Tom Tat Bai Hoc LS NN VN

download Tom Tat Bai Hoc LS NN VN

of 38

Transcript of Tom Tat Bai Hoc LS NN VN

CNG CHI TIT MN HC LCH S NH NC V PHP LUT VIT NAM 1. Tn v thi lng mn hc Tn mn hc : Lch s Nh nc v Php lut Vit Nam Thi lng mn hc : 30 tit 2. V tr mn hc y l mn hc bt buc trong chng trnh o to i hc Lut, l mt trong nhng ni dung quan trng ca o to c nhn lut, nhm mc tiu gio dc ton din cho ngi hc. Mn hc ny c thit k hc sau cc mn : Trit hc Mc L nin, mn L lun v Nh nc v L lun v Php lut. V c th b tr hc vo bt k hc k no trong kha hc. 3. Mc tiu mn hc Sau khi hon tt chng trnh mn hc ny, ngi hc c th : + Nm bit c cc kin thc c bn v qu trnh ra i, tn ti v pht trin ca Nh nc v Php lut Vit Nam t ngun gc cho n cc giai on pht trin ca lch s. + So snh v phn tch c nhng quy nh v t chc v hot ng ca Nh nc cng nh ca php lut Vit Nam qua cc giai on pht trin ca lch s. + Nhn thc v l gii c nhng nguyn nhn dn n s hnh thnh, thay i ca nhng quy nh v t chc v hot ng ca Nh nc cng nh php lut Vit Nam qua cc giai on lch s. Trn c s , gp phn k tha v pht huy bn sc, vn ha php l ca dn tc. 4. Yu cu mn hc - i vi ngi hc : hc mn ny c kt qu cn phi c s tham gia y v nghim tc ca ngi hc, vic c cc ti liu c ging vin gii thiu trc v sau khi n lp cng ht sc cn thit. Trong cc bui ging v tho lun trn lp, ngi hc phi nm bt c cc ni dung c bn, cn c s trao i khi gp kh khn, ng thi khuyn khch tho lun, tranh lun v gii thch cc vn c c t ra ca mn hc. - i vi nh trng : trang b y cc ti liu cn thit phc v cho mn hc, m bo v c s vt cht cho vic ging dy. 5. Ni dung mn hc - Trong chng trnh o to c nhn lut ti trng i hc Cn Th, mn hc Lch s Nh nc v Php lut Vit Nam l mn hc nghin cu mt cch c bn qu1

trnh hnh thnh v pht trin ca b my Nh nc, php lut trong lch s Vit Nam cho n trc nm 1884. Ni dung mn hc c chia lm 7 bi, c th nh sau : 6. Phng php ging dy v nh gi mn hc - Ni dung v cc mc tiu ca mn hc s c lm r bng s kt hp ca cc phng php nh: phng php thuyt ging (nhm cung cp nhng thng tin, kin thc c bn, nn tng cho ngi hc) v phng php tho lun, tranh lun (nhm gip ngi hc kim tra li kh nng tip thu v pht trin kh nng nh gi, phn tch, so snh v lm vic nhm). Ngoi ra, cc bui thuyt trnh theo cc ti c gio vin nh hng s gip ngi hc c thm nhiu k nng v kin thc. - Trong qu trnh ging dy, ging vin s t ra cc cu hi di nhiu hnh thc khc nhau, nh: cu hi trc nghim gip ngi hc nh li nhng ni dung c bn ca bi, cu hi nhn nh gip ngi hc c th kim tra mc hiu bi ca mnh v cu hi tng hp, phn tch hay so snh gip ngi hc lm quen vi dng thi s lm trong kim tra cui mn hc - Mi hc phn gm ti thiu 2 phn nh gi trong cc phn: phn thc hnh, nh gi nhn thc, tho lun, chuyn cn, kim tra gia k, n, thi kt thc. Phn thi kt thc l bt buc phi c v chim t l khng di 50%. - Thc hnh 30 % - Kim tra gia k: 10% - Thi kt thc 60 % (t l khng di 50%)

2

BI 1 S HNH THNH NH NC U TIN TRONG LCH S VIT NAM A. MC CH, YU CU y l ni dung gn lin vi kin thc l lun chung v s ra i ca nh nc. Gip ngi hc khng nh tnh ng n ca hc thuyt Mc xt v Nh nc, ng thi lm sng t nhng nhn t ng vai tr thc y dn n s ra i Nh nc Vit Nam. Cn nm c 2 vn sau: + Qu trnh pht trin ca cc nhn t dn n s hnh thnh nh nc u tin Vit Nam. + Xc nh, phn bit c nh nc trong trng thi ang hnh thnh v s hnh thnh nh nc. B. TI LIU NGHIN CU C lut Vit Nam v T php s din ging, V Vn Mu, Si Gn 1975, quyn th nht, tp mt, trang 8 - 125. Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, H Ni 2002, trang 3 - 34. Lch s cc nh ch chnh tr v php quyn Vit Nam, Phan ng Thanh Trng Th Ha, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1995, tp 1, trang 11 33. Lch s Vit Nam gin yu, Lng Ninh, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 2000, trang 15 63. Php ch s Vit Nam, V Quc Thng, T sch i hc Si Gn 1972, trang 39 42. C. NI DUNG C BN I. CC NHN T DN N S HNH THNH NH NC U TIN Bt ngun t giai on Phng Nguyn v c bit giai on ng Sn x hi Vit Nam c s chuyn bin v cc mt . 1. Chuyn bin v kinh t. + Nng nghip trng la nc chim v tr ch o, nng sut tng vt bc bt ngun t : - S thay th trong cng c lao ng trong nng nghip. - Chn nui, sn bn, nh c vn tn ti v pht trin.3

- Th cng nghip chuyn bin mnh m : * c ng, luyn st ng vai tr quan trng; * Cc ngh gm, dt, an lt, pht trin; * Thng nghip ra i. Nhn xt : nn kinh t c s chuyn bin c bn v mi mt. 2. Chuyn bin trong x hi. + Hn nhn v gia nh : * Ch ph h thay th cho ch mu h; * S xut hin ca gia nh nh, ch t hu ra i. + Cng x nng thn thay th cho cng x th tc. Cng x nng thn c xem nh tp on u tin ca nhng ngi t do; + Tha nhn quyn t hu nh v sn vt ca ngi lao ng, nhng khng tha nhn quyn t hu i vi t ai. + Phn ha x hi : cn c vo nhng ti liu kho c hc v hnh thc chn ct v ti sn chn theo ngi cht, x hi phn chia lm 3 tng lp: * Tng lp qu tc; * Tng lp nng dn cng x nng thn; * Tng lp n t. Nhn xt: s phn ha v a v v s hu cng c th hin r nt, nhng mc phn ha khng gay gt. 3. Yu t tr thy v chng ngoi xm + Nhu cu tr thy bt ngun t: * V tr a l; * Nng nghip trng la nc. + Nhu cu chng ngoi xm bt ngun t: * V tr a l; * Hin tng lch s tt yu - t v v m rng lnh th. Nhn xt: nhu cu tr thy v chng ngoi xm c ngha nh nhng yu t thc y x hi cn c s t chc, qun l ton cng ng v to tin cho s ra i ca nh nc. II. QU TRNH HNH THNH NH NC U TIN 1. Thi k Vn Lang nh nc trong trng thi ang hnh thnh - Giai on Phng Nguyn - Giai on ng u - Giai on G Mun - Giai on ng Sn + Thi gian bt u.4

+ Dn c : ngi Vit Lc Vit; + Lnh th: tng ng vi vng Bc B, Bc Trung B nc ta ngy nay v mt phn pha nam Qung ng, Qung Ty Trung Quc. + S chuyn ha quyn lc x hi sang quyn lc nh nc: * Qu tc th tc thnh nhng ngi qun l x hi; * Bng a v ca mnh qu tc th tc chim ot sn phm d tha ca cng ng. + T chc qun l x hi: hnh thnh lin minh cc b lc vo khong th k VII TCN, c th: * ng u l Hng Vng; * Chia nc lm 15 b, ng u mi b l Lc tng; Nc Vn Lang chia ra lm 15 b : 1.Vn Lang ( thuc Bch Hc, Ph Th) 2. Chu Din (thuc Sn Ty) 3. Phc Lc (thuc Sn Ty) 4. Tn Hng ( thuc Hng Ho - Tuyn Quang) 5. V nh ( thuc Thi Nguyn - Cao Bng) 6. V Ninh ( thuc Bc Ninh) 7. Lc Hi ( thuc Lng Sn 8. Ninh Hi ( thuc Qung Ninh) 9. Dng Tuyn ( thuc Hi Dng) 10. Giao Ch ( thuc H Ni - Hng Yn, Ninh Bnh) 11. Cu Chn ( thuc Thanh Ho) 12. Hoi Hoan ( thuc Ngh An) 13. Cu c ( thuc H Tnh) 14. Vit Thng ( thuc Qung Bnh, Qung Tr) 15. Bnh Vn (?) * Di b c cc cng x nng thn, ng u l B chnh. 2. Nh nc u Lc + Lch s hnh thnh nh nc u Lc: * Bt ngun t nhu cu chng gic ngoi xm: ngi Vit Lc Vit v ngi u Vit on kt li (thnh ngi u Lc) do Thc Phn ng u chng li cuc xm lc ca nh Tn nm 214 TCN; * Thc Phn thay th Hng Vng, lp nc u Lc nm 208 TCN. + T chc b my nh nc: * Thc Phn ln ngi Vua ly hiu An Dng Vng, ng Phong Kh xy thnh C Loa; * Di Vua c chc quan Lc hu; * Chia nc lm cc b do cc Lc tng ng u;

