Topluluk Destekli Tarım ve “Doğal Besin,Bilinçli Beslenme(DBB)“ Grubu

Ayşegül Çerçi

1. Kazdağı Ekofestivali 3-7 Eylül 2014 Ayvacık/Çanakkale

1

Gıda ve Tarım

• “Gıda ve tarım aynı şeyin ön ve arka yüzleridir. Gün gibi açıktır ki eğer doğal tarım uygulanmazsa, halka doğal gıda sunulamaz . Ama eğer doğal beslenme kabul görmezse, çiftçi ne yetiştireceğini şaşırır.

• “Doğru Gıda, Doğru Eylem, Doğru Farkındalık” bu üçü birbirinden ayrılamaz. Eğer biri eksikse, hiç biri gerçekleştirilemez. Eğer biri gerçekleşirse hepsi gerçekleşir”

(Masanabu Fukuoka, “Ekin Sapı Devrimi”, 2012:152).

2

Kalkınma-Küreselleşme-Aile Çiftçiliği• Kalkınma süreci ve küreselleşme ile aile çiftçiliğini yok

olma tehdidi ile karşı karşıya kalmıştır.

• Birleşmiş Milletler, açlık ve yoksullukla mücadele ve doğal kaynakların korunması açısından öneminin vurgulanması amacıyla 2014’ü Aile Çiftçiliği yılı ilan etti.

• Küreselleşmenin büyük işletmeler lehine dönüştürücü etkilerine karşı gelişen hareketlerden bir tanesi de topluluk destekli tarımdır.

3

Topluluk Destekli Tarım Nedir?

• Topluluk destekli tarım; doğal ve yerel gıda üreten küçük çiftçi/çiftçiler ile bir grup tüketicinin değişik modellerde kurduğu ortaklıktır.

• Tüketicilere, sağlıklı, doğal, taze ve mevsime uygun gerçek gıdaya aracısız erişim imkanı sağlarken, üreticilere de tarımsal üretimin içerdiği riskleri tüketicilerle paylaşma ve ürünlerini adil bir fiyattan satabilme imkanı yaratmaktadır.

• Bu sistemde tüketici kendisine sunulan ürünü satın almanın ötesine geçip türetici ya da eş-üretici işlevini üstlenmekte, üretim sürecinde sorumluluk almakta ve üreticiyle işbirliğine gitmektedir.

4

Modelin İşleyişi

• Ürünler arasında en yaygın olanı sebzeler, mevsime uygun olarak meyveler, tahıllar, yumurta, süt ve et olabilmektedir.

• Genellikle yaşadıkları kent yakınında tarımsal üretim yapan küçük çiftçi ile anlaşan bir grup tüketici (30-50 kişi), ön ödeme ya da düzenli ödemeler yaparak, sezon boyunca (1-2 hafta aralıklarla) çiftçinin hazırladığı sebze-meyve-süt vb. paketlerinden alır.

• Dağıtım şekli, kutuların ürün içeriği, tüketicilerin katkısının nasıl oalcağı (para ve/veya işgücü), kaç üretici (1 ya da daha fazla) ile işbirliği yapılacağı gibi konular tamamen topluluğun tercihlerine ve koşullarına bağlı olarak belirlenmektedir.

5

Topluluk destekli tarımın yerel topluluğa yararları nelerdir?• Tüketiciler tanıdıkları bir üreticiden taze ve sağlıklı gıda temin

edebilmektedir.• Ekolojik üretimle daha az yiyecek taşınması (karbon ayak izi),

daha az ambalaj ve iyileştirilmiş hayvan refahı mümkün olmaktadır.

• Yerel harcamaların artmasıyla yerel istihdamın, üretimin ve tüketimin artması.

• İnsanların yiyecek çeşitleri, üretim yöntemleri ve maliyetleri hakkında bilgilendirilmesi.

• Yerel çevre üzerinde etkinliğin artırılması ve sürdürülebilir tarımın desteklenmesi.

