TÜRK STANDARDI · 2018-04-19 · verilen IEC’den yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı...

TS EN 60076-10

Ocak 2004

TÜRK STANDARDI

Transformateurs de puissance

Partie 10: Détermination des

niveaux de bruit

(IEC 60076-10:2001)

Leistungstransformatoren

Teil 10: Bestimmung der Geräuschpegel

(IEC 60076-10:2001)

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Güç transformatörleri - Bölüm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

(IEC 60076-10:2001)

Power transformers - Part 10: Determination of sound levels

(IEC 60076-10:2001)

EN 60076-10:2001 Standardının Türkçe Tercümesidir.

ICS 17.140.20; 29.180

TS 8711:1991 yerine

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001TÜRK STANDARDIICS 17.140.20; 29.180

Milli Önsöz

- Bu standard; CENELEC tarafından onaylanan ve Ocak 2004 tarihinde TS EN 60076-10:2004 numaralı Türk

standardı olarak kabul edilen EN 60076-10:2001 standardı esas alınarak, Türk Standardları Enstitüsü Elektrik

İhtisas Grubu marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş, TSE Teknik Kurulu 'nun 26.06.2007 tarihli toplantısında kabul

edilerek yayımına karar verilmiştir.

- Bu standard yayımlandığında TS 8711:1991 yerini alır.

- CEN/CENELEC resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.

- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının

belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

- Bu standardda atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

TS EN 60076-10 : 2004 standardı, EN 60076-10:2001 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi 'nin (Central

Secretariat: rue de Stassart 35, B - 1050 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye

ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN'den yazılı izin almaksızın çoğaltılamaz.TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

EN, ISOIEC vb. No

Adı (İngilizce) TS No1) Adı

(Türkçe)IEC 60076 (all parts)

Power transformers - -

IEC 60076-1 Power transformers – Part 1: General

TS 267 EN 60076-1

Güç transformatörleri – Bölüm 1: Genel

IEC 60076-11 Power transformers – Part 11: Dry-type tarnsformers

TS EN 60076-11 Güç transformatörleri – Bölüm 11: Kuru tip transformatörler

IEC 60289 Reactors TS EN 60289 Reaktörler (Endüktans bobinleri)IEC 61043 Electroacoustics – Instruments for

the measurement of sound intensity – Measurement with pairs of pressure sensing microphones

TS EN 61043* -

IEC 61378 (all parts)

Convertor transformers TS EN 61378-1*TS EN 61378-2*

-

IEC 61672-1 Electroacoustics – Sound level meters – Part 1: Specifications

TS EN 61672-1* -

IEC 61672-2 Electroacoustics – Sound level meters – Part 2: Pattern evaluation tests

TS EN 61672-2* -

ISO 3746 Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound pressure – Survey method using an enveloping measurement surface over a reflecting plane

TS 8958 EN ISO 3746

Akustik-ses basıncı kullanarak, gürültü kaynaklarının ses güç seviyelerinin tayini – Bir yansıtma düzlemi boyunca çevreleyici ölçme yüzeyi kullanılarak yapılan gözlem (survey) metodu

ISO 9614-1 Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound intensity – Part 1: Measurement at discrete points

TS EN ISO 9614-1 Akustik-ses şiddeti kullanarak gürültü kaynaklarının ses gücü seviyelerinin tayin edilmesi – Bölüm 1: Farklı noktalarda ölçme

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.



(IEC 60076-10:2001)


(IEC 60076-10:2001)

Leistungstransformatoren

Teil 10: Bestimmung der Geräuschpegel

(IEC 60076-10:2001)



niveaux de bruit

(IEC 60076-10:2001)

Bu Avrupa standardı CENELEC tarafından 1 Haziran 2001 tarihinde kabul edilmiştir.

CEN/CENELEC üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren

koşulları öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel

listeler ve bibliyografik atıflar, CEN/CENELEC Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN/CENELEC üyesine

başvurarak elde edilebilir.

Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Başka herhangi bir dile

tercümesi, CEN/CENELEC üyesinin sorumluluğundadır ve resmi sürümleri ile aynı statüde olduğu CEN/CENELEC

Yönetim Merkezi’ne bildirilir.

CENELEC üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,

Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Lüksemburg, Norveç, Portekiz ve

Yunanistan'ın millî standard kuruluşlarıdır.

Yönetim Merkezi : Central Secretariat: rue de Stassart 35, B - 1050 Brussels

AVRUPA STANDARDI

EUROPEAN STANDARD

NORME EUROPÉENNE

EUROPÄISCHE NORM

TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ICS 17.140.20; 29.180

CENELECAvrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi

European Committee for Electrotechnical Standardization

Comité Européen de Normalisation Electrotechnique

Ref No:EN 60076-10:2001

©2001 CENELEC Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları CEN ulusal üyelerine aittir.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

İçindekilerÖNSÖZ………………………………………………………………………………………………………………..30 Giriş ............................................................................................................................................................ 51 Kapsam ......................................................................................................................................................62 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .................................................................................................63 Terimler ve tarifler.......................................................................................................................................74 Ölçme aleti ve kalibrasyon..........................................................................................................................85 Deney metodunun seçilmesi ......................................................................................................................86 Yük şartları .................................................................................................................................................8

6.1 Genel ....................................................................................................................................................... 86.2 Yüksüz akım ve beyan gerilimi ................................................................................................................86.3 Beyan akımı ve kısa devre gerilimi..........................................................................................................96.4 Azaltılmış yük akımı.................................................................................................................................9

7 Temel yayılma yüzeyi .................................................................................................................................97.1 Genel ....................................................................................................................................................... 97.2 Soğutma yardımcıları olan veya olmayan transformatörler, mahfazalar içerisindeki kuru tip transformatörler ve mahfaza içerisinde soğutma yardımcıları olan kuru tip transformatörler ........................97.3 Transformatörün temel yayılma yüzeyinden 3 metreye eşit veya daha büyük bir mesafede ayrı bir yapı üzerine monte edilen soğutma yardımcıları .................................................................................................107.4 Mahfazasız kuru tip transformatörler .....................................................................................................10

8 Öngörülen çevre hattı ...............................................................................................................................109 Mikrofon konumları ...................................................................................................................................1010 Ölçme yüzey alanının hesaplanması ....................................................................................................10

10.1 Temel yayılma yüzeyinden 0,3 metre mesafede yapılan ölçmeler ................................................1010.2 Temel yayılma yüzeyinden 2 metre mesafede yapılan ölçmeler ...................................................1110.3 Temel yayılma yüzeyinden 1 metre mesafede yapılan ölçmeler ...................................................1110.4 Güvenlik mesafesi incelemelerinin, öngörülen çevre hattı/çevre hatlarının tamamı veya bir bölümü için Madde 10.1 ilâ Madde 10.3’teki şartları aşan bir ölçme mesafesini gerektirdiği yerlerde deney cisimleri üzerinde yapılan ölçmeler ............................................................................................................................11

11 Ses basınç metodu ...............................................................................................................................1111.1 Deney çevresi ................................................................................................................................1111.2 Ses basınç seviye ölçmeleri ..........................................................................................................1311.3 Ortalama ses basınç seviyesinin hesaplanması............................................................................14

12 Ses şiddet metodu ................................................................................................................................1512.1 Deney çevresi ................................................................................................................................1512.2 Ses şiddet seviyesi ölçmeleri.........................................................................................................1512.3 Ortalama ses şiddet seviyesinin hesaplanması.............................................................................16

13 Ses güç seviyesinin hesaplanması .......................................................................................................1614 Yüksüz ve yüklü akım ses güç seviyelerinin ilâvesi ..............................................................................1715 Uzak alan hesaplamaları ......................................................................................................................1716 Sonuçların gösterilişi.............................................................................................................................18Ek A (Bilgi için) Dar band ve eş zamanlı ölçmeler ...........................................................................................25Ek B (Bilgi için) Ses seviyesinin belirlenmesi ile ilgili tip rapor.........................................................................27


TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ICS 17.140.20; 29.180

Önsöz

IEC/TC 14 “Power transformer - Güç transformatörleri” tarafından hazırlanan, IEC 60076-10’un gelecekteki 1. baskısı

olan 14/390/FDIS dokümanının metni, IEC-CENELEC paralel oylamasına gönderilmiş ve CENELEC tarafından

01-06-2001 tarihinde EN 60076-10 olarak kabul edilmiştir.

Bu Avrupa standardı EN 60551:1992 + A1:1997 yerine geçmiştir.

Aşağıdaki tarihler tespit edilmiştir:

– Özdeş ulusal standard olarak yayınlayarak veya onay duyurusu yaparak EN’nin ulusal düzeyde uygulamaya

konması gereken en son tarih (dop) 01-03-2002

– EN ile çelişen ulusal standardların yürürlükten kaldırılması gereken en son tarih (dow) 01-06-2004

“Normatif” olarak gösterilen Ek’ler standardın bir bölümüdür.

“Bilgi için” olarak gösterilen Ek’ler yalnızca bilgi amaçlı verilmiştir.

Bu standardda Ek ZA normatif olarak, Ek A ve Ek B ise bilgi için verilmiştir.

Ek ZA CENELEC tarafından ilâve edilmiştir.

________________

Onay bilgisi

IEC 60076-10:2001 Uluslararası Standardının metni, CENELEC tarafından herhangi bir değişiklik yapılmaksızın

Avrupa Standardı olarak onaylanmıştır.

________________


TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONAL


Bölüm 1: Genel Özellikler


Part 1: General requirements



-


TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN

© Copyright 2011 IEC, Geneva, Switzerland

Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aşağıda adresi

verilen IEC’den yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı talep edenin ülkesindeki IEC üyesi Ulusal Komitenin yazılı izni olmaksızın elektronik veya

mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz.

IEC telif hakları ile ilgili herhangi bir sorunuz olması halinde ya da bu yayınla ilgili ilave haklar konusunda bilgi talebiniz olması halinde, detaylı

bilgi için lütfen aşağıdaki adresle veya IEC üyesi Ulusal Komitenizle temasa geçiniz.

IEC Merkez Ofis

3, rue de Varembé

CH-1211 Geneva 20

İsviçre

e-posta: [email protected]

Web: www.iec.ch <http://www.iec.ch>

IEC hakkındaUluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC), tüm elektrik, elektronik ve ilgili teknolojiler konusunda Uluslararası Standartlar hazırlayan ve

yayınlayan önde gelen(lider) küresel kuruluştur.

IEC yayınları hakkındaIEC yayınlarının teknik muhtevası, IEC tarafından sürekli gözden geçirilmektedir. En son baskıyı aldığınızdan emin olun, bir düzeltme ya da tadil

yayınlanmış olabilir.