5

* Cng vic cng x nng thn do B chnh v Hi ng cng x gii quyt. * T chc qun i chuyn nghip. III. PHP LUT + Php lut thnh vn cha tn ti, cc quan h trong cuc sng ch yu c iu chnh bng tp qun php, phong tc hay mnh lnh khu truyn ca nh Vua. D. CU HI N TP 1.Trnh by vai tr ca cc nhn t dn n s hnh thnh nh nc u tin trong lch s Vit Nam? 2.Trnh by ngun gc dn c v lnh th thi i Vn Lang u Lc? 3.Chng minh rng php lut thi i Vn Lang u Lc cha chu s nh hng ca php lut Trung Quc? 4.Thi gian ra i v tn ti ca nh nc Vn Lang 5.Tnh cht ca nh nc Vn Lang v u Lc.

BI 26

NH NC V PHP LUT VIT NAM GIAI ON BC THUC V U TRANH CHNG BC THUC (179 TCN 938) A. MC CH YU CU Trang b nhng kin thc v t chc b my nh nc ca cc chnh quyn h phng Bc qua tng thi k i vi nhn dn u Lc, gip nhn thc r bn cht ca cc kiu nh nc bc lt. + Ngi hc cn nm 2 vn c bn : - Cch thc t chc b my chnh quyn h qua tng giai on v chnh sch cai tr. - ngha cc nh nc t ch trong giai on ny. B. TI LIU NGHIN CU - Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, H Ni 2002, trang 35 64. - Lch s cc nh ch chnh tr v php quyn Vit Nam, Phan ng Thanh Trng Th Ha, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1995, tp 1, trang 35 - 67. - Lch s ch phong kin Vit Nam, Trn Quc Vng H Vn Tn, NXB Gio dc, H Ni 1960, tp 1, trang 17 210. C. NI DUNG C BN I. NH NC V PHP LUT CHNH QUYN H 1. T chc b my chnh quyn h (179 TCN 938) a) Giai on t nm 179 TCN n nm 40 + Nh Triu (179 TCN 111 TCN): thc hin chnh sch cai tr dng ngi Vit cai tr ngi Vit. - Chia nc ta thnh 2 qun: Giao Ch v Cu Chn, ng u mi qun l quan in s, gip vic c quan T tng ph trch lnh vc qun s. - Di qun nh Triu gi nguyn cch thc t chc chc c truyn ca ngi Vit, chia qun thnh cc b, ng u l cc Lc tng ngi Vit. + Nh Ty Hn (111 TCN 8) v nh Tn (8 23) : thc hin chnh sch ng ha ngu dn. - Nc ta l 3 trong s 9 qun thuc Chu Giao Ch1, ng u l quan Th s. - Gm 3 qun: Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam, ng u mi qun l quan Thi th, gip vic c quan s ph trch lnh vc qun s. - Di Chu l huyn, ng u l quan Huyn lnh ngi Vit.1

c hnh thnh t nm 106 TCN.

7

+ Nh ng Hn (23 39) : c bn vn gi nguyn 3 cp chnh quyn a phng nh trc, nhng c s tng cng s lng quan li trong b my h. Nm canh ng (111 tr. Ty lch) nh Hn sai L Bc c v Dng Bc sang nh nh Triu, ly nc Nam Vit ( c phn t ca u Lc ) ri ci l GIAO CH B, v chia ra lm 9 qun, l : 1. Nam Hi ( Qung ng) 2. Thng Ng (Qung Ty) 3. Ut Lm (Qung Ty) 4. Hp Ph ( Qung ng ) 5. Giao Ch (vng Bc b) 6. Cu Chn (vng Thanh Ho - Ngh Tnh) 7. Nht Nam (t o Ngang n o Hi Vn) 8. Chu Nhai (o Hi Nam) 9. m Nh (o Hi Nam). b) Giai on t nm 43 n nm 544 + Nh ng Hn (43 220) : tip tc duy tr chnh quyn h 3 cp nh trc, nhng c mt s thay i: - Nm 203, triu nh i Chu Giao Ch thnh Giao Chu, ng u l quan Chu mc. - i vi huyn, thay cc vin Huyn lnh ngi Vit bng quan Huyn lnh ngi Hn. + Nh ng Ng, Ngy (220 265): c bn ging nh trc, nhng c giai on Giao Chu chia thnh 2 chu: Qung Chu v Giao Chu2. Lnh th nc ta gm 3 qun: Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam trc thuc Giao Chu. + Nh Tn, Tng, T (265 502): c bn vn t chc theo chnh quyn 3 cp: chu qun huyn, ch yu ch c s thay i trong s phn chia cc qun, nh: - Nh Tn chia Giao Chu thnh 7 qun trong c 6 qun thuc lnh th ca nc ta. - Nh Tng chia Giao Chu lm 6 qun. - Nh T chia Giao Chu thnh 9 qun, trong c 7 qun thuc lnh th nc ta ngy nay. + Nh Lng (502 544): chia Giao Chu thnh 8 chu, trong c 6 chu thuc lnh th nc ta. c) Giai on t nm 603 n nm 938 + Nh Ty (603 618): chia nc ta thnh 6 qun t di s qun l trc tip ca triu nh. + Nh ng (618 905): thc hin chnh sch cai tr trn p bng v lc, tng cng qun s.2

Sau Qung Chu v Giao Chu li nhp li thnh Giao Chu nh trc.

8

- Gi tn nc ta l An Nam h ph3, ng u l quan Tit s4. Nm 618 nh Tu mt nc; nh ng k nghip. n nm 62 vua Cao T nh ng sai Khu Ha lm i tng qun sang cai tr Giao Chu. Nh ng cai tr nc ta nghit ng. Nm K Mo (679) vua Cao Tng nh ng chia t Giao Chu ra lm 12 chu, 59 huyn v t An Nam h ph. Nc ta gi l An Nam khi u t y. GIAO CHU tc AN NAM H PH c 12 Chu 1. Giao Chu c 8 huyn (H Ni, Nam nh...). 2. Lc Chu c 3 huyn (Qung Yn, Lng Sn). 3. Phc Lc Chu c 3 huyn (Sn Ty). 4. Phong Chu c 3 huyn (Sn Ty). 5. Thang Chu c 3 huyn. 6. Trng Chu c 4 huyn. 7. Chi Chu c 7 huyn. 8. V Nga Chu c 7 huyn. 9. V An Chu c 2 huyn. 10. i Chu c 6 huyn (Thanh Ha) 11. Hoan Chu c 4 huyn (Ngh An) 12. Din Chu c 7 huyn ( Ngh An) - Di chia thnh cc chu, ng u l quan Th s. ( vng min ni cn t cc chu Ki mi). - Di chu l huyn, ng u l quan Huyn lnh. - Di huyn l hng, chia lm i hng v tiu hng. - Di hng l x, chia lm i x v tiu x. II. PHP LUT THI K H CA CHNH QUYN PHNG BC. (179 TCN 938) Cc quan h trong thi k ny c iu chnh ch yu bng lut tc ca ngi Vit v lut php ca phong kin Trung Hoa. + Php lut hnh s: trng tr cc ti phm ch yu nhm phc v li ch ca chnh quyn h. - Nhm ti chng chnh quyn h: trng tr thng tay nhng lnh t ngha qun v u b khp vo ti phn lon, hnh pht ph bin l t hnh hay lu. - Nhm ti phm lin quan n chc v : ti tham nhng, tham , nhn hi l, - Nhm ti v kinh t: ti mua bn, tng tr sn vt qu, mui, st, n t t nhn, + Php lut dn s : c 2 hnh thc s hu rung t: - S hu ti cao ca Hong Trung Quc.3 4

C giai on gi l An Nam tng qun ph, Trn Nam h ph. Ty theo tng giai on c tn gi khc, nh: Kinh lc s, Tng qun Kinh lc s,

