Tiskana izdaja knjige je izla leta 2009isbn 9789616519366

Dotyk duchaAntologia poezji polskiej xx wieku

Dotik duhaAntologija poljske poezije 20. stoletja

Izbor in prevodKatarina alamun Biedrzycka

Ljubljana2018

$

Elektronska knjina zbirka$

e37

Urednika zbirke Gorazd Kocijani in Vid Snoj

Dotik duhaAntologija poljske poezije 20. stoletja

Izbor, prevod in spremna beseda Katarina alamun Biedrzycka

Oblikovanje elektronske izdaje Lucijan BratuIzdajatelj$

Za kud Logos Mateja Komel Snoj

Ljubljana 2018

Elektronska izdaja e37Elektronski vir (pdf)Nain dostopa (url):

http://www.kud-logos.si/e-knjige/

Kataloni zapis o publikaciji (CIP) pripravili v Narodni in univerzitetni knjinici v LjubljaniCOBISS.SI-ID=298228480ISBN 978-961-7011-66-1 (pdf)

Kazalo

14 Knjigi na pot

19 Bolesaw Lemian (1878 1937) 20 W polu 21 Na livadi 25 Leopold Staff (1878 1957) 26 W starym domu 27 V stari hii 31 Bruno Schulz (1892 1942) 32 Pan (fragment) 33 Pan (odlomek) 34 Sklepy cynamonowe (fragment) 35 Cimetove prodajalne (odlomek) 39 Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1893 1945) 40 Pyszne lato 41 Razkono poletje 43 Jarosaw Iwaszkiewicz (1894 1980) 44 Serenada 45 Serenada 46 Pokazae mi z kasztanowych puszcz 47 Pokazal si mi iz puav kostanjev 49 Kazimierz Wierzyski (1894 1969) 50 Skok o tyczce 51 Skok ob palici 52 Kiedy ranne wstaj zorze 53 Ko zgodaj zjutraj vstaja zora

6

55 Julian Tuwim (1894 1953) 56 Burza (albo Mio) 57 Nevihta (ali Ljubezen) 59 Aleksander Wat (1900 1967) 60 Noc w szpitalu 61 No v bolninici 63 Mieczysaw Jastrun (1903 1983) 64 Kwiaty o kaztatach cakiem nierealnych 65 Roe popolnoma nerealnih oblik 67 Jzef Czechowicz (1903 1939) 68 Na wsi 69 Na vasi 70 inicja w byskawicy 71 inicialka v blisku 73 Jerzy Liebert (1904 1931) 74 Pocztek jesieni 75 Zaetek jeseni 77 Konstanty Ildefons Gaczyski (1905 1953) 78 Wielkanoc Jana Sebastiana Bacha 79 Velika no Johana Sebastijana Bacha 85 Adam Wayk (1905 1982) 86 Westchnienie 87 Vzdih 89 Marian Czuchnowski (1909 1991) 90 Rzeczywisto 91 Resninost 93 Anna wirszczyska (1909 1984) 94 Pior koszul 95 Perem srajco 97 Czesaw Miosz (1911 2004) 98 Pie 99 Pesem 104 Hymn 105 Himna

7

112 Roki 113 asi sojenja 116 Nadzieja 117 Upanje 118 Miasto bez imienia 119 Mesto brez imena 120 Kunia 121 Kovanica 122 Uczestnik 123 Udeleenec 125 Jan Twardowski (1915 2006) 126 Dzikuj Ci po prostu za to, e jeste 127 Hvala Ti preprosto za to, da si 128 Nic mnie nie zaamao 129 Ni me ni do konca potrlo 131 Karol Wojtya (1920 2005) 132 Pie o Bogu ukrytym 133 Pesem o skritem Bogu 135 Krzysztof Kamil Baczyski (1921 1944) 136 Stare miasto 137 Staro mesto 138 Wspomnienie 139 Spomin 141 Tymoteusz Karpowicz (1921 2006) 142 Zwierzta z lasu zielonego 143 ivali iz zelenega gozda 145 Julia Hartwig (1921 ) 146 Napitnowanie jesieni 147 Oigosanje jeseni 148 Ogldajc star fotografi 149 Ko gledam staro fotografijo 150 Z byskw 151 Iz bliskov

8

153 Artur Midzyrzecki (1922 1997) 154 Wenecjanin 155 Benean 157 Miron Biaoszewski (1922 1983) 158 Dobrze dobrze 159 Dobro dobro 161 Wisawa Szymborska (1923 ) 162 Koniec i pocztek 163 Konec in zaetek 167 Zbigniew Herbert (1924 1998) 168 Co bdzie 169 Kaj bo 171 Tadeusz Nowak (1930 1991) 172 Zima 173 Zima 177 Andrzej Bursa (1932 1957) 178 wity Jzef 179 Sveti Joef 181 Krystyna Miobdzka (1932 ) 182 Jestem 183 Sem 184 jest ciszy w pokoju 185 je tiine v sobi 187 Jarosaw Marek Rymkiewicz (1935 ) 188 Grb nieznanego poety 189 Grob neznanega pesnika 192 Lament osiemnastoletniej na mier wojewodzianki Morsztynwny 193 alostinka osemnajstletne ob smrti princeske iz rodu Morsztynov 197 Ryszard Krynicki (1943 ) 198 W tym roku 199 Letos

9

201 Rafa Wojaczek (1945 1971) 202 wiateko 203 Luka 207 Adam Zagajewski (1945 ) 208 Wiatr w nocy 209 Veter ponoi 210 Kocioy Francji 211 Cerkve Francije 214 Poezja jest poszukiwaniem blasku 215 Poezija je iskanje bleska 217 Bohdan Zadura (1945 ) 218 Sic transit 219 Sic transit 220 Kazimierz 221 Mestece Kazimierz 223 Julian Kornhauser (1946 ) 224 Dzieci 225 Otroci 227 Stanisaw Baraczak (1946 ) 228 Co mam powiedzie 229 Kaj imam za povedat 231 Janusz Szuber (1947 ) 232 wito wiosny 233 Praznik pomladi 238 Zstpujcy z chmury 239 Ki se spuajo z oblaka 240 Ktry minem 241 Ki sem minil 242 Piotr Sommer (1948 ) 244 jest czas 245 je as 247 Bronisaw Maj (1953 ) 248 Leniwe letnie popoudnie 249 Lenobno poletno popoldne

10

251 Krzysztof Lisowski (1954 ) 252 Powrt z krtkich wakacji 253 Vrnitev s kratkih poitnic 255 Andrzej Sosnowski (1959 ) 256 Pomona i Vertumnus 257 Pomona in Vertumnus 261 Jakub Ekier (1961 ) 262 tak 263 ja 265 Marcin wietlicki (1961 ) 266 Polska 267 Poljska 270 Wstp 271 Uvod 274 Dla Jana od Krzya 275 Sv. Janezu od Kria 277 Wojciech Wilczyk (1961 ) 278 Przekad z chiskiego 279 Prevod iz kitajine 281 Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki (1962 ) 282 L. 283 L. 285 Marzanna Kielar (1963 ) 286 jeszcze godzin temu poranna mga 287 e pred eno uro jutranja megla 288 Sacra conversazione 289 Sacra conversazione 290 jezioro w asce grafitowego blasku 291 jezero v milosti grafitnega bleska 292 Muszki 293 Muice 295 Krzysztof Koehler (1963 ) 296 Ekloga. Sierpie 297 Ekloga. Avgust

11

300 Ja jestem tylko obraz 301 Jaz sem samo podoba 302 Ludzie na burej 303 Ljudje na sivi 304 Pochwaa scholastyki 305 Pohvala sholastike 307 Jarosaw Klejnocki (1963 ) 308 Ocean, zdziwienie 309 Ocean, zaudenje 311 Anna Piwkowska (1963 ) 312 Wielkanoc 313 Velika no 315 Marcin Baran (1963 ) 316 Przyswajanie 317 Prisvajanje 320 Jeszcze jeden apokryf 321 e en apokrif 323 Jacek Podsiado (1964 ) 324 Ognisko wyobrani 325 Ogenjek domiljije 326 Nie teraz jestem szczliwy 327 Ne zdaj sem sreen 328 Czarna ziele, biay bkit 329 rno zelenje, bela modrina 332 Sezonowi wici 333 Sezonski svetniki 337 Wojciech Kass (1964 ) 338 Widzisz 339 Vidi 341 Marcin Sendecki (1967 ) 342 Wdech, wydech 343 Vdih, izdih

12

345 Milo Biedrzycki (1967 ) 346 wiatr wywraca wiadra, zawarto 347 veter prevraa vedra, vsebino 348 Hymn 349 Himna 351 Wojciech Bonowicz (1967 ) 352 Stworzenia 353 Bitja 354 Drzewa 355 Drevesa 357 Adam Wiedemann (1967 ) 358 I love noises 359 I love noises 361 Artur Grabowski (1967 ) 362 Cisza wyczekujca 363 Priakujoa tiina 365 Mariusz Grzebalski (1969 ) 366 Kwiecie 367 April 371 Dariusz Sonicki (1969 ) 372 Akwarium 373 Akvarij 375 Tomasz Rycki (1970 ) 376 Jzyki 377 Jeziki 379 Wojciech Wencel (1972 ) 380 Pie nad pieniami 381 Visoka pesem 387 Jakub Winiarski (1974 ) 388 Powoli 389 Poasi 391 Krzysztof Siwczyk (1977 ) 392 Popoudnie mam 9 lat 393 Popoldne imam 9 let

13

395 Joanna Wajs (1979 ) 396 kiedy usiade 397 ko si se usedel 398 dzie mia si ku kocowi 399 dan se je nagibal h kraju 401 Jacek Dehnel (1980 ) 402 Rys. 370. Garb wskutek grulicy krgosupa 403 Ris. 370. Grba kot posledica jetike hrbtenice 406 Miasta dalekie 407 Daljna mesta

411 Par sw o ksice

14

Knjigi na pot

To je izbor iz lastnih, skoraj pol stoletja trajajoih izborov na po-droju prevajanja (posebej za to knjigo je bil preveden le majhen del pesmi). Bilo mi je v veliko ast, ko me je sredina, ki rase v enega od najpomembnejih duhovnih centrov v Sloveniji, povabila, naj pri-pravim antologijo z (prvotnim) naslovom Poljska duhovna pesem. Ta naslov sem e od vsega zaetka razumela kot: sodobna poljska poezija v svojih najvijih dosekih, ki tudi bralcu omogoijo vstop v duhovnost. Duhovnost pa je zame stanje, ki vkljuuje tudi poto-pljenost v svet, predanost vsemu, kar je, obsedenost od bivanjske pol-nosti, kot sem svoj ideal velike poezije imenovala neko. In e sem temu izboru dodala kar najveji moni odmerek sinje barve, v okviru t.im. plus plus pozicije (tj. afirmativnosti tako v odnosu subjekta do samega sebe kot v njegovem odnosu do sveta.) Tako je torej prilo do te predstavitve, kjer so najvaneje posamezne pesmi (njihova no-tranja mo), vendar pa bi za vsakega avtorja bilo vredno, da bi si ga (kolikor si ga e nismo) pribliali e s posebno knjigo. (Glede na to, da ima toliko pesnikov samo po eno pesem, pa naj velja: multum, non multa.)

Veina mojih izbrancev je tu ujeta v neantropocentrinem ustvar-jalnem trenutku, v dri, ki omogoa hkratno polnost subjekta in polnost (veliino) sveta. Poljska poezija je bila v 20. stoletju izredno mona, razen predstavljenih avtorjev ima e precej zanimivih imen, ki pa jih nisem uvrstila v to svojo, strogo osebno, hierarhino urejeno celoto, ker se mi zdi, da jim zaradi njihove poudarjene antropocen-

15

trinosti ni bilo dano dosei omenjene afirmativne sinteze. Trdili bi lahko celo, da je bilo poljsko dvajseto stoletje v celoti bolj antro-pocentrino kot ne, vendar pa je bila antologija delana z mislijo na trajnost v 21. stoletju, recimo na to, koliko bodo to e iva imena ez petdeset let. Pa tudi e v zaetku 20. stoletja je nastala pesem Wacawa Rolicza-Liederja (18661912), ki naj bo tu navedena kot moto:

Mi nismo prili v imenu bojem pouevat,ne preudnih dogodkov sveta pojasnjevat,ne priat, ne razsojevat,te hvalit, one obtoevat,ampak z besedo, ki je dua v sistemu stoletij,slovesne trenutke naega bivanja potrjevat.

Katarina alamun Biedrzycka

16

Dotyk ducha

17

Dotik duha

18

19

Bolesaw Lemian(1878 1937)

20

W polu

Dwoje nas w ciszy polnego zaktka. Strumie na olep ku socu si pali, W liciu, co trafi na krzywy prd fali, Wirujc, pynie szafirowa tka.

Nadbrzena trawa, zwisajc, potrca O swe odbicie zsiwia koczyn, Do ktrej limak, pczniejc z gorca, Przysklepi muszl swym ciaem i lin.

W przerzutnym plsie znikliwsza od strzayPotka si czasem zasrebrzy na mgnienie.Pod wod spojrzyj! przewieca piach biayI mchem ruchliwym brodate kamienie.

Czemu ci gowa na donie opada? To pachnie trawa i ten piach pod wod To wd, polnione smugami, zwierciada Paruj cisz, blaskiem i ochod.

Tych kilku dbw ponad brzegiem licie,Podziurawione i przearte chciwiePrzez gsienice, trwaj tak przejrzycieNad wasnym cieniem, co utkwi w pokrzywie.

21

Na livadi

Dva sva v tiini oddaljenih trav.Potok na slepo k soncu ari,Na listu, vrte se na njegovem valu,Plava moder kaji pastir.

Trava na bregovih se sklanja h gladini,Svojega odseva se rahlo dotika,Na njene konke se je pol, ves zabuhel od vroine,Prilepil z vsem svojim telesom in slino.