§IEC Yayınları kataloğu için: www.iec.ch/searchpub

IEC on-line kataloğu, çeşitli kriterlerle (atıf numarası, metin, teknik komite) arama yapabilmenizi sağlar. Ayrıca projeler, yürürlükten kaldırılmış

ve yerine geçen yayınlar konusunda da bilgi verir.

§IEC Just Published: www.iec.ch/online_news/justpub

Tüm yeni IEC yayınlarını hakkında bilgi sahibi olun. Just Published, yeni çıkan tüm yayınları ayda iki kez detaylı olarak verir. On-line ya da

e-posta yoluyla da mevcuttur.

§Electropedia: www.electropedia.org

İngilizce ve Fransızca 20 000’in üzerinde terim ve tanımı kapsayan dünyanın önde gelen çevrimiçi elektronik ve elektrik terimleri sözlüğü .

Online Uluslararası Elektroteknik Sözlük olarak da bilinir.

§Müşteri Hizmetleri Merkezi: www.iec.ch/webstore/custserv

Bu yayınla ilgili düşüncelerinizi iletmek isterseniz ya da daha fazla yardıma ihtiyacınız varsa, lütfen Müşteri Hizmetleri Merkezi Sık Sorulan

Soruları ziyaret ediniz ya da bizimle temas kurunuz:

e-posta: [email protected]

Tel.: +41 22 919 02 11

Faks: +41 22 919 03 00


TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONAL


Bölüm 1: Genel Özellikler


Part 1: General requirements



INTERNATIONAL

ELECTROTECHNICAL

COMMISSION

COMMISSION

ELECTROTECHNIQUE

EN 60076-10:2001ICS 17.140.20; 29.180TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ICS 17.140.20; 29.180

INTERNATIONAL ELECTROTECHNICAL COMMISION


Bölüm 1 : Genel Özellikler

ÖNSÖZ1) Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC), tüm ulusal elektroteknik komitelerden (IEC Ulusal Komiteler) oluşan dünya çapında bir

standardizasyon kuruluşudur. IEC’nin amacı, elektrik ve elektronik alanlarda standardizasyonla ilgili tüm sorulara dair uluslararası işbirliğini

desteklemektir. IEC, bu amacı gerçekleştirmek için ve diğer faaliyetlerine ek olarak Uluslararası Standardlar, Teknik Spesifikasyonlar, Teknik

Raporlar, Herkesin Kullanımına Açık Spesifikasyonlar (PAS) ve Rehberler (bundan böyle ‘IEC Yayını/ları’ olarak anılacaktır.) yayınlar.

Yayınların hazırlanması görevi teknik komitelere verilmiştir; üzerinde çalışma yapılan konu ile ilgilenen herhangi bir IEC Ulusal Komitesi, bu

hazırlık çalışmasına katılabilir. IEC ile işbirliği içindeki Uluslararası kuruluşlar, kamu kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları da bu hazırlık

çalışmalarına katılabilir IEC, iki kuruluş arasındaki anlaşma çerçevesinde belirlenen şartlara uygun olarak Uluslararası Standardizasyon

Kuruluşu (ISO) ile yakın işbirliği içindedir.

2) IEC’nin teknik konulara dair resmi kararları veya mutakabatları, teknik komitelerin konuyla ilgilenen tüm IEC Ulusal Komitelerinden üyeleri

olduğu için, mümkün olduğunca ilgili konulardaki uluslararası fikir birliği anlamına gelir.

3) IEC Yayınları, uluslararası kullanım için tavsiyeler şeklindedir ve IEC Ulusal Komiteleri tarafından da bu anlamda kabul edilirler. IEC

Yayınlarının teknik muhtevasının doğru olmasını sağlamak için her türlü gayret gösterilmiş olsa da, IEC yayınlarının nihai kullanıcı tarafından

kullanım yolları ya da nihai kullanıcıların yanlış yorumlamaları konusunda sorumlu tutulamaz.

4) IEC Ulusal Komiteleri, uluslararası tektipliği desteklemek için IEC yayınlarını kendi ulusal ve bölgesel yayınlarına azami ölçüde şeffaf bir

biçimde uygulamayı taahhüt ederler. .Herhangi bir IEC Yayını ile karşılık gelen ulusal veya bölgesel yayın arasındaki herhangi bir farklılık ,

ulusal veya bölgesel yayında açıkça belirtilmelidir.

5) IEC, uygunluk onaylaması yapmaz. Bağımsız belgelendirme kuruluşları uygunluk değerlendirmesi hizmeti verir ve bazı alanlarda IEC

uygunluk markalarını kullanır. IEC, bağımsız belgelendirme kuruluşlarının gerçekleştirdiği herhangi bir hizmetten sorumlu tutulamaz.

6) Tüm kullanıcılar, bu yayının son baskısına sahip olduklarından emin olmalıdırlar.

7) Herhangi bir kişisel yaralanma, mal hasarı ya da herhangi bir diğer hasardan ve bu IEC yayınının ya da diğer herhangi bir IEC yayınının

yayınlanmasından, kullanımdan, ya da buna dayanılmasından kaynaklanan masraflar (yasal ücretler dahil) veya harcamalardan dolayı IEC

ve IEC’nin yöneticileri, çalışanları, hizmetlileri veya teknik komitelerinin üyeleri ve uzmanları ve IEC Ulusal Komiteleri dahil temsilcileri

doğrudan ya da dolaylı olarak sorumlu tutulamaz.

8) Bu yayında verilen Normatif atıflara dikkat edilmelidir. Atıf yapılan yayınların kullanımı, bu yayının doğru uygulaması için kaçınılmazdır.

9) Bu IEC Yayınının bazı unsurlarının patent haklarına konu olma ihtimaline dikkat edilmelidir. IEC bu tür herhangi bir ya da tüm patent

haklarının belirlenmesi durumunda sorumlu tutulamaz.

IEC 60076-10 Uluslararası Standardı, IEC TC14 “Güç transformatörleri’’ teknik komitesi tarafından hazırlanmıştır .

IEC 60076-10’un ilk baskısı, 1987 yılında yayınlanan IEC 60551’i ve IEC 60551/A1 (1995)’i iptal eder ve yerine geçer ve teknik bir revizyon

oluşturur.

2005-07’de yayınlanan bu iki dilli versiyon İngilizce versiyona karşılık gelir.

Bu standard metni aşağıdaki dokümanlara dayalıdır:

FDIS Oylama raporu

14/390/FDIS 14/394/RVD

Bu standardın onaylanması ile ilgili oylamaya dair bilgi, yukarıdaki tabloda gösterilen oylama raporunda bulunabilir.

Bu yayın, ISO/IEC Direktifleri, Bölüm 2’ye uygun olarak yazılmıştır.

IEC 60076 standardı, Güç transformatörleri genel başlığı altında bulunan aşağıdaki bölümlerden oluşur:

Bölüm 1: Genel

Bölüm 2: Sıcaklık artışı

Bölüm 3: Yalıtım seviyeleri, dielektrik deneyleri ve havadaki harici yalıtma aralıkları

Bölüm 4: Yıldırım ve anahtarlama darbe deneylerine kılavuz - Güç transformatörleri ve reaktörler

Bölüm 5: Güç transformatörleri - Bölüm 5: Kısa devre dayanım yeteneği

Bölüm 6: Güç transformatörleri - Bölüm 6: Reaktörler

Bölüm 7: Güç transformatörleri - Bölüm 7: Yağa daldırılan güç transformatörleri için yükleme kılavuzu

Bölüm 8: Uygulama kılavuzu

Bölüm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

Bölüm 11: Kuru tip transformatörler

Bölüm 13: Kendinden korumalı, sıvı doldurulmuş transformatörler

Bölüm 14: Yüksek sıcaklıktaki yalıtkan malzemelerin kullanıldığı sıvıya daldırılmış güç transformatörlerinin tasarım ve uygulamasıTÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANGAZi ÜNiVERSiTESi KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 14.07.2015TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

TS EN 60076-10 : 2004-01

EN 60076-10:2001

ICS 17.140.20; 29.180

Komite, yayınlarla ilgili bilgilerin yer aldığı “http ://webstore.iec.ch” web adresinde gösterilen bakım sonuç tarihine kadar, bu yayının

muhtevasının değişmemesine karar vermiştir. Bu tarihde, yayın:

• Yeniden onaylanacak,

• Yürürlükten kaldırılacak,

• Güncellenmiş bir baskı ile değiştirilecek veya

• Tadil edilecektir.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

5

Güç transformatörleri – Bölüm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

0 GirişTransformatörler, reaktörler ve ilgili soğutma donanımı, tasarımlanırken ve tesis edilirken dikkate alınması gereken bir çok parametreden birisi de, bulunduğu yerde normal çalışma şartlarında donanım tarafından yayılması muhtemel ses miktarıdır.

Ses kaynaklarıTransformatörler tarafından yayılan işitilebilir ses, çekirdekteki manyetik bozulmayla sargılardaki tank duvarlarındaki ve manyetik ekranlardaki elektromanyetik kuvvetlerin bir birleşimi ile üretilir. Tarihsel süreçte, çekirdek tabakalarındaki boylamasına titreşimleri endükleyen manyetik alan tarafından üretilen ses, önemli olmuştur. Bu titreşimlerin genliği, tabakalardaki akı yoğunluğu ve çekirdek çeliğinin manyetik özelliklerine bağlıdır ve bundan dolayı, yük akımından bağımsızdır. Düşük endüksiyon seviyelerinin kullanımı ile birleştirilen çekirdek tasarımındaki en son gelişmeler, elektromanyetik kuvvetlerin neden olduğu, çekirdekte üretilen ses miktarını önemli olabilecek miktarda azaltmıştır.

Sargı iletkenlerinden geçen akım, sargılarda elektromanyetik kuvvetleri üretir. Ayrıca kaçak manyetik alanlar yapısal bileşenlerde titreşimleri endükleyebilir. Kuvvet, (ve bundan dolayı titreşimlerin genliği) akımın karesi ile orantılıdır ve yayılan ses gücü, titreşim genliğinin karesi ile orantılıdır. Sonuç olarak, yayılan ses gücü, önemli derecede yük akımına bağlıdır. Çekirdek ve sargı donanımlarındaki titreşimler, tank duvarları, manyetik ekranlar ve hava kanallarındaki (varsa) rezonans titreşimleri endükleyebilir.

Kuru tip, hava çekirdekli şönt veya seri reaktörlerin kullanılması durumunda ses, yukarıda belirtilen hususlara benzer biçimde sargılar üzerinde etkin elektromanyetik kuvvetler tarafından üretilir. Bu salınımlı kuvvetler, reaktörün eksenel ve radyal olarak titreşmesine neden olur, eksenel ve radyal destekler ile imalât toleransları, dönme simetrisinin bu salınımlarına ilâve olarak modların uyarılmasına yol açabilir. Demir çekirdekli reaktörlerin kullanılması durumunda, manyetik devre içerisindeki etkin kuvvetler tarafından daha fazla titreşim endüklenir.