9

- S hu t nhn: cc ch s hu ch yu l nhng quan li v a ch ngi Hn. III. CHNH QUYN C LP T CH 1. Chnh quyn Hai B Trng (40 43) Hai B Trng xng Vng, ng M Linh. Vi mt thi gian c lp ngn ngi (40 - 43), Hai b Trng cha c iu kin xy dng mt b my chnh quyn vng chc. 2. Nh nc Vn Xun (544 602) Nm 544, L B ln ngi Vua, ly tn hiu l L Nam , t quc hiu l Vn Xun. T chc b my nh nc thi L Nam cn n gin. ng u l Hong , gip vic cho Hong c 2 Ban vn v v. 3. Chnh quyn h Khc: (905 930) Nm 905, Khc Tha D xa b b my cai tr ca chnh quyn h. Nm 907, Khc Tha D mt, con l Khc Ho ln thay. Khc Ho chia a phng thnh 5 cp hnh chnh: l ph chu gip x. X c x quan ng u gm mt Chnh lnh trng v mt T lnh trng. Mi gip c mt Qun gip ph trch chung v mt Ph tri gip trng nom vic thu thu. C nc lc by gi c tng cng 314 gip. 4. Chnh quyn Dng nh Ngh (931 937) Dng nh Ngh gi chc Tit s c 6 nm (931 - 937). Do vy v c bn, ng vn gi nguyn cc cp chnh quyn nh trc. CU HI N TP 1. Thng qua cch thc t chc b my nh nc, chnh quyn h thc hin chnh sch ng ha mt cch mnh m, hy phn tch nhn nh trn? 2. Hy chng minh rng: nh ng t chc c b my h hon ho nht trong thi k Bc thuc nc ta? 3. Trnh by t chc b my chnh quyn h nc ta t nm 179 TCN n nm 937? 4. Phn tch ngha ca chnh quyn t ch thi k Hai B Trng (40 43) 5. Phn tch ngha ca chnh quyn t ch thi k L Nam (544 603) BI 3 NH NC V PHP LUT VIT NAM GIAI ON NG INH TIN L (939 1009) A. MC CH, YU CU

10

+ Trang b kin thc chung v Nh nc v Php lut giai on u tin ca thi k c lp t ch sau mi th k Bc thuc. y l thi k cc th lc phong kin chun b cc iu kin cho s pht trin lu di ca Nh nc phong kin sau ny. +Cn nm c 2 vn : - Cch thc t chc b my nh nc. - S xut hin ca vn bn php lut. B. TI LIU NGHIN CU Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, H Ni 2002, trang 77 100. Lch s cc nh ch chnh tr v php quyn Vit Nam, Phan ng Thanh Trng Th Ha, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1995, tp 1, trang 69 83. Lch s ch phong kin Vit Nam, Trn Quc Vng H Vn Tn, NXB Gio dc, H Ni 1960, tp 1, trang 213 261. C. NI DUNG C BN T CHC B MY NH NC y l giai on cng c nn c lp dn tc v bc u xc lp nh nc trung ng tp quyn 1. Nh Ng (939 965) + Nm 939 Ng Quyn xng Vng, ng C Loa. + t trm quan, ch nh triu nghi phm phc. + Chia c nc ra lm L Ph Chu Gip X. 2. Triu inh (968 980) a) T chc chnh quyn trung ng Nm 968, inh B Lnh ln ngi Hong , ly hiu i Thng Minh Hong , nin hiu Thi Bnh. Quc hiu i C Vit, ng Hoa L. + Quy nh quan vn, v trong triu: - nh quc cng: vin quan u triu, tng ng T tng sau ny. - h ph s s: trng coi vic hnh n, xt x. - Thp o tng qun: ng u 10 o qun trong c nc. - y: trng coi vic qun i. - Chi hu ni nhn: trng coi vic tun phng cung cm. - Tng thng: phong cho v s ng u Pht gio. - Tng lc: cng Tng thng trng coi vic Pht gio. - Sng chn uy nghi: phong cho o s trng coi o gio.

11

b) T chc chnh quyn a phng Xut hin n v hnh chnh o. n v hnh chnh c s l x, ng u c mt Chnh lnh trng v gip vic l mt T lnh trng. 3. Tin L (980 1009) a) T chc chnh quyn trung ng Nm 980, Thi hu Dng Vn Nga cng tng s tn L Hon lm Vua, hiu L i Hnh. + Tin hnh t chc quan li: - i tng qun qun s: l vin quan u triu, ng u cc quan li khc. - Thi s: l quan i thn trong triu, c chc nng t vn cao cp cho nh vua. - Thi y: L quan v, di chc tng qun. - Nha ni ch huy s: cng l mt v quan v. b) T chc chnh quyn a phng L Hon i 10 o thi inh thnh cc cp L Ph Chu. Di chu l gip v cui cng l cp x. PHP LUT THI NG INH - TIN L + Tp qun php vn c xem l ngun lut c bn iu chinh cc quan h trong x hi. Tp tc, l lng c truyn c l vn cn c duy tr nhm iu chnh trong mt s lnh vc. + Php lut thnh vn tn ti - nm 1002 L i Hnh cho nh lut lnh. + Hnh pht mang tnh nhc hnh v ty tin, nh: b k phm ti vo vc du, cho h n tht, rc ma trn u nh s, NH NC V PHP LUT VIT NAM THI K L TRN H (1010 1407) MC CH, YU CU + y l giai on m u cho s hng thnh ca ch qun ch chuyn ch trung ng tp quyn trong lch s Vit Nam, c bit l trong cch thc t chc b my nh nc v hot ng ban hnh php lut. + Cn nm c cc vn sau: - T nhng thay i trong chnh tr, kinh t, vn ha, x hi n s cng c v pht trin nn qun ch trung ng tp quyn thi L Trn H. - S ra i v pht trin ca nhiu b lut, ch nh php lut trn c s chu nh hng ca php lut Trung Hoa v cc phong tc, tp qun ngi Vit.

12

TI LIU NGHIN CU Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, NXB Cng an nhn dn, H Ni H Qu Ly, Nguyn Danh Phit, Vin s hc NXB Vn ha thng tin, H Ni 1997. Lch s cc nh ch chnh tr v php quyn Vit Nam, Phan ng Thanh Trng Th Ha, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1995, tp 1, trang 84 339. Lch s ch phong kin Vit Nam, Trn Quc Vng H Vn Tn, NXB Gio dc, H Ni 1960, tp 1, trang 262 476. Qu trnh hnh thnh v pht trin php lut v s hu Vit Nam, Nguyn Huy Anh, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1998, trang 19 22. Th ch chnh tr, hnh chnh v php quyn trong ci cch H Qu Ly, Trng Th Ha, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1997. X hi nh L nhn di kha cnh php lut, Nguyn Hu Chu Phan, Sng Chnh Tng Th 1971. NI DUNG C BN I. B MY NH NC L TRN H y l giai on cng c v pht trin nh nc phong kin trung ng tp quyn. Nh L (1010 - 1225) : 1. L Thi T (1010 - 1028 ) 2. L Thi Tng ( 1028 - 1054) 3. L Thnh Tng (1054 - 1072) 4. L Nhn Tng ( 1072 - 1127) 5. L Thn Tng (1127 - 1138) 6. L Anh Tng ( 1138 - 1175) 7. L Cao Tng (1176 - 1210) 8. L Hu Tng (1211 - 1225) 9. L Chiu Hong (1225 ) 1. T chc B my Nh nc thi nh L a) T chc b my nh nc trung ng Giai on L - Trn H, hnh thc chnh th qun ch c tng cng cao hn trc. + ng u l Vua, nm trong tay ton b quyn lc: ban hnh php lut, thc thi php lut, gi quyn xt x ti cao; ng u qun i, ngoi giao, chnh sch thu,... + Quan i thn5: gm c5

Trong s cc quan i thn s chn ra mt ngi ng trn tt c cc quan li khc, vai tr ging nh T tng ca Trung Hoa. Ty theo tng giai on s c tn gi khc nhau, nh: Ph quc Thi y, Kim hiu Bnh chng s,

