Tkbg hoa cb 10 tap2

Cao cù gi¸c (Chñ biªn) T¹ thÞ kiÒu anh

ThiÕt kÕ bμi gi¶ng

hãa häc

Nhμ xuÊt b¶n Hμ néi

tËp hai

Ch−¬ng 4

ph¶n øng oxi ho¸ – Khö

TiÕt 31 Ph¶n øng oxi Ho¸ – Khö

A. Môc tiªu

1. Gióp HS hiÓu ®−îc çc kh¸i niÖm vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö dùa vµo sù

thay ®æi sè oxi ho¸ (SOXH), bao gåm :

• ChÊt khö (bÞ oxi ho¸) lµ chÊt nh−êng electron → SOXH t¨ng.

• ChÊt oxi ho¸ (bÞ khö) lµ chÊt nhËn electron → SOXH gi¶m.

• Qu¸ tr×nh oxi ho¸ (sù oxi ho¸) lµ qu¸ tr×nh chÊt khö nh−êng electron.

• Qu¸ tr×nh khö (sù khö) lµ qu¸ tr×nh chÊt oxi ho¸ nhËn electron.

• Ph¶n øng oxi ho¸ – khö lµ ph¶n øng x¶y ra ®ång thêi qu¸ tr×nh oxi ho¸

vµ qu¸ tr×nh khö → cã sù thay ®æi SOXH cña nguyªn tè.

2. HS hiÓu ®−îc nguyªn t¾c chung vµ çc b−íc c©n b»ng mét ph¶n øng oxi

ho¸ – khö theo ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron.

3. RÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña mét sè ph¶n øng oxi ho¸ –

khö ®¬n gi¶n.

B. ChuÈn bÞ cña GV vμ HS

• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, giÊy trong, çc phiÕu häc tËp.

• HS : – ¤n tËp çc kh¸i niÖm vÒ chÊt oxi ho¸, chÊt khö, sù oxi ho¸, sù khö

vµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ®· häc ë THCS.

– Thùc hµnh x¸c ®Þnh SOXH cña çc nguyªn tè trong hîp chÊt theo

çc quy t¾c ®· häc ë ch−¬ng 3.

C. TiÕn tr×nh d¹y – häc

Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS

Ho¹t ®éng 1 (10 phót)

KiÓm tra bµi cò

GV : ChiÕu néi dung ®ång thêi ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 cho ®¹i diÖn çc nhãm HS.

HS : NhËn phiÕu häc tËp vµ chuÈn bÞ tr¶ lêi vµo phiÕu.

a) X¸c ®Þnh SOXH cña Cl vµ Mn trong çc chÊt sau : Cl2, HCl, HClO, KClO3, KMnO4, K2MnO4, MnO2, MnCl2, Mn ?

a) 1 1 5

2 3Cl , H Cl, H Cl O, K Cl O ,ο − + + 7

4K Mn O ,+

6

2 4K Mn O ,+ 4

2Mn O ,+ 2

2Mn Cl ,+

o

M n

b) X¸c ®Þnh SOXH cña Fe, Cr, N, S trong çc hîp chÊt sau :

FeO, FeCl3, Fe3O4, Fe2O3, K2Cr2O7, CrCl3, Cr2(SO4)3, HNO3, H2SO4, H2S, Na2SO3 ?

GV : ChiÕu néi dung phiÕu häc tËp sè 2 lªn mµn h×nh ®ång thêi ph¸t phiÕu cho ®¹i diÖn c¸c nhãm.

a) LÊy vÝ dô minh ho¹ cho chÊt oxi ho¸, chÊt khö, sù oxi ho¸, sù khö vµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ®· häc ë THCS (líp 8) ?

b) Theo ®Þnh nghÜa ®ã, ph¶n øng sau ®©y cã ph¶i ph¶n øng oxi ho¸ – khö kh«ng ? Gi¶i thÝch

2Na + Cl2 → 2NaCl.

GV nhËn xÐt : MÆc dÇu kh«ng cã sù nh−êng – nhËn nguyªn tö oxi nh−ng ®©y lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch dùa trªn ®Þnh nghÜa míi sau ®©y vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

HS : NhËn phiÕu häc tËp vµ chuÈn bÞ tr¶ lêi vµo phiÕu

a)

CuO + H2 0t→ Cu + H2O

(chÊt oxi ho¸) (chÊt khö)

b) Theo ®Þnh nghÜa ë líp 8 th× ph¶n øng nµy kh«ng xÕp vµo ph¶n øng oxi ho¸ – khö v× kh«ng cã sù nh−êng vµ nhËn oxi.

I. §Þnh nghÜa


1. ChÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö

GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh SOXH cña

c¸c nguyªn tè trong ph−¬ng tr×nh ph¶n øng sau :

CuO + H2 → Cu + H2O

HS :

2 2 1 2

2 2Cu O H Cu H O+ − ο ο + −

+ → +

GV : H·y chØ ra chÊt oxi ho¸ vµ chÊt

khö ?

HS : CuO chÊt oxi ho¸

H2 chÊt khö

GV : H·y nhËn xÐt vÒ sù thay ®æi

SOXH cña chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö ?

HS : SOXH cña Cu gi¶m tõ +2 xuèng

0 vµ cña H t¨ng tõ 0 lªn +1.

GV : T¹i sao cã sù t¨ng gi¶m SOXH ? HS : Do cã sù cho – nhËn electron.

sù oxi ho¸ H2

(chiÕm oxi cña CuO)

sù khö CuO

(t¸ch oxi ra khái CuO)

GV : Nh− vËy cã thÓ dùa vµo SOXH ®Ó

x¸c ®Þnh chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö nh− thÕ nµo ?

HS : – ChÊt lµm t¨ng SOXH lµ chÊt

khö.

– ChÊt lµm gi¶m SOXH lµ chÊt oxi

ho¸.

GV : ChiÕu ®Þnh nghÜa lªn mµn h×nh :

– ChÊt khö lµ chÊt nh−êng electron

(chÊt bÞ oxi ho¸) → SOXH t¨ng.

– ChÊt oxi ho¸ lµ chÊt nhËn electron

(chÊt bÞ khö) → SOXH gi¶m.

HS : Ghi ®Þnh nghÜa.


2. Sù oxi ho¸ vµ sù khö

GV chiÕu ®Þnh nghÜa lªn mµn h×nh :

– Qu¸ tr×nh chÊt khö nh−êng electron

gäi lµ qu¸ tr×nh oxi ho¸ (sù oxi ho¸).

– Qu¸ tr×nh chÊt oxi ho¸ nhËn electron

gäi lµ qu¸ tr×nh khö (sù khö)


GV : H·y biÓu diÔn qu¸ tr×nh oxi ho¸ vµ qu¸ tr×nh khö cho ph¶n øng trªn ?

HS :

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : 1

2H 2 H 2eο +

→ +

Qu¸ tr×nh khö : 2

Cu 2e Cu+ ο

+ →

GV : ¸p dông ®Þnh nghÜa míi nµy h·y x¸c ®Þnh chÊt oxi ho¸, chÊt khö, sù oxi ho¸ vµ sù khö cho ph¶n øng sau ?

2Na + Cl2 → 2NaCl

HS :

1 1

22 Na Cl 2 Na Clο ο + −

+ →

(chÊt khö) (chÊt oxi ho¸)


Na Na 1eο +

→ +


2Cl 2e 2Clο −

+ →

2 × 1e

GV : Yªu cÇu HS ph©n tÝch vÝ dô 4 trong SGK :

H2 + Cl2 → 2HCl

HS : 1 1

2 2H Cl 2 H Clο ο + −

+ →

(khö) (oxi ho¸)


2H 2 H 2eο +

→ +


2Cl 2e 2Clο −

+ →

GV : Thùc tÕ trong ph¶n øng nµy kh«ng cã sù cho – nhËn electron mµ chØ cã sù chuyÓn dÞch electron tõ chÊt khö sang chÊt oxi ho¸ v× HCl lµ hîp chÊt céng ho¸ trÞ chø kh«ng ph¶i hîp chÊt ion nh− NaCl.


3. Ph¶n øng oxi ho¸ – khö

GV chiÕu ®Þnh nghÜa ph¶n øng oxi ho¸ – khö lªn mµn h×nh :

Ph¶n øng oxi ho¸ – khö lµ ph¶n øng ho¸ häc, trong ®ã cã sù chuyÓn electron cña c¸c chÊt (nguyªn tö, ph©n tö hoÆc ion) ph¶n øng.


GV : H·y x¸c ®Þnh SOXH cña c¸c nguyªn tè trong hai ph¶n øng sau vµ cho biÕt ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ?

CaCO3 → CaO + CO2 (1)

2HgO → 2Hg + O2 (2)

GV : VËy cã thÓ ®Þnh nghÜa ph¶n øng oxi ho¸ – khö dùa vµo SOXH ?

HS :

2 4 2 2 2 4 2

3 2Ca C O Ca O C O+ + − + − + −

→ + (1)

2 2

22 Hg O 2 Hg O+ − ο ο

→ + (2)

ChØ cã ph¶n øng (2) lµ cã sù thay ®æi SOXH (kÕt qu¶ cña sù chuyÓn dÞch

electron) → (2) lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö cßn (1) kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

HS : ph¶n øng oxi ho¸ – khö lµ ph¶n øng hãa häc trong ®ã cã sù thay ®æi SOXH cña mét sè nguyªn tè.

GV : Cã ph¶n øng oxi ho¸ – khö nµo x¶y ra mµ chØ cã mét qu¸ tr×nh oxi ho¸ hoÆc qu¸ tr×nh khö kh«ng ?

GV kÕt luËn : Ph¶n øng oxi ho¸ – khö lu«n x¶y ra ®ång thêi qu¸ tr×nh oxi ho¸ vµ qu¸ tr×nh khö.

HS : kh«ng cã.

II. LËp ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng oxi ho¸ – khö


1. Nguyªn t¾c chung

GV ®Æt vÊn ®Ò : Gi¶ sö trong ph¶n øng oxi ho¸ – khö, chÊt khö nh−êng h¼n electron cho chÊt oxi ho¸, ta cã thÓ c©n b»ng ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng theo ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron.

GV : chiÕu nguyªn t¾c b¶o toµn electron trong ph¶n øng oxi ho¸ – khö :

e∑ (chÊt khö cho) = e∑ (chÊt oxi

hãa nhËn)

HS : Ghi nguyªn t¾c.


2. Çc b−íc c©n b»ng

GV chiÕu 4 b−íc c¬ b¶n khi c©n b»ng oxi ho¸ – khö lªn mµn h×nh vµ yªu cÇu HS c©n b»ng theo vÝ dô 1 (SGK).

HS : C©n b»ng ph¶n øng :

P + O2 → P2O5

B−íc 1 : X¸c ®Þnh SOXH cña çc nguyªn tè trong ph¶n øng ®Ó t×m chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö.

B−íc 1 : 5 2

2 2 5P O P Oο ο + −

+ →

(khö) (oxi ho¸)

B−íc 2 : ViÕt qu¸ tr×nh oxi ho¸ vµ qu¸ tr×nh khö.

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : Kh1 → Oxh1 + ne

Qu¸ tr×nh khö : Oxh2 + me → Kh2

B−íc 2 :


P P 5eο +

→ +


2O 4e 2 O−

+ →

B−íc 3 : T×m hÖ sè thÝch hîp cho chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö dùa trªn nguyªn t¾c BTE :

Kh1 → Oxh1 + ne × m

Oxh2 + me → Kh2 × n

m Kh1 + n Oxh2 → m Oxh1 + n Kh2

B−íc 3 : 5

P P 5eο +

→ + × 4

2

2O 4e 2 Oο −

+ → × 5

5 2

24 P 5O 4 P 10 Oο ο + −

+ → +

B−íc 4 : §Æt hÖ sè cña chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö (m, n) vµo s¬ ®å ph¶n øng, tõ ®ã tÝnh ra hÖ sè cña çc chÊt kh¸c cã mÆt trong ph−¬ng tr×nh ho¸ häc. KiÓm tra c©n b»ng çc nguyªn tè kh«ng thay ®æi SOXH (nÕu cã) ®Ó hoµn tÊt viÖc lËp ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng.

B−íc 4 :

4P + 5O2 → 2P2O5

GV : Ph¸t phiÕu häc tËp sè 3 yªu cÇu c©n b»ng ph¶n øng sau theo 4 b−íc :

Cu + HNO3 → Cu(NO3)2 + NO + H2O

HS : X¸c ®Þnh SOXH vµ c©n b»ng :

5 2 2

3 3 2 2Cu H N O Cu(NO ) N O H Oο + + +

+ → + +

2

Cu Cu 2eο +

→ + × 3

5 2

N 3e N+ +

+ → × 2

3Cu + 2HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + H2O

GV : Ph−¬ng tr×nh nµy ch−a c©n b»ng

v× ngoµi 2 ph©n tö HNO3 lµm chÊt oxi ho¸ th× ë vÕ tr¸i cÇn thªm vµo 6 ph©n tö HNO3 lµm m«i tr−êng (kh«ng thay ®æi SOXH) ®Ó t¹o muèi. H·y hoµn tÊt viÖc c©n b»ng ?

HS :

3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO +

4H2O

GV nhËn xÐt : Trong 8 ph©n tö HNO3

th× :

8HNO3 3

3 3

2HNO (oxi ho¸) 2NO

6HNO (m«i tr−êng) 6NO−

→⎧⎪⎨

→⎪⎩


Cñng cè bµi – bµi tËp vÒ nhµ

• GV cñng cè toµn bé tiÕt thø nhÊt, l−u ý HS :

1. Ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö :

ChÊt oxi ho¸ ChÊt khö

+ ne

SOXH gi¶m

Qu¸ tr×nh khö

BÞ khö

– ne

SOXH t¨ng

Qu¸ tr×nh oxi ho¸

BÞ oxi ho¸

2. ¸p dông thµnh th¹o çc b−íc c©n b»ng ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 (SGK)

D. t− liÖu tham kh¶o Ngoµi ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron ®· nªu ë trªn, ®èi víi çc ph¶n øng

oxi ho¸ – khö x¶y ra trong dung dÞch, ng−êi ta cßn dïng ph−¬ng ph¸p c©n b»ng ion – electron. Khi c©n b»ng còng tiÕn hµnh theo 4 b−íc trªn nh−ng ë b−íc 2 çc chÊt oxi ho¸ vµ khö ®−îc viÕt d¹ng ion theo nguyªn t¾c sau :

1. NÕu ph¶n øng cã axit tham gia : VÕ nµo thõa nguyªn tö O ph¶i thªm H+ ®Ó vÕ bªn kia thµnh H2O.

2. NÕu ph¶n øng cã baz¬ tham gia : VÕ nµo thõa nguyªn tö O ph¶i thªm H2O ®Ó vÕ bªn kia t¹o thµnh OH–.

3. NÕu ph¶n øng cã H2O tham gia :

a) S¶n phÈm t¹o ra axit → theo nguyªn t¾c 1.

b) S¶n phÈm t¹o ra baz¬ → theo nguyªn t¾c 2.

4. KiÓm tra sù c©n b»ng ®iÖn tÝch vµ nguyªn tè hai vÕ.

B−íc 4 : Céng 2 nöa ph¶n øng thu ®−îc ph−¬ng tr×nh ion, chuyÓn sang ph−¬ng tr×nh ph©n tö (nÕu ®Ò bµi yªu cÇu).

VÝ dô 1 :

FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : 2Fe2+ → 2Fe3+ + 2e × 5

Qu¸ tr×nh khö : 4MnO− + 8H+ + 5e → Mn2+ + 4H2O × 2

10Fe2+ + 2 4MnO− + 16H+ → 10Fe3+ + 2Mn2+ + 8H2O

Ph−¬ng tr×nh ph©n tö :

10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 → 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O

VÝ dô 2 : NaCrO2 + Br2 + NaOH → Na2CrO4 + NaBr + H2O

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : 2CrO− + 4OH– → 24CrO − + 2H2O + 3e × 2

Qu¸ tr×nh khö : Br2 + 2e → 2Br– × 3

2 2CrO− + 3Br2 + 8OH– → 2 24CrO − + 6Br– + 4H2O


2NaCrO2 + 3Br2 + 8NaOH → 2Na2CrO4 + 6NaBr + 4H2O

VÝ dô 3 : Na2SO3 + KMnO4 + H2O → Na2SO4 + MnO2 ↓ + KOH

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : 23SO − + 2OH– → 2

4SO − + H2O + 2e × 3

Qu¸ tr×nh khö : 4MnO− + 2H2O + 3e → MnO2 ↓ + 4OH– × 2

3 23SO − + 2 4MnO− + H2O → 3 2

4SO − + 2MnO2 ↓ + 2OH–


3Na2SO3 + 2KMnO4 + H2O → 3Na2SO4 + 2MnO2 ↓ + 2KOH

TiÕt 32 ph¶n øng oxi ho¸ – khö (TiÕp)

a. môc tiªu

1. TiÕp tôc rÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng oxi

ho¸ – khö.

2. Gióp HS hiÓu ®−îc ý nghÜa cña ph¶n øng oxi ho¸ – khö trong thùc tiÔn

b. chuÈn bÞ cña GV vμ HS

• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, mét sè b¨ng h×nh vÒ øng dông cña çc ph¶n

øng oxi ho¸ – khö nh− sù ch¸y, ®iÖn ph©n, luyÖn gang, thÐp, …

• HS : ¤n tËp çc b−íc c©n b»ng ph¶n øng oxi ho¸ – khö, chuÈn bÞ bµi tËp

vÒ nhµ.

c. tiÕn tr×nh d¹y – häc



KiÓm tra bµi cò – Gi¶i bµi tËp vÒ nhµ

GV : ChiÕu ®Ò bµi tËp 1, 2, 3, 4 lªn mµn

h×nh.

1. Cho c¸c ph¶n øng sau :

A. 2HgO ot⎯⎯→ 2Hg + O2

B. CaCO3 ot⎯⎯→ CaO + CO2

C. 2Al(OH)3 ot⎯⎯→ Al2O3 + 3H2O

D. 2NaHCO3 ot⎯⎯→ Na2CO3 + CO2 +

H2O

Ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ –

khö.

HS : ChuÈn bÞ 1 phót

→ §¸p ¸n A.

2. Cho c¸c ph¶n øng sau :

A. 4NH3 + 5O2 ot

xt⎯⎯→ 4NO + 6H2O

B. 2NH3 + 3Cl2 → N2 + 6HCl

C. 2NH3 + 3CuO ot⎯⎯→ 3Cu + N2 +

3H2O

D. 2NH3 + H2O2 + MnSO4 → MnO2 +

(NH4)2SO4

HS : ChuÈn bÞ 1 phót.

→ §¸p ¸n D.

ë ph¶n øng nµo NH3 kh«ng ®ãng vai

trß chÊt khö ?

3. Trong sè c¸c ph¶n øng sau :

A. HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O

B. N2O5 + H2O → 2HNO3

C. 2HNO3 + 3H2S → 3S + 2NO + 4H2O

Ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ –

khö


→ §¸p ¸n C.

4. Trong ph¶n øng :

3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO

NO2 ®ãng vai trß :

A. Lµ chÊt oxi ho¸.

B. Lµ chÊt khö.

C. Lµ chÊt oxi ho¸, nh−ng ®ång thêi lµ

chÊt khö.

D. Kh«ng lµ chÊt oxi ho¸ vµ còng

kh«ng ph¶i lµ chÊt khö.

Chän ®¸p ¸n ®óng.

GV nhËn xÐt bµi lµm vµ cho ®iÓm vµo sæ.

GV chiÕu ®Ò bµi tËp 5 lªn mµn h×nh.


→ §¸p ¸n C.

5. Ph©n biÖt chÊt oxi ho¸ vµ sù oxi ho¸, chÊt khö vµ sù khö. LÊy thÝ dô ®Ó minh ho¹.


• Sù oxi ho¸ : chÊt khö nh−êng e.

• Sù khö : chÊt oxi ho¸ nhËn e

→ thÝ dô.


6. ThÕ nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ? LÊy ba thÝ dô .


– §Þnh nghÜa ph¶n øng oxi ho¸ – khö (theo SGK)

– ThÝ dô (HS lÊy 3 thÝ dô).


7. LËp ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö sau ®©y theo ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron :


a) Cho MnO2 t¸c dông víi dung dÞch axit HCl ®Æc, thu ®−îc MnCl2, Cl2 vµ H2O.

a) MnO2 + 4HCl ot⎯⎯→ MnCl2 + Cl2

+ 2H2O

b) Cho Cu t¸c dông víi dung dÞch axit HNO3 ®Æc, nãng thu ®−îc Cu(NO3)2, NO2 vµ H2O.

b) Cu + 4HNO3 ot⎯⎯→ Cu(NO3)2 +

(®Æc) + 2NO2 + 2H2O

c) Cho Mg t¸c dông víi dung dÞch axit H2SO4 ®Æc, nãng thu ®−îc MgSO4, S vµ H2O.

GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm.

c) 3Mg + 4H2SO4 ot⎯⎯→ 3MgSO4 + S

(®Æc, nãng) + 4H2O


IIi. ý nghÜa cña ph¶n øng oxi ho¸ – khö trong thùc tiÔn

GV cho HS ®äc SGK vµ chiÕu mét sè b¨ng h×nh vÒ çc hiÖn t−îng trong tù nhiªn vµ nh÷ng øng dông trong thùc tÕ cã liªn quan ®Õn ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

HS : ®äc SGK.

GV yªu cÇu HS liÖt kª vµi vÝ dô th−êng gÆp cã liªn quan ®Õn ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

HS : – §èt ch¸y than, cñi.

– Sù ch¸y cña x¨ng, dÇu.

– Çc ph¶n øng xÈy ra trong pin, ¾c quy, …


Cñng cè – DÆn dß – Bµi tËp vÒ nhµ

• GV yªu cÇu n¾m v÷ng çc ®Þnh nghÜa vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö vµ çc

b−íc c©n b»ng ph¶n øng oxi ho¸ khö.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 8 (SGK) vµ cã thÓ yªu cÇu HS lµm thªm çc bµi tËp sau(*)

1. C©n b»ng çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö sau :

a) Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2S + H2O

b) Zn + H2SO4 → ZnSO4 + SO2 + H2O

c) Zn + H2SO4 → ZnSO4 + S + H2O

d) Fe + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + H2O

e) FeO + HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + H2O

2. ë nh÷ng vïng gÇn çc vØa quÆng pirit s¾t FeS2, ®Êt th−êng bÞ chua do chøa

H2SO4 vµ muèi Fe2(SO4)3, chñ yÕu do qu¸ tr×nh oxi ho¸ chËm FeS2 bëi oxi kh«ng khÝ. §Ó kh¾c phôc, ng−êi ta th−êng bãn v«i tr−íc khi canh t¸c.

ViÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng xÈy ra vµ cho biÕt ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

d. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp

Bµi 8 (SGK)

3AgNO

85.0,15n 0, 01275 mol

1000= =

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag

0,006375 ← 0,01275

⇒ mCu = 64. 0,006375 = 0,408 (g)

Bµi tËp lµm thªm :

1. a) 4Zn + 5H2SO4 → 4ZnSO4 + H2S ↑ + 4H2O

(*) Xem thªm : Cao Cù Gi¸c. Ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp Ho¸ häc 10. NXB §¹i häc Quèc gia TP. Hå ChÝ Minh, 2006.

b) Zn + 2H2SO4 → ZnSO4 + SO2 ↑ + 2H2O

c) 3Zn + 4H2SO4 → 3ZnSO4 + S ↓ + 4H2O

d) Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO ↑ + 2H2O

e) 3FeO + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO ↑ + 5H2O

2. Çc ph¶n øng :

4FeS2 + 15O2 + 2H2O → 2Fe2(SO4)3 + 2H2SO4 (1)

H2SO4 + Ca(OH)2 → CaSO4 + 2H2O (2)

(v«i bét)

Ph¶n øng (1) lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö

TiÕt 33 ph©n lo¹i ph¶n øng trong ho¸ häc v« c¬

A. Môc tiªu

1. Gióp HS biÕt ®−îc : ph¶n øng ho¸ hîp vµ ph¶n øng ph©n hñy cã thÓ thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ – khö vµ còng cã thÓ kh«ng thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ – khö. Ph¶n øng thÕ lu«n thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ – khö cßn ph¶n øng trao ®æi lu«n kh«ng thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

2. Gióp HS hiÓu çch ph©n lo¹i ph¶n øng dùa vµo SOXH : ph¶n øng oxi ho¸ – khö vµ kh«ng oxi ho¸ – khö.


• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, bót d¹, giÊy trong.

• HS : ¤n tËp çc ®Þnh nghÜa vÒ ph¶n øng ho¸ hîp, ph¶n øng ph©n huû, ph¶n øng thÕ, ph¶n øng trao ®æi ®· ®−îc häc ë THCS.

c. tiÕn tr×nh D¹y – häc


I. ph¶n øng cã sù thay ®æi SOXH vµ ph¶n øng kh«ng cã sù thay ®æi SOXH


1. Ph¶n øng ho¸ hîp

GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa ph¶n øng ho¸ hîp ?

HS : Lµ ph¶n øng trong ®ã mét chÊt míi ®−îc t¹o thµnh tõ hai hay nhiÒu chÊt ban ®Çu :

X + Y → Z

GV h−íng dÉn HS lÊy mét sè vÝ dô vÒ ph¶n øng ho¸ hîp, cµng nhiÒu cµng tèt.

HS cã thÓ ®−a ra çc ph¶n øng sau :

2H2 + O2 → 2H2O (1)

CaO + CO2 → CaCO3 (2)

2NO + O2 → 2NO2 (3)

4Al + 3O2 → 2Al2O3 (4)

SO3 + H2O → H2SO4 (5)

H2 + Cl2 → 2HCl (6)

CaO + H2O → Ca(OH)2 (7)

Li2O + CO2 → Li2CO3 (8)

N2 + 3H2 → 2NH3 (9)

PCl3 + Cl2 → PCl5 (10)

…..

GV gîi ý HS tÝnh SOXH cña çc nguyªn tè trong çc ph¶n øng trªn tõ ®ã suy ra ph¶n øng nµo cã sù thay ®æi SOXH (ph¶n øng oxi ho¸ – khö) vµ ph¶n

HS : TÝnh SOXH vµ kÕt luËn :

– (1, 3, 4, 6, 9, 10) cã sù thay ®æi

SOXH → ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

øng nµo kh«ng cã sù thay ®æi SOXH (ph¶n øng kh«ng oxi ho¸ – khö).

GV chiÕu nhËn xÐt lªn mµn h×nh :

– (2, 5, 7, 8) kh«ng cã sù thay ®æi

SOXH → ph¶n øng kh«ng oxi ho¸ – khö.

Ph¶n øng ho¸ hîp cã thÓ lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö hoÆc kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

HS : Ghi nhËn xÐt.


2. Ph¶n øng ph©n huû

GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa

ph¶n øng ph©n huû (ph©n tÝch) ?

HS : Ph¶n øng ph©n huû lµ ph¶n øng tõ

mét chÊt ban ®Çu bÞ ph©n tÝch thµnh hai hay nhiÒu chÊt míi :

Z → X + Y

GV : H·y so s¸nh ph¶n øng ph©n huû

vµ ph¶n øng ho¸ hîp.

GV : Ph¶n øng ph©n huû x¶y ra do hÊp

thô nhiÖt ®−îc gäi lµ ph¶n øng nhiÖt ph©n.

HS : Ng−îc nhau.

GV h−íng dÉn HS ®−a ra mét sè vÝ dô

vÒ ph¶n øng ph©n huû

HS cã thÓ ®−a ra c¸c vÝ dô sau :

CaCO3 0t⎯⎯→ CaO + CO2 (1)

2KClO3 0t⎯⎯→ 2KCl + 3O2 (2)

2HgO 0t⎯⎯→ 2Hg + O2 (3)

Cu(OH)2 0t⎯⎯→ CuO + H2O (4)

2H2O ®iÖn ph©n⎯⎯⎯⎯→ 2H2 + O2 (5)

2NaCl ®pnc⎯⎯⎯→ 2Na + Cl2 (6)

…..

GV gîi ý HS tÝnh SOXH cña çc

nguyªn tè trong çc ph¶n øng trªn, tõ ®ã kÕt luËn ph¶n øng nµo lµ oxi ho¸ – khö vµ kh«ng oxi ho¸ – khö.

HS tÝnh SOXH vµ kÕt luËn :

– (2, 3, 5, 6) lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö

– (1, 4) kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö


Ph¶n øng ph©n huû cã thÓ lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö hoÆc kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.



3. Ph¶n øng thÕ

GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa ph¶n øng thÕ ®· ®−îc häc ?

HS : Ph¶n øng thÕ x¶y ra theo s¬ ®å :

A + XY → AY + X

GV : So s¸nh ph¶n øng thÕ víi çc ph¶n øng ho¸ hîp vµ ph©n huû ?

HS : Ph¶n øng thÕ cã sè l−îng chÊt tham gia ph¶n øng b»ng sè l−îng chÊt t¹o thµnh sau ph¶n øng.

GV h−íng dÉn HS viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng cña mét sè ph¶n øng thÕ.


Na + H2O → NaOH + 1

2H2 (1)

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag (2)

Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2 (3)

CuO + H2 0t⎯⎯→ Cu + H2O (4)

…….

GV gîi ý HS tÝnh SOXH cña çc nguyªn tè trong çc ph¶n øng ®· nªu vµ rót ra nhËn xÐt.

HS tÝnh SOXH vµ nhËn xÐt.

Çc ph¶n øng (1, 2, 3, 4) ®Òu lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.


Trong ho¸ häc v« c¬, ph¶n øng thÕ bao giê còng lµ ph¶n øng oxi ho¸ –


khö.


4. Ph¶n øng trao ®æi

GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa ph¶n øng trao ®æi ®· ®−îc häc ?

HS : Ph¶n øng trao ®æi x¶y ra theo s¬ ®å :

AB + XY → AY + XB

GV h−íng dÉn HS viÕt ph−¬ng tr×nh

ph¶n øng cña mét sè ph¶n øng trao ®æi ?


NaOH + HCl → NaCl + H2O (1)

2NaOH + CuCl2 → Cu(OH)2↓ +

2NaCl

(2)

AgNO3 + NaCl → AgCl↓ + NaNO3

(3)

CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2↑

+ H2O

(4)

……

GV gîi ý HS tÝnh SOXH cña çc

nguyªn tè trong çc ph¶n øng ®· nªu vµ rót ra nhËn xÐt.

HS tÝnh SOXH vµ rót ra nhËn xÐt :

Çc ph¶n øng (1, 2, 3, 4) ®Òu kh«ng cã sù thay ®æi SOXH cña çc nguyªn tè

→ kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ –

khö.


Ph¶n øng trao ®æi lu«n kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.


II. KÕt luËn

GV gîi ý HS th¶o luËn :

– Dùa vµo sù thay ®æi SOXH cã thÓ chia ph¶n øng v« c¬ thµnh mÊy lo¹i ?

– Mçi lo¹i bao gåm nh÷ng kiÓu ph¶n øng nµo ?

HS kÕt luËn :

Dùa vµo sù thay ®æi SOXH cã thÓ chia ph¶n øng ho¸ häc v« c¬ thµnh hai lo¹i :

– Ph¶n øng ho¸ häc cã sù thay ®æi SOXH lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö. Bao gåm çc ph¶n øng thÕ, mét sè ph¶n øng ho¸ hîp vµ mét sè ph¶n øng ph©n huû.

– Ph¶n øng ho¸ häc kh«ng cã sù thay ®æi SOXH, kh«ng ph¶i lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö. Bao gåm çc ph¶n øng trao ®æi, mét sè ph¶n øng ho¸ hîp vµ mét sè ph¶n øng ph©n huû.

GV bæ sung : Dùa trªn c¬ së sù thay ®æi SOXH th× viÖc ph©n lo¹i ph¶n øng võa tæng qu¸t võa b¶n chÊt h¬n so víi viÖc ph©n lo¹i dùa trªn sè l−îng çc chÊt tr−íc vµ sau ph¶n øng. Tuy nhiªn, ®Ó thuËn lîi cã thÓ sö dông c¶ hai çch ph©n lo¹i.


Cñng cè bµi – LuyÖn tËp

• GV chiÕu s¬ ®å ph©n lo¹i ph¶n øng lªn mµn h×nh :

• GV h−íng dÉn HS tr¶ lêi çc bµi tËp 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 (SGK).

Bµi tËp vÒ nhµ : 9 (SGK)

d. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK

1. §¸p ¸n A.

2. §¸p ¸n B.

3. §¸p ¸n A.

4. §¸p ¸n D.

5. Çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö lµ : c, e, g.

9. ViÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng

a) 2KClO3 → 2KCl + 3O2 (1)

O2 + S → SO2 (2)

SO2 + 2NaOH → Na2SO3 + H2O (3)

→ ph¶n øng (1), (2) lµ oxi ho¸ – khö.

b) S + H2 → H2S (1)

Mét sè

ph¶n øng

ho¸ hîp

Cã sù thay ®æi SOXH

(ph¶n øng oxi ho¸ – khö)

Kh«ng cã sù thay ®æi SOXH

(ph¶n øng kh«ng oxi ho¸ – khö)

Mét sè

ph¶n øng

ph©n huû

Ph¶n øng

thÕ

Mét sè

ph¶n øng

ho¸ hîp

Mét sè

ph¶n øng

ph©n huû

Ph¶n øng

trao ®æi

Ph¶n øng ho¸ häc

2H2S + 3O2 → 2SO2 + 2H2O (2)

2SO2 + O2 → 2SO3 (3)

SO3 + H2O → H2SO4 (4)

→ ph¶n øng (1), (2), (3) lµ oxi ho¸ – khö.

TiÕt 34 luyÖn tËp : ph¶n øng oxi ho¸ – khö

A. Môc tiªu

1. Cñng cè kiÕn thøc vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö, chÊt oxi ho¸, chÊt khö, sù oxi

ho¸, sù khö vµ ph©n lo¹i ph¶n øng ho¸ häc.

2. RÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp ph−¬ng tr×nh ph¶n øng oxi ho¸ – khö theo ph−¬ng

ph¸p th¨ng b»ng electron.


• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp theo SGK.

• HS : ¤n tËp kiÕn thøc vµ chuÈn bÞ bµi tËp theo SGK.




a. kiÕn thøc cÇn n¾m v÷ng

GV yªu cÇu c¸c nhãm HS th¶o luËn vµ «n tËp theo hÖ thèng c©u hái sau :

– ThÕ nµo lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö chÊt oxi ho¸ ? ChÊt khö ? Sù oxi ho¸ ? Sù khö ? Cho vÝ dô ?

– C¸c b−íc tiÕn hµnh lËp ph−¬ng tr×nh cña ph¶n øng oxi ho¸ – khö ? Cho vÝ

HS tù th¶o luËn theo tõng nhãm, sau ®ã cö ®¹i diÖn tr×nh bµy.

dô ?

– Cã thÓ ph©n chia c¸c ph¶n øng ho¸ häc thµnh mÊy lo¹i dùa vµo sù thay ®æi SOXH ? Cho vÝ dô ?


b. bμi tËp

GV lÇn l−ît chiÕu c¸c bµi tËp 1, 2, 3, 4 (SGK) lªn mµn h×nh vµ h−íng dÉn HS tr¶ lêi :

1. Lo¹i ph¶n øng nµo sau ®©y lu«n lu«n kh«ng lµ ph¶n øng oxi ho¸ khö ?

A. Ph¶n øng ho¸ hîp.

B. Ph¶n øng ph©n huû.

C. Ph¶n øng thÕ trong ho¸ v« c¬.

D. Ph¶n øng trao ®æi.


→ §¸p ¸n D.

2. Lo¹i ph¶n øng nµo sau ®©y lu«n lµ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ?

A. Ph¶n øng ho¸ hîp.

B. Ph¶n øng ph©n huû.

C. Ph¶n øng thÕ trong ho¸ v« c¬.

D. Ph¶n øng trao ®æi.


→ §¸p ¸n C.

3. Cho ph¶n øng :

M2Ox + HNO3 → M(NO3)3 + …

Khi x cã gi¸ trÞ bao nhiªu th× ph¶n øng trªn kh«ng thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ – khö ?

A. x = 1 B. x = 2

C. x = 1 hoÆc x = 2 D. x = 3


→ §¸p ¸n D.

4. C©u nµo ®óng, c©u nµo sai trong çc c©u sau ®©y ?

a) Sù oxi ho¸ mét nguyªn tè lµ sù lÊy bít electron cña nguyªn tè ®ã lµm cho SOXH cña nã t¨ng lªn.

b) ChÊt oxi ho¸ lµ chÊt thu electron, lµ chÊt chøa nguyªn tè mµ SOXH cña nã t¨ng sau ph¶n øng.

c) Sù khö mét nguyªn tè lµ sù thu thªm electron cña nguyªn tè ®ã, lµm cho SOXH cña nguyªn tè ®ã gi¶m xuèng.

d) ChÊt khö lµ chÊt thu electron, lµ chÊt chøa nguyªn tè mµ SOXH cña nã gi¶m sau ph¶n øng.

GV nhËn xÐt, cho ®iÓm.


→ C©u ®óng : a, c.

C©u sai : b, d.


GV lÇn l−ît chiÕu çc bµi tËp 5, 6, 7, 8, 9 lªn mµn h×nh ®Ó HS chuÈn bÞ.

5. H·y x¸c ®Þnh SOXH cña çc nguyªn tè :


– Nit¬ trong NO, NO2, N2O5, HNO3, HNO2, NH3, NH4Cl.

– 2

N O,+

4

2N O ,+ 5 5

2 5 3N O , H N O ,+ +

3

2H N O+

,

3 3

3 4N H , N H Cl.− −

– Clo trong HCl, HClO, HClO2, HClO4, CaOCl2.

– 1 1 3 7

2 4H Cl, H Cl O, H Cl O , H Cl O ,− + + +

2CaOCl .ο

– Mangan trong MnO2, KMnO4, K2MnO4, MnSO4.

– 4 7 6

2 4 2 4Mn O , K Mn O , K Mn O ,+ + +

2

4Mn SO .+

– Crom trong K2Cr2O7, Cr2(SO4)3, Cr2O3.

– 6 3 3

22 2 7 4 3 2 3K Cr O , Cr (SO ) , Cr O+ + +

– L−u huúnh trong H2S, SO2, H2SO3, H2SO4, FeS, FeS2.

– 2 4 4 6

2 2 2 3 2 4H S, S O , H S O , H S O ,− + + +

2 1

2Fe S, Fe S .− −

6. Cho biÕt ®· x¶y ra sù oxi ho¸ vµ sù khö nh÷ng chÊt nµo trong nh÷ng ph¶n øng thÕ sau :

a) Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag

b) Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

c) 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2


a) Sù oxi ho¸ Cu vµ sù khö Ag+

(trong

AgNO3)

b) Sù oxi ho¸ Fe vµ sù khö 2

Cu+

(trong CuSO4)

c) Sù oxi ho¸ Na vµ sù khö H+

(trong H2O)

7. Dùa vµo sù thay ®æi SOXH, t×m chÊt oxi ho¸ vµ chÊt khö trong nh÷ng ph¶n øng sau :

a) 2H2 + O2 0t⎯⎯→ 2H2O

b) 2KNO3 0t⎯⎯→ 2KNO2 + O2

c) NH4NO2 0t⎯⎯→ N2 + 2H2O

d) Fe2O3 + 2Al 0t⎯⎯→ 2Fe + Al2O3


a) ChÊt oxi ho¸ lµ O2, chÊt khö lµ H2.

b) ChÊt oxi ho¸ lµ 5

N+

, chÊt khö lµ 2

O−

(®Òu trong ph©n tö KNO3).

c) ChÊt oxi ho¸ lµ 3

N+

, chÊt khö lµ 3

N−

(®Òu trong ph©n tö NH4NO2).

d) ChÊt oxi ho¸ lµ 3

Fe+

(trong Fe2O3) vµ chÊt khö lµ Al.

8. Dùa vµo sù thay ®æi SOXH, chØ râ chÊt oxi ho¸, chÊt khö trong c¸c ph¶n øng oxi ho¸ khö sau :


a) Cl2 + 2HBr → 2HCl + Br2

b) Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 +

+ 2H2O

c) 2HNO3 + 3H2S → 3S + 2NO +

+ 4H2O

d) 2FeCl2 + Cl2 → 2FeCl3

a) Cl2 lµ chÊt oxi ho¸, Br−

trong HBr lµ

chÊt khö.

b) Cu lµ chÊt khö, 6

S+

trong H2SO4 lµ

chÊt oxi ho¸.

c) 5

N+

trong HNO3 lµ chÊt oxi ho¸, 2

S−

trong H2S lµ chÊt khö.

d) 2

Fe+

trong FeCl2 lµ chÊt khö, Cl2 lµ

chÊt oxi ho¸.

9. C©n b»ng ph−¬ng tr×nh ph¶n øng oxi

ho¸ – khö sau b»ng ph−¬ng ph¸p th¨ng

b»ng electron vµ cho biÕt chÊt khö,

chÊt oxi ho¸ ë mçi ph¶n øng :

a) Al + Fe3O4 ot⎯⎯→ Al2O3 + Fe

b) FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 →

→ Fe2(SO4)3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O

c) FeS2 + O2 ot⎯⎯→ Fe2O3 + SO2

d) KClO3 ot⎯⎯→ KCl + O2

e) Cl2 + KOH ot⎯⎯→ KCl + KClO3 +

H2O

HS : ChuÈn bÞ 5 phót :

a) 0 8/ 3 3 0

4 33 2Al Fe O Al O Fe

+ +

+ → +

(khö) (oxi ho¸)

0 3

8/ 3 0

3

4

3

2 Al 2 Al 6e

3 Fe 8e 3Fe

+

+

→ +

+ →

8Al + 3Fe3O4 → 4Al2O3 + 9Fe

b) 2 7

4 4 2 4FeSO K Mn O H SO+ +

+ + →

(khö) (oxi ho¸)

3 2

2 4 3 4 2 4 2Fe (SO ) Mn SO K SO H O+ +

+ + +

2 3

7 2

3

5

2

2 Fe 2 Fe 2e

Mn 5e Mn

+ +

+ +

→ +

+ →

10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 →

→ 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 +

+ 8H2O

c) 2 1 0 3 2 5 2

2 2 2 3 2FeS O Fe O S O+ − + − + −

+ → +

(khö) (oxi ho¸)

2

2 1 3 4

0 2

2

4

11

Fe S Fe 2 S 11e

O 4e 2 O

+ − + +

−

→ + +

+ →

4FeS2 + 11O2 → 2Fe2O3 + 8SO2

d) 5 2 1 0

3 2K Cl O K Cl O+ − −

→ +

5

Cl+

lµ chÊt oxi ho¸

2

O−

lµ chÊt khö

5 1

2

2

2

1

Cl 6e Cl

6 O 3O 12e

+ −

−

+ →

→ +

2KClO3 → 2KCl + 3O2

e) 0 1 5

2 3 2Cl KOH K Cl K Cl O H O− +

+ → + +

0

2Cl võa lµ chÊt oxi ho¸ võa lµ chÊt

khö.

o 5

o 1

1

5

Cl Cl 5e

Cl 1e Cl

+

−

→ +

+ →

3Cl2 + 6KOH → 5KCl + KClO3 +

+ 3H2O

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt bµi lµm, GV bæ sung nÕu cÇn vµ cho ®iÓm.


DÆn dß – Bµi tËp vÒ nhµ

• GV yªu cÇu HS cñng cè l¹i toµn bé kiÕn thøc cña ch−¬ng.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 10, 11, 12 (SGK).

TiÕt 35 luyÖn tËp : ph¶n øng oxi ho¸ – khö (TiÕp)

A. Môc tiªu

1. TiÕp tôc rÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp ph−¬ng tr×nh ph¶n øng oxi ho¸ – khö theo ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron.

2. RÌn luyÖn kÜ n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp cã tÝnh to¸n ®¬n gi¶n vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö.


• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp.

• HS : ChuÈn bÞ bµi tËp theo SGK.



b. bμi tËp (tiÕp)


GV chiÕu ®Ò bµi tËp 10 lªn mµn h×nh

®Ó HS chuÈn bÞ.

10. Cã thÓ ®iÒu chÕ MgCl2 b»ng :

– Ph¶n øng ho¸ hîp.

– Ph¶n øng thÕ.


– Ph¶n øng ho¸ hîp :

Mg + Cl2 ot⎯⎯→ MgCl2

– Ph¶n øng thÕ :

– Ph¶n øng trao ®æi.

ViÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng.

Mg + 2HCl → MgCl2 + H2 ↑

– Ph¶n øng trao ®æi :

BaCl2 + MgSO4 → MgCl2 + BaSO4 ↓


GV chiÕu ®Ò bµi tËp 11 lªn mµn h×nh :

11. Cho nh÷ng chÊt sau : CuO, dung dÞch HCl, H2, MnO2.

a) Chän tõng cÆp trong nh÷ng chÊt ®· cho ®Ó x¶y ra ph¶n øng oxi ho¸ – khö vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng.

b) Cho biÕt chÊt oxi ho¸, chÊt khö, sù oxi ho¸ vµ sù khö trong nh÷ng ph¶n øng ho¸ häc nãi trªn.



Çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö :

CuO + H2 ot⎯⎯→ Cu + H2O

MnO2 + 4HCl ot⎯⎯→ MnCl2 + Cl2 + 2H2O

ChÊt khö : H2 ; HCl.

ChÊt oxi ho¸ : CuO ; MnO2.

Sù oxi hãa : H2 ; HCl.

Sù khö: CuO ; MnO2.


GV chiÕu ®Ò bµi tËp 12 lªn mµn h×nh :

12. Hoµ tan 1,39g muèi FeSO4.7H2O trong dung dÞch H2SO4 lo·ng, d−. Cho dung dÞch nµy t¸c dông víi dung dÞch KMnO4 0,1M. TÝnh thÓ tÝch dung dÞch KMnO4 tham gia ph¶n øng.


– Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 →

→ 5Fe2(SO4)3 + K2SO4 + 2MnSO4 +

+ 8H2O

4 2 4FeSO .7H O FeSO

1,39n n

278= =

0, 005 (mol)=

→ 4 4KMnO FeSO

1n .n

5= =

0, 005

5 0, 001 (mol)=

→ 4ddKMnO

0,001V 0, 01 ( )

0,1= =

hay 10ml.

GV nhËn xÐt bµi lµm cña HS, gi¶i thÝch

çc b−íc tiÕn hµnh tÝnh to¸n, sau ®ã

cho ®iÓm.

