Gözde BAHADIR Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilişsel Bilimler Bölümü

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

(1a) The student learned the capital of France. (Öğrenci Fransa’nın başkentini öğrendi.)

(2a) John knows the governor of California. (John Kaliforniya valisini biliyor/tanıyor.)

(1a) The student learned the capital of France. (Öğrenci Fransa’nın başkentini öğrendi.)

(1b) The student learned what the capital of France is. (Öğrenci Fransa’nın başkentinin ne/resi olduğunu öğrendi.)

(2a) John knows the governor of California. (John Kaliforniya valisini biliyor/tanıyor.)

(2b) John knows who the governor of California is. (John Kaliforniya valisinin kim olduğunu biliyor.)

Birey yorumlaması: (3a) The announcer praised [the winner of the award]. (Sunucu [ödülün sahibini] övdü.)

Örtülü soru yorumlaması: (3b) The announcer guessed [the winner of the award]. (Sunucu [ödülün sahibini] tahmin etti.)

Açık soru yorumlaması: (3c) The announcer guessed [who the winner of the

award was]. (Sunucu [ödülün sahibinin kim olduğunu] tahmin etti.)

Bireysel tümleç (4a) The announcer praised [the winner of the award] and the judges praised her/*it too. (Sunucu [ödülün sahibini] övdü ve hakemler de onu övdü.)

Örtülü soru tümleci (4b) The announcer guessed [the winner of the award] and the judges guessed *her/it too. (Sunucu ödülün sahibini tahmin etti ve hakemler de ?onu/bunu tahmin etti.)

Tümcesel tümleç (4c) The announcer guessed [who the winner of the award

was] and the judges guessed *her/it too. (Sunucu ödülün sahibinin kim olduğunu tahmin etti ve hakemler de bunu tahmin etti.)

(5a) [The height of the building] wasn’t clear. ([Binanın yüksekliği] açık değildi.)

(5b) [What the height of the building was] wasn’t clear. ([Binanın yüksekliğinin ne olduğu] açık değildi).

(6a) [The temperature of the lake] depends on [the season]. ([Gölün sıcaklığı] [mevsime] bağlıdır.)

(6b) [How warm the lake is] depends on [what season it is]. ([Gölün ne kadar sıcak olduğu] [hangi mevsimde olunduğuna/mevsimin ne olduğuna] bağlıdır.)

(7a) John told Mary the capital of France. (John Mary’e Fransa’nın başkentini söyledi.)

= (7b) John told Mary what the capital of France is. (John Mary’e Fransa’nın başkentinin ne/resi olduğunu söyledi.)

≠ (7c) John told Mary where the capital of France is. (John Mary’e Fransa’nın başkentinin nerede olduğunu söyledi.)

(8) John knows the president of France. (John Fransa cumhurbaşkanını biliyor/tanıyor).

(9) They revealed the winner of the award. ([Onlar] ödülün sahibini açıkladılar/açığa çıkardılar.)

(10a) John asked me [what the time was]. (John bana [saatin kaç olduğunu] sordu.)

(10b) John asked me [the time]. (John bana [saati] sordu.)

(10c) John wanted to know what the time was, so he asked [].

(John saatin kaç olduğunu bilmek istiyordu, bu nedenle [bunu] sordu).

Özerklik: anlamsal türler (Soru) ile sözdizimsel (tümce, ad öbeği, ) kategoriler arasında bire- bir bir örtüşme bulunmamasından kaynaklanır.

(11a) John knows [what time it is]. (John [saatin kaç olduğunu] biliyor.)

(11b) John knows [the time]. (?John [saati] biliyor.)

(12a) John wonders [what time it is]. (John [saatin kaç olduğunu] merak ediyor.)

(12b) *John wonders [the time]. (John [saati] merak ediyor.)

(13a) The doctor guessed the name of the child. (Doktor çocuğun adını tahmin etti.)

≈ (13b) The doctor guessed that the name of the child was X. (Doktor çocuğun adının X olduğunu tahmin etti.)

