginesie swobody”/Lena Szatkowska.//TygodnikPłocki. – 2013, nr 2, s. 9, il.

INDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWYINDEKS OSOBOWY

A. B. 90A.K 130Adamkowska, Emilia 18Adamkowski, Arkadiusz 16Adamski, Andrzej 4, 178and. 173Aniga 137 164, 167, 199-200, 259Antoni Julian Nowowiejski (bł.) ; 88Asztemborski, Jarosław. 97Augustyniak, Piotr 280Banasiak, Joanna. 75Bednarski, Dariusz. 225BeeS. 124, 132, 261Beksiński, Zdzisław 241Bielak, Małgorzata 1Bielińska, Jolanta. 129Bielińska, Kamila 15Blinkiewicz, Krzysztof. 188-9, 201-2, 220-1, 249, 276Boszko, Michał. 150Cegłowska, Blanka. zob. Stanuszkiewicz-Cegłowska, Blanka.Celmer, Mariusz. 265Chojnacki, Witold 242Cieciora, Iwona 100Czerwiński, Krzysztof. 151Danieluk, Jacek. 98, 127, 152, 190Dobroń, Elżbieta 1Dominik, Tadeusz 242Dumowski, Zdzisław. 282Duraj, Danuta. zob. Walczak-Duraj, Danuta.Dwojnych, Andrzej 30Dybiec, Aleksandra. 153-4, 179, 191, 222Dybowska, Iwona 67Dzięgielewski, Andrzej 52(eg). 147, 174Falkowska, K 13Fidelis, Stanisław. 123Fischbach, Jarosław. 83Frąckowiak, Anna. 8aFurman, Tomasz 117Gancarczyk, Marek 20Gasik, Małgorzata. 192Gizińska, Ewa. zob. Horodyska-Gizińska, Ewa.Gołębiewski, Grzegorz 62, 172

Gołębiewski, Zdzisław. 62Góralski, Roman. 223Grabowski, Janusz (archiwista). 87Graczyk, Andrzej. 67Graniszewska, Magdalena. 104Gregorczyk, Ewa 54Gromek-Żukowska, Agnieszka 100Grzybowski, Michał Marian 266(gsz). 96, 155Gutowska, Paulina 11Hiacynta Red. 41Holzman, Joanna 242Horodyska-Gizińska, Ewa. 73Iwaniak, Arkadiusz. 156J.S 131Jagodziński, Andrzej. 139Jakubowska, Karolina 99JAM. 61, 74, 133, 134, 157, 186, 199JAM Oprac. 126Jarecka, Dorota. 76Jarocka, Mariola. zob. Szewczyk-Jarocka, Mariola.Jaroszewski, Artur. 158-9Jarry, Alfred 238Jelec, Marcin Alan 22Jeż, Marianna 11Jol. 118Justyńska, Teresa. zob. Radwańska-Justyńska, Teresa.Kaczan, Magdalena. zob. Lica-Kaczan, Magdalena.Kalkowski, Dariusz. 160Kansy, Andrzej 48, 180Kasprzak, Elwira 24Kasprzak, Mariusz. 207Kępka, Wioletta. 161Kęsicka, Lucyna. 175Kęsy, Robert. 122Kliniewicz, Jerzy 106-7Kocznur, Agnieszka. 102, 171Kolińska, Iwona 35Konarska-Pabiniak, Barbara. 72Koński, Wiesław. 41aKopeć, Wiesław 58Koper, Sławomir 89Kordala, Tomasz. 208Kornatowski, Hubert 270Kosiewski, Piotr. 77


