TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ BÜLTENİgörevini sürdürmekteydi. 23 Mayıs 2006 tarihinde...

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKUDERNEĞİ BÜLTENİ

BULLETIN OF MEDICAL ETHICS AND LAW SOCIETY

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Yayın Organıdır. Yılda iki kez yayınlanır.

Yıl: 1 Sayı: 2 Temmuz 2006

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği a. Sahibi Prof. Dr. Ayşegül Demirhan Erdemir

EditörlerDoç. Dr. Arın [email protected] Doç. Dr. jur. Hakan [email protected]

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüDoç. Dr. İbrahim Başağaoğlu

Yayın Kurulu Prof. Dr. Ayşegül Demirhan ErdemirProf. Dr. Esin KahyaProf. Dr. Öztan Öncel Prof. Dr. Nil Sarı Doç. Dr. İbrahim Başağaoğlu Doç. Dr. Hanzade DoğanDoç. Dr. Hakan HakeriDoç. Dr. Nüket Örnek BükenDr. Elif AtıcıDr. Hakan ErtinDr. Gülsüm Önal GürsoyDr. Zafer Zeytin

Editörlerin Yazışma AdresiDoç. Dr. Arın Namalİstanbul Universitesi İstanbul TıpFakültesi Deontoloji ve Tıp TarihiAnabilim Dalı, Horhor cad. 1334260 Fatih-İstanbul

Doç. Dr. jur. Hakan HakeriSelçuk Üniversitesi Hukuk FakültesiCeza ve Ceza Usulü Hukuku Anabilim DalıAlaettine keykubat kampüsü 42000Konya

DüzenlemeNobel Tıp Kitabevleri - Çapa-İstanbulTel: (0212) 632 83 33

Baskı/CiltNobel MatbaacılıkBasım Tarihi: Eylül 2006

Dernek üyelerine ücretsiz dağıtılır.

- 2 -

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ BÜLTENİBULLETIN OF MEDICAL ETHICS AND LAW SOCIETY

www.tipethukder.4t.com

Dernek Aidatları

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği üyelik aidatı 25 YTL’dır.

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ Hesap NumarasıTürkiye İş Bankası Kadıköy Şubesi Hesap No: 1187/1429015

Merhaba!

İkinci sayıda siz değerli okurlarımıza tekrar seslenebilmek-ten büyük bir mutluluk duyuyoruz. BÜLTEN’in sizlerle tekrarbuluşmasında NOBEL TIP KİTABEVLERİ’nin verdiği des-teğe teşekkür borçluyuz. Ülke olarak teknoloji üretimindekiyerimizden memnun olmasak da, her alanda olduğu gibi tıpalanında da ithal teknolojilerle içiçeyiz. Hızla geliştirilen bi-limsel bilgi, her alanda çevremizi “teknoloji harikası” diye ni-telenen araçlarla donatıyor. Bu araç ve gereçlerin listesi, son-suz uzunlukta. İki soru, zihinlerimizi durmadan kurcalıyor:Neler yapmamız mümkün?.. Bu sorunun yanıtı açık: Dünya-yı değiştirmek için elimizde büyük teknik olanaklar var. Genteknolojisi, veri ağları, yapay zeka, nörobiyoloji, güncel olan-lardan sadece bazıları. Teknoloji ile iç içe geçmemiş bir tıbbıtasarlayamaz olduk. Bütün bunların anlamı ne? Bize yük mügetiriyorlar, yoksa büyük kolaylıklar mı? Bütün ilerlemelerin,istenmeyen yönleri olduğu da düşünülürse, sorgulama zorun-luluğu artıyor: Sağlanan ilerlemelerin etki alanlarını tam ola-rak anlama ve onları kontrol edebilme olanağına sahip miyiz?Ne yapmamız doğru olur?.. Yapmak istediğimiz ile yapma-mız gereken arasındaki balans noktasını nasıl bulacağız? Tav-siyeler, uyarılar, “sakın ha!” şeklinde sallanan işaret parmakla-rı...Toplumun çeşitli kesimlerinin söylemek istediği şeyler var.Gerçekten neler yapabileceğimizi, ama bunlar içerisinde han-gilerini yapmamızın insan onurunu korumak adına doğru ola-cağını biliyor muyuz? Durmadan yeni teknolojiler doğuran en-düstri toplumunda hareket alanımızın, ekonomik ve kültürelfaktörlerden bir hayli etkilendiğinin farkında mıyız? Tıp Etiğive Tıp Hukuku Derneği, son derece güncel bu konuyu tıp di-siplini boyutunda irdelemek üzere önemli bir platform oluştur-muş bulunuyor. Yurt dışı ve yurt içinden değerli uzmanlar, 12-13 Ekim 2006 tarihlerinde İstanbul Üniversitesi Rektörlük Bi-nası Doktora Salonu’nda gerçekleştirilecek “Yüksek Teknolo-ji Tıbbı ve Etik Sorunlar” başlıklı simpozyumda, çok önemlisorun alanlarına dikkat çekilecek.

Komşu sütunda değerli Editör Arkadaşım Doç. Dr. jur. Ha-keri’nin, 3359 sayılı kanuna eklenen 8., 9.,10. ve 11. madde-lerle getirilmeye çalışılan Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasıkonusundaki görüşlerini okuyacaksınız. Sağlık hizmeti alırkenzarar gören insanların zararlarının çok hızlı biçimde, yıllar sü-ren davalara gerek kalmaksızın karşılanması için bir düzenle-meye gidilmesinin kaçınılmaz bir gereklilik olduğunu kabuletmek durumundayız. Ancak Doç. Dr. Hakeri’nin kendi çekin-celerini ifade ettiği satırlara ben de, tasarının varolan yapısıy-la, yani başka yasal önlemler, düzenlemeler gerçekleştirilmek-sizin uygulamaya konulması durumunda, mesleki uygulamahatalarını azaltıcı, sağlık hizmetinin niteliğini artırıcı etkisi ol-mayacağı, daha çok sağlık hizmeti ile ilgili açılan davaların sa-yısının artmasına yarayacağı, primlerin yüksekliğinin, aldıkla-rı uzun eğitim, sarfettikleri çok nitelikli emek açısından du-rumlarını değerlendirdiklerinde yaşam standartlarından hoşnutolmayan hekimlerimizin, ki sayıları hiç az değildir, gelirleriniolumsuz yönde etkileyeceği, hekimlerin riskli uygulamalarıüstlenmekten kaçınacağı, olası riski azaltmak amacıyla gerek-siz tanı ve tedavi uygulamalarına yönelinebileceği (overuse),böylelikle sağlık hizmetinin pahalılaşacağı hususlarını ekle-mek istiyorum.Gelecek sayımızda, bu konuda görüşleriniaçıklamak isteyenlere yer vermeyi arzu ediyoruz.

Saygılarımla.

Doç. Dr. Arın Namal

Değerli Okurlar

Türkiye’de uzun süredir tartışılan ve dar manada “TIPHUKUKU”nun değil de, daha geniş manada ”sağlık huku-ku”nun konusunu oluşturan, hekimlerin zorunlu mali sorum-luluk sigortasının yasalaşacağı anlaşılıyor. Öncelikle belirt-mek gerekir ki, bunun çok önemli bir adım olduğundan kuş-ku duyulmamalıdır. Gerçekten de, bir çok meslek için, isten-meden de olsa başkalarına verilen zararların tazmini için böy-le bir sigorta bulunmaktadır ve Türkiye bu bakımdan çok geçkalmıştır. Bu sigortanın en önemli faydası, hekimlere olacak-tır. Böylece hekimler çok yüksek miktarları bulabilen tazmi-natları ödemekle karşıkarşıya kalmayacaklardır. İkinci birfaydası ise hastalar açısından olacaktır. Devlet memuru olanve sınırlı bir maaşa sahip olan ve başka bir geliri olmayan birhekimin, tazminat ödemeye mahkum edilmesi durumunda,hekimin başkaca bir mal varlığı bulunmuyorsa, hasta hekiminmaaşından her ay kesilen ¼’lük bir miktarla yetinmek duru-munda kalmaktadır. Halbuki sigorta ile birlikte tazminatı doğ-rudan elde etme ve böylelikle uğradığı zararlarla ilgili olaraktatmin olma olanaklarına kavuşacaklardır.

Sigortanın bu olumlu yanları yanında, bazı olumsuz yan-ları olacağına da işaret etmek gerekir. Öncelikle hekimlerinhak ve sorumluluklarına, başka bir ifadeyle tıp hukukuna olanilgileri azalabilecektir. Nasılsa sigorta primi ödemektedirlerve tazminatı da ödeyecek bir kurum vardır. Elbette, sigortakurumunun tazminat ödemesi, hekimin priminin artmasınaneden olacaktır. Ancak görebildiğimiz kadarıyla tasarıda, pri-min bir kısmının kurum tarafından, bir kısmının döner serma-ye gelirinden ödenecek olması, hekimi bu konuda bir lakayt-lığa sevkedebilecektir. Son olarak kadın-doğum ve cerrahibranşlarının en çok tıbbi hata yapan branşlar olduğu gözönün-de bulundurulduğunda, bu uzmanlık alanlarında çalışan he-kimlerin daha fazla prim ödemekle karşı karşıya kalacağıaçıktır. Ancak bütün bunlara rağmen, bu çok olumlu adımıkutlamak gerekmektedir. Ülkemiz için hayırlı olsun. Kalınsağlıcakla.

Doç. Dr. jur. Hakan Hakeri

- 3 -

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği’nin değerli üye-leri, tıp ve hukuk dünyasının değerli mensupları,

Dernek bülteninin bu ikinci sayısı yine birbirindendeğerli yazı ve haberlerle sizlere sunuluyor. Küçük birdergi niteliği de taşımakta olan bültenimiz, hem siz de-ğerli üyelerimizin katkıları , hem de başarılı editörleri-miz Doç.Dr.Namal ve Doç.Dr.Hakeri’nin hazırlıkları ilebilim dünyamızda oldukça dikkat çekti, pek çok olumlugörüş bildirimi bize ulaştı.