> (13c) The doctor guessed what the name of the child was. (Doktor çocuğun adının ne olduğunu tahmin etti.)

(14a) Mary knows [the time]. (Mary [saati] biliyor.)

(14b) Mary knows [that it is X o’clock.] (Mary [saatin X olduğunu] biliyor, X=o anki saatin değeri iken)

(15a) John told me [the capital of France]. (John bana [Fransa’nın başkentini] söyledi.)

(15b) John told me [that Paris is the capital of France.] (John bana [Fransa’nın başkentinin Paris olduğunu] söyledi.)

(16a) Mary knows [the time]. (Mary [saati] biliyor.) (16b) *Mary wonders [the time]. (Mary [saati] merak ediyor.)

(17a) John asked him [the time]. (John ona [saati] sordu.) (17b) *John asked him [the book]. (John ona [kitabı] sordu.)

İşlevsel adlar:

Kişi: başkan, vali, katil, …

Yer: başkent, yer, …

Sayı: yaş, yükseklik, boy, kilo, sıcaklık, …

Diğer: ödülün sahibi, gözlerinin rengi, …

İşlevsel ad öbekleri:

en sevdiğin film, İtalya’daki en büyük şehir, …

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

(1a) Ali ekmeğin fiyatını biliyor.

(1b) Ali ekmeğin fiyatının ne (kadar) olduğunu biliyor. (1c) Ali ekmeğin kaç kuruş/lira olduğunu biliyor. (1d) Ali ekmeğin 75 kuruş olduğunu biliyor.

(2a) Öğrenci [Fransa’nın başkentini] söyledi. (2b) Öğrenci [Fransa’nın başkentinin ne(resi)

olduğunu] söyledi.

veya

(2c) Öğrenci [Fransa’nın başkentinin Paris olduğunu] söyledi.

(3a) Sunucu ödülün sahibini açıkladı. (3b) Sunucu ödülün sahibinin kim/X olduğunu açıkladı. (3c) Sunucu ödülü kimin/X’in kazandığını açıkladı.

Birey yorumlaması: (4a) Sunucu [ödülün sahibini] övdü. Örtülü soru yorumlaması: (4b) Sunucu [ödülün sahibini] açıkladı. Açık soru yorumlaması: (4c) Sunucu [ödülün sahibinin kim olduğunu]

açıkladı/*övdü.

(5a) Sunucu [ödülün sahibini] övdü, hakemler de daha sonra onu/*bunu övdüler.

(5b) Sunucu [ödülün sahibini] açıkladı,

hakemler de daha sonra ?onu/?bunu açıkladılar.

(5c) Sunucu [ödülün sahibinin kim olduğunu]

açıkladı, hakemler de daha sonra bunu/*onu açıkladılar.

(6a) Binanın yüksekliği belli değil. (6b) Binanın yüksekliğin ne olduğu/kaç metre

olduğu belli değil. (7a) Suyun sıcaklığı mevsime göre değişir. (7b) Suyun kaç derece olduğu/ne kadar sıcak

olduğu mevsime (hangi mevsimde olunduğuna/mevsimin ne olduğuna) göre değişir.

(8a) Öğrenci [Fransa’nın başkentini] söyledi.

= (8b) Öğrenci [Fransa’nın başkentinin ne(resi)

olduğunu] söyledi.

≠

(8c) Öğrenci [Fransa’nın başkentinin nerede olduğunu] söyledi.

(9a) Ayşe Ali’nin katilini buldu. (9b) Ayşe Ali’nin katilinin kim olduğunu

buldu./Ali’yi kimin öldürdüğünü buldu. (9c) Ayşe Ali’nin katilini (saklandığı yeri

keşfederek) yakaladı/ele geçirdi.

(10) Mehmet Fatma’nın yaşını/ kilosunu/ ayakkabı numarasını/ göz rengini/ telefon numarasını tahmin etti/ öğrendi/ söyledi/ hatırladı/ merak etti.