V sukajoem se plesu, hitreja od strele,Se vasih riba zasrebri za hip.Pod vodo glej! je od peska vse belo Na kamnih pa mah z brado valovi.

Zakaj ti je glava med roke padla?Ta pesek pod vodo in ta vonj trav,Ta polsanjska, progasta vodna zrcala,Iz katerih vre blesk, tiina in hlad ...

Teh nekaj hrastov na bregu z listjem,Ki ga gosenice vneto ro,Traja in vztraja nad lastno senco,V bednih koprivah pozabljeno.

22

Z tej tu pokrzywy czar dbowych cieni Zgarn ku piersiom, co na soce dysz, Ustami dotkn bezmiernej zieleni, Stsknionej do mnie swym sokiem i cisz.

Do kwiatw przywr rozpalone czoo,Wsucham si w bki grajce i brzmiki,I bd patrza, jak lepkie gwodzikiWrd jaskrw lnic ociekaj smo.

I bd patrza, jak maki i szczawie Mdlej, cia naszych odurzone woni, I bd wodzi twoj bia doni Po wielkiej trawie, nie znanej nam trawie.

23

Iz teh kopriv bom ar hrastovih sencSi pritisnil k prsim, po soncu hlepe,Se z usti dotaknil neskonnih zelenin,Ki k meni z svojim sokom in molkom hrepene.

Cvetov se bom dotaknil z razbeljenim elom,Vsem umom in elestom prislukujo,In bom gledal, kako z nageljnov lepkihKaplja med zlatice bleee smole sok.

In bom gledal, kako omedlevajo maki,Pijani od najinega telesnega vonja.In bom po veliki, neznani nama travi S tvojo belo roko brodil.

24

25

Leopold Staff(1878 1957)

26

W starym domu

W starym domu poniej proguWiod ciemne schody w dDo piwnicznej spelunki,Cuchncej stchlizn i skwaniaym winem.Wrd cian ceglastych jak surowe miso,Z grynszpanowymi zaciekami pleni,wieca osadzona w wydronej rzepie Rzuca chwiejne wiato na trjk drabw,odakw czy rzezimieszkw.Dwaj siedz owietleni przy stoleNa prostych awach naprzeciwko siebie;Maj na sobie skrzane kaftanyPod migoccymi blachami zbroi,Przy boku rapiery i kordelasy,Na gowie zawadiackie kapeluszeZ kogucim pirem.Obaj rozczochrani,Jeden czarny, drugi rudy,Z krwi nabiegymi oczyma,Trzymaj w rkach zatuszczone karty,Sigajc od czasu do czasu po cynowy kubek,Ktry napeniaj z miedzianego dzbana.Gracze patrz to w karty, to na siebie spode ba.Za plecami rudego, zasonity jego cieniem,

27

V stari hii

Izpod praga stare hieVodijo temne stopnice navzdolV kletno beznicoSmrdeo po zatohlem in skisanem vinu.Med stenami, opekaste barve kot surovo meso,S plesnivimi madei zelenega volka,Mee svea, zataknjena v izdolbeno repo,Migetajoo svetlobo na trojico klateev,olnirjev ali razbojnikov.Dva, osvetljena za mizo, si sedita nasprotiNa preprostih klopeh;Na sebi imata usnjeni kamioliPod bliskajoo ploevino oklepa,Ob pasu mea in bodali,Na glavi objestna klobukaS petelinjim peresom.Oba zanemarjena,Eden rn, drugi rdeelas,Oi podplute s krvjo,V rokah drita zamaene karteIn od asa do asa segata po kositrno ao,V katero si natakata iz bakrenega vra.Gledata zdaj v karte, zdaj drug na drugega izpod ela.Za rdeelascem, zakrit z njegovo senco,

28

Siedzi trzeci kompan, otulony paszczem,i palcami daje czarnemu ukradkowe znaki.Milczenie, chwila napicia.Pachnie ktni, bjk, elazem i krwi... A ponad progiem na grze,W ubogiej izbie, w chodnym wietle dnia,Cichy Baruch Spinoza, Bezkrwisty jak jego Bg, Siedzi przy oknie zamylony I szlifuje szkieka.

29

Sedi tretji kompanjon, ovit v pla,In s prsti kae rnemu znake na skrivaj.Molk, trenutek napetosti.Dii po prepiru, bitki, elezu, krvi . . . Nad pragom pa, tam zgoraj,V revni izbi, v hladni dnevni svetlobi,Sedi zamiljen ob oknutihi Baruh Spinoza,Brezkrven kot njegov Bog,In brusi stekelca.

30

31

Bruno Schulz(1892 1942)

32

Pan (fragment)

By tam wielki, zdziczay, stary ogrd. Wysokie grusze, rozoyste jabonie rosy tu z rzadka potnymi grupami, obsypane srebr nym szelestem, kipic siatk biaawych poyskw. Bujna, zmieszana, nie koszona trawa pokrywaa puszystym kouchem falisty teren. Byy tam zwy ke, trawiaste dba kowe z pierzastymi kitami kosw; byy delikatne filigrany dzikich pietruszek i marchwi; pomarszczone i szorstkie listki bluszczykw i lepych pokrzyw, pachnce mit; ykowate, byszczce babki, nakrapiane rdz, wystrzelajce kimi grubej, czerwonej kaszy. Wszystko to, spl tane i puszyste, przepojo-ne byo agodnym powie trzem, podbite bkitnym wiatrem i na-puszczone niebem. Gdy si leao w trawie, byo si przy krytym ca bkitn geografi obokw i pyn cych kontynentw, oddychao si ca rozleg map niebios. Od tego obcowania z powietrzem licie i pdy pokryy si delikatnymi woskami, mikkim nalotem puchu, szorstk szczecin haczkw, jak gdyby dla chwytania i zatrzymywa-nia przepyww tlenu. Ten nalot delikatny i biaawy spokrewnia li-cie z atmosfer, dawa im srebrzy sty, szary poysk fal powietrznych, cienistych za duma midzy dwoma byskami soca. A jedna z tych rolin, ta i pena mlecznego soku w bla dych odygach, nadta po-wietrzem, pdzia ze swych pustych pdw ju samo powietrze, sam puch w ksztacie pierzastych ku mleczowych roz sypywanych przez powiew i wsikajcych bezgo nie w bkitn cisz.

33

Pan (odlomek)

Bil je tam velik, podivjan, star vrt. V poredko posejanih mogonih gruah so rasle tu visoke hruke in koate jablane, posipane s sre-brnim elestenjem, s kipeo mreo belkastega lesketanja. Valovea tla je prekrival puhast kouh premeane, nepokoene trave. Bile so tu navadne travne bilke s klasi z mrenastimi kitami; bili so neni filigrani divjega peterilja in korenja; nagrbaneni, raskavi listii brljana in mrtvih kopriv, dieih po meti; vlaknati, bleei trpotci, napikani z rjo, kipei v zrak z grozdi iz debele rdee kae. Vse to, izprepleteno, puhasto, je bilo prepojeno z blagim zrakom, podloeno s sinjim vetrom, zalito z nebom. Ko si leal v travi, te je pokrival ves sinji zemljevid oblakov in plujoih celin, dihal si skupaj s celotnim prostranim atlasom nebes. Od tega obevanja z zrakom so se listki in poganjki pokrili z nenimi laski, z mehkim puhastim oprhom in raskavim strniem iz kaveljkov, ki kot da bi hoteli loviti kisik in zadrevati njegov pretok. Ta neni, belkasti oprh je liste posorodnjal z zrakom, dajal jim je srebrnkasti, sivi lesk zranih valov, teh senna-tih razmiljanj med dvema sonnima bliskoma. Ena od teh rastlin, rumena in polna mlenatega soka v bledih stebelcih, pa je, napihnje-na od zraka, poganjala iz svojih praznih izrastkov e sam zrak, sam puh, v podobi mrenastih mlenih krogel, ki so jih sapice sejale na vse strani in ki so se zdaj nemo potapljale v sinjo tiino.

34

Sklepy cynamonowe (fragment)

Nie zapomn nigdy tej jazdy wietlistej w naj janiejsz noc zimow. Kolorowa mapa niebios wyogromniaa w kopu niezmiern, na ktrej spitrzyy si fantastyczne ldy, oceany i morza, porysowane liniami wirw i prdw gwiezdnych, wietlistymi liniami geografii niebieskiej. Powietrze stao si lekkie do oddychania i wietlane jak gaza srebrna. Pachniao fiokami. Spod wenianego jak biae ka-rakuy niegu wychylay si anemony drce, z iskr wiata ksi-ycowego w delikatnym kielichu. Las cay zdawa si iluminowa tysicz nymi wiatami, gwiazdami, ktre rzsicie roni grudniowy firmament. Powietrze dyszao jak tajn wiosn, niewypowiedzian czystoci niegu i fiokw. Wjechalimy w teren pagrkowaty. Li nie wzgrzy, wochatych nagimi rzgami drzew, podnosiy si jak bogie westchnienia w niebo. Ujrzaem na tych szczliwych zboczach cae grupy wdrowcw, zbierajcych wrd mchu i krzakw opade i mokre od niegu gwiazdy. Droga staa si stroma, ko polizgi-wa si i z trudem cign pojazd, grajcy wszystkimi przegubami. Byem szczliwy. Pier moja wchaniaa t bog wiosn powietrza, wieo gwiazd i niegu. Przed piersi konia zbiera si wa biaej piany nienej, coraz wyszy i wyszy. Z trudem przekopywa si ko przez czyst i wie jego mas. Wreszcie usta. Wyszedem z doroki. Dysza ciko ze zwieszon gow. Przytuliem jego eb do piersi, w jego wiel kich czarnych oczach lniy zy. Wtedy ujrzaem na jego brzuchu okrg czarn ran. Dlaczego mi nie powiedziae? szepnem ze zami. Drogi mj to dla ciebie rzek i sta si bardzo may, jak konik z drzewa. Opuciem go. Czuem si dziwnie

35

Cimetove prodajalne (odlomek)

Nikdar ne bom pozabil tiste bleee vonje v najsvetleji zimski noi. Barvni zemljevid nebes je vzkipel v neznansko kupolo, na njej pa so se nakopiile sanjske celine, morja in oceani, porisani s rtami zvezdnih vrtincev in tokov, z bleeimi linijami nebeke geografije. Zrak je postal rahel in prosojen kot srebrn pajolan. Dialo je po vijolicah. Izpod volnenega snega, ki je bil kot belo atrahansko krzno, so kukale drhtee anemone, z iskrico meseine v nenih aah. Zdelo se je, da je ves gozd razsvetljen s tisoerimi lumi zvezdami, ki jih je decembrsko nebo sipalo kot de. Zrak je dihal nekakno skrivno pomlad, neizrekljivo istost snega in vijolic. Pripeljali smo se na grievnat teren. Obrisi vzpetinic, zaraenih s kocinami golih drevesnih debel, so se dvigali v nebo kot krotki vzdihi. Na teh sre-nih pobojih sem sreal cele grue vandrovcev, ki so med mahom in grmii nabirali zvezdne utrinke, mokre od snega. Pot se je zaela vzpenjati, konju je drselo in je le s teavo vlekel voz, ki se je tresel v vseh svojih lenkih. Bil sem sreen. S polnimi prsi sem vpijal vase to blago zrano vigred, sveino zvezd in snega. Pred konjevimi prsi se je zbiral val bele snene pene in bolj in bolj rasel. Konj se je skozi njegovo isto, sveo gmoto vedno tee prebijal. Konno se je ustavil. Skoil sem iz koije. Teko je sopel in glavo je imel pobeeno. Priti-snil sem si jo k prsim, v njegovih velikih rnih oeh so se lesketale solze. Takrat sem na njegovem trebuhu zagledal okroglo rno rano. Zakaj mi nisi povedal? sem epnil v solzah. Mj ljubi, to je zate je rekel in postal isto majhen, kot leseni konjiek. Zapustil sem ga. Poutil sem se udno lahkega in srenega. Razmiljal sem, ali naj

36

lekki i szczliwy. Zastanawiaem si, czy czeka na ma kolejk lo-kaln, ktra tu za jedaa, czy te pieszo wrci do miasta. Zaczem schodzi strom serpentyn wrd lasu, po cztkowo idc krokiem lekkim, elastycznym, po tem, nabierajc rozpdu, przeszedem w posuwisty szczliwy bieg, ktry zmieni si wnet w jazd jak na nartach. Mogem dowoli regulowa szyb ko, kierowa jazd przy pomocy lekkich zwro tw ciaa.

37

poakam na lokalni vlakec, ki je vozil tod, ali pa naj se pe vrnem v mesto. Zael sem se spuati navzdol po strmi vijugasti poti sredi gozda, najprej sem hodil lahkotno, s pronimi koraki, potem pa, v vedno vejem zaletu, sem preel v lahen, sreen tek, ki se je kma-lu spremenil v vonjo kot na smueh. Hitrost sem lahko poljubno uravnaval, vonjo pa vodil z rahlim pripogibanjem telesa.

38

39

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska(1893 1945)

40

Pyszne lato

Pyszne lato, paw olbrzymi, stojcy za parku krat, roztoczywszy wachlarz ogona, ktry si czerni i fioletem dymi, spoglda wkoo oczyma powymi, wzruszajc zot i bkitn rzs. I z byszczcego ona wydaje krzepkie krzyki,a dry opuchw zieleniste miso,trzs si wielkie serca rumbarbarui jaskry, ktre wywracaj patki z mioci skwaru, i rozpiewane, widnce storczyki. O sied na moim oknie, przecudowne lato, niech wtul mocno gow w twoje ciepe pira korzennej woni, na wietrze drce niech te soce gorc rk oczy mi przesoni, niech si z rozkoszy ma dusza wygina, jak poskrcany ws dzikiego wina.