13

* Tam thi: Thi s Thi ph Thi bo. * Tam thiu : Thiu s Thiu ph Thiu bo. * Thi y, Thiu y, Bnh chng s. + Cc c quan chuyn mn: * Hn lm vin: ng u l quan Hn lm hc s, chc nng son tho chiu, biu cho nh Vua. * Khu mt s: ng u l quan T s, gip vic c Hu s, chc nng cng nh Vua bn bc cng vic triu chnh thuc lnh vc dn s. * Quc t gim: ng u l quan T nghip, chc nng trng coi vic hc hnh, thi c v qun l Vn Miu. + Mt s cc chc quan khc: * Quan vn: nh T, Hu Gin ngh i phu; Vin ngoi lang; * Quan v: nh thng, Nguyn sy, i Tng, Thng tng, * Chc quan v o: Quc s, Tng thng, Tng lc,Tng chnh, b) T chc chnh quyn a phng + Chia c nc thnh 24 l v 2 tri (Hoan chu v i chu). ng u l l Thng phn, ng u tri l Ch tri. + vng ng bng, l c chia thnh ph, ng u ph c quan Tri ph, gip vic c quan Phn ph6. vng min ni, l c chia thnh cc chu, ng u c quan Tri chu. + n v hnh chnh cp c s l x, ng u l X trng. 2. T chc b my Nh nc triu Trn H Nh Trn ( 1225 1400 ) 1. Trn Thi Tng ( 1225 - 1258 ) 2. Trn Thnh Tng ( 1258 - 1278 ) 3. Trn Nhn Tng ( 1279 1293 ) 4. Trn Anh Tng ( 1293 1314 ) 5. Trn Minh Tng ( 1314 1329 ) 6. Trn Hin Tng ( 1329 1341 ) 7. Trn D Tng ( 1341 1369 8. Trn Ngh Tng ( 1370 - 1372) 9. Trn Du Tng ( 1372 1377 ) 10. Trn Ph ( 1377 1388 ) 11 Trn Thun Tng ( 1388 1398 ) 12. Trn Thiu ( 1398 1400 ) a) T chc b my Triu nh trung ng + Thi Thng Hong v Vua.

6

C ti liu gi l Phn ph.

14

+ Cc quan i thn7: * Tam thi: Thi s Thi ph Thi bo. * Tam thiu : Thiu s Thiu ph Thiu bo. * Tam t: T T m T khng. * Thi y, Thiu y v Phiu k tng qun. + Cc c quan chuyn mn: * Ng s i: ng u l quan Ng s i phu, chc nng kim tra hot ng ca i ng quan li trong b my nh nc, gm 3 vin nh: i vin St vin in vin. * Tn nhn ph: do quan i tn chnh ng u, c chc nng son gia ph cho nh Vua. * Ging ng v: ni o to v quan. * T thin gim: ph trch vic lm lch, thin vn thi tit. + Cc Vin: * Thm hnh vin: l c quan xt x cao nht. * Tam ty vin: coi vic hnh ngc, giam gi phm nhn. * Quc hc vin: cng vi Quc t gim chuyn o to s t. * Khu mt vin: tham gia bn bc chnh s v qun l cm v qun. * ng vn vin8: xem xt, phng ch tra hi i vi nhng ti nhn c mc n nng nht. * Quc s vin: c chc nng chp s cho triu nh. b) T chc chnh quyn a phng + Giai on t nm 1226 n 1396: - Chia c nc thnh 12 l, ng u l quan An ph chnh s, gip vic c quan An ph ph s. - min ng bng, l chia ra thnh ph, ng u l quan Tri ph. min ni, l chia thnh chu, ng u l quan Chuyn vn s9. - Di ph, chu l x, ng u l Chnh s gim, gip vic c cc quan X s, X gim. + Giai on t nm 1397 n 1400: - Chia c nc thnh cc l, ng u l quan An ph s, gip vic c quan An ph ph s. - Di l l ph, ng u l quan Trn ph s, gip vic c quan Trn Ph ph s.7

Cng la chn mt vin quan trong s quan i thn ng u hng quan li, ging nh thi nh L. 8 Sau i thnh inh y vin. 9 Sau i thnh Thng phn.

15

- Di ph l chu, ng u l Thng phn, gip vic c quan Thim phn. min ni gi l chu Ki Mi do cc tc trng, t trng ng u. - Di chu l huyn, ng u l quan Lnh y, gip vic c quan Ch b. - Di huyn l x, ng u l quan Chnh s gim. II. PHP LUT 1.Hot ng ban hnh php lut + B lut: Nh L ban hnh B Hnh th (1042). Nh Trn ban hnh: Quc triu thng ch10(1230); Quc triu thng l11 (1230); Hong triu Ngc ip (1267); Cng vn cch thc (1290); Hong triu i in (1341); Hnh lut th (1341). + Cc vn bn php lut n hnh. 2.Mt s ni dung php lut c bn a) Php lut hnh s + Cc nguyn tc: * Mi vi phm php lut u b trng tr bng hnh pht. * Chuc ti bng tin. * Truy cu trch nhim hnh s lin i. + Hnh pht: * Ng hnh: xuy, trng, , lu v t. * Hnh pht khc : - C tnh nhc hnh: cht chn, tay; thch ch vo mt, vo tay; bt v con ngi phm ti lm n t; - Lin quan n ti sn : pht tin, tch thu ti sn; - Lin quan n chc v : ging cp, bi chc i vi quan li; + Mt s ti phm c th: * Ti thp c: ti mu phn; ti mu bn; ti mu i nghch; ti c nghch; ti bt o; ti i bt knh; ti bt hiu; ti bt mc; ti bt ngha; ti ni lon. * Cc nhm ti phm khc: Lin quan n trt t nh nc. Lin quan n tnh mng, sc khe, ti sn v nhn phm ca ngi dn. b) Php lut dn s10 11

Cn c gi l Quc triu hnh lut. Cn c gi l Kin Trung thng l.

16

+ Ch nh quyn s hu: ch yu l s hu rung t, gm: * Rung t ca nh Vua rung quc kh; * Rung t phong cho qu tc, nh cha; * Rung t cng ca nhn dn lng x; * Rung t t hu. + Ch nh hp ng kh c: * Kh c on mi hp ng mua t bn on; * Kh c in mi hp ng mua bn tm. CU HI N TP 1. Trnh by t chc b my thi L (1010 1225)? 2. Trnh by t chc b my thi Trn - H (1226 1407)? 3. Trnh by t chc chnh quyn a phng thi L Trn H (1010 1407)? 4. Phn tch nhng c im trong t chc b my nh nc thi L Trn H (1010 1407)? 5. Phn tch cc ni dung c bn ca php lut hnh s? 6. Phn tch cc ni dung c bn ca php lut dn s? 7. Hy nu quan im i vi nhn nh sau: php lut L Trn H c lc th hin tnh nhn o v bn cht x hi rt cao nhng c lc t ra h khc, d man? 8. T tng pht gio c nh hng nh th no i vi php lut thi k L Trn H?

BI 4: NH NC V PHP LUT VIT NAM THI K NH L (1428 1527) MC CH, YU CU Mc ch: y l thi k tip tc cng c v pht trin ch phong kin trung ng tp quyn, cng vi s pht trin rc r ca h thng php lut phong kin Vit Nam v mi mt. Ch r nhng u vit v nhng hn ch ca php lut phong kin, lm c s cho vic tip thu mt cch c chn lc nhng tinh hoa ca h thng php lut ny. - Cn phi nm c 2 vn c bn sau:17

Nhng thay i, ci cch v xu hng pht trin ca b my nh nc phong kin. Nhng thnh tu ca hot ng xy dng php lut t th k XV n th k XVIII. Ni dung c bn ca Quc triu hnh lut v Quc triu khm tng iu l. TI LIU NGHIN CU Ch s hu rung t v kinh t nng nghip thi L S th k XV, Phan Huy L, NXB Vn S a, 1959. Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, NXB CAND, H Ni 2002, trang 151 - 204. H t tng L, Nguyn Duy Hinh, Tp ch nghin cu lch s s 6/1996. L triu quan ch, Vin s hc, NXB Vn ha thng tin, H Ni 1997. Mt s suy ngh v Quc triu Hnh lut, Trn Trng Hu, Tp ch nh nc v php lut s 4/1992. Mt s vn bn php lut Vit Nam t th k XV n XVIII, Vin nh nc v php lut, NXB Khoa hc x hi, H Ni 1994. Quc triu Hnh lut, NXB Tp. HCM 2003. S sng to ca hot ng lp php thi L th k XV qua vic quy nh hnh pht, Phm Th Ngc Huyn, Tp ch khoa hc php l Trng H Lut Tp.HCM s 1/2001. Tnh nhn vn ca php lut nh L th k XV (1428 1497), Phm Th Ngc Huyn, c san khoa hc php l Trng H Lut Tp.HCM s 2/2000. NI DUNG C BN I. B MY NH NC THI L S (1428 1527) 1. L Thi T (1428-1433 ) : 2. L Thi Tng (1434-1442): . 3. L Nhn Tng (1443-1459): 4. L Nghi Dn (1459-1460) : 5. L Thnh Tng (1460-1497): 6. L Hin Tng (1497-1504): . 7. L Tc Tng (1504) : 8. L Uy Mc (1505-1509. 9. L Tng Dc (1510-1516): 10. L Chiu Tng (1516-1522) : . 11. L Cung Hong (1522-1527 1. T chc chnh quyn trung ng18