Elektrik enerjisinin kullanıldığı tesislerin tamamında, şebeke beslemesi üzerindeki daha yüksek harmoniklerin varlığının sonucu bilinir. Normal olarak titreşimler, birinci harmoniğin hâkim olduğu şebeke frekansındaki harmoniklerde dâhi meydana gelir. Şebeke beslemesinde diğer frekansların mevcut olması durumunda başka kuvvetler endüklenebilir. Bazı uygulamalarda, insan kulağının bu daha yüksek frekanslara çok daha duyarlı olmasından dolayı bu husus özellikle önemli olabilir.

İlgili herhangi bir soğutma donanımı da, çalışırken gürültü üretir. Vantilatörler ve pompalar, cebri hava veya yağ akışından dolayı geniş bandlı gürültü üretebilir.

Sesin ölçülmesiSes seviye ölçmeleri, insan kulağının algılayabileceği havadaki basınç değişmelerini belirlemek için geliştirilmiştir. Sağlıklı insan kulağının algılayabileceği en küçük basınç değişmesi, 20 µPa’dır. Bu değer, diğer bütün seviyelerin mukayese edildiği referans seviyedir (0 dB). Bir işaretin hissedilen ses miktarı, frekans spektrumuna kadar insan kulağının duyarlılığına bağlıdır. Modern ölçme aletleri, duyarlılığı insan kulağına benzer biçimde frekansa göre değişen elektronik şebekelerdeki ses işaretlerini işler. Bu husus, A ağırlık şebekesinin en yaygın olduğu uluslararası standard hâle getirilmiş birkaç ağırlıkları oluşturur.

Ses şiddeti, birim alan başına enerji akışının hızı olarak belirlenir ve metre kare başına watt cinsinden ölçülür. Ses şiddeti, vektörel bir büyüklüktür, ses basıncı ise kademeli bir büyüklük olup, sadece genliği ile belirtilir.

Ses gücü, ses kaynaklarının değerlendirilmesi ve mukayesesi için kullanılan bir parametredir. Ses gücü, kaynağın akustik çıkışının ve bundan dolayı, çevre ve alıcıya kadar olan mesafe gibi herhangi bir hâricî faktörden bağımsız olan tek başına kaynağın mutlak fiziksel özelliğinin temel bir tanımlayıcısıdır.

Ses gücü, ses basıncı veya ses şiddeti hesaplanabilir. Ses şiddeti ölçmeleri, ses basıncı ölçmelerine göre aşağıdaki avantajlara sahiptir: • Şiddet ölçer, sadece ses alanının yayılan bölümüne karşılık tepki gösterir ve örneğin, durağan

dalgalar ve yansımalar gibi yayılmayan herhangi bir bölümü dikkate almaz,


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

• Ses seviyesi, yaklaşık olarak sabit olduğu sürece, ses şiddeti metodu, hâricî ses kaynaklarının etkisini azaltır.

Ses basınç metodu ile, arka plân gürültüsü ve yansımalar düzeltilerek yukarıda belirtilen faktörler dikkate alınır. Ölçme teknikleri ile ilgili ayrıntılı bilgiler, IEC 60076-10-1’de verilmiştir.

1 KapsamBu standard, transformatörler, reaktörler ve ilgili soğutma yardımcılarının ses güç seviyelerinin belirlenebildiği, ses basıncı ve ses şiddeti ölçme metotlarını kapsar.

Not – Bu standardda, “transformatör” terimi “transformatör veya reaktör” anlamında kullanılmıştır.

Bu metotlar, büyüklük veya gerilim yönünden sınırlama olmadan IEC 60076 serisi, IEC 60289, IEC 60076-11 ve IEC 61378 serisi standardların kapsamında bulunan ve normal soğutma yardımcıları takılı durumda olan transformatörlere ve reaktörlere uygulanır.

Bu standardın, esas olarak fabrikada yapılan ölçmelere uygulanması amaçlanır. Bulunduğu yerdeki şartlar, diğer transformatörler dâhil cisimlerin yakınlığından dolayı çok farklı olabilir. Bununla birlikte bu standardda verilen aynı genel kurallar, ölçmeler bulunduğu yerde yapıldığında uygulanabilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlarAşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.

IEC 60076 (all parts), Power transformers

IEC 60076-1:1993, Power transformers – Part 1: General

IEC 60076-11, Power transformers – Part 11: Dry-type transformers

IEC 60289:1988, Reactors

IEC 61043:1993, Electroacoustics – Instruments for the measurement of sound intensity – Measurement with pairs of pressure sensing microphones

IEC 61378 (all parts), Convertor transformers

IEC 61672-1, Electroacoustics – Sound level meters – Part 1: Specifications

IEC 61672-2, Electroacoustics – Sound level meters – Part 2: Pattern evaluation tests

ISO 3746:1995, Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound pressure – Survey method using an enveloping measurement surface over a reflecting plane

ISO 9614-1:1993, Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound intensity – Part 1: Measurement at discrete points


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

7

3 Terimler ve tariflerBu standardda, aşağıdaki tariflere ilâve olarak IEC 60076-1’deki tarifler uygulanır.

3.1 Ses basıncı, pSesin varlığı ile statik basınç üzerine bindirilen dalgalı basınç. Ses basıncı, pascal cinsinden ifade edilir.

3.2 Ses basınç seviyesi, LpSes basıncı karesinin referans ses basıncının (p0 = 20 x 10-6 Pa) karesine oranının 10 tabanına göre logaritmasının 10 katı. Ses basınç seviyesi desibel cinsinden ifade edilir.

Lp = 2

0

2lg10 (1)

3.3 Ses şiddeti, ISes enerjisinin verilen bir konumda, miktarını ve toplam akış yönünü belirten vektörel büyüklük. Bu birim Wm-2’dir.

3.4 Normal ses şiddeti, InSes şiddetinin, ölçme yüzeyine göre dik doğrultudaki bileşeni.

3.5 Normal ses şiddet seviyesi, LINormal ses şiddetinin referans ses şiddetine (I0 = 1 X 10-12 Wm-2) oranının 10 tabanına göre logaritmasının 10 katı. Normal ses şiddet seviyesi desibel cinsinden ifade edilir.

LI = 0

nlg10

(2)

Not - In negatif olduğunda seviye –XX dB olarak ifade edilir.

3.6 Ses gücü, WHavadaki ses enerjisinin, bir kaynak tarafından yayılma hızı. Ses gücü watt cinsinden ifade edilir.

3.7 Ses güç seviyesi, LWVerilen bir ses gücünün, referans ses gücüne (W0 = 1 x 10-12 W) oranının 10 tabanına göre logaritmasının 10 katı. Ses güç seviyesi desibel cinsinden ifade edilir.

LW = 0

lg10WW (3)

3.8 Temel yayılma yüzeyiSesin yayıldığı yüzey olarak kabul edilen deney cismini çevreleyen varsayılan yüzey.

3.9 Öngörülen çevre hattıÖlçme konumlarının yerleştirildiği, temel yayılma yüzeyinden belirli bir yatay mesafede bulunan (“ölçme mesafesi”) yatay hat.

3.10 Ölçme mesafesi, XTemel yayılma yüzeyi ile “ölçme mesafesi” arasındaki yatay mesafe.

3.11 Ölçme yüzeyiKaynağı çevreleyen ve üzerinde ölçme noktalarının bulunduğu varsayılan yüzey.

3.12 Arka plân gürültüsüDeney cismi çalışmaz durumda iken A ağırlıklı ses basınç seviyesi.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

4 Ölçme aleti ve kalibrasyonSes basınç ölçmeleri, IEC 61672-1 ve IEC 61672-2’ye uygun olan 1 Tipi ses seviyesi ölçme aleti kullanılarak yapılmalı ve ISO 3746 Madde 5.2’ye göre kalibre edilmelidir.

Ses şiddeti ölçmeleri, IEC 61043’e uygun olan 1 Sınıfı ses şiddeti ölçme aleti kullanılarak yapılmalı ve ISO 9614-1 Madde 6.2’ye göre kalibre edilmelidir. Ölçme donanımının frekans aralığı, deney cisminin frekans spektrumuna uyarlanmalı, yani sistematik hataları en aza indirmek için uygun bir mikrofon aralayıcı sistem seçilmelidir.

Ölçme donanımı, ölçme sırasından hemen önce ve sonra kalibre edilmelidir. Kalibrasyonun, 0,3 dB’den daha fazla değişmesi durumunda ölçmelerin, geçersiz olduğu belirtilmeli ve deney tekrarlanmalıdır.

5 Deney metodunun seçilmesiSes basıncı veya ses şiddeti ölçmeleri, ses güç seviyesinin değerini belirlemek için kullanılabilir. Her iki metot geçerli olup, sipariş verildiği anda imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre ikisinden biri kullanılabilir.

Bu standardda belirtilen ses basıncı ölçme metodu, ISO 3746’ya uygun olmalıdır. Bu standarda uygun olarak yapılan ölçmeler, farklı laboratuvarlarda 3 dB’ye eşit veya daha az olarak elde edilen değerler arasında yeniden elde edilebilir standard sapmalar ile sonuçlanabilir.

Bu standardda belirtilen ses şiddeti ölçme metodu, ISO 9614-1’e uygun olmalıdır. Bu standarda uygun olarak yapılan ölçmeler, farklı laboratuvarlarda 3 dB’ye eşit veya daha az olarak elde edilen değerler arasında yeniden elde edilebilir standard sapmalar ile sonuçlanabilir.

6 Yük şartları

6.1 GenelYük şartı/şartları için, sipariş verildiği anda imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşma sağlanmalıdır. Bir transformatörün, yüksüz olarak çok düşük ses seviyesine sahip olması durumunda yük akımından dolayı ses, işletmedeki toplam ses seviyesini etkileyebilir. Yüksüz ve yüklü akım ses seviyelerinin toplanması için kullanılacak metot, Madde 14’te verilmiştir.

Bir reaktör tarafından çekilen akım, uygulanan gerilime bağlıdır ve bunun sonucu olarak bir reaktör, yüksüz durumda deneyden geçirilemez. Reaktörlerin tamamen enerjilendirilmesine müsaade etmek için fabrikada yeterli gücün mevcut olduğu yerlerde izlenecek metotlar, transformatörler için kullanılanlar ile aynıdır. Alternatif olarak şartların uygun olması durumunda ölçmeler yerinde yapılabilir.

Başkaca belirtilmedikçe deneyler, kademe değiştiricinin (varsa) ana kademesi üzerinde yapılmalıdır. Ancak, bu kademe konumu, işletmede en büyük ses seviyesini vermeyebilir. İlâve olarak transformatör işletmede iken yüksüz şartlardaki akı ve kaçak akının üst üste gelmesi, çekirdeğin bazı bölümlerinde akı yoğunluğunda değişmeye neden olur. Bundan dolayı transformatörün amaçlanan özel uygulama şartlarında (özellikle, değişken akı gerilimindeki değişme) ses seviyelerinin, ana kademe dışındaki bir kademe üzerinde veya kademelendirilmemiş bir sargı üzerinde beyan gerilimi dışındaki bir gerilim ile ölçmek için anlaşma sağlanabilir. Bu husus, deney raporunda açıkça belirtilmelidir.