Derneğimiz kurulduğu 2005 yılından bugüne kadar,uluslar arası katılımlı bir sempozyum ve 6 seminer dü-zenledi. İlk simpozyumumuzun kitabı ve derneğin bülte-ninin ilk sayısı, yayın etkinliklerimizi oluşturdu. 2007yılı içerisinde, “Tıp Etiği ve Hukuku Araştırmaları”adını taşıyacak hakemli bir derginin yayınlanmasına yö-nelik hazırlıklarımız sürmektedir.

12 – 13 Ekim 2006’da, İstanbul’da, Tıp Etiği ve TıpHukuku Derneği ve İstanbul Tıp Fakültesi Deontolo-ji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı işbirliğinde gerçekleşti-rilecek olan 2. Uluslararası Katılımlı Tıp Etiği ve TıpHukuku Sempozyumu’nda, günümüz modern tıbbınınetik ve hukuki sorunları ele alınacaktır. Bilindiği gibi,yüksek teknoloji bugün artık tıbbın her alanında uygu-lanmaktadır. Ancak teknolojik ilerlemeler yaşamı tartış-malı biçimde uzatmakta, kimi zaman hastaya önemliriskler yüklemekte, tıp gittikçe daha pahalılaşmakta, buve benzeri nedenlerle tartışılması gereken yeni ve olduk-ça farklı etik ve hukuki sorunlar ortaya çıkmaktadır.Sempozyumda İsviçre, İngiltere ve Japonya’dan ve ülke-mizin çeşitli kentlerinden davet edilen 51 araştırmacı biraraya gelerek görüşlerini ortaya koyacak, dinamik birtartışma platformu yaratacaklardır. Çok önemli kurumla-

rın temsilcileri, Sempozyumun açılışında konuşma yap-mak üzere davet edilmişlerdir. Sempozyumun programkitapçığı basılmış olup, sempozyum üyelerine e-mail yo-luyla gönderilmiştir. Sempozyum afişleri de çeşitli bi-rimlere dağıtılmıştır.

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği, bu sempozyum-dan sonra, 2007’de, Antalya’da, Akdeniz ÜniversitesiHukuk Fakültesi ile birlikte düzenleyeceği ilk uluslara-rası kongresinin hazırlıklarına da başlamış bulunmakta-dır. “Organ ve Doku Aktarımında Tıp Etiği ve Tıp Hu-kuku Sorunları”nı konu alacak 1. Uluslararası Tıp Eti-ği ve Tıp Hukuku Kongresi’nin, 18 – 20 Ekim 2007’de,Antalya’da yapılması planlanmaktadır.

Derneğin tüzüğündeki maddeler arasında bulunan ça-lışma gruplarının da yakın bir zamanda hayata geçirilme-sini, diğer önemli tıp etiği ve hukuku sorunlarının bugruplarda projeler halinde ele alınmasını umut ediyoruz.

Derneğimizin kuruluşundan çok kısa bir süre geçtiğihalde hızlı atılımlar yapması tüm üyelerimizin katkılarıile olmuştur. Bu konuda tüm üyelerimize teşekkürü birborç biliriz. Derneğimize çok değerli isimlerin üye olma-ları bize büyük bir güç aşılamaktadır.

Beğeni toplayan dernek amblemimizdeki yılan ve te-razi konularında bizlere verdikleri bilgilerden dolayı daYönetim Kurulu üyemiz ve kurucularımızdan Prof. Dr.İbrahim Başağaoğlu’ya burada teşekkürlerimizi ifade et-mek isterim.

2. Uluslararası Katılımlı Tıp Etiği ve Tıp HukukuSempozyumu’na katılımınızı bekliyoruz. Saygılarımızla.

Prof. Dr. Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİRTıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Başkanı

- 4 -

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİNİN ETKİNLİKLERİ HAKKINDA

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ


- 5 -

ACI KAYBIMIZDEĞERLİ ÜYEMİZ

AVUKAT Dr. MEHMET ŞÜKRÜ ALPASLAN’I YİTİRDİK

Av. Dr. Mehmet Şükrü Alpaslan, 1949 yılında Diyarbakır’da doğmuş, 1971 yılın-da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuş, 1973 yılında aynı fa-kültenin Ceza ve Ceza Usul Hukuku Kürsüsü’ne asistan olarak girmiştir. 1983 yılın-da “Kriminoloji ve Hukuk Açısından Tedhişçilik” konulu tezi ile “Hukuk Doktoru”ünvanını almış ve 1984 yılında öğretim üyeliğinden ayrılarak serbest avukatlık yap-maya başlamıştır. 1994 yılından 2005 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti’ni Avrupaİnsan Hakları Mahkemesi’nde savunmuş, 2004 yılında İstanbul Barosu Yönetim Ku-rulu Üyeliğine seçilmiştir. Bu arada Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde “Av-rupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması” konulu dersi vererek öğretim üyeliğigörevini sürdürmekteydi. 23 Mayıs 2006 tarihinde kaybettiğimiz Av. Dr. MehmetŞükrü Alpaslan’ın yayınlanmış çok sayıda makalesi ve ceza alanında yazılmış kitap-ları bulunmaktadır. Tam bir yıl önce derneğimizin düzenlediği Uluslararası Katılım-lı I. Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Simpozyumu’nda aramızdaydı. Akıcı İngilizcesi ile İs-tanbul Barosu’nu temsilen yaptığı, derneğin işlevi ve hedeflerine ışık tutan açılış ko-nuşması ile yabancı ve yerli katılımcıların hayranlığını bir kez daha kazanmıştı. Üye-miz olmasından ayrı bir gurur duyduğumuz Dr. Alpaslan’ı yitirmenin derin acısı için-deyiz. Ailesinin, hukuk camiasının acısını içtenlikle paylaşıyor, kendisine Tanrıdanrahmet diliyoruz.

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Yönetim Kurulu

ACI KAYBIMIZPROF. DR. ALİ HAYDAR BAYAT’I YİTİRDİK

1941 yılında İzmir’de doğdu. Ortaöğrenimini İzmir (1962), Yüksek öğrenimini,Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde (1962-1968) yaptı. 1970 yılında Ege Üniversite-si İç Hastalıkları Kürsüsü’nde ihtisasa başladı. 1974’de İç Hastalıkları uzmanı olduk-tan sonra aynı klinikte baş asistan olarak çalışırken, 1976 yılında Tıp Tarihi ve De-ontoloji Kürsüsü’ne geçti ve bu alandaki ihtisasını 1978’de tamamlayarak Tıp Tari-hi ve Deontoloji uzmanı, 1979’da Doçent, 1988’de Profesör oldu.Evli olup biri er-kek [1973], diğeri kız [1980] iki çocuk babasıdır. Hal-i hazırda Ege Üniversitesi TıpFakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı başkanı olarak görevini sürdürmek-tedir. 1993-2002 yılları arasında 9 sene Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Kon-servatuarı Müdürlüğü’nü Deontoloji Anabilim Dalı Başkanlığına ek olarak yürüt-müştür. Dokuz Eylül Üniversitesi’nin kuruluş yıllarında İlâhiyat ve Güzel SanatlarFakültesi Geleneksel Türk El Sanatları bölümünde de görev almıştır. Prof. Dr. AliHaydar BAYAT öğrencilik yıllarından itibâren tanıdığı Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ün-ver’in telkinleri tıp tarihi alanı yanında Türk Kültür ve sanat konularına eğilmiş bukonularda çalışmaları olmuştur.

Yayınları:Makalele: Yayınlanmış makaleleri 252 adettir. Bunların konularına gö-re dağılımı; İç hastalıkları: 9, Tıp Tarihi 205, Tıbbî Folklor: 10, Sanat tarihi: 13, Türkkültürü ve edebiyatı: 10. Kitapları: Tıp ve kültür tarihine ait 16 kitabı yayınlanmış veüçü de baskıdadır.

Prof.Dr. Ali Haydar Bayat’ı yitirmenin derin acısı içindeyiz. Ailesinin, tıp cami-asının acısını içtenlikle paylaşıyor, kendisine Tanrıdan rahmet diliyoruz.

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Yönetim Kurulu

- 6 -

YENİ BİR OLUŞUM İSTANBUL BAROSU SAĞLIK HUKUKU KOMİSYONU

Başlarken; Tıp Hukuku ve Tıp Etiği Derneği’ni kısazamanda gerçekleştirdiği başarılı çalışmalar nedeniylekutluyor ve tüm tıp hukuku dostlarını sevgi ve saygı ileselamlıyorum.Tıp Hukuku alanında atılan her adımınson derece değerli olduğunun bilinciyle bu örnek oluşu-munuzun uzun soluklu olmasını diliyorum...

Bizler; ortak paydası insana hizmet olan iki farklı bi-lim dalını buluşturan tıp hukuku yada sağlık hukuku ala-nında çalışmak isteyen hukukçular olarak derneğinizleörtüşen amaçlarla İstanbul Barosu çatısı altında bir ko-misyon oluşturduk. İstanbul Barosu Sağlık Hukuku Ko-misyonu olarak adlandırdığımız komisyonumuz, ülke-mizde yaşanan hasta hakkı ihlallerinin önlenmesi ve has-ta hakları ve hasta güvenliğinin sağlanması amaçlarıylakuruldu. Halen çalışmalarımıza “sağlık hukuku alanındamevzuat araştırması”, “hasta hakları ve malpractice ya-salarının çıkartılması”, “hasta hakları konusunda toplu-mun bilinçlendirilmesi ve mağdurlara hukuksal desteksağlanması” başlıkları altında devam etmekteyiz.