§Ó cñng cè thªm kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp vÒ

ph¶n øng oxi ho¸ – khö.

GV chiÕu çc bµi tËp sau lªn mµn h×nh,

cho HS luyÖn tËp.


14. Kim lo¹i Al t¸c dông víi dung dÞch HNO3 ë çc ®iÒu kiÖn kh¸c nhau thu ®−îc muèi Al(NO3)3 vµ hçn hîp khÝ A gåm NO, NO2 cã thµnh phÇn thay ®æi.

• ë t1oC cã

3 4

AC Hd 1,1.=

• ë t2oC cã

2

AH Sd 1,3.=

a) ViÕt vµ c©n b»ng çc ph¶n øng xÈy ra ë t1 vµ t2

oC ?

b) T×m kho¶ng çch x¸c ®Þnh cña gi¸ trÞ

2

AOd ?


GV gîi ý HS t×m tØ lÖ % thÓ tÝch gi÷a 2

khÝ NO vµ NO2 ë tõng ®iÒu kiÖn, sau ®ã viÕt vµ c©n b»ng 2 ph−¬ng tr×nh ph¶n øng t¹o ra 2 khÝ. Cuèi cïng céng

a) ë t1oC : gäi α lµ % VNO trong hçn

hîp A.

l¹i thu ®−îc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ®óng theo ®Ò bµi. → A

30. 46(100 )M 1,1.40

100

α + − α= =

→ α = 12,5% → 2

NO

NO

n 12,5 1

n 87,5 7= =

Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

10Al + 54HNO3 → 10Al(NO3)3 +

3NO + 21NO2 + 27H2O

ë t2oC : gäi β lµ % VNO trong hçn hîp

A.

A

30 46(100 )M 1,3.34

100

β + − β= =

→ β = 11,25% → 2

NO

NO

n 11,25 1

n 88,75 8= =

Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

11Al + 60HNO3 → 11Al(NO3)3 +

3NO + 24NO2 + 30H2O

b) NÕu A chØ cã NO :

2

AO

30d 0,9375

32= =

NÕu A chØ cã NO2 :

2

AO

46d 1, 4375

32= =

→ 0,9375 < 2

AOd < 1,4375

GV yªu cÇu mét HS kh¸c nhËn xÐt bµi lµm, sau ®ã GV bæ sung, ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm.

GV bæ sung : Víi ph¶n øng cã t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm khö th× cÇn chó ý tíi tû lÖ sè mol gi÷a c¸c s¶n phÈm trong ph−¬ng tr×nh ph¶n øng theo ®iÒu kiÖn cña ®Ò bµi.


15. Cho Kali iotua t¸c dông víi Kali pemanganat trong dung dÞch axit sunfric, ng−êi ta thu ®−îc 1,2g mangan (II) sunfat.

a) TÝnh sè gam iot t¹o thµnh.

b) TÝnh khèi l−îng kali iotua tham gia ph¶n øng.

HS th¶o luËn, chuÈn bÞ 5 phót.


10KI + 2KMnO4 + 8H2SO4 → 6K2SO4

+ 2MnSO4 + 5I2 + 8H2O

a) TÝnh theo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

2 4I MnSO

5 5.1,2n .n 0,02mol

2 2.151= = ≈

→ 2Im = 0,02. 254 = 5,08g.

b) nKI = 5. 4MnSO

5.1,2n

151= ≈ 0,04mol

→ mKI = 0,04.166 = 6,64g.

GV cho HS nhËn xÐt bµi lµm, h−íng

dÉn HS c¸ch c©n b»ng ph¶n øng oxi

ho¸ – khö vµ tÝnh to¸n theo ph−¬ng

tr×nh ph¶n øng. §¸nh gi¸, cho ®iÓm.


16. Cho 1,35g hçn hîp gåm Cu, Mg, HS : Th¶o luËn, chuÈn bÞ 5 phót :

Al t¸c dông hÕt víi dung dÞch HNO3

thu ®−îc hçn hîp khÝ gåm 0,01mol

NO vµ 0,04mol NO2. TÝnh khèi l−îng

muèi t¹o ra trong dung dÞch.

– ViÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng cã

thÓ x¶y ra.

– Tr×nh bµy çch lµm.

GV h−íng dÉn HS viÕt çc qu¸ tr×nh

oxi ho¸ vµ qu¸ tr×nh khö, sau ®ã sö

dông nguyªn t¾c b¶o toµn electron ®Ó

tÝnh khèi l−îng muèi.

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ :

Cu → Cu2+ + 2e

x → x → 2x

Mg → Mg2+ + 2e

y → y → 2y

Al → Al3+ + 3e

z → z → 3z

Qu¸ tr×nh khö :

5 2

N 3e N (NO)+ +

+ →

0,03 ← 0,01

5 4

2N 1e N (NO )+ +

+ →

0,04 ← 0,04

¸p dông nguyªn t¾c BTE ta cã :

2x + 2y + 3z = 0,03 + 0,04 = 0,07

→ 3NO

n 0,07− =

GV nhËn xÐt vÒ çch gi¶i theo nguyªn t¾c BTE trong ph¶n øng oxi ho¸ – khö. §¸nh gi¸, cho ®iÓm.

→ mmuèi nitrat = 1,35 + 62. 0,07 =

= 5,69g



• GV : Yªu cÇu HS c©n b»ng thµnh th¹o çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö theo

ph−¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron, rÌn luyÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n theo ph−¬ng tr×nh vµ biÕt sö dông nguyªn t¾c b¶o toµn electron gi¶i nhanh bµi tËp(*)

• Bµi tËp vÒ nhµ : GV h−íng dÉn HS lµm thªm çc bµi tËp sau ®©y :

1. Cã 2 mÉu kim lo¹i A cã cïng khèi l−îng, mçi mÉu tan hoµn toµn trong dung dÞch HCl vµ dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng thu ®−îc khÝ H2 vµ SO2

(2 2SO HV 1,5.V= trong cïng ®iÒu kiÖn). BiÕt khèi l−îng muèi clorua b»ng 63,5%

khèi l−îng muèi sunfat.

X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i A.

2. Cho m g Fe t¸c dông chËm víi oxi kh«ng khÝ, sau mét thêi gian thu ®−îc 12g hçn hîp A gåm Fe vµ çc oxit FeO, Fe2O3, Fe3O4. Hoµ tan hoµn toµn hçn hîp A trong dung dÞch HNO3 lo·ng d− thu ®−îc 2,24 lit khÝ NO duy nhÊt (®ktc).

a) ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng xÈy ra.

b) TÝnh m.

3. Nung nãng Cu trong kh«ng khÝ, sau mét thêi gian ®−îc chÊt r¾n A. Hoµ tan A trong H2SO4 ®Æc nãng ®−îc dung dÞch B vµ khÝ C. KhÝ C t¸c dông víi dung dÞch KOH thu ®−îc dung dÞch D. D võa t¸c dông víi BaCl2 võa t¸c dông víi NaOH. Cho B t¸c dông víi KOH.

ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong thÝ nghiÖm trªn.

d. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp

1. Gäi x, y lµ ho¸ trÞ cña A khi ph¶n øng víi HCl, H2SO4 vµ a lµ sè mol cña A (y > x) :

2A + 2xHCl → 2AClx + xH2 ↑

a a 1

2ax

2A + 2yH2SO4 → A2(SO4)y + ySO2 ↑ + 2y H2O

(*) Xem thªm : Cao Cù Gi¸c. H−íng dÉn gi¶i nhanh bµi tËp ho¸ häc (3 tËp). NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2001.

a 1

2a

1

2ay

Theo bµi ra : 1

2ay = 1,5.

1

2ax → y = 1,5x →

x 2

y 3

=⎧⎨ =⎩

→ a(A + 35,5x) = 0,635.1

2a(2A + 96y) → A = 56 (Fe).

2. a) C¸c ph¶n øng :

2Fe + O2 → 2FeO (1)

4Fe + 3O2 → 2Fe2O3 (2)

3Fe + 2O2 → Fe3O4 (3)

Fe + 4 HNO3 → Fe(NO3)3 + NO ↑ + 2H2O (4)

3FeO + 10 HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO ↑ + 5H2O (5)

Fe2O3 + 6HNO3 → 2Fe(NO3)3 + 3H2O (6)

3Fe3O4 + 28HNO3 → 9Fe(NO3)3 + NO ↑ + 14 H2O (7)

b) Tõ c¸c ph¶n øng trªn ta thÊy l−îng Fe ban ®Çu ®· chuyÓn hÕt vµo dung dÞch ë d¹ng Fe3+. Ta cã :

Qu¸ tr×nh oxi ho¸ : Fe → Fe3+ + 3e

m

56 →

3m

56

Qu¸ tr×nh khö : O2 + 4e → 2O2–

12 m

32

− →

12 m

8

−

5 2

N 3e N (NO)+ +

+ →

0,3 ← 0,1

¸p dông nguyªn t¾c BTE ta cã :

3m 12 m0,3 m 10,08g

56 8

−= + → =

Chó ý : HS cã thÓ gi¶i theo çch sau :

Gäi x, y, z, t lµ sè mol cña Fe, FeO, Fe3O4, Fe2O3 trong 12g hçn hîp A. Ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh to¸n häc :

56x + 72y + 232z + 160t = 12 (1)

y + 4z + 3t = 12 m

16

− (mol nguyªn tö oxi) (2)

x + y + 3z + 2t = m

56 (mol nguyªn tö s¾t) (3)

x + y z

3 3+ = 0,1 (mol NO) (4)

Chia ph−¬ng tr×nh (1) cho 8, råi céng víi (4) sau khi ®· nh©n 3.

Ta cã : 10x + 10y + 30z + 20t = 10(x + y + 3z + 2t) = 1,8 (5)

Thay (3) vµo (5) → m = 10,08.

NhËn xÐt : Çch gi¶i nµy ph¶i dïng nhiÒu ®Õn kÜ thuËt to¸n häc ®Ó gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh vµ kh«ng cho biÕt b¶n chÊt cña çc qu¸ tr×nh oxi ho¸ – khö x¶y ra.

3. Çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

2Cu + O2 ot⎯⎯→ 2CuO (1)

• V× A t¸c dông víi H2SO4 ®Æc nãng thu ®−îc khÝ C → chÊt r¾n A cßn d− Cu :

Cu + 2H2SO4 (®) ot⎯⎯→ CuSO4 + SO2 ↑ + 2H2O (2)

CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O (3)

• Dung dÞch B lµ CuSO4 vµ khÝ C lµ SO2.

• C t¸c dông víi KOH :

SO2 + 2KOH → K2SO3 + H2O

SO2 + KOH → KHSO3

• Dung dÞch D cã chøa K2SO3 vµ KHSO3 :

2KHSO3 + 2NaOH → K2SO3 + Na2SO3 + 2H2O

K2SO3 + BaCl2 → BaSO3 ↓ + 2KCl

• B t¸c dông víi dung dÞch KOH :

CuSO4 + 2KOH → Cu(OH)2 ↓ + K2SO4.

TiÕt 36 bμi thùc hμnh sè 1

ph¶n øng oxi ho¸ – khö

A. Môc tiªu

1. RÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm ho¸ häc : lµm viÖc víi dông cô, ho¸ chÊt ; thao t¸c vµ quan s¸t çc hiÖn t−îng xÈy ra trong khi lµm thÝ nghiÖm.

2. VËn dông kiÕn thøc vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö ®Ó gi¶i thÝch çc hiÖn t−îng x¶y ra trong thÝ nghiÖm.

3. BiÕt çch viÕt t−êng tr×nh cho giê thùc hµnh.


• GV chuÈn bÞ dông cô vµ ho¸ chÊt víi sè l−îng ®ñ cho HS thùc hµnh theo tõng nhãm :

1. Dông cô :

– èng nghiÖm.

– èng hót nhá giät.

– KÑp lÊy ho¸ chÊt.

– Th×a lÊy ho¸ chÊt.

– Gi¸ ®Ó èng nghiÖm.

2. Ho¸ chÊt :

– Dung dÞch H2SO4 lo·ng.

– Dung dÞch FeSO4.

– Dung dÞch KMnO4 lo·ng.

– Dung dÞch CuSO4.

– KÏm viªn.

– §inh s¾t nhá, ®¸nh s¹ch.

• HS : ¤n tËp vÒ ph¶n øng oxi ho¸ – khö; nghiªn cøu tr−íc ®Ó n¾m v÷ng dông cô, ho¸ chÊt vµ çch lµm tõng thÝ nghiÖm.




kiÓm tra çc kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn bµi thùc hµnh

GV kiÓm tra HS çc kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn néi dung bµi thùc hµnh :

– Ph¶n øng kim lo¹i víi dung dÞch axit.

– Ph¶n øng kim lo¹i víi dung dÞch muèi.

– Ph¶n øng oxi ho¸ – khö trong m«i

tr−êng axit.

HS tr¶ lêi çc c©u hái lÝ thuyÕt cña GV.

i. néi dung thÝ nghiÖm vµ çch tiÕn hµnh


ThÝ nghiÖm 1. Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i víi dung dÞch axit

GV : H−íng dÉn çc nhãm HS tiÕn

hµnh lµm TN nh− SGK tr×nh bµy.

HS : TiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo çc

b−íc :

– Rãt vµo èng nghiÖm kho¶ng 2ml

dung dÞch H2SO4 lo·ng 15%.

– Cho tiÕp vµo èng nghiÖm mét viªn

kÏm nhá.

GV : H−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn

t−îng x¶y ra trong èng nghiÖm. HS : Quan s¸t hiÖn t−îng, ghi chÐp

vµo vë thùc hµnh.

GV gäi ®¹i diÖn tõng nhãm nªu hiÖn

t−îng thÝ nghiÖm, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ gi¶i thÝch (GV cã thÓ cho çc nhãm HS ghi vµo b¶ng nhãm, sau ®ã d¸n lªn b¶ng vµ gäi çc nhãm kh¸c bæ sung).

HS nhËn xÐt hiÖn t−îng :

– Viªn kÏm tan ra.

– Bät khÝ hi®ro næi lªn trong èng nghiÖm.


Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2 ↑

GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh sù thay ®æi

SOXH cña çc nguyªn tè ®Ó x¸c ®Þnh vai trß tõng chÊt trong ph¶n øng.

HS x¸c ®Þnh :

Zn – chÊt khö.

H2SO4 – chÊt oxi ho¸


ThÝ nghiÖm 2. Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i vµ dung dÞch muèi

GV : H−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm

nh− SGK tr×nh bµy.

HS : TiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo çc

b−íc sau :

– Rãt vµo èng nghiÖm kho¶ng 2ml

dung dÞch CuSO4 lo·ng.

– Cho vµo èng nghiÖm mét ®inh s¾t ®·

®−îc lµm s¹ch bÒ mÆt.

GV : H−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn

t−îng xÈy ra trong èng nghiÖm.

HS : Quan s¸t hiÖn t−îng, ghi chÐp

vµo vë thùc hµnh.

GV gäi ®¹i diÖn tõng nhãm nªu hiÖn

t−îng thÝ nghiÖm, viÕt ph−¬ng tr×nh

ph¶n øng vµ gi¶i thÝch.


– Mµu xanh cña dung dÞch CuSO4

nh¹t dÇn.

– Trªn bÒ mÆt ®inh s¾t xuÊt hiÖn líp

kim lo¹i ®ång mµu ®á b¸m vµo.


Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu


SOXH cña c¸c nguyªn tè ®Ó x¸c ®Þnh vai trß cña tõng chÊt trong ph¶n øng.

HS x¸c ®Þnh :

Fe – chÊt khö.

CuSO4 – chÊt oxi ho¸.


ThÝ nghiÖm 3. Ph¶n øng oxi ho¸ – khö trong m«i tr−êng axit

GV : H−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm nh− SGK ®· tr×nh bµy.

HS : TiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo c¸c b−íc :

– Rãt vµo èng nghiÖm kho¶ng 2ml dung dÞch FeSO4, thªm vµo ®ã 1ml dung dÞch H2SO4 lo·ng.

– Dïng èng nhá giät, nhá vµo èng nghiÖm trªn tõng giät dung dÞch KMnO4, l¾c nhÑ èng nghiÖm sau mçi lÇn thªm mét giät dung dÞch.

GV : H−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra trong èng nghiÖm.

GV gäi ®¹i diÖn tõng nhãm nªu hiÖn t−îng thÝ nghiÖm, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ gi¶i thÝch.

HS : Quan s¸t hiÖn t−îng, ghi chÐp vµo vë thùc hµnh.


– Mµu tÝm cña dung dÞch KMnO4 sÏ mÊt ®i khi nhá tõng giät vµo hçn hîp dung dÞch FeSO4 vµ H2SO4.

(§Õn khi mµu tÝm kh«ng nh¹t ®i th× dõng kh«ng nhá tiÕp KMnO4 n÷a).

– Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

2KMnO4 + 10FeSO4 + 8H2SO4 →

→ 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O


SOXH ®Ó x¸c ®Þnh chÊt oxi ho¸, chÊt

khö vµ m«i tr−êng.

HS x¸c ®Þnh :

FeSO4 – chÊt khö.

KMnO4 – chÊt oxi ho¸.

H2SO4 – m«i tr−êng ph¶n øng.

GV : KÕt luËn, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh.


ii. c«ng viÖc sau buæi thùc hµnh

GV : NhËn xÐt buæi thùc hµnh vµ h−íng dÉn HS thu håi ho¸ chÊt, röa èng nghiÖm, thu dän c¸c dông cô thÝ nghiÖm, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.

HS : Thu dän vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.

GV : Yªu cÇu HS lµm t−êng tr×nh theo mÉu.

HS : Lµm t−êng tr×nh theo mÉu sau ®©y :

Ngµy ….. th¸ng ….. n¨m …..

Hä vµ tªn : ……………………………………………

Líp :……….. Tæ thÝ nghiÖm : ……………………….

T−êng tr×nh ho¸ häc bµi sè : …………………………

Tªn bµi : ……………………………………………..

Tªn thÝ nghiÖm

HiÖn t−îng quan s¸t ®−îcGi¶i thÝch – ViÕt

ph−¬ng tr×nh ph¶n øng

Ch−¬ng 5

Nhãm halogen

TiÕt 37 kh¸i qu¸t vÒ nhãm halogen

a. môc tiªu

1. Gióp HS biÕt nhãm halogen gåm çc nguyªn tè F, Cl, Br, I, At vµ vÞ trÝ cña chóng trong b¶ng tuÇn hoµn, sù biÕn ®æi ®é ©m ®iÖn, b¸n kÝnh nguyªn tö vµ mét sè tÝnh chÊt vËt lý.

2. Gióp HS hiÓu ®−îc :

– CÊu h×nh electron cña nguyªn tö, cÊu t¹o ph©n tö halogen.

– TÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña halogen lµ tÝnh oxi ho¸ m¹nh.

– Nguyªn nh©n lµm cho tÝnh oxi ho¸ cña çc halogen gi¶m tõ Flo ®Õn Iot.

– T¹i sao trong hîp chÊt th× F chØ cã sè oxi ho¸ (SOXH) lµ -1 trong khi çc halogen cßn l¹i cã SOXH lµ -1, +1, +3, +5 vµ +7.

3. RÌn luyÖn cho HS kÜ n¨ng :

– ViÕt ®−îc cÊu h×nh electron ngoµi cïng cña nguyªn tö F, Cl, Br, I.

– Dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña halogen lµ tÝnh oxi ho¸ m¹nh dùa vµo cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng.

– ViÕt ®−îc çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ho¸ häc chøng minh tÝnh oxi ho¸ m¹nh.


• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, b¶ng tuÇn hoµn, b¶ng 11 (SGK).

• HS : ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ cÊu t¹o nguyªn tö, ®é ©m ®iÖn, SOXH, viÕt cÊu

h×nh electron.

c. tiÕn tr×nh D¹y – Häc



I. vÞ trÝ cña nhãm halogen trong b¶ng tuÇn hoµn

GV chiÕu b¶ng tuÇn hoµn lªn mµn h×nh,

h−íng dÉn HS th¶o luËn :

– Nhãm halogen gåm nh÷ng nguyªn tè nµo ?

– VÞ trÝ cña chóng trong b¶ng tuÇn hoµn ?

HS quan s¸t b¶ng tuÇn hoµn vµ th¶o

luËn theo nhãm.

GV yªu cÇu HS ®iÒn vµo phiÕu häc tËp

sè 1 :

HS ®iÒn vµo phiÕu häc tËp.

Tªn nguyªn tè

KÝ hiÖu

¤

Chu k×

GV nªu lÝ do sÏ kh«ng nghiªn cøu nguyªn tè atatin (At).


II. cÊu h×nh electron nguyªn tö, cÊu t¹o ph©n tö

GV yªu cÇu HS :

– ViÕt cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng cña çc nguyªn tö F, Cl, Br, I vµ cÊu h×nh tæng qu¸t líp ngoµi cïng ?

HS : ViÕt cÊu h×nh electron líp ngoµi

cïng :

F (Z = 9) : 2s22p5.

Cl (Z = 17) : 3s23p5.

– NhËn xÐt sè electron líp ngoµi cïng ? Sè electron ®éc th©n ?

GV h−íng dÉn HS biÓu diÔn sù ph©n bè electron trªn çc obitan ë tr¹ng th¸i c¬ b¶n vµ tr¹ng th¸i kÝch thÝch.

Br (Z = 35) : 4s24p5.

I (Z = 53) : 5s25p5.

Tæng qu¸t : n2np5.

NhËn xÐt : Halogen cã 7 electron ngoµi cïng d¹ng ns2np5 trong ®ã cã 1 electron ®éc th©n ë tr¹ng th¸i c¬ b¶n.

GV : Cho biÕt sè electron ®éc th©n cña çc nguyªn tö F, Cl, Br, I ?

HS : Nguyªn tö F kh«ng cã ph©n líp d

→ F chØ cã 1 electron ®éc th©n. Çc nguyªn tö halogen cßn l¹i cã ph©n líp

d → sè electron ®éc th©n cña Cl, Br, I cã 1, 3, 5, 7 electron ®éc th©n tïy tr¹ng th¸i kÝch thÝch.

GV ®Æt vÊn ®Ò : Nguyªn tö halogen (X) muèn bÒn ph¶i nh− thÕ nµo ? Tõ ®ã gióp HS dù ®o¸n sù h×nh thµnh liªn kÕt trong ph©n tö X2.

HS : Th¶o luËn vÒ cÊu t¹o ph©n tö halogen :

X X X X: : : : :+ →i i i i i i i ii i

i i i i i i i i

hay X – X hoÆc X2

GV chiÕu kÕt luËn lªn mµn h×nh :

Liªn kÕt cña X2 kh«ng bÒn l¾m, chóng dÔ

bÞ t¸ch thµnh 2 nguyªn tö X. Trong ph¶n

øng ho¸ häc, çc nguyªn tö nµy rÊt ho¹t

®éng v× chóng dÔ thu thªm 1 electron,

do ®ã tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña çc

halogen lµ tÝnh oxi ho¸ m¹nh.

HS : Ghi kÕt luËn.

III. sù biÕn ®æi tÝnh chÊt


1. Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt vËt lÝ cña çc ®¬n chÊt

GV chiÕu b¶ng 11 (SGK) lªn mµn h×nh

®Ó HS nhËn xÐt vÒ sù biÕn ®æi tÝnh chÊt

vËt lÝ cña çc ®¬n chÊt halogen bao gåm :

HS nhËn xÐt sù biÕn ®æi tÝnh chÊt vËt lÝ

cña çc ®¬n chÊt halogen khi ®i tõ flo

®Õn iot :

– Tr¹ng th¸i tËp hîp.

– Mµu s¾c.

– Tr¹ng th¸i tËp hîp : KhÝ → láng → r¾n.

– Mµu s¾c : §Ëm dÇn

– NhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt ®é s«i. – NhiÖt ®é nãng ch¶y vµ nhiÖt ®é s«i : T¨ng dÇn

– B¸n kÝnh nguyªn tö. – B¸n kÝnh nguyªn tö : T¨ng dÇn


2. Sù biÕn ®æi ®é ©m ®iÖn

GV cho HS quan s¸t b¶ng 11 (SGK) trªn

mµn h×nh vµ yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù biÕn ®æi ®é ©m ®iÖn cña çc nguyªn tè halogen vµ SOXH cña çc nguyªn tè.

HS nhËn xÐt :

– §é ©m ®iÖn t−¬ng ®èi lín nh−ng gi¶m dÇn.

– F cã ®é ©m ®iÖn lín nhÊt nªn nguyªn tè F chØ cã SOXH lµ -1 trong hîp chÊt. Çc nguyªn tè halogen kh¸c, ngoµi SOXH –1 cßn cã SOXH +1, +3, +5, +7.


3. Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt ho¸ häc cña çc ®¬n chÊt

GV ®Æt vÊn ®Ò : Trªn c¬ së vÒ cÊu t¹o

nguyªn tö, ®é ©m ®iÖn h·y dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc cña çc ®¬n chÊt halogen.

HS : Halogen lµ phi kim ®iÓn h×nh dÔ

nhËn 1 electron, thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ m¹nh :

X2 + 2e → 2X–

GV gîi ý ®Ó HS gi¶i thÝch v× sao

halogen cã tÝnh oxi ho¸ gi¶m dÇn ? HS : Tõ F → I tÝnh phi kim vµ tÝnh oxi

ho¸ gi¶m dÇn do ®é ©m ®iÖn gi¶m dÇn vµ b¸n kÝnh nguyªn tö t¨ng dÇn.

GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch v× sao çc

halogen gièng nhau vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc còng nh− thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña çc hîp chÊt do chóng t¹o ra ?

HS : V× líp electron ngoµi cïng cã cÊu

t¹o t−¬ng tù nhau :

ns2np5.

GV gîi ý ®Ó HS gi¶i thÝch v× sao trong

çc hîp chÊt F chØ cã SOXH lµ -1 cßn Cl, Br, I cã thÓ cã çc SOXH –1, +1, +3, +5 vµ +7.

HS :

– F kh«ng cã ph©n líp d.

– F cã ®é ©m ®iÖn lín nhÊt.

– Cl, Br, I cã ph©n líp d nªn ë tr¹ng th¸i kÝch thÝch cã nhiÒu electron ®éc th©n h¬n.


Cñng cè bµi – Bµi tËp vÒ nhµ

1. GV tæng kÕt 3 ý sau :

– Nguyªn nh©n thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ m¹nh cña çc halogen.

– Nguyªn nh©n çc halogen cã tÝnh oxi ho¸ gi¶m dÇn tõ F ®Õn I

– Nguyªn nh©n cña sù gièng nhau vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc còng nh− thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña çc hîp chÊt cña chóng.

2. Bµi tËp vÒ nhµ : 1 → 8 (SGK).

D. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK

1. §¸p ¸n B.

2. §¸p ¸n C.

Chó ý : §Ó bµi tËp ®−îc râ nghÜa, ph−¬ng ¸n A nªn bá tõ “chØ” tøc lµ viÕt l¹i nh− sau :

A. Nguyªn tö cã kh¶ n¨ng thu thªm electron.

3. §¸p ¸n B.

8. Gäi a lµ sè mol ph©n tö X2 ta cã :

Mg + X2 → MgX2

a → a

2Al + 3X2 → 2AlX3

a → 2a

3

→ (24 2X)a 19

2a(27 3X). 17,8

3

+ =⎧⎪⎨

+ =⎪⎩

→ X 35,5 (Cl)

a 0,2

=⎧⎨ =⎩

→ 2

Clm = 71. 0,2 = 14,2g.

e. t− liÖu tham kh¶o

1. Trõ F, çc halogen kh¸c cßn cã thÓ dïng cÆp electron ho¸ trÞ ®Ó t¹o thªm

liªn kÕt cho – nhËn, nh− trong ph©n tö Al2Cl6 :

Cl

Cl Cl

Cl Cl

Cl

Al Al

§Ó gi¶i thÝch sù t¹o thµnh çc ph©n tö ClF3, BrF5, IF7 ng−êi ta gi¶ thiÕt r»ng khi t¹o liªn kÕt cã sù kÝch thÝch çc cÆp electron ho¸ trÞ thµnh çc electron ®éc th©n. Sù kÝch thÝch ns2np5 ®Õn tr¹ng th¸i ns2np4nd1 t¹o ra ba electron ®éc th©n, gi¶i thÝch sù h×nh thµnh ph©n tö ClF3, ®Õn tr¹ng th¸i ns2np3nd2 vµ ns1np3nd3 t¹o ra 5 vµ 7 electron ®éc th©n dÉn ®Õn ho¸ trÞ n¨m vµ b¶y nh− trong çc ph©n tö BrF5 vµ IF7.

Flo kh«ng t¹o ®−îc çc ph©n tö t−¬ng tù v× sù kÝch thÝch çc electron cÆp ®«i thµnh çc electron ®éc th©n ph¶i chuyÓn tõ líp trong ra líp ngoµi, ®ßi hái n¨ng l−îng qu¸ lín kh«ng ®−îc bï ®¾p khi h×nh thµnh liªn kÕt ho¸ häc.

2. Halogen lµ çc phi kim ®iÓn h×nh, cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh nhÊt so víi çc ®¬n

chÊt kh¸c vµ tÝnh chÊt nµy gi¶m dÇn tõ trªn xuèng d−íi nhãm.

§é bÒn cña liªn kÕt X – X trong ph©n tö X2 lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng ph¶n øng cña halogen. N¨ng l−îng liªn kÕt X – X nhá sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho halogen dÔ tham gia ph¶n øng h¬n.

Ph©n tö F2 Cl2 Br2 I2

N¨ng l−îng liªn kÕt

(KJ. mol–1)

151

239

190

149

§é dµi liªn kÕt

(o

A )

1,42

1,99

2,28

2,67

N¨ng l−îng liªn kÕt Cl – Cl lµ lín nhÊt vµ gi¶m dÇn tõ Cl2 ®Õn Br2 vµ I2, cßn n¨ng l−îng liªn kÕt F – F nhá h¬n so víi Cl – Cl, do ®ã ®é ph©n huû nhiÖt cña X2 gi¶m tõ flo ®Õn clo vµ t¨ng theo chiÒu clo – brom – iot. Ph¶n øng ph©n huû nhiÖt x¶y ra theo s¬ ®å sau :

X2(k) → 2X(k)

Flo lµ phi kim ho¹t ®éng nhÊt, nã ph¶n øng víi hÇu hÕt çc ®¬n chÊt vµ nhiÒu hîp chÊt, trong ®ã cã mét sè chÊt kh¸ tr¬ nh− khÝ hiÕm nÆng (Kr, Xe, Rn) b«ng thuû tinh vµ ph¶n øng th−êng x¶y ra m·nh liÖt, thËm chÝ næ :

2F2 + SiO2 → SiF4 + O2

nF2 + 2Xe → 2XeFn

(n = 2, 4 hay 6 tuú vµo ®iÒu kiÖn ph¶n øng).

Ho¹t tÝnh ho¸ häc cao cña flo lµ do n¨ng l−îng liªn kÕt F – F trong ph©n tö F2 nhá, ¸i lùc víi electron cña flo, n¨ng l−îng liªn kÕt cña flo víi çc nguyªn tè kh¸c vµ kh¶ n¨ng hi®rat ho¸ cña ion F– ®Òu lín.

3. Trong thiªn nhiªn kh«ng gÆp halogen d−íi d¹ng ®¬n chÊt do ho¹t tÝnh ho¸

häc lín cña chóng. Kho¸ng vËt quan träng nhÊt cña flo lµ florit CaF2, criolit Na3AlF6 vµ floapatit Ca5(PO4)3F, cña clo lµ NaCl (trong n−íc biÓn, muèi má), cacnalit KCl.MgCl2.6H2O vµ xinvin KCl; cña brom trong hå n−íc mÆn, n−íc biÓn

(10–5%); cña iot trong n−íc lç khoan dÇu má (0,006 – 0,4%), ®i kÌm trong quÆng diªm tiªu natri (xanpet) ë Chi Lª d−íi d¹ng io®at, trong tro cña rong biÓn.

4. Trong thùc tÕ Flo ®−îc sö dông ®Ó chÕ chÊt lµm l¹nh (freon) vµ çc chÊt

polime chøa flo rÊt bÒn (teflon). Flo láng vµ mét sè hîp chÊt cña flo còng lµm chÊt oxi ho¸ nhiªn liÖu tªn löa. Clo ®−îc dïng lµm chÊt oxi ho¸ m¹nh trong nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ häc, ®−îc dïng lµm chÊt diÖt trïng n−íc uèng. Brom vµ iot ®−îc dïng trong tæng hîp h÷u c¬ vµ trong ho¸ häc ph©n tÝch. Ngoµi ra iot cßn ®−îc dïng lµm d−îc phÈm.

TiÕt 38 CLO

A. Môc tiªu 1. VÒ kiÕn thøc:

• HS biÕt ®−îc çc tÝnh chÊt vËt lÝ, tr¹ng th¸i tù nhiªn, øng dông, nguyªn t¾c, ®iÒu chÕ clo trong phßng thÝ nghiÖm vµ trong c«ng nghiÖp.

• HS hiÓu ®−îc tÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n cña clo lµ phi kim m¹nh, cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh (t¸c dông víi kim lo¹i, hi®ro), ®Æc biÖt trong ph¶n øng víi n−íc, clo võa lµ chÊt oxi ho¸ võa lµ chÊt khö.

2. VÒ kÜ n¨ng :

• Dù ®o¸n, kiÓm tra vµ kÕt luËn ®−îc vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña clo.

• Quan s¸t çc thÝ nghiÖm hoÆc h×nh ¶nh thÝ nghiÖm, rót ra nhËn xÐt vÒ tÝnh chÊt vµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ khÝ clo.

• ViÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ho¸ häc minh ho¹.

• TÝnh to¸n theo ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

3. VÒ th¸i ®é, t− t−ëng:

Th«ng qua tÝnh chÊt cña khÝ Cl2 (rÊt ®éc, nÆng h¬n kh«ng khÝ, dÔ tan trong n−íc vµ dung dÞch baz¬, ...), gi¸o dôc HS ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng, søc khoÎ.

B. ChuÈn bÞ cña GV vµ HS

1. GV : • M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, çc phiÕu häc tËp, phãng to h×nh 5.3 vµ 5.4 (SGK)

• Ho¸ chÊt vµ dông cô thÝ nghiÖm.

– §iÒu chÕ sÉn b×nh khÝ clo (5 b×nh ®ùng khÝ clo).

– 1 con ch©u chÊu (cµo cµo).

– Kim lo¹i Na, Fe.

– N−íc cÊt.

– Çnh hoa hång.

– GiÊy quú, ®Ìn cån.

– ChËu thuû tinh.

2. HS : ¤n tËp vÒ tÝnh chÊt chung cña halogen vµ kÜ n¨ng x¸c ®Þnh SOXH

cña çc nguyªn tè trong ph¶n øng oxi ho¸ – khö.




KiÓm tra bµi cò

GV chiÕu néi dung lªn mµn h×nh vµ ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 cho ®¹i diÖn çc nhãm HS víi çc c©u hái sau :

Çc nhãm HS th¶o luËn, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy :

1. T¹i sao trong çc hîp chÊt th× F chØ cã SOXH -1 mµ Cl, Br, I ngoµi SOXH –1 cßn cã SOXH +1, +3, +5 vµ +7.

1. Nguyªn tö halogen cã 7e ngoµi cïng nªn cã kh¶ n¨ng nhËn thªm 1e t¹o SOXH -1. Kh¶ n¨ng nµy lµ duy nhÊt ®èi víi F v× nã cã ®é ©m ®iÖn lín nhÊt vµ kh«ng cã ph©n líp d. Çc nguyªn tè cßn l¹i do cÊu h×nh cã ph©n líp d nªn khi bÞ kÝch thÝch sÏ t¹o ra 1, 3, 5 vµ 7 electron víi SOXH t−¬ng øng lµ +1, +3, +5 vµ +7.

2. Nªu tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña c¸c nguyªn tè halogen vµ gi¶i thÝch chiÒu biÕn ®æi tÝnh chÊt ®ã khi xÐt tõ flo ®Õn iot.

2. TÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña halogen lµ tÝnh oxi ho¸ vµ gi¶m tõ F ®Ðn I v× ®é ©m ®iÖn gi¶m dÇn, b¸n kÝnh nguyªn tö t¨ng dÇn.


I. TÝnh chÊt vËt lÝ

GV cho HS quan s¸t b×nh ®ùng khÝ

clo ®−îc ®iÒu chÕ s½n vµ yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ trang th¸i, mµu s¾c.

– ChÊt khÝ.

– Mµu vµng lôc.

– GV më n¾p b×nh, vÈy nhÑ cho mét

HS ngöi nhanh vµ nhËn xÐt.

– Mïi xèc.

– Cho con ch©u chÊu vµo b×nh khÝ clo vµ nót b×nh l¹i, yªu cÇu HS theo dâi t×nh tr¹ng søc khoÎ cña nã.

– KhÝ Cl2 ®éc.

– GV lµm thÝ nghiÖm vÒ khÝ Cl2 tan

trong n−íc : Thu khÝ clo kh« vµo ®Çy b×nh cÇu, ®Ëy b×nh b»ng nót cao su.

óp ng−îc b×nh vµo chËu n−íc råi më

nót ra. §−a cæ b×nh lªn xuèng vµi lÇn nh−ng kh«ng nhÊc miÖng b×nh lªn khái mÆt n−íc. H−íng dÉn HS quan

s¸t cã mét sè Ýt n−íc d©ng lªn cæ b×nh. Sau ®ã dïng nót ®Ëy chÆt miÖng b×nh ë trong n−íc, lËt ng−îc b×nh vµ l¾c m¹nh. L¹i óp b×nh bµo chËu n−íc vµ më nót.

– KhÝ clo tan mét phÇn trong n−íc gäi lµ n−íc clo cã mµu vµng nh¹t.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t vµ gi¶i thÝch hiÖn t−îng n−íc d©ng lªn nhiÒu trong b×nh cÇu.

GV bæ sung : KhÝ Cl2 tan trong n−íc

theo tû lÖ 2 2H O ClV : V 1 : 2,5.= KhÝ

Cl2 tan nhiÒu trong çc dung m«i h÷u c¬ nh− r−îu, benzen, hexan, tetraclometan,...

GV : Vµo s¸ng sím, nÕu çc em më vßi n−íc m¸y sÏ ngöi thÊy cã mïi xèc khã chÞu, ®ã chÝnh lµ mïi cña khÝ clo cßn sãt l¹i trong qu¸ tr×nh diÖt khuÈn n−íc. T¹i sao l¹i cßn sãt l¹i khÝ clo ?

HS : Clo kh«ng tan hoµn toµn trong n−íc.

GV yªu cÇu HS tÝnh tØ khèi cña Cl2 so víi kh«ng khÝ vµ rót ra nhËn xÐt ?

HS : 2ClKK

71d 2,5

29= = .

→ KhÝ clo nÆng gÊp 2,5 lÇn kh«ng khÝ.

GV : §Ó diÖt chuét ngoµi ®ång, ng−êi

ta dÉn khÝ Cl2 qua èng mang mÒm

vµo hang chuét. TÝnh chÊt nµo cña

khÝ Cl2 gi¶i thÝch çch lµm ®ã ?

HS : KhÝ clo ®éc vµ nÆng h¬n kh«ng

khÝ.

II. TÝnh chÊt ho¸ häc


GV yªu cÇu HS viÕt cÊu h×nh electron cña nguyªn tö Cl vµ nhËn xÐt vÒ cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng, dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc chñ yÕu cña clo ?

GV bæ sung : V× cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh nªn clo t¸c dông ®−îc víi kim lo¹i, hi®ro vµ c¸c hîp chÊt cã tÝnh khö kh¸c.

HS : 1s22s22p63s23p5

→ líp ngoµi cïng cã 7e.

→ Clo cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh.

Cl + 1e → Cl–


1. T¸c dông víi kim lo¹i

GV lµm 2 thÝ nghiÖm : §èt ch¸y Na, Fe trong khÝ clo cho HS quan s¸t, nhËn xÐt vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng, x¸c ®Þnh SOXH cña clo trong hai ph¶n øng trªn.

HS nhËn xÐt :

– Na nãng ch¶y trong clo víi ngän löa s¸ng chãi t¹o ra muèi natri clorua :

o o 1 1

22 Na Cl 2 Na Cl

+ −

+ →

– Fe nung ®á ch¸y trong khÝ clo t¹o thµnh khãi mµu n©u ®á lµ nh÷ng h¹t s¾t (III) clorua :

o o 3 1

322 Fe 3Cl 2 FeCl

+ −

+ →

GV söa ch÷a vµ bæ sung nhËn xÐt cña HS vµ nhÊn m¹nh Fe bÞ oxi ho¸ lªn SOXH cao nhÊt th−êng gÆp +3. §iÒu nµy chøng tá Cl2 lµ chÊt oxi ho¸ m¹nh.

GV cã thÓ lµm tiÕp thÝ nghiÖm : Nung HS nhËn xÐt : D©y ®ång ch¸y trong

mét d©y ®ång nãng ®á råi cho vµo b×nh khÝ Cl2, sau mét thêi gian d©y ®ång ch¸y, ®Ó nguéi b×nh, cho mét Ýt n−íc vµo ®Ó hoµ tan s¶n phÈm. Yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

khÝ clo t¹o khãi tr¾ng, khi cho n−íc vµo thu ®−îc dung dÞch cã mµu xanh cña ion Cu2+:

oo o 2 1t

22Cu Cl Cu Cl

+ −

+ ⎯⎯→

GV : C¸c hîp chÊt NaCl, FeCl3,

CuCl2 lµ hîp chÊt céng ho¸ trÞ hay ion ? T¹i sao ?

HS : Chóng lµ hîp chÊt ion v× Clo lµ

mét phi kim m¹nh.

GV chiÕu kÕt luËn lªn mµn h×nh : KhÝ clo oxi ho¸ trùc tiÕp hÇu hÕt c¸c kim lo¹i t¹o muèi clorua (trong ®ã kim lo¹i cã SOXH cao nhÊt th−êng gÆp). Ph¶n øng xÈy ra ë ®iÒu kiÖn th−êng, nhiÖt ®é kh«ng cao l¾m, tèc ®é nhanh, to¶ nhiÒu nhiÖt.

HS : Ghi kÕt luËn.


2. T¸c dông víi hi®ro

GV giíi thiÖu thÝ nghiÖm : §èt hi®ro

ch¸y trong kh«ng khÝ, råi ®em ngän löa hi®ro vµo b×nh ®ùng khÝ clo thÊy hi®ro tiÕp tôc ch¸y víi ngän löa mµu tr¾ng nh¹t. Cho vµo b×nh mét Ýt n−íc råi thö quú tÝm thÊy chuyÓn sang mµu hång.

HS th¶o luËn theo nhãm.

GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch thÝ nghiÖm,

viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ x¸c ®Þnh SOXH.

HS viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

o o 1 1

2 2H Cl 2 H Cl

+ −

+ →

GV bæ sung : Ph¶n øng nµy xÈy ra rÊt

chËm ë nhiÖt ®é th−êng vµ trong bãng tèi, nh−ng khi ®èt nãng hoÆc chiÕu s¸ng m¹nh th× ph¶n øng xÈy ra rÊt nhanh vµ cã thÓ g©y næ. Ngoµi H2 ra cßn t¸c dông víi nhiÒu phi kim kh¸c (trõ C, N, O vµ khÝ hiÕm) t¹o thµnh häp chÊt clorua.

HS rót ra nhËn xÐt:

Trong ph¶n øng víi kim lo¹i vµ hi®ro, clo thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ m¹nh.


3. T¸c dông víi n−íc

GV th«ng b¸o ph¶n øng cña clo víi n−íc vµ yªu cÇu HS x¸c ®Þnh sù thay ®æi SOXH cña clo ®Ó kÕt luËn vÒ vai trß cña clo trong ph¶n øng nµy.

GV giíi thiÖu : Do Cl2 võa lµ chÊt oxi ho¸ võa lµ chÊt khö nªn ph¶n øng nµy gäi lµ ph¶n øng tù oxi ho¸ – khö.

GV th«ng b¸o : Axit HClO lµ axit yÕu (yÕu h¬n c¶ H2CO3) nh−ng cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh.

o 1 1

22Cl H O H Cl H Cl O

− +

+ +

HS : Trong ph©n tö Cl2 cã 1 nguyªn

tö Cl bÞ oxi ho¸ thµnh 1

Cl+

vµ 1

nguyªn tö Cl bÞ khö thµnh 1

Cl−

→ Cl2 võa lµ chÊt oxi ho¸ võa lµ chÊt khö.

Tõ ®ã yªu cÇu HS gi¶i thÝch :

– T¹i sao ph¶n øng cña clo víi n−íc l¹i thuËn nghÞch ?

– V× sao n−íc clo hoÆc clo Èm cã tÝnh tÈy mµu trong khi khÝ clo kh« kh«ng cã tÝnh chÊt nµy ?

GV bæ sung : HClO lµ axit kÐm bÒn dÔ bÞ ph©n tÝch theo ph¶n øng khi chiÕu s¸ng :

asHClO HCl O⎯⎯→ +

HS gi¶i thÝch :

– Ph¶n øng trªn lµ thuËn nghÞch do HClO lµ chÊt oxi ho¸ m¹nh sÏ oxi ho¸ HCl thµnh Cl2.

– Clo Èm cã tÝnh tÈy mµu v× HClO cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh.

Oxi nguyªn tö còng lµ mét chÊt cã tÝnh oxi ho¸ rÊt m¹nh.

GV lµm thÝ nghiÖm :

– Cho mÈu giÊy quú tÝm Èm vµo b×nh khÝ clo.

– Cho çnh hoa hång vµo b×nh ®ùng khÝ clo kh¸c.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ nhËn xÐt.

HS : GiÊy quú mÊt mµu vµ çnh ho¸ hång nh¹t dÇn.

→ Clo Èm cã tÝnh tÈy mµu.


III. Tr¹ng th¸i tù nhiªn

GV chiÕu néi dung lªn mµn h×nh vµ ph¸t phiÕu häc tËp sè 2 çc nhãm HS víi néi dung c©u hái :

HS th¶o luËn, cö ®¹i diÖn çc nhãm tr×nh bµy :

1. Trong tù nhiªn, clo chñ yÕu tån t¹i ë d¹ng ®¬n chÊt hay hîp chÊt ? T¹i sao ?

1. Do ho¹t ®éng ho¸ häc m¹nh nªn clo chñ yÕu tån t¹i ë d¹ng hîp chÊt trong tù nhiªn.

2. H·y kÓ tªn mét sè hîp chÊt chøa clo mµ em ®−îc biÕt ?

3. Trong tù nhiªn clo cã 2 ®ång vÞ bÒn lµ 35Cl (75,77%) vµ 37Cl(24,23%). TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña Clo ?

