Seminarski rad 1

VISOKA POLJOPRIVREDNA ŠKOLA STRUKOVNIH STUDIJA U

ŠAPCU

Studijski program

Zaštita životne sredine

TORNADO

- SEMINARSKI RAD -

Student: Profesor:Natalija Pavković 19/5 Dr Vera Rašković

Seminarski rad 2

Šabac, 2014.

SADRŽAJ

1. UVOD....................................................................................................................................3

2. TORNADO............................................................................................................................4

3. TROMBA...............................................................................................................................9

4. PIJAVICA............................................................................................................................10

5. VIHOR.................................................................................................................................11

6. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................12

7. LITERATURA......................................................................................................................13

Seminarski rad 3

1. UVOD

U atmosferi se, pored vrtloga velikih razmera - ciklona i anticiklona, javljaju i vrtlozi manjih

razmera u koje spadaju: tornado, tromba, morska pijavica i vihor.

Tornado je najjači i najvećih dimenzija u odnosu na ostale lokalne vazdušne vrtloge.

Nastanak tornada je obično povezan sa super ćelijskim nepogodama, dok su trombe i

pijavice povezane sa jednoćelijskim nepogodama i oblacima roda: kumulus (Cu) i

kumulonimbus (Cb).

Vihori su vrtlozi termičkog porekla, najmanjih dimenzija, snage i trajanja.

Seminarski rad 4

2. TORNADO

Tornado je snažan atmosferski vrtlog u kome vazduh rotira velikim brzinama, u smeru

suprotnom od kazaljke na satu, oko oblasti izrazito niskog pritiska malih dimenzija.

Rec "Tornado" dolazi od Španskog glagola tornar, što znači ‘’obrtati se’’.

Tornado može biti raznih oblika i dimenzija. Najčešće se javlja u dimenzijama između 100 i

600 m, traje nekoliko minuta i prelazi rastojanja veća od 5 km. Zabeleženi su i slučajevi kada

je tornado trajao i po nekoliko sati, prevaljujući nekoliko stotina km.

Velike brzine vetra u tornadu nemoguće je izmeriti i zbog toga se ona određuje na

osnovu posledica i štete koje izazivaju. Ranije se smatralo da brzina vetra u tornadu dostiže

250 m/s, ali su novija istraživanja pokazala da je brzina vetra u tornadu u većini slučajeva

oko 60 m/s, a najekstremniji dostižu brzinu i od 120 m/s.

Tornado se može javiti u svim delovima sveta, na svim kontinentima, osim Antarktika.

Najčešće se javlja u Meksiku, Sjedinjenim Američkim Državama, između stenovitih planina i

planinskog venca Apalači, koja obuhvata države: Kanzas, Arkanzas, Teksas, Severnu i

Južnu Dakotu.

Seminarski rad 5

Brojeći incidente, u SAD - u pogađaju ovakve oluje češće nego bilo koju drugu zemlju.

Ovde se tornado javlja u proseku više od 700 puta godišnje. Najviše tornada ima u toku

proleća i leta a najmanje u toku zime. Mogu se pojaviti u bilo koje doba dana i noći, ali

najčešće se javljaju u kasnim popodnevnim satima, kada je zagrevanje najveće a prizemni

sloj vazduha najnestabilniji.

Jaka vazdusna strujanja u tornadima ruše kuće, čupaju drveće i podižu i nose po

nekoliko km sve što se nađe na njihovom putu: ljude, životinje, razne predmete.

Desilo se, čak da je tornado podigao železničku kompoziciju sa više od sto putnika i

nosio je 25 m .

Jaki vetrovi u tornadu ruše zidove zgrada, a zbog velike razlike u pritiscima u i izvan zgrade

(razlika može da iznosi i više od 100 mb) dolazi do izletanja prozora, vrata i krovova kuća.

Seminarski rad 6

Tornado nastaje različitim fizičkim procesima u atmosferi, a za nastanak tornada je

potrebno nekoliko uslova: nestabilnost atmosfere, vlaga u srednjim i donjim delovima

atmosfere.

Vetar na različitim visinama duva u različitim smerovima zbog čega dolazi do

vrtloženja vazduha pri tlu, stvara se nevidljivi horizontalni rotirajući efekat. Usled takvog polja

vetra uzlazna struja počinje da rotira, obično na sredini olujnog oblaka, obrazujući

mezociklon - rotirajući stub vazduha prečnika 5 do 10 km. Vazduh koji se kreće ka niskom

pritisku u mezociklonu sve brže rotira a mezociklon se izdužuje u vertikalnom, a skuplja u

horizontalnom pravcu.

Vazduh koji se kreće ka niskom pritisku se širi, hladi, a ako je dovoljno vlažan dolazi i

do kondenzacije i formiranja oblaka u obliku levka koji se spušta do tla.

Tornado nastaje kada rotirajući stub vazduha, tj. oblak, dodirne tlo. U blizini tla

nestabilna vazdušna masa je topla i vlažna i relativno je hladnija u gornjim delovima

atmosfere i vazduh počinje da se rotira vertikalno.

Tornado se često nalazi na ivici uzlaznog i silaznog strujanja, koje sa sobom nosi jaku

kišu i po tome se često može prepoznati njegov dolazak. Rotiranje tornada unutar levka

pritisak postaje nizak i dolazi do formiranja usisnog vetra, koji je uzročnik ogromnih šteta koje

tornado napravi.

