BỘ CÔNG THƯƠNG

TRUNG TÂM THÔNG TIN CÔNG NGHIỆP VÀ THƯƠNG MẠI

BÁO CÁO

TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG LOGISTICS ASEAN

Số tháng 12/2019

THUỘC NHIỆM VỤ

“Xây dựng Hệ thống cung cấp, kết nối thông tin, dữ liệu logistics giai đoạn 2017-2020”

Hà Nội, 2019

MỤC LỤC

TÓM TẮT.................................................................................................................2

1. Tình hình và xu hướng chung.........................................................................3

1.1. Hoạt động logistics.....................................................................................3

1.2. Tình hình kinh tế, sản xuất, thương mại, đầu tư liên quan đến hoạt động logistics........................................................................................................7

2. Thị trường logistics Singapore........................................................................8

2.1. Hoạt động vận tải và cảng biển.................................................................8

2.2. Kho bãi, giao nhận, logistics trong thương mại điện tử:.......................11

3. Thị trường logistics Malaysia:......................................................................12

4. Thị trường logistics Thái Lan:......................................................................14

5. Thị trường logistics của một số nước khác trong khu vực.........................17

5.1. Campuchia................................................................................................17

5.2. Indonesia..................................................................................................19

DANH MỤC HÌNH

Hình 1: Số lượng tàu cập cảng biển Singapore qua các tháng.................................9Hình 2: Lượng hàng qua cảng Singapore các tháng (đvt: nghìn tấn).......................9Hình 3: Lưu lượng container qua cảng biển của Singapore...................................10Hình 4: Vận chuyển hàng hóa qua sân bay Changi của Singapore (đvt: triệu tấn) 11Hình 5: Nguồn và tỷ lệ trống của thị trường kho bãi Singapore............................12

1

TÓM TẮT

Các nước ASEAN tăng cường đầu tư cho cơ sở hạ tầng logistics để nắm bắt các cơ hội từ quốc tế

Lượng hàng hóa qua cảng biển của Singapore đạt 51,7 triệu tấn trong tháng 11/2019, giảm 1,56% so với tháng 10/2019; tính chung 11 tháng đầu năm 2019, đạt 571 triệu tấn, giảm 0,5% so với cùng kỳ năm trước.

Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đã dẫn đến những thay đổi trong chuỗi cung ứng khu vực, làm giảm nhu cầu kho bãi tại Singapore. Trong quý 3 năm 2019, nguồn cung ròng đạt 3 triệu foot vuông (msf) cao hơn đáng kể so với mức hấp thụ ròng là 1.0 msf, dẫn đến tỷ lệ trống tăng lên mức 11,9%.

Malaysia đang tận dụng mọi cơ hội để định vị mình là trung tâm logistics trong khu vực. Tháng 12/2019, Bộ trưởng Giao thông Malaysia Anthony Loke cho biết các cuộc đàm phán đang được tiến hành với các công ty nước ngoài để chuyển đến Malaysia, nơi sẽ đóng vai trò là trung tâm logistics cho họ. Công nghệ sẽ là chìa khóa cho sự bứt phá của lĩnh vực logistics tại Malaysia

Thái Lan phát triển thương mại điện tử và gia tăng đô thị hóa thúc đẩy nhu cầu về dịch vụ logistics. Việc tiếp tục mở rộng kinh doanh thương mại điện tử đã tạo ra nhu cầu về không gian logistics và mang lại những thay đổi đáng kể trong chuỗi cung ứng và hoạt động logistics tại Thái Lan. Nhiều công ty giao vận đã đưa ra thị trường các dịch vụ logistics chất lượng cao và hiệu quả, đặc biệt là giao hàng dặm cuối. Nhiều công ty khác đã thành lập các nhà kho trung tâm, cùng với các điểm giao và nhận hàng linh hoạt hơn trên toàn quốc, để duy trì sự gia tăng nhu cầu.

Cải thiện năng lực ngành logistics thông qua việc giảm chi phí, tăng tính tin cậy cho dịch vụ, giảm việc chậm chễ trong giao vận…là những mục tiêu ưu tiên cao của chính phủ Campuchia trong thập kỷ tới. Do đó, Kế hoạch tổng thể về phát triển logistics của Campuchia hướng đến việc thiết lập một hệ thống logistics hiệu quả, hệ thống vận tải đa phương thức hiện đại để cải thiện dịch vụ, giảm chi phí, tăng độ tin cậy, giảm thời gian của logistics nội địa và xuyên biên giới.

2

NỘI DUNG BÁO CÁO

1. Tình hình và xu hướng chung

1.1. Hoạt động logistics

Theo Báo cáo đầu tư vào ASEAN (2019-2020)1, khu vực ASEAN có vị trí địa lý quan trọng trên thế giới. Mỗi năm, giá trị thương mại hàng hải của khu vực này đạt khoảng 5,3 nghìn tỷ USD, trong đó có khoảng 15 triệu thùng dầu mỏ được vận chuyển qua eo biển Malacca.

Với dân số khoảng 650 triệu người và thu nhập đang tăng nhanh chóng, ASEAN đang trở thành một khu vực kinh tế nhiều tiềm năng. ASEAN đứng thứ 6 trên thế giới về xuất khẩu và chiếm khoảng 7% tổng xuất khẩu toàn cầu. Với GDP của khu vực vào khoảng 2,8 nghìn tỷ USD vào năm 2017, đây cũng là khu vực kinh tế lớn thứ 3 châu Á và thứ 6 thế giới. Tăng trưởng kinh tế trung bình đạt khoảng 5,4%. Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long dự báo ASEAN sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới vào năm 2030, sau Hoa Kỳ, Trung Quốc và EU. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc khu vực này trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn cho các doanh nghiệp trên thế giới, trong đó có lĩnh vực logistics.