41

Razkono poletje

Razkono poletje, velikanski pav,ki stoji za ograjo parkain razprostira peresno pahljao,ki se dviguje kot rno vijolini dim:naokrog se ozira z modrimi omi,njegove zlato sinje trepalnice so ginljive.In iz njegovih bleeih prsise trgajo moni kriki,da se trese lapuhov zeleno meso,drgeejo velika rabarbarina srcain zlatice, ki prevraajo listke iz ljubezni do poletnega ara,in orhideje, ki e, eprav e pojejo, usihajo.O, sedi na moje okno, preudovito poletje,naj zarijem glavo v tvoje toplo perje,polno zaimbnih diav,ki v vetru drhti naj mi rumeno soncez vroo roko zastre oi,naj se od uitka moja dua pripogibakot v vrtincih plesoa riba.

42

43

Jarosaw Iwaszkiewicz(1894 1980)

44

Serenada

O zmierzchu wszystkie farby staj si liliowe, Kremowe re w urnach pochylaj gow.

Na nieskoczonych drogach wielkich topl rzdy Szeptem lici wieczorne sprawuj obrzdy.

Wejdziesz w nie przez schylon lipow arkad, By czeka, mwic szeptem pnocn ballad,

A cieniem czarnej ki jasno pezajca Da zna, e wstaje z lasu blada tarcz miesica.

45

Serenada

Ko se mrai, vse barve postanejo lila,V arah so roe rumene glave sklonile.

Visoki topoli v neskonnem drevoredu Med epetanjem listov opravljajo obrede.

Stopil bo vanj skozi lipovo arkadoIn akaje epetal polnono balado,

Ko bo s senco rnih trav svetloba oznanila,Da bo vsak as iz gozda bleda luna vzklila.

46

* * *

Pokazae mi z kasztanowych puszcz Doliny cae w mgach i winach, Pokazae mi zielony bluszcz, Na czerwonych zwieszony ruinach.

Pokazae mi py gwiadzistych piast, Rozsypany na gbokiej wodzie, Pokazae mi abdzia z gwiazd Leccego niebem na zachodzie.

Pokazae mi i dal, i wy, I wicej ni poj mog, Pokazae mi r i krzy, I cel, i kostur, i drog.

47

* * *

Pokazal si mi iz puav kostanjevVinograde z meglicami v dolinah,Pokazal si zeleni mi brljan,Rasto na rdeih ruevinah.

Kazal si prah mi zvezdnih pest,Raztresen po globoki vodi,Kazal laboda mi iz zvezd,Plujoega po nebu na zahodu.

Pokazal si daljavo mi, viino,In ve, kot bi dojel lahko,Pokazal si mi vrtnico in kri,Popotno palico in pot in cilj.

48

49

Kazimierz Wierzyski(1894 1969)

50

Skok o tyczce

Ju odbi si, ju pynie! Bosk rwnowagRozpina si na drzewcu i wieje jak flag, Dolata do poprzeczki i z nagym trzepotem Przerzuca si, jak gdyby by ptakiem i kotem.

Zatrzymajcie go w locie, niech w grze zastygnie, Niech w ty odrzuci tyczk, niepotrzebn dwigni, Niech tak trwa, niech tak wisi, owinity chmur, Rozpylony w powietrzu, leciutki jak piro.

Nie opadnie na sitach, nie osabnie w pdzie, Jeszcze wyej si wzniesie, nad wszystkie krawdzie, Odpowie nam z wysoka, odkrzyknie si echem,e leci prosto w niebo, jest naszym oddechem.

51

Skok ob palici

Se je e odrinil, e plava! V boanskem ravnotejuSe je razpel ob jamboru kot prapor,Blia se letvi in v nenadnem metuSe vre ez, kot bi bil maek in pti.

Zadrite ga v letu, naj zgoraj okameni,Naj odvre palico, nepotrebni vzvod,Naj tako traja, ovit v oblak, naj tako visi,Razpren v zraku, lahek kot pero.

Ne bo oslabel, ne bo mu zmanjkalo sil,e vie, nad vse robove se bo povzpel.Odgovoril nam bo iz viine njegov odmev,Da leti naravnost v nebo, da je na dih.

52

Kiedy ranne wstaj zorze

Jeszcze oczy nie otwarte, Jeszcze usta zamulone, Jeszcze si nie zbudzi wiatr, A ju idzie duch nad wod, Wznosi rk, Powie pierwsze sowo, Zacznie wiat.

Zacznie y od razuwiato w barwach poncego gazu,Morskie soce w mgach.wit si nagle zerwie:rebi kasztanowe Na niepewnych nogach, Zot gow Trzanie w dach.

Dzie si zacznie, wiat si zacznie, Srebrno- i niebieskookie Dziecistwo rebicia:Morze wielkie, nieprzebyte,Pikne i gbokieA do zatonicia.

53

Ko zgodaj zjutraj vstaja zora

Oi so e zaprte,Usta polna mulja,Veter se e zbudil ni,Pa e veje duh nad vodo,Dvigne roko, Prvo besedo izgovori,Zane svet.

Takoj zane ivet Svetloba barvna,Morsko sonce v meglah.In e plane svit:Rjavkasto rebeUdari ob streho Z zlato glavo,Na tresoih se nogah.

Dan se zane, svet se zane,Srebrno in modrookorebetovo otrotvo:Morje veliko, brezbreno,Lepo in globoko,Da utone v njem.

54

55

Julian Tuwim (1894 1953)

56

Burza (albo Mio)

Zamknij pami, bo idzie burza, Wiatr firanki nadyma. Idzie burza, niebo si zachmurza I patrzy moimi oczyma.

Zamknij oczy, eby noc opadaNa burzliwe, na huczce dalekim gongiem. Wiej firanki jak widziada. Zamknij okno. Rozpacz nadciga.

Midzy oknem i pamici przecigiem Ciemne myli, jasne oczy a przez ulic Dumy szumne i aobne chorgwie. Zamknij ycie. Otwrz mier. Ju byskawice.

57

Nevihta (ali Ljubezen)

Zapri spomin, ker gre nevihta,Zavese plapolajo v vetru.Nevihta gre, nebo se zapira,Z mojimi omi me gleda.

Zapri oi, naj se no spustiNa vse, kar vzburja, kar iz daljave bui.Zavese se majejo kot prividi.Prihaja obup. Okno zapri.

Med oknom in spominom je prepihTemnih misli, svetlih oi po ulici alni sprevod gre.Zapri ivljenje. Odpri smrt. Bliska se e.

58

59

Aleksander Wat(1900 1967)

60

Noc v szpitalu

Sowiki ju piewaj mi na mier. A take pawie. Pawi nie ma tu. One s w innych ogrodach:o zmierzchu, gdy barwy ich staj si niepotrzebne nikomu, pawie kad si ciko, z miertelnie smutn powag, by umrze na noc. Na jedn. Do czasu. Do witu.

Sowiki ju piewaj mi na mier. A take pawie.Tak pisaem, gdy miaem lat dwadziecia.Teraz po trzydziestu piciu jake trudnych latachsowiki naprawd piewaj mi na mierw ogrodzie w Saint Mand, rd starych akacyj.Jak trudna jest noc szpitalna nawet w Saint Mand,gdzie sowik piewa i sodycz dry w powietrzui dzwony z utrillowskich wie odmierzaj czasy,a noc filtruje bl, esencje jego czarne,i sowiki, sowiki piewaj mi na mier

Saint-Mand, czerwiec 1956

61

No v bolninici

Slavki mi e pojejo za v smrt. Pa tudi pavi.Pavov tu ni. Oni so v drugih vrtovih.Ko se mrai, ko njihove barve niso ve nikomur potrebne,se trudno vleejo, s smrtno alostno resnobo,da bi umrli za ez no. Za eno no. Zaasno. Do jutra.

Slavki mi e pojejo za v smrt. Pa tudi pavi.Tako sem pisal, ko mi je bilo dvajset let.Zdaj, po petintridesetih, res tekih letih,mi slavki zares e pojejo za v smrtna vrtu v Saint-Mand, med starimi akacijami.Kako teka je bolnika no, celo v Saint-Mand,kjer slavek poje in je milina v zrakuin zvonovi z utrillovskih zvonikov odmerjajo as,no pa preceja boleino, njeno rno esenco,in slavki pojejo, res pojejo za v smrt

Saint-Mand, junija 1956

62

63

Mieczysaw Jastrun(1903 1983)

64

Kwiaty o kaztatach cakiem nierealnych

Kwiaty o kaztatach cakiem nierealnych,DrgajceV nasonecznionym powietrzu.

Przed furtk do sadu jaboni Cie na liciach prawie przezroczysty.

Jeli wpatrywa si dugoW okrgo jabek przyszytych nieomal westchnieniemDo chwiejnych gazek,Mona przeczu, nie zerwawszy owocu,Smak, gsto, wag,Przywaszczy sobie t czstk bytu, nie pozbawion ciaru, Najdojrzalsz w kulistoci ksztatu, w czystoci sokw, Nie dotkn, nic widzie, Przewidzie przez drganie powietrza, Dedukcj wnikn W korzenie, w zalek, w ziarno.Ale lekko?

Przycigany przez ziemi, Znam tylko jedn lotno: ogie Gdy na agodnej ce Dociekliwiej i lej od myli o niej Pszczoa przenosi swj brzczcy lot Poprzez stulecia kwiatw.

65

Roe popolnoma nerealnih oblik

Roe popolnoma nerealnih oblik,DrgetajoeV zraku nasienem s soncem.

Pred vratci v sadovnjak z jablanami Je senca na listju skorajda prozorna.

e bi lovek dovolj dolgo bil zagledanV okroglost jabolk pritrjenih kot z vzdihomNa nihajoe veje,Bi lahko zaslutil, ne da bi utrgal sad,Okus, gostoto, teo,Si prilastil ta delec bivanja, ki mu tenost ni odvzetaIn ki je najbolj zrel v okrogli obliki, v istosti sokov.Ne dotakniti se, ne videti Predvideti iz drgetanja zraka,Z dedukcijo prodretiV korenine, kalek, zrno. Ampak lahkotnost?

Pritegovan od zemlje Poznam eno samo bistvo lebdenja v zraku: ogenj Ko na krotkem travnikuBolj pronicljivo in lahkotneje od misli o njemPrenaa svoj brenei let ebelaSkozi stoletja ro.

66

67

Jzef Czechowicz(1903 1939)

68

Na wsi

Siano pachnie snemsiano pachniao w dawnych snachpopoudnia wiejskie grzej ytemsoce dzwoni w rzek z rozbyskanych blach ycie pola zlotolite

Wieczorem przez niebo pomost wieczr i nieszprmleczne krowy wracaj do domostw przeuwa nad korytem penym zmierzchu

Nocami spod ramion krzyw na rozdrogach sypie si gwiazd bkitne prchno chmurki siedz przed progiem w murawie to kule biaego puchu dmuchawiec

Ksiyc idzie srebrne chusty pra wierszczyki wiergoc w stogach czeg si ba

Przecie siano pachnie snem a ukryta w nim melodia kantyczki tuli do mnie dziecice policzki chroni przed zem

69

Na vasi

Seno dii po snuseno je dialo v davnih sanjahvaki popoldnevi grejejo z itomsonce z razsijane ploevine v reko pozvanja ivljenje polje zlatolito

Zveer ez nebo mostveernice, se e veerimlene krave se vraajo domovprevekovat med jasli polne noi

Ponoi se izpod rok kriev na razpotjihvsipa sinji zvezdni prahoblaki sedijo pred pragom na tratito so krogle belega puhato je regrat

Mesec gre srebrne rute pratriki irikajo v stogihni se nam treba bat

Saj vendar dii po sanjah senonena melodija, ki je skrita tam notripa se stiska k meni z otrokimi likiuva pred zlom

70

inicja w byskawicy

byem czym jeste jestem czym bdzieszty

z dolin suteren placw rzek piekar mynw okrtw spojrze hut mgy z barw rozkwitych witek i nieb tak sennym zdrojem na rce moje cieka szept

depc tygodnie po kach stoach muska muzyka kwiatami skro niepokj dymi woam twe imi woam bd

rok 1931

71

inicialka v blisku

bil sem kar sisem kar bo ti

iz dolin podpritliij trgov pekarn rekmlinov ladij pogledov plavev megleiz barov razcvetelih vej in nebesse je kot zaspan curek v moje rokestekelepet

teptajo tedni po posteljah mizahglasba boa s cvetjem sencenemir se kadi kliem tvoje imekliembodi

leto 1931

72

73

Jerzy Liebert(1904 1931)

74

Pocztek jesieni

Jabka na drzewach tacz. Szum wznosi si i odchodzi. Soce nagle przygrzeje, Wiatr si zerwie ochodzi.

Umiecham si. W umiechu Jest caa prawda smutku. Ale nikt, nikt nie widzi, Jak pacz po cichutku.

I tylko poptane Na wielkich kach konie Te trosk maj w oczach I li moje donie.

Przestrzenie, o przestrzenie! Jesieni niepojta Owoce i oboki, Samotno i zwierzta.

75

Zaetek jeseni

Jabolka na drevesih pleejo.um se dvigne in oddalji, Sonce naglo posije, Veter zbudi se ohladi.

Smehljam se. V tem nasmehuSkrita je otonost.A nihe, nihe ne vidi,Da tiho tiho joem.

Le konji moji, spetiNa travnikih velikih, V oeh e imajo alost In liejo dlani mi.

O neizmerni prostor! Jesen nedoumljiva - Sadei, oblaki Samota in ivali.

76

77

Konstanty Ildefons Gaczyski(1905 1953)

78

Wielkanoc Jana Sebastiana Bacha

Rodzina wyjechaa do Hagen.Sam zostaem w tym ogromnym domu.Po galeriach krokami dudni.

Bardzo miesz mnie te zoceniai te pelikany rzebione jak od niechcenia,i te chmury mknce na poudnie.

Ja bardzo lubi chmury. I wiata pochmurne. Jak fortece. Jak moje fugi poczwrne.