Klasik tarife göre “bedensel, ruhsal ve sosyal iyilikhali”tanımlanan sağlık kavramı günümüzde artık biz hu-kukçuların da ilgi alanına girmektedir. Zira sosyal devletilkesi gereği tüm vatandaşlarımız için sağlıklı yaşamahakkı vazgeçilmez bir haktır. Bu nedenle sağlık siste-minde bireyin korunması günümüzde çağdaş hukuk sis-temlerinde ayrıca önem arzetmektedir. Ülkemizdeise,sağlık sistemizde yaşanan sorunlar nedeniyle hastahakları ne yazık ki sıkça ihlal edilmektedir. Bu sorununçözümü için yeni yasa ve düzenlemelere, sivil toplum ör-gütlerinin katılımcı çalışmalarına ve yeni oluşumlara ih-tiyaç vardır. Avrupa Birliği uyum süreci nedeniyle ülke-mizde revize edilen yada değişen yasalarda bu bağlamdasağlık hukuku ile ilgili yeni ve spesifik düzenlemelerlekarşılaşmaktayız. Yeni TCK’ya baktığımızda insan üze-rinde deney, organ veya doku ticareti, genital muayene,kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimdeilaç yapma veya satma, radyasyon yayma, sağlık mesle-

ği mensuplarının suçu bildirmemesi halleri müeyyide-lendirilmiş, hekim ve sağlık çalışanlarının sorumluluğuağırlaştırılmıştır.

Bu gelişmeler hasta hakları açısından sevindirici olsada hekimler açısından aleyhe algılanmakta hatta diğer birdeyişle getirilen yeni düzenlemelerin hekimleri defansiftıbba yönelteceği söylenmektedir.Ülkemiz için henüz ye-ni olan bu değişikliklerin uygulama aşamasında çeşitlisorunlar doğuracağı ve bu sorunların çözümü için de hu-kukçu ile hekimin ortak çalışmasına, tıp hukuku ve tıpetiğinin kılavuzluğuna ciddi ihtiyaç duyulacağı son dere-ce nettir.Bu düşünceyle komisyonumuz çeşitli etkinliklerdüzenleyerek; öncelikle meslektaşlarımızı sağlık hukukualanında geniş bilgi birikimiyle donatmak ve daha sonrabu bilgiyi toplum yararına sunmak için çalışmalar yap-maktadır.Gerçekleştirmiş olduğumuz “Meslek İçi EğitimSeminerleri”, “İlaç ve İlaca Erişim ve AydınlatılmışOnam, Tıbbi Müdahalelerde Rıza konulu Paneller”,“Ulusal Sağlık Hukuku Sempozyumları”, “Medya prog-ramları” işbu amaca yönelik etkinliklerdir.

Son söz olarak, 22–23 Eylül tarihlerinde YeditepeÜniversitesi’nde gerçekleştireceğimiz

“2. Ulusal sağlık Hukuku Sempozyumu”na tüm TıpHukuku ve Tıp Etiği derneği üyelerini davet etmekteyiz,katılımlarınız bizleri onurlandıracaktır.

Sevgi ve saygılarımızla...

İstanbul Barosu Sağlık Hukuku Komisyonu BaşkanıAv. Sunay AKYILDIZ



- 7 -

Vücut bütünlüğü ve kişinin kendi geleceğini belirle-me hakkı, kişiye tanınan en yüksek değerdeki haklardan-dır. Bu haklar hekimin tıbbi müdahalesinin hukuksal ni-teliğini doğrudan belirleyen haklardır. Herkes hekim yar-dımından faydalanmak veya hastalığının akışını kaderebırakmak hususunda seçim hakkına sahiptir. Bu seçimhakkını gereğince kullanabilmek için, kişinin vermiş ol-duğu kararın sonuçlarını iyice bilmesi gerekir. Hastanınkendi geleceğini belirleme hakkı aynı zamanda hekiminaydınlatma yükümlülüğünün hukuksal temelini ve ölçü-tünü oluşturmaktadır.

Bilgilendirme (aydınlatma), hekimin ana ödevlerin-den birisidir. Tedavi sözleşmesine göre, hekim hastayatavsiyelerde bulunmak ve yardım etmek için, hastayıkendi sorumluluğunun bilincinde bir partner olarak veonun kişisel haklarına saygı göstererek kabul etmek du-rumundadır. Hekim tavsiye ve yönlendirme için partne-rini aydınlatmak zorundadır. Hekimin tıbbi müdahaleşeklinde kendini gösteren yardımı için uzlaşma şarttır veuzlaşma için de aydınlatma şarttır. Hekimin seçim ola-naklarının ve seçeneklerinin çoğalması tıbbın bireysel-leştirilmesini sonuçlamakta ve bunun için de daha kuv-vetli bir iletişim gerekli görülmektedir.

Aydınlatma Çeşitleria. Tedavi Aydınlatması

Tedavi aydınlatması hekimin sağlık hizmetinin esaslıbir bölümünü oluşturmaktadır. Tedavi nedenleri gereklikıldığı takdirde, hekim hastasını zamanında ve tam ola-rak aydınlatmak zorundadır. Hekimin vereceği bilgilertıbben gerekli olanı mümkün kılmalı, hazırlamalı veyadesteklemelidir. Esasen, hekim, hastasını onu zararlar-dan korumak için aydınlatmakla yükümlüdür. Buradahekimin sözleşmeden, haksız fiilden ve ceza hukukun-dan kaynaklanan bakım görevinin gerekli kıldığı aydın-latma söz konusudur. Bu yükümlülük sadece tedavi ne-denlerinden değil, hastanın diğer korunmaya layık yarar-larını korumak için de gerekli görülebilir. Bu itibarla te-davi aydınlatması kavramının dar bir anlam içerdiğini,daha geniş bir kavram olarak güvenlik aydınlatması kav-ramına da öğretide yer verildiğini ifade etmek gerekir.

Uygulamada mahkemeler, ayrıntılı bir aydınlatmayaönem vermektedirler. Hekimin, hastanın sağlığını dahafazla tehdit etmemek, yükleyici uyarılarla zarar verme-

mek yönündeki endişeleri burada arka plana atmaları ge-rekmekte ve hastayı yeterince aydınlatmaları gerekmek-tedir.

b. Otonomi Aydınlatması

Burada ele alınması gereken sorun, hekim müdahale-sinin hukuka uygun kabul edilebilmesi için ne ölçüde ay-dınlatılmış onama dayanması gerektiği ve endikasyonadayanılarak ve kurallara uygun yapılan bir tıbbi müdaha-lenin hastanın otonomi hakkını (kendi geleceğini belirle-me hakkını) ihlal etmesi durumunda hangi yaptırımlarınuygulanacağıdır.

Alman Federal Yüksek Mahkemesi daha 1962 yılın-da vermiş olduğu bir kararla, hastanın onamının, hasta-nın genel olarak neye onam verdiğini bilmesini ön şartolarak gerektirdiğini açıklamıştır. Yüksek Mahkeme’yegöre, hekim tarafından uygulanan tedavinin sağlığa zararverecek yan etkileri bulunması durumunda, hastanınonamının geçerli olabilmesi için kural olarak durumunona aktarılması gerekmektedir. Sağlığa zarar verme teh-likesinin sadece ihtimal dahilinde olması halinde dahiaydınlatma yükümlülüğü vardır. Ancak hekim, tehlike-nin büyüklüğü, rizikonun ağırlığı ve tıbbi müdahaleninyapılmaması durumunda hastanın karşılaşabileceği so-nuçları değerlendirmek durumundadır. Örneğin, çok na-dir gerçekleşen ve mantıklı, makul bir insanın aynı du-rumda vereceği onamı etkilemek durumunda olmayantehlikeleri, hekimin anlatması zorunluluğu yoktur. Kezameydana gelecek zararların, müdahalenin yapılmamasıhalinde meydana gelecek zararlardan daha az olması ha-linde, yine aydınlatma yükümlülüğü bulunmamaktadır.Ancak hastanın açıkça aksi görüşte olduğunu belirtmesihalinde, hekim müdahalenin yapılmasının veya yapılma-masının muhtemel sonuçları konusunda hastayı aydınlat-mak zorundadır. Tereddütlü hallerde hekim kendi kararı-nı hastanın kararı yerine geçirecek şekilde hareket et-mekten özenle kaçınmalıdır. Bu karardan çıkan sonuçşudur: Hekim somut olayın şartlarını değerlendirmek du-rumundadır. Tedavinin tehlikeleri ile hastalığın rizikola-rını tartacaktır. Endikasyon ne kadar acil ise, müdahalene kadar gerekli ise, aydınlatma yükümlülüğü de o kadarhafif ağırlıkta olacaktır.

c. Teşhis Aydınlatması

Teşhis aydınlatması, hastanın tıbbi bulgu konusunda

AYDINLATMA (BİLGİLENDİRME)

Doç. Dr. jur. Hakan HAKERİ1

1 www.hakanhakeri.com

bilgilendirilmesidir. Hasta, hasta olduğunu ve hastalığı-nın hangi hastalık olduğunu öğrenmelidir. Ancak hasta-nın yararı söz konusu olduğunda teşhis aydınlatmasın-dan sarfı nazar edilebilir. Bunun için hastanın doğru ola-rak aydınlatılması halinde, psikolojik olarak büyük birbaskı altına girecek olması, rizikonun yükselmesi veüçüncü kişilerin bu suretle tehlikeye düşmesi durumu-nun söz konusu olması gerekir. Bu durum özellikleölümcül ve artık tedavisi mümkün olmayan hastalıklarve kanser hastaları bakımından geçerlidir. Hastanın özel-likle aydınlatılmadığı hususu, hastanın dosyasına kayde-dilmelidir. Hasta dosyasının bu kısmı bakımından hasta-nın dosya inceleme hakkı bulunmadığı doktrinde kabuledilmektedir.

d. Gelişim ve Alternatif Aydınlatması

Gelişim aydınlatması, müdahalenin türü, kapsamı veyürütülmesine ilişkin aydınlatmadır. Hasta yapılması dü-şünülen tedaviyi bilmelidir. Hekim, hastasını, müdahale-ye onay vermemesi durumunda, kendisine ne olacağınıve hastalığının muhtemelen nasıl gelişeceği konusundabilgilendirmelidir. Elbette hekim, bütün müdahale süre-cini ayrıntılarıyla aktarmak zorunda değildir. Öncedenhazırlanmış formlarda birden fazla müdahaleden bahse-diliyorsa, hekim hastasını bunlardan hangisini yapacağıkonusunda açıkça bilgilendirmelidir. Gelişim aydınlat-masına, müdahalenin kesin sonuçları konusundaki bilgi-lendirme de dahildir. Dolayısıyla örneğin ameliyat son-rasında neşter izinin kalacağı, rahmin alınmasının kişininçocuk doğurmasını olanaksız kılacağı, dişin çekilmesidurumundaki ısırmadaki zorluklar açıklanmalıdır.