ASEAN có cơ hội tăng trưởng cho kinh doanh trong nhiều các ngành công nghiệp và thương mại, bao gồm ô tô, dịch vụ tài chính, hàng tiêu dùng, dịch vụ y tế và thiết bị, viễn thông và vận tải. Các nước ASEAN hiện đã ký kết sáu Hiệp định thương mại tự do (FTA) với bảy trong số các đối tác thương mại chính của khu vực gồm Úc và New Zealand, Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản và Hồng Kông.

Thị trường quốc tế ngày càng cạnh tranh hơn, tạo áp lực để Chính phủ các nước thành viên ASEAN hỗ trợ một hệ thống thương mại đa phương cởi mở và toàn diện. Hiệp định toàn diện và tiến bộ về quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) trong đó có 4 nước ASEAN là thành viên (gồm Việt Nam, Singapore, Malayisa và Brunei) là một trong những Hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới và chiếm gần 13,5% GDP toàn cầu.

Đầu tư cho cơ sở hạ tầng logistics để nắm bắt các cơ hội từ quốc tế

1 https://cib.db.com/Investing_in_ASEAN_2019-2020.pdf

3

Để những tiềm năng như phân tích ở trên trở thành hiện thực, hệ thống logistics với các cảng biển, sân bay, đường sắt, đường cao tốc và các dự án điện mới là những lĩnh vực chính hứa hẹn sẽ thay đổi các nước ASEAN và giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tốt trong tương lai. Chiến lược đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao thông vận tải và logistics đang được ưu tiên trên toàn ASEAN.

Philippines:

Sau cuộc bầu cử Tổng thống Philippines Rodigo Duterte đã tuyên bố vào tháng 7 năm 2017, rằng phát triển cơ sở hạ tầng là ưu tiên chính cho quốc gia với khẩu hiệu “xây dựng, xây dựng và xây dựng”. Chương trình này được thiết lập với mức vốn dự tính là 160 tỷ USD, vượt xa bất kỳ chương trình nào trước đó. Trọng tâm chính là cơ sở hạ tầng logistics của thủ đô Manila và vùng lân cận. Khoảng 16,9 tỷ USD đã được phân bổ cho các chương trình cải thiện cơ sở hạ tầng hàng đầu của Chính phủ nước này trong năm 2019. Phần lớn nguồn vốn được ưu tiên cho hệ thống đường bộ và cầu mới và các kế hoạch quản lý lũ lụt cũng như ứng phó với thiên tai (Philippines là một trong những nước phải hứng chịu nhiều cơn bão nhất trong khu vực, khiến chuỗi cung ứng của họ có thể bị gián đoạn nếu không có các kế hoạch ứng phó tốt).

Các dự án đang được theo dõi nhanh bao gồm Đường cao tốc Trung tâm Luzon và việc mở rộng Sân bay Clark, cách Manila 80km về phía tây bắc. Ngoài ra, 479 triệu USD đã được cung cấp cho việc xây dựng giai đoạn đầu tiên của tuyến tàu điện ngầm Metro Manila dài 35 km theo kế hoạch. Dự án trị giá 6,7 tỷ USD dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2025.

Singapore:

So với các quốc gia khác trong khu vực, cơ sở hạ tầng của Singapore đã được xếp hạng đẳng cấp thế giới. Tuy nhiên, nước này vẫn khởi động một chương trình cải thiện giao thông trị giá hàng tỷ USD để củng cố vị thế hàng hải và hàng không ưu việt của mình trong kết nối logistics toàn cầu.

Cảng quốc tế PSA của Singapore ở cửa eo biển Malacca đã được xếp hạng là một trong những cảng tiên tiến nhất trên toàn cầu, xử lý 20% lượng container chuyển tải trên thế giới, và là cảng container lớn thứ hai sau cảng Thượng Hải. Năm 2019, vị trí trên bảng xếp hạng này đang được củng cố khi Singapore bắt đầu

4

xây dựng trên siêu cảng Tuas mới ở phía tây của đất nước. Khi hoàn thành, cảng sẽ có công suất 65 triệu container (đơn vị tương đương hai mươi feet-TEUs), gấp đôi công suất hiện tại. Sự đổi mới cốt lõi sẽ bao gồm việc trang bị các phương tiện tự động và máy bay không người lái để phục vụ các tàu biển.

Cảng sẽ củng cố vị trí của Singapore là một trong những trung tâm logistics hàng hải lớn nhất và hiệu quả nhất thế giới và là điểm trung chuyển quan trọng đối với các cảng nhỏ hơn ở Đông Nam Á.

Ngoài ra, Singapore cũng đang đẩy nhanh dự án cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỷ USD nhằm phát triển nhà ga Changi International Airport Terminal 5. Vào tháng 4 năm 2018, Tập đoàn Sân bay Changi đã chọn các công ty tư vấn thiết kế kiến trúc và kỹ thuật khác nhau, bao gồm các chi nhánh địa phương của các công ty Anh là Arup và Mott MacDonald. Việc mở rộng sẽ hoàn thành trong 12 năm tới và sẽ đáp ứng 50 triệu lượt hành khách mỗi năm và 100 máy bay bổ sung. Trong cùng thời gian này, Singapore dự kiến sẽ thực hiện dự án trị giá 40 tỷ USD ước tính để xây dựng tuyến đường sắt tàu điện ngầm Cross Island dài 50 km. Đây sẽ là dòng thứ tám như vậy và có 230km đường đua, hơn một nửa trong số đó sẽ triển khai các công nghệ không người lái. Mục đích cuối cùng là cho mọi người có thể đến một trạm trong vòng mười phút.

Indonesia: Đường cao tốc có thu phí Trans-Sumatra là một trong những dự án phát sinh từ Kế hoạch tổng thể cho tăng tốc phát triển kinh tế Indonesia. Dự án khi hoàn thành được coi là chìa khóa để tạo điều kiện mở ra triển vọng khai thác hiệu quả hơn nguồn tài nguyên khoáng sản và nông nghiệp rộng lớn.

Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) trị giá nghìn tỷ USD của Trung Quốc cho thấy sự quan tâm của nước này đối với phát triển cơ sở hạ tầng ở Đông Nam Á và những cơ hội thương mại, đầu tư liên quan. Con đường tơ lụa mới, liên quan đến mạng lưới các tuyến đường cổ xưa từng kết nối Trung Quốc với Trung Á và châu Âu, bao gồm việc xây dựng một loạt các tuyến đường cao tốc, đường sắt và cảng biển trên đất liền để tạo ra một mạng lưới logistics rộng lớn xoay quanh Trung Quốc thông qua Đông Nam Á kết nối với châu Âu và qua Ấn Độ Dương đến châu Phi.

Năm 2018, Trung Quốc đã đồng ý tài trợ 70% chi phí xây dựng cảng nước sâu mới tại Kyaukpyu ở Myanmar trên Vịnh Bengal. Ngoài ra, một tuyến đường

5

sắt mới nối Dali, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc đến Ruili trên biên giới với Myanmar sẽ hoàn thành vào năm 2019, cuối cùng có thể tạo thành một phần của mạng lưới đường sắt Xuyên Á. Các tuyến đường sắt cao tốc khác do Trung Quốc tài trợ đang được tiến hành ở Thái Lan và Lào.

Bên cạnh Trung Quốc, các đối tác thương mại lớn khác cũng quan tâm nhiều hơn đến tiềm năng của ASEAN. EU đã đề xuất một quỹ được thiết kế để thu hút các nhà đầu tư vào các dự án để cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng và kỹ thuật số. Quỹ sẽ bảo đảm trang trải chi phí cho các nhà đầu tư nếu một liên doanh đầu tư cơ sở hạ tầng gặp khó khăn.

Xu hướng hợp tác song phương trực tiếp hơn khi chính phủ các nước tài trợ bao gồm Hàn Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Úc, EU và Mỹ tìm cách tăng cường quan hệ với Đông Nam Á, thông qua hợp tác phát triển.

Hàn Quốc thông qua Chính sách phía Nam mới (New Southern Policy) được đưa ra vào năm 2017, dự kiến sẽ tập trung vào tăng cường hợp tác với các nước ở Đông Nam Á. Chiến lược phát sinh từ chuyến thăm của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in tới Indonesia năm 2017, người đã tiếp nối mối quan tâm này bằng các chuyến thăm Singapore vào năm 2018 và vào tháng 3 năm 2019 tới Brunei Darussalam, Malaysia và Campuchia.

Vào tháng 10 năm 2018, Hàn Quốc đã ký một bản ghi nhớ với Việt Nam để lên kế hoạch cho 34 dự án cảng. Họ cũng đang tìm cách giúp phát triển một cảng khô ở Lào và thiết lập một hệ thống logistics quốc gia tại đất nước không giáp biển này.

Bên cạnh đó, Nhật Bản đang tài trợ cho các chương trình đường bộ ở Campuchia, Lào và Việt Nam và tài trợ cho phát triển cảng Sihanoukville của Campuchia và việc xây dựng đường sắt ở Thái Lan. Các khoản đầu tư dự án này là tiếp nối của của Sáng kiến kết nối Nhật Bản-Mekong năm 2016, nhằm tìm cách tài trợ cho Hành lang kinh tế Đông-Tây từ cảng Đà Nẵng tại Việt Nam thông qua Lào và Thái Lan và đến Myanmar.

Nhật Bản cũng đang hỗ trợ cho một hành lang kinh tế phía nam chạy từ Thành phố Hồ Chí Minh qua Campuchia và phía nam của Lào đến Thái Lan và cảng Dawei ở phía đông nam Myanmar. Vào tháng 10 năm 2018, Nhật Bản cũng

6

đồng ý cung cấp tới 625 triệu USD cho các dự án nhằm giảm tắc nghẽn giao thông cũng như các dự án nước thải ở Yangon (Myanmar).

1.2. Tình hình kinh tế, sản xuất, thương mại, đầu tư liên quan đến hoạt động logistics

Singapore:

Theo số liệu của Ủy ban Phát triển Kinh tế Singapore trong tháng 11/2019 sản lượng sản xuất của nước này đã giảm 9,3% so với cùng kỳ năm ngoái, so với mức tăng 3,6% được điều chỉnh trong tháng 10/2019. Nếu không bao gồm sản xuất y sinh, sản lượng giảm 9% so với năm ngoái, so với mức giảm 0,3% được điều chỉnh trong tháng trước.

Sản lượng của ngành điện tử giảm 20,9% so với năm ngoái, trong khi sản lượng của ngành sản xuất y sinh giảm 10,3% trong tháng 11/2019, sản lượng của ngành kỹ thuật chính xác tăng 9,7%, sản lượng của ngành kỹ thuật vận tải tăng 2,1%, sản lượng của ngành hóa chất giảm 10% và sản lượng của ngành công nghiệp sản xuất nói chung giảm 1,5%.

Thái Lan:

Theo Ngân hàng Trung ương Thái Lan (BoT), kinh tế Thái Lan tăng trưởng 2,5% trong năm 2019 và dự báo tăng 2,8% trong năm 2020 do nhiều hoạt động giải ngân ngân sách của chính phủ và đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng lớn.

Campuchia:

Theo số liệu của chính phủ Campuchia, với mức tăng trưởng 7,1%, giá trị GDP (Tổng sản phẩm quốc nội) của vương quốc này sẽ đạt 26,8 tỷ USD trong năm 2019, GDP bình quân đầu người đạt 1.679 USD. Tuy nhiên, mức tăng trưởng kinh tế thấp hơn so với năm 2018 (7,5%).

Việc rút lại sáng kiến Every But Arms (EBA) có thể làm giảm đáng kể triển vọng tăng trưởng của Campuchia do EU tạm ngừng các ưu đãi về thuế khi có các quan ngại liên quan đến vấn đề lao động tại Campuchia.

Báo cáo cho biết để tăng cường khả năng cạnh tranh bên ngoài của Campuchia, chính phủ nước này gần đây đã đưa ra các biện pháp để tạo thuận lợi

7

cho thương mại bằng cách giảm chi phí logistics, hỗ trợ các doanh nghiệp giảm sáu ngày trong số các ngày lễ vào năm 2020.