6.2 Yüksüz akım ve beyan gerilimiYardımcı soğutma sistemi olan veya olmayan deney cismi üzerinde yapılan ölçmelerde deney cismi, yüksüz durumda devrede konumunda olmalı ve sinüs veya pratik olarak sinüs dalga biçimli beyan geriliminde ve beyan frekansında uyarılmalıdır. Gerilim, IEC 60076-1 Madde 10.5’e uygun olmalıdır. Reaktörün, belirli kademe değiştirme konumlarında kalıcı olarak enerjili olabildiği durumda transformatör, reaktör tipi yükte kademe değiştirici bir donanım ile donatılırsa ölçmeler, bu şartı sağlayan ve mümkün olduğu kadar ana kademeye yakın olan bir kademe üzerinde transformatör ile birlikte yapılmalıdır. Uyarma gerilimi, kullanılan kademeye uygun olmalıdır. Bu husus, deney raporunda açıkça belirtilmelidir.

Not – d.a. polarizasyon akımları, ölçülen ses seviyelerinde önemli bir artışa sebep olabilir. Bunların varlığı, ses spektrumundaki şebeke frekanslı tek harmoniklerin bulunması ile doğrulanabilir. İmalâtçı ve alıcı tarafından, d.a. polarizasyon akımlarından dolayı arttırılmış ses seviyelerinin karışmış olmalarına dikkat edilmelidir.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

9

Kuzey Amerika’daki uygulamalarda ses seviyesi deneyleri, millî kurallara uygun olarak yüksüz durumda yapılmalıdır.

6.3 Beyan akımı ve kısa devre gerilimiYük akımındaki ses ölçmelerini gerçekleştirmenin önemli olup olmadığına karar vermek için yük akımı ses güç seviyesinin genliği, aşağıdaki (4) numaralı eşitlikten kabaca hesaplanabilir:

LWA,IN ≈ 39 + 18 p

rlgSS

(4)

Burada:LWA,IN : Transformatörün, beyan akımında, beyan frekansında ve empedans geriliminde A ağırlıklı ses gücü

seviyesi,Sr : Megavolt amper (MVA) cinsinden beyan gücü,Sp : Referans gücüdür.

Oto transformatörleri ve üç sargılı transformatörlerde iki sargının beyan gücü St, Sr’nin yerine kullanılır.

LWA,IN, garanti edilen ses güç seviyesinin altında 8 dB veya daha fazla olarak bulunursa yük akımı ses ölçmeleri uygun değildir.

Bu ölçmeler gerekli olduğunda bir sargı kısa devre edilmeli ve IEC 60076-1 Madde 10.5’te belirtilen sinüs biçimli gerilim, beyan frekansta diğer sargıya uygulanır. Gerilim, beyan akımı, kısa devre edilmiş sargıdan geçinceye kadar kademeli olarak arttırılmalıdır.

6.4 Azaltılmış yük akımıÖlçmeler, sadece azaltılmış bir akımda gerçekleştirilebilirse beyan akımındaki ses güç seviyesi, aşağıdaki (5) numaralı eşitlikten hesaplanmalıdır:

LWA,IN = LWA,IT + 40 lg T

N

II

(5)

Burada:LWA,IN : Beyan akımındaki A ağırlıklı ses güç seviyesi,LWA,IT : Azaltılmış akımda A ağırlıklı ses güç seviyesi,IN : Beyan akımı,IT : Azaltılmış akımdır.

Eşitlik, beyan akımının % 70’ine eşit veya daha büyük bir azaltılmış akım için geçerlidir.

7 Temel yayılma yüzeyi7.1 GenelTemel yayılma yüzeyinin tanımı, kullanılan soğutma yardımcılarının, tipine ve transformatöre göre konumlarına bağlıdır. Bu standardda, “soğutma yardımcıları”, cebrî hava ve cebrî yağ soğutmalı yardımcılar ile su soğutmalı donanımı kapsamalı, tâbi hava ve tâbi yağ soğutmalıları kapsamamalıdır.

7.2 Soğutma yardımcıları olan veya olmayan transformatörler, mahfazalar içerisindeki kuru tip transformatörler ve mahfaza içerisinde soğutma yardımcıları olan kuru tip transformatörler Temel yayılma yüzeyi, donanımı çevreleyen şerit çevre hattının düşey izdüşümü ile elde edilir. İzdüşüm, transformatör tank kapağının tepesinden (tank kapağının yukarısına yerleştirilmiş, geçiş izolatörleri, çıkıntılar ve diğer yardımcı cihazlar hâriç olmak üzere) tank tabanına kadar olan bölümü ihtiva eder. Temel yayılma yüzeyi, transformatör tankından 3 metreden daha az bir mesafeye yerleştirilen soğutma yardımcılarını, tank gergilerini, kablo kutuları ve kademe değiştiricileri gibi benzer yardımcı donanımı ihtiva etmelidir. Transformatör tankından 3 metreye eşit veya büyük bir mesafeye yerleştirilen herhangi bir soğutma yardımcısını içermemelidir. Geçiş izolatörleri, yağ boruları ve yağ genleşme kapları, tank veya soğutucunun alt tabanları, vanalar, kontrol odacıkları ve diğer ikincil elemanlar gibi çıkıntılar da hâriç tutulmalıdır (Şekil 1, Şekil 2 ve Şekil 3).


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

7.3 Transformatörün temel yayılma yüzeyinden 3 metreye eşit veya daha büyük bir mesafede ayrı bir yapı üzerine monte edilen soğutma yardımcılarıTemel yayılma yüzeyi, yağ genleşme kapları, iskelet, yağ boruları, vanalar ve diğer ikincil elemanlar hâriç olmak üzere donanımı çevreleyen şerit çevre hattının düşey izdüşümü ile elde edilen yüzeydir. Düşey izdüşüm, soğutucu iskeletinin tepesinden aktif bölümlerin tabanına kadar olmalıdır (Şekil 4).

7.4 Mahfazasız kuru tip transformatörlerTemel yayılma yüzeyi, iskelet, dış sargı ve bağlantılar ile ses yayılmasını etkilemeyen takılı cihazlar hâriç olmak üzere kuru tip transformatörü çevreleyen şerit çevre hattının düşey izdüşümü ile elde edilen yüzeydir. Düşey izdüşüm, transformatör iskeletinin tepesinden aktif bölümün tabanına kadar olmalıdır (Şekil 5).

8 Öngörülen çevre hattıİşletme dışında cebrî hava soğutma yardımcıları (varsa) ile birlikte yapılan ölçmelerde öngörülen çevre hattı, mahfazaları olmayan kuru tip birimlerle birlikte bulunanlarda güvenlik nedenleri için 1 metre seçilmedikçe temel yayılma yüzeyinden 0,3 metre uzakta olmalıdır.

İşletme sırasında cebrî hava soğutma yardımcıları ile yapılan ölçmelerde öngörülen çevre hattı, temel yayılma yüzeyinden 2 metre uzakta olmalıdır.

Tank yüksekliği 2,5 metreden küçük olan transformatörlerde öngörülen çevre hattı, tank yüksekliğinin yarısındaki yatay bir düzlemde olmalıdır. Tank yüksekliği 2,5 metreye eşit veya büyük olan transformatörlerde, güvenlik nedenleri için daha küçük bir yükseklik seçilmedikçe, tank yüksekliğinin üçte biri ve üçte ikisindeki yatay düzlemler üzerinde olan öngörülen iki çevre hattı kullanılmalıdır.

Sadece enerjilendirilmiş soğutma yardımcıları ile birlikte yapılan ölçmelerde toplam yüksekliği 4 metreden küçük olan soğutucu yapılar (yağ genleşme kapları, yağ boruları ve benzerleri hâriç olmak üzere) için öngörülen çevre hattı, yüksekliğin yarısındaki yatay bir düzlemde olmalıdır. Toplam yüksekliği 4 metreye eşit veya büyük olan soğutucu yapılarda (yağ genleşme kapları, yağ boruları ve benzerleri hâriç olmak üzere) güvenlik nedenleri için daha küçük bir yükseklik seçilmedikçe, yüksekliğin üçte biri ve üçte ikisindeki yatay düzlemler üzerinde olan öngörülen iki çevre hattı kullanılmalıdır.

Not – Güvenlik topraklamaları üzerindeki bazı deney cisimleri için ölçme konumlarını değiştirmek gerekebilir, örneğin yatay yüksek gerilim izolatörleri olan transformatörlerin kullanılması durumunda çevre hattı/çevre hatları, güvenlik bölgesine sınırlanabilir.

9 Mikrofon konumlarıMikrofon konumları, en öngörülen çevre hattı/çevre hatları üzerinde yaklaşık eşit ve 1 metreden az aralıklarda olmalıdır (Şekil 1 ilâ Şekil 5’teki D boyutu). En az altı mikrofon konumu bulunmalıdır.

Ortalama alan düzeni bulunan hafızalı tip ölçme donanımı kullanılabilir. Mikrofon, deney cisminin etrafında öngörülen çevre hattı/çevre hatları üzerinde yaklaşık sabit bir hız ile hareket ettirilmelidir. Numune sayısı, yukarıda belirtilen mikrofon konumlarının sayısından daha az olmamalıdır. Deney raporunda, sadece enerji ortalaması belirtilmelidir.

10 Ölçme yüzey alanının hesaplanması

10.1 Temel yayılma yüzeyinden 0,3 metre mesafede yapılan ölçmelerMetre kare olarak ifade edilen, ölçme yüzey alanı S, aşağıdaki (6) numaralı eşitlik ile verilir:

S = 1,25 hIm (6)Burada:h : Transformatör tankının metre cinsinden yüksekliği (Şekil 1, Şekil 2, veya Şekil 3) veya mahfazasız

kuru tip transformatörlerde çekirdek ve iskeletinin metre cinsinden yüksekliği (Şekil 5),Im : Öngörülen çevre hattının metre cinsinden uzunluğu,1,25 : Deney cisminin üst bölümü tarafından yayılan ses enerjisinin dikkate alınması amaçlanan deneysel

faktörüdür.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

11

10.2 Temel yayılma yüzeyinden 2 metre mesafede yapılan ölçmelerMetre kare olarak ifade edilen, ölçme yüzeyinin alanı S, aşağıdaki (7) numaralı eşitlik ile verilir:

S = (h + 2) Im (7)

Burada:h : Transformatör tankının metre cinsinden yüksekliği (Şekil 2 veya Şekil 3) veya vantilatörler dâhil soğutma

yardımcılarının metre cinsinden yüksekliği (Şekil 4),Im : Öngörülen çevre hattının metre cinsinden uzunluğu,2 : Metre cinsinden ölçme mesafesidir.