Ameliyatın başarısız olma ihtimalinin bulunması du-rumunda, hekim, hastasını detaylı olarak aydınlatmakdurumundadır. Ameliyatın yapılmasını gerektiren neden-ler ile, buna karşı olan nedenler açıkça ortaya konulmalıve böylece hastanın ameliyat konusunda ayrıntılı bilgi

sahibi olarak, herhangi bir illüzyona kapılmadan, bütünsonuçlarının bilincinde olarak ameliyata onay vermesigerekir.

e. Riziko Aydınlatması

Riziko aydınlatması, gerekli özenin gösterilmesineveya müdahalenin hatasız yapılmasına rağmen hekimmüdahalesi sonucunda meydana gelebilecek muhtemeldaimi veya geçici yan neticeler konusundaki bilgilerinaktarılmasıdır. Rizikoların tıbben tam olarak ve bütünmuhtemel şekilleriyle aktarılması gerekmemektedir. So-mut rizikoların ağırlığına ve yönüne ilişkin genel bir re-sim oluşturmak yeterlidir.

Hekim az rastlanan rizikolara da işaret etmek zorun-dadır. Az rastlanan türden olsa dahi, rizikonun ağır olma-sı durumunda, bu konuda da hasta aydınlatılmalıdır.

Hayati tehlikede bulunan ve acilen ameliyat edilmesigereken; ameliyat edilmediği takdirde yaşamını kaybet-me tehlikesi bulunan hastaya, ameliyat sonucunda sinirsisteminde zarar meydana gelebileceğini söyleme zorun-luluğunun bulunmadığına karar verilmiştir. Mahkemegerekçe olarak mantıklı, makul her insanın bu durumda,bu tip bir zarar tehlikesine rağmen ameliyat izni verece-ğini, zira aksi takdirde hayati tehlikenin bulunduğunugöstermiştir.

Kaynaklar1. Deutsch, Erwin/Spickhoff, Andreas, Medizinrecht, 5.B., Berlin

Heidelberg New York 2003.

2. Laufs, Adolf/Uhlenbruck, Wilhelm, Handbuch des Artzrechts,3.B., Münih 2002.

3. Schmid, Hugo, “Die Grenzen der Therapiefreiheit”, NJW 1986. s.2339-2343.

4. Siebert, Arvid, “Strafrechtliche Grenzen ärztlicher Therapiefre-iheit”, MedR 1983. s. 216-220.

- 8 -

DÜNYA HEKİMLER BİRLİĞİ (WORLD MEDICAL ASSOCIATION), Helsinki’de 2003 yılı Eylül ayındatoplanan Genel Kurulunda, 18 Eylül 1947 tarihindeki ilk Genel Kurulundan bu yana tıp etiğinin Birliğin temeletkinlik alanı olduğunu dikkate alarak ve ulusal hekim birliklerini bu konuda güçlendirmek üzere 18 Eylül’ün TIPETİĞİ GÜNÜ olmasını kararlaştırdı.

Kaynak: Weltärztebund (The World Medical Association, Inc.) Handbuch der Deklerationen, Erklärungenund Entschliessungen. Deutsche Fassung. Deutsche Ärzte Verlag, Köln 2004, S.252.

18 EYLÜL DÜNYA TIP ETİĞİ GÜNÜWorld Medical Association Resolution on the designation of an annual medical ethics day

Ocak 2006’da Toronto’yu görme fırsatım oldu. Tıpmensubu olmadan önce de, Kanada’yı hep görmek iste-miştim, fakat tıp mensubu olduktan sonra bu isteğimdebelirgin bir artış olmuştu ama kısmet meslek hayatımın19.yılında imiş.

Benim için neden önemli idi? Sağlık ve eğitim hiz-metlerinin tüm toplum için bedava olabilmesi, yabancı-lık fikrinin en aza indirilerek herhangi bir ırk veya mil-letden bir kişinin bu toplumda üst düzey pozisyonlarayükselebiliyor olması eskiden beri bana hep huzur ver-mişti. Açıkçası inanılması zor olduğu için de kendi göz-lerimle bir kez görmek istemiştim.

Sağlıkçı olduğum için her şeyi bu gözle incelemeyebaşladım diyebilirim. Sağlık hizmetlerinde gerçektenherşey hiçbir ayırım olmaksızın tüm toplum için bedavaidi. Üstelik, dünya konjuntüründe hizmetin en üst düze-yini, teknolojinin en ileri hizmet standartlarını yakalamışbir toplumda…..Doğru politikalar ile bunun mümkün ol-duğunu gözlemledim.

Öyleyse, tıptaki kafa yapısı nasıldı? Araştırmalar,hasta hizmetleri, sosyal tıp, koruyucu hekimlik hizmetle-ri nasıl bir paradigma içinde yer almaktaydı? Üniversitekütüphanelerinde, kitapçılarda, üniversite hastaneleri vediğer rutin hizmet hastanelerinde durum ne idi?

Bu aşamada vurgulamam gereken diğer bir önemlinokta, benim tıbba olan bakış açım….Öncelikle araştır-macılıkla başlayan ve sonra etik uzmanlığıyla devameden, gelişen ve olgunlaşan bir bakış açısı…

Öncelikle kitapçılar ve kütüphanelerden söz etmek is-tiyorum. Raflar dolusu klinik etik ve tıp etiği ve tıp tari-hi, kitaplarıyla dolu. Her bir klinik alan için uzmanlaşmışetik kitabını raflarda görmek mümkün. 2007 yılının Ma-yıs ayında Toronto Dünya 3. Klinik Etik Konsültasyonkongresine ev sahipliği edecek…Bu arada Etiğin anla-mının uyulması gereken ve sadece gönül işi olan bir diziahlak kuralı olmadığını da bir kez daha yeri gelmişkenvurgulamak istiyorum. Etik akıl ve iradenin bir aradakullanıldığı bir muhakeme usulü aslında. Bu tanım tıpta-ki rolünü daha iyi vurgulayabilir diye düşünüyorum. Bi-zim ortamımız henüz bunlardan çok uzak.Tıp Etiğininbakış açılarıyla uğraşamayacak kadar gelişen teknoloji-nin yöntemleri ile meşgulüz çünkü. Tıptaki hizmet tama-men ilaç çeşitlemeleri ve yüksek teknolojinin getirdiğiaraçlarla donatılmış durumda. Kanada, ileri düzeyde en-

düstrileşmiş ve ilaç sanayinde çok ileri ama, raflar etikkitaplarıyla yine de daha dolu nedense…. Rutin hizmethastanelerinin yanında devasa araştırma hastaneleri peş-peşe dizilmiş durumda hastanelerin bulunduğu bölgede.Hatta öyle uzmanlaşmış araştırma alanları var ki, hasta-nelerin birtanesi sadece siyatik sinir nakli konusundadünyada bir numara. Ayrıca, koruyucu hekimlik hizmet-leri rutin tedavi hizmetlerinin çok önünde….

Bu arada Ontario Bilim Müzesinde, çok uzun süredirdünyada yankı uyandıran ve tartışmalara yol açan Almananatomist ve bilim adamının anatomi sergisine tesadüfettim. Sergi bu sıralarda Toronto’da bilim müzesinde yeralmaktaydı. Hakkında bir yazı da yazmış olduğum vebütün tartışmaları takip ettiğim, bu sergiyi de görme fır-satım oldu. İnsan vücudunun, anatomide plastinizasyondenen bir yöntemle (ki bu yöntemle vücut hiç şekil de-ğiştirmeden çok uzun süre, adeta bir maket gibi saklana-biliyor ve çeşitli şekillerde muhafaza edilebiliyor.)

Kadavralarla mukayese edilecek olursa, eğitim ve ko-runabilme açısından büyük üstünlüklere sahip. Almananatomist, Gunter Von Hagen, bu zor ve pahalı yöntemikullanarak insan vücudunu gerek bütün olarak, gerekseorganlar ve dokular düzeyinde hazırlayarak bu sergiyigerçekleştirmiş. İnanılmaz bir bilim ve sanat eseri olarakyorumlanıyor. Açıkçası gördüğünüz an bu düşünceye ka-tılmamak mümkün değil. Bu kadar mükemmel çalışıl-mış, adete kusursuz bir şekilde işlenmiş bedenler gerektıp öğrencilerinin, gerekse toplumun eğitimi ve gözlemiiçin mükemmel bir araç haline dönüştürülmüşler. Ben 2saat içinde unutmuş olduğum bazı anatomi bilgilerini ve3 boyutlu bedenin topografik düzenini bir kez daha bilin-cimde tazelemiş oldum. Teknoloji ve bilgi mükemmelbir biçimde kullanılmış.