2. Th−êng gÆp lµ muèi natri clorua cã trong n−íc biÓn vµ muèi má. Ngoµi ra clo cßn cã trong :

– ChÊt kho¸ng cacnalit KCl.MgCl2.6H2O

– Axit clohi®ric cã trong dÞch vÞ d¹ dµy cña ng−êi vµ ®éng vËt.

3. Cl

35.75,77 37.24,23A

100

+=

≈ 35,5


IV. øng dông

GV nªu c©u hái vÒ øng dông cña clo nh− :

– KhÝ clo dïng ®Ó lµm g× trong ®êi sèng ?

– KhÝ clo dïng ®Ó s¶n xuÊt g× trong c«ng nghiÖp ?

GV h−íng dÉn HS tr¶ lêi vµ bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò mµ HS ch−a biÕt :

2

o

4

H

KOH3 2t

CH4

HCl

KCl KClO H O

CCl

PVC, cao su

DDT (thuèc trõ s©u)

⎯⎯→

⎯⎯⎯→ + +

⎯⎯⎯→

⎯⎯→

⎯⎯→

HS : – KhÝ clo dïng ®Ó diÖt trïng n−íc sinh ho¹t, hoµ tan mét l−îng nhá clo ®Ó diÖt çc vi khuÈn g©y bÖnh.

– KhÝ clo dïng ®Ó s¶n xuÊt çc chÊt tÈy tr¾ng, s¸t trïng nh− n−íc gia-ven, clorua v«i, ...

V. §iÒu chÕ


1. Trong phßng thÝ nghiÖm

GV nªu ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ khÝ Cl2 trong phßng thÝ nghiÖm : Cho axit clohi®ric (HCl) ®Æc t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh nh− mangan ®ioxit r¾n (MnO2) vµ kalipemanganat r¾n (KMnO4)

GV yªu cÇu HS viÕt çc ph−¬ng tr×nh HS : ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

Cl2 ––

ph¶n øng. MnO2 + 4HCl ot⎯⎯→ MnCl2 + Cl2 +

+ 2H2O

2MnO4 + 16HCl → 2MnCl2 + 5Cl2 +

+ 2KCl + 8H2O

GV chiÕu h×nh 5.3 (SGK) m« pháng thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ khÝ Cl2 lªn mµn h×nh vµ ph¸t phiÕu häc tËp sè 3 víi c¸c néi dung c©u hái :

HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi :

1. Muèn thu khÝ Cl2 tinh khiÕt cã thÓ

bá b×nh chøa dung dÞch NaCl ®−îc

kh«ng ?

1. Kh«ng ®−îc v× H2SO4 ®Æc kh«ng

gi÷ ®−îc khÝ HCl.

2. NÕu thay ®æi vÞ trÝ hai b×nh chøa

dung dÞch NaCl vµ H2SO4 ®Æc th× cã

thu ®−îc khÝ Cl2 tinh khiÕt kh«ng ?

GV nhËn xÐt vµ bæ sung :

– B×nh ®ùng dung dÞch NaCl ®Ó gi÷

khÝ HCl ®−îc gäi lµ b×nh röa khÝ.

– B×nh ®ùng H2SO4 ®Æc ®Ó gi÷ h¬i

n−íc ®−îc gäi lµ b×nh lµm kh«.

2. NÕu thay ®æi vÞ trÝ hai b×nh th× khÝ

Cl2 vÉn cßn lÉn h¬i n−íc.


2. S¶n xuÊt clo trong c«ng nghiÖp

GV chiÕu h×nh 5.4 (SGK) m« pháng thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ Cl2 b»ng ph−¬ng ph¸p ®iÖn ph©n dung dÞch muèi ¨n trong n−íc cã mµng ng¨n.

GV yªu cÇu HS tr¶ lêi phiÕu häc tËp sè 4 víi c¸c néi dung.

HS : Nghiªn cøu m« h×nh thÝ nghiÖm d−íi sù h−íng dÉn cña GV.

1. ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ®iÖn 1. Ph−¬ng tr×nh ®iÖn ph©n :

ph©n.

2. T¹i sao ph¶i dïng mµng ng¨n ?

3. T¹i sao l¹i sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó ®iÒu chÕ trong c«ng nghiÖp.

2NaCl + 2H2O ®pddmn

⎯⎯⎯→ 2NaOH +

+ Cl2↑ + H2↑

2. Tr¸nh ph¶n øng t¹o n−íc gia-ven.

3. V× NaCl lµ nguyªn liÖu s½n cã, rÎ tiÒn, ®iÒu chÕ Cl2 víi l−îng lín vµ s¶n phÈm cã NaOH vµ H2 còng lµ ho¸ chÊt quan träng trong c«ng nghiÖp.


Cñng cè bµi tËp – Bµi tËp vÒ nhµ

• GV sö dông c¸c bµi tËp 1, 2, 3, 4 (SGK) ®Ó luyÖn tËp.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 5, 6, 7 (SGK)

D. h−íng dÉn gi¶i bµi tËp

5. LËp ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

a) 2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2+ 8H2O

b) 2HNO3 + 2HCl → 2NO2 + Cl2 + 2H2O

c) HClO3 + 5HCl → 3Cl2 + 3H2O

d) PbO2 + 4HCl → PbCl2 + Cl2 + 2H2O

6. Trong c«ng nghiÖp, ng−êi ta dïng ph−¬ng ph¸p ®iÖn ph©n ®Ó s¶n xuÊt khÝ clo v× ®©y lµ ph−¬ng ph¸p kinh tÕ nhÊt ë ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.


2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O (1)

3Cl2+ 2Fe → 2FeCl3 (2)

3FeCl

16,25n 0,1mol

162,5= =

(2) → 2Cl

0,1. 3n 0,15 mol

2= =

(1) → 4KMnO

0,15. 2n 0, 06 mol

5= =

4KMnOm = 158. 0,06 = 9,48 g

HCl

0,15. 16n 0, 48 mol

5= =

→ VddHCl = 0, 48

0,481

=

E. t− liÖu tham kh¶o

1. Nhµ ho¸ häc Seel¬ (Thuþ §iÓn) ®· m« t¶ thÝ nghiÖm ®−îc «ng tiÕn hµnh

vµo n¨m 1774 nh− sau : “T«i ®æ hçn hîp manhªdi®en vµ axit muric vµo nåi

ch−ng, miÖng b×nh g¾n víi mét c¸i bong bãng ®· hót hÕt kh«ng khÝ, ®Æt nåi lªn

bÕp c¸t. Bong bãng trµn ®Çy khÝ mµu vµng lôc vµ mïi h¾c”.

KhÝ do Seeel¬ thu ®−îc lµ clo Cl2 Seel¬ trë thµnh ng−êi ph¸t sinh ra nguyªn

tè clo. Manhedi ®en ®ã lµ kho¸ng pyroluzit MnO2, tªn gäi ho¸ häc cña nã lµ

mangan ®ioxit. Trong thêi gian nµy, ng−êi ta gäi axit clohi®ric HCl lµ “axit

muric”. HiÖn nay ng−êi ta viÕt ph¶n øng mµ Seel¬ ®· c«ng bè nh− sau :

MnO2 + 4HCl ot⎯⎯→ Cl2↑ + MnCl2 + 2H2O

Seel¬ gäi khÝ thu ®−îc lµ “axit muric biÕn d¹ng”. M·i ®Õn n¨m 1812, nhµ

ho¸ häc Ph¸p Gay - Luytx¨c ®· ®Æt tªn cho khÝ nµy lµ clo, theo tiÕng Hy L¹p

cã nghÜa lµ mµu vµng lôc.

Cho ®Õn thÕ kØ XIX, ë Nga, ng−êi ta vÉn gäi clo lµ xoletvor (sinh muèi),

xolerod (gièng muèi), clorin, ...

2. Hîp chÊt chøa clo phæ biÕn th−êng gÆp lµ NaCl chiÕm tíi 85% khèi

l−îng çc lo¹i muèi hoµ tan trong n−íc biÓn. Cã thÓ h×nh dung, nÕu ta t¸ch

®−îc muèi NaCl ra khái n−íc biÓn råi r¶i ®Òu trªn lôc ®Þa th× líp muèi sÏ cao

tíi hµng tr¨m mÐt, cßn nÕu lµm bay h¬i toµn bé n−íc biÓn th× ®¸y biÓn sÏ cã

líp muèi dµy tíi vµi chôc mÐt.

“BiÓn chÕt” n»m gi÷a biªn giíi Pa-le-stin vµ Giooc-®an cã hµm l−îng NaCl

®¹t tõ 23 - 25%, tøc lµ cø 10kg n−íc biÓn th× cã h¬n 2kg NaCl. Do hµm l−îng

muèi cao nªn søc ®Èy cña n−íc lín ®Õn møc ng−êi ta cã thÓ võa n»m ph¬i n¾ng

võa ®äc b¸o trªn mÆt biÓn.

S©u h¬n 100 mÐt d−íi lßng ®Êt, trong mét má muèi ë Ba Lan cã mét cung

®iÖn lµm b»ng muèi. C«ng tr×nh nµy ®−îc t¹o dùng tõ thÕ kØ XVII, çc gian

phßng ®Òu ®−îc lµm muèi.

TiÕt 39 HI§RO CLORUA – AXIT CLOHI§RIC

vμ Muèi CLORUA

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc :

• HS biÕt hi®ro clorua lµ chÊt khÝ tan nhiÒu trong n−íc vµ cã mét sè tÝnh chÊt kh«ng gièng víi axit clohi®ric (kh«ng lµm ®æi mµu quú tÝm, kh«ng t¸c dông víi ®¸ v«i) vµ çch nhËn biÕt ion clorua.

• HS hiÓu ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ axit clohi®ric trong phßng thÝ nghiÖm vµ trong c«ng nghiÖp.

• HS hiÓu ®−îc ngoµi tÝnh chÊt chung cña axit, axit clohi®ric cßn cã tÝnh chÊt riªng lµ tÝnh khö do nguyªn tö clo trong ph©n tö HCl cã SOXH thÊp nhÊt lµ –1.

2. VÒ kÜ n¨ng :

• Quan s¸t thÝ nghiÖm (®iÒu chÕ hi®ro clorua, thö tÝnh tan, nhËn biÕt ion clorua).

• ViÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng gi÷a axit clohi®ric víi kim lo¹i ho¹t ®éng, oxit baz¬, baz¬, muèi.

• RÌn luyÖn kÜ n¨ng tÝnh to¸n CM, C% trong çc bµi tËp.

3. VÒ gi¸o dôc :

• Vai trß quan träng cña axit clohi®ric trong cuéc sèng vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.

• ¶nh h−ëng cña khÝ hi®ro clorua tíi hiÖn t−îng m−a axit.


1. GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu vµ çc ho¸ chÊt, dông cô thÝ nghiÖm sau :

• Ho¸ chÊt : NaCl (khan), H2SO4, dung dÞch AgNO3, giÊy quú tÝm.

• Dông cô : B×nh cÇu, nót cao su cã èng dÉn khÝ xuyªn qua, ®Ìn cån, gi¸ thÝ nghiÖm, chËu thuû tinh ®ùng n−íc.

2. HS : ¤n tËp tÝnh chÊt chung cña axit.

C. TiÕn tr×nh D¹y – häc



KiÓm tra bµi cò

GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 vµ chiÕu

néi dung lªn mµn h×nh :

– ViÕt c«ng thøc nh÷ng hîp chÊt mµ em ®· ®−îc häc trong ®ã clo cã SOXH lµ -1.

HS th¶o luËn vµ cö ®¹i diÖn çc nhãm

tr×nh bµy :

– HCl, NaCl, KCl, CuCl2, FeCl3, ...

– ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng t¹o ra – H2 + Cl2 as⎯⎯→ 2HCl

çc hîp chÊt ®ã tõ khÝ Cl2. 2Na + Cl2 → 2NaCl

Cu + Cl2 → CuCl2

2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3

Cl2 + H2O HCl + HClO

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt phÇn

tr¶ lêi cña b¹n vµ ®Æt vÊn ®Ò nghiªn

cøu bµi míi : Nh− çc em ®· biÕt, clo

t¹o ®−îc nhiÒu SOXH trong çc hîp

chÊt, h«m nay ta nghiªn cøu çc hîp

chÊt trong ®ã clo cã SOXH –1 ®ã lµ

HCl vµ muèi clorua (NaCl, FeCl3,

...)

GV nªu c©u hái : Hîp chÊt víi hi®ro

cña clo lµ HCl, khi nµo chóng ta gäi

lµ khÝ hi®roclorua vµ khÝ nµo lµ axit

clohi®ric ?

HS : Th¶o luËn, chuÈn bÞ bµi häc

míi.

I. HI§RO CLORUA


1. CÊu t¹o ph©n tö

GV yªu cÇu HS viÕt c«ng thøc

electron, c«ng thøc cÊu t¹o cña ph©n

tö HCl vµ gi¶i thÝch sù ph©n cùc cña

ph©n tö.

HS viÕt c«ng thøc :

H : Cl → H – Cl

Do XCl > XH → ph©n tö HCl ph©n

cùc.


2. TÝnh chÊt

GV cho HS quan s¸t b×nh ®ùng khÝ

hi®ro clorua ®· ®iÒu chÕ s½n vµ yªu

cÇu HS nhËn xÐt vÒ :

HS quan s¸t vµ th¶o luËn :

– Tr¹ng th¸i.

– Mµu s¾c.

– Mïi vÞ

GV cho HS tÝnh tØ khèi cña hi®ro

clorua so víi kh«ng khÝ. Rót ra nhËn

xÐt.

– ChÊt khÝ.

– Kh«ng mµu.

– Mïi xèc

HS : HClKK

36,5d 1,26

29= =

→ KhÝ HCl nÆng h¬n kh«ng khÝ 1,26

lÇn.

GV l−u ý tÝnh ®éc cña khÝ HCl.

GV yªu cÇu HS lµm thÝ nghiÖm : Cho

mét mÈu gi¸y quú tÝm kh« vµo b×nh

khÝ HCl vµ quan s¸t hiÖn t−îng ?

HS : KhÝ HCl rÊt ®éc.

HS : Lµm thÝ nghiÖm → kh«ng ®æi

mµu quú tÝm.

GV lµm thÝ nghiÖm nghiªn cøu tÝnh

tan cña khÝ HCl trong n−íc theo SGK

vµ h−íng dÉn HS quan s¸t råi tr¶ lêi

vµo phiÕu häc tËp sè 2 sau ®©y :

HS : Quan s¸t, th¶o luËn.

– Nªu hiÖn t−îng xÈy ra ? HS : – Nªu hiÖn t−îng quan s¸t ®−îc.

– V× sao n−íc phun vµo b×nh ?

– V× sao c¸c tia n−íc phun lªn cã

mµu hång ?

Chó ý : §Ó thÝ nghiÖm thµnh c«ng, ta

nhóng nót cao su cã èng vuèt nhän

vµo cèc n−íc tr−íc khi ®Ëy vµo lä

chøa khÝ HCl. N−íc trong èng sÏ

– Gi¶i thÝch : Do khÝ HCl tan nhiÒu

trong n−íc nªn t¹o sù gi¶m ¸p suÊt

m¹nh trong b×nh lµm cho kh«ng khÝ

®Èy n−íc tõ chËu vµo qua èng vuèt

nhän → dung dÞch thu ®−îc lµ axit

nªn quú tÝm ho¸ ®á.

kh¬i mµo cho qu¸ tr×nh hoµ tan HCl

lµm cho n−íc tõ chËu nhanh chãng

phun vµo lä.

GV h−íng dÉn HS rót ra nhËn xÐt vÒ

kh¶ n¨ng hoµ tan trong n−íc cña khÝ

HCl.

GV bæ sung : ë 200C, mét thÓ tÝch

n−íc cã thÓ hoµ tan tíi gÇn 500 thÓ

tÝch khÝ HCl.

HS nhËn xÐt : KhÝ hi®ro clorua tan

nhiÒu trong n−íc → dung dÞch axit

clohi®ric.

II. AXIT CLOHI§RIC


1. TÝnh chÊt vËt lÝ

GV giíi thiÖu vÒ dung dÞch HCl vµ

cho HS quan s¸t lä ®ùng dung dÞch

HCl ®Æc, më nót cho HS thÊy “khãi”

bèc lªn. Yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ tr¹ng th¸i, mµu s¾c, mïi vÞ vµ gi¶i thÝch hiÖn t−îng “bèc khãi”.

HS nhËn xÐt vÒ dung dÞch HCl :

– ChÊt láng, kh«ng mµu, mïi xèc.

– Khi më nót lä ®ùng HCl ®Æc th× hi®ro clorua bay ra t¹o víi h¬i n−íc trong kh«ng khÝ Èm nh÷ng h¹t dung

dÞch nhá nh− s−¬ng mï → hiÖn t−îng “bèc khãi”.

GV bæ sung : Dung dÞch HCl ®Æc

nhÊt ë 200C ®¹t tíi 37% vµ cã khèi l−îng riªng d = 1,19 g/cm3. Dung dÞch HCl ®Æc rÊt dÔ bay h¬i.


2. TÝnh chÊt ho¸ häc

GV yªu cÇu c¸c nhãm HS th¶o luËn

vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc chung cña dung dÞch axit.

C¸c nhãm HS th¶o luËn vµ bæ sung

cho nhau :

– Lµm quú tÝm ho¸ ®á.

– T¸c dông víi baz¬.

– T¸c dông víi oxit baz¬.

– T¸c dông víi muèi.

– T¸c dông víi kim lo¹i (tr−íc H).

GV h−íng dÉn HS lÊy thÝ dô çc ph¶n

øng víi dung dÞch HCl. L−u ý ®iÒu kiÖn ph¶n øng gi÷a axit vµ muèi, axit vµ kim lo¹i.

HS : Çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

HCl + NaOH → NaCl + H2O (1)

2HCl + CuO → CuCl2 + H2O (2)

2HCl + Na2CO3 → 2NaCl + CO2↑ +

+ H2O (3)

2HCl + Fe → FeCl2 + H2↑ (4)

GV h−íng dÉn HS rót ra nhËn xÐt :

– TÝnh axit cña dung dÞch HCl.

– Nguyªn nh©n g©y ra tÝnh axit ?

– Trong çc ph¶n øng ®· nªu ph¶n øng nµo lµ oxi ho¸ – khö ?

– So s¸nh tÝnh chÊt kh¸c nhau cña khÝ HCl vµ dung dÞch HCl ?

HS nhËn xÐt :

– HCl lµ axit m¹nh.

– TÝnh axit do ion H+ g©y nªn.

– Trong ph¶n øng víi kim lo¹i (4) th× H+ (HCl) lµ chÊt oxi ho¸ vµ kim lo¹i (Fe) lµ chÊt khö, H+ oxi ho¸ kim lo¹i cã nhiÒu SOXH lªn SOXH thÊp (FeCl2).

– KhÝ HCl kh«ng thÓ hiÖn tÝnh chÊt th−êng thÊy cña dung dÞch axit HCl :

+ Kh«ng lµm ®æi mµu quú tÝm.

+ Kh«ng t¸c dông víi CaCO3.

GV ®Æt vÊn ®Ò : Dùa vµo SOXH cña

clo trong dung dÞch, h·y dù ®o¸n HCl cã tÝnh khö kh«ng ? ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : HCl ®Æc cã tÝnh khö v× clo cã

SOXH thÊp nhÊt lµ –1.

MnO2 + o1

t4H Cl−

⎯⎯→ MnCl2 + o

2Cl +

2H2O

2KMnO4 + 1

16H Cl−

→ 2MnCl2 +

5o

2Cl + 2KCl + 8H2O

GV h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ tÝnh

chÊt ho¸ häc cña dung dÞch HCl :

KÕt luËn vÒ axit HCl :

– ThÓ hiÖn tÝnh axit m¹nh.

– Lµ chÊt oxi ho¸ khi t¸c dông víi kim lo¹i tr−íc H.

– Lµ chÊt khö khi t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh.


3. §iÒu chÕ

GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 3 vµ chiÕu néi dung bµi tËp lªn mµn h×nh :

Cho c¸c chÊt : H2SO4, NaCl, H2O vµ Zn. Nªu c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ khÝ HCl vµ cho biÕt ph−¬ng ph¸p nµo dïng trong c«ng nghiÖp vµ trong phßng thÝ nghiÖm ?

GV : KhÝ HCl thu ®−îc cho hÊp thô vµo n−íc ta cã dung dÞch HCl.

HS : Th¶o luËn bµi tËp :

NaCl + H2SO4 o250 C<⎯⎯⎯→ NaHSO4 +

(khan) (®Æc) +

HCl↑

2NaCl + H2SO4 o400 C≥⎯⎯⎯→ Na2SO4 +

(khan) (®Æc) +

2HCl↑

Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑

2NaCl + 2H2O ®pddm.n

⎯⎯⎯→ H2↑ + Cl2↑

+

+ 2NaOH

H2 + Cl2 → 2HCl

GV : T¹i sao ph¶i dïng NaCl khan vµ HS : §Ó khÝ HCl bay ra dÔ dµng.

– TÝnh axit– TÝnh oxi ho¸

H+ – Cl–

– TÝnh khö

H2SO4 ®Æc trong ph−¬ng ph¸p sunfat ?

GV chiÕu h×nh 5.7 (SGK) vÒ s¬ ®å thiÕt bÞ s¶n xuÊt axit HCl trong c«ng nghiÖp, ph©n tÝch, nhËn xÐt, h−íng dÉn HS rót ra nguyªn t¾c khoa häc trong s¶n xuÊt.

HS : Ph−¬ng ph¸p tæng hîp :

H2 + Cl2 ot⎯⎯→ 2HCl

→ HÊp thô HCl theo nguyªn t¾c ng−îc dßng, khÐp kÝn.

GV bæ sung : Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nÕu ®Ó thÊt tho¸t khÝ HCl ra ngoµi kh«ng khÝ cã thÓ g©y hiÖn t−îng m−a axit. Trong c«ng nghiÖp, mét l−îng lín axit HCl dïng ®Ó s¶n xuÊt çc muèi clorua vµ tæng hîp çc chÊt h÷u c¬.

HS : Nghe gi¶ng.

III. muèi clorua vµ nhËn biÕt ion clorua


1. Mét sè muèi clorua

GV chiÕu b¶ng tÝnh tan lªn mµn h×nh vµ yªu cÇu HS rót ra nhËn xÐt vÒ kh¶ n¨ng hoµ tan trong n−íc cña çc muèi clorua.

HS nhËn xÐt :

– HÇu hÕt çc muèi clorua ®Òu tan trong n−íc.

– Mét sè muèi Ýt tan trong n−íc : AgCl, CuCl, PbCl2.

GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ liªn hÖ víi thùc tÕ ®Ó rót ra çc øng dông.

HS tr×nh bµy :

– KCl lµm ph©n kali.

– ZnCl2 cã kh¶ n¨ng diÖt khuÈn.

– AlCl3 dïng lµm xóc t¸c trong tæng hîp h÷u c¬.

– BaCl2 dïng lµm thuèc trõ s©u.

– NaCl lµm muèi ¨n, nguyªn liÖu ®iÒu chÕ Cl2, NaOH vµ n−íc Gia-ven.


2. NhËn biÕt ion clorua

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm :

Nhá dung dÞch AgNO3 lÇn l−ît vµo 2

èng nghiÖm ®ùng dung dÞch HCl vµ

dung dÞch NaCl. Quan s¸t hiÖn

t−îng, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

GV l−u ý : KÕt tña tr¾ng AgCl khi

tiÕp xóc víi ¸nh s¸ng sÏ bÞ ph©n tÝch

thµnh Ag v« ®Þnh h×nh cã mµu x¸m

®en :

2AgCl as⎯⎯→ 2Ag + Cl2

HS lµm thÝ nghiÖm vµ nªu hiÖn t−îng

: XuÊt hiÖn kÕt tña tr¾ng AgCl kh«ng

tan trong axit.

AgNO3 + HCl → AgCl ↓ + HNO3

AgNO3 + NaCl → AgCl ↓ +

NaNO3



Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ph©n biÖt 4

dung dÞch riªng biÖt sau : HCl, NaCl,

HNO3 vµ NaNO3.

HS th¶o luËn c¸ch lµm :

3

3

33

HClmµu ®á (A)HCl

HNONaCl

Quú tÝmHNO

NaClNaNO Kh«ng ®æi mµu (B)

NaNO

⎧ ⎫→ ⎨ ⎬⎧ ⎫

⎩ ⎭⎪ ⎪⎪ ⎪⎨ ⎬⎪ ⎪ ⎧ ⎫⎪ ⎪ → ⎨ ⎬⎩ ⎭

⎩ ⎭

3

3

tr¾ng HCl

(A) dd AgNO

Kh«ng cã HNO

↓ →

↓ →

3

3

tr¾ng NaCl

(B) dd AgNO

Kh«ng cã NaNO

↓ →

↓ →

GV yªu cÇu HS viÕt v¸c ph−¬ng tr×nh

ph¶n øng.

GV h−íng dÉn HS rót ra kÕt luËn vÒ çch nhËn biÕt ion Cl–.

HS kÕt luËn : §Ó nhËn biÕt dung dÞch HCl vµ muèi clorua :

– Thuèc thö lµ AgNO3.

– HiÖn t−îng : Cã kÕt tña tr¾ng (AgCl) kh«ng tan trong axit m¹nh.



• GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 5 vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh :

1. Cã 5 èng nghiÖm ®ùng dung dÞch HCl, nªu hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng xÈy ra khi cho mçi chÊt sau vµo tõng èng : a) Zn; b) Cu; c) AgNO3; d) CaCO3; e) CaS.

2. Cho çc ho¸ chÊt sau : Fe2O3, MgCO3, Zn, Ag, K2Cr2O7, Cu(OH)2, BaSO4, CaCl2, KMnO4, MnO2. H·y chän çc chÊt ph¶n øng víi dung dÞch HCl ®Ó chøng tá :

a) Dung dÞch HCl cã tÝnh axit m¹nh.

b) Dung dÞch HCl cã tÝnh oxi ho¸.

b) Dung dÞch HCl cã tÝnh khö.

3. B»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p dïng ®Ó ph©n biÖt çc dung dÞch riªng biÖt : HCl, NaOH, NaCl, NaNO3.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 (SGK)

D. H−íng dÉn gi¶i bµi tËp SGK

1. §¸p ¸n C.


2KCl + H2SO4 ot⎯⎯→ K2SO4 + 2HCl ↑

2KCl + 2H2O ®pddm.n

⎯⎯⎯→ 2KOH + H2 ↑ + Cl2 ↑


5. B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p sunfat lµ dïng ph¶n øng trao ®æi :

NaCl + H2SO4 ot⎯⎯→ NaHSO4 + HCl ↑

B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p tæng hîp lµ dïng ph¶n øng oxi ho¸ – khö :




Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 ↑ + H2O

7. a) 3AgNO

200. 8,5n 0,1 mol

100. 170= =

HCl + AgNO3 → AgCl ↓ + HNO3

0,1 ← 0,1

→ CM(HCl) = 0,1

0,67 M0,15

=

b) HCl + NaHCO3 → NaCl + CO2 ↑ + H2O

0,1 ← 2,24

0,122, 4

=

→ C% (HCl) = 6,5. 0,1

.100 7,3%50

3=

E. T− liÖu tham kh¶o

Muèi ¨n lµ mét thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong ®êi sèng vµ trong

s¶n xuÊt c«ng nghiÖp : dïng ®Ó ¨n, b¶o qu¶n thùc phÈm t−¬i sèng, lµm muèi

iot, lµm huyÕt thanh vµ s¶n xuÊt çc ho¸ chÊt nh− Cl2, HCl, Na, NaOH, Na2CO3

(x« ®a) còng nh− çc muèi kh¸c. Nã cßn cã øng dông trong s¶n xuÊt xµ phßng,

c«ng nghÖ nhuém, thuéc da vµ lµm l¨ng kÝnh m¸y quang phæ hång ngo¹i.

N−íc biÓn lµ nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ muèi ¨n. Nh÷ng ng−êi d©n biÓn lµm

muèi theo çch cho bay h¬i n−íc biÓn ®−îc dung dÞch NaCl ®Ëm ®Æc, sau ®ã

ph¬i n¾ng dung dÞch ®Ëm ®Æc trªn s©n xi m¨ng thu ®−îc NaCl. N−íc ta thiªn

nhiªn −u ®·i cho mét bê biÓn dµi tõ B¾c ®Õn Nam lµ mét thuËn lîi to lín cho

viÖc s¶n xuÊt muèi ¨n xuÊt khÈu.

TiÕt 40 S¬ l−îc vÒ hîp chÊt cã oxi cña clo

A. Môc tiªu


o HS biÕt ®−îc thµnh phÇn cña n−íc Gia-ven, clorua v«i, øng dông vµ nguyªn t¾c ®iÒu chÕ.

o HS hiÓu ®−îc tÝnh oxi hãa m¹nh cña n−íc Gia-ven, clorua v«i.

2. VÒ kÜ n¨ng :

o Dùa vµo cÊu t¹o ph©n tö ®Ó suy ra tÝnh chÊt.

o ViÕt ®−îc ph−¬ng tr×nh hãa häc minh häa tÝnh chÊt hãa häc vµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ.

o RÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng oxi hãa – khö.

o Gi¶i ®−îc mét sè bµi tËp hãa häc cã néi dung liªn quan ®Õn tÝnh chÊt, øng dông vµ ®iÒu chÕ.

3. VÒ gi¸o dôc :

Sö dông hiÖu qu¶, an toµn n−íc Gia-ven, clorua v«i trong thùc tÕ.


o GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu

– Chai ®ùng n−íc Gia-ven vµ clorua v«i.

o HS : ¤n tËp bµi clo, hi®ro clorua – axit clohi®ric.




KØªm tra bµi cò – Vµo bµi míi

GV sö dông phiÕu häc tËp sè 1 ®Ó

kiÓm tra bµi cò :

1. Nªu tÝnh chÊt hãa häc cña axit

clohi®ric vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n

øng ?

Hai HS lªn b¶ng tr×nh bµy.

1. a) TÝnh axit.

b) TÝnh oxi hãa.

c) TÝnh khö.

2. ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc x¶y ra khi sôc khÝ clo vµo n−íc vµ tÝnh SOXH cña clo trong c¸c s¶n phÈm.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, GV kÕt luËn vµ cho ®iÓm.

GV vµo bµi : Bµi häc h«m nay

chóng ta t×m hiÓu thªm hîp chÊt chøa oxi cña clo ®ã lµ n−íc Gia-ven vµ clorua v«i lµ nh÷ng hîp chÊt cã nhiÒu øng dông.

2. Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng

1 1

2 2Cl H O H Cl H Cl Oο − +

+ +

I. N−íc Gia-ven


1. §iÒu chÕ

GV cho HS quan s¸t lä ®ùng n−íc Gia-ven vµ giíi thiÖu c¸ch ®iÒu chÕ n−íc Gia-ven trong phßng thÝ

a) Trong phßng thÝ nghiÖm : Cho khÝ Cl2 t¸c dông víi dung dÞch NaOH lo·ng ë nhiÖt ®é th−êng :

nghiÖm vµ trong c«ng nghiÖp. Yªu cÇu HS viÕt c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

Cl2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H2O

N−íc Gia-ven

b) Trong c«ng nghiÖp : §iÖn ph©n dung dÞch muèi ¨n (15 – 20%) trong thïng ®iÖn ph©n kh«ng cã mµng ng¨n :

2NaCl + 2H2O ®pdd⎯⎯⎯→ 2NaOH +

H2↑ + Cl2↑

(cat«t) (an«t)

Do kh«ng cã mµng ng¨n nªn khÝ Cl2 tho¸t ra ë an«t t¸c dông víi NaOH trong dung dÞch t¹o ra n−íc Gia-ven :


GV h−íng dÉn HS ph©n tÝch c¬ chÕ

ph¶n øng t¹o n−íc Gia-ven :


2NaOH

NaCl + NaClO + H2O

N−íc Gia-ven

GV dïng ph−¬ng ph¸p kÓ chuyÖn :

V× sao gäi lµ n−íc Gia-ven ?

Gia-ven lµ tªn mét thµnh phè ë n−íc Ph¸p mµ ë ®ã lÇn ®Çu tiªn nhµ b¸c häc Bect«te ®iÒu chÕ ®−îc dung dÞch hçn hîp nµy.


2. Thµnh phÇn

GV yªu cÇu HS ph©n tÝch thµnh phÇn cña n−íc Gia-ven ?

HS : N−íc Gia-ven lµ dung dÞch hçn hîp 2 muèi NaCl vµ NaClO.

GV : Muèi NaClO lµ muèi t−¬ng øng cña axit nµo ? Gäi tªn.

HClO → NaClO

HS :

HClO → NaClO

Axit hipoclor¬ Natri hipoclorit

GV : TÝnh SOXH cña clo trong NaClO

HS : 1

Na Cl O+


3. TÝnh chÊt

GV ph©n tÝch cho HS thÊy HClO lµ mét axit yÕu (yÕu h¬n H2CO3) do ®ã trong kh«ng khÝ (cã mÆt khÝ CO2) sÏ cã ph¶n øng :

NaClO + CO2 + H2O → NaHCO3 +

HClO

HS : ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

NaClO + CO2 + H2O → NaHCO3 +

HClO

GV : Gi¶i thÝch t¹i sao n−íc Gia-ven cã tÝnh oxi hãa m¹nh ?

GV l−u ý : khi cã mÆt ¸nh s¸ng HClO bÞ ph©n tÝch cho oxi nguyªn tö còng lµ mét t¸c nh©n oxi hãa m¹nh :

HClO as⎯⎯→ HCl + O

HS : Do NaClO vµ HClO lµ nh÷ng chÊt cã tÝnh oxi hãa m¹nh.

GV gîi ý cho HS lµm thÝ nghiÖm: Cho mÈu giÊy mµu vµo n−íc Gia-ven. Quan s¸t hiÖn t−îng, rót ra nhËn xÐt.

HS : Quan s¸t hiÖn t−îng → n−íc Gia-ven cã tÝnh tÈy mµu.

GV : N−íc Gia-ven cã ®Ó l©u ®−îc HS : Kh«ng. V× cã ph¶n øng víi CO2

trong kh«ng khÝ kh«ng ? Gi¶i thÝch. trong kh«ng khÝ.


4. øng dông

GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ liªn hÖ víi thùc tÕ ®Ó kÕt luËn vÒ øng dông cña n−íc Gia-ven ?

GV giíi thiÖu vÒ c¸ch sö dông thuèc tÈy cho an toµn vµ hiÖu qu¶.

HS : Nªu c¸c øng dông :

– TÈy tr¾ng v¶i, sîi, giÊy.

– TÈy uÕ chuång tr¹i ch¨n nu«i, nhµ vÖ sinh…

II. Clorua v«i


1. CÊu t¹o

GV cho HS quan s¸t mÉu clorua v«i, rót ra nhËn xÐt.

HS : ChÊt bét mµu tr¾ng, xèp.

GV viÕt CTPT vµ CTCT cña clorua v«i lªn b¶ng :

CaO Cl

ClCaOCl2 vµ

HS : CTPT : CaOCl2

CTCT :

Ca

O Cl

Cl

GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh SOXH cña

clo vµ nhËn xÐt ®iÓm ®Æc biÖt cña

muèi nµy.

HS : Cã thÓ tr¶ lêi

– SOXH lµ 0 (tÝnh trung b×nh theo CTPT)

– SOXH lµ –1 vµ +1 (tÝnh theo CTCT) :

CaO Cl

Cl-1

+1

– Nguyªn tö Ca liªn kÕt víi hai lo¹i gèc

axit :

CaO Cl

Cl gèc clorua

gèc hipoclorit

GV giíi thiÖu kh¸i niÖm vÒ muèi

hçn t¹p vµ kÕt luËn : clorua v«i

CaOCl2 lµ muèi hçn t¹p.

HS : CaOCl2 lµ muèi hçn t¹p.


2. §iÒu chÕ

GV m« t¶ qu¸ tr×nh t¹o ra clorua v«i :

Cho khÝ clo ®i qua v«i t«i hoÆc s÷a

v«i ë kho¶ng 300C. Yªu cÇu HS viÕt

ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : KhÝ Cl2 + v«i t«i (s÷a v«i)

Cl2 + Ca(OH)2 030 C⎯⎯⎯→ CaOCl2 + H2O

s÷a v«i

GV gîi ý HS ph©n tÝch c¬ chÕ ph¶n

øng t−¬ng tù t¹o n−íc Gia-ven.

– §Çu tiªn khÝ Cl2 t¸c dông víi H2O

trong s÷a v«i t¹o ra hçn hîp axit

HCl vµ HClO.

– Sau ®ã hai axit nµy t¸c dông víi

baz¬ Ca(OH)2 t¹o muèi hçn t¹p gäi

lµ clorua v«i.

GV yªu cÇu HS viÕt c¸c ph−¬ng

tr×nh ph¶n øng



CaOH + H ClO

OH + H ClCa

Cl

O Cl+ 2H2O

Ca(OH)2 + Cl2 030 C⎯⎯⎯→ CaOCl2 + H2O

s÷a v«i clorua v«i

GV l−u ý HS : NÕu cho khÝ Cl2 vµo

dung dÞch n−íc v«i lo·ng ë nhiÖt ®é th−êng sÏ t¹o ra s¶n phÈm g× ?

HS : Khi cho khÝ Cl2 qua dung dÞch n−íc

v«i ë nhiÖt ®é th−êng sÏ t¹o ra canxi hipoclorit :

CaO Cl

O Clhay Ca(ClO)2


2Cl2 + 2Ca(OH)2 → CaCl2 + Ca(ClO)2 +

dung dÞch 2H2O

GV : So s¸nh s¶n phÈm canxi

hipoclorit vµ clorua v«i ?

GV nhËn xÐt : Clorua v«i lµ hçn hîp

CaCl2, Ca(ClO)2, CaOCl2. §Ó ®¬n gi¶n, ta xem clorua v«i lµ muèi hçn t¹p CaOCl2.

HS : So s¸nh :

– Gièng nhau : §Òu cã tÝnh oxi hãa m¹nh do cã chøa gãc hipoclorit.

– Kh¸c nhau : clorua v«i ë d¹ng r¾n cßn canxi hipoclorit ë d¹ng dung dÞch, CaOCl2 lµ muçi hçn t¹p cßn Ca(ClO)2 kh«ng ph¶i lµ muèi hçn t¹p.


3. TÝnh chÊt vµ øng dông

GV h−íng dÉn HS rót ra nhËn xÐt

t−¬ng tù n−íc Gia-ven, clorua v«i còng cã tÝnh oxi hãa m¹nh vµ lµ muèi cña axit HCl (m¹nh) vµ HClO (yÕu) nªn :

– T¸c dông víi chÊt khö.

– T¸c dông víi CO2 trong kh«ng khÝ.

HS : ViÕt c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

– Clorua v«i cã tÝnh oxi hãa m¹nh :

CaOCl2 + 2HCl → CaCl2 + Cl2↑ + H2O

→ Ph¶n øng ®iÒu chÕ khÝ Cl2.

– T¸c dông víi CO2 trong kh«ng khÝ Èm :

2CaOCl2 + CO2 + H2O → CaCO3↓ +

Yªu cÇu HS viÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

CaCl2 + 2HClO

GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ

liªn hÖ víi thùc tÕ ®Ó rót ra çc øng dông cña clorua v«i.

HS : Tr×nh bµy çc øng dông :

– TÈy tr¾ng v¶i, sîi, giÊy.

– TÈy uÕ.

– Xö lÝ çc chÊt ®éc ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng.

– Tinh chÕ dÇu má.



1. GV gîi ý HS tãm t¾t l¹i kiÕn thøc träng t©m vÒ :

– Thµnh phÇn

– TÝnh chÊt

– §iÒu chÕ

2. Ph¸t phiÕu häc tËp vµ chiÕu néi dung bµi tËp sau lªn mµn h×nh : Hoµn thµnh

s¬ ®å ph¶n øng :

NaCl

Cl2

NaClO NaCl

CaOCl2 CaCl2

NaClO

Cho biÕt nh÷ng ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi hãa – khö. Vai trß cña çc chÊt

tham gia trong ph¶n øng oxi hãa – khö.

3. Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 4, 5 (SGK)

D. H−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK

1. §¸p ¸n B.

3. §iÒu chÕ axit HCl tõ NaCl, H2SO4 ®Æc, H2O :

cña hai hîp chÊt lµ n−íc Gia-ven vµ clorua v«i.

NaCl + H2SO4 0t⎯⎯→ NaHSO4 + HCl ↑

HÊp thô khÝ hi®ro clorua vµo n−íc ®−îc dung dÞch HCl.

– Tõ HCl vµ MnO2 ®iÒu chÕ Cl2 :

MnO2 + 4HCl 0t⎯⎯→ MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O

– Tõ Cl2 vµ dung dÞch NaOH ®iÒu chÕ n−íc Gia-ven :


4. Çc ph¶n øng oxi hãa – khö lµ a, b, c, d, f.


CaO + H2O → Ca(OH)2 (1)

NaCl + H2SO4 0t⎯⎯→ NaHSO4 + HCl (2)

MnO2 + 4HCl 0t⎯⎯→ MnCl2 + Cl2 + 2H2O (3)

Cl2 + Ca(OH)2 → CaOCl2 + H2O (4)

2CaOCl

254n

127= = 2 mol

Tõ (3, 4) → 2MnOn = 2 mol

Tõ (2, 3, 4) → 2 4H SOn = 8 mol vµ nNaCl = 8 mol

Tõ (1, 4) → nCaO = 2 mol.


Çc hîp chÊt cã oxi bÒn nhÊt cña halogen lµ muèi cña çc oxiaxit, trong ®ã cã øng dông réng r·i nhÊt lµ hipoclorit (d−íi d¹ng n−íc Gia-ven, clorua v«i) vµ kaliclorat.

ViÖc ®iÒu chÕ n−íc Gia-ven, clorua v«i vµ clorat ®Òu xuÊt ph¸t tõ c©n b»ng cña clo trong n−íc (n−íc clo) :

Cl2 + HOH HCl + HClO (1)

Axit hipoclor¬ HClO lµ axit rÊt yÕu (Ka = 5.10–8), yÕu h¬n axit cacbonic (K1 =

4,5.10–7 vµ K2 = 5,6.10–11), kh«ng bÒn, bÞ ph©n hñy theo ba h−íng kh¸c nhau tïy

theo ®iÒu kiÖn ph¶n øng :

2

o

o

as

CaCl khan2 2

t370 C

HCl + O (2)

HClO Cl O + H O (3)

HCl + HClO (4)≈

⎯⎯⎯⎯→

⎯⎯⎯⎯⎯→

⎯⎯⎯⎯→

Khi cho kiÒm vµo n−íc clo, c©n b»ng (1) chuyÓn dÞch sang ph¶i vµ ph¶n øng

thùc tÕ x¶y ra ®Õn cïng cho ta n−íc Gia-ven (hçn hîp muèi clorua vµ hipoclorit

trong n−íc).

HCl + HClO + 2NaOH → NaCl + NaClO + 2H2O (5)

Tõ ®ã ta thÊy r»ng ®Ó thu ®−îc n−íc Gia-ven ng−êi ta dïng ph¶n øng :

Cl2 + 2NaOH (nguéi) → NaCl + NaClO + H2O (6)

Trong c«ng nghiÖp n−íc Gia-ven ®−îc chÕ t¹o b»ng ®iÖn ph©n kh«ng mµng

ng¨n dung dÞch NaCl.

Trong thµnh phÇn cña clorua v«i còng chøa ion hipoclorit, nªn nã cã tÝnh chÊt

t−¬ng tù n−íc Gia-ven. Clorua v«i lµ chÊt bét mµu tr¾ng, mïi xèc, ®−îc ®iÒu chÕ

b»ng c¸ch cho khÝ clo ®i qua huyÒn phï ®Æc cña canxi hicloxit ë kho¶ng 300C :

Cl2 + Ca(OH)2

030 C⎯⎯⎯→ CaO Cl

Cl + H2 O (7)

Hipoclorit cã tÝnh oxi hãa m¹nh, nªn n−íc Gia-ven vµ clorua v«i ®−îc dïng ®Ó

tÈy tr¾ng vµ tÈy uÕ.

Khi cho khÝ clo t¸c dông víi dung dÞch kiÒm nãng (kho¶ng 700C) ta thu ®−îc

clorat, v× hipoclorit ®−îc t¹o ra ë ph¶n øng (1) bÞ ph©n hñy thµnh clorat do ph¶n

øng (4). Tõ ®ã ta cã :

3Cl2 + 6OH– 0t⎯⎯→ 5Cl– + 3ClO− + 3H2O (8)

Trong c«ng nghiÖp kaliclorat KClO3 ®−îc ®iÒu chÕ b»ng ®iÖn ph©n kh«ng

mµng ng¨n dung dÞch KCl nãng. Kaliclorat tan Ýt trong n−íc l¹nh, nªn nã ®−îc

t¸ch ra b»ng c¸ch lµm l¹nh (kÕt tinh ph©n ®o¹n). Nã lµ muèi cña axitcloric HClO3.

Axit nµy chØ tån t¹i trong dung dÞch n−íc kh«ng qu¸ 50%, lµ axit m¹nh vµ chÊt

oxi hãa m¹nh. TÝnh oxi hãa m¹nh cña axitcloric lµ do ion 3ClO− trong m«i tr−êng

axit. TÝnh chÊt nµy gi¶m m¹nh trong m«i tr−êng trung tÝnh lµ kiÒm. VÝ dô, ion

3ClO− oxi hãa Cl–, Br–, I– trong m«i tr−êng axit, nh−ng kh«ng oxi hãa ®−îc chóng

trong m«i tr−êng trung tÝnh vµ kiÒm :

3ClO− + 5Cl– + 6H+ → 3Cl2 + 3H2O (9)

3ClO− + 6I– + 6H+ → Cl– + 3I2 + 3H2O (10)

Kaliclorat lµ chÊt tinh thÓ kh«ng mµu, bÞ ph©n hñy khi ®un nãng theo 2 h−íng :

0 0

2

0

t thÊp (–250 C)2MnO

3t cao

4

KCl O (11)KClO

KCl KClO (12)

⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ + ↑

⎯⎯⎯⎯⎯→ +

Víi c¸c chÊt ch¸y nh− P, S, C, kaliclorat t¹o thµnh hçn hîp dÔ ch¸y vµ næ khi

va ch¹m. Do ®ã KClO3, ®−îc dïng ®Ó chÕ t¹o ngßi næ, s¶n xuÊt ph¸o hoa, nh−ng

øng dông chñ yÕu cña nã lµ trong s¶n xuÊt diªm. ë ®Çu que diªm chøa kho¶ng

50% KClO3.