Ngoài ra, một nỗ lực kích thích tài khóa tương đối lớn được tài trợ bằng tiền tiết kiệm của chính phủ có thể được đưa ra vào năm 2020 để giảm thiểu tác động tiêu cực của việc rút EBA.

Indonesia:

Ngân hàng trung ương Indonesia đã ước tính rằng lạm phát của nước này trong năm nay sẽ tăng chậm nhất kể từ năm 2010, tuy nhiên họ sẽ cân nhắc các chính sách sắp tới của Hoa Kỳ trước khi nới lỏng tiền tệ. Lạm phát tăng 0,55% trong tháng 12/2019 so với 0,14% trong tháng 11/2019.

Chi phí vận chuyển hàng không cũng như giá trứng gà và hành tây là những yếu tố quan trọng tạo áp lực giá trước kỳ nghỉ Giáng sinh và năm mới.

Ngân hàng trung ương Indonesia có thể đưa ra một chính sách nới lỏng tiền tệ hơn nữa trong những tháng tới, để giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh kinh tế toàn cầu không chắc chắn như hiện nay.

Chính phủ Indonesia cho biết mục tiêu tăng trưởng kinh tế ban đầu là 5,3% trong năm nay dường như không đạt được vì suy thoái kinh tế toàn cầu đã làm giảm nhu cầu của các sản phẩm xuất khẩu của Indonesia.

2. Thị trường logistics Singapore2.1. Hoạt động vận tải và cảng biển

2.1.1. Vận tải biển và cảng biển:a) Đội tàu mang quốc tịch Singapore và số lượng tàu qua cảng:

Theo số liệu của Cơ quan thống kê quốc gia Singapore, trong tháng 10/2019, số tàu mang quốc tịch Singapore tiếp tục giảm xuống còn 4457 chiếc, giảm 0,13% chiếc so với tháng 10/2019, nhưng tổng tải trọng vẫn tăng 0,05% so với tháng trước.

Số lượng tàu qua cảng của Singapore trong tháng 11/2019 đạt 11743 chiếc, giảm 2,35% so với tháng 10/2019. Tính chung 11 tháng đầu năm đã có 126.149 lượt tàu qua cảng Singapore, giảm 2,2% so với cùng kỳ năm trước.

8

Hình 1: Số lượng tàu cập cảng biển Singapore qua các tháng (đvt: chiếc)

1/2017

3/2017

5/2017

7/2017

9/2017

11/201

7

1/2018

3/2018

5/2018

7/2018

9/2018

11/201

8

01/201

9

3/2019

5/2019

7/2019

9/2019

11/201

90

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

Nguồn: Cơ quan Hàng hải và Cảng biển Singaporeb) Lượng hàng hóa qua cảng:

Lượng hàng hóa qua cảng biển của Singapore đạt 51,7 triệu tấn trong tháng 11/2019, giảm 1,56% so với tháng 10/2019; tính chung 11 tháng đầu năm 2019, đạt 571 triệu tấn, giảm 0,5% so với cùng kỳ năm trước.

Hình 2: Lượng hàng qua cảng Singapore các tháng (đvt: nghìn tấn)

1/2017

3/2017

5/2017

7/2017

9/2017

11/201

7

1/2018

3/2018

5/2018

7/2018

9/2018

11/201

8

01/201

9

3/2019

5/2019

7/2019

9/2019

11/201

944,000

46,000

48,000

50,000

52,000

54,000

56,000

Nguồn: Cơ quan Hàng hải và Cảng biển Singapore

9

c) Lưu lượng container qua cảng:

Tháng 11/2019, lưu lượng container qua cảng của Singapore tiếp tục đà tăng đạt được từ tháng trước, đạt 3,26 triệu TEUs, tăng 1,3% so với tháng 10/2019. Như vậy tổng lưu lượng container trong 11 tháng đầu năm 2019 đạt 33,9 triệu TEUs, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm trước.

Hình 3: Lưu lượng container qua cảng biển của Singapore

1/2017

3/2017

5/2017

7/2017

9/2017

11/201

7

1/2018

3/2018

5/2018

7/2018

9/2018

11/201

8

01/201

9

3/2019

5/2019

7/2019

9/2019

11/201

90.0

500.01,000.01,500.02,000.02,500.03,000.03,500.0

Tổng lưu lượng container quy ra cont 20 fit (Đvt: 1000 TEUs)

Nguồn: Cơ quan Hàng hải và Cảng biển Singapore

2.1.2. Vận tải hàng không:

Theo số liệu thống kê của Sân bay Changi (Singapore), vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không qua sân bay này đã đạt 1,84 triệu tấn trong 11 tháng năm 2019. Như vậy, nếu như khối lượng vận chuyển trong tháng 12 thấp hơn 0,31 triệu tấn thì cả năm 2019, khối lượng hàng hóa vận chuyển sẽ không đạt được mức của năm 2019.

Sân bay Changi Singapore đã phục vụ 5,72 triệu lượt hành khách vào tháng 11 năm 2019, tăng 5,7% so với cùng kỳ năm ngoái với 32.600 lần hạ cánh và cất cánh, trong khi lượng hàng hóa vận chuyển hàng không giảm 6,1% xuống còn 178.000 tấn trong tháng.

Trong tháng 11/2019, tất cả các khu vực đều ghi nhận mức tăng trưởng về số lượng hành khách. Trong số 10 thị trường hàng đầu của sân bay Changi,

10

Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam dẫn đầu mức tăng trưởng và đều đạt hai con số. Tuyến Singapore- Denpasar (Bali) có mức tăng trưởng nhanh nhất, Thành phố Hồ Chí Minh, Đài Bắc và Tokyo đều tăng trưởng hơn 6%.