Ancak, uzun yıllardır, bu çalışma için pekçok tartış-ma sürmekte idi. Bu ölü bedenleri acaba, Alman bilimadamı nereden bulmuştu? Bu bedenlerin bu amaçla kul-lanılması için izin alınmış mıydı? Bu yöntem bu kadarmükemmel olarak kullanılana kadar kaç adet beden zi-yan olmuştu? Ben burada, bu tartışmalara çözüm bulma-ya veya bunların doğrularını tartışmaya çalışmayacağım.Sadece Toronto’da böyle bir sergiyi açabilmek için bilimadamının serginin başına koyduğu etik izin formları dik-katimi çekti. Bütün bedenlerin, nasıl uzun uzun hazırlan-mış izin formlarının imzalanması ile elde edildiğini ser-

- 9 -

TORONTO (Kanada)’DAN TIP YOLUNDA İZLENİMLER1

Doç. Dr. Hanzade DOĞAN2

1 Tıp Yolunda Cerrahpaşa adlı derginin 2006 yılı sayısında yer alan yazının Bültenimizde yayınlanmasına verdikleri izinden ötü-rü editörler Sn. Ahmet Erözenci ve Sn. Nükhet Tüzüner’e teşekkürlerimizi sunarız.

2 İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi AD.

ginin başına asmış. Ayrıca etikle ilgili sözler duvarlarısüslüyor. Demek ki farklı bölgelerde aynı başarılı sergi-yi aynı koşullarda açamıyor insan. Değişik bir paradig-ma, değişik kurallara uymayı gerektiriyor.

Dünyanın herhangi bir yerindeki mükemmelliktensöz etmek istemiyorum, ancak bazı unsurlar özellikle tıphizmetleri açısından dikkate alınmalı diye düşünüyorum.

İleri bir teknoloji, ileri endüstrileşme, araştırma ve tıphizmetlerinde ileri derecede uzmanlaşmış hastanelerama bütün bu kavramların önünde insan ve insanın bü-tünlüğüne olan saygı… Diğer bir deyişle herşey insaniçin ve bütün harikalar insana iyi bir yaşam kazandırmakiçin. İnsan tekniklerin elinde bir araç değil, insanın yaşa-mı amaç ve diğer unsurlar sadece araç… Paradigma, bil-

gi ve teknolojinin nasıl kullanılacağını birinci derecedeetkiliyor. Etiğin bize öğrettiği gibi, bilinç, şuur, akıl veirade her şeyin üstünde. Tıp yolunda bu durumdan etli-lenmemek mümkün değil. Elbette her ilerleme ve her ye-ni keşif, insan sağlığı için bir mucize ve ihtiyaç, ancakbunlar akıl süzgecinden geçirildikten sonra sadece insa-nın konforu için kullanılabilirse ne ala, aksi takdirdeyöntemler kendini ispat edebilsin diye insan sadece araçolursa, tıp yolundaki adımlar anlamını kaybedebilir diyedüşünüyorum. Tıp hizmetlerinde, ve özellikle klinik mu-hakemede etiğin önem ve anlamını biz de eğitim süreci-ne ve klinik hizmetlere biraz daha verimli bir şekilde da-hil edebiliriz diye düşünüyorum.

- 10 -

SOSYAL BİLİMLERİN TIBBA GİTTİKÇE ARTAN İLGİSİ

Hakan ERTİN, MD, PhD

2005 yılı Ağustos ayında Yeditepe Üniversitesi’nde“The International Forum for Social Sciences and He-alth” (IFFSH) tarafından “Health Challenges of theThird Millenium” (3.Milenyumun Sağlık Gündemi) baş-lıklı konferans düzenlendi. Sağlık ve hastalığın sosyal ta-rihinden, yaşam stilleri, sağlık ve ölüm, tıp ve sömürge-cilik ve bioetiğe kadar uzanan geniş bir çerçevede tartış-malar yapıldı. Konferans sunumlarının metin özetleriYeditepe Üniversitesi tarafından İngilizce olarak basıldı.

Rocafeller Vakfı’nın 1980 yılında kurulan 26 ülkenin63 tıp fakültesinden 760 üyesi olan ve 1991 de daha ba-ğımsız hale gelen INCLEN adlı network’ün varlığı ala-nımıza ilgi duyanlarca bilinmektedir. Sağlık mensupları-na sosyal bilimler eğitimi vermek gibi bir amacı olan buforuma benzer diğer bir forum da Akile Gürsoy’un genelsekreterliğini yaptığı IFFSH’tır. Son dönemde dünyagündemindeki en önemli sosyal ve politik tartışmalar; kibunlar iletişim devrimi, küreselleşme ve çok kültürlülük-tür, arasında bioteknoloji de yer almaya başlamıştır. Tıpeğitimiyle hiç ilgisi olmayan bir takım düşünürlerin, sos-yolog ve ekonomistlerin şaşırtıcı hastalık yorumları içe-ren bir çok kitabı dilimizde de yayınlanmıştır. FrancisFukuyama’dan Ivan Illic’e ve Foucault’ya bir çok düşü-nürün tıpla ilgili çalışmaları bu kitaplar arasındadır.

Sosyal bilimlerin tıpla ilgilenmesinin altında yatanbaşlıca neden olarak; tıbbi buluşlar ve ilaç endüstrisinde-ki patent tartışmaları, tıbbi uygulamaların ileri teknoloji-yi gerektiren yani pahalı uygulamalar haline gelmesi sa-yılabilir. Diğer bir ifadeyle tıpla ilgili her konu para ileilişkili olarak ifade edilmeye başlanmıştır. Bu durumözellikle “insan genom projesi” ile çarpıcı bir biçimde

karşımıza çıkmaktadır. Zira, proje ile ilgili bulgulara “be-lirli bir bedel “ ödenmeden erişmek mümkün değildir.

Sosyal bilimlerin tıbba yönelik ilgisinin bir başka ne-deni de insanların ortalama yaşam sürelerinin giderekuzaması ve buna bağlı olarak dünya üzerinde kaynakla-rın nasıl paylaşılacağı sorunudur. Genel beklenti, özel-likle gelişmiş ülkelerde 2050 yılında ortalama yaşam sü-resinin 130 yaşa kadar uzayabileceği yönündedir. Bu açı-dan, tıbbın akut hastalıklardan ziyade kronik hastalıklar-la uğraşan bir bilime dönme ihtimali ortaya çıkmaktadır.

Bir başka açıdan, hekim hayatı ve insanı iyi algılama-lıdır, hayat ile ilgili endişeleri olmalıdır. Endişesiz ve du-yarsız biri iyi bir hekim olamaz. Bu da hekimlerin medi-kal konular dışında sosyal olaylara ilgisi ile mümkündür.Batı üniversitelerinde tıp ve sosyal bilimlerin bir aradaincelendiği tıbbi antropoloji, tıp sosyolojisi ve sosyal tıpgibi bölümlerin varlığı bilinmektedir. Tıbbi antropoloji;sağlık kurumundaki bir olguyu kültür bütünü içindeaçıklamaya çalışan bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı, top-lumda var olan sağlık sorunlarının kültürün diğer kısım-ları ile aile yapısı, dinsel inanç, ekonomik yapı, yerleşmeve çevre ile ilişkilerinin etki ve etkileşimlerini inceler.Sağlık sosyolojisi ise hastalığın, sağlığın korunmasınınsosyal tarafı ile ilgilenir. Sağlık ve hastalıkla ilgili kişiseltecrübeleri ve sağlığı tehdit eden çevresel, politik ve eko-nomik faktörleri konu edinir.

Artık, hastalığın sosyal yönü daha çok ön plana çık-makta, sadece fiziksel ve biyolojik faktörler değil aynı za-manda çok boyutlu ve çok kapsamlı bir tıp fikri düşünül-meye başlanmıştır. Tıp eğitimi her ne kadar bilimsel tıpağırlıklı olsa da disiplinler arası bir yönelişe muhtaçtır.

- 11 -

Adı-Soyadı İş Adresi E-posta

Prof. Dr. Ayşegül Uludağ Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected] Erdemir Başkanı- 16059 Görükle-Bursa

Prof. Dr. Kayıhan İçel İstanbul Üniv. Hukuk Fak. Ceza ve Ceza Usul Hukuku AD [email protected]şkanı. -İstanbul

Prof. Dr. Ahmet Sait Dinççağ İstanbul Üniv.Tıp Fak. Genel Cerrahi AD. [email protected]Öğretim Üyesi İstanbul

Doç. Dr. Emel İrgil Uludağ Üniv.Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. Görükle-Bursa [email protected]

Av. Mete Erdemir Akel İşhanı No:62 K:3 Kadıköy-İstanbul [email protected]

Prof. Dr. Öztan Öncel İstanbul Üniv. İst. Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şkanı -Horhor Cad. No:13 Fatih-İstanbul

Prof. Dr. Esin Kahya Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Felsefe Bölümü [email protected]şkanı- Ankara

Prof. Dr. İbrahim Başağaoğlu İstanbul Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]Öğretim Üyesi Cerrahpaşa-İstanbul

Prof. Dr. Ahmet Hilmi Gürses Ankara,Veremle Savaş Derneği Başkanı, [email protected]ınar Cad. Eceabat Sok. No:9/6 Cebeci-Ankara

Prof. Dr. Artun Öncel İstanbul Üniv. Dişhekimliği Fak. Fizyoloji Bilim Dalı ve Temel Bilimler Bölüm Başkanı, İstanbul

Doç. Dr. Yener Ünver İstanbul Üniv. Hukuk Fak. Ceza ve Ceza Usul Hukuku AD. [email protected]İstanbul

Prof. Dr. İlter Uzel Çukurova Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD [email protected]şhekimliği Fakültesi Dekan

Prof. Dr. Sevgi Şar Ankara Üniv. Eczacılık Fak. Eczacılık İşletmeciliği [email protected]Öğretim Üyesi Tandoğan-Ankara

Dr. Doğan Üvey [email protected]

Psikolog. Güney Usmanbaş

Prof. Dr. Hatice Nil Sarı İstanbul Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD.Başkanı, [email protected]ürk Tıp Tarihi Kurumu Başkanı Cerrahpaşa-İstanbul

Doç. Dr. Ömür Elçioğlu Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. Başkanı Eskişehir [email protected]@yahoo.com

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ KURUCU ÜYELERİ



- 12 -


Uz. Dr. Elif Atıcı Uludağ Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. Bursa [email protected]

Vet. Hek. Sezer Erer Uludağ Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. Bursa [email protected]

Doç. Dr. Arın Namal İstanbul Üniv. İst. Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected] Cad. No:13 Fatih-İstanbul

Prof. Dr. Ayten Altıntaş İstanbul Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şa-İstanbul

Doç. Dr. Zuhal Özaydın İstanbul Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şa-İstanbul [email protected]

Doç. Dr. Hanzade Doğan İstanbul Üniv.Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şa-İstanbul

Doç. Dr. Hıdır Kadircan İncirli Cad. No:43/5 Bakırköy-İstanbul [email protected]

Uz. Dr. Fatma Gülsüm Önal İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Peykane Cad. No:10 gulsumonal@ yahoo.comÇemberlitaş-İstanbul

Dr. Esin Karlıkaya İstanbul Üniv.Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şa-İstanbul

Doç. Dr. Nüket Büken Hacettepe Üniv. Tıp Fak. Deontoloji-Tıp Etiği-Tıp Tarihi AD [email protected]ık Binası, Öğrenci İşleri Yanı 06100 Sıhhiye-Ankara

Yrd. Doç. Dr. Erhan Büken Başkent Üniv, Adli Tıp ABD, Fevzi Çakmak Cd.72/4, [email protected]çelievler-Ankara.