C to za rozkosz bdzi przez pokojez Pani Muzyk we dwoje!Jak las jesienny wiece w lichtarzach czerwone.A dzisiaj jest Wielkanoc. Dzwon rozmawia z dzwonem. O, wesoe jest serce moje!

W starych szufladach s stare listy, a w ksikach zasuszone kwiaty;jak to milo pldrowa wrd starych papierw ... O, witeczne godziny pene zotych szmerw! o, natchnienia jak kolumny zote!, o, kantaty!

Ubrany w zielony aksamit brodz, bdz tymi pokojami, i po galeriach, i po schodach;o, jeszcze tyle, tyle do wieczora godzin,

79

Velika no Johana Sebastijana Bacha

Druina se je odpeljala v Hagen.Sam sem ostal v tej ogromni hii.Po galerijah donijo moji koraki.

Smene se mi zdijo te pozlatein ti pelikani, brezskrbno izrezljani,in ti drvei na jug oblaki.

Oblake imam zelo rad. In oblano lu.Kot gradovi so. Kot etveroglasje mojih fug.

Kaken uitek, bloditi skozi sobez gospo Glasbo v dvoje!Rdee svee v svenikih so kot jesenski gozd.In danes je Velika no. Zvonu odpeva zvon.Oh, kako se veseli, srce ti moje!

V starih predalih so stara pisma,v knjigah posueni cvetovi;kako prijetno je brskati med starimi papirji ...O, praznine ure, sliim ume zlate!O, navdihi kot zlati stebri! o, kantate!

Obleen v zelen ametbrodim, blodim po teh sobahin po galerijah in stopnicah,o, e toliko toliko ur je do veera,

80

eby mrucze, eby nuci, eby chodzi, eby pyn jak zaczarowana woda!

Ciemne jak noc portrety witaj mnie w salach, jeszcze bardziej ciemniejc, kiedy si oddalam. To mieszne, e niektrzy nazwali mnie mistrzem, mwi, e w mych kantatach zamknem niebiosa. Szkoda, e tu nie wszyscy znacie mego kosa, ach, jake ten kos piewa, jake ten ptak gwide, jemu wiele zawdziczam. No i wielkim chmurom. I wielkim rzekom. I piersiom twoim, Naturo.

Spjrzcie na te niebieskie hiacynty, na te krzesa z czarnego drzewa, na te wszystkie zocone sprzty, na t klatk z papugami, ktra piewa, na te oboki jak srebrne okrty, ktre wiatr poudniowy podwiewa. Tak. Spjrzcie. To jest moje mieszkanie. Te wspomnienie po Janie Sebastianie.

Mwi, e jestem stary. Jak rzeka.e czas coraz bardziej z rk mi ucieka.

To prawda, e mi wiele godzin przepado.Ale to nic. Do diabla! Ja gram na mocnych strunachi s jeszcze kantaty moje, do pioruna!Nie czas mnie, ale ja go wziem na kowado.

81

da bi si mrmral, prepeval, da bi stopical,da bi se razlival kot zaarana voda!

Portreti, rni kot no, me pozdravljajo v sobanah,e bolj temnijo, ko jih puam za sabo.To je smeno, da mi nekateri pravijo mojster,pravijo, da sem v svoje kantate ujel nebo.koda, da vsi tu ne poznate mojega kosa,kako le viga ta pti, ah, kako ta kos poje,njemu sem veliko dolan. No, in velikim oblakom.In velikim rekam. In tvojim prsim, Narava.

Samo poglejte te modre hiacinte,te stole iz rnega lesa,vse to pohitvo, pozlaeno,to kletko s papigami, vse to prepeva,te oblake, ki so kot srebrne ladje,ki juni veter jih podi pred sabo.Ja. Samo poglejte. To je moje stanovanje.In prav tako spomin na Johana Sebastijana.

Pravijo, da sem star. Kot reka.Da mi as vedno bolj iz rok polzi.

To je res, da mi je veliko ur zbealo.Ampak bog pomagaj! Za vraga! Jaz igram na mone strunein tu so e moje kantate, grom in strela!Ne as mene, jaz sem njega vzel na nakovalo.

82

Zaraz przyjdzie rodzina i zacznie si uczta. Cry moje, nim sid, przejrz si do lustra. I chmara goci cignie. I nastpi taniec. Podjedz sobie setnie i podpij dobrze. I pasterz z gobelinu te huknie na kobzie. A potem wieczr przyjdzie. I znikn w altanie.

Bo lepsza od mych skrzypiec, gdym grywa w Weimarze, nili pery, o ktrych dla mej ony marz,ni sonaty mych synw, ni wszystkie marzenia, taka chwila wielkiego, wielkiego wytchnienia,wanie teraz, gdy widz przez altany szpar rzecz niezwyk, zawrotn, szalon nadmiarem:wiosenne gwiadziste niebo.

1950

83

Vsak as bo prila druina in bomo sedli za mizo.Moje herke se bodo prej e pogledale v zrcalo.In cel kup gostov bo. In bodo plesali.Vsi se bodo najedli in poteno napili.In pastir z gobelina bo tudi zaigral na pial.Potem pa bo priel veer. In bom izginil v altano.

Ker bolji od mojih gosli, ko sem v Weimarju igral,od biserov, ki bi jih za svojo eno rad,od sonat mojih sinov, od vseh sanjarijje tak trenutek, tak velik velik res oddih,prav zdaj, ko vidim skozi pranjo v utineverjetno stvar, vrtoglavo, blazno v svojem preobilju:spomladansko nebo, prepolno zvezd.

1950

84

85

Adam Wayk(1905 1982)

86

Westchnienie

Ach nieraz chciabym przywoa jak niegdyskwarne poudnia i rude obokizachann ziele i rado owocwalkohol spojrze rozdzierany jedwabwiece kapice na aksamit nocyblask kobiecego ramienia czer wglart melancholii podmiejskiej wybuchygranatu miechu motoru czy gniewudaremnie chciabym czy mwi czy pisznie ma metafor jest tylko smak solinie ma wspanialszych barw jest cika ziemia

87

Vzdih

Ah kolikokrat bi hotel priklicati kot vasihvroe popoldneve in rdekaste oblakeporeno zelenje in radost sadeevalkohol pogledov razparano svilosvee kapljajoe na amet noilesk enskega ramena rnino premogaivo srebro predmestne melanholije eksplozijegranate smeha motorja ali besazaman bi hotel pa e govorim ali piemni metafor je samo okus solini sijajnejih barv je teka zemlja

88

89

Marian Czuchnowski(1909 1991)

90

Rzeczywisto

Na polach modro, jakby wiatr rozlano.Stajnie paruj cisz. W wit, jak w biae futro, chuchaj jasne oddechy zwierzce.W ogrodach szeleszcz szare spdnice dziewczt od snu srebrnej cieczyzarumienionych po krople korali.Mijamy czas, stojce z mrozu i obokw rano,siebie. Czekamy szkicujc na tym wzgrzu dom blady, ktry mio obsiada,gdy sowem nam przyszo si ama jak chlebem.Smutek odpywa od spraw wielu, cho im nic nie przeczy.Spraw, ktre czsto chodne zakadamy jak rce.Wiatr najsmutniejszy, jakie znam, bije wzburzony od zielonej fali.Cisza umyka. Gr czyste supy powietrza, pochaniane niebem:dr, niby olbrzymie zwierciada.

91

Resninost

Na poljih je modro kot veter bil bi razlit. Od staj puhti tiina. V svit, kot v bel kouh, diha jasno ivalsko sopenje.V vrtovih elestijo siva krila deklet od sna srebrnega potokazardelih do kapelj koral.Minevamo as, negibno jutro mrazu in oblakov,sebe. akamo, medtem ko si na rumenem pogorju riemo bledi dom, ki ga je ljubezen obsedla,ko smo se z besedo kot s kruhom obhajali.alost odhaja od mnogih stvari, eprav jim ne nasprotuje. Stvari, ki jih esto kot roke zlagamo hladne.Najbolj alosten veter, kar jih poznam, bije razburkan od zelenega vala,tiina se umika. Zgoraj isti stebri zraka, ki jih nebo vsrkava:trepetajo kot ogromna zrcala.

92

93

Anna wirszczyska(1909 1984)

94

Pior koszul

Ostatni raz pior koszulmojego ojca, ktry umar.Koszul czu potem, pamitamten pot od dziecka,tyle latpraam mu koszule i kalesony,suszyamprzy piecyku elaznym w pracowni,kad jebez prasowania.

Ze wszystkich cia na wiecie,zwierzcych, ludzkich,tylko jedno wydzielao ten pot.Wdycham gopo raz ostatni. Piorc t koszulniszcz gona zawsze.Teraz pozostan po nim ju tylko obrazy,ktre czu farb.

95

Perem srajco

Zadnji perem srajcosvojemu oetu, ki je umrl.Srajce se dri vonj po potu, ta vonjme je spremljal od otrotva,toliko letsem mu prala srajce in dolge spodnje hlae,jih suilaob elezni peici v ateljeju,oblail jih jenezlikane.

Od vseh teles na svetu,ivalskih in lovekih,je samo eno izloalo tak vonj.Vdihujem gazadnji. Ko perem to srajcoga uniujemza vedno.Zdaj bodo ostale po njemsamo e slike,ki zaudarjajo po barvi.

96

97

Czesaw Miosz(1911 2004)

98

Pie

Gabrieli Kunat

Ona

Ziemia odpywa od brzegu, na ktrym stoj,i coraz dalej wiec jej trawy i drzewa.Pczki kasztanw, wiata lekkiej brzozyju nie zobacz was.Z ludmi umczonymi oddalacie si,ze socem koysanym jak flaga biegniecie w stron nocy,boj si zosta sama, prcz mego ciaa nic nie mam ono byszczy w ciemnoci, gwiazda ze skrzyowanymi rkami,a straszno mi patrze na siebie. Ziemio,nie opuszczaj mnie.

Chr

Z rzek dawno spyny lody, bujne wyrosy licie, pugi przeszy po polach, borkuj w lasach gobie, grami sarna przebiega, pieni weselne krzyczy, kwiaty wysokie kwitn, paruj ciepe ogrody. Dzieci rzucaj pik, tacz na kach po troje, kobiety bielizn pior w strumieniach i owi ksiyce. Rado wszelka jest z ziemi, nie masz prcz ziemi wesela, czowiek jest dany ziemi, niech ziemi tylko poda.

99

Pesem

Gabrieli Kunat

Ona

Zemljo odnaa od brega, na katerem stojim, njena trava in drevesa sijejo vse bolj od dale. Popki kostanjev, jasnina lahne breze,ne bom vas videla nikoli ve.Oddaljujete se z izmuenimi ljudmi,s soncem, zibajoim se kot prapor, beite v no, bojim se ostati sama, niesar nimam, le telo blei se v temi, zvezda s prekrianimi rokami, da me je groza, e pogledam nase. Zemlja,ne zapusti me.

Zbor

Reke so e zdavnaj splavile led, bohotno je listje, plugi orjejo polja, golobi grulijo v gozdu,po hribih tekajo srne, kriijo svatovske pesmi, visoki cvetovi cvetijo, puhtijo topli vrtovi. Otroci se ogajo, pleejo v troje po travi, enske v potokih perejo, lune love.Vsakrna radost je zemeljska, vsaka poene iz zemlje, lovek zemlji je dan, naj si le nje eli.

100

Ona

Nie chc ciebie, nie skusisz mnie. Odpywaj, siostro pogodna, czuj twj dotyk jeszcze, twj dotyk szyj mnie pali. Noce miosne z tob gorzkie jak popi chmur,a wit nadchodzi po nich w czerwieni, nad jezioraminiosy si pierwsze rybitwy i smutek taki, e pakanie mogam ju, tylko lecliczy godziny ranka, sucha zimnego szumuwysokich, martwych topoli. Ty, Boe, miociw mnie bd.Od ust ziemi chciwych odcz mnie.Od pieni jej nieprawdziwych oczy mnie.

Chr

Krc si koowroty, ryby trzepoc si w sieciach, pachn pieczone chleby, tocz si jabka po stoach,wieczory schodz po schodach, a schody z ywego ciaa, wszystko jest z ziemi poczte, ona jest doskonaa. Chyl si cikie okrty, jad miedziani bratowie, koysz karkami zwierzta, motyle spadaj do mrz, kosze wdruj o zmierzchu i zorza mieszka w jaboni, wszystko jest z ziemi poczte, wszystko powrci do niej.

Ona

O, gdyby we mnie byo cho jedno ziarno bez rdzy,cho jedno ziarno, ktre by przetrwao,mogabym spa w koysce nachylanej

101

Ona

Noem te, ne bo me zapeljala. Plovi naprej, vedra sestra, utim e tvoj dotik, dotik, ki me ge v vrat.Ljubezenske noi s teboj so grenke kot pepel iz oblakov, za njimi je prilo rdee svitanje, nad jezeriso se dvigovale prve aplje in taka alost, da nisem ve mogla jokati, samo leesem tela jutranje ure in posluala mrzlo umenje visokih mrtvih topolov. Moj Bog, bodi mi milosten. Odtrgaj me od poeljivih ust zemlje.Od njenih lanivih pesmi oisti me.

Zbor

Kolovrati se vrtijo, ribe se meejo v mreah, peeni hlebci diijo, jabolka se kotalijo po mizah,veeri se spuajo k nam po stopnicah, te imajo ivo telo, vse je spoeto iz zemlje, ta je popolna.Teke ladje se zibljejo, bronasti bratje se peljejo, vratovi ivali nihajo, metulji padajo v morja, koi potujejo v mraku, zora stanuje v jablani, vse je spoeto iz zemlje, vse se povrne vanjo.