Hình 4: Vận chuyển hàng hóa qua sân bay Changi của Singapore (đvt: triệu tấn)

Năm 2014 Năm 2015 Năm 2016 Năm 2017 Năm 2018 11T/20191.60

1.70

1.80

1.90

2.00

2.10

2.20

1.84 1.85 1.87

2.13 2.15

1.84

Nguồn: http://www.changiairport.com/corporate/our-expertise/air-hub/traffic-statistics.html

Tính đến ngày 1 tháng 12 năm 2019, có hơn 100 hãng hàng không hoạt động tại Sân bay Changi, kết nối Singapore với khoảng 380 thành phố ở khoảng 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Với hơn 7.400 chuyến bay theo lịch trình hàng tuần, một chiếc máy bay cất cánh hoặc hạ cánh tại Changi cứ sau khoảng 80 giây

2.2. Kho bãi, giao nhận, logistics trong thương mại điện tử:

Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung đã dẫn đến những thay đổi trong chuỗi cung ứng khu vực, làm giảm nhu cầu kho bãi tại Singapore.

Trong quý 3 năm 2019, nguồn cung ròng đạt 3 triệu foot vuông (msf) cao hơn đáng kể so với mức hấp thụ ròng là 1.0 msf, dẫn đến tỷ lệ trống tăng lên mức 11,9%.

11

Hình 5: Nguồn và tỷ lệ trống của thị trường kho bãi Singapore

Nguồn: JTC, Cushman & Wakefield Research

3. Thị trường logistics Malaysia:

Malaysia đang tận dụng mọi cơ hội để định vị mình là trung tâm logistics trong khu vực. Tháng 12/2019, Bộ trưởng Giao thông Malaysia Anthony Loke cho biết các cuộc đàm phán đang được tiến hành với các công ty nước ngoài để chuyển đến Malaysia, nơi sẽ đóng vai trò là trung tâm logistics cho họ.

Vị trí chiến lược của Malaysia, cơ sở hạ tầng giao thông hiện đại, lực lượng lao động có tay nghề và cơ sở hạ tầng CNTT tiên tiến đang giúp quốc gia này trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư quốc tế. Các cảng của Malaysia bao gồm cả cảng Klang đang hoạt động tốt với mức tăng trưởng hai chữ số và sẽ tiếp tục ghi nhận mức tăng trưởng tương tự hoặc tốt hơn vào năm tới.

Malaysia tổ chức KiLAT 2020-một triển lãm logistics và vận tải quốc tế với chủ đề 'Malaysia: Cửa ngõ giao thông đến châu Á' vào năm tới và phù hợp với Chính sách giao thông quốc gia của Malaysia 2019-2030. KiLAT 2020 giới thiệu các chính sách mở rộng giao thông của đất nước và kế hoạch mở rộng trung hạn.

12

Công nghệ sẽ là chìa khóa cho sự bứt phá của lĩnh vực logistics tại Malaysia

Được thành lập vào năm 1996 bởi chính phủ Malaysia, Tập đoàn kinh tế kỹ thuật số Malaysia (MDEC) đang nỗ lực thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số trên tất cả các lĩnh vực ở Malaysia, trong đó có việc hỗ trợ tạo bứt phá cho các doanh nghiệp bao gồm cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) và điểm nhấn chính là lĩnh vực logistics. Một trong những sáng kiến của họ là đưa nhiều thương nhân hơn vào Khu vực thương mại tự do kỹ thuật số (DFTZ).

MDEC đã chọn một công ty khởi nghiệp logistics từ Singapore làm đối tác sáng kiến thương mại điện tử xuyên biên giới để giúp thúc đẩy Lộ trình chiến lược thương mại điện tử quốc gia Malaysia (NESR).

Là đối tác của MDEC, công ty sẽ giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Malaysia phát triển ở nước ngoài bằng cách cung cấp các giải pháp logistics xuyên biên giới có thể cung cấp sản phẩm của họ trên khắp Đông Nam Á.

DFTZ là một nền tảng thương mại điện tử được thiết kế để tạo thuận lợi cho xuất khẩu cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Malaysia bằng cách cung cấp nền tảng điện tử và các biện pháp thuận lợi hóa thương mại. Mạng lưới logistics Janio trong DFTZ cho phép các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Malaysia tiếp cận khách hàng quốc tế của họ nhanh chóng, có chọn lọc và tiết kiệm hơn.

Để giúp MDEC thúc đẩy NESR hơn nữa, công ty logistics này cũng đã hợp tác với MDEC để tổ chức các sự kiện nhằm chủ động hỗ trợ nhiều doanh nghiệp Malaysia tham gia thương mại điện tử và e-logistics. Tại các sự kiện này, hãng đã chia sẻ những hiểu biết để giúp nâng cao thương nhân sử dụng Thương mại điện tử xuyên biên giới và cách sử dụng các cơ hội e-logistics đẳng cấp quốc tế ngay ở thị trường Đông Nam Á.

Theo Cơ quan Thống kê quốc gia Malaysia, nền kinh tế kỹ thuật số của nước này đạt 26,7 tỷ RM trong năm 2018, đóng góp 18,5% cho nền kinh tế quốc gia.

13

Công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT) đóng góp 18,5% cho tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bao gồm tổng giá trị gia tăng của ngành CNTT (GVAICT) (12,6%) và thương mại điện tử cho các ngành phi CNTT (5,9%). Theo kế hoạch ngân sách 2020 cẩu Malaysia, ngành công nghệ địa phương sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm đầu tư từ chính phủ, giúp nâng cao khả năng của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại địa phương, tăng cường số hóa, thương mại điện tử và áp dụng công nghệ 5G.

Tập đoàn U-Freight đang đưa e + Solutions- sản phẩm logistics được thiết kế cho các công ty khởi nghiệp thương mại điện tử, đến thị trường Malaysia.

Tập đoàn đã ra mắt sản phẩm tại Hồng Kông sáu tháng trước, nhắm vào số lượng ngày càng tăng của các doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp khởi nghiệp thường có nguồn lực hạn chế và đang tìm kiếm hỗ trợ logistics hiệu quả về chi phí.