10.3 Temel yayılma yüzeyinden 1 metre mesafede yapılan ölçmelerMetre kare olarak ifade edilen, ölçme yüzeyinin alanı S, aşağıdaki (8) numaralı eşitlik ile verilir:

S = (h + 1) Im (8)

Burada:h : Çekirdeğin iskelet ile birlikte metre cinsinden yüksekliği (Şekil 5),Im : Öngörülen çevre hattının metre cinsinden uzunluğu,1 : Metre cinsinden ölçme mesafesidir.

10.4 Güvenlik mesafesi incelemelerinin, öngörülen çevre hattı/çevre hatlarının tamamı veya bir bölümü için Madde 10.1 ilâ Madde 10.3’teki şartları aşan bir ölçme mesafesini gerektirdiği yerlerde deney cisimleri üzerinde yapılan ölçmeler Metre kare olarak ifade edilen, ölçme yüzeyinin alanı S, aşağıdaki (9) numaralı eşitlik ile hesaplanır:

S = 243

mIπ(9)

Burada Im, güvenlik mesafelerine göre belirtilen öngörülen çevre hattının metre cinsinden uzunluğudur.

11 Ses basınç metodu

11.1 Deney çevresi

11.1.1 GenelBir yansıtma düzlemi üzerinde yaklaşık serbest bir alan sağlayan çevre kullanılmalıdır. Deney çevresi, ideal olarak bir ölçme yüzeyi sağlamalıdır. Bu ölçme yüzeyi, yakınındaki cisimler ve çevre sınırlarından kaynaklanan yansımalar ile önemli ölçüde bozulmamış bir ses alanı içerisinde kalmalıdır. Bundan dolayı, yansıtıcı cisimler, (destekleme yüzeyi hâriç olmak üzere) deney cisminden mümkün olduğu kadar uzaklaştırılmalıdır.

Transformatör hücreleri veya mahfazalar içerisindeki ölçmelere müsaade edilmez.

Bina içi ölçmelerde Madde 11.1.2’deki kurallar karşılanmalıdır. Deney alanındaki bina dışı ölçmelerde Madde 11.1.3’teki kurallar karşılanmalıdır.

11.1.2 Bina içi ölçmeler için şartlar

11.1.2.1 Yansıtma düzlemleriYansıtma düzlemi, genellikle odanın zeminidir ve üzerindeki ölçme yüzeyinin izdüşümünden daha büyük olmalıdır.

Not – Destekleme yüzeyinin, titreşimden dolayı dikkate değer bir ses enerjisini yaymamasını sağlamak için tedbir alınmalıdır.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Akustik soğurma katsayısı, tercihen ilgili frekans aralığı boyunca 0,1’den daha az olmalıdır. Bu kural, genellikle bina dışı ölçmelerin, beton, reçine esaslı kaplama, çelik veya sert seramik döşemesi üzerinde yapılması durumunda yerine getirilir.

11.1.2.2 Çevre düzeltmesi K değerinin hesaplanmasıÇevre düzeltmesi K, deney cismine yakın oda sınırları ve/veya yansıtma cisimlerinden kaynaklanan istenmeyen ses yansımalarının etkisini gösterir. K’nın genliği, prensip olarak deney odasının ses soğurma alanı A’nın, ölçme yüzeyinin alanı S’ye oranına bağlıdır. K’nın hesaplanmış genliği, deney cisminin deney odasındaki yerine çok bağlı değildir.

K, (10) numaralı eşitlikten veya uygun A/S değeri apsis eksenine taşınarak Şekil 6’dan elde edilmelidir.

K = 10 lg

A/S41 (10)

S değeri, uygun olan eşitlikten hesaplanmalıdır (eşitlik (6), (7), (8) veya (9)). Metre kare cinsinden A değeri, (11) numaralı eşitlik ile verilir:

A = αSv (11)

Burada:α : Ortalama akustik soğurma katsayısı (Çizelge 1),Sv : Metre kare cinsinden deney odasının (duvarlar, tavanlar ve zeminler) toplam yüzey alanı dır.

Çizelge 1 – Ortalama akustik soğurma katsayısının yaklaşık değerleri

Odanın açıklanmasıOrtalama

akustik soğurma katsayısı, α

Beton, briket, alçı veya seramikten yapılmış pürüzsüz sert duvarlı hemen hemen boş oda 0,05Pürüzsüz duvarlı kısmen boş oda 0,1Mobilyalı oda, dikdörtgen biçimli makine odası, dikdörtgen biçimli sanayi tipi oda 0,15Düzensiz biçimli mobilyalı oda, düzensiz biçimli makine odası veya sanayi tipi oda 0,2Tavan veya duvarlarında az miktarda akustik malzeme olan, (örneğin kısmen yutucu tavan) mobilya döşenmiş oda, makine veya sanayi tipi oda 0,25

Tavan ve duvarlarında akustik malzemeler olan oda 0,35Tavan ve duvarlarında çok miktarda akustik malzeme olan oda 0,5

Ses soğurma alanı A’nın ölçülen bir değeri istenirse bu değer, alıcı sistem üzerinde A ağırlıklı geniş bantlı ses veya darbeli ses ile uyarılan deney odasının yansıma süresi ölçülerek belirlenebilir. A değeri, metrekare cinsinden (12) numaralı eşitlik ile verilir:

A = 0,16 (V/T) (12)

Burada:V : Metre küp cinsinden deney odasının hacmi,T : Saniye cinsinden deney odasının yansıma zamanıdır.

Deney odasının yeterli olması için A/S değeri, 1’e eşit veya daha büyük olmalıdır. Bu, çevre düzeltme faktörü, K’nın 7 dB’e eşit veya daha küçük olması için bir değer verir.

Çok geniş ve çalışma alanları tamamen kapatılmış olmayan odalar için K değeri yaklaşık 0 dB dir.

11.1.2.3 Çevre düzeltmesi K değerinin hesaplanması için alternatif metot K değeri, yansıtma düzlemi üzerinde serbest alan içerisinde önceden kalibre edilmiş referans ses kaynağının görünen ses güç seviyesi belirlenerek hesaplanabilir. Bu durumda:


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

13

K = LWm - LWr (13)Burada:LWm : Başlangıçta çevre düzeltmesi K, 0 kabul edildiğinden referans ses kaynağının bu değer olmadan ISO

3746 Madde 7 ve Madde 8’e göre belirlenmiş ses güç seviyesi,LWr : Referans ses kaynağının görünen ses güç seviyesidir.

11.1.3 Bina dışı ölçmeler için şartlar

11.1.3.1 Yansıtma düzlemleriYansıtma düzlemi, beton veya sızdırmaz asfalt gibi bozulmamış toprak veya yapay bir yüzey olmalı ve bu düzlem üzerindeki ölçme yüzeyinin izdüşümünden daha büyük olmalıdır.

Akustik soğurma katsayısı, tercihen ilgili frekans aralığı boyunca 0,1’den daha az olmalıdır. Bu kural, genellikle bina dışı ölçmelerin, beton, sızdırmaz asfalt, kum veya taş yüzeyler üzerinde yapılması durumunda sağlanır.

11.1.3.2 Çevre düzeltmesi, KYakındaki cisimler ve çevre sınırlardan kaynaklanan yansımalarla esas olarak bozulmamış bir ses alanı içerisinde yapılan bina dışı ölçmeler için K değeri, yaklaşık olarak sıfıra eşittir. Ses alanının yansımalarla etkilenmesi durumunda K değeri, Madde 11.1.2.3’te belirtilen metoda göre belirlenmeli veya ses şiddeti metodu kullanılmalıdır.

11.1.3.3 Bina dışı ölçmeler için önlemlerÖlçmeler, örneğin, sıcaklık gradyanları, rüzgar gradyanları, kar veya yağmur yağışı yada nemliliğin olduğu olumsuz hava şartlarında yapılmamalıdır.

11.2 Ses basınç seviye ölçmeleriÖlçmeler, arka plân gürültüsünün yaklaşık olarak sabit olduğu durumlarda yapılmalıdır.

Arka plân gürültüsünün A ağırlıklı ses basınç seviyesi, deney cismi üzerinde yapılan ölçmelerden hemen önce ölçülmelidir. Arka plân gürültüsü ölçmeleri esnasında mikrofon/mikrofonların yüksekliği/yükseklikleri, deney cismi ses seviyelerinin ölçmelerinde olduğu gibi aynı olmalıdır. Arka plân gürültüsü ölçmeleri, öngörülen çevre hattı/çevre hatları üzerindeki noktalarda yapılmalıdır.

Not 1 – Ölçme konumlarının toplam sayısının 10’u aşması durumunda, deney cismi etrafında eşit olarak dağıtılmış sadece 10 konumda arka plân gürültü seviyesinin ölçülmesine müsaade edilir.

Not 2 – Arka plân gürültüsü basınç seviyesinin, arka plân gürültüsü ve deney cisminin birleştirilmiş ses basınç seviyesinden açıkça çok düşük olması durumunda, (yani, bu fark 10 dB’den daha fazla ise) arka plân gürültüsü ölçmeleri, ölçme konumlarının sadece birinde yapılabilir ve donanımın ölçülen ses seviyesinde düzeltme gerekmez.

Deney cismi, imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre enerjilendirilmelidir. Müsaade edilebilen birleşimler aşağıdaki gibidir:a) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletme dışı bırakılan, enerjilendirilmiş

transformatörb) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmiş

transformatör,c) Soğutma donanımı işletme dışı bırakılan, yağ dolaşım pompaları işletmede iken enerjilendirilmiş

transformatör, d) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmemiş

transformatör.

Kuzey Amerika’daki uygulamalarda ses seviyeleri, çalışır durumdaki soğutma donanım ile ve bu donanım çalıştırılmadan ölçülmelidir.

A ağırlıklı ses basınç seviyesi, her bir ölçme konumu için kaydedilmelidir. Geçici arka plân gürültüsünden dolayı ölçme hatalarını belirlemek ve önlemek için ölçü aletinin hızlı tepki göstergesi kullanılmalıdır.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Not 3 – Deney cismi enerjili iken kararlı şartlar elde edilinceye kadar ses ölçmelerinin geciktirilmesi önerilir. Artık d.a. akımı mevcut ise ses seviyesi, birkaç dakika veya önemli durumlarda birkaç saat süre ile etkilenmiş olabilir. Artık d.a. akımı, ses spektrumunda tek harmoniklerin varlığı ile gösterilir. Kararlı şartlara ulaşıldığında, transformatör sıcaklığındaki değişikliklerin neden olduğu ses seviyesindeki değişiklikleri önlemek için yapılacak ölçmelerde geçen sürenin en aza indirilmesi önerilir.