a) Thi k u L S (1428 1460) + Vua: ch trng xy dng nh nc phong kin chnh th qun ch trung ng tp quyn trn nn tng nguyn tc tn qun quyn ca Nho gio. + Quan i thn: gm - T, Hu Tng quc; - i Hnh Khin; - Tam T: T , T m, T khng; - Tam Thi: Thi s, Thi ph, Thi bo; - Tam Thiu: Thiu s, Thiu ph, Thiu bo. + C quan gip vic nh Vua - chc nng vn phng: - Thng Th Tnh: ng u Thng Th Lnh; chc nng lin lc vi cc Thng Th cc B. - Mn H Tnh: ng u Tri T S; chc nng gi n tn ca nh Vua, chuyn lnh Vua xung cc quan. - Trung Th Tnh: ng u Trung Th Lnh; chc nng a li khuyn, kin cho Vua trong cc vic quan trng ca triu nh. - Ni Th Tnh: ng u Tri; chc nng trng nom, qun c cng vic trong cung. - Hn Lm Vin: ng u Hn Lm in Hc S; chc nng son tho chiu biu (ch, co, chiu ch) cho nh Vua. - B Th Gim: ng u B Th Gim Hc S; chc nng trng coi th vin ca nh Vua. + Cc B: - B Li: ng u Thng Th v ph l T, Hu Th Lang; chc nng qun l ton b i ng quan li trong c nc. - B L: ng u Thng Th v ph l T, Hu Th Lang; chc nng ph trch l nghi, t t, l gio phong kin. - Ng tin tam cuc: bao gm Cn Th, Chi Hu v Hc S; chc nng l c quan trng coi v vic binh ca nh Vua nh th B Binh. + C quan chuyn mn gip vic nh Vua: - Chnh S Vin: ng u Chnh S Vin Thng Th; chc nng gip Vua xem xt cc cng vic quan trng. - Ni Mt Vin: ng u Ni Mt Vin Chnh S; chc nng gip Vua bn bc cng vic c mt trong triu. - Quc S Vin: ng u Tu son; chc nng chp s ca triu nh. - Quc T Gim: ng u T Tu; chc nng o to nho s v trng coi Vn Miu.19

- Thi S Vin: ng u Thi S Lnh; chc nng trng coi, sp xp cc bi v trong vic cng t. - Ng S i: ng u Ng S i Phu; chc nng gim st quan li, gim st vic thi hnh php lut. - nh y Ty: ng u nh y, chc nng tra hi nhng n h trng m c iu nghi ng. - Ng Hnh Vin: nhim v trng coi hnh n, gm 5 vin: Thm Hnh, T Hnh, Hu Hnh, Tng Hnh v T Hnh. b) T sau ci cch L Thnh Tng (1460 1527) + Vua: ch trng xy dng nh nc phong kin chnh th qun ch trung ng tp quyn cao , trn nguyn tc: - Tng cng quyn lc ca nh Vua; - Hn ch quyn lc i vi cc c quan, quan li - T chc c ch kim tra, gim st hot ng ln nhau gia cc c quan. + Quan i thn gm : - Tam Thi: Thi s, Thi ph, Thi bo (Chnh nht phm); - Tam Thiu: Thiu s, Thiu ph, Thiu bo (Chnh nh phm). - Thi y, Thiu y. + C quan gip vic nh Vua - chc nng vn phng: - Hn lm vin: ng u l quan Tha ch (Chnh t phm); chc nng phng mnh Vua khi tho mt s loi vn th (biu, chiu, ch,). - ng cc vin: ng u l quan ng cc i hc s (Tng t phm); chc nng ch yu l sa cha cc vn bn do Hn Lm Vin son tho. - Trung th gim: ng u l quan Trung th gim x nhn (Chnh lc phm); chc nng ph trch bin chp d tho vn bn chnh thc trnh ln Vua ban hnh. - Hong mn tnh: ng u l quan Hong mn th lang (Tng tam phm); chc nng: gi n ca nh Vua. - B th gim: ng u l quan B th gim hc s (Tng ng phm); chc nng trng coi th vin ca Vua. + Lc B : l nhng c quan qun l trong mt ngnh, lnh vc nht nh; ng u mi B l quan Thng th (Tng nh phm), di c quan T, Hu Th lang (Tng tam phm) gip vic. - Mi B c t chc thnh : * Thanh li ty c quan ph trch cng vic chuyn mn: ng u l quan Lang trung (Chnh lc phm), di c quan Ngoi lang (Tng lc phm) gip vic.20

* T v snh c quan ph trch cng vic vn phng: ng u l quan T v (Tng bt phm). + Gm c Lc B, c th: - B L: chc nng thc hin l gio phong kin; gm 190 ngi v Nghi tit Thanh li ty12. - B Li: chc nng qun l ton b i ng quan li trong c nc; gm 80 ngi v Thuyn kho Thanh li ty. - B H: chc nng qun l rung t, t thu, kho, nhn khu, lng ca quan li v qun lnh trong c nc; gm 100 ngi v 2 Thanh li ty: chi v Bn tch Thanh li ty. - B Hnh: chc nng trng coi hnh php, xt x v ngc tng; gm 190 ngi v 4 Thanh li ty: Thanh hnh, Thn hnh, Minh hnh v Tng hnh Thanh li ty. - B Cng: chc nng trng coi cng vic xy dng cung in, ng x, cu cng, v qun l cng xng, th thuyn ca Vua; gm 190 ngi v 2 Thanh li ty: Doanh thin v Cng trnh Thanh li ty. - B Binh: chc nng qun l v qun s; gm 130 ngi v 2 Thanh li ty: V kh v Qun v Thanh li ty. + Lc Khoa: l c quan ph trch gim st, kim sot hot ng ca Lc B; ng u mi Khoa l quan cp s trung (Chnh tht phm), di c quan Cp s trung (Chnh bt phm) gip vic. C th: - L Khoa gim st B L; - Li Khoa gim st B Li; - H Khoa gim st B H; - Cng Khoa gim st B Cng; - Hnh Khoa gim st B Hnh; - Binh Khoa gim st B Binh. + Lc T: l nhng c quan c chc nng trng coi nhng cng vic m Lc B khng qun l ht c; ng u mi T l quan T khanh (Chnh ng phm), di c quan Thiu khanh (Chnh lc phm) gip vic. C th: - i l t: xem xt li nhng n nng x, ri gi kt qu qua B Hnh tu ln xin quyt nh nh Vua. - Thi bc t: trng nom xe, nga ca Vua v Hong tc. - Thi thng t: thi hnh th thc l nghi, m nhc v trng coi n th th a. - Quang lc t: cung cp, kim tra n ung trong cc bui t l, yn tic triu nh.12

Nghi tit Thanh li ty: theo L triu quan ch, tr.31; nu theo Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam l Nghi ch Thanh li ty.

21

- Hng l t: t chc cc bui xng danh cho tn khoa Tin s; lo nghi l n khch qu ca Vua; ph trch an tng quan to trong triu. - Thng bo t: gi vic ng n vo quyn thi ca th sinh trong k thi Hi. + C quan chuyn mn gip vic nh Vua: - Ng s i: chc nng kim sot i ng quan li, gim st vic thc hin php lut; ng u l quan ng s (Chnh tam phm), di l quan Ph ng s (Chnh t phm). - Tn nhn ph: ph trch cng vic bin chp gia ph ca Hong tc, tin c ngi trong Hong tc cho B Li, xt x kin tng trong tn tht; ng u l quan Tn nhn lnh (Chnh tam phm), di c quan T, Hu Tn chnh (Tng tam phm) gip vic. - Thng chnh ty: ph trch chuyn t cng vn, ch d ca Vua xung dn v ngc li; ng u l quan Thng chnh s (Tng t phm). - Quc t gim: ph trch gio dc v o to s t trong c nc, trng coi Vn Miu; ng u l quan T tu (Tng t phm), di c quan T nghip (Tng ng phm) gip vic. - Thi y vin: ph trch chm sc sc khe ca nh Vua v quan li, qun l y dc trong c nc; ng u l quan i s (Chnh ng phm), di c quan Vin s (Tng ng phm) gip vic. - T thin gim: chc nng lm lch, d bo thi tit, d bo vic lnh d tu ln nh Vua; ng u l quan T thin lnh (Chnh lc phm), di c quan im th (Tng lc phm) gip vic. - Quc s vin: chc nng ghi chp v bin son s ca Vng triu; ng u l quan Tu son (Chnh bt phm), di c quan Bin lc (Tng bt phm) gip vic.n v hnh chnh a phng quan ng u Hnh khin