Khi ®un nãng cÈn thËn ë nhiÖt ®é kh«ng qu¸ cao vµ kh«ng cã mÆt chÊt xóc

t¸c, sù ph©n hñy cña KClO3, x¶y ra chñ yÕu theo ph−¬ng tr×nh (12) t¹o ra muèi

kalipeclorat KClO4. Muèi nµy tan rÊt Ýt trong n−íc. Nã lµ muèi cña axit pecloric

HClO4. Axitpecloric khan lµ chÊt láng kh«ng mµu, bèc khãi trong kh«ng khÝ, Ýt

bÒn, dÔ g©y næ trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, nh−ng dung dÞch n−íc cña nã rÊt bÒn. Nã

lµ axit m¹nh nhÊt trong sè c¸c axit ®· biÕt :

chiÒu t¨ng tÝnh axit vµ ®é bÒn ph©n tö

HClO HClO2 HClO3 HClO4

chiÒu t¨ng tÝnh oxi hãa

TiÕt 41 Flo – Brom – iot

A. Môc tiªu


• HS biÕt s¬ l−îc vÒ tÝnh chÊt vËt lÝ, tr¹ng th¸i tù nhiªn, øng dông vµ ®iÒu chÕ F2, Br2, I2 vµ mét vµi hîp chÊt cña chóng.

• HS hiÓu ®−îc :

– TÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n cña F2, Br2, I2 lµ tÝnh oxi hãa.

– Sù gièng nhau vµ kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña flo, brom, iot so víi clo.

– Nguyªn nh©n tÝnh oxi hãa gi¶m dÇn tõ flo ®Õn iot.

– TÝnh axit t¨ng theo chiÒu HF < HCl < HBr < HI.

• VÒ kÜ n¨ng :

• ViÕt çc ph−¬ng tr×nh hãa häc minh häa cho tÝnh chÊt hãa häc cña F2, Cl2, Br2, I2 vµ so s¸nh kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña chóng.

• Quan s¸t thÝ nghiÖm, rót ra nhËn xÐt.

3. VÒ gi¸o dôc

HiÓu biÕt vÒ çc øng dông cña çc ®¬n chÊt halogen vµ mét vµi hîp chÊt cña chóng trong thùc tÕ, còng nh− mÆt tr¸i vÒ sù ¶nh h−ëng ®èi víi m«i tr−êng cña çc chÊt ®−îc biÕt.


o GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp.

– ThÝ nghiÖm so s¸nh ®é ho¹t ®éng cña halogen.

– ThÝ nghiÖm vÒ sù th¨ng hoa cña iot, axit HF ¨n mßn thñy tinh.

– Çc phÇn mÒm, b¨ng, ®Üa d¹y häc vÒ flo, brom, iot.

o HS : ¤n tËp bµi kh¸i qu¸t vÒ nhãm halogen.




I. tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn

GV h−íng dÉn HS nghiªn cøu SGK ®Ó

biÕt tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn cña flo, brom, iot vµ yªu cÇu ®iÒn çc th«ng tin vµo b¶ng sau :

HS th¶o luËn theo nhãm vµ cö ®¹i diÖn

çc nhãm ®iÒn vµo b¶ng sau :

F2 Br2 I2

TÝnh chÊt vËt

lÝ

Tr¹ng th¸i tù nhiªn

GV lµm thÝ nghiÖm vÒ sù th¨ng hoa cña I2 vµ gîi ý HS rót ra nhËn xÐt vÒ hiÖn

t−îng th¨ng hoa.

F2 Br2 I2

TÝnh chÊt vËt lÝ

– KhÝ, lôc nh¹t

– RÊt ®éc

– Láng, ®á n©u, ®éc

– Tan Ýt

– R¾n, ®en tÝm

– DÔ th¨ng hoa

Tr¹ng th¸i tù nhiªn

D¹ng hîp chÊt

Chñ yÕu ë d¹ng hîp chÊt

Chñ yÕu ë d¹ng hîp chÊt

I2 (r¾n) ®un nãng(th¨ng hoa)

⎯⎯⎯⎯→ I2 (h¬i)


iI. tÝnh chÊt hãa häc

GV : Dùa vµo ®é ©m ®iÖn vµ cÊu t¹o nguyªn tö h·y cho biÕt flo, brom, iot cã tÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n g× ? TÝnh oxi hãa ®−îc s¾p xÕp nh− thÕ nµo ?

GV h−íng dÉn HS gi¶i thÝch v× sao tÝnh oxi hãa gi¶m dÇn ?

HS :

– Flo, brom, iot cã tÝnh oxi hãa m¹nh t−¬ng tù clo.

– TÝnh oxi hãa gi¶m dÇn tõ F2 ®Õn I2.

– Do ®é ©m ®iÖn gi¶m dÇn, b¸n kÝnh nguyªn tö t¨ng dÇn.

GV ph¸t phiÕu häc tËp vµ h−íng dÉn HS ho¹t ®éng theo nhãm vµ ®iÒn vµo b¶ng sau :

HS ho¹t ®éng theo nhãm vµ ®iÒn c¸c th«ng tin vµo b¶ng :

F2 Br2 I2

T¸c dông

víi kim lo¹i

T¸c dông víi H2

T¸c dông

víi H2O

F2 Br2 I2

T¸c dông víi kim lo¹i

Oxi hãa tÊt c¶ c¸c kim lo¹i

Oxi hãa nhiÒu kim lo¹i

Oxi hãa nhiÒu kim lo¹i chØ khi cã xóc t¸c hoÆc ®un nãng :

2Al + 3Br2

→ 2AlBr3

3I2 + 2Al

2H O⎯⎯⎯→2AlI3

T¸c dông víi H2

Ph¶n øng víi H2 ngay trong bãng tèi vµ ë nhiÖt ®é thÊp :

Ph¶n øng ë niÖt ®é cao :

Ph¶n øng ë nhiÖt ®é cao cã xóc t¸c vµ thuËn nghÞch :

H2 + F2 →

2HF

HF lµ axit yÕu, ¨n mßn thñy tinh :

4HF +

SiO2 →

SiF4 + 2H2O

H2 + Br2 0t⎯⎯→

2HBr

Axit HBr m¹nh h¬n HCl vµ còng cã tÝnh khö m¹nh h¬n HCl.

H2 + I2

2HI

HI cã tÝnh axit m¹nh h¬n HCl vµ HBr.

T¸c dông

víi H2O

H¬i n−íc bèc ch¸y ngay khi tiÕp xóc víi F2 :

2F2 +

2H2O →

4HF + O2

Ph¶n øng chËm :

Br2 + H2O

HBr +

HBrO

Kh«ng t¸c dông víi H2O

HS : §é ho¹t ®éng hãa häc cña F > Cl

> Br > I.

Tõ b¶ng trªn, GV yªu cÇu HS so s¸nh

®é ho¹t ®éng hãa häc cña F, Cl, Br, I.

GV lµm thÝ nghiÖm chøng minh : clo

®Èy brom ra khái muèi NaBr, brom

®Èy iot ra khái muèi NaI.

GV kÕt luËn vÒ tÝnh oxi hãa cña F, Cl,

Br, I.

1 1

2 2

1 1

2 2

Cl 2Na Br 2Na Cl Br

Br 2Na I 2Na Br I

ο − − ο

ο − − ο

+ → +

+ → +

Sau ®ã giíi thiÖu tÝnh chÊt riªng cña

iot : t¸c dông víi hå tinh bét t¹o thµnh

hîp chÊt cã mµu xanh.

HS nhËn xÐt : I2 lµm xanh hå tinh bét

→ Dïng I2 ®Ó nhËn biÕt hå tinh bét vµ

ng−îc l¹i.

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm vµ

rót ra nhËn xÐt.


iiI. øng dông

GV yªu cÇu HS ®äc SGK vµ tãm t¾t

c¸c øng dông cña flo, brom, iot.

HS th¶o luËn theo SGK.


IV. §iÒu chÕ vµ s¶n xuÊt

GV giíi thiÖu c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu

chÕ vµ s¶n xuÊt :

HS : Nghe gi¶ng.

F2 : §iÖn ph©n hçn hîp KF vµ HF (kh«ng cã mÆt n−íc)

2HF ®p⎯⎯→ H2 + F2

GV : T¹i sao ph¶i kh«ng cã mÆt n−íc ?

2HF ®p⎯⎯→ H2 + F2

Br2 : s¶n xuÊt tõ n−íc biÓn :

Cl2 + 2NaBr → 2NaCl + Br2


I2 : s¶n xuÊt tõ rong biÓn. I2 : s¶n xuÊt tõ rong biÓn.



• GV sö dông c¸c bµi tËp 1, 2, 3 (SGK) ®Ó cñng cè bµi häc.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 (SGK)

D. H−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK

1. §¸p ¸n D.

2. §¸p ¸n B.

5. a) Cho hå tinh bét vµo hçn hîp NaCl vµ NaI råi sôc khÝ Cl2 vµo, mµu xanh xuÊt hiÖn, chøng tá cã NaI :

Cl2 + 2NaI → 2NaCl + I2

Hå tinh bét 2I⎯⎯→ Mµu xanh.

b) Sôc khÝ Cl2 d− vµo hçn hîp ®Ó t¸c dông hÕt NaI. §un nãng, I2 th¨ng hoa, cßn l¹i NaCl tinh khiÕt.

6. KhÝ Cl2 oxi hãa KI thµnh I2. Cl2 vµ I2 tan mét phÇn trong n−íc, do ®ã xuÊt hiÖn dung dÞch mµu vµng n©u :

Cl2 + 2KI → 2KCl + I2

Sau ®ã dung dÞch mµu vµng n©u chuyÓn sang mµu xanh do iot t¸c dông víi hå tinh bét :

Hå tinh bét 2I⎯⎯→ Mµu xanh.

Mµu xanh dÇn dÇn biÕn mÊt do mét phÇn khÝ Cl2 t¸c dông víi n−íc t¹o ra HClO lµ chÊt oxi hãa m¹nh lµm mÊt mµu xanh cña hå tinh bét vµ iot :


7. C% = 55,86%.

8. NaX + AgNO3 → AgX↓ + NaNO3 (1)

2AgX → 2Ag + X2 (2)

Theo (2) → nAgX = nAg = 1, 08

108 = 0,01 (mol)

Theo (1) → nNaX = nAgX = 0,01 mol

→ MNaX = 1, 03

0, 01 = 103 → X = 103 – 23 = 80

→ Nguyªn tè X lµ Br → A lµ NaBr.

9. CaF2 + H2SO4 (®Æc) 0t⎯⎯→ CaSO4 + 2HF

mHF = 2500.40

100 = 1000 (g) → nHF =

1000

20 = 50 (mol)

→ 2CaF

50n

2= = 25 (mol) →

2CaFm = 78.25.100

80 = 2437,5 (g)

10. Ph©n biÖt dung dÞch NaF vµ dung dÞch NaCl b»ng dung dÞch AgNO3 :

NaF + AgNO3 → kh«ng t¸c dông

NaCl + AgNO3 → AgCl↓ + NaNO3

(mµu tr¾ng)

11. §un nãng hçn hîp iot vµ NaI th× chØ cã iot th¨ng hoa, ng−ng tô h¬i iot ta ®−îc iot r¾n tinh khiÕt.


1. §iÒu chÕ khÝ flo tõ c¸c hîp chÊt flo lµ mét c«ng viÖc hÕt søc khã kh¨n v× flo

lµ nguyªn tè phi kim m¹nh nhÊt, thùc tÕ nã t¸c dông víi tÊt c¶ c¸c chÊt mµ nã tiÕp

xóc, trong ®ã nhiÒu tr−êng hîp g©y ch¸y, næ. Nh÷ng n¹n nh©n ®Çu tiªn cña flo lµ

hai thµnh viªn cña ViÖn Hµn L©m Khoa häc Ai-len : Mét ng−êi chÕt, mét ng−êi

trë thµnh tµn tËt v× báng HF. N¹n nh©n tiÕp theo lµ çc nhµ khoa häc ng−êi BØ vµ Ph¸p, hä bÞ chÕt khi tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ flo do ngöi ph¶i mét l−îng

nhá khÝ HF. ChØ ®Õn n¨m 1886, nhµ b¸c häc ng−êi Ph¸p Hen-ri Moa-x¨ng (Heri Moissan) (1852 – 1907) míi ®iÒu chÕ thµnh c«ng khÝ flo an toµn khi ®iÖn ph©n KF

trong hçn hîp lo·ng víi HF (kh«ng cã mÆt n−íc) trong thiÕt bÞ platin, «ng thu

®−îc khÝ F2 ë anot. N¨m 1906, «ng ®−îc gi¶i th−ëng N«-ben vÒ hãa häc víi ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ flo.

2. Brom lµ mét phi kim láng duy nhÊt. LÇn ®Çu tiªn, vµo n¨m 1825, mét sinh viªn cña tr−êng §¹i häc Tæng hîp Hai®enbec (§øc), tªn lµ Cac Lªvic (1803 – 1890), ng−êi gióp viÖc cho nhµ hãa häc Gmªlin (1788 – 1853) ®· cho clo t¸c dông víi mét lo¹i n−íc kho¸ng vµ ®· thu ®−îc mét chÊt láng mµu vµng. Cac Lªvic dïng dietylete (C2H5)2O chiÕt chÊt láng. Sau khi t¸ch ete, anh ®· t¸ch ®−îc chÊt láng cã mµu n©u ®á vµ mïi khã chÞu. Ng−êi h−íng dÉn anh ®· khuyªn anh ®iÒu chÕ thªm chÊt míi nµy. Khi anh sinh viªn ®· chuÈn bÞ ®−îc mét l−îng chÊt míi võa ®ñ cho nghiªn cøu, th× còng xuÊt hiÖn mét th«ng b¸o cña Antoan Zªrom Bala (1802 – 1876), mét xÐt nghiÖm viªn 24 tuæi cña gi¸o s− hãa häc Z.Angat vÒ viÖc anh ®· ®iÒu chÕ ®−îc mét ®¬n chÊt míi. Bala ®· nghiªn cøu çc lo¹i n−íc muèi cña çc ®Çm lÇy n−íc mÆn phÝa nam n−íc Ph¸p. Khi tiÕn hµnh mét trong nh÷ng thÝ nghiÖm cña m×nh, anh ®· cho clo t¸c dông víi muèi, thÊy xuÊt hiÖn mµu rÊt vµng :

2NaBr + Cl2 → 2NaCl + Br2

Sau mét sè n¨m lµm viÖc tÝch cùc, Bala ®· t¸ch ®−îc mét sè l−îng chÊt láng mµu n©u sÉm cÇn thiÕt vµ gäi nã lµ murid. Theo lêi khuyªn cña Angat, anh göi c«ng tr×nh nghiªn cøu cho ViÖn Hµn l©m Khoa häc Pari. T¹i ®©y, hai gi¸o s− hãa häc lµ Gay Luytx¨c vµ Tenar¬ ®· kiÓm tra l¹i ph¸t minh nµy. Hä ®· x¸c nhËn r»ng Bala lµ ng−êi ph¸t minh ra mét ®¬n chÊt míi, nh−ng hä thÊy tªn gäi cña chÊt ch−a ®¹t l¾m vµ ®Ò nghÞ gäi nã lµ “brom”, tiÕng Hi L¹p cã nghÜa lµ h«i thèi. Còng n¨m 1826, nhµ hãa häc Libic (§øc) ®· thu ®−îc mét chÊt láng mµu n©u, nh−ng l¹i t−ëng nhÇm lµ ICl (iot mono clorua). Mét th¸ng sau, Libic biÕt vÒ ph¸t minh cña Bala vµ cña sinh viªn Lªvic, Libic rÊt buån. Sau ®ã Libic cay có nãi r»ng : “kh«ng ph¶i Bala lµ ng−êi ph¸t hiÖn ra brom mµ brom ®· ph¸t hiÖn ra anh ta”. Cßn tõ ®ã Libic thÒ kh«ng bao giê ®−a ra nh÷ng kÕt luËn thiÕu nh÷ng d÷ liÖu thùc nghiÖm.

3. Mét bµi b¸o cña nhµ hãa häc Ph¸p, «ng Cutoa cã ®o¹n viÕt : “Trong dung dÞch n−íc çi dïng kiÒm chiÕt rong biÓn cã mét l−îng t−¬ng ®èi lín cña mét chÊt k× l¹ nµo ®ã. Khi ®èt nãng, chÊt nµy biÕn thµnh h¬i mµu tÝm ®Ñp lung linh”.

ChÊt míi ®ã lµ iot I2. N¨m 1811, khi nghiªn cøu thµnh phÇn tro cña çc lo¹i rong biÓn, nhµ hãa häc, d−îc sÜ Ph¸p «ng Becna Cutoa (1777 – 1838) ®· nhËn ra r»ng nåi ®ång dïng ®Ó ®un c« dung dÞch tro rong biÓn bÞ háng rÊt nhanh. Cutoa b¾t ®Çu nghiªn cøu çc tÝnh chÊt cña çc dung dÞch nµy. Mét lÇn «ng ph¸t hiÖn thÊy khi thªm axit sunfuric H2SO4 ®Æc vµo dung dÞch ®ã th× thÊy cã t¸ch h¬i mµu tÝm cña chÊt l¹ nµo ®ã :

2NaI + 2H2SO4 0t⎯⎯→ I2↑ + SO2↑ + Na2SO4 + 2H2O

¤ng ®· c«ng bè nh÷ng hiÖn t−îng m×nh quan s¸t ®−îc, nh−ng «ng kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc b¶n chÊt cña chÊt bay lªn. M·i ®Õn n¨m 1813, Gay Luytx¨c mét nhµ hãa häc næi tiÕng ng−êi Ph¸p ®· chøng minh r»ng chÊt míi cña Cutoa gièng clo vµ thuéc nhãm halogen. ¤ng gäi nã lµ “iot”, theo tiÕng Hi L¹p cã nghÜa lµ mµu xanh thÉm – tÝm. Sau nµy Gay Luytx¨c ®· tæng hîp çc chÊt sinh ra tõ iot nh− hi®roiotua HI, iot monoclorua ICl, ®iiot pentaoxit I2O5, axit iodic HIO3,…

Iot lµ mét nguyªn tè vi l−îng hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi con ng−êi. Theo çc nhµ khoa häc, mçi ngµy c¬ thÓ con ng−êi cÇn ®−îc cung cÊp tõ 10–4 ®Õn 2.10–4 gam nguyªn tè iot. C¬ thÓ tiÕp nhËn ®−îc phÇn iot cÇn thiÕt d−íi d¹ng hîp chÊt cña iot cã s½n trong muèi ¨n vµ mét sè lo¹i thùc phÈm. Nh−ng viÖc thiÕu hôt iot vÉn th−êng x¶y ra. HiÖn nay, tÝnh trªn toµn thÕ giíi mét phÇn ba sè d©n bÞ thiÕu iot

trong c¬ thÓ. ë ViÖt Nam, theo ®iÒu tra míi nhÊt, 94% sè d©n thiÕt hôt iot ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.

ThiÕu hôt iot trong c¬ thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ rÊt tai h¹i nh− lµm n·o bÞ tæn th−¬ng dÉn ®Õn trë nªn ®Çn ®én, chËm ch¹p, cã thÓ ®iÕc, c©m, liÖt chi, lïn. ThiÕu iot cßn g©y ra bÖnh b−íu cæ vµ hµng lo¹t rèi lo¹n kh¸c, ®Æc biÖt nguy hiÓm ®èi víi bµ mÑ vµ trÎ em.

§Ó kh¾c phôc sù thiÕu hôt iot, ng−êi ta ph¶i cho thªm hîp chÊt cña iot vµo thùc phÈm nh− muèi ¨n, s÷a, kÑo,… ViÖc dïng muèi ¨n lµm ph−¬ng tiÖn chuyÓn t¶i iot vµo c¬ thÓ ng−êi ®−îc nhiÒu n−íc ¸p dông. Muèi iot lµ muèi ¨n cã trén thªm mét l−îng nhá hîp chÊt cña iot (th−êng lµ KI hoÆc KIO3), ch¼ng h¹n trén 25kg KI vµo mét tÊn muèi ¨n. Ng−êi ta còng cho thªm hîp chÊt iot vµo bét canh, n−íc m¾m,…

ViÖc dïng muèi iot thËt ®¬n gi¶n. VÒ mïi vÞ, mµu s¾c, muèi iot kh«ng kh¸c g× muèi ¨n th−êng. Tuy nhiªn, hîp chÊt iot cã thÓ bÞ ph©n hñy ë nhiÖt ®é cao, do ®ã ph¶i nªm muèi iot sau khi thùc phÈm ®· ®−îc nÊu chÝn.

TiÕt 42 LuyÖn tËp : Nhãm halogen

A. Môc tiªu

1. Gióp HS n¾m v÷ng :

o §Æc ®iÓm cÊu t¹o líp electron ngoµi cïng cña nguyªn tö vµ cÊu t¹o ph©n tö cña ®¬n chÊt halogen (X2).

o Çc nguyªn tè halogen cã tÝnh oxi hãa m¹nh, nguyªn nh©n cña sù biÕn thiªn tÝnh chÊt cña ®¬n chÊt vµ hîp chÊt HX cña chóng khi ®i tõ flo ®Õn iot.

o TÝnh oxi hãa m¹nh cña n−íc Gia-ven vµ clorua v«i lµ do gèc hipoclorit ClO– quyÕt ®Þnh, ®ã lµ nguyªn nh©n lµm cho chóng cã tÝnh s¸t trïng vµ tÈy mµu.

o Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ çc ®¬n chÊt (X2) vµ hîp chÊt HX cña çc hologen. Çch nhËn biÕt çc ion X– (Cl–, Br–, I–).

o Çc øng dông quan träng cña ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña çc hologen quan träng.

2. RÌn luyÖn mét sè kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp hãa häc liªn quan ®Õn ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña halogen.


o GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp SGK.

– Çc dung dÞch : NaCl, NaBr, KI, AgNO3.

o HS : ChuÈn bÞ hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp SGK.

A – KiÕn thøc cÇn n¾m v÷ng


I. CÊu t¹o nguyªn tö vµ ph©n tö cña çc halogen

GV : Ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh, yªu cÇu HS hoµn

thµnh b¶ng sau :

Nguyªn tè halogen

F Cl Br I

CÊu h×nh electron líp ngoµi cïng

(ns2np5)

2s25p5

CÊu t¹o ph©n tö (liªn kÕt céng hãa trÞ kh«ng cùc)

F : F

(F2)

HS : Hoµn thµnh b¶ng trªn vµ rót ra nhËn xÐt :

– B¸n kÝnh nguyªn tö t¨ng dÇn tõ Flo ®Õn iot.

– Líp ngoµi cïng cã 7 electron.

– Ph©n tö gåm 2 nguyªn tö, liªn kÕt lµ céng hãa trÞ kh«ng cùc.


II. tÝnh chÊt hãa häc cña ®¬n chÊt vµ hîp chÊt halogen

• GV : Yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù biÕn thiªn ®é ©m ®iÖn tõ F ®Õn I vµ suy ra

sù biÕn thiªn vÒ tÝnh oxi hãa cña halogen.

• GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 2 vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh, h−íng dÉn HS

hoµn thµnh b¶ng sau :

X2

Ph¶n øng

F2 Cl2 Br2 I2

Víi kim lo¹i

Víi khÝ hi®ro

Víi n−íc

HS : §iÒn th«ng tin vµo b¶ng sau :

X2

Ph¶n øng

F2 Cl2 Br2 I2

Víi kim lo¹i Oxi hãa ®−îc tÊt c¶ çc kim lo¹i t¹o ra muèi florua :

Oxi hãa ®−îc hÇu hÕt çc kim lo¹i t¹o ra muèi clorua, ph¶n øng cÇn ®un nãng :

Oxi hãa ®−îc nhiÒu kim lo¹i t¹o ra muèi bromua, ph¶n øng cÇn ®un nãng :

Oxi hãa ®−îc nhiÒu kim lo¹i t¹o ra muèi iotua. Ph¶n øng chØ x¶y ra khi ®un nãng hoÆc cã chÊt xóc t¸c :

Ca + F2 →

CaF2

Fe + Cl2 0t⎯⎯→ FeCl3

Cu + Br2 0t⎯⎯→ CuBr2

2Al + 3I2

2

xt(H O)

⎯⎯⎯→ 2AlI3

Víi khÝ hi®ro Trong bãng tèi, ë nhiÖt ®é thÊp (–2520C) vµ næ m¹nh :

CÇn chiÕu s¸ng, ph¶n øng næ :

CÇn nhiÖt ®é cao :

CÇn nhiÖt ®é cao h¬n, ph¶n øng thuËn nghÞch :

F2 + H2 →

2HF

Cl2 + H2 as⎯⎯→ 2HCl

Br2 + H2 0t⎯⎯→ 2HBr

I2 + H2 0t

2HI

Víi n−íc Ph©n hñy m·nh liÖt H2O ë ngay nhiÖt ®é th−êng :

ë nhiÖt ®é

th−êng :

ë nhiÖt ®é

th−êng, chËm h¬n so víi clo :

HÇu nh− kh«ng ph¶n øng.

2F2 + 2H2O

→ 4HF + O2

Cl2 + H2O HCl +

HClO

Br2 + H2O HBr +

HBrO

GV : Yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù biÕn ®æi tÝnh axit halogen hi®ric (HX).

HS : Dung dÞch HF lµ axit yÕu cßn çc dung dÞch HCl, HBr, HI ®Òu lµ çc axit

m¹nh :

HF HCl HBr HI

TÝnh axit t¨ng

GV : Yªu cÇu HS gi¶i thÝch tÝnh tÈy mµu vµ s¸t trïng cña n−íc Gia-ven vµ

clorua v«i.

HS : Do çc muèi NaClO vµ CaOCl2 ®Òu chøa gèc ClO– lµ chÊt oxi hãa m¹nh.


III. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ çc ®¬n chÊt hAlogen

GV : Yªu cÇu HS tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ çc halogen F2, Cl2, Br2, I2

vµ viÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng theo b¶ng sau :

Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ

F2 §iÖn ph©n hçn hîp KF vµ HF (láng kh«ng cã n−íc) :

2HF ®p⎯⎯→ H2 + F2

Cl2

– Cho axit HCl ®Æc + chÊt oxi hãa m¹nh (MnO2, KMnO4)

MnO2 + 4HCl 0t⎯⎯→ MnCl2 + Cl2↑ + 2H2)

2KMnO4 + 16HCl → 2MnCl2 + 2KCl + 5Cl2↑ + 8H2O)

– §iÖn ph©n dung dÞch NaCl cã mµng ng¨n :

2NaCl + 2H2O ®pddm.n

⎯⎯⎯→ 2NaOH + H2↑ + Cl2↑

(catot) (anot)

Br2

Dïng Cl2 ®Ó oxi hãa NaBr (cã trong n−íc biÓn) thµnh Br :


I2 S¶n xuÊt I2 tõ rong biÓn.


IV. Ph©n biÖt çc ion F–, Cl–, Br–, I–

GV : Cñng cè çch ph©n biÖt çc ion F–, Cl–, Br–, I– b»ng dung dÞch AgNO3.

Yªu cÇu HS viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ cho biÕt mµu cña kÕt tña :

HS : NaF + AgNO3 → kh«ng ph¶n øng

NaCl + AgNO3 → AgCl↓ (mµu tr¾ng) + NaNO3

NaBr + AgNO3 → AgBr↓ (mµu vµng) + NaNO3

NaI + AgNO3 → AgI↓ (mµu vµng ®Ëm) + NaNO3

B – Bμi tËp


GV chiÕu lÇn l−ît c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm 1, 2, 3, 4 (SGK) lªn mµn h×nh vµ h−íng dÉn HS ph©n tÝch tr¶ lêi.

1. D·y axit nµo sau ®©y ®−îc s¾p xÕp ®óng theo thø tù tÝnh axit gi¶m dÇn ?

A. HCl, HBr, HI, HF.

B. HBr, HI, HF, HCl.

C. HI, HBr, HCl, HF.

D. HF, HCl, HBr, HI.

HS : §¸p ¸n C.

2. §æ dung dÞch AgNO3 vµo dung dÞch muèi nµo sau ®©y sÏ kh«ng cã ph¶n øng ?

A. NaF B. NaCl

C. NaBr D. NaI

HS : §¸p ¸n A.

3. Trong ph¶n øng hãa häc sau :

SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

brom ®ãng vai trß :

A. ChÊt khö.

B. ChÊt oxi hãa.

C. Võa lµ chÊt oxi hãa, võa lµ chÊt

HS : §¸p ¸n B.

khö.

D. Kh«ng lµ chÊt oxi hãa, kh«ng lµ chÊt khö.

Chän ®¸p ¸n ®óng.

4. Chän c©u ®óng khi nãi vÒ flo, clo, brom, iot :

A. Flo cã tÝnh oxi hãa m¹nh, oxi hãa m·nh liÖt n−íc.

B. Clo cã tÝnh oxi hãa m¹nh, oxi hãa ®−îc n−íc.

C. Brom cã tÝnh oxi hãa m¹nh, tuy yÕu h¬n flo vµ clo nh−ng nã còng oxi hãa ®−îc n−íc.

D. Iot cã tÝnh oxi hãa yÕu h¬n flo, clo, brom nh−ng nã còng oxi hãa ®−îc n−íc.


HS : §¸p ¸n A.


GV h−íng dÉn HS gi¶i bµi tËp 5 :

5. Mét nguyªn tè halogen cã cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng cña nguyªn tö lµ 4s24p5.

HS th¶o luËn 3 phót.

a) ViÕt cÊu h×nh electron nguyªn tö ®Çy ®ñ cña nguyªn tè trªn.

a) 1s22s22p63s23p63d104s24p5

→ Nguyªn tè Br.

b) Cho biÕt tªn, kÝ hiÖu vµ cÊu t¹o ph©n tö cña nguyªn tè hãa häc nµy.

b) Brom, Br, Br2.

c) Nªu tÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n cña nguyªn tè nµy vµ dÉn ra nh÷ng ph¶n

c) TÝnh oxi hãa m¹nh :

3Br2 + 2Al → 2AlBr3

øng hãa häc ®Ó minh häa. Br2 + H2

0t⎯⎯→ 2HBr

d) So s¸nh tÝnh chÊt hãa häc cña nguyªn tè nµy víi hai nguyªn tè halogen kh¸c ®øng trªn vµ d−íi nã trong nhãm halogen vµ dÉn ra ph¶n øng hãa häc ®Ó minh häa.

d) TÝnh oxi hãa Cl > Br > I

Cl2 + H2 as⎯⎯→ 2HCl

Br2 + H2 0t⎯⎯→ 2HBr

I2 + H2 0t

2HI



Bµi tËp vÒ nhµ : 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 (SGK).

TiÕt 43 LuyÖn tËp : nhãm halogen (TiÕp)

A. Môc tiªu

1. TiÕp tôc «n tËp vÒ tÝnh chÊt, ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ cña c¸c ®¬n chÊt halogen vµ mét sè hîp chÊt quan träng cña chóng.

2. RÌn luyÖn mét sè kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp hãa häc c¬ b¶n.


o GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp SGK.

o HS : ChuÈn bÞ tr¶ lêi c¸c bµi tËp trong SGK.

C. TiÕn tr×nh d¹y – häc Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS


GV chiÕu néi dung bµi tËp 6 lªn mµn

h×nh cho HS th¶o luËn :

6. Cã nh÷ng chÊt sau : KMnO4,


a) Gi¶ sö lÊy l−îng mçi chÊt lµ a gam.

MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O

MnO2, K2Cr2O7 vµ dung dÞch HCl.

a) NÕu çc chÊt oxi hãa cã khèi l−îng b»ng nhau th× chän chÊt nµo cã thÓ ®iÒu chÕ ®−îc l−îng khÝ clo nhiÒu h¬n ?

b) NÕu çc chÊt oxi hãa cã sè mol b»ng nhau th× chän chÊt nµo cã thÓ ®iÒu chÕ ®−îc l−îng khÝ clo nhiÒu h¬n ?

H·y tr¶ lêi b»ng çch tÝnh to¸n trªn c¬ së cña çc ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng.

(1)

a

87 →

a

87

2KMnO4 + 16HCl → 2MnCl2 + 5Cl2↑ + 2KCl + 8H2O (2)

a

158 →

a

63,2

K2Cr2O7 + 14HCl → 2CrCl3 + 3Cl2↑ + 2CrCl3 + 7H2O (3)

a

294 →

a

98

NhËn thÊy : a

63,2 >

a

87 >

a

98

→ Dïng KMnO4 ®iÒu chÕ ®−îc nhiÒu Cl2 nhÊt.

b) NÕu lÊy sè mol çc chÊt oxi hãa b»ng nhau lµ n mol

Theo (1) → 2Cln = n (mol)

Theo (2) → 2Cln =

5n

2 = 2,5 n (mol)

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt bµi gi¶i vµ bæ sung nÕu cÇn, kÕt luËn vµ cho ®iÓm.

Theo (3) → 2Cln = 3n (mol)


GV chiÕu néi dung bµi tËp 7 lªn mµn h×nh cho HS th¶o luËn :

7. TÝnh khèi l−îng HCl bÞ oxi hãa bëi MnO2, biÕt r»ng khÝ Cl2 sinh ra trong ph¶n øng ®ã cã thÓ ®Èy ®−îc


12,7g I2 tõ dung dÞch NaI.

GV h−íng dÉn HS viÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh theo ph−¬ng tr×nh.


MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O

(1)

Cl2 + 2NaI → 2NaCl + I2 (2)

Theo (2) : 2 2Cl I

12,7n n

254= = = 0,05 mol

Theo (1) : nHCl = 4.2Cln = 0,2 mol

→ mHCl = 36,5.0,2 = 7,3 g.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt bµi gi¶i. Sau ®ã bæ sung nÕu cÇn vµ cho ®iÓm.



8. Nªu çc ph¶n øng chøng minh tÝnh oxi hãa cña clo m¹nh h¬n brom vµ iot.


GV h−íng dÉn HS viÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.



Cl2 + 2NaI → 2NaCl + I2

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt vÒ chÊt oxi hãa vµ chÊt khö trong 2 ph¶n øng trªn.

HS : Cl2 lµ chÊt oxi hãa.

Br– vµ I– lµ chÊt khö.


GV chiÕu néi dung bµi tËp 9 lªn mµn

h×nh cho HS th¶o luËn :

9. §Ó ®iÒu chÕ flo, ng−êi ta ph¶i ®iÖn ph©n dung dÞch KF trong HF láng ®· ®−îc lo¹i bá hÕt n−íc. V× sao ph¶i tr¸nh sù cã mÆt cña n−íc ?


GV h−íng dÉn HS chó ý vÒ kh¶ n¨ng

ph¶n øng m¹nh cña flo víi n−íc vµ yªu cÇu HS viÕt ph−¬ng tr×nh, rót ra

nhËn xÐt.

HS : 2F2 + 2H2O → 4HF + O2

→ ph¶i ®iÖn ph©n kh«ng cã mÆt n−íc.


GV chiÕu néi dung bµi tËp 10 lªn

mµn h×nh cho HS th¶o luËn :

10. Mét dung dÞch cã hßa tan hai muèi lµ NaBr vµ NaCl. Nång ®é phÇn tr¨m cña mçi muèi trong dung dÞch ®Òu b»ng nhau vµ b»ng C%. H·y x¸c ®Þnh nång ®é C% cña hai muèi trong dung dÞch, biÕt r»ng 50g dung dÞch hai muèi nãi trªn t¸c dông võa ®ñ víi 50ml dung dÞch AgNO3, cã khèi l−îng riªng d = 1,0625 g/cm3.



ph¶n øng vµ sö dông c«ng thøc tÝnh nång ®é C%.

HS : 3AgNO

50.1,0625.8n

100.170= = 0,025 (mol)

NaBr + AgNO3 → AgBr↓ + NaNO3

x → x → x

NaCl + AgNO3 → AgCl↓ + NaNO3

y → y → y

→ x y 0, 025

103x 58,5y

+ =⎧⎨ =⎩

→ x = 0,009

→ mNaBr = mNaCl = 103.0,009 = 0,927g

→ C% = 0,927

50.100 = 1,86%.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt c¸ch

gi¶i, sau ®ã GV bæ sung vµ cho ®iÓm.



11. Cho 300ml mét dung dÞch cã hßa tan 5,85g NaCl t¸c dông víi 200ml dung dÞch cã hßa tan 34g AgNO3, ng−êi ta thu ®−îc mét kÕt tña vµ n−íc läc.

a) TÝnh khèi l−îng chÊt kÕt tña thu ®−îc.

b) TÝnh nång ®é mol cña chÊt cßn l¹i trong n−íc läc. Cho r»ng thÓ tÝch n−íc läc thu ®−îc thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ.


HS : TÝnh sè mol NaCl vµ AgNO3 :

nNaCl = 5,85

58,5 = 0,1 mol

3AgNO

34n

170= = 0,2 mol

a) NaCl + AgNO3 → AgCl↓ + NaNO3

0,1 → 0,1 → 0,1 → 0,1

→ mAgCl = 143,5 . 0,1 = 14,35g.

b) Vdd = 300 + 200 = 500ml

CM(NaNO3) = CM(AgNO3 d−)

= 0,1

0,5 = 0,2 mol/l.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt c¸ch

gi¶i, sau ®ã GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm.


GV chiÕu bµi tËp 12 lªn mµn h×nh cho

HS th¶o luËn :

12. Cho 69,6g MnO2 t¸c dông víi dung dÞch HCl ®Æc, d−. DÉn khÝ tho¸t ra ®i vµo 500ml dung dÞch NaOH 4M (ë nhiÖt ®é th−êng).

a) ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc cña c¸c ph¶n øng x¶y ra.

b) X¸c ®Þnh nång ®é mol cña nh÷ng chÊt cã trong dung dÞch sau ph¶n øng. BiÕt r»ng thÓ tÝch cña dung dÞch sau ph¶n øng thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ.


HS : TÝnh sè mol MnO2 vµ NaOH :

2MnO

69,6n

87= = 0,8 mol

nNaOH = 0,5 . 4 = 2 mol

MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2 + 2H2O

0,8 → 0,8


0,8 → 1,6 → 0,8 → 0,8

nNaOH d− = 2 – 1,6 = 0,4 mol

→ CM(NaOH) = 0, 4

0,5 = 0,8 mol/l

CM(NaCl) = CM(NaClO)

= 0,8

0,5 = 1,6 mol/l.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã

GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm.


GV chiÕu ®Ò bµi sè 13 lªn mµn h×nh

cho HS th¶o luËn :

13. KhÝ oxi cã lÉn t¹p chÊt lµ khÝ clo. Lµm thÕ nµo ®Ó lo¹i bá t¹p chÊt ®ã.


GV yªu cÇu HS tr×nh bµy çch lµm vµ

viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng nÕu cã.

HS : DÉn khÝ oxi cã lÉn t¹p chÊt lµ khÝ

clo ®i qua dung dÞch kiÒm, chØ cã khÝ clo t¸c dông t¹o ra muèi tan vµo dung dÞch. KhÝ ®i ra lµ O2 tinh khiÕt.


GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn biÕt, sau

®ã GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm.



GV tæng kÕt mét sè nÐt chÝnh trong ch−¬ng halogen vµ yªu cÇu HS vÒ nhµ lµm

thªm mét sè bµi tËp sau ®©y :

1. Cã hai khÝ kh«ng mµu dÔ tan trong n−íc, dung dÞch thu ®−îc t¸c dông víi

dung dÞch AgNO3 t¹o ra kÕt tña mµu vµng.

a) Cho biÕt tªn cña hai chÊt khÝ ®ã.

b) B»ng ph−¬ng ph¸p hãa häc nµo cã thÓ ph©n biÖt ®−îc hai khÝ ®ã.

2. Vµo ®Çu thÕ kØ XIX ng−êi ta s¶n xuÊt natrisunfat b»ng çch cho axit

sunfuric ®Æc t¸c dông víi muèi ¨n. Khi ®ã, xung quanh çc nhµ m¸y s¶n xuÊt

b»ng çch nµy, dông cô cña thî thñ c«ng rÊt chãng háng vµ c©y cèi bÞ chÕt rÊt

nhiÒu. Ng−êi ra ®· cè g¾ng cho khÝ tho¸t ra b»ng nh÷ng èng cao tíi 300m

nh−ng t¸c h¹i cña khÝ th¶i vÉn tiÕp diÔn, ®Æc biÖt lµ khi khÝ hËu Èm.

H·y cho biÕt khÝ ®ã lµ khÝ g× ? ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ gi¶i thÝch hiÖn

t−îng trªn.

3. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p hãa häc ®Ó ph©n biÖt çc b×nh riªng biÖt ®ùng mçi dung dÞch sau ®©y : Natri clorua, natri nitrat, bari clorua vµ bari nitrat.

4. Iot ®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng th−êng chøa çc t¹p chÊt lµ clo, brom vµ n−íc. §Ó tinh chÕ lo¹i iot ®ã, ng−êi ta nghiÒn nhá nã víi kali iotua vµ v«i sèng råi nung hçn hîp trong cèc ®−îc ®Ëy b»ng mét b×nh cã chøa n−íc l¹nh. Khi ®ã, iot sÏ b¸m vµo ®¸y b×nh.

H·y gi¶i thÝch çch lµm trªn vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

5. Cho 13,5 g hçn hîp Cl2 vµ Br2 cã tØ lÖ sè mol 5 : 2 vµo mét dung dÞch chøa m gam NaI.

a) TÝnh khèi l−îng chÊt r¾n A thu ®−îc sau khi c« c¹n dung dÞch trong çc tr−êng hîp m = 15 ; 30 ; 42 gam.

b) TÝnh m ®Ó thu ®−îc 15,82 gam chÊt r¾n A.

TiÕt 44 bμi thùc hμnh sè 2 : tÝnh chÊt ho¸ häc cña khÝ clo

vμ hîp chÊt cña clo

A. Môc tiªu

3. Cñng cè kiÕn thøc vÒ clo vµ hîp chÊt cña clo.

4. RÌn luyÖn çc thao t¸c lµm thÝ nghiÖm vµ quan s¸t, gi¶i thÝch çc hiÖn t−îng thÝ nghiÖm.

5. ViÕt t−êng tr×nh thÝ nghiÖm.


1. GV : ChuÈn bÞ çc dông cô vµ ho¸ chÊt ®ñ cho HS lµm thùc hµnh theo nhãm :

a) Dông cô : èng nghiÖm, èng dÉn thuû tinh, nót cao su cã lç, èng nhá giät, ®òa thuû tinh, ®Ìn cån, gi¸ thÝ nghiÖm, gi¸ ®Ó èng nghiÖm.

b) Ho¸ chÊt : KMnO4, NaCl (r¾n), H2SO4 ®Æc, dung dÞch HCl ®Æc, giÊy quú tÝm, n−íc cÊt.

2 HS : ¤n tËp nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn thÝ nghiÖm trong tiÕt thùc hµnh, nghiªn cøu tr−íc çc thÝ nghiÖm theo SGK ®Ó biÕt ®−îc dông cô, ho¸ chÊt vµ çch tiÕn hµnh tõng thÝ nghiÖm.



I. néi dung thÝ nghiÖm vµ çch tiÕn hµnh


ThÝ nghiÖm 1. §iÒu chÕ khÝ clo – TÝnh tÈy mµu cña khÝ clo Èm

GV : H−íng dÉn çc nhãm HS tiÕn hµnh lµm TN nh− SGK tr×nh bµy.


– Cho vµo èng nghiÖm kh« mét vµi tinh thÓ KMnO4, nhá tiÕp vµo èng nghiÖm vµi giät dung dÞch HCl ®Æc.

– §Ëy nhanh èng nghiÖm b»ng nót cao su cã ®Ýnh mét b¨ng giÊy mµu Èm.

GV : H−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra trong èng nghiÖm. L−u ý tÝnh ®éc cña khÝ clo ®Ó HS lµm thÝ nghiÖm an toµn.

GV yªu cÇu ®¹i diÖn tõng nhãm nªu hiÖn t−îng thÝ nghiÖm, viÕt ph−¬ng tr×nh vµ gi¶i thÝch.

GV cã thÓ cho HS çc nhãm ghi vµo b¶ng nhãm, sau ®ã gi¸n lªn b¶ng vµ gäi çc nhãm kh¸c bæ sung.

Chó ý : §Ó ®¶m b¶o an toµn, tr−íc khi th¸o röa dông cô, nªn ng©m toµn bé dông cô vµo chËu thuû tinh ®ùng n−íc cã pha dung dÞch NaOH.


HS : NhËn xÐt hiÖn t−îng :

– Cã khÝ Cl2 bay lªn tiÕp xóc víi giÊy mµu Èm.

– Lµm mÊt mµu cña giÊy mµu do tÝnh oxi ho¸ m¹nh cña HClO.

– Çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

2KMnO4 + 16HCl → 2MnCl2 + 5Cl2 ↑

+ 2KCl + 8H2O



ThÝ nghiÖm 2. §iÒu chÕ axit clohi®ric

GV : H−íng dÉn c¸c nhãm HS tiÕn hµnh lµm TN nh− SGK tr×nh bµy (H×nh 5.11)


– KÑp èng nghiÖm (1) trªn gi¸ thÝ nghiÖm.

– Cho vµo èng nghiÖm (1) kho¶ng 2 g NaCl vµ 3 ml H2SO4 ®Æc.

– §Ëy èng nghiÖm b»ng nót cao su cã èng dÉn thuû tinh h×nh ch÷ L dÉn sang èng nghiÖm (2) chøa kho¶ng 8 ml n−íc.

– §un nhÑ èng nghiÖm (1) b»ng ®Ìn cån.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra. Yªu cÇu ®¹i diÖn tõng nhãm nªu hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng, gi¶i thÝch.


HS : NhËn xÐt hiÖn t−îng :

– Khi ®un nãng, trong èng nghiÖm (1) cã khãi tr¾ng bay lªn, ®−îc dÉn sang èng nghiÖm (2), ®ã lµ khÝ HCl :

NaCl + H2SO4 ot⎯⎯→ NaHSO4 + HCl↑

(khan) (®Æc)

– Cho giÊy quú tÝm vµo èng nghiÖm

(2) chuyÓn sang mµu ®á → dung dÞch axit m¹nh (HCl).