Deney cisminin enerjisi kesilmeli ve arka plân gürültüsü basınç seviyesi ölçmeleri tekrarlanmalıdır.

11.3 Ortalama ses basınç seviyesinin hesaplanmasıDüzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pA0L , deney cismi enerjili iken ölçülen A ağırlıklı ses

basınç seviyeleri pAiL ’den (14) numaralı eşitlik kullanılarak hesaplanmalıdır:

pA0L =10 lg

N

i

L

N 1

ipA0,1101 (14)

Burada N, ölçme konumlarının toplam sayısıdır.

Not 1 – pAiL değerlerinin aralığı 5 dB’i aşmadığında basit bir aritmetik ortalama kullanılabilir. Bu ortalama, (14) numaralı eşitlikten hesaplanan değerden 0,7 dB’den daha fazla farklı olmaz.

Ortalama A ağırlıklı arka plân gürültü basınç seviyesi bgAL , (15) numaralı eşitlik kullanılarak deney dizisinden önce ve sonra ayrı ayrı hesaplanmalıdır:

M

i

L

ML

1

1 bgAi0,1bgA 10lg10 (15)

Burada:M : Ölçme konumlarının toplam sayısı,LbgAi : İ inci ölçme konumunda ölçülen A ağırlıklı arka plân gürültü basınç seviyesidir.

Başlangıç ve nihaî ortalama arka plân gürültü basınç seviyelerinin, 3 dB’den daha fazla farklı olması ve daha yüksek değerin, düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesinden düşük ve bu değerle arasındaki farkın 8 dB’den az olması durumunda ölçmelerin, geçersiz olduğu belirtilmeli ve düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesinin, garanti edilen değerden daha az olması durumları hâriç olmak üzere deney tekrarlanmalıdır. Bu durumda deney cisminin, garanti edilen seviyeyi karşıladığı kabul edilmelidir. Bu durum, deney raporunda belirtilmelidir.

İki ortalama A ağırlıklı arka plân gürültü basınç seviyesinin yüksek olanının, 3 dB’den daha fazla farklı olması ve daha yüksek değerin, düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesinden düşük ve bu değerle arasındaki farkın 3 dB’den az olması durumunda ölçmelerin, geçersiz olduğu belirtilmeli ve düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesinin, garanti edilen değerden daha az olması durumları hâriç olmak üzere deney tekrarlanmalıdır. Bu durumda deney cisminin, garanti edilen seviyeyi karşıladığı kabul edilmelidir. Bu durum, deney raporunda belirtilmelidir.

Not 2 – Standardın, arka plân gürültü seviyesi ile arka plân ve deney cisminin birleştirilmiş ses seviyesi arasında küçük bir farka müsaade etmesi durumunda en az 6 dB’lik bir farkın elde edilmesine çalışılmalıdır.

Not 3 – Arka plân gürültü seviyesi ile birleştirilmiş ses seviyesi arasındaki farkın 3 dB’den daha az olması durumunda alternatif ölçme metodunun kullanılması dikkate alınmalıdır (Madde 12 ve Ek A).

Çizelge 2’de, yukarıda belirtilen kurallar özetlenmiştir.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

15

Çizelge 2 – Deney kabul kriterleri

pA0L - en yüksek bgAL Başlangıç bgAL - nihaî bgALKarar

≥ 8 dB - Deney kabul edilir< 8 dB < 3 dB Deney kabul edilir< 8 dB > 3 dB Deney a tekrarlanır< 3 dB - Deney a tekrarlanır

apA0L değerinin garanti edilen değerden daha az olmaması durumunda deney cisminin, garanti edilen

değeri karşıladığı kabul edilmelidir. Bu durum deney raporuna kaydedilmelidir.

Düzeltilmiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pAL , (16) numaralı eşitlik kullanılarak hesaplanmalıdır:

pAL = 10 lg KLL

bgApA0 0,10,1 1010 (16)

Burada bgAL , hesaplanmış iki ortalama A ağırlıklı arka plân gürültü basınç seviyelerinin daha düşük olan değeridir.

Bu standardda çevre düzeltmesi K’nın, müsaade edilen en büyük değeri 7 dB’dir (Madde 11.1.2.2).

Not 4 – Transformatörler, şebeke frekansı harmoniklerinde saf sesler üretir. Bundan dolayı duran dalgaların, ölçülen ses basınç seviyelerini etkilemesi mümkündür. Bu durumda tek bir düzeltme faktörünün uygulanması yeterli değildir ve ölçmeler, çevre düzeltmesinin gerekli olmadığı ortamlarda mümkün olduğu her zaman gerçekleştirilmelidir.

12 Ses şiddet metodu

12.1 Deney çevresiBir yansıtma düzlemi üzerinde yaklaşık serbest bir alan sağlayan çevre kullanılmalıdır. Deney çevresi, ideal olarak bir ölçme yüzeyi sağlamalıdır. Bu ölçme yüzeyi, yakınındaki cisimler ve çevre sınırlarından kaynaklanan yansımalar ile önemli ölçüde bozulmamış bir ses alanı içerisinde kalmalıdır. Bundan dolayı, yansıtıcı cisimler, (destekleme yüzeyi hâriç olmak üzere) deney cisminden mümkün olduğu kadar uzaklaştırılmalıdır. Bununla birlikte ses şiddeti metodu, deney cisminin öngörülen çevre hattı/çevre hatlarından en az 1,2 metredeki iki yansıtma duvarına kadar hassas tespitlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Üç yansıtma duvarının olması durumunda her bir duvarın öngörülen çevre hattı/çevre hatlarından olan mesafesi, en az 1,8 metre olmalıdır.

Transformatör hücreleri veya mahfazaları içerisindeki ölçmelere müsaade edilmez.

Not – Yansıtma yüzeylerinin bulunması durumunda (destekleme yüzeyi dışında) deney çevresi, soğurma levhaları kullanılarak iyileştirilebilir.

12.2 Ses şiddet seviyesi ölçmeleriÖlçmeler, arka plân gürültüsünün yaklaşık olarak sabit olduğu durumlarda yapılmalıdır.

Deney cismi, imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre enerjilendirilmelidir. Müsaade edilebilen birleşimler aşağıdaki gibidir:a) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletme dışı bırakılan, enerjilendirilmiş

transformatör,b) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmiş

transformatör,c) Soğutma donanımı işletme dışı bırakılan, yağ dolaşım pompaları işletmede iken enerjilendirilmiş

transformatör, d) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmemiş

transformatör.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Kuzey Amerika’daki uygulamalarda ses seviyeleri, çalışır durumdaki soğutma donanımı ile ve bu donanım çalıştırılmadan ölçülmelidir.

A ağırlıklı normal ses şiddet seviyesi ve A ağırlıklı ses basınç seviyesi her bir ölçme konumunda kaydedilmelidir. Mikrofon aralığı, ölçülecek ses spektrumunu kaplayacak biçimde seçilmelidir, aksi taktirde alt veya üst frekans değerleri dikkate alınmayacağından hatalar ortaya çıkar. Geçici arka plân gürültüsünden dolayı ölçme hatalarını belirlemek ve önlemek için ölçü aletinin hızlı tepki göstergesi kullanılmalıdır

Not 1 – Uygulamada dört birleşim için farklı mikrofon aralıkları kullanılır.

Not 2 – Deney cismi enerjili iken kararlı şartlar elde edilinceye kadar ses ölçmelerinin geciktirilmesi önerilir. Artık d.a. akımı mevcut ise ses seviyesi, birkaç dakika veya önemli durumlarda birkaç saat süre ile etkilenmiş olabilir. Artık d.a. akımı, ses spektrumunda tek harmoniklerin varlığı ile gösterilir. Kararlı şartlara ulaşıldığında, transformatör sıcaklığındaki değişikliklerin neden olduğu ses seviyesindeki değişiklikleri önlemek için yapılacak ölçmelerde geçen sürenin en aza indirilmesi önerilir.

12.3 Ortalama ses şiddet seviyesinin hesaplanmasıOrtalama A ağırlıklı ses şiddet seviyesi IAL , deney cismi enerjili iken ölçülen A ağırlıklı normal ses şiddet

seviyeleri IAiL ’den (17) numaralı eşitlik kullanılarak hesaplanmalıdır:

NLL

NL

1i

0,1AiIIA

AiI10signlg10 1 (17)

Düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pA0L , (14) numaralı eşitlikte belirtilen ölçülen ses basınç seviyelerinden hesaplanır.

Deney çevresi ve arka plân gürültüsünün kabul edilebilirliğini değerlendirmek için kullanılan kriter ΔL, (18) numaralı eşitlik ile verilir:

AIpA0 LLL (18)

3 dB’e eşit veya daha küçük olan standard sapmaları muhafaza etmek için ΔL ile ilgili müsaade edilen en büyük değer, 8 dB (A)’ dır.

Not - ΔL değeri 8 dB (A)’dan daha büyük ise alternatif bir ölçme metodu dikkate alınmalıdır. Ek A’ya bakılmalıdır.

13 Ses güç seviyesinin hesaplanmasıDeney cisminin A ağırlıklı ses güç seviyesi LWA, düzeltilmiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pAL , veya

ortalama A ağırlıklı ses şiddet seviyesi IAL ’dan, sırasıyla (19) veya (20) numaralı eşitliğe göre hesaplanmalıdır:

0lg10pAWA S

SLL (19)

0lg10IAWA S

SLL (20)

Burada S değeri, (6), (7), (8) veya (9) numaralı eşitliklerin uygun olanından elde edilir ve S0, referans alana (1 m2) eşittir.

Soğutma yardımcıları tank üzerine doğrudan monte edilmiş transformatörlerde soğutma yardımcılarının ses güç seviyesi LWA0, (21) numaralı eşitlik ile verilir:


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

17

WA2WA1 0,10,1WA0 1010lg10 LLL (21)

Burada:LWA1 : Transformatör ve soğutma yardımcılarının ses güç seviyesi,LWA2 : Transformatörün ses güç seviyesidir.

Not – Soğutma yardımcılarının münferit vantilatör ve pompalarının ses güç seviyeleri bilinirse, soğutma yardımcılarının ses güç seviyesinin toplamı, münferit değerlerin ana enerji üzerine ilâve edilerek elde edilebilir. Soğutma yardımcılarının ses güç seviyelerinin belirlenmesi için kullanılan bu metot, imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre olmalıdır.

Soğutma yardımcıları, ayrı bir yapı üzerine monte edilmiş transformatörlerde soğutma yardımcıları ile birlikte transformatörün ses güç seviyesi LWA1, (22) numaralı eşitlik kullanılarak hesaplanır:

WA2WA0 0,10,1WA1 1010lg10 LLL (22)

Burada:LWA2 : Transformatörün ses güç seviyesi,LWA0 : Soğutma yardımcılarının ses güç seviyesidir.