2. T chc chnh quyn a phng a) Thi k u L S (1428 1460) oL Ph - Trn

Tri Ph Trn Ph

Chu

Tri Chu (Thim phn)

Huyn

Tun st (Chuyn vn s)

X Ch thch: cp trn v cp di lnh o

X quan 22

b) Thi k L Thnh Tng (1460 1527)Tha ty Ph Trung o - X Tam Ty ty Ph Don (Chnh ng phm) Ph Tha chnh s (Tng tam phm) Tng binh s (Chnh t phm) Hin st (Chnh lc phm)

Hin ty

Tri Ph (Tng lc phm)

Huyn - Chu X Ch thch: cp trn v cp di lnh o

Tri Huyn Tri Chu (Tng tht phm) X quan

3. Ch quan li + Tc v: t giai on Vua L Thnh Tng, tc v c chia lm 3 loi c bn13: - Tc: gm 6 bc chnh Vng, Cng, Hu, B, T v Nam; phong di 2 dng l truy phong v l m phong. - Phm: theo ch cu phm, mi phm chia thnh Chnh v Tng. C th phm chia lm 18 bc t Chnh nht phm n Tng cu phm. - T: chia lm 24 t, c th: * Quc Cng, Qun Cng, Hu, B, T v Nam tng ng 6 bc t 24 t xung 19 t; * Vi 18 bc t Chnh nht phm n Tng cu phm tng ng 18 bc t 18 t xung 1 t;13

Tc v c quy nh trong Hong triu quan ch 1471

23

* Dn thng v t. + Quyn li vt cht: bao gm 2 loi ch yu l lng bng v rung t c ban cp. Nm 147414 Vua L Thnh Tng nh l qun in v lc in xc nh r li bng lc ca cc quan li. - Lc in: l cch thc ban cp rung t cho tng lp qu tc, quan li t hm t phm tr ln lm bng lc. - Qun in: l cch phn phi rung t cng lng x da vo th bc trong x hi, p dng cho quan li t hm ng phm15 tr xung cho n + Tuyn dng: theo cc hnh thc sau - Nh Vua b nhim tn tht v cc cng thn lm quan; - Quan li tin c ngi hin ti lm quan bo c; - Tin c con chu quan li lm quan m sung; - Khuyn khch ngi hin ti t tin c mnh lm quan16; - Tuyn dng nhng ngi thi trong thi c lm quan khoa c. + Kho hch: l hnh thc nh gi kh nng ca quan li nhm thng ging chc cho tng xng, theo 2 hnh thc: - S kho: 3 nm mt ln, tin hnh st hch chuyn mn v t cch thanh lim, cn mn. - Thng kho: 9 nm mt ln, Ban Ch kho s xem xt li tt c cng vic v t cch ca quan li, a ra nhn xt ri trnh ln nh Vua, B Li v Ng s i quyt nh. II. PHP LUT 1. Hot ng xy dng php lut + Tnh hnh php lut t th k XV n XVIII + Thnh tu ca hot ng xy dng php lut + Cc vn bn l sn phm ca hot ng php in ha v tp hp ha php lut: - Quc triu hnh lut. - Quc triu khm tng iu l. - Thin nam d h tp. - Hng c thin chnh th. - Quc triu th kh th thc. - Quc triu chiu lnh thin chnh. - L Triu hi in.14 15

n nm 1477 L Thnh Tng nh r li l bng lc cho quan trong ngoi. Nu quan hm tam phm, t phm no in lc cn t, th cng c ban cp theo lc in. 16 c p dng vo thi Vua L Thi T

24

2. Quc Triu Hnh Lut A) B cc ca Quc triu Hnh lut B) Ni dung ch yu ca Quc triu Hnh lut 1. Nhng quy nh trong lnh vc php lut hnh s + Nhng nguyn tc c bn: - Nguyn tc v lut bt hnh. - Nguyn tc chuc ti bng tin. - Nguyn tc v trch nhim hnh s. + Ti phm : - Quan im v ti phm. - Cc nhm ti phm c th: * Ti thp c. * Nhm ti xm phm an ton v tnh mng, sc khe v quyn lc ca nh Vua. * Nhm ti xm phm an ninh quc gia, trt t an ton ch x hi phong kin. * Nhm ti xm phm trt t cng cng, trt t qun l nh nc phong kin. * Nhm ti xm phm tnh mng, sc khe con ngi. + Hnh pht: - Quan im v hnh pht. - Cc loi hnh pht: * Ng hnh. * Nhng hnh pht ngoi ng hnh. 2. Nhng quy nh trong lnh vc php lut hn nhn gia nh + Mt s ch nh c bn trong lnh vc hn nhn gia nh. - Ch nh kt hn. - Ch nh ly hn. - Ch nh quan h nhn thn gia v v chng. - Ch nh quan h nhn thn gia cha m v con ci. - Ch nh quan h nhn thn gia cc thn thuc khc. 3. Nhng quy nh trong lnh vc dn s + Quy nh lin quan n s hu: - Cc hnh thc s hu rung t. - Nhng quy nh v s dng v bo v rung t cng. - Nhng quy nh bo v rung t t v cc loi v rung t. + Cc loi hp ng v rung t: - Hp ng mua bn rung t. - Hp ng cm c rung t. - Hp ng thu rung t.25

+ Cc quy nh v tha k: - Tha k theo di chc. - Tha k khng c di chc (tha k theo php lut). 4. Nhng quy nh trong lnh vc php lut t tng + Thm quyn, thi hn v trnh t t tng ca cc cp chnh quyn a phng. + Mt s th tc t tng: - Th tc n kin, n t co. - Th tc tra kho. - Th tc x n. - Th tc bt ngi. - Th tc giam gi, thi hnh n. Nhn xt : nhng nt c sc ca Quc Triu Hnh lut + Tnh nhn vn: - Php lut bo v quyn con ngi. - Php lut bo v li ch ca thn dn trm h, bo v li ch ca cng ng, trt t tr an, pht trin sn xut. + Tnh dn tc: + Th hin phng php lm lut: nhng quy nh ca php lut khng ging, hoc khng c trong php lut phong kin Trung Hoa, c th: - V hnh thc. - V ni dung. + Php lut phn nh nhng iu kin kinh t chnh tr x hi i Vit th k XV. CU HI N TP 1. Trnh by t chc v chc nng ca cc c quan t php v gim st thi k nh L (1428 1527)? 2. Trnh by nhng ci t trong b my nh nc thi k Vua L Thnh Tng (1460 1527)? 3. Trnh by cch thc t chc b my nh nc trung ng thi k u L S (1428 1459)? 4. Trnh by cch thc t chc b my nh nc trung ng thi k nh L (1428 1527)? 5. So snh b my nh nc trung ng thi k nh Trn (1226 1400) vi nh L (1428 1527)? 6. Trnh by qu trnh ci t chnh quyn a phng thi k Vua L Thnh Tng (1460 1527)?26

7. Hy lm sng t i vi nguyn tc bo m s tp trung quyn lc ca nh Vua v khng tp trung qu nhiu quyn hnh vo mt c quan trong cch thc t chc b my nh L (1428 1527)? 8. Trnh by ch nh hnh pht v cc nguyn tc ca ch trng tr trong php lut hnh s thi k nh L (1428-1527)? 9. Trnh by ch nh v mt s loi ti phm c th ca php lut hnh s nh L (1428-1527)? 10. Trnh by ch nh hp ng trong php lut dn s thi k nh L (1428-1527)? 11. Trnh by ch nh tha k trong php lut dn s thi k nh L (1428-1527)? 12. Trnh by ch nh kt hn trong php lut hn nhn gia nh thi k nh L (1428-1527)? 13. Trnh by ch nh chm dt hn nhn v ch nh mi quan h nhn thn trong gia nh thi k nh L (1428-1527)? 14. Trnh by ch nh quan h ti sn gia v v chng, gia cha m v cc con trong php lut thi k nh L (1428-1527)?