Ona

O, ko bi bilo v meni le eno zrno brez rje, vsaj eno zrno, ki bo obstalo,potem bi lahk spala v zibelki, nagnjeni

102

na przemian w mrok, na przemian w wit.Spokojnie czekaabym, a zganie ruch powolny,a rzeczywiste nagle si obnayi tarcz nowej, nieznajomej twarzyspojrzy kwiat polny, kamie polny.Wtedy ju oni, yjcy kamliwie,jak wodorosty na dnie wd zatoki,byliby tym, czym lene igliwiedla kogo, kto w las patrzy z gry, przez oboki.Ale nic nie ma we mnie prcz przestrachu,nic oprcz biegu ciemnych fal.Ja jestem wiatr, co niknc w ciemnych wodach dmie,wiatrem jestem idcym a nie wracajcym si,pykiem dmuchawca na czarnych kach wiata.

Ostatnie glosy

W kuni nad wod motek uderza, schylony czowiek naprawia kos i wieci gowa w pomieniu ogniska.

Pierwsze uczywo zapala si w izbie, na st gow kad parobcy zmczeni. Ju misa dymi, a wierszcze piewaj.

Wyspy s zwierztami picymi,w gniedzie jeziora ukadaj si mruczc,a nad nimi obok wziutki.

Wilno, 1934

103

enkrat v somrak, drugi v svit.Mirno bi akala, da se iztee poasni zalet in da se naenkrat prikae to, kar je res, da cvetovi in kamni na poljupokaejo obraz, ki je nov in neznan. Takrat bi bili ti, ki ivijo v laiin so kot alge na dnu globoke vode,kot gozdno iglije za loveka,ki opazuje gozd od zgoraj, skozi oblake. Ampak v meni ni ni drugega kot strah, ni drugega kot beg temnih valov.Veter sem, ki veje in izginja v temnih vodah, veter sem, ki gre in se ne vrne,regratovo seme na rnih poljanah sveta.

Zadnji glasovi

V kovanici nad vodo kladivo udarja, sklonjen lovek popravlja koso,njegova glava se sveti v plamenih z ognjia.

V izbi se prva trska prige,utrujeni hlapci naslanjajo glave na mizo. Iz sklede se e kadi, riki prepevajo.

Otoki so kot zaspane ivali, brundajo legajo v jezersko gnezdo, nad njimi pa plava ozek oblak.

Vilno, 1934

104

Hymn

Nikogo nie ma pomidzy tob i mn.Ani roliny czerpicej sok z gbokoci ziemi,ani zwierzcia, ani czowieka,ani wiatru chodzcego pomidzy chmurami.

Najpikniejsze ciaa s jak szko przezroczyste. Najsilniejsze pomienie jak woda, zmywajca zmczone nogi podrnych. Najzielesze drzewa jak ow rozkwity w rodku nocy. Mio jest piaskiem poykanym wyschymi ustami. Nienawi sonym dzbanem podanym spragnionemu. Toczcie si, rzeki; podnocie swoje rce, stolice! Ja, wierny syn czarnoziemu, powrc do czarnoziemu jakby ycia nie byo, jakby pieni i sowa tworzyo nie moje serce, nie moja krew, nie moje trwanie,ale gos niewiadomy, bezosobowy, sam opot fal, sam wiatrw chr, samo wysokich drzew jesienne koysanie.

Nikogo nie ma pomidzy tob i mn,a mnie jest dana sia.Gry biae pas si na rwninach ziemskich,do morza id, do wodopoju swego,nachylaj si soca coraz nowe

105

Himna

Nikogar ni med tabo in mano. Ne rastline, ki srka sokove iz globine zemlje, ne ivali, ne loveka, e vetra ne, ki drsi med oblaki.

Najlepa telesa so kot prozorno steklo. Najmoneji plameni kot voda, ki umiva popotnikom utrujene noge. Najbolj zelena drevesa so sredi noi vzcvetela kot svinec. Ljubezen je pesek, srkan s suhimi usti. Sovratvo je slana posoda, ponujena ejnemu. Reke, tecite; prestolnice, dvignite roke! Jaz, zvesti sin rne zemlje, se bom vrnil vanjo, kot da ni bilo ivljenja, kot da besed in pesmi ni ustvarilo moje srce, moja kri, moje trajanje, ampak neznani, brezosebni glas, samo buanje valov, petje vetrov, visokih dreves jesensko umenje.

Nikogar ni med tabo in mano in meni je dana mo. Bele gore se pasejo na ravninah zemlje, k morju gredo, svojemu kalu, vedno nova sonca se sklanjajo

106

nad dolin maej i ciemnej rzeki, gdzie si urodziem.Nie mam ani mdroci, ani umiejtnoci, ani wiary,ale dostaem si, ona rozdziera wiat.

Cik fal rozbij si o brzegi jegoi odejd, powrc w wiecznych wd obszary,a moda fala pian nakryje mj lad. O ciemnoci!Zabarwiona pierwszym blaskiem witu,jak puco wyjte z rozszarpanego zwierza,koyszesz si, zanurzasz si.Ile razy z tob pynemzatrzymany porodku nocy,syszc gos jaki nad twoim struchlaym kocioem,krzyk cietrzewi, szum wrzosu w tobie si rozszerzai wieciy dwa jabka lece na stolealbo otwarte byszczay noyce a my bylimy podobni:jabka, noyce, ciemno i ja pod tym samym, nieruchomym, asyryjskim, egipskim i rzymskimksiycem.

Przemieniaj si wiosny, mczyni i kobiety cz si, dzieci po cianach rkami w psennoci wodz, ciemne ldy rysuj palcem umaczanym w linie, przemieniaj si formy, rozpada si to, co wydawao si niezwycione.

107

nad dolino majhne in temne reke, kjer sem se rodil. Nimam ne modrosti, ne sposobnosti, ne vere, toda dobil sem mo, ki para svet.

Kot teak val se bom razbil na njegovih bregovih, odel bom in se vrnil k venim vodam, mladi val pa bo s peno zabrisal sledove. O tema! Narahlo obarvana s prvo bleavo jutra, kot pljua, vzeta iz raztrgane ivali, se ziblje, potaplja. Kolikokrat sem plul s teboj in me je ustavilo sredi noi, ker sem zaslial nek glas nad tvojo otrplo cerkvijo, klice ruevcev, umenje vresja se je irilo v tebi in dve jabolki sta se svetili na mizi ali pa se bleale odprte karje in vsi smo si bili podobni: jabolki, karje, tema in jaz pod isto, negibno asirsko, egipansko, rimsko luno.

Pomladi se izmenjavajo, moki in enske zdruujejo, otroci v polspanju z rokami potegujejo po stenah, s poslinjenim prstom riejo temne celine, oblike se spreminjajo, razpada to, kar se je zdelo nepremagljivo.

108

Ale pomidzy pastwami powstajcymi z dna mrz, pomidzy zgasymi ulicami, na miejscu ktrych wznios si gry ze spadej zbudowane planety, wszystkiemu co mino, wszystkiemu co minie broni si modo, czysta jak soneczny kurz, ani w dobrym, ani w zym nie rozmiowana, pod twoje olbrzymie nogi podesana,aby j gnit, aby po niej szed,aby porusza swoim oddechem koo,a od jego ruchu draa znikoma budowla, aby jej gd, a innym dawa sl, wino i chleb.

Nic mnie od ciebie nie dzieli.

Jeeli jestem onierzem, ty jeste skrzydem na hemie, pociskiem, poarw kul, a skoro si ciebie wystrzeli, to dajesz, na co wszelka ywa zasuguje istota.

Jeeli jestem rolnikiem, ty rkami moimi pracujesz nad zniszczeniem traw rozpitych w ugorach i osuszasz bota, a wyrastaj pody i wdka narodom spragnionym jak manna spywa kroplami w pokorne garda.

Marzcemu o wadzy, ty jak zasona czarnarozpocierasz si nisko, zakrywajc ludzkie domy.We mg bije wadca brzow stopi jak z elaza sypi si skryi chr wielbicy prawodawc grzmi,zanim nas nie obejmie piercie potopu.

109

Ampak sredi drav, ki vstajajo z dna morja, sredi ugaslih ulic, kjer se namesto njih dvignejo gore, iz padlega zgrajene planeta, se vsega, kar je minilo, vsega, kar bo minilo, brani mladost, ista kot sonni prah, zaljubljena ne v dobro ne v zlo, poslana pod tvoje ogromne noge, da bi jo teptal, da bi stopal po nji, da bi s svojo sapo premikal kolo, a od njegovega gibanja drhtela bedna zgradba, da bi ji dajal lakoto, drugim pa sol, vino in kruh.

Ni me ne louje od tebe.

e sem vojak, si ti perut na eladi,naboj, krogla poarov, in e se te e izstreli,daja to, kar si vsako ivo bitje zaslui.

e sem kmet, ti z mojimi rokami pripravlja unienjetrav razpetih na ledini in osuuje movirja,da zrase pridelek in vodka narodom ejnimkot mana stee po kapljah v ponina grla.

Temu, ki sanja o oblasti, se ti kot rna zavesanizko postelje in ob tem zakrije loveke hie.V megli udarja oblastnik z rjavim stopalomin kot z eleza se vsipajo iskrein zbor, ki se klanja zakonodajalcu, grmi, dokler nas ne bo objel prstan potopa.

110

Jeszcze nie odzywa si gos rogu zwoujcy rozproszonych, lecych w dolinach. Koo wozu ostatniego jeszcze nie dudni na grudzie. Pomidzy mn i tob nie ma nikogo.

Pary, 1935

111

Ne razlega se e glas rogov, da zbere krog sebe vse, ki leijo v dolinah. Kolo zadnjega voza e ne ropoe po grudah. Med mano in tabo ni nikogar.

Pariz, 1935

112

Roki

Wszystko minione, wszystko zapomniane, tylko na ziemi dym, umare chmury, i nad rzekami z popiou tlejce skrzyda i cofa si zatrute soce, a potpienia brzask wychodzi z mrz.

Wszystko minione, wszystko zapomniane, wic pora, eby ty powsta i bieg, chocia ty nie wiesz, gdzie jest cel i brzeg, ty widzisz tylko, e ogie wiat pali.

I nienawidzie pora, co kochae, i kocha to, co znienawidzie, i twarze depta tych, ktrzy milczc pikno wybrali.

Pustk, alej, wwozami niemych gdzie wiatr na szepty kady gos zamieniaalbo w sen twardy z odrzucon gow -i. Wtedy Wtedy wszystko we mnie byokrzykiem i woaniem. Krzykiem i woaniemru czarnych wiosen rozdzieraa mnie.Dosy. Dosy. Nic si przecie nie nio.Nikt nic o tobie nie wie. To wiatr tak w drutach dmie.

Wic pora. Ja t ziemi tak kochaem, jak nie potrafi nikt w lepszej epoce,

113

asi sojenja

Vse je minilo, vse je pozabljeno,dim samo na zemlji, mrtvi oblaki,in nad rekami iz pepela tlea krila in zastrupljeno sonce se umika,zora obsodbe pa se dviga iz vod.

Vse je minilo, vse je pozabljeno,torej je as, da bi vstal in stekel,eprav ne ve, kje je obala in cilj,saj vidi samo, da svet gori.

In as je sovriti to, kar si ljubil,in ljbiti to, kar si zasovrail,in obraze teptati teh, ki moleoso lepoto izbrali.

V praznini, po nemih globelih, po drevoredu kjer veter spreminja vsak glas v epet ali pa v trden sen z glavo vnic iti. Takrat Takrat je vse v meni bilo krik in klic. S krikom in klicemme je trgala rnih pomladi podrast.Dovolj. Dovolj. Saj vendar ni bilo nikakrnih sanj.Nihe niesar o tebi ne ve. To samo veter skozi ice gre.

Torej je as. Jaz sem to zemljo ljubil tako,kot tudi v boljih asih nihe ne zna,

114

kiedy s dnie szczliwe i pogodne noce, kiedy pod ukiem powietrza, pod bramobokw, ronie to wielkie przymierzewiary i siy.

Teraz ty musisz ciasno oczy mruy,bo gry, miasta i wody si spitrz,i to, co przygniecione trwao - naprzd runie,co naprzd szo upadnie wstecz.Tak, tylko ten, co krew od innych mia gortsz,na cwaujcym stanie zotych gw tabuniei z krzykiem w d obrci ostry miecz.

Minione, minione, nikt nie pamita win, tylko drzewa jak w niebo rzucone kotwice, stada spywaj z gr, zasay ulice, krc si szprychy, oplata nas dym.

Wilno, 1936

115

v srenih dneh in vedrih noeh,ko pod zranim lokom, oblakov obokom rase ta velika zavezavere in moi.

Zdaj mora tesn zatiskati oi,ker gore, mesta in vode bodo zavrele,in to, kar je bilo vkleeno bo zgrmelo naprej,kar pa je lo naprej bo padlo nazaj.Res, samo ta, ki je imel najbolj vroo kri,bo stopil na zlatih glav drvei tropin bo s krikom obrnil ostri me navzdol.

Minilo je, minilo, nihe ne pomni krivd,samo drevesa kot v nebo vrena sidra,rede so pridrle z gora, vse se na ulice vali,obraajo se kolesa, ovija nas dim.

Vilno, 1936

116

Nadzieja

Nadzieja bywa, jeeli kto wierzy, e ziemia nie jest snem, lecz ywym ciaem, I e wzrok, dotyk ani such nie kamie. A wszystkie rzeczy, ktre tutaj znaem, S niby ogrd, kiedy stoisz w bramie.

Wej tam nie mona. Ale jest na pewno. Gdybymy lepiej i mdrzej patrzyli, Jeszcze kwiat nowy i gwiazd niejedn W ogrodzie wiata bymy zobaczyli.

Niektrzy mwi, e nas oko udzi I e nic nie ma, tylko si wydaje, Ale ci wanie nie maj nadziei. Myl, e kiedy czowiek si odwrci,Cay wiat za nim zaraz by przestaje, Jakby porway go rce zodziei.

117

Upanje

Upanje je, e verjame,Da zemlja ni sen, ampak ivo telo, Da nam ne lae ne vid, ne dotik, ne uho,In da so vse znane stvari kot vrtovi,Ko smo prispeli na njihov rob.

Vstopiti ne more, ampak ve, da so.e bi gledali modro in bolj pozorno,Bi v tem vrtu sveta zagledaliZvezde in vse polno novih ro.

Nekateri pravijo, da nas videz varaIn da ni niesar, da se vse samo zdi, Ampak ravno ti so ostali brez upa.Mislijo, da e se lovek obrne,Ves svet za njim izgine kot kafra, Kot da ga je tat odnesel v klobuku.

118

Miasto bez imienia

9

Uniwersalne wiato, a cigle si zmienia.Bo kocham take wiato, moe tylko wiato.Jednak co za jasne i za wysokie, to nie dla mnie.Wic kiedy rowiej oboki, myl o wietle niskim,jak w krajach brzozy i sosny obleczonej chrupkim porostem,pn jesieni, pod szronem, kiedy ostatnie rydzedogniwaj w borkach i psy goni z echem,a kawki kr nad wie bazyliaskiego kocioa.

Berkeley, 1965

119

Mesto brez imena

9.

Svetloba je univerzalna, a se nenehno spreminja.Ker svetlobo tudi ljubim, mogoe sploh samo njo.Pa vendar, kar je presvetlo in previsoko, ni zame.Torej, kadar oblaki prav poasi rdijo, mislim na nijo svetlobo,na takno, kot je v deeli brez in borovcev, s hrapavim lubjem,pozno jeseni, pod slano, ko zadnji jurkido konca zgnijejo pod vejami in psi lovijo, da odmeva,kavke pa kroijo nad zvonikom bazilijanske cerkve.

Berkeley, 1965

120

Kunia

Podoba mi si miech, poruszany sznurem.Moe rka, moe nony peda, nie pamitam.Ale to dmuchanie, rozjarzanie ognia!I kawa elaza w ogniu, trzymany cgami,Czerwony, ju mikki, gotw do kowada,Bity motem, zginany w podkow,Rzucany w kube z wod, syk i para.I konie uwizane, ktre bd ku,Podrzucaj grzywami i w trawie nad rzekLemiesze, pozy, brony do naprawy.

U wejcia, czujc bos podeszw klepisko.Tutaj bucha gorco, a za mn oboki.I patrz, patrz. Do tego byem wezwany: Do pochwalenia rzeczy, dlatego e s.

121

Kovanica

Ve mi je bil meh, ki so ga gonili z vrvjo. Mogoe z roko, mogoe na noni pogon, ne spomnim se ve. Ampak tisto puhanje, razarjenost ognja, V njem pa kos eleza v primeu kle, Rde, e mehek, pripravljen za nakovalo, Udarci kladiva, ukrivljanje v podkev, Potem pa bumf v eber, cvranje in para. In konji, privezani, ki jih bodo podkovali, Kako meejo grivo v zrak, in v travi nad reko Sania, lemei, brane, ki akajo na popravilo.

Pri vhodu sem, utim glinena tla pod bosim stopalom. Vroina udarja vame, za mano pa oblaki. In gledam, gledam. Za to sem bil poklican: Da bi hvalil stvari zato, ker so.

122

Uczestnik

Co dobre? Czosnek. Na ronie udziec barani.Wino z widokiem na koyszce si odzie w zatoce.Gwiadziste niebo w sierpniu. Odpoczynek na grskim szczycie.

Co dobre? Woda basenu i sauna po wielu milach podry.Kochanie si i sen w objciu z dotykaniem si ng.Mga o poranku jasna, bo zaczyna si dzie soneczny.

We wszystko co nam, ywym, wsplne jestem zanurzony.Dowiadczajc tej ziemi za innych w moim ciele.Wdrujc pod niepewnym zarysem wieowcw? antykociow?Dolinami zawsze piknych, cho zatrutych, rzek.

123

Udeleenec

Kaj je dobro? esen. Ovje stegno na ranju. Vino s pogledom na zibajoe se olne v zalivu. Zvezdno nebo v avgustu. Poitek na vrhu gore.

Kaj je dobro? Voda v bazenu in savna po mnogih miljah poti. Ljubljenje in spanje v objemu z dotikanjem nog. Megla zjutraj, svetla, ker se zaenja sonen dan.

V vse, kar nam je, ivim, skupnega, sem potopljen, Ko izkuam to zemljo za druge v svojem telesu In ko potujem pod negotovo silhueto stolpnic? proticerkv? Po dolinah zmeraj lepih, pa eprav zastrupljenih rek.

124

125

Jan Twardowski(1915 2006)

126

* * *

Dzikuj Ci po prostu za to, e jeste za to, e nie miecisz si w naszej gowie, ktra jest za logiczna za to, e nie sposb Ci ogarn sercem, ktre jest za nerwowe za to, e jeste tak bliski i daleki, e we wszystkim inny za to, e jeste ju odnaleziony i nie odnaleziony jeszcze e uciekamy od Ciebie do Ciebie za to, e nie czynimy niczego dla Ciebie, ale wszystko dziki Tobie za to, e to czego poj nie mog nie jest nigdy zudzeniem za to, e milczysz. Tylko my oczytani analfabeci chlapiemy jzykiem

127

* * *

Hvala Ti preprosto za to, da siza to, da nam ne gre v preve logino glavo, za to, da se Te ne da zaobjeti s preve ivnim srcem, za to, da si tako blizu in dale, v vsem drugaenza to, da si e najden in e neda beimo od Tebe k Tebiza to, da ne delamo ni zate, ampak vse v Tebiza to, da to, esar ne morem dojeti ni nikdar prividza to, da moli. Samo mi naitani analfabetiopletamo z jezikom

128

* * *

Nic mnie nie zaamaoani pustka po yczliwym spojrzeniuani zbieranie na tacani to e o mao nie zwichnem palca stukajcw konfesjona ani pytania osiemnastoletnich ani anonimy ktrych koperty nawet sycz ani dowody w ktre trzeba najpierw uwierzy ani wierni ktrzy si nienawidz w tramwajach ani cnota paczca jak nieszczliwe szczcie ani kaznodzieje ze zotymi zbami ani obawa e nie dam rady nie dojd wywrc si jeszcze przed potem Krlestwa Niebieskiego bogatsi zostan coraz bogatsi a biedni coraz biedniejsi nawet ptaki piewaj ze strachu nic mnie nie zaamaobo wci widz Ciebie Matko Najwitsza zamiast bera trzymasz kbek wczki cerujesz teologi

129

* * *

Ni me ni do konca potrloniti praznina ob prijaznem pogleduniti zbiranje denarja po cerkviniti to da bi si skoraj zvil prst ko sem trkal po spovedniciniti vpraanja osemnajstletnikovniti anonimna pisma pri katerih celo kuverte sikajo niti dokazi v katere je treba vnaprej verjetiniti verniki ki se sovraijo v tramvajihniti krepost ki se joe kot nesrena sreaniti pridigarji z zlatimi zobminiti strah da ne bom zmogel da ne bom prispelda bom pogrnil e pred plotom Nebekega kraljestvabogati bodo e bogateji revni pa vedno revnejicelo ptii pojejo iz strahuni me ni do konca potrloker Te kar naprej vidim Presveta Matinamesto ezla dri v roki klobko prejicein krpa teologijo

130

131

Karol Wojtya(1920 2005)

132

Pie o Bogu ukrytym

Wybrzea pene ciszy

17.

Zabierz mnie. Mistrzu, do Efrem, i pozwl tam z sob pozosta, gdzie ciszy dalekie wybrzea opadaj na skrzydach ptakw, jak ziele, jak fala bujna, nie zmcona dotkniciem wiosa, jak koo szerokie na wodzie, nie sposzone cieniem przestrachu.

Dziki, e miejsce duszy tak daleko odsun od zgieku i w nim przebywasz przyjanie otoczony dziwnym ubstwem.Niezmierny, ledwo celk zajmujesz malek, kochasz miejsca bezludne i puste.

Bo jeste sam Cisz, wielkim Milczeniem, uwolnij mnie ju od gosu, a przejmij tylko dreszczem Twojego Istnienia, dreszczem wiatru w dojrzaych kosach.

133

Pesem o skritem Bogu

Bregovi polni tiine

17.

Vzemi me, Mojster, v Efrem, in dovoli, da ostanem tam s Tabo,kjer se daljni bregovi tiine spuajo kot ptija krila vse nie,kot bujni val zelenja, ki se ga veslo ni dotaknilo,kot iroki krog na vodi, ki ga senca strahu ni prepodila.

Hvala Ti, da si prostor due tako dale odmaknil od hrupain da v njem prebiva, prijazno obdan z revino preudno.Neizmerni, celico prav majhno le zaseda,Ti ljubi neobljudena, res prazna mesta.

Ker sam si velika Tiina, en sam ogromni Molk,mi glas odvzemi in me rei,prevzemi me z drgetom samim svojega Obstoja,z drgetom v zrelem klasju vetra.

134

135

Krzysztof Kamil Baczyski(1921 1944)

136

Stare miasto

Ksiyc zadymiony niebemrozlepia plakaty te plamy ciszy,posuchaj ulica schodzi w mrocznym lebie,w rzeki zgstniaych gwiazd,mona usysze:jak miasto brodzi w neonowym szumie,ryciny ulic wypuke odchodz w rzeki domw,pkaj w redniowieczne place, obszernie,patrz! rycerze jad doem w paobnej czerni

137

Staro mesto

Mesec, ves dimast od neba,plakaterumene madee tiine naleplja,posluaj po mranem lebu se spua ulica navzdol,v reke zgoenih zvezd,in lahko slii:kako mesto brodi v neonskem hrumenju,perorisbe ulic konveksno odhajajo v reke hi,se razpoijo v obirne srednjeveke trge,glej! vitezi jahajo spodaj v polalni rnini

138

Wspomnienie

Kraju, kraju ujrzany przez zielone szko.Szare osioki pyn jak zy zarosym dnem wspomnienia.Te krajobrazy, nim spadn, wisz na rzsach i dr.Szare osioki pyn jak zy zarosym dnem wspomnienia.Miniaturowe domki, dalekie o cae powietrze,o tabun dni i obokw, dalekie o czyj mier.Pyn przeze mnie osioki zarosym dnem wspomnieniai rosn we mnie lata jak czarna, zjeona sier.

139

Spomin

Deela, deela, ki sem te videl skoz steklo zeleno.Sivi osliki teejo kot solze po zaraenem dnu spomina.Te pokrajine, preden padejo, visijo na trepalnicah in drhtijo.Sivi osliki teejo kot solze po zaraenem dnu spomina.Majcene hiice, ki so dale kot ves zrak,smrt nekoga, krdelo dni in oblakov.Teejo skozme osliki po zaraenem dnu spominain rastejo v meni leta kot rna, najeena dlaka.

140

141

Tymoteusz Karpowicz(1921 2006)

142

Zwierzta z lasu zielonego

pierwsza kropla dniauderzya w konstelacj snuzachybotay si sodkie horyzontyzbudzone drogiczujnie stany supkamj dom unis si wysokow otwartym oku pojawia si ziemia

zwierzta z lasu zielonegowyszy pi wod

maj pragnienia jasne i chodnekopyta twarde i celneyj w lesie wyranympij wodpij czyst wod

143

ivali iz zelenega gozda

prva kaplja dnevaje udarila v konstelacijo zvezdsladka obzorja so se zamajalazbujene cesteso se pozorno postavile pokoncimoja hia je vzplavala visokov odprtem oesu se je pojavila zemlja

ivali iz zelenega gozdaso se odpravile pit vodo

njihova eja je jasna in hladnakopita trda in nezgreljivaivijo v izrazitem gozdupijejo vodopijejo isto vodo

144

145

Julia Hartwig(1921 )

146

Napitnowanie jesieni

Jesie to nie melancholia to wciekoco rok powtarzana prba kocaWyprute wntrznoci ziemina wierzchu buraki kartofle i brukiewco si kryo przed wiatem wydane jest na up czowiekawoda ze staww spuszczona awice karpi wyrzucone na brzegdrzewom urywa gowy wiatr gna si zmierzwione nieprzytomniei a do horyzontu zapach ziemi mdy i miosnyrozszerza nozdrza koniomcigncym fury wyadowane jak wozy wygnaczeZdarte przemoc z drzew licie budz al tak gwatownye chciaoby si gna razem z nimiz tym wszystkim co odchodzi a prbowao yw nadziei niemiertelnociPoary czerwieni brzowe wybuchy dbwi deszcz poganiajcy wszystko co spotyka w marszuNaprzd wygnacy NaprzdTumy zapdzane pod dachyostatnie zwierzta szukajce zimowego schronu przed chodema polem mgy spadajce kurtyna za kurtynzbielay horyzont zudnych gr z ktrych samobjczy skokuczynimy wraz z listopademprosto w grudniow noc

147

Oigosanje jeseni

Jesen to ni melanholija to je besVsako leto ponavljani poskus koncaIztrgano drobovje zemljerazgaljena pesa krompir kolerabakar je bilo skrito je prepueno v plenvoda iz ribnikov spuena jate krapov vrene na bregveter trga drevesom glave zvijajo se razkutrana kot neprisebnain prav do obzorja zemljin sladkobni ljubezenski vonjrazirja nozdrvi konjemki vleejo vozove naloene kot vozovi izgnancevlistje nasilno trgano z dreves vzbuja tako silno alovanjeda bi se hotelo poditi skupaj z njimz vsem tem kar odhaja pa je poskualo ivetiv upanju nesmrtnostiPoari rdeega rjave eksplozije hrastovin de ki priganja vse kar srea v maruNaprej izgnanci NaprejMnoice pregnane pod strehozadnje ivali ki si iejo zimsko skrivalie pred mrazompotem pa megle zavesa za zavesosinjkasto obzorje prividnih gor s katerih se bomo v samomorilskem skokuskupaj z novembrom pognalinaravnost v decembrsko no

148

Ogldajc star fotografi na ktrej wesoo si mieje

Widz go dwudziestoletniego Jest onierzem na pustyni Mieszkaniec namiotw dusza towarzystwa Jake mu do twarzy w tej zawadiacko nasunitej furaerce z orzekiem O tym jaki by wwczas mona tylko zgadywa z tej niezmiennej czstki natury jak do koca zachowujemy Wyrniajcy si Tak byo i potem A przecie umia wspy z nimi z lenikiem z Siemiatycz i rzenikiem z Piska Nie szuka odmiennoci Czul si czonkiem tej rnorodnej wsplnoty Opowiadane przez nich historie opisa potem z brawur Sam niechtnie wspomina posioek w Kazachstanie dwa przebyte tyfusy i niepewn nadziej w drodze do wojska Zasypiajc odnajdywa niedawne dziecistwo dziadka o senatorskim wygldzie ktry go wychowywa Warszaw do ktrej przywizanie towarzyszyo mu zawsze pierwsze trzsienie ziemi szesnastoletniej mioci Lubiano go Wielu nazywao go do pnego wieku zdrobniaym imieniemWiedziano o tym e jest poet Wyraa ich nadzieje w strofach jakie przystoj onierzowi nie szuka sztuczek stylu Nie gardzi te obiegow monet uczu tym co poruszao wszystkich: tsknota za krajem powrt na kocu epopei Przejmujcy dwik trbki na wieczornym apelu i dalekie wycie hieny noc przypominay o pojedynczoci kadego losu Do koca nie wierzy e przeyje t wojn

149

Ko gledam staro fotografijo, na kateri se veselo smeje

Vidim ga dvajsetletnega Je vojak v puaviPrebivalec otorov dua vsake drubeKako mu pristaja ta preerno nataknjena vojaka kapa z orlomO tem kaken je bil takrat lahko samo ugibamiz tistega nespremenljivega delca narave ki nam ostaja do koncaIzstopal je Tak je bil tudi poznejePa vendar je znal iveti z njimiz gozdarjem iz Siemati in z mesarjem iz PinskaNi iskal razlik Poutil se je lana te raznobarvne skupnostiPripovedovane mu zgodbe je opisal pozneje z razmahomSam se ni rad spominjal barak v Kazahstanudvakratnega tifusa in negotovega prebijanja v poljsko armadoTik pred snem se je pogrezal v nedavno otrotvoz dostojanstvenim dedkom ki ga je vzgajalz Varavo na katero je bil vedno tako navezans prvim potresom estnajstletne ljubezni Imeli so ga radiDosti ga je do pozne starosti klicalo z dekim imenomVedeli so da je pesnikNjihove upe je izraal v verzih kot se spodobijo za vojakani iskal stilistinih igric Tudi ni zanieval splonih obutijtega kar vsakogar gane: hrepenenje po domu vrnitev na koncu epopejePresunljivi zvok trobente na veernem apeluin oddaljeno zavijanje hiene ponoista ga spominjala na posaminost vsake usodeDo konca ni verjel da bo preivel tisto vojno

150

Z byskw

Wierzchokami drzew, w wietlistoci.Rzek, w wietlistoci.Ku morzu, ktre samo jest wiatem.I nagle, przez okno wagonu, ta polana biaych, biaych wrzosw.

151

Iz bliskov

Z najvijimi vejicami kroenj, v jasnini,Z reko, v jasnini,K morju, ki je smo svetloba.In naenkrat, skozi okno v vlaku, ta poljana belega belega resja.

152

153

Artur Midzyrzecki(1922 1997)

154

Wenecjanin

Co wiemy o poecie Grassim wenecjaninie?Nic albo tyle co nicA przecie by sawny w swojej romantycznej epoceWprowadzi do wierszy plebejska mowGondolierzy piewali jego piosenkiBy ulubiecem salonu i ulicyTen karbonariusz i patriotaPrzyjaciel MazziniegoSkowronek Modej Italii

Co do mnie: widuj go czasemWystarczylo mi kiedy szepn biaym gosemO creature fragiliO anni lontaniZby ujrze go w widmowym blasku wiecJak wstaje eby zrobi mi miejsce przy stoleW zamknitej od wieku tawernieObok Ponte dei DaiW zapachu dymu wina i cmentarza

1985

155

Benean

Kaj vemo o pesniku Grassiju, Beneanu?Ni ali toliko kot niPa je vendar bil slaven v svoji romantini dobiV poezijo je vpeljal plebejsko govoricoGondoljerji so prepevali njegove pesmiBil je ljubljenec salonov in uliceTa karbonar in domoljubMazzinijev prijateljkrjanek Mlade Italije

Kar se mene tie: vasih ga vidimDovolj mi je bilo da sem neko zaslial epetati beli glasO creature fragiliO anni lontaniIn e sem ga zagledal v prikazenskem trepetu sveKako vstaja da bi me povabil k miziV taverni e celo stoletje zaprtiZraven Ponte dei DaiKo je dialo po vinu dimu in pokopaliu

1985

156

157

Miron Biaoszewski(1922 1983)

158

Dobrze dobrze

dobrze jak nie za dobrze a nawet dobrze nie za mdrze nie zaszkodzi niepolepszenie jak tylko mona wytrzyma na gupi sposb swj

159

Dobro dobro

dobro e ni predobroin celo dobro ne premodronepolepanje bo ravno prave se bo samo dalo vzdratna ta na stari nori nain

160

161

Wisawa Szymborska(1923 )

162

Koniec i pocztek

Po kadej wojniekto musi posprzta.Jaki taki porzdeksam si przecie nie zrobi.

Kto musi zepchn gruzy na pobocza drg, eby mogy przejecha wozy pene trupw.

Kto musi grzzn w szlamie i popiele, sprynach kanap, drzazgach szkai krwawych szmatach.

Kto musi przywlec belkdo podparcia ciany,kto oszkli oknoi osadzi drzwi na zawiasach.

Fotogeniczne to nie jesti wymaga lat.Wszystkie kamery wyjechay juna inn wojn.

163

Konec in zaetek

Po vsaki vojnimora nekdo pospravit.Tak je pa red,sam se ne bo naredil.

Nekdo mora porinit gruna obe strani ceste,da bi lahko odpeljalivozovi, polni trupel.

Nekdo bo moral broditpo mulju in pepelu,vzmeteh zof,drobcih steklain krvavih cunjah.

Nekdo bo moral privle tram,ki bo podprl steno,vstavit ipe v oknain vrata v teaje.

To ni fotogeninoin traja ve let.Vse kamere so e prepeljalina drugo vojno.

164

Mosty trzeba z powrotem i dworce na nowo. W strzpach bd rkawy od zakasywania.

Kto z miot w rkach wspomina jeszcze jak byo. Kto suchaprzytakujc nie urwan gow. Ale ju w ich pobliu zaczn krci si tacy, ktrych to bdzie nudzi.

Kto czasem jeszczewykopie spod krzakaprzearte rdz argumentyi poprzenosi je na stos odpadkw.

Ci, co wiedzielio co tutaj szo,musz ustpi miejsca tym,co wiedz mao.I mniej ni mao.I wreszcie tyle co nic.

W trawie, ktra porosa przyczyny i skutki, musi kto sobie lee z kosem w zbach i gapi si na chmury.

165

Mostove je treba nazajin kolodvore na novo.Rokavi se bodo cefraliod zavihovanja.

Nekdo z metlo v rokahse e spominja, kako je bilo.Nekdo ga posluain mu prikimuje z neodstreljeno glavo.Ampak v njunu bliinise e suejo takni,ki jih bo to dolgoasilo.

Nekdo bo vasih izpod grmae izkopal argumente,nagrizene od rje,in jih prenesel na kup odpadkov.

Ti, ki so vedeli,za kaj je tu lo,se bodo morali umaknit tistim,ki vejo malo.In manj kot malo.In konno toliko kot ni.

V travi, ki je zaraslavzroke in posledice,bo moral leati nekdoin z bilko v zobehbrezskrbno strmet v oblake.

166

167

Zbigniew Herbert(1924 1998)

168

Co bdzie

co bdzie kiedy rce odpadn od wierszy

gdy w innych grach bd pi such wod

powinno to by obojtne ale nie jest

co stanie si z wierszami gdy odejdzie oddech i odrzucona zostanie aska gosu

czy opuszcz st i zejd w dolin gdzie huczy nowy miech pod ciemnym lasem

169

Kaj bo

kaj boko bodo rokeodpadle od pesmi

ko bom v drugih gorahpil suho vodo

to naj bi bilo vseenopa ni

kaj bo s pesmimiko bo odlo dihanjein bo zavrnjenamilost glasu

ali bom zapustil mizoin se spustil v dolinokjer bui novi smeh pod temnim gozdom

170

171

Tadeusz Nowak(1930 1991)

172

Zima

Zima do wsi nie przychodzi nigdy niespo dzianie. Najpierw trzeba wyprowadzi spod jesiennych sadw patriarchalnych starusz kw. Tacy staruszkowie, jakby uplecieni z kilkunastu kdzieli padzie-rzowych kono pi, siedz w sadzie, grzej si w soneczku i jednym zbkiem gryz tryskajce win nym sokiem jabka. Czasem spojrz na obok, ktry si osun w fioletow liwk, poiskaj grulasty-mi palcami psa, a zazwy czaj nachyleni w siebie pi daleko od nas. Jak si wic rzeko, aby zima moga przyj do wsi, trzeba najpierw spod sadw wypro wadzi patriarchalnych staruszkw. Pod chodzi si do takiego staruszka ostro nie, niby to na pogawdk, a z rki do rki przerzuca si gorcy podpomyk po sypany grub, pomieszan z ziemi sol. I nie zdarza si, aby staruszek opar si rolinnemu zapachowi kiszonego na rozczynie podskrobkowym chleba. W ten sposb nadrzeczne wikliny mog coraz szybciej zaplata jesienne soneczko, a czerwone ja buszka urywa si i spada w siwy fartuch pobliskiej olszyny. Staruszkowie natomiast ju od dawna siedz na szerokim piecu, pe stki dyni albo sonecznika ostroniutko gryz i coraz wyej pod brod podcigaj barani kouch przesycony zapa-chem wiosennego sta da. Stamtd od czasu do czasu, na przemian ze wierszczem, przypiewki wierkaj, albo pi w bkitnym, jak dno rzeki, dzieci stwie.Zima do wsi nie przychodzi nigdy niespo dzianie. Zanim zjedzie z pagrkw zimy siwy ko, koty, jak na wiosn bazie, prze bieraj si na zapiecku kocim w iskrzc puszysto.A drobniutkie brzzki dla siwego konia zimy dosypuj do obw strumieni coraz wicej ow-

173

Zima

Zima nikdar ne pride v vas nepriakovano. Najprej je treba iz jesen-skih sadovnjakov izvabiti oake starke. Taki starki, kot spleteni iz pramenov vozlaste konoplje, sedijo v sadovnjaku, se tam grejejo na soncu in z enim samim zobkom grizljajo jabolka, da iz njih kar brizga sadni sok. Vasih se zagledajo v oblak, ki se je sesedel v vijo-liasto slivo, z grastimi prsti otrebijo psu bolhe, ponavadi pa vase pogreznjeni spijo dale pro od nas. Torej, kot pravim, da bi zima lahko prila v vas, je treba najprej iz sadovnjaka izvabiti oake star-ke. Stopi previdno k takemu moiku, kot na klepet, iz dlani v dlan pa predeva vroi peenjak, posipan z debelo, z zemljo pomeano soljo. In ne zgodi se, da starka ne bi premamil po rastlinah diei kruh, ki je vzhajal na kvasovih postrkih. Tako lahko vrbievje nad reko vedno hitreje spleta kite jesenskemu sonecu, rdea jabolka pa lahko odletijo v sivi predpasnik, ki ga nosi sosednje jelevje. Starki pa so takrat e zdavnaj na iroki pei, prav previdno grizejo semena, sonnina in buna, in vedno vie vleejo pod brado ovji kouh, ki ves dii po spomladanski redi. Od tam vasih, tako kot riek, za-cvrijo kak napev, ali pa kar spijo v koritu otrotva, svetlo modrem kot reno dno. Zima nikdar ne pride v vas nepriakovano. Dokler z griev ne pri-stopica sivi konj zime, se make, kot spomladi maice, na majem zapeku preobleejo v iskrei puh. Drobne breze pa sipljejo zimi-nemu konju sivku v jasli potokov vedno ve ovsenih listkov. ele takrat Dunajec, ta naa reka, zacepeta svoj ples nad sinjimi vrtinci.Ledene ploe pozvanjajo ob breg kot ob visoke vre, gane iz gline.

174

sianych listkw. Dopiero wtedy Dunajec przytupuje na bkitnych wirach. Jak o wysokie dzbany wypalone z gliny dzwoni kra o brzegi. I nieg prszy z lasu jak z drewnianej mordy picego tu ronia. A z uszu siwego konia zimy ujcego w sadzie sdzielaku listki, sypi si sikorki, a malinowe gile wylatuj ze zgrzebnych rkaww pokutuj-cych ostw. (...)

Zima do wsi nie przychodzi nigdy niespo dzianie. Przez wie idzie z lasu wigilijne drzewko. Na prg domu wchodzi, jednym butem tupie, ze niegu si otrzsa. A za drzewkiem przychodz zwierzta. Pod a pami basetle i dudy i piszczaki nios. A gdy wejd do dom, popiskuj na nich, a hucz weselnie. A za zwierztami id pastusz-kowie. Podobni do zwierzt. Tyle e nad sob wie czorn gwiazd nios. Kolduj za jaje, za kawaek sera. A w stajni zwierzta mwi ludzkim gosem. Naszeptuj sobie od ucha do ucha pene oby owsa i bkitnej trawy wysokie drabiny.A dziadek zlaz ju z pieca. Przy lufciku siedzi, yk w garnku skro-bie, w fioletowym lesie sonka upatruje. A sonko idzie od za spy do zaspy, spod niegu chojary lask odgrzebuje, ptakom koski nawz na drodze roztrzsa. I zaczyna pachnie zewszd amo niakiem i wapnem gaszonym. I soneczko ju niedugo wejdzie pod niziutki sad, w wini sobie sidzie, pod boki si wesprze i na dziadka w oknie ssiedzko zamruga. A dzia dek z fajki popi w popielnik wystuka, wemie lask z kta, na prg sobie wyjdzie, trzy razy przykucnie, ko-ci rozprostuje i my sim truchcikiem pod wisienk wejdzie. I b dzie tu siedzia pochylony w sobie i spa bdzie, z dniem kadym bliej mego dziecistwa.

175

In sneg pri iz gozda, kot da ga bruha leseni gobec brnje. In iz ues ziminega konja sivka, ki v sadovnjaku, polnem ivja, prevekuje listje, se vsipajo sinike, rdekasti kalini pa izletavajo iz hodninih rokavov suhega osata, ki se zdaj pokori. (...)

Zima nikdar ne pride v vas nepriakovano. Boino drevesce pride prej iz gozda. Na pragu se ustavi, potopota in strese s sebe sneg. Za drevescem pa prihajajo ivali. Pod tacami nesejo dude, base in pi-ali. In ko stopijo v hio, piskajo in godejo, kot da je svatba. Za nji-mi pa pastirci. Podobni so ivalim. Samo da nosijo nad sabo zvezdo repatico. Koledujejo za jajca, koek sira. V hlevu pa govore ivali s lovekimi glasovi. Naepetajo si med sabo polne jasli ovsa in visoke letve s samo sinjo travo.In e je dedek zlezel z zapeka. Sedi pod okencem, kjer svee piha, strga z lico po skodeli in gleda, kje se bo v vijoliastem gozdu za-svetilo sonce. Sonce pa se sprehaja med zameti, izpod snega odko-plje s palico debelo smrejo vejo, ptiem natrese konjskih fig na pot. In e od vsepovsod dii po amoniaku in gaenem apnu. Prav kmalu bo sonce spet prilo v nizki sadovnjak, usedlo se bo na vinjo, se uprlo z rokami v bok in pomeiknilo kot dober sosed dedku, ki sedi ob oknu. Dedek bo iztrkal pepel iz pipe v pe, iz kota bo vzel palico, stopil na prag, trikrat poepnil in si pretegnil kosti, potem pa stekel kot drobna mika tja pod vinjo. In bo tam sedel, pogreznjen vase, in bo spal, vsak dan bliji mojemu otrotvu.

176

177

Andrzej Bursa(1932 1957)

178

wity Jzef

Ze wszystkich witych katolickichnajbardziej lubi witego Jzefabo to nie by aden masochistaani inny zboczeniectylko fachowieczawsze z t siekierbez siekiery chyba si czujakby mia rami kalekiei chocia ciko mu byowychowywa Dzieciakao ktrym wiedziae nie by jego synemtylko Bogaalbo kogo innegoa jak uciekali przed policjnocw sztafau nieludzkiej architektury Ramzesw(std chyba policjantw nazywaj faraonami)nis Dzieckoi najciszy koszyk.

1957

179

Sveti Joef

Od vseh katolikih svetnikovimam najraji svetega Joefaker on ni bil noben mazohistal kaken drugaen iztirjenecampak profesionalecvedno s tisto sekirobrez nje bi se verjetno poutilkot da ima pohabljeno rokoin eprav mu je bilo teko je vzgajal Pobaza katerega je vedelda ni njegov sinampak od Bogaal pa koga drugegain ko so beali pred policijoponoimed kulisami neloveke arhitekture Ramzesov (policajem najbr zato pravijo faraoni)je nesel Otrokain najteji ko.

1957

180

181

Krystyna Miobdzka(1932 )

182

* * *

Jestem. Wspywa, wspczynna, wspwinna. Wspzielona, wspdrzewna. Wspistniej. Ty jeszcze nie wiesz co to znaczy. Obdarowana prze nikaniem. Znikam jestem. Wsptrwam (z Tob) w tym szklistym dniu (z tym szklistym dniem w ktrym znikam) ktry znika ze mn tak lekko. Nie wiem co to znaczy. Wspotwar-ta z oknem, wsppynna z rzek. Jestem eby wiedzie znikam? Znikam eby wiedzie jestem? Caa ale nigdzie caej nie ma. Wsp-przelatujca, wspniebna. P wieku yam po to!

183

* * *

Sem. Soiva, sodejavna, sokriva. Sozelena, sodrevesasta. Soobstajam.Ti e ne ve kaj to pomeni. Obdarjena s ponikanjem. Izginjamsem. Sotrajam (s Tabo) v tem steklenem dnevu (s tem steklenim dnevom v katerem izginjam) ki izginja z mano tako lahkotno. Ne vem kaj to pomeni. Soodprta z oknom, sotekoa z reko. Sem da bi vedela izginjam? Izginjam da bi vedela sem? Cela ampak nikjer cele ni. Sopreletavajoa, sonebesna. Pol stoletja sem ivela za to!

184

* * *

jest ciszy w pokojujest cian kadej innejest soca na firanieszarzejce jest kurzuprzez cienkie jest szybyjest wrbla za oknemjest dziecka po trawie, gonice motylajest motyla w siatcepynce jest chmury

i nagle jestem

w tym ogromnymkolistym kulistym nieczyimrozdziawionym zajadym parzcymtrawomocnym migoskrzydym biegonogimciekncym zaciekymdotkliwymjest

185

* * *

je tiine v sobije sten vsake drugaenje sonca na zavesisivei je prahuskozi tenki je ipeje vrabca za oknomje otroka v travi, ki lovi metuljaje metulja v mreiplujoi je oblaka

in nenadoma sem

v tem ogromnemokroglem oblem nikogarnjemodprtem na steaj zagrizenem pekoemtravomonem propelerokrilem tekoonogemkapljajoem nepopuajoemgrlodaveemje

186

187

Jarosaw Marek Rymkiewicz(1935 )

188

Grb nieznanego poety

Kiedy do okien przypywa kraina wierszczy i gwiazd, Kiedy wiatr taczy wok domu, piewa goniej i ciszej, Przychodzi do mnie nieznajomy, zamordowany Poeta. Mwi:

Nie szukam czuych rk, znaj ciar broni, na nic mi one. Nie szukam kwiatw, s znakami wspomnie, na nic mi one. Chc pozosta z tob. Pamitam pejza ubogi

Na moczarach jedno drzewko karowate. Po moczarach za mg chodzi Wilgotne soce czerwone.

Tak, przypominam sobie. Kiedy byem Nieszczliwy. By szczliwym lub nieszczliwym To teraz wszystko jedno. Lecz jak odejd?

Nie stan ju nad brzegami rzek, gdzie do wodopojw schodzi senne bydo, Oczu nie zmru w jarzeniowych wiatach sal bibliotecznych, Nie zasn w lasach Beskidu, przysypany igliwiem sosen. Lecz musz tu pozosta.

Nie dla mnie burza, ktra drze na strzpy koronk lasw.Nie dla mnie delikatny krajobraz zrozumienia,Bkit przebity zot strza byskawicy.Pozwl mi z tob pozosta.

189

Grob neznanega pesnika

Ko pod okna priplava pokrajina rikov in zvezd,Ko okrog hie plee veter in poje glasneje in tie,Pride k meni neznanec, ubitiPesnik. In pravi:

Ne iem nenih dlani, poznajo teo oroja, kaj bi z njimi.Ne iem ro, teh znamenj spominov, kaj bi z njimi.Hoem ostati s tabo.Spominjam se revne pokrajine

Na barju eno samo suino drevo.Po movirju hodi za meglovlano rdee sonce.

Res, spominjam se. Neko sem bilNesreen. Sreen ali nesreen Zdaj je to vseeno. Ampak kako naj odidem?

Ne bom ve stal na bregovih, ko gre pit zaspano govedo,Ne bom ve meikal v rumeni svetlobi knjinic,Ne bom ve zaspal v gozdu, posut z iglastim dejem.Vendar pa moram ostati.

Nevihta, ki trga na koke ipke gozdov, ni zame.Nena pokrajina razjasnitve tudi ne,Niti sinjina, ki jo je predrl zlati blisk.Dovoli, da ostanem pri tebi.

190

Z sercem ciemnym, ktre przemino, Z ziarenkiem piasku w renicy, Jake odejd? I dokd pjd?

Czy zejd pod ziemi, czy osiodam obok i pogalopuj? Chciabym ci powiedzie nie napisany wiersz.

*Ty, ktry mruysz oczy w wietle sal bibliotecznych,A jutro zaniesz, przysypany zapachem sosen w lasach Beskidu,Zapomnij. Zostaje grudka fosforu, grudka elaza, grudka wgla.Umiera si tylko raz.

Jest wiosna. Przeloty ptakw, pacz dziecka, Pomyk zieleni w szczelinie szarych murw. Jest wielka, nieobesza ziemia.

191

S temnim srcem, ki ga ni ve,Z zrncem peska v zenici,Kako le naj bi odel?In kam naj bi el?

Naj se pogreznem pod zemljo, naj osedlam oblak in oddirjam?Rad bi ti povedal nenapisano pesem.

*Ti, ki meika v rumeni svetlobi knjinic,Jutri pa bo zaspal v gozdu, zasut z borovim vonjem,Pozabi. Ostane kepica fosforja, karbona, eleza.Umre se samo enkrat.

Ostaja pomlad. So ptije jate, otrokov jok,Plamenek zelenja v razpokah starega zidu.Je velika, neprehojena zemlja.

192

Lament osiemnastoletniej na mier wojewodzianki Morsztynwny(zm. 15 sierpnia 1698 r.)

To byo tak: przebiega z krzykiem Z sezonu zabaw w sezon zmarych. Sierpie tak pikny. wiato trwao Na liciach, rzsach, przed trzystu laty. (Kim byam wczoraj ? Kim jestem dzi, W bysku magnezji mojego sierpnia?)

Kto odziedziczy piercie i win? Zetlae wstki jaki wiatr nosi? Po jakich drogach, w jakim niebie Biegaj dzisiaj twoje trzewiki ? (Czy jestem teraz taka jak wtedy, Przed trzystu laty, pod twoj gwiazd?)

Jak melodi, jakie gwiazdySplatay w kruche nici loswNa wirujcym niebie sierpnia,W dniu twych urodzin, w dniu twej mierci ?(Z wntrza mej doni czyje losyKiekuj nagle? Kto jest czas?)

Jakie strumienie pdzi twj czas Poprzez wirydarz cieni i cierni,Jakie pogody niebieskie nieci,

193

alostinka osemnajstletne ob smrti princeske iz rodu Morsztynov(umrle 15. avgusta 1698 leta)

Tako je to bilo: krie si steklaIz sezone plesov v sezono mrtvih.Avgust je lep. SvetlobaJe bila razsuta po listju, licih, pred tristo leti.(Kdo sem bila veraj? Kdo sem danes,V ostrem fleu mojega avgusta?)

Kdo krivdo je podedoval in prstan?Kaken veter nosi preperele pentlje?Po kaknih potkah, v kaknem nebuZdaj tvoji eveljki zvenijo?(Sem danes takna kot tedaj,Pred tristo leti, pod tvojo zvezdo?)

Kakne melodije, kakne zvezdeSo spletale se v krhke niti usodeNa kroeem nebesu avgustaOb tvojem rojstnem dnevu, dnevu smrti?(igave usode nenadoma kalijoIz notranjosti moje roke? Kdo je as?)

Kakne valove tvoj as vali pred saboSkozi cvetnjake senc in trnja,Kaken sinji dan razvnema,

194

Gdy tutaj zadry rt byskawiczna?(Kim bd jutro ? Kto jest ten,Co mnie wprowadza w wirydarz cierni ?)

Wic to ju wszystko? Dzie sierpniowy Jak pika w doni. Potem mrwka Przy drobnych kociach trzyma wart. Kto odziedziczy piercie i win? (Nie pytaj o nic. Wszystko jest twoje. wiato trwa tu. Tak pikny sierpie.)

195

Ko ivo srebro tu zadrhti?(Kdo bom jutri? Kdo je ta,Ki me vpeljuje v trnjevi cvetnjak?)

Je torej to e vse? Dan v avgustuKot oga v roki. Potem e mravljaStoji na strai ob drobcenih kosteh.Kdo krivdo bo podedoval in prstan?(Ni ne sprauj. Vse to je tvoje.Svetloba je razsuta tu. Avgust je lep).

196

197

Ryszard Krynicki(1943 )

198

* * *

W tym roku nie zrodziem owocw

tylko licie co nie daj cienia

boj si, Rabbi,

boj si, Panie,

e mnie przeklnie godny

strudzonynieskoczon drog do Jeruzalem

1986

199

* * *

Letosnisem rodil sadov

samo listjeki ne daje sence

bojim se, Rabbi,

bojim se, Gospod,

da me bo lani preklel

laen in utrujenna neskonni potiv Jeruzalem

1986

200

201

Rafa Wojaczek(1945 1971)

202

wiateko

ku nam z gr jako jutrzenka wieci Mickiewicz

Graynie

To niejasne, mdle, niewakie, to nikle jak lut To wiateko niegasnce niemniej niczym w

Ogarek cierpliwej gwiazdy, od innych osobnej I pobonie przewodniczk nazywanej w Polsce

To blade jak blada bywa moe tylko krew Tego, ktry z szubienicy snu oberwa si

I zbudzony na pododze lec strach swj yka To wiateko, przy ktrym wszak nie mona ni czyta

Ni pisa listw miosnych; ale take spa To wiateko niezalene od nocy czy dnia

Nie zielone, nie czerwone, fioletowe ani Nie majce wsplnej tczy z innymi barw