GV l−u ý HS : Khi dõng thÝ nghiÖm ph¶i th¸o èng nghiÖm (2) tr−íc, sau ®ã míi t¾t ®Ìn cån, ®Ó n−íc kh«ng d©ng tõ èng nghiÖm (2) sang èng nghiÖm (1) g©y vì èng nghiÖm.


ThÝ nghiÖm 3. Bµi tËp thùc nghiÖm ph©n biÖt çc dung dÞch

GV chuÈn bÞ s½n cho mçi nhãm HS 3 b×nh nhá ®−îc ®Ëy b»ng nót cã èng nhá giät. Mçi b×nh chøa mét trong çc dung dÞch sau HCl, NaCl, HNO3 (kh«ng ghi nh·n).

GV h−íng dÉn HS th¶o luËn trong nhãm vÒ çc ho¸ chÊt, dông cô cÇn lùa chän vµ tr×nh tù tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®Ó ph©n biÖt mçi dung dÞch.

HS : Th¶o luËn theo nhãm vµ v¹ch ra ph−¬ng ¸n thÝ nghiÖm :

Kh«ng chuyÓn mµu NaClHCl

NaCl quú tÝm HClHNO Mµu ®á (A)HNO3 3

→⎧ ⎫⎪ ⎪⎪ ⎪⎨ ⎬ ⎧ ⎫⎪ ⎪⎪ ⎪ → ⎨ ⎬⎪ ⎪⎩ ⎭ ⎪ ⎪⎩ ⎭

3

3

tr¾ng HCl

(A) dd AgNO

Kh«ng cã hiÖn t−îng HNO

↓ →

→

GV h−íng dÉn HS ®¸nh sè 1, 2, 3 vµo èng nghiÖm vµ lùa chän ho¸ chÊt, thùc hiÖn nhËn biÕt theo s¬ ®å.


II. c«ng viÖc sau buæi thùc hµnh

GV nhËn xÐt vÒ buæi thùc hµnh vµ h−íng dÉn HS thu dän ho¸ chÊt, röa èng nghiÖm vµ dông cô thÝ nghiÖm, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.


GV : Yªu cÇu HS lµm t−êng tr×nh theo mÉu.

HS : Lµm t−êng tr×nh theo mÉu sau ®©y :

Ngµy ….. th¸ng ….. n¨m …..

Hä vµ tªn : ……………………………………

Líp : ……… Tæ thÝ nghiÖm : ………………..

T−êng tr×nh ho¸ häc bµi sè : ………………….

Tªn bµi : ………………………………………

Tªn thÝ nghiÖm

Ph−¬ng ph¸p tiÕn hμnh

HiÖn t−îng quan s¸t

Gi¶i thÝch – ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng

TiÕt 45 bμi thùc hμnh sè 3 : tÝnh chÊt ho¸ häc cña brom vμ iot

A. Môc tiªu

4. Cñng cè vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc cña c¸c nguyªn tè halogen.

5. RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t hiÖn t−îng.



o GV chuÈn bÞ c¸c dông cô vµ ho¸ chÊt ®ñ cho HS thùc hµnh theo nhãm :

a) Dông cô : èng nghiÖm, èng nhá giät, ®Ìn cån, cÆp gç, gi¸ ®Ó èng nghiÖm

b) Ho¸ chÊt : Dung dÞch NaBr, dung dÞch NaI, n−íc clo, n−íc brom, n−íc iot

(hoÆc cån iot), hå tinh bét.

o HS : ¤n tËp vÒ tÝnh chÊt ho¸ häc cña clo, brom, iot. So s¸nh tÝnh oxi ho¸

cña clo, brom, iot. Nghiªn cøu tr−íc çc thÝ nghiÖm theo SGK ®Ó biÕt çch

chän dông cô, ho¸ chÊt vµ çch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.




dÆn dß tr−íc buæi thùc hµnh

GV : – Nªu néi dung cña tiÕt thùc hµnh.

– Yªu cÇu HS tr×nh bµy kiÕn thøc liªn

quan ®Õn bµi thùc hµnh.

– L−u ý HS cÈn thËn khi tiÕp xóc víi

çc ho¸ chÊt ®éc Cl2, Br2.

HS : Nghe gi¶ng vµ th¶o luËn theo

nhãm.



ThÝ nghiÖm 1. So s¸nh tÝnh oxi ho¸ cña Brom vµ Clo

GV : H−íng dÉn çc nhãm HS lµm thÝ

nghiÖm nh− SGK.

HS : Lµm thÝ nghiÖm theo çc b−íc :

– Rãt vµo èng nghiÖm kho¶ng 1 ml dung dÞch NaBr.

– Nhá tiÕp vµo èng nghiÖm vµi giät n−íc clo míi ®iÒu chÕ ®−îc, l¾c nhÑ.

GV : H−íng dÉn HS quan s¸t sù chuyÓn

mµu cña dung dÞch NaBr.

Yªu cÇu HS gi¶i thÝch hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : Dung dÞch chuyÓn sang mµu

vµng n©u cña n−íc Brom :


Chó ý : §Ó dÔ quan s¸t, khi thùc hµnh

thÝ nghiÖm nµy cã thÓ cho thªm vµo èng nghiÖm chøa 1 – 2ml NaBr vµi giät benzen. Benzen nhÑ h¬n vµ kh«ng tan næi trªn dung dÞch. Khi Br2 ®−îc gi¶i phãng, tan vµo benzen dÔ h¬n trong n−íc, sÏ quan s¸t râ h¬n.

KÕt luËn : Cl2 cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh

h¬n Br2.


ThÝ nghiÖm 2. So s¸nh tÝnh oxi ho¸ cña brom vµ iot

GV h−íng dÉn c¸c nhãm HS lµm thÝ

nghiÖm theo SGK.

HS : TiÕn hµnh theo c¸c b−íc :

– Rãt vµo èng nghiÖm kho¶ng 1 ml dung dÞch NaI.

– Nhá tiÕp vµo èng nghiÖm vµi giät n−íc Brom, l¾c nhÑ.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t sù chuyÓn

mµu cña dung dÞch NaI.

Yªu cÇu HS gi¶i thÝch hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : Dung dÞch chuyÓn sang mµu

xanh tÝm cña Iot.

Br2 + NaI → NaBr + I2

Chó ý : Cã thÓ thùc hiÖn hai thÝ nghÖm

nµy b»ng ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n sau ®©y :

– LÊy mét Ýt b«ng vª trßn b»ng h¹t ng«, tÈm −ít b»ng dung dÞch NaBr, ®Æt vµo hâm cña ®Õ gi¸ thÝ nghiÖm b»ng sø.

– LÊy mét Ýt b«ng kh¸c vo trßn, tÈm −ít b»ng n−íc Clo, ®Ó vµo hâm sø, s¸t b«ng tÈm NaBr.

Quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra.

ë thÝ nghiÖm 2 lµm t−¬ng tù nh−ng

thay b»ng dung dÞch Br2 vµ NaI.

KÕt luËn : TÝnh oxi ho¸ cña Br2 m¹nh

h¬n I2.


ThÝ nghiÖm 3. T¸c dông cña Iot víi hå tinh bét

GV : H−íng dÉn c¸c nhãm HS tiÕn

hµnh lµm thÝ nghiÖm theo SGK.

HS : TiÕn hµnh theo c¸c b−íc :

– Cho vµo èng nghiÖm kho¶ng 1 ml dung dÞch hå tinh bét.

– Nhá tiÕp 1 giät n−íc iot vµo èng nghiÖm, l¾c ®Òu.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng. HS : Hå tinh bét chuyÓn sang mµu

xanh.

GV yªu cÇu HS ®un nãng èng nghiÖm

®ang cã mµu xanh, quan s¸t hiÖn t−îng.

HS : Mµu xanh mÊt khi ®un nãng.

Chó ý : Cã thÓ lµm thÝ nghiÖm b»ng

c¸ch sau ®©y : Dïng èng nhá giät nhá 1 – 2 giät dung dÞch n−íc iot lªn l¸t khoai t©y, khoai lang hoÆc chuèi xanh, t¸o xanh. Quan s¸t hiÖn t−îng.

KÕt luËn : Dïng iot ®Ó nhËn ra hå tinh

bét vµ ng−îc l¹i.



GV : NhËn xÐt buæi thùc hµnh vµ h−íng dÉn HS thu dän ho¸ chÊt, dông cô , vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.


GV : Yªu cÇu HS lµm t−êng tr×nh theo mÉu sau :

HS : ViÕt t−êng tr×nh thÝ nghiÖm theo mÉu sau :

Ngµy ….. th¸ng ….. n¨m …..

Hä vµ tªn : ……………………………………

Líp : ……… Tæ thÝ nghiÖm : ………………..

T−êng tr×nh ho¸ häc bµi sè : ……………..…

Tªn bµi : ………………………………………

Tªn thÝ nghiÖm

Ph−¬ng ph¸p tiÕn hμnh

HiÖn t−îng quan s¸t

Gi¶i thÝch – ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng

Ch−¬ng 6

oxi – L−u huúnh

TiÕt 46 oxi – ozon

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt :

– VÞ trÝ vµ cÊu t¹o nguyªn tö oxi, cÊu t¹o ph©n tö O2.

– TÝnh chÊt vËt lÝ, tÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n cña oxi vµ ozon lµ tÝnh oxi hãa

m¹nh, nh−ng ozon thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa m¹nh h¬n oxi.

– Vai trß cña oxi vµ tÇng ozon ®èi víi sù sèng trªn Tr¸i §Êt.

• HS hiÓu :

– Nguyªn nh©n tÝnh oxi hãa m¹nh cña O2, O3. Chøng minh b»ng ph−¬ng

tr×nh ph¶n øng.

– Nguyªn t¾c ®iÒu chÕ O2 trong phßng thÝ nghiÖm vµ trong c«ng nghiÖp.

2. VÒ kÜ n¨ng

– Quan s¸t thÝ nghiÖm, h×nh ¶nh rót ra nhËn xÐt vÒ tÝnh chÊt vµ ph−¬ng

ph¸p ®iÒu chÕ.

– ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng oxi víi kim lo¹i, phi kim, çc

hîp chÊt, mét sè ph¶n øng cña ozon.

– TÝnh % thÓ tÝch çc khÝ trong hçn hîp.

– NhËn biÕt çc chÊt khÝ.

3. VÒ gi¸o dôc

Gióp HS cã ý thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, b¶o vÖ tÇng ozon,…


• GV : – Tranh ¶nh (®Üa CD) vÒ øng dông cña oxi, líp mï quang hãa bao phñ thµnh phè, tÇng ozon trong tù nhiªn,…

– Hãa chÊt : B×nh chøa oxi, Fe, C, C2H5OH, KMnO4.

– Dông cô : èng nghiÖm, gi¸ thÝ nghiÖm, cÆp gç, mu«i s¾t, b¸t sø, ®Ìn cån.

• HS : – B¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè hãa häc

– T×m hiÓu cÊu t¹o nguyªn tö oxi → c«ng thøc ph©n tö O2.

– ViÕt vµ c©n b»ng c¸c ph¶n øng oxi hãa – khö.



A. Oxi


I. VÞ trÝ vµ cÊu t¹o

GV yªu cÇu HS dùa vµo b¶ng tuÇn hoµn ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña nguyªn tè oxi.

HS : X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña nguyªn tè oxi.

– Sè thø tù : 8

– Chu k× : 2

– Nhãm VI A.

GV yªu cÇu HS viÕt cÊu h×nh electron cña O tõ ®ã suy ra c«ng thøc ph©n tö, c«ng thøc cÊu t¹o.

GV sö dông bµi tËp 1 (SGK) ®Ó cñng cè.

HS : 8O 1s22s22p4

CTPT CTCT

O2 O = O


II. TÝnh chÊt vËt lÝ

GV cho HS quan s¸t b×nh ®ùng khÝ oxi, nghiªn cøu SGK ®Ó ®−a ra çc tÝnh chÊt vËt lÝ. Yªu cÇu HS x¸c ®Þnh tØ khèi cña oxi so víi kh«ng khÝ.

HS ph¸t biÓu :

– KhÝ oxi kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng vÞ, h¬i nÆng h¬n kh«ng khÝ.

d 232O 1,1KK 29

= ≈

GV giíi thiÖu thªm vÒ ®é tan cña khÝ oxi, nhiÖt ®é s«i (hãa láng) cña O2.

GV gîi ý HS gi¶i thÝch t¸c dông cña giµn m−a trong xö lÝ n−íc ngÇm hoÆc trong çc ®Çm nu«i t«m.

HS : ost (O2) = –183oC

– KhÝ O2 tan Ýt trong n−íc.

III. TÝnh chÊt hãa häc


GV ®Æt vÊn ®Ò : Tõ cÊu h×nh electron cña oxi h·y cho biÕt khi tham gia ph¶n øng hãa häc, nguyªn tö oxi chñ yÕu nh−êng hay nhËn electron ?

GV giíi thiÖu thªm vÒ ®é ©m ®iÖn cña oxi vµ yªu cÇu HS kÕt luËn vÒ ®é ho¹t ®éng hãa häc, tÝnh oxi hãa, sè oxi hãa trong hîp chÊt.

HS nhËn xÐt : Tõ cÊu h×nh electron vµ ®é ©m ®iÖn cña oxi lµ 3,44 chØ kÐm flo lµ 3,98. Suy ra :

– Oxi lµ nguyªn tè phi kim ho¹t ®éng hãa häc, dÔ nhËn 2 electron.

– TÝnh oxi hãa m¹nh :

O + 2e → O2–

– Sè oxi hãa trong hîp chÊt lµ –2.


1. T¸c dông víi kim lo¹i

GV lµm thÝ nghiÖm : Cho d©y s¾t nãng ®á ch¸y trong b×nh khÝ O2.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng, gi¶i thÝch b»ng ph−¬ng tr×nh ph¶n øng. GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh sè oxi hãa cña çc nguyªn tè trong ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

o

2 3 4

8o o 23

t3Fe 2 O Fe O+

−

+ ⎯⎯→

GV h−íng dÉn HS nhËn xÐt vÒ kh¶ n¨ng ph¶n øng cña oxi víi kim lo¹i.

NhËn xÐt : Oxi t¸c dông víi hÇu hÕt çc kim lo¹i (trõ Au, Ag, Pt).


2. T¸c dông víi phi kim

GV lµm thÝ nghiÖm : §èt ch¸y mét mÈu than (C) ngoµi kh«ng khÝ sau ®ã ®−a vµo b×nh khÝ O2.

HS : Nªu hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

o o 4 2

2 2C O C O+ −

+ →

Yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng, nhËn xÐt, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng. GV

yªu cÇu HS x¸c ®Þnh sù thay ®æi SOXH cña çc nguyªn tè.

NhËn xÐt : Oxi t¸c dông víi hÇu hÕt çc phi kim (trõ halogen).


3. T¸c dông víi çc hîp chÊt cã tÝnh khö

GV lµm thÝ nghiÖm : §èt C2H5OH trong b¸t sø víi sù cã mÆt oxi kh«ng khÝ.

Yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

GV h−íng dÉn HS viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng khÝ CO ch¸y trong oxi.

GV gîi ý HS rót ra nhËn xÐt.

HS : Quan s¸t hiÖn t−îng vµ gi¶i thÝch b»ng ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

o2 o 4 2 2t

5 22 2 2C H OH 3O 2C O 3H O− + − −

+ ⎯⎯→ +

o2 o 4 2t

2 22C O O 2 C O+ + −

+ ⎯⎯→

NhËn xÐt : Oxi t¸c dông víi nhiÒu hîp chÊt (v« c¬, h÷u c¬) cã tÝnh khö.

GV kÕt luËn hai ý :

– Oxi cã tÝnh oxi hãa.

– Oxi thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa m¹nh.

GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch.

HS : Oxi cã tÝnh oxi hãa v× líp ngoµi

cïng cã 6e → dÔ nhËn thªm 2e.

O + 2e → O2–

Oxi cã tÝnh oxi hãa m¹nh v× cã ®é ©m ®iÖn lín (chØ kÐm flo).


IV. øng dông

GV chiÕu mét sè h×nh ¶nh vÒ øng dông cña oxi lªn mµn h×nh :

– Oxi dïng luyÖn gang thÐp.

– Oxi dïng cho thî lÆn, nhµ du hµnh vò trô, cÊp cøu.

– Oxi theo m¹ch m¸u ®i nu«i c¬ thÓ.

– BiÓu ®å tØ lÖ % vÒ øng dông cña oxi trong c«ng nghiÖp (h×nh 6.1 SGK)

HS quan s¸t vµ rót ra øng dông.


V. §iÒu chÕ

1. §iÒu chÕ oxi trong phßng thÝ nghiÖm

GV sö dông phiÕu häc tËp : Trong çc chÊt sau, nh÷ng chÊt nµo ®−îc dïng ®Ó

®iÒu chÕ oxi : KMnO4, Na2SO4, KClO3, HgO.

GV h−íng dÉn HS lµm vµ rót ra nguyªn

t¾c.

GV lµm thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ O2 b»ng

çch nhiÖt ph©n KMnO4.

HS : NhiÖt ph©n çc hîp chÊt giµu oxi,

kÐm bÒn ®èi víi nhiÖt.

GV gîi ý HS quan s¸t, rót ra nhËn xÐt

vÓ çch thu khÝ oxi vµ nhËn biÕt khÝ

oxi, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

HS : – Thu qua n−íc (hoÆc thu trùc

tiÕp b»ng ph−¬ng ph¸p ®Èy kh«ng khÝ).

– Lµm bïng ch¸y mÉu than hång.

– Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

2KMnO4 ot⎯⎯→ K2MnO4 + MnO2 +

O2 ↑

2. S¶n xuÊt oxi trong c«ng nghiÖp

GV giíi thiÖu ng¾n gän vÒ s¶n xuÊt oxi

trong c«ng nghiÖp :

– Tõ kh«ng khÝ.

– Tõ n−íc.

HS :

– Kh«ng khÝ 1. Hãa láng 22. Ch−ng cÊt ph©n ®o¹n

O⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ ↑

– §iÖn ph©n n−íc :

2 2

®p 2 2 2H SO hoÆc NaOH

1H O H O

2⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ ↑ + ↑

(cat«t) (an«t)

B. Ozon


I. TÝnh chÊt

GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, tõ ®ã

so s¸nh víi oxi vÒ tÝnh chÊt vËt lÝ vµ

tÝnh chÊt hãa häc.

1. VÒ tÝnh chÊt vËt lÝ :

– Tr¹ng th¸i ?

– NhiÖt ®é hãa láng ?

– TÝnh tan trong n−íc ?

HS tãm t¾t :

1. TÝnh chÊt vËt lÝ : KhÝ O3 mµu xanh

nh¹t, mïi ®Æc tr−ng, hãa láng ë nhiÖt

®é –1120C, tan trong n−íc nhiÒu h¬n

so víi oxi.

2. VÒ tÝnh chÊt hãa häc

– TÝnh oxi hãa ?

GV bæ sung : Ozon lµ d¹ng thï h×nh

cña oxi.

2. TÝnh chÊt hãa häc : TÝnh oxi hãa m¹nh vµ m¹nh h¬n oxi.

– Ozon oxi hãa ®−îc hÇu hÕt c¸c kim lo¹i :

Ag + O2 → kh«ng x¶y ra

2Ag + O3 → Ag2O + O2

– Ozon oxi hãa ®−îc nhiÒu phi kim, nhiÒu hîp chÊt h÷u c¬, v« c¬.


II. Ozon trong tù nhiªn

GV chiÕu h×nh ¶nh tÇng ozon trong tù

nhiªn ®Ó giíi thiÖu.

HS tãm t¾t :

– TÇng ozon .

– Ozon t¹o ra do sù phãng ®iÖn (chíp, sÐt) trong khÝ quyÓn.

– Trªn mÆt ®Êt, ozon t¹o ra do sù oxi hãa mét sè chÊt h÷u c¬ (nhùa th«ng, rong biÓn,…).


III. øng dông

GV chiÕu mét sè h×nh ¶nh :

– VÒ líp mï quang hãa bao phñ thµnh phè vµ giíi thiÖu cho HS biÕt vÒ sù «

nhiÔm cña O3 do kÕt hîp víi çc hîp chÊt Oxitnit¬ t¹o nªn nh÷ng líp mï quang hãa.

– VÒ tÇng ozon trong khÝ quyÓn.

– VÒ øng dông cña ozon.

GV bæ sung thªm t¸c dông cña ozon :

– Ng¨n tia tö ngo¹i.

– Mét l−îng nhá ozon lµm cho kh«ng khÝ trong lµnh,…

HS quan s¸t çc h×nh ¶nh trªn mµn h×nh, nghiªn cøu SGK vµ rót ra çc øng dông.



• GV yªu cÇu HS n¾m v÷ng 2 ý :

– O3 vµ O2 ®Òu cã tÝnh oxi hãa m¹nh, O3 cã tÝnh oxi hãa m¹nh h¬n O2.

– Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ oxi.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 2, 3, 4, 5, 6 (SGK)

D. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp sgk

6. Gäi x, y lµ sè mol cña O2, O3 trong hçn hîp :

2O3 → 3O2

y 3

2y

– Sè mol hçn hîp khÝ ban ®Çu lµ : (x + y) mol

– Sè mol khÝ oxi sau ph¶n øng lµ : (x + 3

2y) mol

→ Sè mol khÝ t¨ng so víi ban ®Çu lµ :

(x + 3

2y) – (x + y) = 0,5y

Theo bµi ra : 0,5y øng víi 2% → y øng víi 4%

→ O3 chiÕm 4% vµ O2 chiÕm 96%.

e. T− liÖu tham kh¶o

1. Oxi lµ nguyªn tè phæ biÕn nhÊt trong vá Tr¸i §Êt. D−íi d¹ng ®¬n chÊt oxi

cã trong khÝ quyÓn vµ chiÕm kho¶ng 20% theo thÓ tÝch. D−íi d¹ng hîp chÊt nã cã

trong n−íc (89% khèi l−îng) vµ trong c¸c kho¸ng chÊt. L−îng chung cña oxi

trong vá Qu¶ §Êt gÇn b»ng nöa khèi l−îng cña nã (kho¶ng 47%).

Trong c«ng nghiÖp oxi ®−îc ®iÒu chÕ b»ng ph−¬ng ph¸p hãa láng kh«ng khÝ råi

ch−ng cÊt ph©n ®o¹n. Ph−¬ng ph¸p nµy cho nit¬ vµ oxi tinh khiÕt, ngoµi ra cßn cho

ta s¶n phÈm phô lµ khÝ hiÕm (chñ yÕu lµ agon). Ph−¬ng ph¸p ®iÖn ph©n n−íc trong

dung dÞch kiÒm còng cho ta oxi cïng víi hi®ro tinh khiÕt nh−ng gi¸ thµnh ®¾t.

Trong phßng thÝ nghiÖm oxi th−êng ®−îc lÊy tõ c¸c b×nh thÐp ®ùng oxi nÐn do c«ng nghiÖp s¶n xuÊt. Cã thÓ nhiÖt ph©n mét sè hîp chÊt giµu oxi, Ýt bÒn ®Ó ®iÒu chÕ mét l−îng nhá khÝ oxi trong phßng thÝ nghiÖm :

2KMnO4 ot C⎯⎯⎯→∼ K2MnO4 + MnO2 + O2↑

Oxi ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong thiªn nhiªn. Mét trong çc qu¸ tr×nh sèng quan träng nhÊt lµ sù thë ®−îc thùc hiÖn nhê sù tham gia cña oxi. Nhê cã oxi, sù thèi r÷a vµ môc n¸t cña ®éng vµ thùc vËt chÕt ®· chuyÓn çc chÊt h÷u c¬ phøc t¹p thµnh çc chÊt ®¬n gi¶n h¬n, cuèi cïng thµnh CO2, H2O, N2 vµ çc chÊt nµy l¹i tham gia vµo vßng tuÇn hoµn chung cña çc chÊt trong thiªn nhiªn.

Trong c«ng nghiÖp, oxi ®−îc dïng ®Ó t¨ng c−êng çc qu¸ tr×nh hãa häc trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt nh− axit sunfuric, axit nitric, gang. Çc lo¹i ®Ìn x× nh− ®Ìn hi®ro, axetilen ®−îc ®èt ch¸y trong oxi ®Ó t¹o nhiÖt ®é cao. Trong y häc oxi ®−îc dïng trong çc tr−êng hîp khã thë. Hçn hîp oxi láng víi bét than, bét gç hoÆc çc chÊt ch¸y kh¸c lµ thuèc næ ®−îc dïng trong çc c«ng tr×nh khai ph¸ b»ng chÊt næ.

2. Khi cã tia löa ®iÖn trong oxi hoÆc trong kh«ng khÝ ta thÊy cã mïi ®Æc tr−ng do sù t¹o thµnh mét chÊt míi ®ã lµ ozon. Ozon lµ d¹ng thï h×nh cña oxi, nã gåm çc ph©n tö O3. Ng−êi ta th−êng ®iÒu chÕ nã b»ng çch phãng ®iÖn ªm trong oxi kh«, s¶n phÈm t¹o thµnh lµ mét hçn hîp kho¶ng 10% ozon. Ch−ng cÊt ph©n ®o¹n hçn hîp nµy ta cã thÓ t¸ch ®−îc ozon d−íi d¹ng tinh khiÕt. Ozon láng cã mµu

xanh ®Ëm ( ost = –112oC) vµ r¾n cã mµu xanh tÝm ( o

nct = –193oC), chóng ®Òu kh«ng

bÒn vµ dÔ næ.

Trong khÝ quyÓn ë kho¶ng gi÷a 15km vµ 30km çch mÆt ®Êt, ozon ®−îc h×nh

thµnh tõ oxi d−íi t¸c dông cña tia tö ngo¹i s¸ng ng¾n cña mÆt trêi (220 < λ <

290nm). §©y lµ ph¶n øng quang hãa víi tØ lÖ t¹o thµnh ozon kho¶ng mét ph©n tö trªn 106 ph©n tö O2 :

O2 + hν → O + O

O2 + O → O3

Çc ph©n tö ozon ®−îc t¹o thµnh l¹i bÞ ph©n hñy bëi çc tia tö ngo¹i cã ®é dµi

sãng 280 < λ < 320nm :

O3 + hν → O2 + O

Nh− vËy, ozon ®· hÊp thô çc tia tö ngo¹i cã h¹i cho sù sèng trªn Tr¸i §Êt (t¨ng nhiÖt ®é, biÕn dÞ, g©y ung th− da,…).

Ph©n tö O3 cã tÝnh nghÞch tõ, cã cÊu h×nh gãc, momen l−ìng cùc μ = 0,66D,

gãc liªn kÕt OOO lµ 116,80 vµ ®é dµi liªn kÕt 1,278 Aο

. §iÒu ®ã chøng tá liªn kÕt O – O trong O3 cã mét phÇn ®Æc tÝnh kÐp.

S¬ ®å cÊu t¹o céng h−ëng cña O3 nh− sau :

O

O

O O

O

O O

O

O

. .

3. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµm suy gi¶m tÇng ozon lµ do

hîp chÊt CFC dïng trong c«ng nghiÖp lµm l¹nh. Nh÷ng l−îng lín (nhiÒu tÊn) chÊt CFC th¶i vµo kh«ng khÝ ë tÇng ®èi l−u, chóng khuÕch t¸n lªn tÇng b×nh l−u. D−íi t¸c dông cña çc tia tö ngo¹i ph¸t ra tõ MÆt Trêi, chóng bÞ ph©n hñy t¹o ra çc gèc clo tù do :

CF2Cl2 tia tö ngo¹i⎯⎯⎯⎯→ CF2Cl• + Cl•

Çc gèc clo tù do ph¸ hñy ozon theo c¬ chÕ d©y chuyÓn :

Cl• + O3 → ClO• + O2

vµ ClO• + O3 → 2O2 + Cl•

Mét gèc clo tù do cã thÓ ph¸ hñy hµng ngh×n ph©n tö ozon tr−íc khi nã hãa hîp thµnh chÊt kh¸c.

HiÖn nay chÊt CFC bÞ cÊm sö dông trong çc thiÕt bÞ lµm l¹nh.

TiÕt 47 L−u huúnh

a. môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt :

– L−u huúnh trong tù nhiªn tån t¹i ë hai d¹ng thï h×nh : l−u huúnh tµ ph−¬ng

Sα vµ l−u huúnh ®¬n tµ Sβ.

– ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn cÊu t¹o ph©n tö vµ tÝnh chÊt vËt lÝ cña l−u huúnh.

– TÝnh chÊt hãa häc c¬ b¶n cña l−u huúnh lµ võa cã tÝnh oxi hãa võa cã tÝnh khö.

– Trong çc hîp chÊt l−u huúnh cã SOXH –2, +4, +6.

• HS hiÓu :

– Sù biÕn ®æi vÒ cÊu t¹o ph©n tö vµ tÝnh chÊt vËt lÝ cña l−u huúnh theo nhiÖt ®é.

– Mèi quan hÖ gi÷a cÊu t¹o nguyªn tö vµ tÝnh chÊt hãa häc cña l−u huúnh.

– V× sao l−u huúnh võa cã tÝnh oxi hãa, võa cã tÝnh khö.

– So s¸nh ®−îc nh÷ng ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt hãa häc

gi÷a oxi vµ l−u huúnh.

2. VÒ kÜ n¨ng

– Quan s¸t ®−îc sù ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn tÝnh chÊt vËt lÝ.

– ViÕt ®−îc çc ph¶n øng cña l−u huúnh t¸c dông víi mét sè ®¬n chÊt vµ

hîp chÊt.


• GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, b¶ng tuÇn hoµn, phiÕu häc tËp.

– Tranh m« t¶ cÊu t¹o tinh thÓ vµ tÝnh chÊt vËt lÝ cña Sα, Sβ.

– ThÝ nghiÖm : ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn cÊu t¹o ph©n tö vµ tÝnh

chÊt vËt lÝ.

– Hãa chÊt : L−u huúnh.

• HS : CÊu t¹o nguyªn tö l−u huúnh, gi¶i thÝch v× sao S cã çc SOXH –2, 0,

+4, +6.




KiÓm tra bµi cò

GV sö dông phiÕu häc tËp sè 1 vµ chiÕu


Hai HS lªn b¶ng lµm bµi. C¸c em kh¸c

lµm bµi vµo vë.

1. So s¸nh tÝnh chÊt hãa häc cña hai

d¹ng thï h×nh cña oxi. DÉn ra ph−¬ng

tr×nh hãa häc ®Ó minh häa.

2. Hçn hîp khÝ A gåm oxi vµ ozon cã

tØ khèi so víi hi®ro b»ng 18. TÝnh % vÒ

thÓ tÝch hçn hîp.

GV ch÷a bµi, nhËn xÐt, cho ®iÓm.


I. VÞ trÝ, cÊu h×nh electron nguyªn tö

GV chiÕu b¶ng tuÇn hoµn lªn mµn h×nh,

yªu cÇu HS cho biÕt vÞ trÝ cña l−u

huúnh, viÕt cÊu h×nh electron, nhËn xÐt

sè electron líp ngoµi cïng.

HS :

– VÞ trÝ :

z 16

chu k× 3

nhãm VI A

=⎧⎪⎨⎪⎩

– CÊu h×nh electron :

1s22s22p63s23p4

– Líp ngoµi cïng cã 6e trong ®ã cã 2e

®éc th©n.

II. TÝnh chÊt vËt lÝ


1. Hai d¹ng thï h×nh cña l−u huúnh

↑↓ ↑↓ ↑ ↑

GV h−íng dÉn HS quan s¸t tranh vÏ

tinh thÓ 2 d¹ng thï h×nh cña l−u huúnh

tõ ®ã yªu cÇu HS rót ra nhËn xÐt vÒ

tÝnh bÒn, nhiÖt ®é s«i, nhiÖt ®é nãng

ch¶y.

HS : – L−u huúnh tµ ph−¬ng Sα.

– L−u huúnh ®¬n tµ Sβ.

→ Khèi l−îng riªng Sα > Sβ.

→ §é bÒn Sα < Sβ.

→ NhiÖt ®é nãng ch¶y Sα < Sβ.

– Hai d¹ng thï h×nh kh¸c nhau vÒ

tÝnh chÊt vËt lÝ.


2. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn tÝnh chÊt vËt lÝ

GV lµm thÝ nghiÖm : §un èng nghiÖm ®ùng l−u huúnh trªn ngän löa ®Ìn cån, yªu cÇu HS quan s¸t.

HS quan s¸t, nhËn xÐt sù biÕn ®æi tr¹ng th¸i :

GV chiÕu lªn mµn h×nh vÒ ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn cÊu t¹o ph©n tö.

GV dïng tranh vÏ h×nh 6.3 (SGK) ®Ó giíi thiÖu cÊu t¹o ph©n tö l−u huúnh.

GV l−u ý HS : §Ó ®¬n gi¶n trong c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ta dïng kÝ hiÖu S mµ kh«ng dïng S8.

III. TÝnh chÊt hãa häc cña l−u huúnh


GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i SOXH cã thÓ cã cña l−u huúnh. Tõ ®ã h·y dù ®o¸n vÒ tÝnh oxi hãa vµ tÝnh khö cña S ?

HS : – S cã SOXH : –2, 0, +4, +6.

– S võa cã tÝnh oxi hãa võa cã tÝnh khö.


1. T¸c dông víi kim lo¹i vµ hi®ro

GV lµm thÝ nghiÖm : Nung nãng mét d©y ®ång uèn thµnh lß xo råi ®−a vµo èng nghiÖm chøa S ®ang s«i.

HS : Quan s¸t thÝ nghiÖm.

GV yªu cÇu HS quan s¸t vµ nhËn xÐt hiÖn t−îng, viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

GV gîi ý HS viÕt tiÕp çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng cña Fe víi S, Hg víi S vµ H2 víi S.

GV l−u ý víi HS ph¶n øng Hg víi S x¶y ra ë nhiÖt ®é th−êng ®Ó rót ra øng dông thùc tÕ : thu håi l¹i thñy ng©n r¬i v·i.

HS : ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc :

o

o

o

o

o o 2 2t

o o 2 2t

o o 2 2t

o o 1 2t

2 2

Cu S Cu S

Fe S Fe S

Hg S Hg S

H S H S

+ −

+ −

+ −

+ −

+ ⎯⎯→

+ ⎯⎯→

+ ⎯⎯→

+ ⎯⎯→

GV ph©n tÝch sù thay ®æi SOXH cña S

vµ yªu cÇu HS cho biÕt vai trß cña S

trong çc ph¶n øng.

HS : o

S + 2e → S–2

→ S thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa.


2. T¸c dông víi phi kim m¹nh h¬n


hãa häc cña S víi O2, F2,… vµ ph©n tÝch sù thay ®æi SOXH ®Ó ®−a ra nhËn xÐt vÒ vai trß cña l−u huúnh trong ph¶n øng.

HS : ViÕt çc ph−¬ng tr×nh hãa häc :

6

o o 4 2

o o 6 1

2 2

2

S O S O

S F S F

+ −

+ −

+ →

+ →

→ o 4

S S 4e+

→ +

o 6

S S 6e+

→ +

→ S thÓ hiÖn tÝnh khö

GV h−íng dÉn HS rót ra kÕt luËn vÒ

tÝnh chÊt hãa häc cña l−u huúnh.

HS : Khi tham gia ph¶n øng, l−u

huúnh thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa hoÆc tÝnh khö, SOXH gi¶m hoÆc t¨ng.


IV. øng dông cña l−u huúnh

GV h−íng dÉn HS nghiªn cøu SGK vµ

liªn hÖ víi thùc tÕ ®Ó rót ra nh÷ng øng dông chÝnh cña l−u huúnh.

HS : Tãm t¾t øng dông cña l−u huúnh :

– Dïng ®Ó s¶n xuÊt H2SO4

S → SO2 → SO3 → H2SO4

– L−u hãa cao su, s¶n xuÊt diªm, d−îc phÈm, phÈm nhuém, chÊt trõ s©u, diÖt nÊm,…


V. Tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ s¶n xuÊt l−u huúnh

GV h−íng dÉn HS ®äc SGk vµ tãm t¾t

vÒ tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ øng dông.

HS : Th¶o luËn theo SGK.


Cñng cè bµi

GV tãm t¾t l¹i :

– CÊu t¹o cña S vµ tÝnh chÊt vËt lÝ phô thuéc vµo nhiÖt ®é.

– TÝnh chÊt hãa häc :

TÝnh oxi hãa (ph¶n øng víi kim lo¹i, hi®ro)

TÝnh khö (ph¶n øng víi phi kim m¹nh h¬n Cl2, F2, O2 vµ c¸c hîp chÊt cã tÝnh oxi hãa)

HS tæng kÕt l¹i kiÕn thøc d−íi sù h−íng dÉn cña GV :

2 o 4 6

2e 4e

6e

S S S S− + +

+ −

−

GV yªu cÇu HS lµm bµi tËp 1, 2 (SGK) vµ lµm thªm hai bµi sau :

Bµi 1. S t¸c dông ®−îc víi chÊt nµo trong sè c¸c chÊt sau :

Fe, Cu, Au, HCl, H2SO4, O2, F2, Ar.

HS : S t¸c dông ®−îc víi Fe, Cu, H2SO4 ®Æc, O2, F2.

S

Bµi 2. X¸c ®Þnh tÝnh oxi hãa, tÝnh khö cña S trong c¸c ph¶n øng sau :

S + 6HNO3 → H2SO4 + 6NO2 + 2H2O

S + 2H2SO4® → 3SO2 + 2H2O

HS : S thÓ hiÖn tÝnh khö.



Bµi tËp vÒ nhµ : 3, 4, 5 (SGK)


1. §¸p ¸n D.

2. §¸p ¸n B.

4. Ta cã

nZn = 0,650

65 = 0,01 mol vµ nS =

0,224

32 = 0,007 mol

Zn + S ot⎯⎯→ ZnS

0,007 ← 0,007 → 0,007

Sau ph¶n øng, trong èng nghiÖm cã ZnS vµ Zn d−.

→ mZnS = 97.0,007 = 0,679g

mZn d− = 65(0,01 – 0,007) = 0,195g.

5. Ph−¬ng tr×nh hãa häc

Fe + S → FeS

x → x

2Al + 3S → Al2S3

y → 3y

2

→ 56x 27y 1,1

x 0,013y 1,28

y 0,02x 0,042 32

+ =⎧ =⎧⎪ →⎨ ⎨ =+ = = ⎩⎪⎩

→ % sè mol mçi chÊt lµ :

%nFe = 0, 01

0, 03.100 = 33,33%

%nAl = 100 – 33,33 = 66,67%

→ % khèi l−îng mçi chÊt lµ :

%mFe = 56.0,01

1,1.100 = 50,9%

%mAl = 100 – 50,9 = 49,1%.


NhiÒu n¬i trªn ThÕ Giíi, l−u huúnh l¾ng ®äng thµnh nh÷ng má lín. Nh÷ng má nµy n»m gi÷a líp ®¸ s©u hµng tr¨m mÐt trong lßng ®Êt, do vËy viÖc khai th¸c lé thiªn lµ rÊt khã kh¨n. Hecman (1851 – 1914) ®· ph¸t minh ph−¬ng ph¸p khai th¸c l−u huúnh rÊt hiÖu qu¶, ®−îc gäi lµ ph−¬ng ph¸p Frasch : Ng−êi ta khoan nh÷ng lç khoan s©u tíi má l−u huúnh råi ®Æt vµo ®ã hÖ thèng thiÕt bÞ gåm ba èng ®ång t©m lång vµo nhau cã ®−êng kÝnh lÇn l−ît lµ 2,5cm; 7,5cm vµ 15cm. N−íc siªu nãng (170oC) ®−îc nÐn vµo èng ngoµi cïng ®Ó lµm nãng ch¶y l−u huúnh. Kh«ng khÝ ®−îc nÐn vµo èng trung t©m ®Ó t¹o ¸p suÊt cao. Hçn hîp bät cña kh«ng khÝ, n−íc vµ l−u huúnh nãng ch¶y ®−îc ®Èy lªn mÆt ®Êt qua èng cßn l¹i. T¸ch l−u huúnh

ch¶y ra khái hçn hîp, ®−îc l−u huúnh cã ®é tinh khiÕt 99,5%. HiÖn nay, h¬n 80% khèi l−îng l−u huúnh ®−îc s¶n xuÊt trªn ThÕ Giíi b»ng ph−¬ng ph¸p nµy.

TiÕt 48 Bμi thùc hμnh sè 4 : tÝnh chÊt cña oxi, l−u huúnh

A. Môc tiªu

3. RÌn luyÖn c¸c thao t¸c thÝ nghiÖm an toµn, chÝnh x¸c.

4. TiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm ®Ó chøng minh ®−îc :

• Oxi vµ l−u huúnh lµ nh÷ng ®¬n chÊt phi kim cã tÝnh oxi hãa m¹nh.

• Ngoµi tÝnh oxi hãa, l−u huúnh cßn cã tÝnh khö.

• L−u huúnh cã thÓ biÕn ®æi tr¹ng th¸i theo nhiÖt ®é.



1. GV : ChuÈn bÞ dông cô, hãa chÊt ®ñ cho HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo tõng nhãm.

a) Dông cô

– èng nghiÖm

– Lä thñy tinh miÖng réng 100ml ®ùng oxi.

– KÑp ®èt hãa chÊt.

– Muçng ®èt hãa chÊt.

– §Ìn cån.

– CÆp èng nghiÖm.

– Gi¸ thÝ nghiÖm.


b) Hãa chÊt

– §o¹n d©y thÐp.

– Bét l−u huúnh.

– Than gç (nh÷ng mÈu nhá)

– Bét s¸t.

– Oxi ®−îc ®iÒu chÕ s½n chøa trong çc lä thñy tinh 100ml.

2. HS : – ¤n tËp tÝnh chÊt cña oxi, l−u huúnh cã liªn quan ®Õn çc thÝ nghiÖm trong bµi.

– Nghiªn cøu tr−íc ®Ó biÕt dông cô, hãa chÊt, çch lµm tõng thÝ nghiÖm.



I. Néi dung thÝ nghiÖm vµ çch tiÕn hµnh


ThÝ nghiÖm 1. TÝnh oxi hãa cña oxi

GV h−íng dÉn çc nhãm HS lµm thÝ nghiÖm theo SGK.

HS lµm thÝ nghiÖm theo çc b−íc :

– §èt nãng mét ®o¹n d©y thÐp xo¾n (cã g¾n mÉu than ë ®Çu ®Ó lµm måi) trªn ngän löa ®Ìn cån.

– §−a nhanh vµo b×nh ®ùng khÝ oxi.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

HS : M« t¶ hiÖn t−îng vµ ghi vµo vë thÝ nghiÖm :

– D©y thÐp ch¸y trong oxi s¸ng chãi kh«ng thµnh ngän löa, kh«ng khãi, t¹o ra çc h¹t nhá nãng ch¶y mµu n©u b¾n tung tãe ra xung quanh nh− ph¸o hoa.

§ã lµ nh÷ng h¹t Fe3O4.

– Ph−¬ng tr×nh hãa häc :

GV gîi ý HS x¸c ®Þnh SOXH cña çc nguyªn tè ®Ó x¸c ®Þnh vai trß çc chÊt tham gia ph¶n øng.

o

8o o 23

t2 3 43Fe 2 O Fe O

+−

+ ⎯⎯→

HS : Fe – chÊt khö

O2 – chÊt oxi hãa


ThÝ nghiÖm 2. Sù biÕn ®æi tr¹ng th¸i cña l−u huúnh theo nhiÖt ®é

GV h−íng dÉn çc nhãm HS lµm thÝ nghiÖm theo SGK.

GV l−u ý HS : Trong khi thÝ nghiÖm ph¶i th−êng xuyªn h−íng miÖng èng nghiÖm vÒ phÝa kh«ng cã ng−êi ®Ó tr¸nh hÝt ph¶i h¬i l−u huúnh ®éc h¹i.

HS lµm thÝ nghiÖm theo çc b−íc :

– KÑp èng nghiÖm chøa mét Ýt bét l−u huúnh vµo cÆp gç hoÆc trªn gi¸ thÝ nghiÖm.

– §un nãng liªn tôc trªn ngän löa ®Ìn cån.

GV yªu cÇu HS quan s¸t sù biÕn ®æi tr¹ng th¸i cña l−u huúnh theo nhiÖt ®é.

HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ ghi vµo vë thÝ nghiÖm :

ChÊt r¾n mµu vµng → chÊt láng mµu

vµng linh ®éng → qu¸nh nhít mµu ®á

n©u → h¬i mµu da cam.

GV gi¶i thÝch nguyªn nh©n :

ë nhiÖt ®é cao h¬n 150 – 160oC, cÊu tróc vßng cña l−u huúnh S8 b¾t ®Çu bÞ ph¸ vì. Çc chuçi nguyªn tö t¹o thµnh kÕt hîp víi nhau t¹o ra nh÷ng chuçi dµi, do ®ã ®é nhít cña thÓ nãng ch¶y t¨ng lªn m¹nh. NÕu ®un nãng tiÕp tôc sÏ dÉn ®Õn viÖc lµm ®øt çc m¹ch nµy vµ ®é nhít cña l−u huúnh bÞ gi¶m xuèng. Khi t¨ng nhiÖt ®é th× sè nguyªn tö trong ph©n tö h¬i l−u huúnh gi¶m

xuèng : S8 → S6 → S4 → S2 → S. ë 800 – 1400oC h¬i l−u huúnh chñ yÕu gåm çc ph©n tö S2, ë 1700oC gåm çc

nguyªn tö.


ThÝ nghiÖm 3. TÝnh oxi hãa cña l−u huúnh

GV h−íng dÉn çc nhãm HS lµm thÝ nghiÖm.

HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo çc b−íc sau ®©y:

L−u ý :

– KÑp chÆt èng nghiÖm trªn gi¸ thÝ nghiÖm, ®un nãng b»ng ®Ìn cån.

– Bét s¾t ph¶i ®−îc b¶o qu¶n trong lä kÝn (tèt nhÊt lµ bét s¾t míi), kh«.

– Hçn hîp bét Fe vµ S ®−îc t¹o theo tØ lÖ 7 : 4 vÒ khèi l−îng.

– Ph¶i dïng èng nghiÖm thñy tinh trung tÝnh, kh«.

– Cho mét Ýt bét s¾t vµ bét l−u huúnh vµo ®¸y èng nghiÖm.