Bi 5 NH NC V PHP LUT PHONG KIN VIT NAM THI K NI CHIN PHN LIT TH K XVI XVIII MC CH, YU CU Gip thy c cch thc phn chia quyn lc, t chc b my nh nc gia Vua L v Cha Trnh ng trong v Cha Nguyn ng ngoi, phn nh thc trng x hi th k XVI XVIII. Cn nm c cc vn sau: T chc b my nh nc ng trong - ng ngoi. S sng to c o th hin qua Quc triu khm tng iu l, c bit trong lnh vc php lut t tng TI LIU NGHIN CU Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, NXB CAND, H Ni 2002, trang 205 242; 306 318.27

C lut Vit Nam lc kho, V Vn Mu, Si Gn 1970, Quyn 2, trang 501 - 545. Mt s vn bn php lut Vit Nam t th k XV n XVIII, Vin nh nc v php lut, NXB Khoa hc x hi, H Ni 1994. Php ch s, V Quc Thng, T sch H Si Gn 1972. NI DUNG C BN T CHC B MY NH NC T chc b my nh nc ng ngoi a. T chc chnh quyn trung ng + Vua v Cha + Cc chc quan v c quan gip vic cho Vua L: - Mt s chc quan: Tam thi ( Thi s, Thi ph, Thi bo); Tam thiu ( Thiu s, Thiu ph, Thiu bo.) Tam t ( T , T m, T khng ). - Thi y, Thiu y, - Hn lm vin; ng cc vin;Trung th gim; - Lc B; + Cc c quan lm vic trong Ph cha: + Ng ph Ph liu: - Quan vn: ng u l quan Tham tng, gip vic c quan Bi Tng. Hai chc quan ny c gi l quan Ph liu. - Quan v: Cha Trnh chia ra 5 ph. ng u mi ph c quan T, Hu c. X - Trn Tam Ty + Lc phin: gm Li Phin B Phin H Phin chnh Phin Hnh Phin Tha Binh Tha ty Cng Phin. ng u mi phin l quan Tri phin (tng nh phm) v gip vic c s quan Ph Tri phin (tng tam phm) u do Vua L b nhim. - T chc mi phin c 3 loi c quan ch yu sau: c quan vn phng ph ty Trn th trch cng vic giy t; c quan ph trch ti chnh v c quan ph trch cng vic chnh ca Phin . Hin ty Hin st b. T chc chnh quyn a phngPh

Tri Ph Tri Huyn Tri Chu X trng

Huyn - Chu X

Ch thch: cp trn v cp di lnh o

28

T chc chnh quyn Cha Nguyn ng trong a) Giai on t 1600 1744 + T chc b my Nh nc trung ng: - Cha Nguyn l ngi ng u b my nh nc chnh dinh v t ra tam ty Chnh dinh, gm: * Ty x sai: ng u l quan tri, gip vic c quan K lc. * Ty tng thn: ng u l quan Cai b. * Ty lnh s: c quan Nha y ng u. - Bn chc quan mi lm t tr i thn, gm ni t, ngoi t, ni hu, ngoi hu. + T chc chnh quyn a phng c 4 cp : Dinh - Ph - Huyn - X. b) Giai on 1744 1777 + T chc chnh quyn trung ng: - Cha Nguyn ng u b my Nh nc. * Quan t tr i thn. * B: ng u l quan Thng th, ph chc l quan T, Hu Th lang. Gm c 6 B: B Li, B H, B Binh, B Hnh, B Cng, B L. + T chc chnh quyn a phng:

29

Dinh - Trn

c Trn th

Ph

Tun ph

Huyn

Tri huyn

X

X quan

Ch thch: cp trn v cp di lnh o

III. PHP LUT 1. Hot ng xy dng php lut th k XVI - XVIII 2. Quc Triu Khm Tng iu L - Hnh thc ca Quc Triu Khm Tng iu L: V nm ban hnh ca B lut. V b cc ca B lut. - Ni dung ch yu ca Quc Triu Khm Tng iu L: Thm quyn t tng ca cc cp chnh quyn: Ph, Huyn. Tha ty, Hin ty. Cc c quan kinh : Ng s i, Lc Phin Lc B, Ph Cha, Ph tn nhn. Mt s th tc trong t tng. Th l vic kin; Thi hn xt x; Cch thc x n. S kim sot cng vic xt x ca cc cp. A. CU HI N TP

30

1. So snh t chc b my nh nc triu nh Vua L vi Ph Cha Cha Trnh giai on th k XVI XVIII? 2. Trnh by t chc b my nh nc ca Cha Nguyn ng trong (1600 1777)? 3. Nu v phn tch thm quyn gii quyt cc v n quy nh trong Quc triu khm tng iu l? 4. Hy trnh by nhng ni dung c bn v th tc gii quyt cc v vic theo quy nh trong Quc triu khm tng iu l? 5. Phn tch c ch kim sot hot ng xt x c quy nh trong Quc triu khm tng iu l? 6. Hy chng minh rng Quc triu khm tng iu l l mt hin tng php l c o trong lch s php lut phong kin Vit Nam?

BI 6 NH NC V PHP LUT VIT NAM THI K NH NGUYN (1802 1884) MC CH, YU CU Gip thy c y l thi k pht trin cao ca ch qun ch trung ng tp quyn giai on nh Nguyn hng thnh Vit Nam. Cn nm c cc vn sau:

31

S pht trin trong t chc b my nh nc trung ng v chnh quyn a phng triu Nguyn. Nhng c im, ni dung c bn ca php lut nh Nguyn, c bit c th hin thng qua B Hong Vit Lut L. A. TI LIU NGHIN CU Gio trnh Lch s nh nc v php lut Vit Nam, H Lut H Ni, NXB CAND, H Ni 2002, trang 319 482. T chc b my nh nc ca triu Nguyn, Bang, NXB Thun Ha 1997. T chc c quan trung ng thi Nguyn S (1892 1847), Nguyn S Hi, NXB Si Gn 1962. C lut Vit Nam v t php s din ging, V Vn Mu, Si Gn 1975, Quyn th 2. C lut Vit Nam lc kho, V Vn Mu, Si Gn 1970, Quyn th 1, 2. B. NI DUNG C BN I. B MY NH NC THI NGUYN (1802 1884) 1. T chc chnh quyn trung ng + Vua : triu Nguyn thc hin ch tp quyn c tn cao , hn ch s phn chia quyn lc. - Nm gi tuyt i quyn lp php, hnh php v t php; qun i, thu, ngoi giao, - Hong thn khng c Vua giao nhim v khng c can d triu chnh. - t l t bt ngha l: khng lp Hong Hu, T tng, Thi T v Trng Nguyn. - Hn ch ti a vic phong tc v cao cho thn tc, quan li. - Hn ch quyn hnh thi gim, hu thn trong cung. + Hi ng nh thn17: c nh gi l hnh thc tp trung dn ch trong khun kh ch qun ch truyn thng. + Quan i thn: gm - T tr triu nh: * Cn Chnh in i hc s; * Vn Minh in i hc s; * V Hin in i hc s; * ng Cc i hc s. - Ph chnh i thn. + Cu khanh:17

T sau ci cch Minh Mnh i tn thnh Hi ngh triu thn.

32

* Thng th Lc B; Ng s; i l t khanh; Thng chnh s. + Ni cc18: c quan vn phng ca nh Vua, gm: * Thng Bu To; K Ch To; Th To; Biu B To. + C mt vin : chc nng t vn ti cao qun s; son tho cng vn quan trng vn mnh triu nh;. Chia thnh: Nam chng kinh v Bc chng kinh, do cc quan C mt i thn v C mt hnh tu qun l. + Lc B: gm 6 b, ng u mi b l quan Thng th (Chnh nh phm), di c quan T, Hu Tham tri (Tng nh phm) v T, Hu Th lang (Chnh tam phm) gip vic. Mi b t chc thnh : * n ty Trc x; * Thanh li ty. + B Li: chc nng qun l ton b i ng quan li trong c nc; cc Thanh li ty gm: - Kim bin ty; Vn tuyn ty; - Trng t ty; Phong in ty. + B H: ph trch thu thu, kho tng, inh in, tin t, thu chi ngn kh,; cc Thanh li ty gm: - Kinh trc ty; Lng c ty; Nam k ty; - Bc k ty; Thng lc ty; Thu hng ty. + B L: ph trch l nghi, triu hi, khoa c, ngoi giao,; cc Thanh li ty gm: Nghi vn ty; Nhn t ty; Tn hng ty;Th ng ty. + B Binh: chc nng tuyn lnh, qun l v qun s; cc Thanh li ty gm: - Kinh k ty; Trc tnh ty; V tuyn ty;Kho cng ty; Kim duyt ty. + B Hnh: chc nng trng coi hnh php, xt x v ngc tng; cc Thanh li ty gm: - Kinh chng ty; Trc c ty; - Nam him ty; Bc him ty. |+ B Cng: ph trch cng trnh, th thuyn, ng x, lng tm, cc Thanh li ty gm: Quy ch ty; Doanh thin ty; Tu to ty. + B Hnh l c quan t php v gim st c Tam php ty bao gm - i l t: nhim v phc thm n, n t hnh hon quyt; n tham hi l, bc hip dn,; ng u l quan i l t khanh (Chnh tam phm). - st vin: gi nhim v gim st hnh chnh v t php; t chc: * T, Hu ng s (Chnh nh phm); * T, Hu ph ng s (Tng nh phm); * Cp s trung (Chnh ng phm);18

Thi Vua Gia Long gi l Tam ni vin; nm 1820 Vua Minh Mnh i thnh Vn th phng; nm 1829 i thnh Ni cc.