14 Yüksüz ve yüklü akım ses güç seviyelerinin ilâvesiBeyan geriliminde ve beyan akımında çalışır durumdaki transformatör için temsili A ağırlıklı ses güç seviyesi, A ağırlıklı yüksüz ses güç seviyesi ve A ağırlıklı beyan akım ses güç seviyesi (23) numaralı eşitliğe göre toplanarak belirlenebilir:

INWA,UNWA, 0,10,1SNWA, 1010lg10 LLL (23)

Burada:LWA,SN : Transformatörün, sinüs biçimli beyan gerilimi, sinüs biçimli beyan akımı ve beyan frekansındaki A

ağırlıklı ses güç seviyesi (yüklü ses seviyesi),LWA,UN : Transformatörün, sinüs biçimli beyan gerilimi, beyan frekansı ve yüksüz A ağırlıklı ses güç seviyesi

(yüksüz ses seviyesi) (Madde 6.2),LWA,IN : A ağırlıklı beyan akımı ses güç seviyesi (Madde 6.3 ve Madde 6.4)dir.

Gerekirse soğutma yardımcılarının sesi, LWA,UN veya LWA,IN dâhil edilerek değerlendirilmelidir.

Not - Yukarıdaki eşitlik, sadece bağımsız ses kaynaklarına tam anlamıyla uygulanır. Yüksüz ve yüklü akım ses ilişkisinden dolayı işletmedeki gerçek ses güç seviyesi LWA,SN, yukarıdaki eşitlikle elde edilen değerden daha düşüktür. Bununla birlikte farklılıklar, ölçme belirsizlikleri içerisinde kalır.

15 Uzak alan hesaplamalarıDonanımın geometri merkezinden metre cinsinden R mesafedeki A ağırlıklı ses basınç seviyesi LpAR, bir yansıtma düzlemi üzerinde serbest alan şartları kabul edilerek, yaklaşık bir hesaplama ile (24) numaralı eşitlikten elde edilir:

0hlg10pAR S

SWALL (24)

Burada:Sh = 2 2Rπ : R yarıçaplı yarım kürenin yüzey alanıdır ve R, 30 metreden daha büyüktür.LWA : A ağırlıklı ses güç seviyesidir.

Daha doğru bir değer için atmosfer soğurması, yansımalar ve ekralama gibi diğer faktörler dikkate alınmalıdır.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

16 Sonuçların gösterilişiRaporda, aşağıdaki bilgilerin tamamı bulunmalıdır:

a) İmalâtçının adı ve imalât yeri,b) Deneylerin tarihi,c) Seri numarası, beyan gücü, akımı, gerilimi ve frekansı, gerilim oranı ile bağlantıların verildiği deney

cismi ile ilgili açıklama,d) Garanti edilen seviye ve bu seviyeye kadar artış gösteren çalışma ve ölçme şartları,e) Bu ölçme standardına atıf yapılması (TS EN 60076-10), f) Kullanılan ses güç seviyesi belirleme metodu (uygun olan yerlerde),g) Ses ölçme donanımının karakteristikleri ve kalibrasyonun doğrulanması (ölçme aletleri, mikrofonlar ve

kalibrasyon kaynağının seri numaraları dâhil),h) Deney cisminin ölçme alanındaki diğer cisimlere göre konumunu ve ölçme konumlarını gösteren

ölçülendirilmiş taslak şema,i) Gerilim, akım (uygun olursa), frekans, kademe konumu ve ölçme mesafesini ihtiva eden deney şartları,j) Öngörülen çevre hattı/çevre hatlarının uzunluğu, deney cisminin yüksekliği ve hesaplanan etkin yüzey

alanı,k) Deneylerin yapılması esnasında mevcut personelin listesi,l) Deney yapılmasından sorumlu kişinin imzası.

Ses basınç metodu kullanıldığında aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

m) Arka plân gürültüsünün her bir arka plân gürültüsü ölçme konumundaki A ağırlıklı ses basınç seviyeleri, n) Ölçmeden önce ve sonra ortalama A ağırlıklı arka plân gürültüsü basınç seviyesi,o) Aşağıdaki deney şartlarında (imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre) her bir ölçme konumu için A

ağırlıklı ses basınç seviyeleri:1) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletme dışı bırakılan, enerjilendirilmiş

transformatör,2) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmiş

transformatör,3) Soğutma donanımı işletme dışı bırakılan, yağ dolaşım pompaları işletmede iken enerjilendirilmiş

transformatör, 4) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmemiş

transformatör.p) Çevre düzeltme değeri K,q) Deney şartlarının her bir grubu için düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pA0L , r) Deney şartlarının her bir grubu için en yakın tam sayıya yuvarlatılmış düzeltilmiş ortalama A ağırlıklı ses

basınç seviyesi pAL ,s) Deney şartlarının her bir grubu için en yakın tam sayıya yuvarlatılmış A ağırlıklı ses güç seviyesi LWA,

Ses şiddet metodu kullanıldığında aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

t) Aşağıdaki deney şartlarında (imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya göre) her bir ölçme konumu için A ağırlıklı ses şiddet seviyesi:1) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletme dışı bırakılan, enerjilendirilmiş

transformatör,2) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası, işletmede iken enerjilendirilmiş

transformatör,3) Soğutma donanımı işletme dışı bırakılan, yağ dolaşım pompaları işletmede iken enerjilendirilmiş

transformatör, 4) Soğutma donanımı ve herhangi bir yağ dolaşım pompası işletmede iken, enerjilendirilmemiş

transformatör.u) Deney şartlarının her bir grubunda her bir ölçme konumu için A ağırlıklı ses basınç seviyesi,v) Deney şartlarının her bir grubu için düzeltilmemiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi pA0Lw) Deney şartlarının her bir grubu için en yakın tam sayıya yuvarlatılmış ortalama A ağırlıklı ses şiddet

seviyesi IAL ,x) Deney şartlarının her bir grubu için ΔL değeriy) Deney şartlarının her bir grubu için en yakın tam sayıya yuvarlatılmış A ağırlıklı ses güç seviyesi LWA.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

19

Not – Sonuçların tipik bir gösteriliş biçimi Ek B’de verilmiştir.

Açıklamalar:

1 Tersiyer geçiş izolatörleri 6 Yüksek gerilim geçiş izolatörleri2 Gergiler ve kaldırma halkası 7 Alçak gerilim geçiş izolatörleri3 Temel yayılma yüzeyi D Mikrofon aralığı4 Öngörülen çevre hattı h Tank yüksekliği5 Yükte kademe değiştirici x Ölçme mesafesi

Şekil 1 – Soğutma donanımı dışında transformatörler üzerindeki ses ölçümleri için tipik mikrofon konumları


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Açıklamalar:

1 Yatay konumlu cebri hava soğutma 7 Temel yayılma yüzeyi2 Tabii hava soğutma 8 Yükte kademe değiştirici3 Çıkıntılar 9 Düşey konumlu cebri hava soğutma4 Transformatör tankı D Mikrofon aralığı5 Kablo kutusu h Tank yüksekliği6 Öngörülen çevre hattı x Ölçme mesafesi

Şekil 2 – Soğutma yardımcıları doğrudan tank üzerine veya ana tankın temel yayılma yüzeyinden 3 metreden küçük bir mesafede ayrı bir yapı üzerine monte edilen transformatörler üzerinde ses ölçümleri için

tipik mikrofon konumları


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

21

Açıklamalar:

1 Temel yayılma yüzeyi D Mikrofon aralığı2 Öngörülen çevre hattı h Tank yüksekliği3 Transformatör tankı x Ölçme mesafesi4 Cebri hava soğutma

Şekil 3 – Ayrı cebri hava soğutucuları ana tankın temel yayılma yüzeyinden 3 metreden küçük bir mesafede bulunan transformatörler üzerinde ses ölçümleri için tipik mikrofon konumları


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Açıklamalar:

1 Düşey konumlu cebri hava soğutma 5 Temel yayılma yüzeyinin yatay sınırları2 Temel yayılma yüzeyi 6 Temel yayılma yüzeyinin düşey sınırları3 Öngörülen çevre hattı D Mikrofon aralığı4 Yatay konumlu cebri hava soğutma

Şekil 4 - Transformatörün temel yayılma yüzeyinden 3 metreye eşit veya daha büyük bir mesafede ayrı bir yapı üzerine monte edilen soğutma yardımcıları üzerinde ses ölçümleri için tipik mikrofon konumları


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

23

Açıklamalar:

1 Temel yayılma yüzeyi2 Öngörülen çevre hattıh İskelet ile birlikte çekirdek yüksekliğiD Mikrofon aralığıx Ölçme mesafesi

Şekil 5 - Mahfazasız kuru tip transformatörler üzerinde ses ölçümleri için tipik mikrofon konumları


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

K = 10 lg

A/S41

Şekil 6 – Çevre düzeltmesi, K


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

25

Ek A(Bilgi için)

Dar band ve eş zamanlı ölçmeler

A.1 GirişArka plân gürültü seviyelerinin, Madde 11.3 ve Madde 12.3’te belirtilen kriterlere göre geçersiz sonuçlara neden olduğu durumlarda dar band ve eş zamanlı ölçmeler, istenmeyen işaretleri süzmek için bir metot gerektirebilir. Bu metotlar, çevre düzeltmesi K değeri ile belirlenen yansımaların etkilerini ortadan kaldırmaz.

Transformatör sesi, iki kat şebeke frekansında ve şebeke frekanslı çift harmoniklerdeki tonlarla karakterize edilir. Bundan dolayı ilişkisi olmayan gürültü, sadece ilgili frekanslarda eş zamanlı ortalama veya dar band ölçmeleri uygulanarak zayıflatılabilir.

Dar band ve eş zamanlı ölçmeler, sadece işletme dışı bırakılan herhangi bir soğutma donanımı ve yağ dolaşım pompaları ile yapılan deneyler için geçerli olabilir.

Alternatif ölçme metodunun seçilmesi, imalâtçı ile alıcı arasındaki anlaşmaya bağlıdır.

Bu metotlar, ses basınç ile ses şiddet ölçmeleri için uygulanır ve ses güç seviyelerinin hesaplanması için kullanılabilir.

A.2 Dar band ölçmeleriAnalizör band genişliği Δf, aşağıdaki değerlerden seçilmelidir: 1/10 oktav veya daha dar, band genişlikleri seçilen frekansın % 10’u veya 5 Hz veya 10 Hz.

Not - Dar band ölçme metodu seçilirse üretilen gerçek harmonik, şebeke beslemesinin frekansı, müsaade edilen değişme sınırları içerisinde iken ölçme aletinin band genişliğinin dışında kalabilir. Ölçülen besleme frekansının, seçilen band genişliği (Δf) dışında bir frekans harmoniğini üretmesi durumunda ölçmenin kabulü, imalâtçı ile alıcı arasında anlaşmayı gerektirir veya daha geniş bir band genişliği seçilmelidir.