Dịch vụ e + Solutions mới đang được triển khai cho trung tâm thực hiện thương mại điện tử (EFC) của U-Freight tại Penang để cung cấp gói logistics thương mại điện tử toàn diện: từ không gian lưu trữ dành riêng cho các sản phẩm của doanh nhân, đến đặt hàng dịch vụ xử lý và thực hiện, bao gồm giao hàng dặm cuối cho khách hàng. Họ sẽ được hưởng lợi từ tính minh bạch dữ liệu hoàn chỉnh, với các cập nhật hàng tồn kho theo thời gian thực, cộng với quyền truy cập ứng dụng web và di động để quản lý ngay lập tức và cập nhật trạng thái của hướng dẫn đặt hàng, cũng như các báo cáo trực tiếp về theo dõi giao hàng.

4. Thị trường logistics Thái Lan:

Theo báo cáo thị trường vận tải và logistics Thái Lan năm 2020 do Marketreport.com phát hành tháng 12/20192, Thái Lan đã đầu tư rộng rãi vào cơ sở hạ tầng giao thông theo Kế hoạch Phát triển Kinh tế và Xã hội Quốc gia lần thứ 12, nhằm mục đích cắt giảm chi phí logistics của nước này xuống 12% GDP vào năm 2021, so với 14% vào năm 2016 khi Kế hoạch lần thứ 11 (2012-

2 "Thailand Freight and Logistics Market" 2020, Marketreport.com

14

2016) kết thúc. Kế hoạch phát triển kinh tế lần thứ 12 (2017-2021) đặt mục tiêu không chỉ phát triển cơ sở hạ tầng giao thông ở các thành phố lớn và thị trấn biên giới, mà còn cải thiện kết nối với các nước láng giềng.

Thái Lan đã chứng kiến tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp hơn so với một số các nước láng giềng khu vực trong những năm gần đây, đạt mức tăng 3-4% kể từ năm 2015, trong khi Việt Nam đang tăng trưởng gần 7%. Do đó Chính phủ Thái Lan đã bắt tay vào các chương trình trong một nỗ lực để xoay chuyển tình hình. Chương trình Thái Lan 4.0 đưa ra một mô hình kinh tế mới cho đất nước, đặt mục tiêu đưa Thái Lan lên tốp đầu trong nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu.

Các xu hướng thị trường chính

Phát triển thương mại điện tử và gia tăng đô thị hóa thúc đẩy nhu cầu về dịch vụ logistics

Khi thu nhập ở các nước ASEAN tăng đều đặn, nhu cầu về hàng tiêu dùng đa dạng hơn, với một hệ sinh thái thương mại điện tử phát triển và chi tiêu dùng của người dân ở các quốc gia đó cũng tăng theo. Nền kinh tế lớn thứ hai của ASEAN- Thái Lan có số lượng người dùng internet cao trong khu vực. Có khoảng 57 triệu người dùng internet tại quốc gia này rất thành thạo trong việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số, di động và thương mại điện tử. Cơ sở người dùng internet mở rộng đã biến Thái Lan thành một môi trường tăng trưởng lý tưởng cho các doanh nghiệp thương mại điện tử.

Việc tiếp tục mở rộng kinh doanh thương mại điện tử đã tạo ra nhu cầu về không gian logistics và mang lại những thay đổi đáng kể trong chuỗi cung ứng và hoạt động logistics tại Thái Lan. Nhiều công ty giao vận đã đưa ra thị trường các dịch vụ logistics chất lượng cao và hiệu quả, đặc biệt là giao hàng dặm cuối. Nhiều công ty khác đã thành lập các nhà kho trung tâm, cùng với các điểm giao và nhận hàng linh hoạt hơn trên toàn quốc, để duy trì sự gia tăng nhu cầu. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), điều này tạo ra sự thuận tiện hơn và quá trình nhanh hơn để cung cấp cho người tiêu dùng của họ, với chi phí thấp hơn nhiều. Central Group, Aden, DHL Express Thái Lan, Kerry

15

Express, Lazada, Pomelo và Shopee, là một số công ty thương mại điện tử và logistics lớn trong nước. Ngoài ra, vận tải hàng không được xử lý tại các sân bay Thái Lan đang tăng đáng kể, do nhu cầu liên tục được tạo ra bởi thương mại điện tử. Các sân bay AOT đã xử lý hơn 1,5 triệu tấn hàng hóa trong năm 2017.

Ngành công nghiệp ô tô mới nổi của Thái Lan thúc đẩy các cơ hội cho dịch vụ logistics theo hợp đồng

Thái Lan hiện có lợi thế hàng đầu trong khu vực ASEAN về sản xuất ô tô, trong khi ASEAN được đánh giá là một khu vực phát triển nhanh chóng cho ngành công nghiệp sản xuất ô tô. Sau hơn 50 năm, đất nước này đã phát triển từ một nhà lắp ráp các bộ phận và linh kiện ô tô thành một trung tâm sản xuất và xuất khẩu ô tô hàng đầu khu vực. Với sản phẩm ô tô được xuất khẩu đến khoảng 100 quốc gia, Thái Lan là nhà xuất khẩu phụ tùng ô tô lớn thứ 13 và là nhà sản xuất xe thương mại lớn thứ sáu trên thế giới và lớn nhất trong khu vực ASEAN. Đến năm 2020, Thái Lan đặt mục tiêu sản xuất hơn 3.500.000 chiếc xe để trở thành một trong những quốc gia hàng đầu trên thị trường ô tô toàn cầu.