Seminarski rad 7

Levak tornado može imati različite oblike, ali najčešće liči na surlu slona koja se

spušta iz kumulonimbusa ( ispod olujnih oblaka). Obično je tamne boje, jer pri kontaktu sa

tlom snažan vetar podiže prašinu, pesak i ostale predmete.

Kada vetar promeni brzinu ili pravac blizu vrha kumulonimbusa uzlazne struje se

pojačavaju. Hladne silazne struje zatim padaju na stranu vazduha koji se podiže, ali ga pri

tom ne rashlade. To oblaku omogućava da se povećava i traje duže od običnog olujnog

oblaka. Vazduh koji se podiže počinje polako da rotira, počev od vrha oblaka nadole, prilikom

čega se sužava. Kako se radijus smanjuje, brzina rotacije se povećava.

Vazduh koji rotira i dalje ide nadole, obrazujući levak ispod oblaka. Vazduh koji je

usisan u levak ulazi u polje mnogo nižeg pritiska, te se širi, hladi i ispušta vlagu. Levak

prerasta u tornado kada dotakne tlo.

Tornado može da se detektuje pre ili nakon što se pojavi, korišćenjem impulsnog

Doplerovog radara.

Kreće se brzinom od 50 km/h. U samom vrtlogu vazduh rotira brzinom od 160 km/h

do 800 km/h i može da se kreće nekoliko km dok ne dođe do rasipanja.

Seminarski rad 8

Smatra se da najjači tornadi sadrže više manjih vrtloga koji rotiraju veoma bzo.

U samom centru tornado, kao i oko tropskih ciklona, nema oblaka, jer se tu vazduh spušta i

oblačne kapljice isparavaju.

Tropski ciklon je intezivni poremećaj u atmosferi sa izraženim spiralnim strujanjem vazduha.

Spada u najintezivnije prirodne nepogode na Zemlji.

Nastaje daleko od kontinenata na udaljenosti, iznad toplih delova okeana.

Posebno se javljaju u blizini ekvatora, u području Meksičkog zaliva, Karipskog mora, u

zapadnom Pacifiku i Indijskom okeanu.

Seminarski rad 9

3. TROMBA

Tromba ili truba je vidljivi vrtlog vazduha, u obliku tamnog levka koji se spušta iz

olujnog oblaka ka tlu.

Nastanak je povezan, kao i kod tornada, sa pojavom lokalnih vrtloga i središnjem delu

olujnih oblaka koji ne moraju biti u sklopu jakih atmosferskih nepogoda. Prečnik trombe retko

prelazi 100 m.

Iako slabiji vrtlozi od tornada, trombe mogu dostići znatan intezitet i naneti velike štete.

Seminarski rad 10

4. PIJAVICA

Pijavica je atmosferski vrtlog koji se javlja iznad vodenih površina. Obično je manjeg

inteziteta i dimenzija od trombe.

Javljaju se na Jadranskom moru i traju od nekoliko minuta do jednog časa.

Prečnik morske pijavice je najčešće između 10 i 100 m. Može se obrazovati tokom

atmosferskih nepogoda, ali i pri lepom vremenu.

Pijavice povezane sa olujnim nepogodama obično se javljaju pri prelasku već

formiranog vrtloga sa kopna na vodenu površinu.

Pri lepom vremenu, pijavice se formiraju na toploj površini vode i uzdižu se uvis.

češće se javljaju, ali su obično manjeg inteziteta i trajanja od pijavica koje se javljaju tokom

atmosferskih nepogoda.

Seminarski rad 11

5. VIHOR

Vihori su lokalni atmosferski vrtlozi termičkog porekla, koji se javljaju u najtoplijem

delu dana u zagrejanom i nestabilnom prizemnom sloju vazduha. U vihorima vazduh se

uzdiže i vrtložno kreće oko vertikalne ose.

Obično kratko traju i ne nanose štetu, već samo kovitlaju prašinu, pesak, lišće.

Najčešći su i najvećeg inteziteta u pustinjama, gde razvijeniji vihori - tzv. ‘’ pustinjski đavoli ’’

dostižu prečnik od nekoliko metara.

Kod nas slabi vihori mogu se osmotriti u ravničarskim krajevima tokom letnjih popodneva.

Seminarski rad 12

6. ZAKLJUČAK

Tornado nanosi velike štete i ostavlja pustoš iza sebe. U slučaju nailaska tornada treba

se skloniti, najbolje u podrum, a ako on ne postoji, onda u neku manju prostoriju u prizemlju

koja se nalazi u sredini zgrade.

Na otvorenom, sklonište treba potraziti u nekom udubljenju na zemljinoj površini.

Seminarski rad 13

7. LITERATURA

1. Milosavljević, M., 1987: Meteorologija. Naučna knjiga, Beograd

2. http://studenti.rs/skripte/geografija/tornado/

3. http://www.meteoplaneta.rs/wp-content/uploads/2012/04/OLUJNI-VETROVI-KAO-

HAZARD.pdf

4. http://www.diplomski-rad.com/images/stories/seminarski-diplomski-rad-3/4302-

Ekologija-Prirodni-faktori-negativni-uticaj-na-zivotnu-sredinu-SRB-16str.pdf