33

* Gim st ng s (Chnh ng phm). + C quan gip vic nh Vua, Hong tc: - Tn nhn ph: ph trch gii quyt cc vn lin quan n hong tc; ng u l quan Tn nhn lnh (Cc phm), di c quan T, Hu Tn chnh (Chnh nht phm) gip vic. - Thi y vin: gi nhim v chm sc sc khe cho nh Vua, hong tc v quan li; ng u l quan Vin s (Chnh t phm). - Thi bc t: ph trch nghi v, xe nga trong hong cung; ng u l quan T khanh (Tng tam phm). - Hn lm vin: ph trch son tho chiu, sc, ch, co ca Vua; biu ca quan li; vn th ngoi giao, vn bia,; ng u l quan Chng vin hc s (Chnh tam phm). + Cc c quan chuyn mn khc (giao thng, vn chuyn, qun l kho bi) - Ty to chnh: ph trch vn chuyn hng ha, lng thc, kh gii, qun gii bng ng bin; ng u l quan Chnh s (t hm Chnh nh phm tr ln). - Ty bu chnh: ph trch vn chuyn cng vn, a n quan li; ng u l quan Ch s (Chnh lc phm). - Ty thng chnh: ph trch tip nhn, phn loi v thuyn chuyn cng vn, giy t; ng u l quan Thng chnh s (Chnh tam phm). - Ni v ph: ph trch gi kho ca nh Vua; ng u l quan Th lang (Chnh tam phm). - Thng trng: ph trch thc, go, tin ca Vua; ng u l quan Th lang (Chnh tam phm). - V kh: ph trch gi kho qun kh; ng u l quan Th lang (Chnh tam phm). - Mc thng: ph trch gi kho g kinh thnh; ng u l quan Lang trung (Chnh t phm). + C quan vn ha gio dc - Quc s qun: ph trch bin chp s sch triu Nguyn; ng u l quan Tng i (Cc phm). - Quc t gim: ph trch gio dc trong c nc; ng u l quan T tu (Chnh t phm), di c quan Tu nghip (Tng t phm) gip vic. - Khm thin gim: gi nhim v lm lch, d bo thin vn, kh hu,; ng u l quan Gim chnh (Chnh ng phm). - Vin tp hin: ph trch ging dy o tr nc cho Vua, quan; ng u l quan Ging quan (mang hm nht hay nh phm). - Thng bo t: ph trch ng n quyn thi Hi; ng u l quan Thng bo khanh (Chnh tam phm).34

- Hng l t: ph trch xng danh tn khoa tin s thi nh, ng u l quan Hng l khanh (Chnh t phm). + C quan ph trch l nghi. - Thi thng t: c trch v i l ca nh nc, ng u l quan T khanh (Chnh tam phm). - Quang lc t: ph trch kim tra l vt, c bn t l; ng u l quan Ch s (Chnh lc phm). 2. T chc chnh quyn a phng a) Giai on u thi Nguyn (1802 1830)Triu nh TW

Bc Thnh

Gia nh Thnh

Thnh

Tng Trn

Trn

Trn - Dinh

Trn

Trn

Trn Th

Ph Huyn - Chu Ch thch: Cp trn v cp di Lnh o Triu nh TW

Tri Ph Tri Huyn Tri Chu

Tnh

Lin Tnh Tnh

Tng c Tun Ph

b) Giai on t sau ci cch nm 1831-1832

Ph

Tri Ph

II. PHP LUT THI NGUYN (1802 1884) Huyn - Chu Tri Huyn Tri Chu 1. Hot ng ban hnh php lut + B lut : in hnh l B Hong Vit Lut L. + Hi in: in hnh l B Khm nh i Nam Hi in s l. Tng Cai Tng 2. Mt s ni dung c bn ca B Hong Vit Lut L X L Trng a) Nhng quy nh trong lnh vc php lut hnh sCh thch: Cp trn v cp di Lnh o 35

+ Nguyn tc c bn: - Nguyn tc v lut bt hnh; - Nguyn tc chiu c; chuc ti bng tin; - Nguyn tc v trch nhim hnh s; - Nguyn tc trong p dng php lut; + Ti phm: - Quan im v ti phm. - Mt s nhm ti phm: * Ti thp c. * Nhm ti lin quan n ch quan chc, qun l hnh chnh. * Nhm ti lin quan n l nghi triu nh. * Nhm ti lin quan n tnh mng, sc khe, ti sn, nhn phm, danh d ca ngi dn v cc quy nh lin quan n php lut t tng. * Nhm ti lin quan n quy nh v hn nhn, h tch, in trch, thu. * Nhm ti lin quan n lnh vc qun s, cung cm, bin gii. * Nhm ti lin quan n kho bi, iu, cu ng + Hnh pht : - Ng hnh: Xuy Trng Lu T. - Cc hnh pht khc. b) Nhng quy nh trong lnh vc php lut dn s - Ch nh s hu. - Ch nh hp ng. - Ch nh tha k. c) Nhng quy nh trong lnh vc php lut hn nhn gia nh + Ch nh kt hn: * iu kin kt hn. * Trng hp cm kt hn. + Ch nh ly hn. * Duyn c ly hn * Ly hn t ngi v * Thun tnh ly hn. + Ch nh v cc mi quan h nhn thn trong gia nh: * Quan h gia v v chng. * Quan h gia ng b, cha m v con ci. * Quan h vi ngi tn trng. * Quan h gia anh ch em. * Quan h nui con nui. d) Nhng quy nh trong lnh vc php lut t tng36

+ Quy nh v thm quyn v trnh t t tng. + Quy nh v tha kin, th l. + Quy nh v tra kho. + Quy nh v xt x. + Quy nh v bt gi. + Quy nh v thi hnh n C. CU HI N TP 1.Trnh by quyn lc ca cc Vua triu Nguyn (1802-1884)? 2.Trnh by t chc v thm quyn cc B trong thi k nh Nguyn (1802-1884)? 3.Trnh by t chc v thm quyn ca cc c quan t php v gim st thi k nh Nguyn (1802-1884)? 4.Trnh by t chc v thm quyn ca cc Nha phc v Hong cung trong thi k nh Nguyn (1802-1884)? 5.Nu v phn tch nhng ci cch trong t chc b my nh nc thi k nh Nguyn (1802-1884)? 6.Trnh by ni dung, ngha ci cch trong t chc chnh quyn a phng thi k Vua Minh Mnh (1820-1840)? 7.Trnh by cch thc t chc chnh quyn a phng thi k nh Nguyn (1802 1884)? 8.Trnh by nhng c im ca php lut nh Nguyn (1802-1884)? 9.Trnh by ni dung ca nhng nguyn tc trong lnh vc php lut hnh s thi k nh Nguyn (1802 1884)? 10. Trnh by nhng nhm ti phm c th c quy nh trong Hong Vit Lut L? 11. Trnh by ch nh php lut tha k thi k nh Nguyn (1802-1884)? T , hy nu nhng im khc bit c bn so vi thi k nh L (1428 1527)? 12. Trnh by ni dung ch nh kt hn ca php lut nh Nguyn (18021884)? 13. Trnh by ch nh hp ng trong php lut dn s thi k nh Nguyn (1802-1884)? 14. Trnh by nhng quy nh c bn trong lnh vc php lut t tng thi k nh Nguyn (1802 1884)? ----------------------------------

37

Ti liu tham kho thm : + V Th Phng. Lch s Nh nc v Php lut Vit Nam t ngun gc n trc Cch mng thng Tm 1945 NXB Khoa hc X hi - H Ni 1990. + Vin Lut hc. S tho lch s nh nc v php lut Vit Nam (t Cch mng thng Tm n nay) NXB Khoa hc X hi - H Ni 1983. + nh Gia Trinh. S tho lch s nh nc v php quyn Vit Nam (t ngun gc n th k XIX) NXB Khoa hc X hi - H Ni 1968. + o Duy Anh t nc Vit Nam qua cc i NXB S hc - H Ni 1964. + + Ng S Lin v cc s thn triu L i Vit s k ton th (4 tp) NXB Khoa hc X hi 1967 1968. + Phan Huy L Trn Quc Vng H Vn Tn - Lng Ninh Lch s Vit Nam tp Thng tin NXB H v GDCN - H Ni 1991. - Thi i Hng Vng (lch s, kinh t, chnh tr, vn ho) NXB Khoa hc X hi - H Ni 1976. - Tm hiu x hi Vit Nam thi L Trn NXB Khoa hc X hi - H Ni 1981. - Th k X . Nhng vn lch s NXB Khoa hc X hi - H Ni 1983. ---------00--------

38