Tại Thái Lan có sự hiện diện của hầu như tất cả các nhà sản xuất ô tô, lắp ráp và sản xuất linh kiện hàng đầu thế giới. Các công ty, như Toyota, Isuzu, Honda, Mitsubishi, Nissan và BMW, cùng chiếm một phần lớn trong khoảng hai triệu xe được sản xuất tại nước này mỗi năm. Sự hiện diện của nhiều công ty cho thấy cơ hội ngày càng tăng cho dịch vụ quản lý chuỗi cung ứng của họ, và do đó, các nhà cung cấp dịch vụ logistics đang được hưởng lợi từ ngành công nghiệp ô tô. Logistics ô tô đã nhanh chóng trở thành một trong những ngành quan trọng nhất ở Thái Lan và vẫn đang tiếp tục phát triển cho đến ngày nay. Nhận thức được tầm quan trọng, ANJI-NYK (Thái Lan), nhà cung cấp dịch vụ logistics ô tô hàng đầu, cung cấp cho các nhà sản xuất ô tô ở Thái Lan dịch vụ logistics đầu-cuối, tập trung vào việc cung cấp dịch vụ cho xe thành phẩm và phụ tùng ô tô.

Thị trường logistics của Thái Lan bị phân mảnh, với sự kết hợp của những doanh nghiệp toàn cầu và địa phương. Tập đoàn DHL giữ một vị trí

16

quan trọng trên thị trường logistics Thái Lan, với chỗ đứng vững chắc trong vận tải hàng không và đường biển và chuyên môn của họ về dịch vụ 3PL.

Những doanh nghiệp toàn cầu khác, chẳng hạn như CEVA, DB Schenker, Nippon Express, Expeditor, Yusen và FedEx, có sự hiện diện đáng kể trên thị trường trong các phân khúc cụ thể. Ngoài ra, các công ty logistics Nhật Bản đang có kế hoạch mở rộng dịch vụ của họ trên thị trường, do các hoạt động thương mại và công nghiệp đang gia tăng.

Ngành chế biến, chế tạo của Thái Lan hiện rất hấp dẫn với những doanh nghiệp toàn cầu nhưng những doanh nghiệp toàn cầu này có xu hướng lựa chọn các đối tác toàn cầu cho các hoạt động logistics của họ. Ví dụ, các nhà sản xuất Nhật Bản và Hàn Quốc tại Thái Lan thường sử dụng dịch vụ của các đối tác logistics nước họ hoặc muốn liên kết với các nhà cung cấp dịch vụ logistics có uy tín trên thế giới.

Với sự phát triển của Cộng đồng kinh tế châu Á (AEC), vị trí của Thái Lan là trung tâm vận tải cho Tiểu vùng sông Mê Kông (GMS) đang được củng cố. Sáng kiến này đã tăng cơ hội của Thái Lan cho các giao dịch xuyên biên giới. Phương thức vận tải chiếm ưu thế hiện nay vẫn là vận tải đường bộ, do địa hình đồng bằng rất thuận thiện của Thái Lan.

Trong thời gian tới, thị trường logistics của Thái Lan dự kiến sẽ cạnh tranh rất khốc liệt vì các công ty logistics đa quốc gia chuyên nghiệp thuộc sở hữu của người nước ngoài sẽ sử dụng lợi thế cạnh tranh của mình để giành thị phần đáng kể. Áp lực cạnh tranh thúc đẩy các công ty logistics trong nước phải bứt phá về công nghệ, phát triển hệ thống quản lý rủi ro trong chuỗi cung ứng để giảm thiểu chi phí.

5. Thị trường logistics của một số nước khác trong khu vực 5.1. Campuchia

Theo báo cáo của Ngân hàng thế giới3, đến năm 2030, thông qua đường cao tốc, cảng, sân bay và kho hàng của Campuchia, các công ty Campuchia dự kiến sẽ di chuyển hàng hóa gấp 4,1 lần mức hiện nay. Theo đà tăng trưởng hiện 3 Cambodia’s Trade Competitiveness: Investing Today in Logistics Development to Sustain Tomorrow’s Growth

17

tại, xuất khẩu hàng hóa sẽ tăng từ 10,1 tỷ USD vào năm 2016 lên 41,5 tỷ USD vào năm 2030.

Để mục tiêu tăng trưởng này trở thành hiện thực và bền vững, các ngành truyền thống bao gồm gạo, cao su và hàng may mặc cấp thấp sẽ phải tiếp tục hoạt động mạnh mẽ với việc đa dạng hóa mở rộng sang các phân khúc giá trị gia tăng cao hơn với các hoạt động đòi hỏi nhiều chất xám hơn.

Campuchia có nhiều triển vọng tăng trưởng xuất khẩu điện tử và các sản phẩm lắp ráp. Các khoản đầu tư gần đây của Nhật Bản vào các nhà máy sản xuất linh kiện điện nhỏ ở khu vực biên giới của Bavaria (nằm ở biên giới với Việt Nam) và Poipet (nằm ở biên giới với Thái Lan) có thể tạo ra các cực tăng trưởng mới. Chính phủ Hoàng gia Campuchia (RGC) sẽ phải thiết kế các chính sách đầy đủ để thúc đẩy các hoạt động này nhằm đưa Campuchia trở thành một trung tâm khu vực về đầu tư và sản xuất của các doanh nghiệp FDI.

Để cải thiện năng lực cạnh tranh của xuất khẩu nói riêng và của nền kinh tế nói chung, Campuchia cần có nhiều cải cách đột phá để giảm chi phí logistics cao bên ngoài hiệu suất và khả năng cạnh tranh của công ty. Chi phí logistics hiện ở mức rất cao, một phần do thị trường còn ở giai đoạn phát triển thấp, nhiều hoạt động chưa được minh bạch hóa.

Chi phí để vận chuyển một container 40 feet từ Bangkok đến Phnom Penh trên đất liền là khoảng 2.170 USD. Tuy nhiên, chi phí vận tải đường bộ rất cạnh tranh ở Campuchia khi so sánh với các nước láng giềng. Trên thực tế, chi phí không chính thức cho việc thông quan biên giới và kiểm tra cầu cân lại là gánh nặng cho doanh nghiệp.

Các đại lý địa phương đã gộp các chi phí không chính thức mà họ phải chịu khi thanh toán bù trừ hàng hóa tại biên giới và cân và giá bán. Những nhà xuất khẩu lớn chủ yếu là các nhà đầu tư nước ngoài và nhà cung cấp của các thương hiệu quốc tế lớn.