– §un nãng èng nghiÖm trªn ngän löa ®Ìn cån cho ®Õn khi ph¶n øng x¶y ra.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

HS : M« t¶ hiÖn t−îng quan s¸t ®−îc vµ ghi vµo vë thÝ nghiÖm :

– Hçn hîp bét s¾t vµ l−u huúnh trong èng nghiÖm cã mµu vµng x¸m nh¹t. Khi ®un nãng trªn ngän löa ®Ìn cån ph¶n øng x¶y ra m·nh liÖt, táa nhiÒu nhiÖt lµm ®á rùc hçn hîp vµ t¹o thµnh hîp chÊt FeS mµu x¸m ®en.

GV l−u ý HS : Khi ph¶n øng gi÷a Fe vµ S x¶y ra m·nh liÖt, táa nhiÒu nhiÖt, lµm ®á rùc hçn hîp th× ph¶i dõng ®un ngay.


Fe + S ot⎯⎯→ FeS


ThÝ nghiÖm 4. TÝnh khö cña l−u huúnh


nghiÖm theo SGK.

HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo çc b−íc :

– Cho mét l−îng l−u huúnh b»ng h¹t ng« vµo muçng lÊy hãa chÊt hoÆc dïng ®òa thñy tinh h¬ nãng, nhóng

®Çu ®òa vµo bét l−u huúnh. §èt ch¸y l−u huúnh trªn ngän löa ®Ìn cån.

– Më n¾p lä thñy tinh ®ùng ®Çy khÝ oxi, cho nhanh muçng (hoÆc ®òa thñy tinh) cã l−u huúnh ®ang ch¸y vµo lä.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

HS : M« t¶ hiÖn t−îng vµ ghi vµo vë thÝ nghiÖm :

– L−u huúnh ch¸y trong lä chøa oxi m·nh liÖt h¬n nhiÒu khi ch¸y trong kh«ng khÝ, t¹o thµnh khãi mµu tr¾ng ®ã lµ SO2.


S + O2 ot⎯⎯→ SO2

L−u ý : KhÝ SO2 mïi h¾c, g©y ho vµ khã thë, cÇn ph¶i cÈn thËn khi lµm thÝ nghiÖm vµ tr¸nh kh«ng hÝt ph¶i khÝ nµy.


II. c«ng viÖc sau buæi thùc hµnh

GV nhËn xÐt buæi thùc hµnh vµ yªu cÇu HS thu dän dông cô hãa chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.

HS lµm vÖ sinh hßng thÝ nghiÖm.

GV yªu cÇu HS viÕt t−êng tr×nh theo mÉu sau :

1. Hä vµ tªn ……………………………… Líp :……………….

2. Tªn bµi thùc hµnh …………………………………………….

TT Tªn

thÝ nghiÖm C¸ch tiÕn hμnh

thÝ nghiÖm HiÖn t−îng

Gi¶i thÝch – ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc

TiÕt 49 hi®ro sunfua L−u huúnh ®ioxit – l−u huúnh trioxit

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt tÝnh chÊt vËt lÝ, tr¹ng th¸i tù nhiªn, tÝnh axit yÕu vµ øng dông cña H2S.

• HS hiÓu ngoµi tÝnh axit yÕu, H2S cßn cã tÝnh khö m¹nh.

2. VÒ kÜ n¨ng

• Dùa vµo SOXH ®Ó dù ®o¸n tÝnh oxi hãa, tÝnh khö.

• ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc minh häa tÝnh chÊt cña H2S dùa trªn sù thay ®æi SOXH cña çc nguyªn tè.

• Lµm çc bµi tËp vÒ H2S ph¶n øng víi dung dÞch kiÒm.

• NhËn biÕt çc chÊt khÝ.

3. VÒ gi¸o dôc

¶nh h−ëng cña khÝ H2S ®Õn m«i tr−êng.


• GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp.

– Çc thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ khÝ H2S vµ ®èt ch¸y.

• HS : ChuÈn bÞ bµi theo SGK.

C. TiÕn tr×nh d¹y – häc Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS

a. hi®ro sunfua h2s



GV h−íng dÉn HS nghiªn cøu tÝnh chÊt vËt lÝ cña H2S :

– Tr¹ng th¸i, mïi ®Æc tr−ng, tØ khèi so víi kh«ng khÝ.

– Kh¶ n¨ng tan trong n−íc.

– L−u ý tÝnh ®éc cña H2S cã ë khÝ gas, khÝ nói löa, bèc ra tõ x¸c ®éng vËt thùc vËt, n−íc th¶i nhµ m¸y,…

HS th¶o luËn :

– ChÊt khÝ, mïi trøng thèi.

– NÆng h¬n kh«ng khÝ.

– Tan Ýt trong n−íc.

– RÊt ®éc.

II. TÝnh chÊt hãa häc


1. TÝnh axit yÕu

GV giíi thiÖu : KhÝ hi®rosunfua H2S

tan vµo n−íc t¹o thµnh dung dÞch axit sunfuhi®ric lµ mét axit rÊt yÕu, yÕu h¬n c¶ axit cacbonic.

GV yªu cÇu HS th¶o luËn : Khi cho

H2S t¸c dông víi dung dÞch NaOH cã thÓ t¹o ra nh÷ng muèi nµo ? ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

HS : Nghe gi¶ng vµ rót ra nhËn xÐt :

– Hi®ro sunfua tan trong n−íc → dung dÞch axit sunfuhi®ric.

– TÝnh axit rÊt yÕu (yÕu h¬n H2CO3)

HS : H2S lµ axit 2 lÇn axit, cã thÓ t¹o ra

2 lo¹i muèi lµ muèi trung hßa vµ muèi axit :

H2S + NaOH → NaHS + H2O

H2S + 2NaOH → Na2S + 2H2O

GV h−íng dÉn HS nhËn xÐt : Khi nµo

t¹o muèi trung hßa vµ khi nµo t¹o muèi axit ?

HS : Dùa vµo tØ lÖ sè mol

T = 2

NaOH

H S

n

n

– NÕu T ≤ 1 → t¹o muèi NaHS

– NÕu T ≥ 2 → t¹o muèi Na2S

– NÕu 1 < T < 2 → t¹o 2 muèi NaHS vµ Na2S.


2. TÝnh khö m¹nh

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ :

– SOXH cña S trong H2S ?

– H2S cã tÝnh oxi hãa hay tÝnh khö ?

HS : Trong H2S, l−u huúnh cã SOXH

lµ –2, ®©y lµ SOXH thÊp nhÊt cña l−u

huúnh → H2S cã tÝnh khö m¹nh.

GV bæ sung : Tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn

ph¶n øng mµ H2S 2

(S)−

cã thÓ bÞ oxi

hãa thµnh o

S, 4 +6

S hoÆc S .+

GV lµm thÝ nghiÖm chøng minh :

§iÒu chÕ vµ ®èt H2S trong ®iÒu kiÖn thiÕu vµ ®ñ oxi.

HS : ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc :

o2 o o 2t

2 222H S O 2S 2H O− −

+ ⎯⎯→ +

(thiÕu)

o2 o 4 2t

2 2 222H S 3O 2 S O 2H O− + −

+ ⎯⎯→ +

(®ñ)

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ

gîi ý HS viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch :

Dung dÞch H2S ®Ó l©u trong kh«ng khÝ bÞ vÈn ®ôc mµu vµng ?

HS : Do bÞ oxi kh«ng khÝ oxi hãa.

H2S t¹o thµnh S kÕt tña mµu vµng.

GV m« t¶ thÝ nghiÖm : NÕu sôc khÝ H2S

vµo dung dÞch n−íc brom (mµu vµng n©u) th× thÊy dung dÞch mÊt mµu. H·y viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

HS : Ph−¬ng tr×nh hãa häc :

2 o 6 1

2 2 2 4

22H S Br 2H O H S O 2H Br

(kh«ng mµu)(vµng n©u)

− + −

+ + → +

Yªu cÇu HS viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc

t−¬ng tù víi n−íc Cl2 ?

GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh SOXH trong

c¸c ph¶n øng.

HS :

2 o 6 1

2 2 2 42H S Cl 2H O H S O 2HCl− + −

+ + → +

GV h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ tÝnh chÊt

cña H2S trong ph¶n øng oxi hãa – khö.

HS : H2S lµ chÊt khö m¹nh, tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn ph¶n øng vµ chÊt oxi hãa

mµ H2S 2

(S)−

cã thÓ bÞ oxi hãa thµnh o

S, 4 +6

S hoÆc S .+


III. Tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ ®iÒu chÕ

GV yªu cÇu HS ®äc SGK vµ h−íng dÉn

HS rót ra kÕt luËn.

HS nhËn xÐt :

– H2S cã ë khÝ ga, suèi n−íc nãng, khÝ nói löa, x¸c ®éng thùc vËt, n−íc th¶i nhµ m¸y.

– Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ®iÒu chÕ :

FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S↑



• GV ph¸t phiÕu häc tËp vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh :

1. Cho 0,1 mol khÝ H2S t¸c dông víi 150ml dung dÞch NaOH 1M. ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc vµ tÝnh khèi l−îng muèi thu ®−îc.

2. Hoµn thµnh c¸c ph−¬ng tr×nh hãa häc sau (mçi mòi tªn chØ viÕt mét ph−¬ng tr×nh) :

FeS → H2S → S → SO2 → H2SO4

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3 (SGK).

TiÕt 50 hi®ro sunfua l−u huúnh ®ioxit – l−u huúnh trioxit (TiÕp)

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt :

– TÝnh chÊt vËt lÝ vµ tÝnh chÊt hãa häc cña SO2 vµ SO3.

– So s¸nh tÝnh chÊt cña SO2 vµ SO3.

• HS hiÓu : Nguyªn nh©n tÝnh khö vµ tÝnh oxi hãa cña SO2.

2. VÒ kÜ n¨ng

• ViÕt ph−¬nopg tr×nh hãa häc thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa cña SO3, tÝnh khö, tÝnh oxi hãa cña SO2.

• KÜ n¨ng gi¶i bµi tËp vÒ oxit axit t¸c dông víi dung dÞch kiÒm.

3. VÒ gi¸o dôc

Sù ¶nh h−ëng cña SO2 tíi søc kháe, m«i tr−êng.


• GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp, h×nh 6.5 (SGK).

– ThÝ nghiÖm ®iÒu chÕ SO2 tõ H2SO4, Na2SO3.

– ThÝ nghiÖm lµm mÊt mµu c¸nh hoa hång cña khÝ SO2.

• HS : ¤n tËp kiÕn thøc vÒ oxit axit, tÝnh chÊt cña H2S.




KiÓm tra bµi cò


néi dung lªn mµn h×nh.

HS : Th¶o luËn.

1. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p nhËn biÕt c¸c chÊt khÝ riªng biÖt sau ®©y : O2, H2S, Cl2, N2.

2. Cho s¶n phÈm t¹o thµnh khi nung nãng hçn hîp gåm 5,6g bét s¾t vµ 1,6g bét l−u huúnh vµo 500ml dung dÞch HCl th× thu ®−îc hçn hîp khÝ bay ra. TÝnh % thÓ tÝch hçn hîp khÝ.

GV gäi 2 HS lªn b¶ng lµm bµi, yªu cÇu

c¸c nhãm HS nhËn xÐt, GV söa ch÷a vµ

cho ®iÓm.

HS 1 :

– Dïng dung dÞch KI cã hå tinh bét ®Ó nhËn ra khÝ clo :

Cl2 + 2KI → 2KCl + I2

I2 + hå tinh bét → mµu xanh

– HoÆc nhËn ra khÝ clo b»ng mµu vµng lôc.

– Dïng dung dÞch Pb(NO3)2 ®Ó nhËn

biÕt khÝ H2S cã ↓ mµu ®en :

Pb(NO3)2 + H2S → PbS↓ + 2HNO3

(mµu ®en)

– Dïng que ®ãm cã tµn ®á ®Ó nhËn biÕt khÝ oxi : que ®ãm bïng ch¸y.

– Cßn l¹i lµ khÝ N2.

HS 2 : nFe = 5,6

56 = 0,1 mol

nS = 1,6

32 = 0,05 mol

Ph−¬ng tr×nh hãa häc :

Fe + S → FeS

0,05 ← 0,05 → 0,05

⇒ s¶n phÈm t¹o thµnh

FeS : 0, 05mol

Fe d− : 0, 05mol

⎧⎨⎩

Ph−¬ng tr×nh hãa häc :

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑


→ 2Hn = nFe = 0,05mol

2H Sn = nFeS = 0,05mol

→ 2 2H H S%V %V= = 50%

B. L−u huúnh §ioxit



GV cho HS quan s¸t mét b×nh khÝ SO2

®−îc ®iÒu chÕ s½n vµ yªu cÇu HS nhËn

xÐt vÒ :

– Tr¹ng th¸i

– Mµu s¾c

– Mïi vÞ

– TØ khèi cña SO2 so víi kh«ng khÝ

– Kh¶ n¨ng hßa tan trong n−íc

GV bæ sung : SO2 hãa láng ë –10oC, ë

20oC mét thÓ tÝch n−íc hßa tan ®−îc

40 thÓ tÝch khÝ SO2. KhÝ SO2 rÊt ®éc,

hÝt thë ph¶i kh«ng khÝ cã khÝ nµy sÏ

g©y viªm ®−êng h« hÊp.

GV yªu cÇu HS gäi tªn cña SO2.

HS : Quan s¸t, lËp luËn vµ rót ra nhËn

xÐt :

– ChÊt khÝ

– Kh«ng mµu

– Mïi h¾c

– NÆng h¬n kh«ng khÝ (d = 64

2,2)29

≈

– Tan nhiÒu trong n−íc

– Tªn gäi SO2

- KhÝ sunfur¬

- L−u huúnh ®ioxit

- L−u huúnh (IV) oxit

- Anhi®rit sunfur¬

⎧⎪⎪⎨⎪⎪⎩

II. TÝnh chÊt hãa häc


1. L−u huúnh ®ioxit lµ oxit axit

GV yªu cÇu c¸c nhãm HS th¶o luËn vÒ

tÝnh chÊt hãa häc cña oxit axit.

– T¸c dông víi nh÷ng chÊt nµo ?

– ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

HS tr¶ lêi tãm t¾t :

– SO2 tan trong n−íc t¹o thµnh dung

dÞch axit t−¬ng øng :

SO2 + H2O 2 3H SO(axit sunfur¬)

H2SO3 lµ axit yÕu (m¹nh h¬n H2S vµ

axit cacbonic), kh«ng bÒn.

– T¸c dông víi oxit baz¬ :

Na2O + SO2 → Na2SO3

– T¸c dông víi dung dÞch baz¬ t¹o

muèi axit hoÆc muèi trung hßa :

SO2 + NaOH → NaHSO3

SO2 + 2NaOH → Na2SO3 + H2O

GV h−íng dÉn HS c¸ch biÖn luËn s¶n

phÈm muèi dùa vµo tØ lÖ :

T = 2

NaOH

SO

n

N

BiÖn luËn :

0 < T ≤ 1 → Muèi NaHSO3

T ≥ 2 → Muèi Na2SO3

1 < T < 2 → 2 muèi 3

2 3

NaHSO

Na SO

⎧⎨⎩


2. L−u huúnh ®ioxit lµ chÊt khö vµ chÊt oxi hãa

GV yªu cÇu HS th¶o luËn :

– V× sao SO2 võa lµ chÊt khö võa lµ chÊt oxi hãa.

HS : Trong SO2, l−u huúnh cã SOXH

lµ +4, ®©y lµ SOXH trung gian → SO2

võa cã tÝnh oxi hãa võa cã tÝnh khö.

6 4 o 2

4e2e 6e

S S S S+ + −

+− +

TÝnh khö TÝnh oxi hãa

– Hoµn thµnh ph−¬ng tr×nh hãa häc cña çc ph¶n øng sau :

SO2 + Br2 + H2O → …….

SO2 + H2S → …….

GV h−íng dÉn HS hoµn thµnh ph−¬ng tr×nh ph¶n øng vµ nhËn xÐt vÒ sù thay ®æi SOXH cña çc nguyªn tè, chØ ra chÊt oxi hãa vµ chÊt khö trong mçi ph¶n øng.

GV cã thÓ h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm ®Ó chøng minh.

GV yªu cÇu HS rót ra çc øng dông cña çc ph¶n øng trªn.

HS :

4 1 6

2 2 42 2

oS O B r 2H O 2H B r H S O

mµu vµng n©u kh«ng mµu

+ − +

+ + → +

→ 2

2

SO chÊt khö

Br chÊt oxi hãa

−⎧⎨ −⎩

→ Dïng ph¶n øng nµy ®Ó nhËn biÕt khÝ SO2 (lµm mÊt mµu n−íc brom).

4 2 o

2 22SO 2H S 3S 2H O+ −

+ → +

→ 2

2

SO chÊt oxi hãa

H S chÊt khö

−⎧⎨ −⎩

GV lµm thÝ nghiÖm mÊt mµu çnh hoa

hång cña khÝ SO2. → øng dông cña ph¶n øng nµy lµ thu

håi H2S, lµm s¹ch kh«ng khÝ.


III. øng dông vµ ®iÒu chÕ l−u huúnh ®ioxit

1. øng dông

GV h−íng dÉn HS ®äc SGK vµ liªn hÖ

víi thùc tÕ ®Ó rót ra çc øng dông cña

SO2.

HS tãm t¾t çc øng dông cña SO2 :

s¶n xuÊt H2SO4

SO2 tÈy tr¾ng giÊy vµ bét giÊy

chèng nÊm mèc l−¬ng thùc,

thùc phÈm

2. §iÒu chÕ



H·y viÕt c¸c ph−¬ng tr×nh hãa häc

®iÒu chÕ khÝ SO2 tõ c¸c chÊt sau ®©y :

H2S, Na2SO3, S, FeS2, O2, dung dÞch

H2SO4.

HS th¶o luËn :

2H2S + 3O2 ot⎯⎯→ 2SO2 + 2H2O (1)

Na2SO3 + H2SO4 → Na2SO4 + SO2 +

H2O (2)

S + O2 ot⎯⎯→ SO2 (3)

4FeS2 + 11O2 ot⎯⎯→ 2Fe2O3 + 8SO2

(4)

GV h−íng dÉn HS ph©n tÝch rót ra

ph−¬ng ph¸p nµo ®−îc dïng trong

phßng thÝ nghiÖm vµ trong c«ng nghiÖp.

GV chiÕu s¬ ®å h×nh 6.5 (SGK) lªn

mµn h×nh ®Ó ph©n tÝch ph−¬ng ph¸p

®iÒu chÕ khÝ SO2 trong phßng thÝ

nghiÖm.

HS : Trong phßng thÝ nghiÖm :

Na2SO3 + H2SO4 → SO2↑ + Na2SO4 +

H2O

Trong c«ng nghiÖp :

S + O2 ot⎯⎯→ SO2

4FeS2 + 11O2 ot⎯⎯→ 2Fe2O3 + 8SO2

c. l−u huúnh trioxit

Ho¹t ®éng 6 (5phót)

I. TÝnh chÊt

GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 3 vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh :

Trén SO2 vµ O2 ®un nãng cã xóc t¸c thu ®−îc chÊt A.

HS : 2SO2 + O2 ot

xt⎯⎯→ 2SO3

– SO3 lµ chÊt láng, kh«ng mµu

– Tan v« h¹n trong n−íc vµ trong axit sunfuric :

a) X¸c ®Þnh CTPT cña A ? Gäi tªn.

b) A cã tan trong n−íc kh«ng ?

c) Dù ®o¸n çc tÝnh chÊt hãa häc cña A ? ViÕt çc ph−¬ng tr×nh hãa häc ®Ó minh häa.

SO3 + H2O → H2SO4

nSO3 + H2SO4 → H2SO4.nSO3

(oleum)

– SO3 lµ oxit axit m¹nh :

SO3 + Na2O → Na2SO4

SO3 + 2NaOH → Na2SO4 + H2O


II. øng dông vµ s¶n xuÊt

GV h−íng dÉn HS ®äc SGK. HS :

– SO3 lµ s¶n phÈm trung gian ®Ó ®iÒu chÕ H2SO4

– Trong c«ng nghiÖp, SO3 ®−îc s¶n xuÊt b»ng çch oxi hãa SO2 cã xóc t¸c.


Cñng cè – Bµi tËp vÒ nhµ

1. GV h−íng dÉn HS tæng kÕt träng t©m bµi häc vÒ tÝnh chÊ cña H2S, SO2, SO3.

2. Sö dông thªm mét sè bµi tËp sau ®©y ®Ó cñng cè bµi häc :

Bµi 1. V× sao trong tù nhiªn cã nhiÒu nguån phãng th¶i ra khÝ H2S nh−ng l¹i kh«ng cã sù tÝch tô khÝ ®ã trong kh«ng khÝ ?

Bµi 2. Hçn hîp khÝ nµo sau ®©y cã thÓ tån t¹i ®−îc ? Gi¶i thÝch.

a) H2S vµ O2.

b) H2S vµ SO2.

c) SO2 vµ O2.

Bµi 3. KhÝ SO2 do çc nhµ m¸y th¶i ra lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Tiªu chuÈn quèc tÕ quy ®Þnh nÕu l−îng SO2 v−ît qu¸ 30.10–6 mol trong 1m3 kh«ng khÝ th× coi lµ kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm. NÕu ng−êi ta lÊy 50 lÝt kh«ng khÝ ë mét thµnh phè vµ ph©n tÝch thÊy cã 0,012mg SO2 th× kh«ng khÝ ®ã cã bÞ « nhiÔm kh«ng ?

3. Bµi tËp vÒ nhµ : 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 (SGK)

d. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp sgk 1. §¸p ¸n C.

3. §¸p ¸n D.

4. a) H2S cã tÝnh khö :

2 4

2 2 222H S 3O 2 SO 2H O

− +

+ → +

b) SO2 võa cã tÝnh oxi hãa võa cã tÝnh khö :

2 5o

4 o

2 22

4 6V O

22 3t

SO 2H S 3S 2H O

2SO O 2SO

+

+ +

+ → +

+ ⎯⎯⎯→

5. 5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2MnSO4 + K2SO4 + 2H2SO4

(khö) (oxi hãa)

6. a) S + O2 → SO2

SO2 + 2H2S → 3S + 2H2O

b) TÝnh khö cña SO2

SO2 do c¸c nhµ m¸y th¶i vµo khÝ quyÓn. Nhê xóc t¸c lµ oxit kim lo¹i cã trong khãi bôi cña nhµ m¸y, nã bÞ oxi cña kh«ng khÝ oxi hãa thµnh SO3 :

2SO2 + O2 o

xt

t⎯⎯→ 2SO3

SO3 t¸c dông víi n−íc m−a t¹o axit H2SO4. Axit H2SO4 tan trong n−íc m−a t¹o ra m−a axit.

8. a) Fe + 2HCl → FeCl + H2↑

x x


y y

H2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + 2HNO3

0,1 ← 23,9

239 = 0,1

→ 2, 464

x y 0,11 x 0,0122, 4

y 0,1y 0,1

⎧ + = = =⎧⎪ →⎨ ⎨ =⎩⎪ =⎩

b) 2HV = 0,01.22,4 = 0,224l ;

2H SV = 0,1.22,4 = 2,24l.

c) mFe = 56.0,01 = 0,56g ; mFeS = 88.0,1 = 8,8g.

9. a) H2S

b) 3H2S + H2SO4 → 4S↓ + 4H2O

mS = 2,56g.

10. a) X¶y ra 2 ph¶n øng :

SO2 + NaOH → NaHSO3

NaHSO3 + NaOH → Na2SO3 + H2O

b) 3NaHSOm = 15,6g ;

2 3Na SOm = 6,3g.


1. Ph©n tö H2S cã d¹ng gãc nh− ph©n tö H2O ( HSH = 92o, ®é dµi liªn kÕt S –

H b»ng 1,22 o

A ). V× vËy H2S lµ ph©n tö ph©n cùc. Kh¶ n¨ng t¹o thµnh liªn kÕt

hi®ro ë H2S yÕu h¬n H2O, do ®ã ë ®iÒu kiÖn th−êng H2S lµ chÊt khÝ ( onct = –85,6oC,

ost = –60,75oC). KhÝ H2S kh«ng mµu, mïi trøng thèi, rÊt ®éc, t−¬ng ®èi Ýt tan trong

n−íc. ë tr¹ng th¸i láng H2S ph©n li theo s¬ ®å :

H2S + H2S 3SH SH+ −+

TÝch sè ion cña nã 3[SH ][SH ]+ − = 3.10-33

Dung dÞch n−íc H2S lµ mét axit yÕu hai lÇn (K1 = 10–7 ; K2 = 10–14) :

H2S + H2O H3O+ + SH–

KhÝ H2S cã tÝnh khö m¹nh :

2H2S + 3O2 ot⎯⎯→ 2SO2 + 2H2O

2H2S + O2 ot⎯⎯→ 2S + 2H2O

H2S + X2 → 2HX + S

(halogen)

5H2S + 2KMnO4 + 3H2SO4 → K2SO4 + 2MnSO4 + 5S + 8H2O

2. Ph©n tö SO2 cã cÊu t¹o gièng O3, d¹ng tam gi¸c, gãc OSO = 120o, ®é dµi

liªn kÕt S – O lµ 1,43 o

A . Trong ph©n tö SO2, l−u huúnh ë tr¹ng th¸i lai hãa sp2, c«ng thøc cÊu t¹o :

S

O O

S

O O

S

O O

KhÝ SO2 kh«ng mµu, mïi xèc khã chÞu, rÊt ®éc, dÔ hãa láng ( oSt = –10oC).

SO2 dÔ tan trong n−íc t¹o thµnh dung dÞch cã tÝnh axit. Tr−íc ®©y ng−êi ta coi dung dÞch ®ã lµ axit sunfur¬ H2SO3 vµ SO2 lµ anhi®rit sunffurow. Axit sunfur¬ cã 2 d¹ng ®ång ph©n :

S

OHO OH

S

HO OO

H . .

Nh−ng ngµy nay b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p vËt lÝ hiÖn ®¹i, cho thÊy r»ng trong dung dÞch SO2 trong n−íc ph©n tö H2SO3 cã rÊt Ýt, c©n b»ng trong dung dÞch ®ã cã thÓ biÓu diÔn nh− sau :

SO2 + x H2O SO2 . x H2O

SO2 . x H2O H2SO3 K << 1

SO2 . x H2O 3HSO− (aq) + H3O+ + (x – 2)H2O

K1 = 2.10–2 vµ K2 = 6.10–8

KhÝ SO2 vµ dung dÞch cña nã lµ chÊt khö m¹nh. Nã khö ®−îc HNO3, KMnO4, K2Cr2O7, halogen,…

SO2 + 2HNO3 → H2SO4 + 2NO2

3SO2 + K2Cr2O7 + H2SO4 → Cr2(SO4)3 + K2SO4 + H2O

SO2 + Cl2 + H2O → H2SO4 + 2HCl

Nh−ng víi chÊt khö m¹nh h¬n, SO2 cã tÝnh oxi hãa :

SO2 + 2H2S → 3S + 2H2O

TiÕt 51 axit sunfuric

Muèi sunfat

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt :

– TÝnh chÊt vËt lÝ cña H2SO4, c¸ch pha lo·ng H2SO4.

– H2SO4 lo·ng lµ axit m¹nh, cã ®Çy ®ñ tÝnh chÊt chung cña mét axit.

– H2SO4 ®Æc nãng cã tÝnh oxi hãa m¹nh.

• HS hiÓu :

– H2SO4 lo·ng cã tÝnh axit g©y ra bëi ion H+ vµ tÝnh oxi hãa ®−îc quyÕt ®Þnh

bëi ion H+ (2H+ + 2e → H2).

– H2SO4 ®Æc nãng cã tÝnh oxi hãa m¹nh g©y ra bëi gèc 24SO − trong ®ã l−u

huúnh cã SOXH cao nhÊt +6.

2. VÒ kÜ n¨ng

– KÜ n¨ng pha lo·ng H2SO4 ®Æc.

– Quan s¸t thÝ nghiÖm, rót ra nhËn xÐt vÒ tÝnh chÊt.

– ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc cña H2SO4 víi c¸c chÊt.



– C¸c hãa chÊt vµ dông cô : H2SO4 ®Æc, H2SO4 lo·ng, Cu, Fe, Na2CO3, NaOH, Al2O3, èng nghiÖm, ®Ìn cån, gi¸ thÝ nghiÖm.

• HS : Xem l¹i bµi tÝnh chÊt cña HCl.




KiÓm tra bµi cò

GV sö dông phiÕu häc tËp sè 1 vµ chiÕu


Hoµn thµnh s¬ ®å ph¶n øng :

H2S

SO2SO3 Na2SO4

S H2SO4

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt :

– Ph¶n øng nµo lµ ph¶n øng oxi hãa – khö vµ kh«ng ph¶i ph¶n øng oxi hãa – khö ?

– Vai trß cña çc chÊt trong ph¶n øng oxi hãa – khö ?

GV yªu cÇu nh÷ng HS kh¸c nhËn xÐt

bµi lµm vµ bæ sung, söa ch÷a, cho ®iÓm.

HS lªn b¶ng lµm bµi.

i. axit sunfuric


1. TÝnh chÊt vËt lÝ

GV cho HS quan s¸t b×nh ®ùng dung

dÞch H2SO4 ®Æc vµ ph¸t biÓu tÝnh chÊt vËt lÝ.

HS nhËn xÐt :

– ChÊt láng, s¸nh, kh«ng mµu, kh«ng bay h¬i.

GV cho HS nghiªn cøu h×nh 6.6 (SGK)

vµ yªu cÇu HS rót ra nhËn xÐt vÒ çch

pha lo·ng axit H2SO4 ®Æc.

– Tan v« h¹n trong n−íc vµ táa nhiÒu nhiÖt.

– Çch pha lo·ng axit H2SO4 ®Æc : rãt tõ tõ axit ®Æc vµo cèc n−íc theo ®òa thñy tinh vµ khuÊy nhÑ.

GV : T¹i sao kh«ng ®−îc lµm ng−îc

l¹i ?

HS : V× axit H2SO4 ®Æc rÊt h¸o n−íc vµ

khi tan trong n−íc táa nhiÒu nhiÖt →

g©y báng axit.

GV th«ng b¸o : H2SO4 98% cã khèi

l−îng riªng D = 1,84 g/cm3.

2. TÝnh chÊt hãa häc


a) Dung dÞch H2SO4 lo∙ng

GV yªu cÇu c¸c nhãm HS th¶o luËn

tÝnh chÊt hãa häc cña axit H2SO4 lo·ng.

HS : Dung dÞch H2SO4 lo·ng cã nh÷ng

tÝnh chÊt chung cña axit :

– Lµm quú tÝm → mµu ®á

– T¸c dông víi oxit baz¬, baz¬.

– T¸c dông víi muèi cña axit yÕu h¬n hoÆc dÔ bay h¬i h¬n.

– T¸c dông víi kim lo¹i ho¹t ®éng →

H2.

GV tæ chøc cho c¸c nhãm HS lµm thÝ

nghiÖm chøng minh :

Nhãm 1 : ThÝ nghiÖm ®æi mµu quú tÝm.

Nhãm 2 : ThÝ nghiÖm H2SO4 + Fe

Nhãm 3 : ThÝ nghiÖm H2SO4 + NaOH

(dïng phenolphtalein ®Ó chøng tá cã dÊu hiÖu ph¶n øng).

Nhãm 4 : ThÝ nghiÖm H2SO4 + Al2O3.

Nhãm 5 : ThÝ nghiÖm H2SO4 + Na2CO3.

Sau ®ã çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶, viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc.

HS : Çc ph−¬ng tr×nh hãa häc :

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 ↑

2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O

(NaOH + H2SO4 → NaHSO4 + H2O)

Al2O3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2O

Na2CO3 + H2SO4 → Na2SO4 + CO2↑ +

H2O

GV nhËn xÐt, h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ tÝnh chÊt cña dung dÞch H2SO4 lo·ng.


b) TÝnh chÊt cña H2SO4 ®Æc

GV h−íng dÉn 3 nhãm HS lµm 3 thÝ nghiÖm sau :

Nhãm 1 : Cu + H2SO4 lo·ng

Nhãm 2 : Cu + H2SO4 ®Æc

Nhãm 3 : S + H2SO4 ®Æc

GV gîi më ®Ó HS viÕt ®−îc ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng x¶y ra. Yªu cÇu HS hoµn thµnh çc ph−¬ng tr×nh hãa häc :

Cu + H2SO4 ® → …….

S + H2SO4 ® → …….

Fe + H2SO4 ® ot⎯⎯→ …….

KBr + H2SO4 ® → …….

FeO + H2SO4 ® → …….

Çc nhãm HS quan s¸t vµ nhËn xÐt hiÖn t−îng. KÕt luËn :

– H2SO4 ®Æc cã tÝnh oxi hãa rÊt m¹nh : t¸c dông víi hÇu hÕt kim lo¹i (trõ Au, Pt), nhiÒu phi kim (C, S, P) vµ nhiÒu hîp chÊt cã tÝnh khö.

Cu + 2H2SO4 ® → CuSO4 + SO2 +

2H2O

S + 2H2SO4 ® → 3SO2 + 2H2O

2Fe + 6H2SO4 ® ot⎯⎯→ Fe2(SO4)3 +

3SO2 + 6H2O

2KBr + 2H2SO4 ® → Br2 + SO2 +

K2SO4 + 2H2O

2FeO + 4H2SO4 ® → Fe2(SO4)3 + SO2

+ 4H2O

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù thay ®æi SOXH cña çc nguyªn tè vµ vai trß cña

NhËn xÐt : H2SO4 ®Æc ngoµi tÝnh axit cßn cã tÝnh oxi hãa m¹nh ®−îc g©y ra

çc chÊt ph¶n øng ? Nguyªn nh©n g©y ra tÝnh oxi hãa m¹nh cña H2SO4 ®Æc.

Chó ý : Al, Fe bÞ thô ®éng hãa trong

axit H2SO4 ®Æc nguéi.

bëi gèc 24SO − trong ®ã S cã SOXH lµ

+6 cao nhÊt.

GV h−íng dÉn çc nhãm HS lµm thÝ nghiÖm : Nhá H2SO4 ®Æc vµo cèc ®ùng ®−êng saccaroz¬.

Yªu cÇu HS quan s¸t gi¶i thÝch hiÖn t−îng.

– TÝnh h¸o n−íc :

H2SO4 ®Æc hót n−íc m¹nh, cã thÓ lÊy n−íc tö çc hîp chÊt gluxit nh− ®−êng saccaroz¬ :

C11H22O11 2 4H SO ®⎯⎯⎯⎯→ 12C + 11H2O

H2SO4 ®Æc hÊp thô H2O cña ®−êng t¹o ra cacbon (mµu ®en), mét phÇn C bÞ H2SO4 ®Æc oxxi hãa :

C + 2H2SO4 ® → CO2 + 2SO2 + 2H2O

KhÝ CO2 cïng víi SO2 bay lªn lµm sñi bät ®Èy C trµo ra ngoµi cèc.

GV l−u ý HS hÕt søc cÈn thËn khi sö dông H2SO4 ®Æc.



• GV sö dông phiÕu häc tËp sè 2 vµ chiÕu néi dung çc bµi tËp sau lªn mµn h×nh ®Ó HS luyÖn tËp :

Bµi 1. Trªn mét ®Üa c©n ®Æt cèc ®ùng H2SO4 ®Æc vµ trªn ®Üa c©n cßn l¹i ®Æt çc qu¶ c©n sao cho c©n ë vÞ trÝ c©n b»ng. Hái sau mét thêi gian c©n cã ë vÞ trÝ c©n b»ng hay kh«ng ? Gi¶i thÝch.

Bµi 2. Chia mét dung dÞch axit sunfuric lµm 3 phÇn b»ng nhau.

a) Dïng mét dung dÞch NaOH ®Ó trung hßa võa ®ñ phÇn thø nhÊt. ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng x¶y ra.

b) Trén phÇn thø hai vµ thø ba vµo nhau råi rãt vµo dung dÞch thu ®−îc mét l−îng NaOH b»ng ®óng l−îng ®· trung hßa ë phÇn thø nhÊt. ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng x¶y ra.

Bµi 3. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p t¸ch nhanh bét Al ra khái hçn hîp bét Al, Zn vµ Mg.

Bµi 4. Hoµn thµnh çc ph−¬ng tr×nh hãa häc sau :

a) FeCl2 + H2SO4 ®Æc → …….

b) Ag + H2SO4 ®Æc → …….

c) Zn + H2SO4 lo·ng → …….

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 4, 5 (SGK).

TiÕt 52 axit sunfuric muèi sunfat (TiÕp)

a. môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

HS biÕt øng dông çc c«ng ®o¹n chÝnh s¶n xuÊt H2SO4, tÝnh chÊt cña muèi

sunfat vµ nhËn biÕt ion 24SO − .

2. VÒ kÜ n¨ng

• Ph©n biÖt muèi sunfat, axit sunfuric víi çc axit vµ muèi kh¸c.

• TÝnh nång ®é hoÆc khèi l−îng dung dÞch H2SO4, muèi sunfat tham gia hoÆc t¹o thµnh trong ph¶n øng.

3. VÒ gi¸o dôc

Vai trß cña axit H2SO4 ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n.


• GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp, tranh vÏ s¬ ®å s¶n xuÊt H2SO4

trong c«ng nghiÖp

– ThÝ nghiÖm nhËn biÕt ion 24SO − .

• HS : ¤n tËp tÝnh chÊt cña axit H2SO4.

c. tiÕn tr×nh D¹y – Häc


Ho¹t ®éng 1 (7phót)

KiÓm tra bµi cò

GV sö dông phiÕu häc tËp vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh :

1. So s¸nh tÝnh chÊt hãa häc cña dung dÞch H2SO4 lo·ng vµ axit H2SO4 ®Æc. ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc minh häa.

2. Cho 855g dung dÞch Ba(OH)2 10% vµo 200g dung dÞch H2SO4. Läc bá kÕt tña, ®Ó trung hßa n−íc läc ph¶i dïng 125ml dung dÞch NaOH 25% (d = 1,28 g/ml). TÝnh C% dung dÞch H2SO4 ban ®Çu.

GV yªu cÇu çc nhãm HS nhËn xÐt, sau ®ã bæ sung, söa ch÷a vµ cho ®iÓm.

HS th¶o luËn vµ cö ®¹i diÖn çc nhãm tr×nh bµy.


3. øng dông cña H2SO4

GV cho çc nhãm HS ®äc SGK vµ liªn hÖ thùc tÕ, cã thÓ cho xem nh÷ng ®o¹n phim ng¾n vÒ sö dông H2SO4 trong c«ng nghiÖp.

GV yªu cÇu HS th¶o luËn, tãm t¾t çc øng dông.

HS th¶o luËn :

– S¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u, chÊt giÆt röa tæng hîp, t¬ sîi hãa häc, chÊt dÎo, s¬n mµu, phÈm nhuém, d−îc phÈm, chÕ biÕn dÇu má,…


4. S¶n xuÊt axit H2SO4

GV sö dông tranh vÏ s¬ ®å s¶n xuÊt axit H2SO4 trong c«ng nghiÖp vµ giíi thiÖu ph−¬ng ph¸p tiÕp xóc.

GV h−íng dÉn c¸c nhãm HS th¶o luËn vÒ 3 c«ng ®o¹n chÝnh cña ph−¬ng ph¸p nµy :

HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy :

a) S¶n xuÊt SO2

Trong c«ng nghiÖp cã thÓ chän nh÷ng nguyªn liÖu nµo ? T¹i sao ? ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

a) S¶n xuÊt SO2

– §èt ch¸y l−u huúnh :

S + O2 ot⎯⎯→ SO2

– §èt quÆng FeS2 :

4FeS2 + 11O2 ot⎯⎯→ 2Fe2O3 + 8SO2

b) S¶n xuÊt SO3

– ViÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

– §iÒu kiÖn ?

b) S¶n xu¸t SO3

2SO2 + O2 oxt, t

2SO3

xt : V2O5

to : 450 – 500oC.

c) HÊp thô SO3 b»ng H2SO4 ®Æc.

– Nguyªn t¾c ?

– Ph−¬ng tr×nh hãa häc ?

c) HÊp thô SO3 b»ng H2SO4 ®Æc

– Dïng H2SO4 98% hÊp thô SO3 theo nguyªn t¾c ng−îc dßng (®Ó t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc) t¹o oleum :

H2SO4 + nSO3 → H2SO4 . nSO3

– Dïng l−îng n−íc thÝch hîp, pha lo·ng oleum, ®−îc H2SO4 ®Æc :

H2SO4 . nSO3 + nH2O → (n + 1)H2SO4

GV cñng cè vµ kÕt luËn s¬ ®å ph¶n øng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt H2SO4 :

SO2 H2SO4SO3

FeS2

S


II. Muèi sunfat – nhËn biÕt ion sunfat

1. Muèi sunfat

GV yªu cÇu HS ph©n lo¹i muèi sunfat

GV h−íng dÉn HS sö dông b¶ng tÝnh tan ®Ó cho biÕt tÝnh tan cña muèi sunfat.

HS :

Muèi trung hßa : Na2SO4, CuSO4,…

2 lo¹i Muèi axit : NaHSO4,

Mg(HSO4)2,…

– PhÇn lín muèi sunfat tan.

– BaSO4, SrSO4, PbSO4 kh«ng tan.

– CaSO4, Ag2SO4 Ýt tan.

2. NhËn biÕt ion sunfat


nghiÖm :

– Nhá dung dÞch H2SO4 vµo dung dÞch BaCl2.

– Nhá dung dÞch Na2SO4 vµo dung dÞch BaCl2.

HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ kÕt luËn vÒ

thuèc thö ®Ó nhËn biÕt ion 24SO −

– Dïng thuèc thö lµ muèi tan cña bari, hiÖn t−îng : cã kÕt tña tr¾ng kh«ng tan trong axit m¹nh.

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4↓ + 2HCl

Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4↓ + 2NaCl



• GV ph¸t phiÕt häc tËp víi néi dung sau :

Bµi 1. Tõ muèi ¨n (NaCl), quÆng pirit s¾t (FeS2), kh«ng khÝ, n−íc. H·y viÕt ph−¬ng tr×nh hãa häc ®iÒu chÕ : FeSO4, Fe2(SO4)3, FeCl3.

Bµi 2. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ph©n biÖt c¸c dung dÞch sau : H2SO4, Na2SO4, CuSO4, NaCl.

Bµi tËp vÒ nhµ : 3, 6 (SGK).

D. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK

3. Dïng quú tÝm nhËn ra dung dÞch HCl.

– Rãt mét Ýt dung dÞch ë 3 lä cßn l¹i vµo 3 èng nghiÖm ®Ó thö.

– Cho vµi giät dung dÞch BaCl2 vµo c¸c èng nghiÖm trªn, èng nghiÖm nµo t¹o ra kÕt tña mµu tr¾ng lµ èng nghiÖm ®ùng dung dÞch Na2SO4 :

BaCl2 + Na2SO4 → BaSO4↓ + 2NaCl

– Rãt 2 dung dÞch ch−a biÕt vµo hai èng nghiÖm.

– Cho vµi giät dung dÞch Na2SO4 (®· nhËn ®−îc) vµo c¸c èng nghiÖm, èng nµo cã kÕt tña mµu tr¾ng lµ dung dÞch Ba(NO3)2 :

Na2SO4 + Ba(NO3)2 → BaSO4↓ + 2NaNO3

– Cßn l¹i lµ dung dÞch NaCl, cã thÓ kh¼ng ®Þnh b»ng dung dÞch AgNO3 ;

AgNO3 + NaCl → AgCl↓ + NaNO3

4. a) H2SO4 ®Æc ®−îc dïng ®Ó lµm kh« nh÷ng khÝ Èm, thÝ dô khÝ CO2. Cã nh÷ng khÝ kh«ng lµm kh« b»ng H2SO4 ®Æc, thÝ dô khÝ NH3, H2, H2S,…

6. a)

2 4H SO

100.1,84.98m 180,32

100= = g

Gäi x lµ sè gam n−íc cÇn ®Ó pha.

Dung dÞch cÇn pha lµ 20% nªn :

20g H2SO4 ph¶i pha víi 80g H2O

180,32g H2SO4 ph¶i pha víi x g H2O

→ x = 80.180,32

20 = 721,28g

V× 2H Od = 1g/cm3 →

2H OV = 721,28 cm3

b) Khi pha lo·ng ph¶i rãt tõ tõ axit H2SO4 ®Æc vµo n−íc vµ khuÊy ®Òu, tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc lµm ng−îc l¹i.


1. Axit sunfuric H2SO4 100% nÕu kh«ng lÉn t¹p chÊt, hÇu nh− kh«ng dÉn ®iÖn,

nh−ng dung dÞch H2SO4 l¹i lµ chÊt dÉn ®iÖn tèt.

• Trªn 337oC axit H2SO4 míi b¾t ®Çu s«i, do ®ã H2SO4 ®Èy ®−îc c¸c axit dÔ bay h¬i ra khái muèi :

H2SO4 + 2NaNO3 ot⎯⎯→ Na2SO4 + 2HNO3↑

H2SO4 + NaCl ot⎯⎯→ NaHSO4 + HCl↑

• Trong dung dÞch n−íc axit H2SO4 lµ axit m¹nh :

H2SO4 → 4HSO− + H+, K1 = ∞

4HSO− 24SO − + H+, K2 = 1.10–2

• Axit H2SO4 ®Æc, nãng oxi hãa ®−îc c¶ nh÷ng kim lo¹i kÐm ho¹t ®éng nh− Cu, Ag, Hg (Eo > 0) vµ s¶n phÈm khö cña H2SO4 lµ SO2 :

Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2↑ + 2H2O

Víi c¸c kim lo¹i ho¹t ®éng, s¶n phÈm khö H2SO4 ngoµi SO2 cßn t¹o thµnh S, H2S. VÝ dô :

Mg + 2H2SO4 → MgSO4 + SO2↑ + 2H2O

3Mg + 4H2SO4 → 3MgSO4 + S↓ + 4H2O

4Mg + 5H2SO4 → 4MgSO4 + H2S↑ + 4H2O

Mét sè kim lo¹i ho¹t ®éng võa nh− Al, Fe, Cr, Mn bÞ thô ®éng hãa trong H2SO4 ®Æc nguéi.