6

Topluluk destekli tarımın üreticilere faydaları nelerdir?• Çiftçinin üretim planlamasını iyileştirerek tarıma odaklanabileceği

zamanı artırmak ve güvenli bir gelir elde etmek

• Kullanıcılara doğrudan satış yaparak ürünleri için daha yüksek bir getiri elde etmek

• Yerel toplulukla ilişkilerin geliştirilmesi ve buna bağlı olarak tüketici ihtiyaçlarına doğrudan karşılık verebilmek

• Geleceğe dönük girişimleri için planlama ve işgücü desteği sağlamak

7

Topluluk Destekli Tarımın Belirleyici Özellikleri-1

• Ortaklık: Topluluk destekli tarım oluşumu, üretici ile tüketicilerin karşılıklı taahütlerine dayalı bir ortaklık temelinde kurulmaktadır.

• Yerellik:Topluluk destekli tarım oluşumları ekonomiyi yeniden yerelleştirme yaklaşımlarının aktif bir parçasıdır. Bununla birlikte “yerel” coğrafya ile sınırlı değildir. Esas amaç, yerel üreticilerin çevreleriyle bütünleşmeleri ve üretimlerinden kendilerini destekleyen toplulukların yararlanmasıdır.

(European Handbook on Community Support Agriculture Sharing Experiences, 2013)

8

Topluluk Destekli Tarımın Belirleyici Özellikleri-2

• Dayanışma:Topluluk destekli tarım oluşumlarında üreticiler ve onları destekleyen topluluklar arasındaki dayanışma esastır (Riskin paylaşılması ve adil fiyat).

• Üretici/tüketici birlikteliği: Topluluk destekli tarım üretici ve tüketicinin doğrudan, herhangi bir aracı olmaksızın ve aralarında hiyerarşi ya da alt-üst ilişkisi oluşturan bir yapı olmaksızın kurdukları iletişime ve karşılıklı güvene dayanmaktadır.

(European Handbook on Community Support Agriculture Sharing Experiences, 2013)

9

Topluluk Destekli Tarımın Dünyadaki Gelişimi• Bir grup Japon ev kadınının (on aile) 1975 yılında bir

araya gelerek, yerel bir çiftçiyle pirinç, tahıl ve sebzeler karşılığında işgücü ve para ödemeyi taahhüt etmeleri ve böylelikle “teikei (ortaklık)” hareketini başlattığı kabul edilmektedir.

• 1970’li yılların başında aşırı böcek ilacı ve kimyasal kullanımına ve hastalıkların artması bağlı endişeler temel neden (minimata-civaya bağlı zehirlenme)

• ABD (4.000’den fazla), İngiltere(100’den fazla), Japonya, Fransa (AMAP, 1.600), Almanya, İtalya, Belçika, Kanada, Hindistan, Çin, Avustralya vd.

10

Doğal Besin,Bilinçli Beslenme Grubu (DBB) Nedir?

• Ankara’da bir aracısız doğal ürün örgütlenmesi-2009▫ İlham veren girişim Güneşköy projesi

• “Doğal Besin, Bilinçli Beslenme” grubu, doğa-dostu yöntemlerle üretilen sağlıklı besinlere aracısız şekilde ulaşmak isteyen ve bunun için sorumluluk alan bireylerden oluşur.

• Topluluk destekli üretim biçimlerini destekleyen bir “katılımcı onay sistemi” modelidir.

11

DBB İnternet sitesihttp://ankaradbb.wordpress.com /

12

DBB’nin Amaçları

• DBB grubu katılımcılarına bizzat ürün temini yapmaz ve hiçbir alışverişte aracılık yapmaz.• Doğal üretim yapan duyarlı üreticilerle bilinçli alıcıları

yakınlaştırmayı, iletişimi ve teması artırmayı, karşılıklı güven oluşturmayı hedefler. ▫ Kır-kent arasında köprü kurmak• Duyarlı üreticiler ile alıcıları ve her türlü aracısız ürün

temini yöntemini destekler. • Sadece tüketici değil, üreticilerle işbirliği yaparak

üretimde pay sahibi olmak, eş-üretici/türetici olmak

13

DBB’ye Katılım Resmi statüsü yok. Gruba Ankara’da ikamet eden ve

doğal ürünlere aracısız erişim sağlamak isteyen kişiler ve Ankara’ya doğal ürün temin edebilecek üreticiler katılabilir.

Grup, iletişim ve koordinasyon için bir e-posta listesi kullanır. Katılım koşullarına uyan ve internet sayfasındaki kullanım koşullarını kabul eden herkes gruba katılabilir. E-posta listesi : pratiğe dönük kullanım Forum: bilgi ve fikir paylaşımı

14

Katılımcılar Katılımcılar (üreticiler+alıcılar) grubun işleyişinde,

üreticilerin denetiminde ve sipariş organizasyonlarında sorumluluğu paylaşır.

Kullanıcılar/Alıcılar için; Ankara'da ikamet etmek ve Katılım ve İşleyiş İlkelerini kabul ettiğini beyan etmek

Üreticiler için; Doğal üretim yaptığını beyan etmek, üretimini kolektif denetime açmak ve bir tanıtım dosyası hazırlamak

15

DBB Katılımcıları

1000+ katılımcı (hepsi aktif değil) 28 DBB üreticisi

İç Anadolu: 12 Marmara:1 Kuzey Ege: 4 Orta Ege: 5 Güney Ege: 4 Doğu-G.doğu Anadolu: 2

16

Moderasyon4 kişilik moderatörler kurulu: Katılımları onaylar (üreticiler + alıcılar) İletişimi (e-posta, forum ve diğer) gözetir ve

kolaylaştırır.

17

Doğal Ürün ? Organik tarım standartlarının altında olmayan (sistemik

kimyasalların kullanılmadığı) ve mümkün olduğunca bunun da ötesinde doğaya,

biyoçeşitliliğe ve insan sağlığına saygılı yöntemlerle üretilen ürünler.

Organik ürün sertifikası koşul değil.

18

DBB’nin İşleyişi?

• E-posta grubunda üreticiler ürün listelerini paylaşıyor, isteyen siparişini doğrudan üreticiyle iletişime geçerek verebiliyor.

• Ayrancı Organik Pazarından ürün temini Ankara civarındaki üreticiler için etkili.

• TADYA/Kır Çocukları gibi yerel üreticilerin evlere teslim sipariş imkanı var.

• Çiftlik ziyaretlerinde doğrudan üreticiden temin etmek mümkün (Tadya-Tahtacıörencik/Güdül, Marangoz Ailesi Çiftliği-Çamlıdere, Üç Elma Doğal Tarım-Çankırı)

19

Faaliyetler• Aracısız ürün temini – çok çeşitli ürünler• Pazaryerlerinde stantlar• Üretim alanlarına ziyaretler, geziler• Üreticilerle şehirde buluşmalar,

sohbetler• Üreticiler arasında etkileşim• Görünürlük: SolFaSol gazetesi,

Cumhuriyet gazetesi• İşbirliği: Güneşköy, Buğday Derneği,

Doğa Derneği, Slow Food Ankara• Model teşkil etme

20

Kazanımlar

• İyi ve sağlıklı beslenme• Küçük üreticilerin maddi ve manevi desteklenmesi• Kır-kent arasında çok sayıda köprü kurulması• Karşılıklı öğrenme fırsatlarından yararlanma• Üreticilerde kapasite geliştirme – ambalajlama,

nakliye, konuk ağırlama, tanıtım, iletişim

21

Avantajlar

• Yasal yapı yok: Mali ve hukuki sorumluluk yok• İlkelerin baştan iyi belirlenmesi ve açıklık• Dağınık yapı: Görünmeyen alışveriş ve etkileşimler• Gönülden destekler• Ankara’da ulaşım ve nakliyenin görece kolay olması• Ankara çevresinde temiz üretim alanları

22

Zorluklar

• Üreticilerin üretim planlamasına yardımcı olacak güçlü mekanizmaların olmaması• Üreticilerin Web sayfalarını düzenli

güncelleyememesi • Üreticilerin ürün listelerini düzenli gönderememesi• Ürünlerin tesliminde yaşanan zorluklar• İletişimde pasif kalan üreticiler• Gözetim/denetim mekanizmalarının belirsizliği

23

Teşekkür ederim. aysegulcerci@yahoo.com

• DBB İnternet sitesi : http://ankaradbb.wordpress.com• http://yesilgazete.org/blog/2014/07/28/topluluk-

destekli-tarim-uygulamalari-1-aysegul-cerci/ • http://yesilgazete.org/blog/2014/07/30/dunyada-ve-

turkiyede-topluluk-destekli-tarim-uygulamalari-2-aysegul-cerci/

24