Chi phí logistics cao do chất lượng dịch vụ logistics kém và chất lượng cơ sở hạ tầng giao thông không đủ. Chi phí và thời gian để xuất khẩu một container từ Sihanoukville, cảng biển lớn của Campuchia, cao hơn nhiều so với

18

mức trung bình toàn cầu, như được phản ánh trong bảng xếp hạng nghèo của quốc gia trong các chỉ số Giao dịch xuyên biên giới của Kinh doanh (108 trên 190 quốc gia).

Thủ tục tuân thủ tài liệu và biên giới mất 180 giờ ở Campuchia, hơn 70% thời gian so với ở Việt Nam và gần gấp ba thời gian cần thiết ở Thái Lan. Các thủ tục tuân thủ tài liệu và biên giới áp đặt chi phí lớn hơn cho các công ty Campuchia so với hầu hết các quốc gia so sánh: trong khi chi phí tăng thêm tới US $ 475 tại Campuchia, thì ở Việt Nam thấp hơn 10% (429 USD) và thấp hơn 33% ở Thái Lan (320 USD) về nhận thức của các nhà khai thác dịch vụ logistics trong các cuộc tham vấn các bên liên quan tại Phnom Penh 2017, khoản thanh toán không chính thức cho mỗi container được ước tính khoảng 48% chi phí cho một giao dịch container. Chi phí logistics ước tính cho một container xuất khẩu có kích thước 40 feet là khoảng 931-1000 USD và 979-1167 USD cho một container nhập khẩu thông qua Cảng Sihanoukville.

Cải thiện năng lực ngành logistics thông qua việc giảm chi phí, tăng tính tin cậy cho dịch vụ, giảm việc chậm chễ trong giao vận…là những mục tiêu ưu tiên cao của chính phủ Campuchia trong thập kỷ tới. Do đó, Kế hoạch tổng thể về phát triển logistics do Bộ Giao thông và Công sự Campuchia đề xuất hướng đến việc thiết lập một hệ thống logistics hiệu quả, hệ thống vận tải đa phương thức hiện đại để cải thiện dịch vụ, giảm chi phí, tăng độ tin cậy, giảm thời gian cho logistics nội địa và xuyên biên giới.

5.2. Indonesia

Là quốc gia đông dân thứ tư thế giới và nhiều tiềm năng phát triển kinh tế, Indonesia là thị trường trọng điểm trong kịch bản đầu tư toàn cầu của nhiều tập đoàn logistics lớn.

Với lợi thế về mức tiêu dùng nội địa của một quốc gia đông dân và vị trí chiến lược về mặt địa lý, Indonesia- một quần đảo gồm khoảng 17.500 hòn đảo, hiện là một trong những trung tâm thu hút đầu tư toàn cầu. Tuy nhiên, logistics là một điểm hạn chế quan trọng tại Indonesia. Chi phí logistics dao động từ 25%-30% GDP ở Indonesia, so với 5% GDP ở các nền kinh tế phát triển.

19

Hiện tại, cơ sở hạ tầng giao thông đường sắt chỉ có trên các đảo Sumatra và Java. Khối lượng hàng hóa vận bằng chuyển đường sắt chỉ chiếm khoảng 1% tổng khối lượng hàng hóa được vận chuyển trong nội địa tuy nhiên, vẫn lớn hơn so với vận tải hàng không trong nước. Một trong những lý do được cho là do vận tải đường sắt chủ yếu được sử dụng cho các mặt hàng khối lượng lớn như than đá, và vận tải hàng không được sử dụng cho hàng hóa có giá trị cao ít chiếm không gian.

Indonesia xác định cần triển khai mạng lưới đường sắt đô thị lớn để chuyển dần dịch vụ vận chuyển hàng hóa và hành khách khỏi hệ thống đường bộ đang quá tải. Sự thay đổi này đặt ra yêu cầu về đường kép trên các tuyến đường sắt chính, khôi phục của các tuyến đường không hoạt động (khoảng 2.500 km chưa được sử dụng, chủ yếu trên Java) và mở rộng các tuyến đường sắt khác, ngoài việc phát triển nhà ga mới với khả năng tiếp cận và tích hợp đa phương thức được cải thiện.

Đường sắt của Indonesia được vận hành bởi doanh nghiệp nhà nước (SOE) PT Kereta Api Indonesia (PT KAI), tổ chức độc quyền trong lĩnh vực này cho đến năm 2007, Luật số 23/2007 đưa ra những hay đổi trong quan điểm với đường sắt tăng khả năng cạnh tranh hơn về dịch vụ và giá cả.

Mạng lưới đường sắt ở Java và Sumatra có vai trò chiến lược trong phân phối vận chuyển than. Tuyến đường sắt kết nối trực tiếp vị trí nhà máy khai thác với cảng biển; sự sẵn có của đầu máy và toa xe giúp đường sắt là lựa chọn hấp dẫn cho các công ty khai thác. Việc vận chuyển than bằng tàu hỏa đến nay vẫn thể hiện ưu việt về tính ổn định, không có tắc đường và có thể đảm nhận lượng hàng lớn.

Indonesia đang lên kế hoạch giảm chi phí logistics bằng cách cải thiện cơ sở hạ tầng đường sắt với việc phát triển các tuyến đường mới ở Java, Sumatra, (BRT) tại 29 thành phố, Sulawesi và Kalimantan - bao gồm 2159 km đường sắt liên đô thị và 1099 km đường sắt đô thị.

Ngành vận tải hàng hóa và logistics của Indonesia không có mức độ tập trung cao, đặc biệt là đối với các công ty quốc tế. Các công ty quốc tế hiện

20

chiếm khoảng 30% thị phần thị trường này và 70% còn lại do các công ty nội địa đảm nhận. Trong phạm vi 70% thị phần đó, mức độ tập trung ở mức trung bình và thậm chí 10 công ty lớn nhất cũng không chiếm đến 30% thị phần.

21