Víi mét sè phi kim nh− P, S, C, As bÞ axit H2SO4 ®Æc nãng oxi hãa ®Õn oxit hoÆc axit t−¬ng øng :

S + 2H2SO4 ot⎯⎯→ 3SO2↑ + 2H2O

C + 2H2SO4 ot⎯⎯→ CO2↑ + 2SO2↑ + 2H2O

4P + 8H2SO4 ot⎯⎯→ 4H3PO4 + 7SO2↑ + S↓ + 2H2O

4As + 6H2SO4 ot⎯⎯→ As4O6 + 6SO2↑ + 6H2O

H2SO4 ®Æc còng oxi hãa ®−îc nhiÒu hîp chÊt cã tÝnh khö :

2HBr + H2SO4 ot⎯⎯→ SO2 + Br2 + 2H2O

2HI + H2SO4 ot⎯⎯→ SO2 + I2 + 2H2O

8HI + H2SO4 ot⎯⎯→ H2S + 4I2 + 4H2O

H2SO4 ®Æc lµ t¸c nh©n hi®rat hãa :

CuSO4 . 5H2O 2 4H SO ®⎯⎯⎯⎯→ CuSO4 + 5H2O

(mµu xanh) (mµu tr¾ng)

2HClO4 2 4H SO ®⎯⎯⎯⎯→ Cl2O7 + H2O

HCOOH 2 4H SO ®⎯⎯⎯⎯→ CO↑ + H2O

C12H22O11 2 4H SO ®⎯⎯⎯⎯→ 12C + 11H2O

• H2SO4 lo·ng kh«ng t¸c dông víi phi kim mµ chØ ph¶n øng víi nh÷ng kim lo¹i cã thÕ khö ©m vµ s¶n phÈm khö cña axit lµ H2 :

Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2O

H2SO4 lo·ng hßa tan ®−îc Cu khi cã mÆt oxi (kh«ng khÝ) :

2Cu + O2 + 4H+ → 2Cu2+ + 2H2O

Mét sè kim lo¹i nh− Al, Ni, Cr khã tan trong dung dÞch H2SO4 lo·ng v× trªn bÒ mÆt nh÷ng kim lo¹i nµy ®Òu cã mµng oxit rÊt máng, nh−ng ®Æc biÖt bÒn b¶o vÖ.

3. Oleum lµ hçn hîp gåm c¸c axit poli sunfuric t¹o ra khi cho SO3 tan trong H2SO4 100% :

H2SO4 + SO3 → H2S2O7 (axit ®isunfuric)

H2SO4 + 2SO3 → H2S3O10 (axit trisunfuric)

H2SO4 + 3SO3 → H2S4O13 (axit tetrasunfuric)

…………

Tæng qu¸t :

H2SO4 + nSO3 → H2SO4 . nSO3 hay H2Sn + 1O3n + 4 (n ≥ 0)

Tõ oleum cã thÓ pha lo·ng t¹o dung dÞch H2SO4 cã nång ®é tïy ý.

TiÕt 53 luyÖn tËp : oxi vμ l−u huúnh

A. Môc tiªu

4. Gióp HS n¾m v÷ng çc kiÕn thøc sau :

• Mèi quan hÖ gi÷a cÊu t¹o nguyªn tö, ®é ©m ®iÖn, SOXH cña nguyªn tè víi tÝnh chÊt ho¸ häc cña oxi, l−u huúnh.

• TÝnh chÊt ho¸ häc cña hîp chÊt l−u huúnh liªn quan ®Õn tr¹ng th¸i SOXH cña nguyªn tè l−u huúnh trong hîp chÊt.

• DÉn ra çc ph¶n øng ho¸ häc ®Ó chøng minh cho nh÷ng tÝnh chÊt cña çc ®¬n chÊt oxi, l−u huúnh vµ nh÷ng hîp chÊt cña l−u huúnh.

2. RÌn luyÖn çc kÜ n¨ng :

LËp çc ph−¬ng tr×nh ho¸ häc liªn quan ®Õn ®¬n chÊt vµ hîp chÊt cña oxi, l−u huúnh.

Gi¶i thÝch ®−îc çc hiÖn t−îng thùc tÕ liªn quan ®Õn tÝnh chÊt cña oxi, l−u huúnh vµ çc hîp chÊt cña nã.

ViÕt cÊu h×nh electron nguyªn tö cña oxi vµ l−u huúnh.

Gi¶i çc bµi tËp ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng vÒ çc hîp chÊt cña l−u huúnh.


GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp.

HS : Tæng kÕt lÝ thuyÕt c¬ b¶n cña ch−¬ng vµ chuÈn bÞ c¸c bµi tËp

SGK.





i. cÊu t¹o, tÝnh chÊt cña oxi vµ l−u huúnh

GV h−íng dÉn HS «n tËp kiÕn thøc ®·

häc vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau :

– ViÕt cÊu h×nh electron cña nguyªn tö O vµ S vµ cho biÕt ®é ©m ®iÖn cña oxi vµ l−u huúnh ?

– Dùa vµo cÊu h×nh electron nguyªn tö cña oxi vµ l−u huúnh h·y dù ®o¸n nh÷ng tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña chóng ? LÊy thÝ dô ph¶n øng ®Ó m×nh ho¹.

HS tr¶ lêi c©u hái vµ tæng kÕt kiÕn thøc :

1. CÊu h×nh electron cña nguyªn tö :

8O : 1s22s22p4

18S : 1s22s22p63s23p4

2. §é ©m ®iÖn :

χO = 3,44

χS = 2,58

3. TÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n :

– Oxi thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ rÊt m¹nh

2Mg + O2 ot⎯⎯→ 2MgO

C + O2 ot⎯⎯→ CO2

2CO + O2 ot⎯⎯→ 2CO2

– L−u huúnh thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ m¹nh


H2 + S ot⎯⎯→ H2S

Hg + S ⎯⎯→ HgS

– L−u huúnh thÓ hiÖn tÝnh khö :

S + O2 → SO2

S + 3F2 → SF6


i. tÝnh chÊt çc hîp chÊt cña l−u huúnh

GV h−íng dÉn HS «n tËp b»ng çch tr¶

lêi çc c©u hái sau :

– Tr×nh bµy tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n

cña H2S ? Gi¶i thÝch. LÊy thÝ dô minh

ho¹.

– Tr×nh bµy tÝnh chÊt ho¸ häc cña SO2 ?

Gi¶i thÝch. LÊy vÝ dô minh ho¹.

HS tr¶ lêi c©u hái vµ tæng kÕt kiÕn

thøc :

1. H2S thÓ hiÖn tÝnh khö v× l−u huúnh

cã SOXH – 2 thÊp nhÊt :

2H2S + O2 → 2S + 2H2O

2H2S + 3O2 → 2SO2 + 2H2O

– V× sao H2SO4 chØ cã tÝnh oxi ho¸ ?

Thµnh phÇn nµo ®ãng vai trß “chÊt oxi

ho¸” trong H2SO4 lo·ng vµ H2SO4 ®Æc ?

2. SO2 võa thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ võa

thÓ hiÖn tÝnh khö v× l−u huúnh cã

SOXH +4 trung gian :

a) TÝnh oxi ho¸ :

SO2 + 2H2S → 3S↓ + 2H2O

b) TÝnh khö :

SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4

3. V× l−u huúnh cã SOXH +6 cao nhÊt

a) Víi H2SO4 lo·ng → H+ ®ãng vai trß

t¸c nh©n oxi ho¸ :

Zn + H2SO4l → ZnSO4 + H2↑

b) Víi H2SO4 ®Æc → 2

4SO − ®ãng vai

trß t¸c nh©n oxi ho¸ (H+ lµm m«i tr−êng) :

Cu + 2H2SO4 ® → CuSO4 + SO2 + 2H2O

GV nhËn xÐt :

2

2H S

−

4

2S O+

6

2 4H S O

+

b. bμi tËp


TÝnh khö TÝnh khö

TÝnh oxi ho¸

TÝnh oxi ho¸

GV chiÕu néi dung bµi tËp 1 (SGK) lªn

mµn h×nh :

Bµi 1. Cho ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

H2SO4(®) + 8HI → 4I2 + H2S + 4H2O

C©u nµo sau ®©y diÔn t¶ kh«ng ®óng tÝnh chÊt çc chÊt ?

A. H2SO4 lµ chÊt oxi ho¸, HI lµ chÊt khö.

B. HI bÞ oxi ho¸ thµnh O2, H2SO4 bÞ khö thµnh H2S.

C. H2SO4 oxi ho¸ HI thµnh I2 vµ nã bÞ khö thµnh H2S.

D. I2 oxi ho¸ H2S thµnh H2SO4 vµ nã bÞ khö thµnh HI.

HS th¶o luËn.

→ §¸p ¸n D.

GV yªu cÇu çc HS kh¸c nhËn xÐt, sau

®ã cho ®iÓm.


GV chiÕu néi dung bµi tËp 2 (SGK) lªn mµn h×nh :

Bµi 2. Cho çc ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

a) SO2 + 2H2O + Br2 → 2HBr + H2SO4

b) SO2 + H2O H2SO3

c) 5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2MnSO4

+ 2H2SO4 + K2SO4

d) SO2 + 2H2S → 3S + 2H2O

e) 2SO2 + O2 2SO3

HS th¶o luËn.

1. SO2 lµ chÊt oxi ho¸ trong çc ph¶n øng ho¸ häc sau :

A. a, d, e B. b, c C. d

1. §¸p ¸n C.

2. SO2 lµ chÊt khö trong çc ph¶n øng ho¸ häc sau :

A. b, d, c, e B. a, c, e C. a, d, e.

H·y chän ®¸p ¸n ®óng cho çc tr−êng hîp trªn.

GV yªu cÇu çc HS kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã cho ®iÓm.

2. §¸p ¸n B.



Bµi 3 : KhÝ H2S vµ axit H2SO4 tham gia çc ph¶n øng oxi ho¸ - khö, ng−êi ta cã nhËn xÐt :

– Hi®ro sunfua chØ thÓ thiÖn tÝnh khö.

HS th¶o luËn.

a) V× l−u huúnh trong H2S cã SOXH

lµ –2 thÊp nhÊt → chØ cã tÝnh khö.

V× l−u huúnh trong H2SO4 cã SOXH

lµ +6 cao nhÊt → chØ thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸.

– Axit sunfuric chØ thÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸.

a) H·y gi¶i thÝch ®iÒu nhËn xÐt trªn.

b) §èi víi mçi chÊt, h·y dÉn ra mét ph¶n øng ho¸ häc ®Ó minh ho¹.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã

cho ®iÓm.

b) Ph−¬ng tr×nh ph¶n øng :

2H2S + SO2 → 3S↓ + 2H2O

Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2↑ + 2H2O



mµn h×nh :

Bµi 4. Cã nh÷ng chÊt sau : s¾t, l−u huúnh, axit sunfuric lo·ng.

a) H·y tr×nh bµy 2 ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ hi®rosunfua tõ nh÷ng chÊt ®· cho.

b) ViÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng xÈy ra vµ cho biÕt vai trß cña l−u huúnh trong çc ph¶n øng.

GV h−íng dÉn HS nhËn xÐt, sau ®ã bæ

sung vµ cho ®iÓm.

a) Hai ph−¬ng ph¸p :

Ph−¬ng ph¸p 1 :



Ph−¬ng ph¸p 2 :

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑

H2 + S ot⎯⎯→ H2S



Bµi tËp vÒ nhµ : 5, 6, 7, 8 (SGK)

TiÕt 54 luyÖn tËp : oxi vμ l−u huúnh (TiÕp)

a. môc tiªu

3. TiÕp tôc gióp HS «n tËp vÒ l−u huúnh vµ çc hîp chÊt cña l−u huúnh.

4. RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n biÖt, nhËn biÕt çc chÊt.

5. RÌn luyÖn kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp ho¸ häc ®Þnh l−îng.


GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng bµi tËp SGK.

HS : ¤n tËp kiÕn thøc cña ch−¬ng, chuÈn bÞ bµi tËp SGK.



b. bμi tËp (tiÕp)



mµn h×nh :

HS th¶o luËn.

Bµi 5. Cã 3 b×nh, mçi b×nh ®ùng mét

chÊt khÝ lµ H2S, SO2, O2. H·y tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ph©n biÖt chÊt khÝ ®ùng trong mçi b×nh víi ®iÒu kiÖn kh«ng dïng thªm thuèc thö.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt çch lµm

vµ bæ sung, cho ®iÓm.

– Dïng que ®ãm cßn than hång ®Ó nhËn biÕt khÝ O2.

– Cßn l¹i 2 b×nh lµ khÝ H2S vµ SO2

mang ®èt → khÝ nµo ch¸y ®−îc lµ

H2S, khÝ kh«ng ch¸y lµ SO2.



mµn h×nh :

Bµi 6. Cã 3 b×nh, mçi b×nh ®ùng mét

dung dÞch sau : HCl, H2SO3, H2SO4.

HS th¶o luËn.

Cã thÓ ph©n biÖt dung dÞch ®ùng trong mçi b×nh b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc víi mét thuèc thö nµo sau ®©y ?

a) Quú tÝm.

b) Natri hi®roxit.

c) Natri oxit.

d) Cacbon ®ioxit.

Dïng BaCl2 :

– LÊy mçi dung dÞch axit mét Ýt cho vµo èng nghiÖm.

– Nhá dung dÞch BaCl2 vµo çc èng nghiÖm trªn.

– Cã kÕt tña tr¾ng (BaSO3, BaSO4) lµ èng ®ùng H2SO3 vµ H2SO4.

Tr×nh bµy çch nhËn biÕt sau khi chän thuèc thö.

GV yªu cÇu HS viÕt çc ph−¬ng tr×nh ho¸ häc.

Yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã cho ®iÓm.

– LÊy dung dÞch HCl cßn l¹i nhá vµo çc kÕt tña, nÕu kÕt tña tan lµ BaSO3 (nhËn ra H2SO3) vµ kh«ng tan lµ BaSO4 (nhËn ra H2SO4).


GV chiÕu néi dung bµi tËp sè 7 (SGK) lªn mµn h×nh :

Bµi 7. Cã thÓ tån t¹i ®ång thêi nh÷ng chÊt sau trong mét b×nh chøa ®−îc kh«ng ?

a) KhÝ H2S vµ SO2.

b) KhÝ O2 vµ Cl2.

c) KhÝ HI vµ Cl2.

Gi¶i thÝch b»ng ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng.

HS th¶o luËn.

a) KhÝ H2S vµ SO2 kh«ng thÓ tån t¹i trong cïng mét b×nh chøa v× H2S lµ chÊt khö m¹nh, khi tiÕp xóc víi SO2 sÏ xÈy ra ph¶n øng :

2H2S + SO2 → 3S + 2H2O

b) KhÝ O2 vµ Cl2 cã thÓ tån t¹i trong mét b×nh v× O2 kh«ng t¸c dông trùc tiÕp víi Cl2.

c) KhÝ HI vµ Cl2 kh«ng tån t¹i mét b×nh v× Cl2 lµ chÊt oxi ho¸ m¹nh vµ HI lµ chÊt khö m¹nh.

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, sau ®ã bæ sung, söa ch÷a vµ cho ®iÓm.

Cl2 + 2HI → I2 + 2HCl



Bµi 8. Nung nãng 3,72g hçn hîp bét çc kim lo¹i Zn vµ Fe trong bét S d−. ChÊt r¾n thu ®−îc sau ph¶n øng ®−îc hoµ tan hoµn toµn b»ng dung dÞch H2SO4 lo·ng, nhËn thÊy cã 1,344 lÝt khÝ (®ktc) bay ra.

a) ViÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc çc ph¶n øng x¶y ra.

HS th¶o luËn.

– Gäi x, y lµ sè mol Zn, Fe trong hçn hîp.

– Ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

Zn + S ot⎯⎯→ ZnS

x → x

Fe + S ⎯⎯→ FeS

y → y

b) X¸c ®Þnh khèi l−îng mçi kim lo¹i trong hçn hîp ban ®Çu.

V× S d− nªn Zn, Fe ph¶n øng hÕt.

ZnS + H2SO4 ⎯⎯→ ZnSO4 + H2S↑

x → x

FeS + H2SO4 ⎯⎯→ FeSO4 + H2S↑

y → y

– HÖ ph−¬ng tr×nh to¸n häc :

65x 56y 3,72

1,344x y 0, 06

22, 4

+ =⎧⎪⎨ + = =⎪⎩

→ x = 0,04 vµ y = 0,02.

– Khèi l−îng mçi kim lo¹i trong hçn hîp ban ®Çu :

GV yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt bµi lµm, sau ®ã söa ch÷a, bæ sung vµ cho ®iÓm.

mZn = 65. 0,04 = 2,6g.

mFe = 56. 0,02 = 1,12g.


Cñng cè – DÆn dß – Bµi tËp vÒ nhµ

GV cã thÓ h−íng dÉn HS gi¶i thªm mét sè bµi tËp sau ®©y vµ h−íng dÉn vÒ nhµ

lµm.

Bµi 1. ChØ tõ KMnO4, FeS, Zn vµ dung dÞch axit clohi®ric víi çc thiÕt bÞ thÝ

nghiÖm vµ ®iÒu kiÖn ph¶n øng coi nh− cã ®ñ h·y viÕt çc ph−¬ng tr×nh ph¶n øng cã thÓ ®iÒu chÕ ®−îc 6 chÊt khÝ kh¸c nhau.

Bµi 2. Trong mét b×nh kÝn dung tÝch kh«ng ®æi chøa a mol O2 vµ 2a mol SO2 cã V2O5 xóc t¸c ë nhiÖt ®é toC vµ ¸p suÊt p. Nung nãng b×nh mét thêi gian, sau ®ã ®−a nhiÖt ®é vÒ toC th× ¸p suÊt trong b×nh lóc ®ã lµ p’. BiÕt ë toC th× çc chÊt trong b×nh ®Òu ë thÓ khÝ.

H·y nªu nguyªn t¾c dùa vµo gi¸ trÞ p’ hoÆc tØ khèi d cña hçn hîp khÝ trong b×nh so víi H2 còng nh− sö dông çc dung dÞch NaOH, Br2, BaCl2 ®Ó chøng tá hiÖu suÊt ph¶n øng d−íi 100%.

Bµi 3. Trén a g Fe vµ b g S råi nung mét thêi gian trong b×nh kÝn (kh«ng cã

mÆt oxi). Sau ph¶n øng ®em phÇn chÊt r¾n thu ®−îc cho t¸c dông víi l−îng d− dung dÞch HCl thu ®−îc 3,8g chÊt r¾n X kh«ng tan, dung dÞch Y vµ 4,48l khÝ X (®ktc). DÉn khÝ Z qua dung dÞch Cu(NO3)2 d− thu ®−îc 9,6g kÕt tña ®en.

a) TÝnh a vµ b.

b) Hái khi nung hçn hîp cã bao nhiªu % Fe vµ bao nhiªu % S ®· tham gia ph¶n øng.

Bµi 4. Cho khÝ SO2 léi chËm qua 10ml dung dÞch gåm FeSO4 vµ Fe2(SO4)3 sau

®ã thªm NaOH cho ®Õn d−, thÊy cã kÕt tña xanh rªu. L¾c m¹nh hçn hîp trong khong khÝ thÊy cã kÕt tña ®á n©u. Gi¶i thÝch hiÖn t−îng vµ viÕt c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng.

Bµi 5. §èt ch¸y hoµn toµn 8,96 lit khÝ H2S (®ktc) råi hoµ tan s¶n phÈm khÝ

sinh ra vµo 80ml dung dÞch NaOH 25% (d = 1,28 g/ml).

X¸c ®Þnh sè mol muèi ®−îc t¹o thµnh.

TiÕt 55 bμi thùc hμnh sè 5 tÝnh chÊt c¸c hîp chÊt cña l−u huúnh

A. Môc tiªu

5. Cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ :

– TÝnh khö cña hi®ro sunfua.

– TÝnh khö vµ tÝnh oxi ho¸ cña l−u huúnh ®ioxit.

– TÝnh oxi ho¸ m¹nh cña axit sunfuric.

6. RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t hiÖn t−îng. §Æc biÖt thùc hiÖn an toµn víi nh÷ng ho¸ chÊt ®éc, dÔ ch¸y, g©y nguy hiÓm nh− SO2, H2S, H2SO4 ®Æc.


GV : ChuÈn bÞ dông cô, ho¸ chÊt ®ñ cho HS thùc hµnh theo nhãm.

a) Dông cô

– èng nghiÖm.

– èng nghiÖm cã nh¸nh.

– Bé gi¸ thÝ nghiÖm c¶i tiÕn.

– èng dÉn thuû tinh (ch÷ L, th¼ng, vuèt nhän).

– Lä thuû tinh réng miÖng cã n¾p kÝnh ®Ëy.

– Nót cao su cã khoan lç.

– Nót cao su kh«ng khoan lç.

– èng dÉn cao su dµi 3,5 em.

– Nót cao su kh«ng khoan lç.

– §Ìn cån.

b) Ho¸ chÊt

– Dung dÞch H2SO4 ®Æc.

– Dung dÞch HCl.

– Dung dÞch Br2 lo·ng.

– S¾t (II) sunfua FeS.

– L¸ ®ång (Cu)

– Dung dÞch Na2SO3.

2. HS «n tËp c¸c kiÕn thøc liªn quan ®Õn néi dung bµi thùc hµnh : tÝnh chÊt

ho¸ häc cña H2S, c¸c hîp chÊt cã oxi cña l−u huúnh, axit sunfuric.




Giíi thiÖu môc ®Ých – Yªu cÇu – Néi dung buæi thùc hµnh

– GV nªu môc ®Ých, yªu cÇu cña buæi

thùc hµnh vµ kiÓm tra mét sè kiÕn thøc liªn quan ®Õn buæi thùc hµnh.

HS nghe gi¶ng vµ quan s¸t.

– Chó ý an toµn trong khi lµm thÝ nghiÖm víi çc ho¸ chÊt ®éc vµ dÔ g©y nguy hiÓm nh− H2S, SO2, H2SO4 ®Æc.

– H−íng dÉn HS thùc hiÖn mét sè thao

t¸c, l¾p r¸p dông cô ®Ó thùc hiÖn thÝ nghiÖm tÝnh khö cña H2S vµ SO2.


ThÝ nghiÖm 1. §iÒu chÕ vµ chøng minh tÝnh khö cña hi®ro sunfua

GV h−íng dÉn çc nhãm l¾p dông cô

vµ lµm thÝ nghiÖm nh− h×nh 6.8 (SGK).

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng,

viÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc.

Çc nhãm HS lµm TN theo çc b−íc :

– L¾p dông cô ®iÒu chÕ khÝ H2S tõ FeS vµ dung dÞch HCl.

– §èt khÝ H2S tho¸t ra tõ èng vuèt nhän.



2H2S + 3O2 ot⎯⎯→ 2SO2 + 2H2O

L−u ý : H2S lµ khÝ kh«ng mµu, mïi

trøng thèi rÊt khã chÞu vµ rÊt ®éc. V× vËy khi lµm thÝ nghiÖm ph¶i rÊt cÈn thËn, dïng ho¸ chÊt víi l−îng nhá, l¾p dông cô thÝ nghiÖm thËt kÝn ®Ó thùc hiÖn thÝ nghiÖm khÐp kÝn, ®èt ch¸y hÕt khÝ, ®¶m b¶o an toµn.

GV nhËn xÐt çch lµm cña HS vµ

h−íng dÉn khi cÇn thiÕt.


ThÝ nghiÖm 2. TÝnh khö cña l−u huúnh ®ioxit

GV h−íng dÉn HS sö dông èng nghiÖm cã nh¸nh ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.

Çc nhãm HS lµm thÝ nghiÖm theo çc b−íc :

– Nèi nh¸nh cña èng nghiÖm cã nh¸nh

víi èng dÉn thuû tinh th¼ng b»ng èng dÉn cao su dµi 3 – 5 cm.

– Nhóng ®Çu èng dÉn thuû tinh víi èng nghiÖm kh¸c chøa dung dÞch brom lo·ng (cã thÓ dïng dung dÞch KMnO4 lo·ng).

– §Ó èng nghiÖm lªn gi¸ ®ì èng nghiÖm hoÆc kÑp trªn gi¸ thÝ nghiÖm.

– Cho vµo èng nghiÖm cã nh¸nh l−îng nhá Na2SO3. §Ëy èng nghiÖm b»ng nót cao su cã kÌm èng nhá giät chøa H2SO4 ®Æc.

– Bãp qu¶ bãng cho H2SO4 ®Æc ch¶y xuèng t¸c dông víi Na2SO3.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t hiÖn t−îng khi cã khÝ SO2 tho¸t ra theo èng dÉn sang èng nghiÖm chøa dung dÞch Br2 (hoÆc KMnO4).

GV gîi ý HS viÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña çc ph¶n øng.

L−u ý : KhÝ SO2 kh«ng mµu, mïi h¾c, rÊt ®éc. V× vËy khi lµm thÝ nghiÖm ph¶i cËn thËn, lµm thÝ nghiÖm víi l−îng ho¸ chÊt nhá, l¾p dông cô kÝn ®Ó khÝ SO2 kh«ng tho¸t ra ngoµi.

HS quan s¸t hiÖn t−îng :

– Mµu cña dung dÞch Br2 hoÆc KMnO4 nh¹t dÇn.

– Çc ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

Na2SO3 + H2SO4 → Na2SO4 + SO2↑ +

+ H2O

SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4

5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2MnSO4

+ 2H2SO4 + K2SO4


ThÝ nghiÖm 3. TÝnh oxi ho¸ cña l−u huúnh ®ioxit

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra.

Çc nhãm HS lµm theo çc b−íc :

– Nèi nh¸nh cña èng nghiÖm cã nh¸nh víi èng dÉn thuû tinh dµi, mét ®Çu nhóng vµo èng nghiÖm chøa 2 – 3ml n−íc cÊt.

– Cho vµo èng nghiÖm cã nh¸nh 2 – 3 mÈu FeS b»ng h¹t ng«. §Ëy èng nghiÖm b»ng nót cao su cã kÌm èng nhá giät chøa dung dÞch HCl.

– Bãp qu¶ bãng cao su ®Ó dung dÞch HCl ch¶y xuèng, ph¶n øng víi FeS.

– KhÝ H2S t¹o thµnh ®−îc dÉn sang èng nghiÖm cã chøa n−íc cÊt thu ®−îc dung dÞch H2S.

– DÉn khÝ SO2 ®iÒu chÕ ë thÝ nghiÖm 2 vµo dung dÞch axit H2S.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng vµ



– Dung dÞch trong èng nghiÖm bÞ vÈn ®ôc mµu vµng.


GV nhËn xÐt c¸ch lµm thÝ nghiÖm. SO2 + 2H2S → 3S↓ + 2H2O


ThÝ nghiÖm 4. TÝnh oxi ho¸ cña axit sunfuric ®Æc

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm theo

SGK.

GV l−u ý HS cÈn thËn khi sö dông

H2SO4 ®Æc.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng,


HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo c¸c

b−íc :

– Nhá vµi giät H2SO4 ®Æc vµo èng nghiÖm.

– Cho vµi l¸ ®ång nhá vµo èng nghiÖm, ®un nãng nhÑ.


– Dung dÞch trong èng nghiÖm chuyÓn sang mµu xanh.

– Cã khÝ bay ra víi mïi xèc, nÕu thö

quú tÝm Èm thÊy chuyÓn dÇn sang mµu ®á.


Cu + 2H2SO4 ®Æc ot⎯⎯→ CuSO4 +

SO2↑ + 2H2O


C«ng viÖc sau buæi thùc hµnh

– GV nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ buæi thùc hµnh.

– Yªu cÇu HS viÕt t−êng tr×nh theo mÉu cho s½n :

Hä vµ tªn : ………………………. Líp ………. Nhãm…………….

Tªn bµi thùc hµnh : ……………………………………………..…..

TÕn thÝ nghiÖm C¸ch tiÕn hμnh HiÖn t−îng Gi¶i thÝch

– Yªu cÇu HS thu dän dông cô, ho¸ chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.

Ch−¬ng 7

tèc ®é ph¶n øng vμ c©n b»ng ho¸ häc

TiÕt 56 tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc

A. Môc tiªu

1. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt kh¸i niÖm vÒ tèc ®é ph¶n øng, chÊt xóc t¸c.

• HS hiÓu sù ¶nh h−ëng c¸c yÕu tè (nång ®é, ¸p suÊt, nhiÖt ®é, diÖn tÝch bÒ mÆt, chÊt xóc t¸c) ®Õn tèc ®é ph¶n øng.

2. VÒ kÜ n¨ng

• Quan s¸t hiÖn t−îng thÝ nghiÖm, nhËn biÕt vÒ sù thay ®æi tèc ®é ph¶n øng.

• Thay ®æi nång ®é, ¸p suÊt, nhiÖt ®é, diÖn tÝch bÒ mÆt ®Ó thay ®æi tèc ®é ph¶n øng.

• Sö dông chÊt xóc t¸c ®Ó t¨ng tèc ®é ph¶n øng.


GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp.

– C¸c dông cô vµ ho¸ chÊt thÝ nghiÖm :

+ Cèc ®ùng 25 ml dd H2SO4 0,1M (6 cèc)

+ Cèc ®ùng 25 ml dd Na2S2O3 0,1M (4 cèc)

+ Cèc ®ùng 25 ml dd BaCl2 0,1M (1 cèc)

+ Cèc ®ùng 10 ml dd Na2S2O3 0,1M + 15 ml n−íc cÊt (1 cèc)

+ §¸ v«i d¹ng h¹t to (1g)

+ §¸ v«i d¹ng h¹t nhá (1g)

+ Cèc ®ùng 25 ml dd HCl 4M (2 cèc)

HS : Nghiªn cøu tr−íc çc néi dung trong SGK.



i. kh¸i niÖm vÒ tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc


1. ThÝ nghiÖm

GV ®Æt vÊn ®Ò : Chóng ta tiÕn hµnh hai ph¶n øng ho¸ häc kh¸c nhau ®−îc biÓu diÔn bëi 2 ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4↓ + 2HCl (1)

Na2S2O3 + H2SO4 → S↓ + SO2↑ + H2O

+ Na2SO4 (2)

GV biÓu diÔn hoÆc h−íng dÉn çc nhãm HS lµm 2 thÝ nghiÖm.

HS tiÕn hµnh lµm 2 thÝ nghiÖm :

ThÝ nghiÖm 1 :

§æ 25 ml dd H2SO4 0,1M vµo cèc ®ùng 25 ml dd BaCl2 0,1M.

ThÝ nghiÖm 2 :

§æ 25ml dd H2SO4 0,1M vµo cèc ®ùng 25 ml dd Na2S2O3 0,1M.


2. NhËn xÐt

GV yªu cÇu HS quan s¸t thÝ nghiÖm vµ nhËn xÐt hiÖn t−îng. Tõ ®ã cho biÕt ph¶n øng nµo xÈy ra nhanh h¬n ?

HS nhËn xÐt :

– Ph¶n øng (1) xuÊt hiÖn ngay kÕt tña.

– Ph¶n øng (2) mét l¸t sau míi cã kÕt tña.

GV bæ sung : Çc ph¶n øng ho¸ häc xÈy ra nhanh, chËm kh¸c nhau. §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é xÈy ra nhanh hay chËm ng−êi ta ®−a ra kh¸i niÖm tèc ®é ph¶n øng. Tõ ®ã h×nh thµnh kh¸i niÖm tèc ®é ph¶n øng cho HS.

→ Ph¶n øng (1) xÈy ra nhanh h¬n.

– Kh¸i niÖm : Tèc ®é ph¶n øng lµ ®é biÕn thiªn nång ®é cña mét trong çc chÊt ph¶n øng hoÆc s¶n phÈm trong mét ®¬n vÞ thêi gian.

GV ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 vµ chiÕu HS th¶o luËn :

néi dung lªn mµn h×nh : Khi b¾t ®Çu ph¶n øng nång ®é mét chÊt lµ 0,024 mol/l, sau 10 gi©y nång ®é chÊt ®ã lµ 0,022 mol/l. TÝnh tèc ®é trung b×nh cña ph¶n øng.

4 moll.s

0, 024 0,022V 2.10

10−−

= =

ii. c¸c yÕu tèc ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng


1. ¶nh h−ëng cña nång ®é

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm thùc hiÖn ph¶n øng (2) víi hai nång ®é kh¸c nhau.

ThÝ nghiÖm 1 :

25 ml dd H2SO4 0,1M + 25 ml dd Na2S2O3 0,1M.

ThÝ nghiÖm 2 :

25 ml dd H2SO4 0,1M + 10ml dd Na2S2O3 0,1M + 15 ml n−íc cÊt.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng, so s¸nh thêi gian xuÊt hiÖn mµu tr¾ng ®ôc ë 2 cèc.

HS quan s¸t vµ nhËn xÐt :

– Mµu tr¾ng ®ôc ë thÝ nghiÖm 1 sÏ

xuÊt hiÖn sím h¬n → ph¶n øng ë thÝ

nghiÖm 1 xÈy ra nhanh h¬n → tèc ®é ph¶n øng lín h¬n.

GV h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ nång ®é ¶nh h−ëng tíi tèc ®é ph¶n øng.

– KÕt luËn : T¨ng nång ®é chÊt ph¶n

øng → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.


2. ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt

GV chiÕu lªn mµn h×nh b¶ng sè liÖu :

– Thùc hiÖn ph¶n øng sau trong b×nh kÝn :

2HI → H2 + I2

(k) (k) (k)

PHI(atm) 1 2

V(mol/l.s) 1,22.10–8 4,88.10–8

– GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù liªn hÖ gi÷a ¸p suÊt vµ tèc ®é ph¶n øng.

– GV bæ sung : Cã 2 çch ®Ó t¨ng ¸p suÊt chÊt khÝ :

HS : Khi t¨ng ¸p suÊt, nång ®é chÊt

khÝ t¨ng theo → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

Çch 1 : T¨ng thªm sè ph©n tö khÝ ®ã vµ gi÷ nguyªn thÓ tÝch b×nh ph¶n øng.

Çch 2 : Gi÷ nguyªn sè ph©n tö khÝ vµ gi¶m thÓ tÝch b×nh ph¶n øng.

→ KÕt qu¶ nång ®é chÊt khÝ sÏ t¨ng → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.


3. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é

GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm : Thùc hiÖn

ph¶n øng (2) ë hai nhiÖt ®é kh¸c nhau.

HS quan s¸t.

TN1 : Cho 25 ml dung dÞch H2SO4 0,1M vµo 25 ml dd Na2S2O3 0,1M ë nhiÖt ®é th−êng.

TN2 : Cho 25 ml dd H2SO4 0,1M vµo 25 ml dd Na2S2O3 0,1M ®· ®−îc ®un nãng tr−íc kho¶ng 50oC.

HS nhËn xÐt sù kÕt tña ë hai tr−êng

hîp : ë thÝ nghiÖm 2 thÊy kÕt tña S xuÊt hiÖn sím h¬n.

GV bæ sung : T¨ng nhiÖt ®é çc ph©n

tö chuyÓn ®éng nhanh h¬n → va ch¹m

nhiÒu h¬n → sè va ch¹m cã hiÖu qu¶

t¨ng lªn → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

KÕt luËn : T¨ng nhiÖt ®é → tèc ®é

ph¶n øng t¨ng.


4. ¶nh h−ëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt

GV h−íng dÉn HS lµm 2 thÝ nghiÖm ThÝ nghiÖm 1 :

nh− SGK 1g ®¸ v«i (h¹t to) + 25ml dd HCl 4M.

ThÝ nghiÖm 2 :

1g ®¸ v«i (h¹t nhá) + 25 ml dd HCl 4M.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t, nhËn xÐt

vÒ møc ®é sñi bät vµ thêi gian ®Ó ®¸ v«i tan hÕt.

HS nhËn xÐt : ë thÝ nghiÖm 2, tèc ®é

sñi bät khÝ nhanh h¬n, thêi gian ®¸ v«i tan hÕt nhanh h¬n.

GV yªu cÇu HS kÕt luËn vÒ sù ¶nh h−ëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt.

HS : ë TN2 tæng diÖn tÝch bÒ mÆt ®¸

v«i tiÕp xóc víi dung dÞch HCl lín h¬n nªn tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

KÕt luËn : Khi t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt

cña chÊt ph¶n øng → tèc ®é ph¶n øng

t¨ng.


5. ¶nh h−ëng cña chÊt xóc t¸c

GV ®Æt vÊn ®Ò : Sù ph©n huû H2O2 ®−îc biÓu diÔn b»ng ph−¬ng tr×nh ho¸ häc sau :

2H2O2 → 2H2O + O2↑

Thùc hiÖn ph¶n øng nµy trong hai tr−êng hîp :

Tr−êng hîp 1 : Kh«ng cã xóc t¸c →

khÝ oxi tho¸t ra chËm.

Tr−êng hîp 2 : Cã MnO2 lµm chÊt xóc

t¸c → khÝ oxi tho¸t ra nhanh h¬n.

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ sù ¶nh h−ëng cña xóc t¸c tíi tèc ®é ph¶n øng.

GV bæ sung : chÊt xóc t¸c lµm t¨ng tèc dé ph¶n øng nh−ng kh«ng bÞ tiªu hao trong qu¸ tr×nh ph¶n øng.

HS : ChÊt xóc t¸c lµm t¨ng tèc ®é ph¶n

øng.


iii. ý nghÜa thùc tiÔn cña tèc ®é ph¶n øng

GV sö dông phiÕu häc tËp sè 2 vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh cho çc nhãm HS th¶o luËn :

1. So s¸nh nhiÖt ®é ngän löa axetilen ch¸y trong oxi vµ ch¸y trong kh«ng khÝ ?

2. T¹i sao khi ®un bÕp, çc chÊt ®èt r¾n nh− than ph¶i ®Ëp nhá, cñi ph¶i bæ nhá ?

3. T¹i sao nÊu thøc ¨n trong nåi ¸p suÊt nhanh chÝn h¬n khi nÊu trong nåi th−êng ?

Çc nhãm HS th¶o luËn vµ cö ®¹i diÖn

tr×nh bµy.

GV yªu cÇu çc HS kh¸c nhËn xÐt c©u

tr¶ lêi vµ bæ sung lêi gi¶i nÕu cÇn. Sau ®ã yªu cÇu HS lÊy thªm thÝ dô vÒ çc

yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng th−êng gÆp trong thùc tiÔn.

KÕt luËn : Çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn

tèc ®é ph¶n øng ®−îc øng dông nhiÒu trong ®êi sèng vµ s¶n xuÊt.



• GV tæng kÕt çc ý chÝnh trong bµi.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 4, 5 (SGK)

d. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp SGK 1. §¸p ¸n C.

3. H−íng dÉn :

– Khi t¨ng nång ®é chÊt ph¶n øng → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– Khi ¸p suÊt t¨ng, nång ®é chÊt khÝ t¨ng theo → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– Khi t¨ng nhiÖt ®é, sè va ch¹m cã hiÖu qu¶ cña çc chÊt ph¶n øng t¨ng → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– §èi víi ph¶n øng cã chÊt r¾n tham gia, khi t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– ChÊt xóc t¸c lµm t¨ng tèc ®é ph¶n øng.

4. a) Kh«ng khÝ nÐn cã nång ®é oxi cao h¬n trong kh«ng khÝ th−êng nªn tèc ®é ph¶n øng t¨ng. Dïng kh«ng khÝ ®· nãng s½n tõ tr−íc thæi vµo lß cao sÏ lµm cho toµn bé nguyªn vËt liÖu trong lß ®−îc sÊy nãng lªn, ®Õn khi than cèc trong lß ch¸y to¶ nhiÖt sÏ lµm cho nhiÖt ®é trong lß cao h¬n n÷a, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu, rót ng¾n thêi gian luyÖn gang.

b) T¨ng nhiÖt ®é ®Ó t¨ng tèc ®é ph¶n øng.

c) T¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt r¾n ®Ó t¨ng tèc ®é ph¶n øng.

5. Cho 6g kÏm h¹t vµo mét cèc ®ùng dd H2SO4 4M ë nhiÖt ®é th−êng x¶y ra ph¶n øng sau :

Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑

a) Thay 6g kÏm h¹t b»ng 6g kÏm bét → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

b) Thay dd H2SO4 4M b»ng dd H2SO4 2M → tèc ®é ph¶n øng gi¶m.

c) Thùc hiÖn ph¶n øng ë nhiÖt ®é cao h¬n (~50oC) → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

d) T¨ng thÓ tÝch dung dÞch H2SO4 4M lªn gÊp ®«i → tèc ®é ph¶n øng kh«ng thay ®æi.

e. t− liÖu tham kh¶o(*)

1. Tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc lµ biÕn thiªn nång ®é cña mét chÊt ®· cho (chÊt ph¶n øng hoÆc s¶n phÈm) trong mét ®¬n vÞ thêi gian.

XÐt ph¶n øng : aA + bB → cC + dD

Cã thÓ biÓu thÞ tèc ®é ph¶n øng theo nång ®é cña bÊt k× chÊt nµo trong ph¶n øng. §Ó thuËn tiÖn, ng−êi ta chän chÊt nµo dÔ theo dâi vµ dÔ x¸c ®Þnh sù biÕn thiªn nång ®é cña chóng b»ng thùc nghiÖm. Ta cã :

1 [A] 1 [B] 1 [C] 1 [D]V

a t b t c t d t

Δ Δ Δ Δ= − = − = =

Δ Δ Δ Δ

2. Tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc phô thuéc vµo b¶n chÊt cña çc chÊt tham gia ph¶n øng, nång ®é cña chóng vµ ®iÒu kiÖn lóc thùc hiÖn ph¶n øng.

Muèn mét ph¶n øng ho¸ häc xÈy ra tr−íc hÕt ph¶i cã sù va ch¹m cña çc h¹t chÊt ph¶n øng. Tuy nhiªn va ch¹m ®ã ph¶i lµ va ch¹m cã hiÖu qu¶, nghÜa lµ chØ nh÷ng va ch¹m gi÷a çc h¹t cã n¨ng l−îng ®ñ lín, Ýt nhÊt còng ph¶i tréi h¬n çc h¹t kh¸c mét n¨ng l−îng tèi thiÓu nµo ®ã. N¨ng l−îng tèi thiÓu cÇn cho mét ph¶n øng ho¸ häc xÈy ra gäi lµ n¨ng l−îng ho¹t ho¸. Khi ®ã :

• NÕu n¨ng l−îng ho¹t ho¸ lín th× chØ cã mét sè Ýt h¹t chÊt ph¶n øng cã ®ñ n¨ng l−îng ®Ó ph¶n øng, lµm cho ph¶n øng xÈy ra chËm, tèc ®é bÐ.

• NÕu n¨ng l−îng ho¹t ho¸ nhá th× cã nhiÒu h¹t chÊt cã ®ñ n¨ng l−îng ph¶n øng, lµm cho ph¶n øng xÈy ra nhanh, tèc ®é lín.

TiÕt 57 bμi thùc hμnh sè 6 : tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc

A. Môc tiªu

5. Cñng cè çc kiÕn thøc vÒ çc yÕu tèc ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng.

6. RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, so s¸nh çc hiÖn t−îng thÝ nghiÖm vµ rót ra

kÕt luËn.


1. GV chuÈn bÞ dông cô, ho¸ chÊt phï hîp víi sè l−îng nhãm HS :

a) Dông cô

– èng nghiÖm.


(*) Xem thªm : Cao Cù Gi¸c, TuyÓn tËp bµi gi¶ng ho¸ häc v« c¬. Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc S− ph¹m, Hµ Néi (2005).

– KÑp ho¸ chÊt.

– KÑp gç.

– èng nhá giät.

– §Ìn cån.

b) Ho¸ chÊt

– H¹t kÏm kim lo¹i.

– Dung dÞch HCl nång ®é 18% vµ nång ®é 6%.

– Dung dÞch H2SO4 lo·ng, nång ®é 15%.

2. HS «n tËp nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn néi dung bµi thùc hµnh :

– Tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc.

– Çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi tèc ®é ph¶n øng.

HS nghiªn cøu tr−íc néi dung thÝ nghiÖm trong SGK ®Ó n¾m ®−îc dông cô,

ho¸ chÊt vµ çch lµm çc thÝ nghiÖm.




Giíi thiÖu môc ®Ých – Yªu cÇu – Néi dung buæi thùc hµnh

GV giíi thiÖu :

– Néi dung tiÕt thùc hµnh.

– Nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý khi thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm.

– Nh÷ng yªu cÇu cÇn thùc hiÖn.

HS th¶o luËn.



ThÝ nghiÖm 1. ¶nh h−ëng cña nång ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng

GV h−íng dÉn c¸c nhãm HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo SGK.

HS thùc hiÖn :

– LÊy 2 èng nghiÖm :

èng 1 : chøa 3ml dd HCl 18%.

èng 2 : chøa 3ml dd HCl 6%.

– Cho ®ång thêi vµo mçi èng mét h¹t Zn cã kÝch th−íc gièng nhau.

GV yªu cÇu HS quan s¸t hiÖn t−îng xÈy ra trong 2 èng nghiÖm vµ rót ra kÕt luËn, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra.

HS quan s¸t hiÖn t−îng : Bät khÝ H2 tho¸t ra ë èng 1 nhanh h¬n ë èng 2. NhËn xÐt : Nång ®é ¶nh h−ëng tíi tèc ®é ph¶n øng, t¨ng nång ®é chÊt ph¶n

øng → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.


ThÝ nghiÖm 2. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng

GV h−íng dÉn c¸c nhãm HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo SGK.

HS thùc hiÖn :

– LÊy 2 èng nghiÖm :

èng 1 : chøa 3ml dd H2SO4 15%.


– §un dung dÞch trong èng 1 gÇn s«i.

– Cho ®ång thêi vµo mçi èng mét h¹t Zn cã kÝch th−íc gièng nhau.

GV h−íng dÉn HS nhËn xÐt hiÖn t−îng vµ rót ra kÕt luËn.

HiÖn t−îng : èng 1 sñi bät khÝ nhanh

h¬n (sím h¬n) èng 2.

KÕt luËn : T¨ng nhiÖt ®é

→ tèc ®é ph¶n øng t¨ng.


ThÝ nghiÖm 3. ¶nh h−ëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt r¾n tíi tèc ®é ph¶n øng

GV h−íng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm theo

SGK.

HS thùc hiÖn :

– ChuÈn bÞ 2 mÉu Zn cã khèi l−îng b»ng nhau nh−ng kÝch th−íc h¹t kh¸c nhau.

– ChuÈn bÞ 2 èng nghiÖm :



– Cho vµo èng 1 mÈu Zn cã kÝch th−íc nhá vµ èng 2 mÈu Zn cã kÝch th−íc lín h¬n.

GV h−íng dÉn HS nhËn xÐt hiÖn t−îng vµ rót ra kÕt luËn.

HiÖn t−îng : èng 2 khÝ tho¸t ra nhanh

h¬n (sím h¬n) èng 1.

KÕt luËn : T¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc cña

chÊt r¾n → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.



• GV nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ buæi thùc hµnh.

• H−íng dÉn HS viÕt t−êng tr×nh theo mÉu :

Hä vµ tªn : …………………………… Líp : ……… Nhãm : ………..

Tªn bµi thùc hµnh : ……………………………………………………..

Tªn thÝ nghiÖm C¸ch tiÕn hμnh HiÖn t−îng KÕt luËn

• Yªu cÇu HS thu dän dông cô, ho¸ chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm.

TiÕt 58 c©n b»ng ho¸ häc

a. môc tiªu

6. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt thÕ nµo lµ c©n b»ng ho¸ häc vµ sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc.

• HS hiÓu ph¶n øng mét chiÒu, ph¶n øng thuËn nghÞch vµ c©n b»ng ho¸ häc.

7. VÒ kÜ n¨ng

• NhËn biÕt c©n b»ng ho¸ häc dùa vµo hiÖn t−îng thÝ nghiÖm.

• Ph©n biÖt ph¶n øng mét chiÒu vµ ph¶n øng thuËn nghÞch.



– Phãng to h×nh 7.4 vµ 7.5 (SGK)

• HS : – ¤n tËp vÒ tèc ®é ph¶n øng.

– C¸c vÝ dô vÒ ph¶n øng mét chiÒu, ph¶n øng 2 chiÒu.



i. ph¶n øng mét chiÒu, ph¶n øng thuËn nghÞch


1. Ph¶n øng mét chiÒu

GV yªu cÇu HS lªn b¶ng viÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc :

KClO3 2o

MnO

t⎯⎯⎯→ ………

HS th¶o luËn vµ cö ®¹i diÖn lªn b¶ng tr×nh bµy :

2KClO3 2o

MnO

t⎯⎯⎯→ 2KCl + 3O2

GV ph©n tÝch : Khi ®un nãng KClO3 (xóc t¸c MnO2), KClO3 ph©n huû thµnh KCl vµ O2, còng trong ®iÒu kiÖn ®ã KCl vµ O2 kh«ng ph¶n øng ®−îc víi nhau t¹o l¹i KClO3, nghÜa lµ ph¶n øng chØ x¶y ra mét chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i. Ph¶n øng nh− thÕ ®−îc gäi lµ ph¶n øng mét chiÒu.

NhËn xÐt : Ph¶n øng mét chiÒu lµ ph¶n øng chØ x¶y ra mét chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i trong ®iÒu kiÖn ®· cho.

Trong ph−¬ng tr×nh ho¸ häc dïng mét

mòi tªn (→) chØ chiÒu ph¶n øng.


2. Ph¶n øng thuËn nghÞch

GV lÊy vÝ dô ph¶n øng :


GV ph©n tÝch : ë ®iÒu kiÖn th−êng Cl2

ph¶n øng víi H2O t¹o thµnh HCl vµ HClO, ®ång thêi HCl vµ HClO sinh ra còng t¸c dông víi nhau t¹o thµnh Cl2 vµ H2O, nghÜa lµ trong cïng ®iÒu kiÖn, ph¶n øng x¶y ra theo hai chiÒu tr¸i ng−îc nhau, gäi lµ ph¶n øng thuËn nghÞch.

NhËn xÐt :

– Ph¶n øng thuËn nghÞch lµ ph¶n øng x¶y ra theo hai chiÒu ng−îc nhau ë cïng ®iÒu kiÖn.

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ ph¶n øng thuËn nghÞch vµ lÊy vÝ c¸c vÝ dô kh¸c vÒ ph¶n øng mét chiÒu vµ ph¶n øng thuËn nghÞch.

– Trong ph−¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng thuËn nghÞch dïng mòi tªn hai chiÒu ( ).


3. C©n b»ng ho¸ häc

GV sö dông phiÕu häc tËp vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh : Nªu c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng ?

HS th¶o luËn :

– T¨ng nång ®é chÊt ph¶n øng

→ Tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– T¨ng nhiÖt ®é → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– T¨ng ¸p suÊt → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

– T¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt → tèc ®é ph¶n øng t¨ng.

GV chiÕu h×nh 7.4 (SGK) lªn mµn h×nh vµ ®Æt vÊn ®Ò :

Cho I2 vµ H2 vµo b×nh ph¶n øng xÈy ra ph¶n øng thuËn nghÞch :

I2 + H2 t

n

v

v 2HI

Ban ®Çu tèc ®é ph¶n øng thuËn lín v× nång ®é H2 vµ I2 lín, tèc ®é ph¶n øng nghÞch b»ng kh«ng (vn = 0).

HS : Sù biÕn ®æi tèc ®é ph¶n øng thuËn vµ ph¶n øng nghÞch theo thêi gian

Theo thêi gian ph¶n øng th× nång ®é H2

vµ I2 gi¶m → vt gi¶m vµ vn t¨ng v× nång ®é HI t¨ng.

§Õn lóc nµo ®ã vt = vn khi ®ã nång ®é

çc chÊt trong ph¶n øng gi÷ nguyªn → ph¶n øng ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i c©n b»ng ho¸ häc.

H2 + I2 2HI

Ban ®Çu:

P.−:

C©n b»ng:

0,5 0,5 0 (mol / l)

0,393 0,393 0,786 (mol / l)

0,107 0,107 0,786 (mol / l)

GV h−íng dÉn HS ph©n tÝch sè liÖu thùc nghiÖm thu ®−îc tõ ph¶n øng.

GV : T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng, ph¶n øng thuËn vµ ph¶n øng nghÞch cã xÈy ra kh«ng ? T¹i sao nång ®é çc chÊt kh«ng ®æi nÕu gi÷ nguyªn ®iÒu kiÖn ph¶n øng ?

GV kÕt luËn :

HS : T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng çc ph¶n øng thuËn vµ nghÞch vÉn xÈy ra nh−ng vt = vn nªn kh«ng nhËn thÊy sù biÕn ®æi trong hÖ vµ nång ®é çc chÊt kh«ng ®æi.

– C©n b»ng ho¸ häc lµ c©n b»ng ®éng (kh«ng ®øng yªn)

– Kh¸i niÖm c©n b»ng ho¸ häc.

HS ghi ®Þnh nghÜa c©n b»ng ho¸ häc (SGK).

ii. sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc


1. ThÝ nghiÖm

GV chuÈn bÞ thÝ nghiÖm hoÆc chiÕu h×nh 7.5 (SGK) lªn mµn h×nh vµ giíi thiÖu bé dông cô thÝ nghiÖm :

– Trong èng (a) vµ (b) cã hçn hîp khÝ NO2 (mµu n©u) vµ N2O4 (kh«ng mµu).

– Hçn hîp ë tr¹ng th¸i c©n b»ng.

GV gîi ý HS viÕt ph−¬ng tr×nh ho¸ häc.

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt tèc ®é cña ph¶n øng thuËn vµ nghÞch, mµu cña khÝ trong 2 èng (a) vµ (b).

– §ãng kho¸ K ®Ó ng¨n kh«ng cho khÝ ë 2 èng khuÕch t¸n vµo nhau. Nhóng èng (a) vµo chËu n−íc ®¸ cßn èng (b) ®Ó ®èi chøng.

HS : 2NO2 N2O4 (1)

(k) (k)

mµu n©u kh«ng mµu

– Tr¹ng th¸i c©n b»ng : vt = vn

– Mµu cña 2 èng nh− nhau.

GV h−íng dÉn HS quan s¸t h×nh 7.5 (SGK) ®Ó rót ra hiÖn t−îng mµu s¾c trong 2 èng.

HS : Mµu cña èng (a) nh¹t h¬n.

GV yªu cÇu HS gi¶i thÝch. HS : Khi lµm l¹nh èng (a), c¸c ph©n tö

NO2 (mµu n©u) ®· ph¶n øng thªm ®Ó

t¹o ra N2O4 (kh«ng mµu) → lµm cho

mµu cña èng (a) nh¹t h¬n.

GV bæ sung : Khi ®ã nång ®é NO2

gi¶m bít vµ nång ®é N2O4 t¨ng lªn →

lµm cho c©n b»ng (1) bÞ ph¸ vì. §Ó mét thêi gian trong n−íc ®¸, mµu cña èng (a) nh¹t dÇn ®Õn mét møc nµo ®ã

råi gi÷ nguyªn → mét tr¹ng th¸i c©n

b»ng míi ®−îc h×nh thµnh. HiÖn t−îng ®ã ®−îc gäi lµ sù chuyÓn dÞch c©n b»ng.

Chó ý : GV cã thÓ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm

theo çch ®¬n gi¶n sau ®©y : Cho vµo èng nghiÖm mét mÈu ®ång (Cu), nhá vµo vµi giät HNO3 ®Æc ®Ó ®iÒu chÕ NO2, sau ®ã óp ng−îc èng nghiÖm ®Ó ®æ Cu vµ HNO3 ra nót kÝn nhanh èng nghiÖm b»ng nót cao su, sau ®ã nhóng èng nghiÖm vµo n−íc ®¸ th× mµu trong èng nghiÖm nh¹t dÇn.


2. §Þnh nghÜa

GV yªu cÇu HS rót ra ®Þnh nghÜa vÒ sù

chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc.

HS : Sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc

lµ sù di chuyÓn tõ tr¹ng th¸i c©n b»ng nµy sang tr¹ng th¸i c©n b»ng kh¸c do t¸c ®éng cña çc yÕu tè tõ bªn ngoµi lªn c©n b»ng.

GV bæ sung çc yÕu tè lµm chuyÓn

dÞch c©n b»ng. HS : nhiÖt ®é, nång ®é, ¸p suÊt.



• GV cñng cè l¹i çc néi dung chÝnh trong bµi :

– §Þnh nghÜa ph¶n øng thuËn nghÞch ?

– §Þnh nghÜa c©n b»ng ho¸ häc ?

– T¹i sao c©n b»ng ho¸ häc lµ c©n b»ng ®éng ?

– ThÕ nµo lµ sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ?

• Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3 (SGK).

TiÕt 59 c©n b»ng ho¸ häc (TiÕp)

A. Môc tiªu

7. VÒ kiÕn thøc

• HS biÕt thÕ nµo lµ sù dÞch chuyÓn c©n b»ng.

• HS hiÓu c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn c©n b»ng ho¸ häc vµ néi dung nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª.

8. VÒ kÜ n¨ng

• Quan s¸t thÝ nghiÖm vµ rót ra ®−îc nhËn xÐt vÒ ph¶n øng thuËn nghÞch vµ c©n b»ng ho¸ häc.

• VËn dông nguyªn lÝ La S¬-t¬-li-ª ®Ó lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng ®èi víi mét ph¶n øng thuËn nghÞch cô thÓ.

• Dù ®o¸n ®−îc chiÒu chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ.

3. VÒ gi¸o dôc

VËn dông c¸c quy luËt häc ®−îc vµo bµi tËp, vµo thùc tÕ ®Ó cho c©n b»ng ho¸ häc xÈy ra theo chiÒu cã lîi cho ®êi sèng vµ s¶n xuÊt.


• GV : – M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp, h×nh 7.6 (SGK).

– ThÝ nghiÖm chøng minh ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt ®Õn c©n b»ng.

• HS : – ¤n tËp vÒ ph¶n øng thuËn nghÞch vµ c©n b»ng ho¸ häc.

– Sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc



iiI. çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn c©n b»ng ho¸ häc


1. ¶nh h−ëng cña nång ®é

GV sö dông ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i, dÉn d¾t HS theo hÖ thèng c©u hái :

XÐt hÖ c©n b»ng sau trong b×nh kÝn ë nhiÖt ®é kh«ng ®æi :

HS :

C (r) + CO2 (k) 2CO(k) (1)

HÖ ®ang ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, h·y nhËn xÐt vÒ vt, vn ? Nång ®é çc chÊt trong ph¶n øng thay ®æi nh− thÕ nµo ?

C (r) + CO2 (k) 2CO(k) (1)

– vt = vn → nång ®é çc chÊt trong hÖ kh«ng ®æi.

GV ®Æt vÊn ®Ò : Cho thªm vµo hÖ mét l−îng CO2 lóc nµy vt cã b»ng vn kh«ng ?

– Thªm mét l−îng CO2 → nång ®é

CO2 t¨ng → vt > vn.

GV : vt t¨ng, vn cã thay ®æi kh«ng ? – vt t¨ng → CO2 ph¶n øng thªm víi C

t¹o ra CO → vn thay ®æi vµ sau mét thêi gian vt = vn.

GV ph©n tÝch : Lóc ®ã c©n b»ng míi

®−îc thiÕt lËp. ë tr¹ng th¸i c©n b»ng míi, nång ®é çc chÊt kh¸c víi c©n b»ng cò.

GV : ë tr¹ng th¸i c©n b»ng míi nång

®é CO2 so víi ë c©n b»ng cò thay ®æi nh− thÕ nµo ?

– Nång ®é CO2 ë c©n b»ng míi gi¶m ®i so víi c©n b»ng cò.

GV h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ sù ¶nh h−ëng cña nång ®é ®Õn c©n b»ng ho¸ häc.

Chó ý : Trong hÖ c©n b»ng cã chÊt r¾n (ë d¹ng nguyªn chÊt) th× viÖc t¨ng

KÕt luËn : Khi t¨ng hoÆc gi¶m nång ®é mét chÊt trong c©n b»ng, th× c©n b»ng bao giê còng chuyÓn dÞch theo chiÒu lµm gi¶m hoÆc t¨ng nång ®é cña chÊt ®ã.

hoÆc gi¶m khèi l−îng cña chÊt r¾n, kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn c©n b»ng.


2. ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt

GV lµm thÝ nghiÖm hoÆc giíi thiÖu nghiÖm trong SGK nh− h×nh 7.6

GV sö dông ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i dÉn d¾t HS theo hÖ thèng c©u hái :

– XÐt hÖ c©n b»ng :

N2O4(K) 2NO2 (K) (2)

kh«ng mµu mµu n©u ®á

HS th¶o luËn vµ nhËn xÐt.

– §Èy pÝt t«ng vµo, thÓ tÝch cña hÖ

thay ®æi thÕ nµo ? ¸p suÊt chung cña hÖ t¨ng hay gi¶m ?

NÕu lµm ®−îc thÝ nghiÖm th× GV yªu cÇu HS nhËn xÐt mµu cña khÝ trong hÖ nh¹t ®i hay ®Ëm lªn.

NÕu dïng tranh vÏ m« t¶ th× GV m« t¶ mµu cña khÝ nh¹t ®i.

– ThÓ tÝch cña hÖ gi¶m ®i → ¸p suÊt chung cña hÖ t¨ng lªn.

GV : Chøng tá c©n b»ng ho¸ häc ®· dÞch chuyÓn theo chiÒu nµo ?

– Khi hÖ ®ang ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, gi¶m ¸p suÊt cña hÖ b»ng c¸ch kÐo pit t«ng ra.

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt sù thay ®æi mµu cña khÝ trong hÖ.

NÕu m« t¶ thÝ nghiÖm th× GV cho biÕt mµu khÝ cña hÖ ®Ëm lªn.

HS : T¨ng ¸p suÊt c©n b»ng ho¸ häc dÞch chuyÓn theo chiÒu gi¶m sè mol khÝ.

GV : VËy khi gi¶m ¸p suÊt th× c©n b»ng dÞch chuyÓn theo chiÒu nµo ?

HS : Gi¶m ¸p suÊt c©n b»ng dÞch chuyÓn theo chiÒu t¨ng sè mol khÝ.

GV h−íng dÉn HS kÕt luËn vÒ sù ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt ®Õn c©n b»ng ho¸ häc.

GV l−u ý HS : NÕu ph¶n øng cã sè mol khÝ tham gia ë 2 vÕ cña ph−¬ng tr×nh ho¸ häc b»ng nhau hoÆc ph¶n øng kh«ng cã chÊt khÝ tham gia th× ¸p suÊt kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn c©n b»ng.

KÕt luËn : Khi t¨ng hoÆc gi¶m ¸p suÊt chung cña hÖ c©n b»ng th× c©n b»ng bao giê còng chuyÓn dÞch theo chiÒu lµm gi¶m t¸c dông cña viÖc t¨ng hay gi¶m ¸p suÊt ®ã.


3. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é

GV bæ sung kiÕn thøc vÒ ph¶n øng to¶ nhiÖt, ph¶n øng thu nhiÖt :

– C¸c ph¶n øng ho¸ häc th−êng kÌm theo sù gi¶i phãng hoÆc hÊp thô n¨ng l−îng d−íi d¹ng nhiÖt.

– §Ó chØ l−îng nhiÖt kÌm theo ng−êi ta dïng ®¹i l−îng nhiÖt ph¶n øng, kÝ hiÖu

lµ ΔH :

HS :

ΔH < 0 → ph¶n øng to¶ nhiÖt.

ΔH > 0 → ph¶n øng thu nhiÖt.

GV chiÕu 2 thÝ dô lªn mµn h×nh :

CaO + H2O → Ca(OH)2 ΔH = –65KJ

CaCO3 ot⎯⎯→ CaO + CO2

ΔH = +178KJ

Ph¶n øng to¶ nhiÖt → ΔH < 0

Ph¶n øng thu nhiÖt → ΔH > 0

CaO + H2O → Ca(OH)2 ΔH = -65KJ

CaCO3 ot⎯⎯→ CaO + CO2

ΔH = +178KJ

Chóng ta trë l¹i xÐt c©n b»ng (2) trong b×nh kÝn.

N2O4(K) 2NO2 (K) (2)

kh«ng mµu mµu n©u

ΔH = 85 KJ

HS : XÐt c©n b»ng (2) :

N2O4(K) 2NO2 (K) ΔH = 85KJ

kh«ng mµu mµu n©u


– Dùa vµo gi¸ trÞ ΔH h·y cho biÕt ®©y

lµ ph¶n øng to¶ nhiÖt hay thu nhiÖt.

– Ph¶n øng thuËn thu nhiÖt vµ ph¶n øng nghÞch to¶ nhiÖt.

– Khi hçn hîp ®ang ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, nhóng b×nh ®ùng hçn hîp vµo n−íc s«i th× mµu n©u ®á cña hçn hîp khÝ ®Ëm lªn. Chøng tá c©n b»ng dÞch chuyÓn sang chiÒu nµo ? chiÒu ph¶n øng thu nhiÖt hay to¶ nhiÖt ?

– T¨ng nhiÖt ®é c©n b»ng chuyÓn dÞch sang chiÒu thuËn (chiÒu ph¶n øng thu nhiÖt).

– NÕu nhóng b×nh ®ùng hçn hîp vµo n−íc ®¸ th× mµu cña hçn hîp khÝ nh¹t ®i. Chøng tá c©n b»ng dÞch chuyÓn theo chiÒu nµo ? ChiÒu ph¶n øng thu nhiÖt hay to¶ nhiÖt ?

– Gi¶m nhiÖt ®é c©n b»ng chuyÓn dÞch sang chiÒu nghÞch (chiÒu ph¶n øng to¶ nhiÖt).

GV yªu cÇu HS kÕt luËn vÒ ¶nh h−ëng

cña nhiÖt ®é ®Õn c©n b»ng ho¸ häc.

KÕt luËn : Khi t¨ng nhiÖt ®é, c©n b»ng

chuyÓn dÞch theo chiÒu ph¶n øng thu nhiÖt. Khi gi¶m nhiÖt ®é, c©n b»ng dÞch chuyÓn theo chiÒu ph¶n øng to¶ nhiÖt.

GV h−íng dÉn HS ph©n tÝch nh÷ng

®iÓm gièng nhau cña chiÒu chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc khi chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nh− nång ®é, ¸p suÊt, nhiÖt ®é.

NhËn xÐt : ChiÒu chuyÓn dÞch c©n b»ng

lµ chiÒu gi¶m t¸c ®éng bªn ngoµi.

GV kÕt luËn, nªu thµnh nguyªn lÝ L¬

Sa-t¬-li-ª vµ chiÕu néi dung lªn mµn h×nh.

Nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª : Mét ph¶n øng

®ang ë tr¹ng th¸i c©n b»ng chÞu mét t¸c ®éng tõ bªn ngoµi nh− biÕn ®æi nång ®é, ¸p suÊt, nhiÖt ®é, th× c©n b»ng chuyÓn dÞch chiÒu lµm gi¶m t¸c ®éng bªn ngoµi ®ã.


4. Vai trß cña chÊt xóc t¸c

GV giíi thiÖu : ChÊt xóc t¸c lµm t¨ng tèc ®é ph¶n øng thuËn vµ tèc ®é ph¶n øng nghÞch víi sè lÇn b»ng nhau.


– ChÊt xóc t¸c cã ¶nh h−ëng ®Õn chuyÓn dÞch c©n b»ng kh«ng ?

– Vai trß cña chÊt xóc t¸c trong ph¶n øng thuËn nghÞch ?

HS th¶o luËn :

– ChÊt xóc t¸c kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc dÞch chuyÓn c©n b»ng ho¸ häc.

– ChÊt xóc t¸c cã t¸c dông lµm cho c©n b»ng nhanh chãng ®−îc thiÕt lËp.


Iv. ý nghÜa cña tèc ®é ph¶n øng vµ c©n b»ng ho¸ häc trong s¶n xuÊt ho¸ häc

GV ®Æt vÊn ®Ò : §Ó hiÓu râ ý nghÜa cña tèc ®é ph¶n øng vµ c©n b»ng ho¸ häc trong s¶n suÊt chóng ta nghiªn cøu hai qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau :

ThÝ dô 1 : Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt axit sunfuric ph¶i thùc hiÖn ph¶n øng sau :

2SO2 (K) + O2 (K) 2SO3 (K)

ΔH = –198KJ

GV yªu cÇu HS rót ra çc ®Æc ®iÓm cña ph¶n øng nµy.

ThÝ dô 1 : HS th¶o luËn.

2SO2 + O2 2SO3 ΔH = –198KJ

§Æc ®iÓm :

– Ph¶n øng thuËn nghÞch cã sù tham gia cña çc chÊt khÝ.

– ΔH < 0 → Ph¶n øng theo chiÒu thuËn lµ to¶ nhiÖt.

GV bæ sung : ë ®iÒu kiÖn th−êng, ph¶n

øng xÈy ra chËm, lµm thÕ nµo ®Ó ph¶n øng dÞch chuyÓn theo chiÒu thuËn, thu ®−îc nhiÒu SO3 ?

HS : Çc biÖn ph¸p ®Ó c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn :

– T¨ng ¸p suÊt cña hÖ.

– T¨ng nång ®é SO2 hoÆc O2.

– Gi¶m nång ®é SO3.

– Gi¶m nhiÖt ®é.

GV ph©n tÝch nh÷ng ý kiÕn cña HS vµ cho biÕt thùc tÕ trong nhµ m¸y ®· lµm nh− thÕ nµo ?

HS : BiÖn ph¸p thùc tÕ :

– T¨ng nång ®é O2 b»ng çch dïng d− kh«ng khÝ.

– NÕu gi¶m nhiÖt ®é th× tèc ®é ph¶n

øng chËm → ph¶i thùc hiÖn ë nhiÖt ®é hîp lÝ 4500C vµ dïng thªm xóc t¸c V2O5.

ThÝ dô 2 : XÐt ph¶n øng tæng hîp

amoniac :

N2 (K) + 3H2 (K) 2NH3

ΔH = –46,19KJ

GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm

ph¶n øng ?

ThÝ dô 2 : HS th¶o luËn.

N2 (K) + 3H2 (K) 2NH3

ΔH = –46,19KJ

§Æc ®iÓm :

– Ph¶n øng thuËn nghÞch cã sù tham

gia cña chÊt khÝ.

– ΔH < 0 → Ph¶n øng theo chiÒu

thuËn lµ to¶ nhiÖt.

GV ®Æt vÊn ®Ò : ë ®iÒu kiÖn th−êng

ph¶n øng x¶y ra chËm. H·y cho biÕt

biÖn ph¸p thùc hiÖn ®Ó thu ®−îc nhiÒu

NH3 (ph¶n øng chuyÓn dÞch sang ph¶i).

HS : Çc biÖn ph¸p :

– T¨ng p.

– T¨ng nång ®é N2, H2.

– Gi¶m nång ®é NH3.

– Dïng chÊt xóc t¸c.

– Gi¶m nhiÖt ®é.

GV ph©n tÝch çc ý kiÕn cña HS vµ x¸c

nhËn ý kiÕn ®óng vµ cho biÕt thùc tÕ

trong çc nhµ m¸y ng−êi ta lµm nh−

sau :

HS : BiÖn ph¸p thùc tÕ :

– p = 200 – 300 atm.

– Xóc t¸c : : Fe, K2O, Al2O3.

– Thùc hiÖn ph¶n øng ë ¸p suÊt cao :

200 – 300 atm.

– Dïng xóc t¸c : Fe, K2O, Al2O3.

– NhiÖt ®é phï hîp : 450 – 5500C.

– to = 450 – 5500C.



• GV cñng cè çc ý chÝnh trong bµi :

– Nguyªn lÝ chuyÓn dÞch c©n b»ng

– ¶nh h−ëng cña çc yÕu tè : nång ®é, nhiÖt ®é, ¸p suÊt.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 4, 5, 6, 7, 8 (SGK).


5. §¸p ¸n C vµ D ®Òu ®óng.

Chó ý : §Ó chØ chän mét ®¸p ¸n C nh− ý ®å cña t¸c gi¶ SGK th× c©u D cÇn söa

l¹i nh− sau :

D. ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, nång ®é çc chÊt ë hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh ph¶i

b»ng nhau.

V× theo ®Þnh luËt b¶o toµn khèi l−îng th× khèi l−îng çc chÊt ë hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh ho¸ häc lu«n b»ng nhau ë mäi tr¹ng th¸i (Cao Cù Gi¸c).

6. §¸p ¸n C.

5. C(r) + CO2 (K) 2CO (K) ΔH > 0

– Khi thªm vµo hÖ mét l−îng khÝ CO2 → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

– Khi t¨ng nhiÖt ®é → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

– Khi gi¶m ¸p suÊt chung cña hÖ → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

6. C(r) + H2O (K) CO (K) + H2 (K) ΔH > 0 (1)

a) T¨ng nhiÖt ®é → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

b) Thªm l−îng h¬i n−íc vµo → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

c) LÊy bít H2 ra → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

d) T¨ng ¸p suÊt chung b»ng çch nÐn cho thÓ tÝch cña hÖ gi¶m xuèng → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu nghÞch.

e) Dïng chÊt xóc t¸c : kh«ng lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng.

CO (K) + H2O (K) CO2 (K) + H2 (K) ΔH < 0 (2)

a) T¨ng nhiÖt ®é → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu nghÞch.

b) Thªm l−îng h¬i n−íc vµo → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

c) LÊy bít H2 ra → c©n b»ng chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

d) T¨ng ¸p suÊt chung b»ng çch nÐn cho thÓ tÝch cña hÖ gi¶m xuèng → kh«ng lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng.

e) Dïng chÊt xóc t¸c : kh«ng lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng.

7. N−íc clo (dung dÞch clo trong n−íc) kh«ng b¶o qu¶n ®−îc l©u v× c©n b»ng ho¸ häc chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn, Cl2 t¸c dông tõ tõ víi H2O ®Õn hÕt.

8. §un nãng hoÆc hót khÝ O2 ra.


XÐt ph¶n øng : Cu (r) + 2Ag+ (aq) Cu2+ (aq) + 2Ag (r)

T¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng ta cã :

215

2

[Cu (aq)]K 2, 0.10

[Ag (aq)]

+

+ = = ë 250C

• H»ng sè c©n b»ng cña mét ph¶n øng cµng lín th× nång ®é lóc c©n b»ng cña nh÷ng chÊt ë vÕ ph¶i cµng lín h¬n nång ®é çc chÊt ë vÕ tr¸i cña ph−¬ng tr×nh ho¸ häc. Ph¶n øng trªn cã h»ng sè c©n b»ng (K = 2.1015) rÊt lín nªn cã thÓ nãi lµ ph¶n øng hoµn toµn.

Thay sè vµo h»ng sè c©n b»ng ta cã thÓ thÊy nÕu t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng [Cu2+] = 0,01 mol/l th× [Ag+] = 2,2.10-9 mol/l. Sè nµy lµ qu¸ bÐ nªn trong thùc tÕ cã thÓ nãi r»ng c¸c ion Ag+ ®· bÞ ®ång ®Èy hÕt ra khái dung dÞch n−íc.

B¹n ®äc cã thÓ so s¸nh víi ph¶n øng :

Cu (r) + Zn2+ (aq) Cu2+ (aq) + Zn (r)

219

2

[Cu (aq)]K 2.10

[Zn (aq)]

+−

+= = ë 250C

• ChØ cã thÓ x¸c ®Þnh h»ng sè c©n b»ng cña mét ph¶n øng ë mét nhiÖt ®é cè ®Þnh b»ng thùc nghiÖm, kh«ng thÓ dù ®o¸n dùa trªn ph−¬ng tr×nh ho¸ häc.

• NÕu nhiÖt ®é thay ®æi th× h»ng sè c©n b»ng còng thay ®æi.

• ë mét nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ cã nhiÒu hçn hîp ph¶n øng ë tr¹ng th¸i c©n

b»ng, mçi hçn hîp cã nång ®é chÊt ph¶n øng kh¸c nhau. VÝ dô :

Dung dÞch [Cu2+] mol/l [Ag+] mol/l K = [Cu2+] /[Ag+]

1 2.10–5 1.10–10 2.1015

2 8.10–3 2.10–9 2.1015

3 2.10–1 1.10–8 2.1015

• Cã thÓ biÓu diÔn mét ph¶n øng b»ng nhiÒu ph−¬ng tr×nh ho¸ häc. §é lín cña h»ng sè c©n b»ng sÏ phô thuéc vµo ph−¬ng tr×nh ®· dïng. Ph−¬ng tr×nh ho¸ häc thÝch hîp ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh theo h»ng sè c©n b»ng ®· cho.

VÝ dô : Ph¶n øng ®ång ®Èy b¹c ra khái dung dÞch n−íc cã thÓ lµ :

a) Cu (r) + 2Ag+ (aq) Cu2+ (aq) + 2Ag (r)

ë 250C, K = 2

2

[Cu ]

[Ag ]

+

+ = 2.1015

b) 1

2Cu (r) + Ag+ (aq)

1

2Cu2+ (aq) + Ag (r)

ë 250C, K = 1

22[Cu ]

[Ag ]

+

+ = 4,5.107 = (2.1015)1/2.

TiÕt 60 luyÖn tËp : tèc ®é ph¶n øng vμ c©n b»ng ho¸ häc

A. Môc tiªu

1. Cñng cè çc kiÕn thøc vÒ :

– Tèc ®é ph¶n øng.

– C©n b»ng ho¸ häc.

– ChuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc.

2. RÌn luyÖn çch vËn dông çc yÕu tè ®Ó lµm t¨ng tèc ®é cña ph¶n øng ho¸ häc.

3. VËn dông nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª ®Ó lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc.


• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu vµ hÖ thèng bµi tËp luyÖn tËp.

• HS : ChuÈn bÞ hÖ thèng bµi tËp trong SGK.





GV yªu cÇu çc nhãm HS liÖt kª çc

yÕu tè lµm t¨ng tèc ®é ph¶n øng.


mµn h×nh :

Bµi 3 : Cã thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó t¨ng tèc ®é cña ®a sè ph¶n øng

1. Tèc ®é ph¶n øng t¨ng khi :

a) T¨ng nång ®é chÊt ph¶n øng.

b) T¨ng ¸p suÊt chÊt ph¶n øng (nÕu lµ chÊt khÝ).

c) T¨ng nhiÖt ®é cho ph¶n øng.

x¶y ra chËm ë ®iÒu kiÖn th−êng ? d) T¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt ph¶n øng.

e) Cã mÆt chÊt xóc t¸c.


mµn h×nh ®Ó HS vËn dông :

Bµi 4 : Trong çc ph¶n øng sau ph¶n øng nµo cã tèc ®é lín h¬n ?

a) Fe + CuSO4(2M) vµ Fe + CuSO4 (4M)

b) Zn + CuSO4 (2M, 250C)

vµ Zn + CuSO4 (2M, 500C)

c) Zn (h¹t) + CuSO4 (2M)

vµ Zn (bét) + CuSO4 (2M)

d) 2H2 + O2 0t th−êng⎯⎯⎯⎯→ 2H2O

vµ 2H2 + O2 0t th−êng

Pt⎯⎯⎯⎯→ 2H2O

(NÕu kh«ng ghi chó g× thªm lµ so s¸nh trong cïng ®iÒu kiÖn).

HS th¶o luËn theo nhãm, sau ®ã ®−a ra

nhËn xÐt.

a) So s¸nh nång ®é.

b) So s¸nh nhiÖt ®é.

c) So s¸nh diÖn tÝch bÒ mÆt Zn.

d) So s¸nh vÒ xóc t¸c.


GV tæ chøc cho HS th¶o luËn vÒ c©n b»ng ho¸ häc :

– Mét ph¶n øng thuËn nghÞch ë tr¹ng th¸i nh− thÕ nµo ®−îc gäi lµ c©n b»ng ho¸ häc ?

– Cã thÓ duy tr× c©n b»ng ho¸ häc ®Ó nã kh«ng biÕn ®æi theo thêi gian ®−îc kh«ng ? b»ng çch nµo ?

HS th¶o luËn theo tõng nhãm :

– Tr¹ng th¸i c©n b»ng ho¸ häc xÈy ra khi vt = vn.

– Cã thÓ duy tr× mét c©n b»ng ho¸ häc ®Ó nã kh«ng biÕn ®æi theo thêi gian b»ng çch gi÷ nguyªn çc ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ph¶n øng.


GV tæ chøc cho HS th¶o luËn vÒ sù

chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc :

HS tæng kÕt theo b¶ng sau :

– ThÕ nµo lµ sù chuyÓn dÞch c©n b»ng ho¸ häc ?

– C¸c yÕu tè lµm chuyÓn dÞch c©n b»ng ?

– Ph¸t biÓu nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª ?

– LÊy vÝ dô minh ho¹.

gi¶m to¶ nhiÖt

t¨ng c©n b»ng gi¶m sè ph©n tö khÝ

¸p

suÊt gi¶m chuyÓn dÞch t¨ng sè ph©n tö khÝ

t¨ng theo chiÒu gi¶m nång ®éNång ®é

gi¶m t¨ng nång ®é

b. bμi tËp


GV chiÕu ®Ò bµi tËp 1 (SGK) lªn mµn h×nh vµ yªu cÇu HS th¶o luËn :

Bµi 1. Néi dung nµo thÓ hiÖn c¸c c©u sau ®©y lµ sai ?

A. Nhiªn liÖu ch¸y ë tÇng khÝ quyÓn trªn cao nhanh h¬n khi ch¸y ë mÆt ®Êt.

B. N−íc gi¶i kh¸t ®−îc nÐn khÝ CO2 vµo ë ¸p suÊt cao h¬n sÏ cã ®é chua (®é axit) lín h¬n.

C. Thùc phÈm ®−îc b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é thÊp h¬n sÏ gi÷ ®−îc l©u h¬n.

D. Than ch¸y trong oxi nguyªn chÊt nhanh h¬n khi ch¸y trong kh«ng khÝ.

HS th¶o luËn.

→ §¸p ¸n A.


GV chiÕu néi dung bµi tËp 2 (SGK) lªn mµn h×nh vµ h−íng dÉn HS th¶o luËn :

Bµi 2. Cho biÕt c©n b»ng sau ®−îc HS th¶o luËn → §¸p ¸n D.

thùc hiÖn trong b×nh kÝn :

PCl5 (k) PCl3 (k) + Cl2 (k)

ΔH > 0

BiÖn ph¸p nµo sau ®©y t¹o nªn sù t¨ng l−îng PCl3 trong c©n b»ng ?

A. LÊy bít PCl5 ra.

B. Thªm Cl2 vµo.

C. Gi¶m nhiÖt ®é.

D. T¨ng nhiÖt ®é.


GV chiÕu néi dung ®Ò bµi tËp 5 lªn mµn h×nh vµ h−íng dÉn HS th¶o luËn :

Bµi 5. Cho biÕt ph¶n øng thuËn nghÞch sau :

2NaHCO3 (r) Na2CO3 + CO2 (k) +

+ H2O (k) → ΔH > 0

Cã thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó chuyÓn ho¸ nhanh vµ hoµn toµn NaHCO3 thµnh Na2CO3.

HS th¶o luËn :

– §un nãng.

– Hót CO2, H2O ra ngoµi.



• GV dÆn dß HS vÒ kÕ ho¹ch «n tËp cuèi n¨m ®Ó thi häc k×.

• Bµi tËp vÒ nhµ : 6, 7 (SGK).

«n tËp cuèi n¨m

a. môc tiªu

1. HÖ thèng ho¸ toµn bé kiÕn thøc trong ch−¬ng tr×nh.

2. NhÊn m¹nh, kh¾c s©u çc kiÕn thøc träng t©m cña tõng ch−¬ng vµ cña c¶ ch−¬ng tr×nh.

3. RÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tÕ vµ gi¶i bµi tËp ho¸ häc.

4. Ph¸t triÓn ë HS t×nh c¶m, th¸i ®é víi bé m«n : yªu thÝch m«n Ho¸ häc.

b. chuÈn bÞ cña GV vμ Hs

• GV : M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp liªn quan ®Õn çc ch−¬ng trong ch−¬ng tr×nh.

• HS : HÖ thèng ho¸ çc kiÕn thøc träng t©m ®· häc.


1. Giao cho HS tù tæng kÕt kiÕn thøc c¬ b¶n cña tõng ch−¬ng.

2. Tæ chøc cho çc nhãm HS th¶o luËn vµ bæ sung cho nhau.

3. H−íng dÉn HS tæng kÕt kiÕn thøc d−íi d¹ng s¬ ®å hoÆc b¶ng biÓu, cã thÓ thu l¹i ®Ó chÊm vµ cho ®iÓm tõng nhãm, sau ®ã tr¶ l¹i ®Ó HS lµm tµi liÖu «n tËp.

4. H−íng dÉn çc nhãm HS gi¶i mét sè bµi tËp träng ®iÓm liªn quan ®Õn kiÕn thøc cña tõng ch−¬ng vµ c¶ ch−¬ng tr×nh.

5. Trao ®æi mét sè néi dung c¬ b¶n vµ chuÈn bÞ cho viÖc «n thi häc k× II ®¹t kÕt qu¶ tèt.

d. mét sè bμi tËp tham kh¶o

1. Nguyªn tö cña nguyªn tè X cã tæng sè h¹t c¬ b¶n (p, n, e) b»ng 180. Trong ®ã tæng sè çc h¹t mang ®iÖn tÝch chiÕm 58,89% tæng sè h¹t.

a) ViÕt cÊu h×nh electron cña X.

b) Dùa vµo cÊu t¹o nguyªn tö cña X h·y dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña nã.

2. Hai nguyªn tè X, Y thuéc hai ph©n nhãm chÝnh (nhãm A) kÕ tiÕp nhau trong b¶ng tuÇn hoµn. Tæng sè proton trong h¹t nh©n cña chóng b»ng 58.

a) ViÕt cÊu h×nh electron cña çc nguyªn tè X vµ Y.

b) X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña X, Y trong b¶ng tuÇn hoµn.

3. C©n b»ng çc ph¶n øng oxi ho¸ – khö sau :

a) K2S + KMnO4 + H2SO4 → S↓ + ……

b) KI + K2Cr2O7 + H2SO4 → I2↓ + ……

c) SO2 + KMnO4 + H2O → H2SO4 + ……

d) FeS2 + HNO3 → NO↑ + H2SO4 + ……

4. Cho khÝ H2S t¸c dông víi dung dÞch NaOH d−, muèi thu ®−îc lÇn l−ît cho t¸c dông víi çc dung dÞch sau : MgCl2, AlCl3, CuCl2, FeCl2. ViÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng ho¸ häc x¶y ra.

5. T×m çc ph−¬ng t×nh ho¸ häc gi÷a axit sunfuric víi çc ®¬n chÊt vµ hîp chÊt kh¸c nhau ®Ó tõ 1 mol H2SO4 gi¶i phãng ra :

a) 1

4 mol SO2 b)

1

3mol SO2

c) 1

2 mol SO2

d) 1 mol SO2

d) 1,5 mol SO2 f) 2 mol SO2

6. Cã thÓ chuÈn bÞ ®−îc mét hçn hîp hay kh«ng gi÷a :

a) N−íc clo vµ n−íc hi®ro sunfua.

b) N−íc clo vµ axit clohi®ric.

c) N−íc clo vµ axit brom hi®ric.

7. Cã 4 lä mÊt nh·n chøa riªng rÏ tõng dung dÞch cña 4 chÊt sau : HCl, NaCl, NaBr vµ NaClO. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ®Ó nhËn biÕt 4 chÊt ®ã.

8. Hoµ tan 165g hçn hîp hai muèi cacbonat vµ sunfit cña cïng mét kim lo¹i kiÒm (nhãm IA) vµo dung dÞch HCl d−. Toµn bé khÝ tho¸t ra ®−îc hÊp thô tèi thiÓu hÕt 500ml dung dÞch KOH 3M. X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i kiÒm ?

9. H·y cho biÕt ng−êi ta sö dông yÕu tè nµo ®Ó t¨ng tèc ®é ph¶n øng trong çc tr−êng hîp sau ®©y :

a) R¾c men vµo tinh bét ®· ®−îc nÊu chÝn ®Ó ñ r−îu.

b) §Ëp nhá ®¸ v«i (®−êng kÝnh ≈ 10cm) ®Ó nung v«i.

c) NÐn hçn hîp khÝ N2 vµ H2 ë nhiÖt ®é cao ®Ó tæng hîp khÝ amoniac.

10. Mét oxit A chøa 30,43% nit¬ vÒ khèi l−îng. TØ khèi cña A so víi kh«ng khÝ lµ 1,59.

a) X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña A.

b) BiÕt cã c©n b»ng sau :

2A B

(khÝ) (khÝ)

TØ khèi cña hçn hîp (A vµ B) so víi hi®ro ë :

* o

1t C lµ 27,6.

* o

2t C lµ 34,5.

α/ Khi t¨ng ¸p suÊt, c©n b»ng cña ph¶n øng trªn chuyÓn dÞch theo chiÒu nµo ? Gi¶i thÝch.

β/ Khi t1 > t2 th× chiÒu thuËn cña ph¶n øng trªn lµ to¶ nhiÖt hay thu nhiÖt ? Gi¶i thÝch.

Môc lôc

Trang

Ch−¬ng 4

ph¶n øng oxi hãa – khö

TiÕt 31. Ph¶n øng oxi hãa – khö ................................................................. 3

TiÕt 32. Ph¶n øng oxi hãa – khö (tiÕp) ...................................................... 11

TiÕt 33. Ph©n lo¹i ph¶n øng trong hãa häc v« c¬...................................... 15

TiÕt 34. LuyÖn tËp : Ph¶n øng oxi hãa – khö............................................. 21

TiÕt 35. LuyÖn tËp : Ph¶n øng oxi hãa – khö (tiÕp).................................... 27

TiÕt 36. Bµi thùc hµnh sè 1 : Ph¶n øng oxi hãa – khö............................... 35

Ch−¬ng 5

Nhãm halogen

TiÕt 37. Kh¸i qu¸t vÒ nhãm Halogen......................................................... 41

TiÕt 38. Clo................................................................................................ 47

TiÕt 39. Hi®ro clorua – Axit clohi®ric vµ muèi clorua ................................. 58

TiÕt 40. S¬ l−îc vÒ hîp chÊt cã oxi cña clo ............................................... 68

TiÕt 41. Flo – Brom – Iot ........................................................................... 78

TiÕt 42. LuyÖn tËp : Nhãm Halogen........................................................... 85

TiÕt 43. LuyÖn tËp : Nhãm Halogen (tiÕp) ................................................. 91

TiÕt 44. Bµi thùc hµnh sè 2 : TÝnh chÊt hãa häc cña khÝ clo

vµ hîp chÊt cña clo........................................................................ 98

TiÕt 45. Bµi thùc hµnh sè 3 :TÝnh chÊt hãa häc cña Brom vµ Iot .............. 103

Ch−¬ng 6

Oxi – L−u huúnh

TiÕt 46. Oxi – Ozon ................................................................................. 107

TiÕt 47. L−u huúnh .................................................................................. 115

TiÕt 48. Bµi thùc hµnh sè 4 : TÝnh chÊt cña oxi, l−u huúnh...................... 122

TiÕt 49. Hi®ro sunfua – L−u huúnh ®ioxit – L−u huúnh trioxit .................. 127

TiÕt 50. Hi®ro sunfua – L−u huúnh ®ioxit – L−u huúnh trioxit (tiÕp) ......... 130

TiÕt 51. Axit sunfuric – Muèi sunfat ......................................................... 140

TiÕt 52. Axit sunfuric – Muèi sunfat (tiÕp) ................................................ 145

TiÕt 53. LuyÖn tËp : Oxi vµ l−u huúnh...................................................... 151

TiÕt 54. LuyÖn tËp : Oxi vµ l−u huúnh (tiÕp)............................................. 156

TiÕt 55. Bµi thùc hµnh sè 5 :TÝnh chÊt c¸c hîp chÊt cña l−u huúnh........ 160

Ch−¬ng 7

Tèc ®é ph¶n øng vμ c©n b»ng hãa häc

TiÕt 56. Tèc ®é ph¶n øng hãa häc........................................................... 167

TiÕt 57. Bµi thùc hµnh sè 6 : Tèc ®é ph¶n øng hãa häc.......................... 174

TiÕt 58. C©n b»ng hãa häc...................................................................... 177

TiÕt 59. C©n b»ng hãa häc (tiÕp)............................................................. 182

TiÕt 60. LuyÖn tËp : Tèc ®é ph¶n øng vµ c©n b»ng hãa häc ................... 191

¤n tËp cuèi n¨m ........................................................................................ 195

ThiÕt kÕ bμi gi¶ng

Ho¸ häc 10 – tËp hai

Cao Cù gi¸c

Nhμ xuÊt b¶n hμ néi

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n :

nguyÔn kh¾c o¸nh

Biªn tËp :

ph¹m quèc tuÊn

VÏ b×a :

tµo thanh huyÒn

Tr×nh bµy :

lª anh tó

Söa b¶n in :

ph¹m quèc tuÊn

In 2.000 cuèn, khæ 17 x 24cm, t¹i C«ng ty Cæ phÇn in Phóc Yªn.

QuyÕt ®Þnh xuÊt b¶n sè: 254–2006/ CXB/13b TK–46/HN.

In xong vµ nép l−u chiÓu quý IV/2006.

Tkbg hoa cb 10 tap2

Education

Transcript of Tkbg hoa cb 10 tap2