Kowalska, Iwona. zob. Typiak-Kowalska, Iwona.Kowalski, Rafał 75, 119, 193-4, 250, 280, 283Kozłowski, Jacek. 149Krajewski, Tomasz 33Krawczyńska, Renata 42, 116Krawiec, Jacek. 107Krukowski, Tomasz. 262Kruszewski, Tomasz 180Kruszewski, Wojciech 10Krzewski, Wojciech. 125Kubacz, Magdalena 12Kuc, Monika. 78Kucharska, Barbara 141Kuczyński, Krzysztof A 59Kulpa Wioletta. 162Kunkel, Robert. 194Kupniewska, Marzanna. 200Kurach, Aurelia. 163Kwiatkowska, Mariola. 209-10(l). 182-3Lelec, Marcin 236(lesz). 176, 184, 203, 211-2, 243, 251, 257-8, 277-9Leśniewski, Michał. 82Lewandowska, Anna. 84, 94, 103, 128, 166, 217, 239-40Lica-Kaczan, Magdalena. 213-4, 267-8Lipińska, Wiesława 31Lissowski, Czesław 91Liszewska, Ewa. 92Liszewski, Bogumił 92Łupak, Sebastian. 79Maćkowiak, Tomasz Andrzej. 108Majchrzak, Wojciech. 226Małachowski, Adam 227-8, 234Małecka, Agnieszka 177, 204, 269Marciniak, Jola 142, 260Maślanka, Piotr. 229Matuszewska, Anna 25Mazurska, Wiesława 1Michalik, Piotr. 85-6Michnik, Adam 16Mielczarek, Bogdan. 164Milczarek, Katarzyna 198Młynarkiewicz, Mariusz 242, 244Mokrowiecki, Marek 252Moskalewicz, Marcin 117Murawska, Hanna. 100Myjak, Adam 244Nagiewicz, K. 101Nasiadka, Ilona 12Nędziak, Michał 11-2Niemczyk, Marcin 259Nowacka, Anna 195-6Nowakowski, Andrzej 166Nowotka, Dariusz 41Nycek, Jan Bolesław 36, 65, 185Orłowska, Milena 245, 281Ostrowski, Wojciech 95Pabiniak, Barbara. zob. Konarska-Pabiniak, Barbara.Pakieła, Paweł 167Piekarski, Tomasz 93Piętka, Włodzimierz. 143, 205-6Podsędek, Marcin 56Polak, Krzysztof 111Popiel, Lidia 246Potocka, Anna. 218Przygocka, Janina 53Ptasiewicz, Zbigniew 49rad. 81, 138, 145, 148, 273-4Radwańska-Justyńska, Teresa 181Reichardt, Jasia. 80RK. 263rka 110Romanowski, Zdzisław 237a

Rydzewska, Barbara 264Rzepecka, Malwina 57SAB. 146Sady, Małgorzata 215Sekuła, Rafał. 111Skibowska, Jadwiga. 120Smuk-Stratenwerth, Ewa 57Sobieraj, Leonard 6, 260Socha, Dariusz. 178Sochacka, Jolanta. 168Sokołowska, Joanna 5Staniszewska, Magdalena. 66, 275Stanuszkiewicz-Cegłowska, Blanka. 68, 216Stawicki, Adam 231Stawicki, Krzysztof 41Stratenwerth, Ewa. zob. Smuk-Stratenwerth, Ewa.Sylwia 170Szałkowski, Grzegorz. 112szat. 113Szatkowska, Lena. 63-4, 69, 224, 237, 248, 253, 256, 284Szatkowski, Tomasz 51, 114, 149Szewczyk-Jarocka, Mariola 195-6Szewczykowska, Joanna 219Szkopek, Grzegorz 127Ścibło, Andrzej 70Ślęzak, Patryk 26Themerson, Franciszka 238Tomaszewska, Urszula 43Tucholski, Marek 9, 156, 158, 162Tuhanowicz, Jerzy. 232Turalski, Mariusz. 233Typiak-Kowalska, Iwona 1Ułanowska, Lidia 141Wadley, Nick 215Wagner, Ryszard 121Walczak-Duraj, Danuta 21Walther, Lars. 234Wanecki, Jarosław. 135-6, 255Wereszczaka, Rafał 46, 129, 235Wereszczyński, Grzegorz. 103Wiącek, Maciej. 235Wieczerzak, Aneta. 115Więckowski, Józef. 116Wiśniewski, Sławomir 23Wiśniewski, Wojciech 234Witkowska, Małgorzata. 187Wojtalewicz, Urszula. 140Wolny, Bogdan 225, 226Woźniak, Maciej. 236Wydra, Lucyna 82Zając, Zbigniew 82Zawadzki, Marek Red. 41Zbyszewska, Alicja 14Zembrzuski, Sławomir Roman. 270Zieliński, Janusz. 181Ziętek, Janina 32Zygner, Leszek. 271Żbikowska, Dorota. 137Żukowska, Agnieszka. zob. Gromek-Żukowska, Agnieszka.

OpracowanieOpracowanieOpracowanieOpracowanieOpracowanie:Małgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń, Wiesława Mazurska,Iwona Typiak-Kowalska

Książnica Płocka im. Wł. BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Wł. BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Wł. BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Wł. BroniewskiegoKsiążnica Płocka im. Wł. Broniewskiego09-400 Płock, ul. Kościuszki 6Tel. (024) 268 00 21 lub (024) 268 00 25e-mail: [email protected]


MARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKIMARCIN BERLIŃSKI — dr nauk humanistycznych, dziekan Wydziału NaukSpołecznych Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowicaw Płocku, członek TNP

ANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKIANDRZEJ CHODUBSKI — — — — — prof. zw. dr hab., Wydział Nauk SpołecznychUniwersytetu Gdańskiego, członek TNP

GRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKIGRZEGORZ GOŁĘBIEWSKI — dr nauk humanistycznych, nauczyciel historii w III LOw Płocku, wykładowca w Szkole Wyższej im. PawłaWłodkowica w Płocku, członek Zarządu TNP

MICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIMICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIMICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIMICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKIMICHAŁ MARIAN GRZYBOWSKI — — — — — ks., prof. dr hab., historyk, wykładowca Uniwersytetuim. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, WyższegoSeminarium Duchownego w Płocku, Wiceprezes TNP

DAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYKDAMIAN KASPRZYK — — — — — dr nauk humanistycznych, adiunkt w ZakładzieEtnologii Polski i Europy Uniwersytetu Łódzkiego,członek TNP

TOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKITOMASZ KRUSZEWSKI — dr nauk humanistycznych, Kanclerz Szkoły Wyższejim. Pawła Włodkowica w Płocku, członek TNP

GRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIKGRAŻYNA SZUMLICKA-RYCHLIK — mgr bibliotekoznawstwa i informacji naukowejUniwersytetu Warszawskiego oraz Studiów podyplomo-wych z zakresu marketingu i zarządzania kadramiw przedsiębiorstwie – Szkoły Wyższej im. Pawła Włod-kowica w Płocku, Dyrektor Biblioteki im. ZielińskichTowarzystwa Naukowego Płockiego

RENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAKRENATA WALCZAK — dr hab. inż., dyrektor Kolegium Nauk Ekonomicz-nych i Społecznych Politechniki Warszawskiej w Płoc-ku, członek Kolegium Redakcyjnego „Notatek Płockich”,członek TNP

JANUSZ WIŚNIEWSKIJANUSZ WIŚNIEWSKIJANUSZ WIŚNIEWSKIJANUSZ WIŚNIEWSKIJANUSZ WIŚNIEWSKI — ks., adiunkt na Wydziale Nauk Historycznych i Spo-łecznych Uniwersytetu Stefana Kardynała Wyszyńskiegow Warszawie, proboszcz parafii w Rogozinie

Autorki BibliografiiAutorki BibliografiiAutorki BibliografiiAutorki BibliografiiAutorki Bibliografii — MMMMMałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,ałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,ałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,ałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,ałgorzata Bielak, Elżbieta Dobroń,Wiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–KowalskaWiesława Mazurska, Iwona Typiak–Kowalska

NASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZYNASI AUTORZY

Towarzystwo Naukowe Płockie

Documents

Transcript of Towarzystwo Naukowe Płockie