(11) Toplantının saatini/ yerini/ tarihini/

maliyetini/ başkanını açıkladılar.

(12) En sevdiğin film/Türkiye’nin en yüksek dağı hangisi?

(13a) Sunucu ödülü kazananı açıkladı. (13b) Sunucu ödülü kazanan kişi(yi)/nin kim

olduğunu açıkladı.

(14a) Kurul burs alacakları duyurdu. (14b) Kurul burs alacak öğrencileri(n kimler olduğunu) duyurdu.

(15a) Adamın yaşını merak ediyorum. (15b) * I wonder the man’s age.

(16a) Ayşe Ankara valisini biliyor/tanıyor. (16b) Ayşe knows the governor of Ankara.

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

Örtülü soruların genel özellikleri

Türkçede örtülü sorular

Örtülü sorular üzerine deneysel çalışmalar

Göz izleme verileri örtülü soru yorumu gerektiren eylemler için artan işlemleme yükü ortaya koymuştur. (a) The proof of the theorem was guessed by

the mathematician. (Örtülü soru) (Savın kanıtı matematikçi tarafından tahmin edildi.)

> (b) The proof of the theorem was erased by the mathematician. (Kontrol) (Savın kanıtı matematikçi tarafından silindi.)

MEG verileri ise örtülü soru işlemleme yükünü sol posterior temporal bölgede tespit etmiştir: M350-P (sözcük ve tümce düzeyinde anlamsal değişimlere duyarlı bir bölge)

Sözcükler tek başlarına sunulduğunda bu etki kaybolmuştur: etki sözcüksel değil, tümceseldir.

Örtülü Soru Hazırlayıcı: The jeweler explained the value of the necklace. (Kuyumcu kolyenin değerini açıkladı.)

Açık Gömülü Soru Hazırlayıcı The expert explained what the diamond was worth. (Uzman pırlantanın ne değerde/kadar değerli olduğunu açıkladı.)

Hedef: The engineer estimated …….. (Mühendis …….. tahmin etti.)

Örtülü Soru Hazırlayıcı: The jeweler explained the value of the necklace. (Kuyumcu kolyenin değerini açıkladı.)

Açık Bildirme Tümceciği Hazırlayıcı The expert explained that the diamond was worth $5.000. (Uzman pırlantanın 5.000$ değerinde olduğunu açıkladı.)

Hedef: The engineer estimated …….. (Mühendis …….. tahmin etti.)

Adsal Hazırlayıcı Ali [Ayşe’nin sesini] duydu.

Tümcesel Hazırlayıcı Ali [Ayşe’nin çıktığını] duydu.

Hedef Kadın adamın …….. anladı.

Örtülü Soru Hazırlayıcı: Sunucu ödülün sahibini açıkladı.

Açık Gömülü Soru Hazırlayıcı: Sunucu ödülün sahibinin kim olduğunu açıkladı.

Açık Bildirme Tümceciği Hazırlayıcı: Sunucu ödülün sahibinin Ayşe olduğunu açıkladı.

Hedef: Kurul bursun …………………….. duyurdu.

Bahadır, G. & Hohenberger A. (2010). Structural Priming in Turkish Genitive-Possessive Constructions.

Bahadır, G. & Polinsky, M. (accepted). Structural Priming and the Phrasal/Clausal Distinction: The Case of CQs

Bahadır, G. & Polinsky M. (2010). Structural Priming of Concealed Questions.

Caponigro, I., & Heller, D. (2007). The non-concealed nature of free relatives: Implications for connectivity in specificational sentences.

Frana, I. (2006). The de re analysis of concealed questions. Grimshaw, J. (1979). Complement selection and the lexicon. Harris, J., Pylkkänen, L., McElree, B., & Frisson, S. (2008). The cost of

question concealment: Eye-tracking and MEG evidence. Heim, I. (1979). Concealed questions. Nathan, L. E. (2007). On the interpretation of concealed questions.

Romero, M. (2005). Concealed questions and specificational subjects.

Soru ve yorumlarınız?