Tek A ağırlıklı değerlerin ölçülmesi yerine seviyelerin, beyan frekansının iki katına eşit ve bunun katları olan frekanslarda merkezlenmiş band genişlikleri boyunca ölçülmesi hâriç olmak üzere ölçmeler, Madde 11 veya Madde 12’de belirtildiği gibi yapılmalıdır. Daha sonra her bir ölçme konumunda A ağırlıklı ses basınç seviyesi veya ses şiddet seviyesi (A.1) veya (A.2) eşitlikleri kullanılarak hesaplanabilir:

büyükenpA

1

0,1pAi 10 lg10

v

v

L vL (A.1)

Burada:pAiL : Beyan geriliminde ve beyan frekansındaki A ağırlıklı ses basınç seviyesi,

νLpA : Beyan geriliminde ve beyan frekansında 2 f v’ye eşit bir frekans üzerinde merkezlenmiş, seçilen band genişliği Δf boyunca ölçülen A ağırlıklı ses basınç seviyesi,

ven büyük : 10,f : Beyan frekansı,v : Beyan frekansının çift harmoniklerinin katlarının sıra numarası (1,2,3, ve benzer)dır.

büyüken

IA

1

0,1IAi 10lg10

v

v

L vL (A.2)

Burada:IAiL : Beyan geriliminde ve beyan frekansındaki A ağırlıklı ses şiddet seviyesi,

νLIA : Beyan geriliminde ve beyan frekansında 2 f v’ye eşit bir frekans üzerinde merkezlenmiş, seçilen band genişliği Δf boyunca ölçülen A ağırlıklı ses şiddet seviyesi,


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

ven büyük: 10,f : Beyan frekansı,v : Beyan frekansının çift harmoniklerinin katlarının sıra numarası (1,2,3, ve benzer)dır.

A.3 Eş zamanlı ölçmelerEş zamanlı ortalama, başlangıcı tekrarlayıcı tetikleme işareti ile belirtilen ses işaretinin sayısal hâle getirilmiş zaman kayıtlarının ortalamasıdır. Şebeke gerilimi gibi transformatör sesi ile eş zamanlı bir tetikleme işareti kullanılarak eş zamanlı olmayan bütün gürültü ortadan kalkar.

Not 1 – Bir çok sanayi tipi gürültü kaynakları, eş zamanlı olabilir. Bu durumlarda bu metodun kullanılması uygun olmaz.

Ortam gürültüsü N’nin zayıflaması, ölçmeye dâhil edilen ortalamaların sayısı n’ye bağlıdır. Desibel cinsinden işaret/gürültü oranının iyileşmesi S/N, aşağıdaki değere eşittir:

S/N = 10 lg n (A.3)

Bu prensip, ses basınç ve ses şiddet ölçmelerine uygulanabilir. Ses şiddet ölçmelerinde eş zamanlı ortalama ile elde edilen sonuçlar, S/N ile 8 dB (A)’nın toplamına kadar olan ΔL değerler için geçerlidir.

Not 2 – Eş zamanlı ölçmeler yapılırken mikrofonun, transformatöre göre sabit bir konumda tutulması gereklidir. Madde 9’da belirtildiği gibi mikrofonu, öngörülen çevre hattı üzerinde sürekli olarak hareket ettirmek bu durumda mümkün değildir.


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

27

Ek B(Bilgi için)

Ses seviyesinin belirlenmesi ile ilgili tip raporSözleşme Tesis yeri………………………………………………………………………………………………………………………………İmalâtçı İmalât yeri………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçme tarihi………………………………………………………………………………………………………………………………Transformatör ile ilgili ayrıntılar

Seri numarası MVA………………………………………………………………………………………………………………………………Kademe aralığı Gerilim oranı………………………………………………………………………………………………………………………………Bağlantılar Beyan frekansı Hz………………………………………………………………………………………………………………………………Beyan akımı kA Beyan gerilimi kV………………………………………………………………………………………………………………………………Garanti edilen seviye ile ilgili ayrıntılar

Ses basınç/güç seviyesi dB (A) Ölçme mesafesi, Xm

………………………………………………………………………………………………………………………………SOĞUTUCUSUZ TRANSFORMATÖR/REAKTÖRSOĞUTUCULU TRANSFORMATÖR/REAKTÖRTRANSFORMATÖRSÜZ/REAKTÖRSÜZ SOĞUTUCUMAHFAZASIZ KURU TİP TRANSFORMATÖRMAHFAZALI KURU TİP TARNSFORMATÖRMAHFAZA İÇERİSİNDE SOĞUTUCULU KURU TİP TRANSFORMATÖR………………………………………………………………………………………………………………………………Kademe konumu………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçme metodu ile ilgili ayrıntılar

Ölçme standardı………………………………………………………………………………………………………………………………Ses basınç/ses şiddeti………………………………………………………………………………………………………………………………A ağırlıklı/Dar band/Eş zamanlı (duruma göre kaldırılır)………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçme aleti ile ilgili ayrıntılar

Yapılışı Sayaç tipi Seri numarası………………………………………………………………………………………………………………………………Mikrofon tipi Seri numarası………………………………………………………………………………………………………………………………Kalibrasyon bilgileri

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Deney cismi

SOĞUTUCUSUZ TRANSFORMATÖR/REAKTÖRSOĞUTUCULU TRANSFORMATÖR/REAKTÖRTRANSFORMATÖRSÜZ/REAKTÖRSÜZ SOĞUTUCUMAHFAZASIZ KURU TİP TRANSFORMATÖRMAHFAZALI KURU TİP TARNSFORMATÖRMAHFAZA İÇERİSİNDE SOĞUTUCULU KURU TİP TRANSFORMATÖR………………………………………………………………………………………………………………………………Deney cisminin plânı

Ölçme konumları dâhil, yüksek gerilim geçiş izolatörlerinin konumu, donanım ve duvarlar gibi komşu ses yansıtma yüzeylerinin yakınlığı ve arka plân gürültü ölçmeleri için konumlar.

Mikrofonun zemin yukarısındaki yüksekliği/yükseklikleri:………………………………………………………………………………………………………………………………Deney şartları

Uyarma gerilimi kV………………………………………………………………………………………………………………………………Frekans Hz………………………………………………………………………………………………………………………………Kademe konumu………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçmelerin yapıldığı akım (uygun olursa) A………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçme mesafesi, X m………………………………………………………………………………………………………………………………Öngörülen çevre hattı/çevre hatlarının uzunluğu, Im m………………………………………………………………………………………………………………………………Deney cisminin yüksekliği, h m………………………………………………………………………………………………………………………………Ölçme yüzeyinin alanı, S m2

………………………………………………………………………………………………………………………………10 lg (S/S0)………………………………………………………………………………………………………………………………

Kabul edilen ses basınç metodu kullanılır

Arka plân gürültüsünün A ağırlıklı ses basınç seviyeleri

Plân konumu Deneylerin başlangıcında

Deneylerin sonunda Plân konumu Deneylerin

başlangıcındaDeneylerin sonunda

1 62 73 84 95 10

Ortalama aritmetik / enerji, bgAL


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

29

A ağırlıklı ses basınç seviyeleri, pAiLPlân

konumuYükseklik

1Yükseklik

2Plân

konumuYükseklik

1Yükseklik

2Plân

konumuYükseklik

1Yükseklik

21 11 212 12 223 13 234 14 245 15 256 16 267 17 278 18 289 19 29

10 20 30Ortalama aritmetik / enerji, pA0L

pA0L - en büyük bgAL (≥3 dB (A) olmalıdır) dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………Çevre düzeltmesi, K (≤ 7 dB olmalıdır) dB………………………………………………………………………………………………………………………………Düzeltilmiş ortalama A ağırlıklı ses basınç seviyesi, pAL dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………Hesaplanmış A ağırlıklı ses güç seviyesi, LWA dB (A)

Kabul edilen ses şiddeti metodu kullanılır

A ağırlıklı ses şiddet ve ses basınç ölçmeleri

Yüksekli 1 Yüksekli 2 Plân konumu Yüksekli 1 Yüksekli 2Plân

konumu LIAi pAiL LIAi pAiL LIAi LIAi pAiL LIAi pAiL1 162 173 184 195 206 217 228 239 24

10 2511 2612 2713 2814 2915 30

Ortalama aritmetik / enerji, pA0L dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………Ortalama aritmetik / enerji, IAL dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………

pA0L - IAL (≤ 8 dB (A) olmalıdır) dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………Hesaplanmış A ağırlıklı ses güç seviyesi, LWA dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

Ses basınç veya ses şiddet metodu için

Açıklamalar, ilâve sonuçlar ve benzerleri. (ölçme konumlarından başka konumlardaki önemli derecede herhangi bir yüksek ses basınç seviyeleri ile ilgili ayrıntıları dâhil):………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Hesaplanmış A ağırlıklı ses basınç veya ses güç seviyesi, pAL veya LWA dB (A)………………………………………………………………………………………………………………………………Garanti edilen ses basınç seviyesi veya ses güç seviyesi………………………………………………………………………………………………………………………………Ses seviye ölçmeleri esnasında mevcut kişiler ve bunların durumu ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………...İmza Tarih………………………………………………………………………………………………………………………………


ICS 17.140.20; 29.180 TS EN 60076-10:2004-01EN 60076-10:2001

31

Ek ZA

Bu standardda atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara karşılık olan Avrupa standardları

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tâdil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tâdil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

Not - Uluslararası bir standardda, CENELEC tarafından (mod) ile gösterilen ortak değişiklikler yapıldığında, ilgili EN/HD uygulanır.

Standard No Tarih Standardın Adı EN/HD Tarih

IEC 60076 Household and similar electrical appliances - EN 60335-2-53 2003 2)

Safety – Part 2-53: Particular requirements for sauna heating appliances

Series Power transformers EN 60076 Series

IEC 60289 (mod) 1988 Reactors EN 60289 1994

IEC 60651 1979 Sound level meters EN 60651 1994

IEC 60726 (mod) 1982 Dry-type power transformers HD 464 S11)

+A2+A3+A4

1988199119921995

IEC 61043 1993 Electroacoutics – Instruments for the measurement of sound intensity – Measurement with pairs of pressure sensing microphones

EN 61043 1994

IEC 61378 Series Convertor transformers EN 61378 Series

ISO 3746 1995 Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound pressure – Survey method using an enveloping measurement surface over a reflecting plane

EN ISO 3746 1995

ISO 9614-1 1993 Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using sound intensity – Part 1:Measurement at discrete points

EN ISO 9614-1 1995

1) HD 464, IEC 60726 (1982) standardına ait A1 (1986) düzeltmesini ihtiva eder.


TÜRK STANDARDI · 2018-04-19 · verilen IEC’den yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı...

Documents

Transcript of TÜRK STANDARDI · 2018-04-19 · verilen IEC’den yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı...