Coğrafyanın Kara Kutusu

31

KARA KUTUKİTAPLARI

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİ

TEST 1

1. Fiziki coğrafyada daha çok yer şe-killeri dikkate alınır. Yükselti, eğim, bitki örtüsü, fay hatları ve toprak özellikleri fiziki coğrafya ile ilgilidir.Yerleşme faktörü ise beşeri coğraf-yanın inceleme sahasına girer.

Cevap D

2. Türkiye Orta Kuşak ülkesidir. Bu nedenle buzullar geniş alan kap-lamaz. Fakat ülkemizdeki yüksek dağlarımızda buzullar bulunmakta-dır. Volkanik olan Ağrı Dağı, Erciyes Dağı buzulların bulunduğu dağları-mızdandır.

Cevap E

3. Ülkemizde özellikle doğu bölgele-rinde volkanik faaliyetler yaygındır. Erzurum-Kars Platosu volkanik bir platodur. Kalker kayacının yaygın olduğu alanlarda karstik şekiller yaygındır. Bu tür alanlara Akdeniz Bölgesi’nde sıkça rastlanılır.

Cevap C

4. Türkiye arazileri 3. ve 4. Jeolojik Zaman’da oluşumu tamamlamış-tır. Harita üzerinde taralı alanlar 1. Jeolojik Zaman’dan kalma yerlerdir. Bu araziler masif veya yaşlı arazi diye bilinir.

Cevap C

5. Masif araziler 1. Zaman’da oluşmuş sert ve sağlam alanlardır. Deprem riskinin az olduğu yerlerdir. Harita üzerinde gösterilen 4 numaralı alan Erzurum-Kars Yöresi’dir. Bu alan masif değildir. 1. derece deprem alanıdır.

Cevap D

6. Türkiye’de yükseltinin fazla olması bakı faktörünü etkilemez. Bakı gü-neşe dönük yamaçlarda etkili olur. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de yer aldığından dağların güney yamaç-ları bakı etkisindedir.

Cevap E

7. Madencilik yer kabuğunun altında gerçekleşen beşeri bir faaliyettir. Madenciliğin yer şekilleri üzerinde etkisi bulunmaz.

Cevap D

8. Türkiye 4. Jeolojik zamanda günü-müzdeki oluşumuna kavuşmuştur. Bu nedenle genç ülkeler sınıfında yer alır. Türkiye’de fay hatları ak-tiftir. Alçalma ve yükselme hareket-leri sürmekte ve akarsu aşınımları devam etmektedir. Yüksek ve en-gebeli görünüm kazanmasında ka-yaçların etkisi oldukça sınırlıdır.

Cevap E

9. Türkiye ortalama yükseltisi fazla olan ülkelerin başında yer alır. Oro-jenez (dağ oluşumu) ve epirojenez (kıta oluşumu) sonucu bu özelliği almıştır.

Cevap C

10. Türkiye’de yükselti ve engebenin fazla olması bölgede hidroelektrik potansiyelinin fazla, akarsu vadile-rinin derin, çığ tehlikesinin fazla ve platoların yüksekte olmasını etkile-mektedir.

Cevap B

11. Yükselti ve engebenin fazla olma-sı bölgede kara yolu ulaşımını ve tarımı olumsuz etkiler. Kış turizmi potansiyeli artar ve akarsular derin vadilerde akar.

Cevap C

12. Türkiye Alp-Himalaya kıvrım sis-temi üzerinde yer alır. Bu nedenle dağlar doğu-batı yönünde uzan-maktadır. Bu durum üzerinde yük-seltinin etkisi bulunmamaktadır.

Cevap C

13. Türkiye yer altı kaynakları ve çeşitli-liği fazla olan ülkelerden birisidir. Bu durum ülkemizin yakın bir zamanda oluşmasının, volkanizma olayları-nın yaşanmasının ve orojenez faa-liyetlerinin etkisinin fazla olmasının bir sonucudur. Yükseltinin herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

Cevap B

14. Yerel saat boylam farkına bağlı ola-rak oluşur. Ülkemizde yükseltinin batıdan doğuya doğru artması ile bir ilişkisi bulunmaz.

Cevap A

15. Türkiye arazisinin yaklaşık %62’si, eğim değeri %15’in üzerinde olan

sarp ve engebeli bir yapıya sahip-tir. Şiddetli erozyonun yaşandığı bu alanlarda tarım alanları olduk-ça dardır. Nüfusun seyrek, toprak örtüsünün ince olduğu bu alanlar daha çok ormancılık veya hayvan-cılık faaliyetlerinin yoğunlaştığı yö-relerdir. Ülkemizde Tunceli(Munzur Dağları), Zonguldak(Köroğlu Dağ-ları), Kastamonu(Küre Dağları) ve Artvin(Doğu Karadeniz Dağları) örnek verilebilir. Fakat Manisa kıyı ege bölümünde sanayi, ticaret, ta-rım ve hayvancılığın geliştiği mer-kezlerden biridir.

Cevap C

16. Türkiye haritası üzerinde verilen yerlere baktığımız zaman II numa-ralı alanda Bey Dağları ve IV nu-maralı alanda ise Doğu Karadeniz Dağları’nın bulunduğunu görmek-teyiz. Bu alanlar engebeli ve tarla alanlarının az olduğu yerlerdir.

Cevap D

TEST 2

1.

Ege Bölgesi’nde yer alan Büyük Menderes Ovası bölgede tarım faa-liyetlerinin yaygın olduğu yerlerden birisidir.

Cevap C

2. Türkiye haritasında verilen plato-lara baktığımız zaman II numaralı yerde Taşeli Platosu bulunmakta-dır. Bu platoda temel ekonomik faa-liyet keçi yetiştiriciliğidir.

Cevap B

3. Akdeniz Bölgesi’nde deniz turizmi-nin uzun sürmesinde güneşlenme süresinin uzun olması etkili olmak-tadır.

Cevap C

BÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

32

KARA KUTUKİTAPLARI

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİ

4.

Doğu Anadolu Bölgesi, ortalama yükseltisi ve engebeliği fazladır. Bu durum hidroelektrik potansiyelinin ve kış turizminin elverişli olmasına yol açmıştır.

Cevap C

5. Türkiye fiziki haritasına bakarak sı-caklık farkları hakkında bilgi edini-lemez. Kahverengi yükseltinin fazla olduğunu gösterir.

Cevap B

6. Bir Türkiye fiziki haritasında yük-seltilerinin farklı olmasından dolayı Çukurova yeşil, Konya Ovası sarı ve Erzurum Ovası kahverengi ile gösterilir.

Cevap C

7. Türkiye’de depremlerin etkili olması kırıklı yer yapısının bulunması ile ilgilidir. Türkiye Alp-Himalaya dep-rem sistemi üzerinde yer alır. Yer şekillerinin deprem üzerinde etkisi bulunmaz.

Cevap A

8. Verilen öncüllerde topoğrafya ve o bölgede ekonomik faaliyet yer al-maktadır. Bu nedenle yer şekilleri ve arazi kullanımı ile ilgili bilgi ve-rilmiştir.

Cevap D

9.

Akdeniz Bölgesi’nde Toros Dağları’nın bulunması kayak turiz-mini olumlu etkiler. Ayrıca kış mev-siminde denizler ılık olacağından turistler denize de girebilmektedir.

Cevap C

10. Ege Denizi’nin oluşumu 4. Jeolojik Zaman’da gerçekleşmiştir. Egeit Karası’nın çökmesiyle Ege Denizi oluştu.

Cevap E

11.

Tablodaki verilere baktığımız za-man eğim değerlerinin %15’ten faz-la olduğu alan %62,5’tir. Bu durum ülkemizin engebeli bir ülke olma-sından kaynaklanmaktadır.

Cevap A

12. Büyük akarsuların denize dökül-düğü yerde delta ovalarının bulun-masında deniz kıyısının sığ, kıta sahanlığının geniş, akarsuyun bol alüvyon taşıması ve kıyıda güçlü bir gelgitin olmaması etkilidir.

Cevap A

TEST 3

1.

Dağların kıyıya paralel uzanması sonucu Akdeniz ve Karadeniz Böl-gelerinde kıyı kesimlerinde falezler geniş alan kaplamaktadır. Batı To-ros Dağları’nın bulunduğu V numa-ralı alanda falezler bulunmaktadır.

Cevap E

2.

Türkiye okyanusa kıyısı olmayan bir ülkedir. Bu nedenle Marmara kı-yılarında gelgit etkili olmaz.

Cevap E

3. Fiyort, denizin buzul vadilerini bas-ması sonucunda oluşan ve çoğun-lukla iç kesimlere kadar sokulan; ince, uzun, genellikle çok derin ve kenarları çok dik körfez. Fiyortlar; genellikle Norveç, Grönland, Alas-ka gibi kuzey ülkelerinde görülen ilginç bir kıyı tipidir. Ülkemizde bu tür kıyı tipi görülmez.

Cevap E

4. Kıta sahanlığı, kıyıdan itibaren ilk 200 metreyi kapsar. Dağların kı-yıya yakın olduğu eğimli yerlerde kıta sahanlığı dardır. Akdeniz kı-yılarında Adana Bölümü’nde delta ovasının bulunduğu yerde eğim daha azdır. Bu da kıta sahanlığı-nın geniş olmasına yol açmıştır. II numaralı yerde de Silifke deltası bulunmaktadır. Burada da kıta sa-hanlığı geniştir. Kıta sahanlığının en dar olduğu yer II numaralı yerdir. Burada Bey Dağları kıyıya oldukça yakındır.

Cevap E

5. Kumul, dalga birikimi sonucu olu-şan kumsal alanlardır. Dağların kıyıya paralel uzandığı alanlarda kıyı kumulları oluşmaz. Bu nedenle Doğu Karadeniz kıyılarında kumsal alanları çok azdır.

Cevap C

6. Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili olan bir yarımada ülkesidir. Çevre-sindeki sulardan dolayı kış mevsi-minde ılık iklim şartları yaşanır. Bu nedenle kıyı kesimlerde kar yağışı görülmez.

Cevap E

7. Türkiye’de karstik göllerin büyük bir bölümü Akdeniz Bölgesi’nde yer al-maktadır. Akdeniz Bölgesi’nde Kes-tel, Elmalı, Söğüt, Salda gibi karstik göller bulunmaktadır.

Cevap D

8. Nem deniz kıyılarında fazla olan bir etkendir. Nemin fazla olduğu alan-larda günlük sıcaklık farkı az olur. Artvin kıyılarından başlayıp Hatay kıyılarına kadar gelindiğinde günlük sıcaklık farklarının az olduğu görü-lecektir.

Cevap D

BÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

33

KARA KUTUKİTAPLARI

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİ

9.

Harita üzerinde verilen noktalar deniz kıyısında yer aldığından yük-selti ortalaması aynıdır. Türkiye’de ulusal saat ülke sınırları içerisinde geçerli olacağından tüm noktaların ulusal saatleri aynıdır.

Cevap C

10.

I- Çandarlı KörfeziII- EdremitIII-Saroz Körfezi

Cevap A

11.

Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde dağlar kıyıya paralel uzanmaktadır. Bu nedenle aynı tip kıyı görülmektedir.

Cevap A

12. Çatalca-Kocaeli Bölümü ülkemizde sanayinin en fazla geliştiği yerdir. Bu durum üzerinde yer şekillerin-den çok ulaşım, iş gücü, iklim etkili olmaktadır.

Cevap E

TEST 4

1. Acıgöl maarı volkanik faaliyetler, Kapı dağ tombolosu dalga birikim sonucu oluşmuştur.

Samsun’da yer alan Bafra Deltası akarsuların getirdiği alüvyal toprak-ların denize doğru birikmesi sonucu oluşurken, ergene ovası ise akar-suların taşıdığı toprakların eğimin azaldığı yerlerde biriktirmesi sonu-cu oluşur.

Cevap C

2.

Dilovası, Çayırova, İzmit yörele-ri Marmara Bölgesi’nde bulunan tarıma elverişli arazilerdir. Fakat sanayinin gelişmesi ile beraber yö-relerde tarımsal alanlar azalmaya başladı.Çukurova, Adana Bölümü’nde bulu-nan verimli arazilerdendir. Yörede son yıllarda sanayinin gelişmesi ile beraber tarımsal araziler azalmaya başladı.

Cevap B

3.

Akdeniz Bölgesi’nde bulunan To-roslar orojenez sonucu oluşmuş kıvrım dağlarımızdandır.

Cevap C

4.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Van Gölü’nün kuzeybatısında yer alan Nemrut Dağı volkanizma sonucu oluşan kalderaya örnektir.

Cevap A

5. Toros Dağları orojenez sonucu kıvrımlanmış ve yüksek bir dağ olmuştur. Daha önceki jeolojik za-manlarda bu tabaka denizin altında bulunurken zamanla kıvrımlanma-ya maruz kalmıştır. Bu nedenle To-ros Dağları’nın yüksek kesimlerinde denizel canlılara ait fosiller bulunur.

Cevap A

6. Orojenez, dağ oluşumu demektir. Yer kabuğunda bulunan esnek ta-bakalar levhaların basıncına maruz kalarak kıvrımlanır, dağ ve vadi olu-şur. Dağlara antiklinal, vadilere ise senklinal adı verilir.

Cevap B

7. Kuzey Anadolu Fay Hattı Çanak-kale Saros Körfezi’nden başlayıp Marmara Bölgesi, Çankırı, Tokat, Erzincan üzerinden Van’da sona eren bir hattır. Iğdır bu hattın kuze-yinde yer alır.

Cevap D

8. Depremler ve kaplıcalar yer yapısı-nın kırıklı olduğu yerlerde görülür. Türkiye hem deprem hem de kap-lıca ülkesidir.

Cevap B

9.

Marmara Bölgesi’nde yer alan İs-tanbul Boğazı ria tipi kıyılara örnek gösterilebilir. Ria tipi kıyılar derin vadilerin deniz suları altında kalma-sı ile oluşur. Türkiye okyanus kıyı-sında yer almadığından akıntıların kıyı oluşumunda etkisi yoktur.

Cevap C

10.

Soruda verilen paragrafta bahse-dilen volkanik Nemrut Dağı Doğu Anadolu Bölgesi’nde Van Gölü’nün kuzeybatısında yer alır. Türkiye’nin en büyük kaldera oluşumların-dan biridir. Paragrafın devamında ise bu dağ üzerinde Commagene Krallığı’na ait tümülüs ve tanrı hey-kellerinin bulunduğundan söz edil-mektedir.Commagene Krallığı’na ait tümülüs ve tanrı heykellerinin bulunduğu Nemrut Dağı Adıyaman il sınırları içerisinde yer alır.

Cevap E

BÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

34

KARA KUTUKİTAPLARI

11.

Marmara Bölgesi’nde yer alan Edirne ve Balıkesir illerinin gerçek alan ve iz düşüm alanlarının farklı olması her iki merkezin de yer şe-killerinin farklı yapıda olmasından kaynaklanmaktadır. Haritaya bak-tığımız zaman Edirne ilinin yeşil renkle, Balıkesir ilinin ise hafif kah-verengi tonlarına hâkim olduğu gö-rülmektedir.

Cevap E

12.

İzmir ve Kütahya illerinin yer şekli özellikleri birbirinden farklıdır. Ege Bölgesi’nde yer alan iki yöreden Kütahya yükselti ve engebenin faz-la olduğu bir merkez iken İzmir de-niz kıyısında ortalama yükseltisi az olan merkezlerdendir.

Cevap E

13.

Karadeniz Bölgesi’nde dağlar kıyı-ya paralel uzanır. Doğu Karadeniz de Kaçkar, Giresun, Mescit Dağ-ları ile Orta Karadeniz de Canik Dağları’nın uzanış yönleri doğu-ba-tı yönündedir. Bu nedenle kıyı ile iç kesimler arası ulaşım zordur.

Cevap B

14. Ülkemiz oluşumunu 4. Jeolojik Zaman’da tamamlamıştır. Türkiye’de aktif volkanik dağlar yer almaz ama sönmüş volkan dağları geniş alan kaplar.

Cevap A

15. Kuzey Anadolu ve Toros Dağları doğu-batı yönünde uzanan sıra dağlarımızdır. Toros Dağları Akde-niz kıyıları boyunca kıyıya paralel uzanmaktadır. Torosların eteklerin-de karstik ovalara rastlanırken Ku-zey Anadolu Dağları’nın eteklerinde bu tür ovalar bulunmaz.

Cevap E

16. Bolkar Dağları Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Toros Dağları’nın bir koludur.

Cevap D

TEST 5

1.

Türkiye’de güncel buzulların en fazla olduğu yerler doğu bölgeleri-mizdir. Özellikle Ağrı Dağı, Kaçkar Dağları, Hakkâri Dağları buzulların geniş alan kapladığı alanlardır.

Cevap B

2.

Kuzey-güney yönlü çizgiye baktığı-mız zaman

A seçeneğinde kuzeyden itibaren çizginin doğrultusunda yüksek dağ sıraları bulunmaktadır. Karadeniz kıyısından iç kesimlere doğru Küre ve Köroğlu Dağları uzanmaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nde düz arazi göze çarpmaktadır. Çizginin güne-yinde ise Akdeniz Bölgesi’nde To-roslar bulunmaktadır.

Cevap A

3.

Karabük’ten Konya’ya doğru bir hat çizdiğimizde doğrultu üzerinde Kö-roğlu Dağları, Haymana ve Cihan-beyli Platosu bulunmaktadır.

Cevap B

4.

Obruk Platosu Tuz Gölü’nün gü-neyinde yer alan yatay uzanışlı bir platodur. III numaralı alan Obruk Platosu’dur.

Cevap C

5.

II

IV

VIII

I

Rüzgâr aşınım şekillerinin oluşa-bilmesi için kuraklığın şiddetli ve bitki örtüsünün cılız olması gerekir. Ülkemizde İç Anadolu ve Güneydo-ğu Anadolu Bölgeleri bu özelliklere sahiptir.

Cevap E

6. Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzurum ortalama yükseltisi en fazla olan yörelerimizden birisidir. Erzurum’un denizden yüksekliği 1890 metredir, Sinop ise deniz kıyı-sında yer alır.

Cevap E

7.

Türkiye haritası üzerinde gösterilen III numaralı alanda Aladağlar bu-lunmaktadır. Akdeniz ve İç Anadolu Bölgelerinin ortasında yer alan bu alan oldukça engebelidir.

Cevap C

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

35

KARA KUTUKİTAPLARI

8. II

IIII IV

V

Türkiye haritasında verilen alanlara baktığımız zaman Ege Bölgesi’nde dağlar kıyıya dik uzanmaktadır. Bu nedenle kuzey-güney doğrultusun-da yükselti farkı daha fazladır.

Cevap A

9.

II

IV

V

IIII

Türkiye haritası üzerinde verilen yerlere baktığımız zaman IV numa-ralı alanda Doğu Karadeniz Dağları (Kaçkar) bulunmaktadır. V numaralı alanda ise Hakkâri (Buzul) bulun-maktadır. Bu iki yöredeki dağların yükseltileri fazla olduğundan dolayı yüksek kesimlerinde buzullara rast-lanır.

Cevap E

10. Türkiye haritası üzerinde verilen II numaralı alan Küre Dağları, III nu-maralı alan ise Taşeli Platosu’dur. Bu iki alan engebeli ve dağlık ol-duğu için tarımda makineleşmeye uygun değildir.

Cevap C

11.

Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Köroğlu Dağları’nda güncel buzul bulunmamakla beraber buzul aşınımı sonucu oluşan sirk gölleri-ne de rastlanmaz.

Cevap C

TEST 6

1.

Verilen harita üzerindeki dağla-ra baktığımız zaman Batı Kara-deniz Bölümü’nde yer alan Küre Dağları’nda kalıcı kar bulunmaz.

Cevap A

2. Türkiye’de 2000 metreden yüksek dağlarda buzullar görülmektedir. Ağrı Dağı, Erciyes Dağı, Kaçkar Dağları, Hakkâri Dağları ve Aladağ-lar buzulların bulunduğu dağları-mızdır.

Cevap B

3.

Harita üzerinde gösterilen II numa-ralı yörede Uludağ bulunmaktadır. Uludağ üzerinde kalıcı karlar bu-lunmaz.

Cevap B

4.

Kuzeybatı Marmara Bölümü’nde yer alan Yıldız Dağları, yükselti or-talamasının az ve yağış miktarının fazlalığından buzul şekillerinin bu-lunmadığı bir alandır.

Cevap E

5. Melendiz Dağı, İç Anadolu Bölgesi’nde, Tendürek Dağı ise Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan volkanik dağlarımızdandır.

Cevap E

6. Esnek tabakaların yan basınçlar sonucu kıvrımlanması sonucu kıv-rım dağlar meydana gelir. Örnek: Küre Dağları Sert tabakaların yan basınçlar so-nucu kırılması ile kırık dağlar olu-şur. Örnek: Madra DağıManto katmanında bulunan mag-manın kırık hatlardan yüzeye doğru yükselip yüzeyde püskürmesi so-nucu volkanik dağ oluşur. Örnek: Karacadağ

Cevap B

7.

Harita üzerinde yer alan I numaralı yörede Yıldız Dağları, II numaralı yörede Küre Dağları, III numaralı yörede Kaçkar Dağları, V numaralı yörede ise Toros Dağları bulunmak-tadır. Bu dağlar oluşum itibari ile kıvrım dağlardır.IV numaralı yörede volkanik dağlar yer alır. Yörede Erciyes, Melendiz, Karadağ, Karacadağ ve Hasan Dağı bulunmaktadır.

Cevap D

8.

İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erciyes Dağı volkanizma sonucu oluşmuş ve sönmüş volkanik dağ-larımızdan birisidir.

Cevap C

9. Bir Türkiye haritasında iki ovanın aynı enlemde yer almalarına kar-şın farklı renkle gösterilmeleri yük-seltilerinin farklı olduğu anlamına gelir. Örneğin Gediz Ovası, Ege Bölgesi’nde yer alır ve yeşil renkle gösterilir. Aynı enlemde yer alan Muş Ovası da yükseltisi fazla oldu-ğu için kahverengi ile gösterilir.

Cevap C

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

36

KARA KUTUKİTAPLARI

10. Türkiye’de Doğu Anadolu, İç Ana-dolu, Ege, Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde sönmüş volkanik dağ-lara rastlanılır. Bölgelerde bulunan volkanik dağların çevreleri tarımsal üretimin fazla olduğu ve genellikle fay hatları ile püskürük kayaçların bulunduğu yörelerdir.

Cevap B

11. II numaralı alanda Erzurum-Kars Platosu yer almaktadır. Bu plato volkanizma sonucu oluşmuştur.

Cevap A

12. Volkanik faaliyet sonucu yüzeye çıkan lavlardan oluşan arazinin akarsular tarafından aşındırılması ile lav platoları oluşur. Ülkemizde Erzurum-Kars Platosu bu duruma örnek verilebilir.

Cevap E

13.

Kuzeydoğu Anadolu Bölümü’nde yer alan Ardahan Platosu magma-nın yüzeye doğru genişlemesi so-nucu oluşmuştur.

Cevap C

TEST 7

1. Türkiye 4. Jeolojik Zaman’da epi-rojenez sonucu toptan yükselmiş ve Alp-Himalaya kıvrım dağları oluşumundan fazlaca etkilenmiştir. Bu nedenlerde ortalama yükseltisi fazladır.

Cevap B

2.

Harita üzerinde verilen ovalarda makine kullanımı yükseltiye bağlı değildir. Yükseldikçe sıcaklık azala-cağından dolayı tarımsal üretimi ve çeşitliliğini etkiler.

Cevap E

3. Soruda I numara ile gösterilen alan-daki ovamız tektonik (Ergene Ovası), Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerindeki II numara ile gösterilen ovamız tek-tonik (Tosya, Taşköprü, Kastamonu Ovaları), III numara ile gösterilen ovamız delta (Bafra ve Çarşamba Ovaları), IV numara ile gösterilen ovamız tektonik (Büyük Menderes Ovası), V numaralı ovamız ise delta (Çukurova) ovası özelliği taşımakta-dır. Cevap II ve IV yani D seçeneğidir.

Cevap D

4. I. Tektonik hareketler sonucunda oluşan çöküntü alanlarında gelişen ovalara örnek olarak Amasya’nın Suluova Yöresi örnek verilebilir.II. Akarsuların taşıdığı alüvyonların deniz kıyısında birikmesiyle oluşan ovalara Samsun-Çarşamba deltası örnek verilebilir. III. Kireç taşının çözünmesi sonu-cunda başlıca karstik süreçlerle şe-killenen ovalara Antalya’nın Elmalı Ovası örnek verilebilir.

Cevap A

5. Çarşamba, Menemen, Silifke ve Çukurova akarsuların getirdiği top-rakların birikmesi sonucu oluşur. El-malı ise Antalya’da karstik aşınım-lar sonucu oluşan polye ovasıdır.

Cevap B

6.

Yukarıdaki Doğu Akdeniz haritasın-dan da görüleceği üzere Seyhan ve Ceyhan nehirleri Çukurova deltası-nı oluşturur.

Cevap B

7.

Ceylanpınar Ovası Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir iç ovadır.

Cevap B

8.

Büyük Menderes Nehri’nin dökül-düğü alanda aydın il sınırları içeri-sinde Balat Ovası bulunmaktadır. Menemen Ovası İzmir’de bulunur.

Cevap D

9.

Erzincan sınırları içerisinde yer alan Tercan Ovası Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde bulunan tektonik bir ovadır.

Cevap A

10.

Ergene Ovası Trakya Yöresi’nde Ergene Çayı’nın alüvyon malze-melerinin eğimin azaldığı yerlerde birikmesi ile oluşan bir iç ovadır.

Cevap E

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

37

KARA KUTUKİTAPLARI

11.

Dalaman Çayı Batı Akdeniz Bölümü’nde Toros Dağları’ndan Ege Denizi’ne akan bir nehirdir. Muğla Yöresi’nde bulunur.

Cevap E

12.

I. KızılırmakII. GöksuIII. Dicle

Cevap A

13. Türkiye haritası üzerinde verilen akarsulara baktığımız zaman;I. Sakarya NehriII. Kızılırmak NehriIII. Göksu Nehri

Cevap A

TEST 8

1. Filyos (Yenice) Çayı Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan ve Bartın il sı-nırları içerisinden Karadeniz’e akan bir akarsudur.

Cevap C

2.

Doğu Karadeniz Bölümü’nde, doğu-batı yönünde uzanan, sularını Gür-cistan sınırları içerisinde Karadeniz’e döken nehrimiz Çoruh’tur. Çoruh Nehri üzerinde kurulacak bir baraj Gürcistan’ı etkiler.

Cevap E

3.

Ege Bölgesi’nde yer alan Gediz Nehri tüm kolları ile beraber Türkiye sınırları içerisinde yer alır.

Cevap E

4.

Asi Nehri kaynağını Suriye’den alıp ülkemizde Hatay sınırları içerisin-den Akdeniz’e dökülür.

Cevap C

5. Aras Nehri Doğu Anadolu Bölgesi’nde kaynağını alıp Hazar Gölü’ne dökülen kapalı havzalarımızdan birisidir.

Cevap D

6. Doğu Karadeniz Bölümü’nde, doğu-batı yönünde uzanan, sularını Gür-cistan sınırları içerisinde Karadeniz’e döken nehrimiz Çoruh’tur. Çoruh Nehri üzerinde kurulacak bir baraj Gürcistan’ı etkiler.

Cevap D

7. Aras Nehri Doğu Anadolu Bölgesi’nde kaynağını alıp Hazar Gölü’ne dökülen kapalı havzaları-mızdan birisidir.

Cevap C

8. Türkiye de dağların uzanış yönü doğu-batı yönlüdür. Akarsularımı-zın büyük bir çoğunluğu doğu-batı yönünde akış gösterir. Fakat bu uzanış yönünde uzanmayan akar-sularımız da bulunmaktadır. Özel-likle Fırat, Dicle, Kızılırmak, Yeşi-lırmak, Sakarya, Susurluk nehirleri kuzey-güney yönlü akış gösterir.

Cevap B

9. Kızılırmak, İç Anadolu Bölgesi’nden kaynağını alır, Karadeniz Bölgesi’nden denize dökülür. Türkiye’nin sınırları içe-risinde en uzun akarsu Kızılırmak’tır. Uzunluğu yaklaşık olarak 1355 km’dir.

Cevap D

10. Kızılırmak Nehri İç Anadolu Bölgesi’nde kaynağını alır ve Orta Ka-radeniz Bölümü’nden denize dökülür. Devrez ve Gökırmak nehirleri Kızılır-mak Nehri’ni besleyen iki koldur.

Cevap D

11.

Gönen Çayı Güney Marmara Bölümü’nde yer alır.

Cevap E

12.

Denge profiline ulaşmış akarsuyun taşıdığı yük de az olur. Türkiye’deki akarsular denge profiline ulaşmadı-ğı için taşınan yük fazla olur.

Cevap D

13. ‘V’ şeklindeki akarsular çentik va-diler oluşturmuştur. Çentik vadiler eğimin fazla olduğu yerlerde görü-lür. Eğimli yerlerde akarsular denge profiline ulaşmamıştır.

Cevap C

14.

Yukarıdaki haritada da anlaşılaca-ğı üzere Gediz, Bakırçay, Küçük ve Büyük Menderes nehirleri Ege Denizi’ne dökülür.

Cevap B

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

38

KARA KUTUKİTAPLARI

15. Ege Bölgesi’nde Akdeniz iklimi hâkimdir. Akdeniz ikliminde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağış-lıdır. Bu nedenle Ege Bölgesi’ndeki nehirlerin yaz mevsiminde suları azalmaktadır.

Cevap E

16.

Trakya Yöresi’nde bulunan Meriç Nehri denge profiline ulaşmadığı için ve ayrıca akarsu rejiminin dü-zensiz olmasından dolayı ulaşıma uygun değildir.

Cevap A

17.

Türkiye de yükselti ortalaması en az olan bölge Marmara bölgesidir. Bu nedenle bölgede bulunan akar-suların akış hızı yavaştır.

Cevap D

TEST 9

1. Doğu Anadolu Bölgesi ortalama yükseltisi fazla olan bölgelerimiz-den birisidir. Bu nedenle buradaki akarsuların enerji potansiyeli fazla-dır. Bölgede eğimin fazla olması da akarsuda aşındırma gücünü arttırır.

Cevap C

2. Türkiye’de denizden uzakta bulu-nan akarsuların ilkbahar mevsimin-de su seviyelerinin artması iklim ve yağış rejimi ile ilgilidir. Özellikle İç Anadolu Bölgesi’nde ilkbahar mev-siminde yağan yağmur Kızılırmak’ın debisini arttırır.

Cevap E

3. Doğu Karadeniz Bölümü her mev-sim yağışlı geçmektedir. Bu ne-denle bölgedeki akarsuların debisi yağışlar sonucu gerçekleşmektedir. Buzulların erimesi herhangi bir etki yaratmamaktadır.

Cevap B

4. Akdeniz Bölgesi’nde akarsu ağının sık olmasına rağmen bölgede delta ovası oluşmamıştır. Batı Akdeniz Bölümü’nde karstik kayaçların fazla olması delta ovası oluşmasına en-gel oluşturmuştur.

Cevap D

5. Atatürk Barajı, Fırat Nehri üzerinde kurulan ülkemizin en büyük barajı-dır.

Cevap C

6.

İç Anadolu Bölgesi’nden kaynağını alan Kızılırmak hem sel rejimli hem de kar erimeleri sonucu debisini art-tırmaktadır.

Cevap A

7.

Çoruh Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Bölgede hem yıl bo-yunca yağışların varlığı hem de yer şekillerinin engebeli olması Çoruh Nehri’nden sulama amacıyla fayda-lanılmasına mani olmaktadır.

Cevap A

8. Barajların yapılış amaçlarından en önemlisi elektrik üretme, sulama, içme suyu elde etme ve taşkınlar-dan korunmadır. Ayrıca baraj çev-resinde balıkçılık ve turizm sahaları da oluşmaktadır.

Cevap C

9.

Tuz Gölü’nde ilkbahar mevsiminde yağışlar sonucu su seviyesi art-makta, yaz mevsiminde kuraklık sonucu göl seviyesinde azalmalar yaşanmaktadır.

Cevap D

10.

Beyşehir Gölü Türkiye’nin en büyük tatlı su gölüdür. Göl sularının tatlı olmasında gideğenin var olması etkilidir.

Cevap A

11.

Ereğli ve Hotamış sazlıkları Kon-ya havzasında bulunurken Sultan Sazlığı Kayseri il sınırları içinde bulunur.

Cevap B

12.

Tuz Gölü ülkemizdeki tektonik göl-lerden birisidir.

Cevap A

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5

Coğrafyanın Kara Kutusu

39

KARA KUTUKİTAPLARI

13. Aydın il sınırları içerisinde bulunan Bafa(Çamiçi) eski deniz körfezinin ağzının Menderes Irmağı’nın ge-tirdiği alüvyonla kapanıp denizden ayrılmasıyla oluşmuştur ve bu ne-denle bir doğal set gölüdür. Tortum Gölü, Erzurum il sınırları içerisinde, heyelan sonucu kopan malzemelerin bir akarsuyun önünü kapatması sonucu oluşur.Tuz ve İznik Gölleri ise tektonik ha-reketler sonucu oluşan çukurlara suların dolması ile oluşur.

Cevap D

14. Beyşehir, Akdeniz Bölgesi’nde bu-lunan ülkemizin en büyük tatlı su gölüdür. Tektonik oluşumlu bir göl-dür.

Cevap D

15. Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Terkos gölleri kıyı set gölleridir. Mar-mara Bölgesi’nde yer alırlar.

Cevap C

16. Soruda verilen paragrafta Kaçkar Dağları’nın üzerinde krater gölünün varlığından bahsediliyor. Bu bilgi yanlıştır. Çünkü Kaçkar Dağları orojenez sonucu oluşmuş bir dağ-dır.

Cevap C

TEST 10

1.

Tombolo; bir adanın dalga birikimi sonucu karaya bağlanması sonucu oluşur. Soruda verilen Kapıdağ ve Sinop burnu ülkemizde tomboloya en güzel örnekleri teşkil eder.

Cevap B

2.

İstanbul ve Çanakkale Boğazları Ege ve Karadeniz sularını birbirine bağlar.

Cevap B

3. Türkiye genç oluşumlu ve aktif bir bölgedir. Türkiye’de deprem saha-ları ve sönmüş volkanik dağlar ge-niş alan kaplar.

Cevap A

4. Türkiye termal suların yaygın oldu-ğu bir ülkedir. Bu durum üzerinde ülkemizin deprem kuşağı üzerinde olması ve genç volkanik alanda bu-lunmasını kanıt gösterebilir.

Cevap D

5. Göl sularının tatlı, tuzlu ve sodalı olmasında en büyük etki; gölün gi-değeninin olup olmamasıdır. Ayrıca kayaç yapısı, bölgenin iklim özellik-leri de göl suyunun özelliğinde etkili olmaktadır. Gölün deniz seviyesin-den yüksekliği su özelliği üzerinde etkili olmamaktadır.

Cevap C

6. Orta Karadeniz Bölümü’nde yer alan Sinop Hamsilos Koyu’nun oluşumunda buzulların etkisi bulun-mamaktadır. Özellikle deniz kıyıla-rımızda buzullaşma etkisinden söz edilemez.

Cevap E

7. Ülkemizde karstik şekillerin en fazla Akdeniz Bölgesi’nde bulunmasının temel sebebi kimyasal tortul kayaç-ların varlığıdır. Özellikle kalker Ak-deniz Bölgesi’nde yaygındır.

Cevap C

8. IV

V

III

II

I

Suyla temas ettiğinde çözünebilen jips, tuz, kireç taşı gibi kayaçların bulunduğu sahalarda karstik yer şekilleri oluşur. Karstik yer şekilleri Türkiye’de de bazı sahalarda yay-gın olarak görülür. Bu alanların ba-şında Akdeniz Bölgesi gelir.

Cevap C

9. Jips, kalker, kaya tuzu, dolomit gibi kayaçlar kimyasal tortul kayaçlar grubunda yer alır. Jips veya alçı taşı olarak geçer. Aşınmaya karşı dirençsiz olan bu kayaç Sivas, Yoz-gat, Çankırı, Erzincan gibi yöreler-de yaygın bulunur.

Cevap E

10.

V

IV

III

II

I

Türkiye haritasına baktığımız za-man II numaralı alanda kalker, III numaralı alanda ise jipsli kayaçlar geniş alan kaplar. Bu nedenle kars-tik şekiller bu bölgelerde yaygındır.

Cevap C

11. Karstik oluşumların bulunduğu alanlarda kalker, jips, kaya tuzu, dolomit, mermer gibi kayaçlar bu-lunmalıdır.

Cevap D

TÜRKİYE'NİN YER ŞEKİLLERİBÖLÜM 5