Doç. Dr. Adnan Ataç GATA Tıp Tarihi ve Deontoloji AD Etlik-Ankara [email protected]

Dr. Ayşe Nur Gökçe gokcealbora@ yahoo.com

Dr. Emine Elif Vatanoğlu İstanbul Üniv.Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. drvatanoglu@ yahoo.comCerrahpaşa-İstanbul

Doç.Dr. Zafer Zeytin Akdeniz Üniv, Hukuk Fak, Medeni Hukuk ABD, [email protected]ınar Bulvarı, Kampus, 07055-Antalya

Doç. Dr. Mehmet Hakan Dicle Üniv. Hukuk Fak. Ceza ve Ceza Usul Hukuku AD. [email protected] Diyarbakır

Dr. Funda Kadıoğlu Çukurova Üniv. Dişhekimliği Fak. Ortodonti AD. [email protected]ı 01330 Adana

Yrd. Doç. Dr.Selim Kadıoğlu Çukurova Üniversitesi,Tıp Fak.Deontoloji AD. [email protected]ı 01330 -Adana

Dr. Nurdan Kırımlıoğlu Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. 26480 Eskişehir [email protected]

Araş. Gör. Mehmet Kemal İstanbul Üniv. Hukuk Fakültesi İdare Hukuku AD. [email protected] Beyazıt-İstanbul

Uz. Dr. Bülent Özaltay İstanbul Üniv. İstanbul Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected] Cad. No.13 Fatih-İstanbul [email protected]

Dr. Gülten Dinç İstanbul Üniv. Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji AD. [email protected]şa-İstanbul

Doç. Dr. Sibel İnceoğlu Marmara Üniv. Hukuk Fakültesi, Tıbbiye Cad. [email protected]şa-İstanbul

Doç. Dr. Mine Sibel Gürün Uludağ Üniv. Tıp Fak. Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji AD. [email protected]örükle-Bursa

Çetin Aşçıoğlu Yargıtay Onur Üyesi-Ankara [email protected]

Prof. Dr. Gülbin Özçelikay Ankara Üniv. Eczacılık Fak. Eczacılık İşletmeciliği ve [email protected] AD. Beşevler-Ankara

DERNEK ÜYELERİ (2005)

- 13 -


Dr. Mustafa Volkan Kavas Ankara Üniv. Tıp Fak. Morfoloji Kampusü Deontoloji AD. [email protected]ıhhiye-Ankara

Doç. Dr. Dilek Aslan Hacettepe Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. 06100 [email protected]ıhhiye-Ankara

Dr. Mustafa Murat Civaner Ankara Üniv. Tıp Fak. Morfoloji kampusü Deontoloji AD. [email protected]ıhhiye-Ankara

Av. Sidar Tunca And Sk. 15 / 1 Çankaya-Ankara [email protected]

Uzm. Dr. Murat Aksu Gaziosmanpaşa Üniv. Tıp Fak.Deontoloji AD. [email protected] Rektörlük-Tokat

Yard. Doç. Dr. Ümit N. Kocaeli Üniv. Tıp Fak. Adli Tıp ABD. ugundogmuş@yahoo.comGündoğmuş Sopalı Çiftliği-Derince-İzmit

Prof. Dr. Semih Şemin Dokuz Eylül Üniv. Tıp Fak. Tıbbi Etik AD. [email protected]çova-İzmir

Prof. Dr. Zuhal Okuyan Dokuz Eylül Üniv. Tıp Fak. Tıbbi Etik AD. [email protected]çova-İzmir

Prof. Dr. Fuat Yöndemli Selçuk Üniv. Meram Tıp Fak. [email protected]ğaz Hastalıkları AD. Akyokuş Meram-Konya

Dr. Hakan Ertin Ferit Selim Paşa Cad. No:8 Yayla Bahçelieveler-İstanbul [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Alpertunga Ege Üniv. Tıp Fak. Tıp Tarihi ve Deontoloji AD. [email protected] Bornova-İzmir



Prof. Dr. Mebrure Değer Emekli Öğretim Üyesi [email protected]

Prof. Dr. Akile Gürsoy Yeditepe Üniv. Antropoloji Bölümü, 26 Ağustos [email protected]şkesi 81020 Kayışdağı-İstanbul

Yrd. Doç. Dr. H. Hakan Uludağ Üniv. Tıp Fak. Aile Hekimliği AD. Görükle-Bursa [email protected]Özdemir

Av. Orhan Çevikbaş Abidei Hürriyet Cad. Arzu Apt. No:227 D.4 [email protected]Şişli-İstanbul

Prof. Dr. Uğur Çevikbaş İstanbul Üniv. Tıp Fak. Patoloji AD. Temel Bilimler Binası [email protected]Çapa-Topkapı-İstanbul

Dr. Hale Tosun Cihadiye Cad. No:40 Kızılay Altıntepe Tıp Merkezi [email protected]ı-İstanbul

Yrd. Doç. Dr. Tarık Gündüz Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Adli Tıp AD. Eskişehir [email protected]

Arş. Gör. Nilüfer Demirsoy Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD. 26000 [email protected]şelik-Eskişehir

Doç. Dr. Hilmi Özden Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Anatomi AD. 26480 Eskişehir [email protected]

Prof. Dr. İlhami Ünlüoğlu Osmangazi Üniv. Tıp Fak. 26480 Meşelik- Eskişehir [email protected]

Doç. Dr. Serap Şahinoğlu Ankara Üniv. Tıp Fak. Deontoloji AD Sıhhiye-Ankara [email protected]

Prof. Dr. Dilek Durak Uludağ Üniv. Tıp Fak. Adli Tıp AD Görükle-Bursa [email protected]

Prof. Dr. Atınç Çoltu Uludağ Üniv. Tıp Fak. Adli Tıp AD Görükle-Bursa [email protected]


İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ DEONTOLOJİ VE TIP TARİHİ ANABİLİM DALI & TIP ETİĞİ ve TIP HUKUKU DERNEĞİ/ISTANBUL

UNIVERSITY ISTANBUL MEDICAL FACULTY DEPARTMENT OF MEDICAL ETHICS & MEDICAL HIS-TORY/SOCIETY FOR MEDICAL ETHICS AND LAW/İstanbul

Üniversitesi Merkez Bina Doktora Salonu /Istanbul University, Central Building, Doctorate Hall

İletişimDr. Hakan ERTİN E-mail: GSM: 0-532-3217177Uz.Dr. Elif ATICI E-mail: GSM: 0-533-8151644

ONURSAL BAŞKANLAR / HONORARY PRESIDENTSProf.Dr. Mesut PARLAK (İstanbul Üniversitesi Rektörü)Prof.Dr. Mustafa KEÇER (İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dekanı)Prof.Dr. Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİR (Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Başkanı)

SEMPOZYUM BAŞKANI / SYMPOSIUM PRESIDENTProf. Dr. Öztan ÖNCEL(İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı)

BİLİMSEL KURUL / SCIENTIFIC COMMITTEE (Alfabetik Olarak-Alphabetical)Prof.Dr. Ayten ALTINTAŞ, Prof.Dr. Eriş ASİL, Prof.Dr. Ali Haydar BAYAT, Prof. Dr. Mebrure DEĞER, Doç.Dr. Hakan HAKERİ, Prof.Dr. Esin KAHYA, Doç.Dr. Fatih Selami MAHMUTOĞLU, Prof.Dr. Zuhal OKUYAN, Prof.Dr. Yaman ÖRS, Prof.Dr. Gülbin ÖZÇELİKAY, Prof.Dr. Nil SARI, Prof.Dr. Sevgi ŞAR, Prof.Dr. İlter UZEL

ORGANİZASYON KURULU / ORGANIZING COMMITTEEProf.Dr. İbrahim BAŞAĞAOĞLU, Doç.Dr. Arın NAMAL, Doç.Dr. Hanzade DOĞAN, Doç.Dr. Kadircan KESKİNBORA, Uz.Dr. Gülsüm Önal GÜRSOY, Dr. Hakan ERTİN, Uz.Dr. Elif ATICI, Arş.Gör. Sezer ERER

- 14 -


Dr. Türel Özkul Uludağ Üniv. Veteriner Fak. Veteriner Hekimliği Tarihi ve [email protected] AD. Görükle-Bursa

Prof. Dr. İ. Hamit Hancı Ankara Üniv., Tıp Fak., Cebeci Hastanesi, Adli Tıp AD, [email protected]

Doç. Dr. Nevzat Alkan İstanbul Tıp Fak. Adli Tıp AD, Çapa-İstanbul [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Şükran Sevimli Yüzüncü Yıl Üniv. Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD Van [email protected]

Av. Muazzez Yılmaz İstanbul Cad. Meydan İş Merkezi 4/10 Bakırköy-İstanbul [email protected]

Prof. Dr. Köksal Bayraktar Galatasaray Üniv. Hukuk Fak. Çırağan Cad. [email protected]öy-Beşiktaş-İstanbul


ULUSLARARASI KATILIMLI 2. TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU SEMPOZYUMU:YÜKSEK TEKNOLOJİ TIBBI ve HEKİM-HASTA İLİŞKİSİ/

2. SYMPOSIUM ON MEDICAL ETHICS AND LAW WITH INTERNATIONALPARTICIPATION HIGH-TECH MEDICINE AND THE PHYSICIAN-PATIENT

RELATIONSHIP

(Istanbul, 12-13 Ekim 2006 / 12-13 October 2006)İstanbul Üniversitesi Merkez Bina Doktora Salonu/Istanbul University, Central Building, Doctorate Hall

Bilim ve Kültür Dünyamızın Değerli Mensupları,

Dünün bilim-kurgu yazarlarının düşledikleri, kısa sü-rede gerçeğe dönüştü. Teknoloji, insan yaşamı ile öyleiçiçe ki, teknolojiden soyutlanmış bir yaşamı düşünmekneredeyse mümkün değil. Felsefeci Oswald Schwem-mer, çok haklı olarak günümüzde teknolojinin insanı“ikinci bir deri” gibi sardığını söylüyor. Teknoloji pekçok zoru kolaya çeviriyor ama, teknolojiyi devreye sok-manın ve teknolojiyi geliştirmenin kuralları ve sınırları,etik açıdan tartışma gerektiriyor. Teknoloji üretene göre,sorunlar ortaya çıkmadan çözmeye çalışmak, anlamsızbir tutumdur. Teknik, bir süreçtir. Hiçbir zaman tam anla-mıyla tamamlanmış bir teknik sistem varedilmemiştir. İlkuçakların çayırlara inmiş olduğunu hatırlayalım. Tekno-loji, farklı gelişir. Önce prototipler oluşturulur. Bunlar be-nimsenir ya da benimsenmez. Benimsenirse geliştirilme-si ve getirecekleri üzerinde daha detaylı düşünülür. Tıpalanında ise atılan her adım, yolaçabileceği yakın ve uzakvadeli her sonucu değerlendirmeyi gerektirir. Günümüz-de sağlık alanında da teknolojiler, kısırlığa çare olan tek-nolojilerden, ölümü durmaksızın erteleyen, yaşam deste-ği sunan, hatta insanın klonlanması olanağını varedenteknolojilere uzanan yelpazede durmadan geliştirilmekte-ler. Bu gelişme, başından bu yana önemli etik sorunlardoğuruyor. Teknoloji öyle hızla gelişiyor ki, uygulaması-nın, girişiminin getireceklerini ve götüreceklerini siste-matik biçimde sorgulamaya, kararlarına yansıtmaya alış-mış tıp insanı, durmadan geliştirilen teknolojilere uyumsağlamaya çalışırken, gittikçe teknolojikleşen eyleminin,tıbbi ve insani yönü ile ilgili kaygılarını yeterince dile ge-tirme, sorularına tatminkar yanıtlar bulabilme şansını ya-kalayamıyor. Oysa insani değerlerin çiğnenmemesi adınayanıtlanması gereken bir çok soru var. Unutmamalıyız kiinsanlık, “daha yaşanılası bir dünya” ideali ile teknolojikgelişmelere kaynak ayırdı ve umut bağladı. Şimdi ise,teknoloji kullanımına etik sınırlar çizilemediğinde, insan-lığın kendi kendisini yok edebileceği bir aşamaya ulaşıl-dığı görülüyor.

Sempozyumumuzda tıp, tıp etiği, sosyal bilimler ve bi-yoteknoloji alanının temsilcileri, gittikçe teknolojikleşen,teknolojikleştikçe farklı sorunlara sahip olan günümüz tıb-bını, insani değerlerin korunması adına sorgulayacaklar.Katılımınız bize güç verecektir.

Saygılarımla.

Prof. Dr. Öztan Öncelİstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp FakültesiDeontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı Başkanı veSempozyum Başkanı

Prominent Members of Science and Culture,

What the yesterday’s science fiction writers’ imaginedturned out to be true in a short period of time .Technologyis so integrated with the life of the human that it is hardlypossible to think a life without technology. As PhilosopherOswald Schwemmer says so, today technology coats theman as if it was the second skin. Technology makes mostof the difficulties easy, however putting the technology in-to practice and the rules and boundaries of developingtechnology, brings together necessities to argue it in termsof ethics. According to whom produce technology, tryingto solve a nonexistent problem is a meaningless attitude.Technique is a process. Fully completed technical systemhas never been called into being. Let’s remember that thefirst planes landed on the lawn. The technology developsin different ways. Firstly the prototypes are composed.These are adopted or not. If it is adopted then its develop-ment and what it will bring together is thought in details.Every step in medicine requires the evaluation of everypossible short or long term consequences. Today techno-logies in health field, from ones that cures infertility totechnologies that continuously delay the death, provide li-fe support, and even makes it possible to clone human ra-ce, have been continually developed. From the beginningthis development arises ethical problems. Technology de-velops so fast that, a medicine man, who is accustomed toexamine his practices and pros and cons of his enterprisesin a systematic way and reflect those to his decisions, tri-es to be in harmony with the developed technologies buthe is not able to find a chance to utter his concerns abouthis medical and human sides of his practices that increa-singly take the form of technology. However there still re-main so many questions to be answered in terms of not ig-noring human values. We shouldn’t forget that mankind,with the ‘more liveable world’, allocate source to techno-logical developments and hoped its continuity. Now it isseen that the human reach to the pace of annihilating itself,when the technology isn’t used ethically.

In our symposium the representatives of medicine,medicine ethics, social sciences, biotechnology field willquestion today’s medicine which increasingly becomestechnological and which have different problems as itbecomes technological, on behalf of protecting humanvalues. Your participation will give us power.

Regards.

Prof. Dr. Öztan ÖNCELİstanbul University İstanbul Medical FacultyPresident of the Deontology and History of Medicine DepartmentPresident of the Symposium

- 15 -

SİMPOZYUM BAŞKANI’NIN DAVET MESAJI

Değerli Katılımcılar,

12-13 Ekim 2006 da İstanbul’da düzenlenecek olan 2.Uluslararası Katılımlı Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sem-pozyumu, 2004 yılında kurulan Tıp Etiği ve Tıp Huku-ku Derneği’nin ikinci etkinliği olup İstanbul Tıp Fa-kültesi Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı tarafın-dan düzenlenmektedir. “İleri Teknoloji Tıbbı: Hekim-Hasta İlişkileri” sorununa odaklanacak sempozyumumu-za, yurt içi ve yurt dışından, alanlarında dikkati çekenaraştırmaları olan isimler davet edilmiştir. İki gün bo-yunca birbirini izleyecek oturumlarda, ileri teknoloji tıb-bının doğurduğu etik ve hukuki sorunlar ele alınacaktır.Bilindiği gibi teknolojik ilerlemeler tıbbı güçlendirmek-te, ancak oluşan yeni etik ve hukuki sorunlar, kapsamlıtartışmalara gereksinim doğurmaktadır. Bu sorunların,ülkemizde bir sempozyumda derinliğine tartışılacak,uluslararası katılımlı bir platformda incelenecek olması,Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği’nin, ülkemizde bualanda oluşan gereksinime duyarlılığının bir ifadesidir.Bilimsel etkinliklerinde yurt dışına açılıma önem verenTıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği’nin bu sempozyum-la daha da güçleneceğine inanıyoruz. Bu etkinlikte bilimve kültür dünyamızın mensuplarını bir arada görmektenmutluluk duyacağımızı bildirir, saygılar sunarız.

Prof. Dr. Ayşegül Demirhan ErdemirUludağ Üniversitesi Tıp FakültesiDeontoloji Anabilim Dalı Başkanı Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Başkanı

Dear Participants,

“2. Medical Ethics and Law Symposium with Interna-tional Participation” that will be organized in İstanbul on12-13 October 2006, is the second event of the Societyfor Medical Ethics and Law which is founded in 2004 andwill be organized by İstanbul Faculty of Medicine, Deon-tology and History of Medicine Department. Researcherswho have distinguished studies in their fields are invitedto our symposium which will focus on “High TechnologyMedicine: Physician - Patient Relationships” problem.The ethical and legal problems that the high technologybrought will be discussed in the sessions which will con-secutively take place for two days. As known technologi-cal developments have been strengthened the medicine,but the newly arisen ethical and legal problems requiredetailed arguments. That these problems will be argued indepth in a symposium in our country, will be questionedin an international platform is consequently a sign of ourcountry’s sensitivity to the requirement occurred in thisfield of the Society for Medical Ethics and Law. We beli-eve that the Society for Medical Ethics and Law which al-so gives importance to accentuating expand the scientificactivities abroad, will become more powerful with thissymposium. We commend and declare that we will beglad to see the distinguished members of our science andculture world in this event.

Prof. Dr. Ayşegül Demirhan ErdemirUludag University Uludag Medical FacultyPresident of Deontology Department President of the Society for Medical Ethics and Law

- 16 -

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ BAŞKANI’NIN DAVET MESAJI

Yüksek teknoloji tıbbının geliştirilmesi ve uygulanmasının avantaj ve risklerinin özenle tartılması gerekir. Buödev, hekime düşer.

Bu nedenle,Tıp teknolojisinin devreye girişinde amaç, insanın ve hastanın sağlığını korumakla sınırlı kalmalı, tıp teknolo-

jisinin geliştirilmesi ve uygulanmasında hekim için hastasının güvenliği daima ön planda olmalıdır.Hekimlerin, tıp teknolojisini kullanarak uygun tıbbi tedavi uygulayabilmeleri için, kapsamlı tıbbi eğitim sağ-

lamak üzere her türlü çaba ortaya konmalı, bu çerçevede insan sevgisinin tıbbın vazgeçilmez özelliği olduğu vur-gulanmalıdır.

Almanca versiyonundan çeviren-Doç. Dr. Arın Namal

DÜNYA HEKİMLER BİRLİĞİ TIP ETİĞİ VE YÜKSEK TIP TEKNOLOJİSİ BİLDİRGESİMedical Ethics and Advanced Medical Technology, Decleration-World Medical Association

Dünya Hekimler Birliği Genel Kurulu Washington, 2002

12 Ekim 2006 - 12 October 2006İstanbul Üniversitesi Merkez Bina Sergi SalonuIstanbul University, Central Building, Exhibition HallSALON A / HALL A

9.00-10.00 Açılış Konuşmaları - Opening Ceremony

OTURUM / SESSION 1Oturum Başkanı-ChairpersonAyşegül Demirhan Erdemir

10.00-10.20 Yekta ÜlgenSağlık Kuruluşlarında Teknoloji ve Risk Yönetimi Technology and Risk Management in Healthcare Institutions

10.20-10.30 Tartışma – Discussion

OTURUM / SESSION 2Oturum Başkanı-Chairperson

Zuhal Okuyan

10.30-10.50 Şebnem Korur FincancıHekim-Endüstri İlişkisinde Meslek Örgütlerinin YeriThe Role of Professional Bodies in Physician-Industry Relationship



Hanzade Doğan

11.00-11.20 John HarrisStem Cell Research and Human EnhancementKök Hücre Araştırması ve İnsanın Önemsenmesi

11.20-11.30 Tartışma - Discussion


Öztan Öncel

11.30-11.50 Hakan HakeriKök Hücre Araştırmaları, Klonlama ve Türk HukukuStem Cell Researches, Cloning and Turkish Law

11.50-12.00 Tartışma –Discussion


Yaman Örs

12.00-12.20 John BlairNo-One Dies in Pain Who had a Good Doctorİyi Bir Hekimi Olan Hiç Kimse Acı ile Ölmez


12.30-13.30 ÖĞLE YEMEĞİ / LUNCH


Nil Sarı

13.30-13.50 Esin KahyaGelişen Bilim ve Teknolojinin Günümüz Etik Prensipleri ile İlişkisiRelationship between Improving Science and Technology, and Todays Ethical Principles

13.50-14.10 Akile GürsoyKültürlerarası Tıp Etiği Tartışmaları Crosscultural Debates in Medical Ethics

14.10-14.30 Darryl MacerChallenges and Opportunities for the Implementation of the Universal Declaration of Bioethics and Human Rights across Asia and the PacificAsya’dan Pasifiğe İnsan Hakları ve Biyoetik Evrensel Deklarasyonunun Uygulanması ile İlgili Zorluklar ve Fırsatlar

14.30-14.50 Güler TemizkanTıpta Genetik Mühendisliği Uygulamaları ve EtikGenetic Engineering in Medicine and Ethics


15.00-15.20 Kahve Arası-Coffee Break


Akile Gürsoy

15.20-15.40 Brigitte TagLegal and Ethical Relevance of Neuroimaging in Brain ResearchBeyin Araştırmasında Nörolojik Görüntülemenin Hukuki ve Etik İlgisi

15.40-16.00 Yaman ÖrsKuramdan Uygulamaya Psikiyatri ve Felsefede "Şarlatanlık”"Charlatanism" in Psychiatry and Philosophy: from Theory to Practice

16.00-16.20 Hanzade DoğanTıpta Gelişen Teknolojilerle İlintili İkilemler ve Rasyonalizasyon KonularıEthical Dilemmas Relevant to New Technologies in Medicine and Topics of Rationalization

16.20-16.40 Arın NamalHastanın Şikâyet Hakkı ve Sağlık Hizmetlerinde Şeffaflık TalebiThe Right of Complaint of the Patient and Request of Transparency in Health Services


- 17 -

PROGRAM / PROGRAMM

12 Ekim 2006 - 12 October 2006İstanbul Üniversitesi Merkez Bina Sergi SalonuIstanbul University, Central Building, Exhibition HallSALON B / HALL B

OTURUM/SESSION 8Oturum Başkanı-Chairperson

İlter Uzel

13.30-13.50 Zuhal OkuyanOlumlu ve Olumsuz Yönleriyle Tıpta Yüksek Teknoloji ve Tıp Eğitimi High Technology in Medicine and Medical Education: Positive and Negative Effects

13.50-14.10 Yıldırım GülhanHekimlik Uygulamalarında Yüksek Teknolojinin Kullanımı ve Etik SorunlarUse of High Technology in the Medical Practices and Ethical Problems

14.10-14.30 Hakan Ertin, Bülent Özaltayİnsanın Kendine Yabancılaşması; Hastadan Müşteriye...One's Self Allienation; from Patient to Customer

14.30-14.50 Esin KarlıkayaÇağdaş Tıpta Klinik Etik Danışmanlık Hizmetlerinin TemelleriThe Basis of Clinical Ethics Consultation Services in Contemporary Medicine



OTURUM / SESSION 9Oturum Başkanı-ChairpersonFatih Selami Mahmutoğlu

15.20-15.40 Nevzat AlkanGörüntüleme Teknolojisindeki Gelişmeler ve Adli Tıbbi SorunlarThe Developments of Medical Imaging Technology and Medicolegal Problems

15.40-16.00 Erhan BükenAdli Bilimlerde Yüksel Teknoloji Kullanımıyla ilgili Etik SorunlarThe Ethical Problems of Using High Technology in Forensic Science

16.00-16.20 Öztan ÖncelEski ve Yeni Türk Ceza Yasalarına Göre Organ Aktarmalarının Deontolojik Açıdan İrdelenmesiA Deontological Study of Organ Transplantationsto Old and New Turkish Penal Laws

16.20-16.40 İbrahim BaşağaoğluGen Teknolojisinin Gelişimiyle İlgili Psikiyatride Deontolojik SorunlarDeontological Problems in the Psychiatry Relevant to the Development of Gen Technology


13 Ekim 2006 - 13 October 2006İstanbul Üniversitesi Merkez Bina Doktora SalonuIstanbul University, Central Building, Doctorate HallSALON A / HALL A


Ali Haydar Bayat

9.00-9.20 Çetin Aşçıoğlu (Yargıtay Onur Üyesi)Hekimlerin Sorumluluğunda Kusur veBelirlenmesiFault in the Responsibility of Physician and its Determination

9.20-9.40 Fatih Selami Mahmutoğlu5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'ndaki Yeni Düzenlemeler Işığında Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Ceza SorumluluğuPenal Responsibility of Physician in the Medical Practices According to the Turkish Penal Law Numbered 5237

9.40-10.00 Zafer ZeytinSorumluluk Hukuku ve Tıptaki Yeni Teknonoloji UygulamalarıProblems under Private Law and Applications of New Technology in Medicine

10.00-10.20 Sibel İnceoğluÖtanazi ve Hukuk: Dünyadaki Son GelişmelerEuthanasia and Law: Recent Developments in the World




Berna Arda

10.50-11.10 Gülsüm ÖnalEtik Açıdan Psikiyatride Yüksek Teknoloji TıbbıHigh Tech Medicine in Psychiatry from the point of Ethics

11.10-11.30 Adnan AtaçYüksek Biyoteknolojinin Sinirbilim Uygulamalarında Kullanımı ve Etik YaklaşımlarThe Use of High Biotechnology in Neuroscience and Ethical Considerations

11.30-11.50 Ayten AltıntaşBiyomedical Araştırmalar Etik Kurallarında “Karşılaştırılabilir Sonuçlar” ve “Kabul EdilebilirKülfet”In the Ethical Rules of Biyomedical Researches “Comparable Results” and “Acceptable burden”


12.00-13.00 Öğle Yemeği - Lunch

- 18 -


Esin Kahya

13.00-13.20 Ali Haydar BayatHekimlik Yaşantımda Gözlemlediğim Etik Dışı DavranışlarNon-Ethical Conducts that I Observe During My Medical Profession

13.20-13.40 Nil SarıHekim-Hasta İlişkisinde Etik İlkelerin Uygulanabilmesi için Gereken ErdemlerVirtous Behavior to be Observed in MutualPatient- Physician Relationship

13.40-14.00 Selim KadıoğluMiri Etik : 21. Yüzyılın İlk Yıllarında Türkiye’de Etik Kavramına Yönelik Resmi Yaklaşımwww.ethics.gov.tr: The Governmental Approach to the Concept of Ethics in Turkey in Early 21st

Century

14.00-14.20 İlter UzelDiş Hekimliğinde Hasta-Hekim İlişkisinde Yeni UfuklarNew Horizons in the Patient-Physician Relationship in Dentistry



OTURUM / SESSION 13Oturum Başkanı – Chairperson

Ayten Altıntaş

14.50-15.10 Berna ArdaBiyoteknoloji ve EtikBiotechnology and Ethics

15.10-15.30 Yasemin OğuzTıpta Yüksek Teknoloji, Tekhné Etiği ve Akılcı SınırlarHigh Technology, Ethics of Tekhné and Rational Limitations in Medicine

15.30-15.50 Zuhal Özaydın, Hidayet SarıYüksek Teknolojinin Tıpta Avantaj ve DezavantajlarıAdvantages and Disadvantages of High Medical Technology

15.50-16.10 Dilek AslanYüksek Teknolojinin Uluslararası Sağlığa EtkileriInternational Health Influences of High Technology


16.20-16.40 Kapanış Oturumu – Closing Session

13 Ekim 2006 - 13 October 2006İstanbul Üniversitesi Merkez Bina Sergi SalonuIstanbul University, Central Building, Exhibition HallSALON B / HALL B


Arın Namal

9.00-9.20 Sevgi ŞarEczacı-Hasta İletişiminin Etik Yönleriyle İncelenmesiEthical Analysis of Pharmacist-Patient Communication

9.20-9.40 Gülbin ÖzçelikayFarmakovijilans ve Eczacı Sorumluluğunun Etik BoyutuEthical Dimension of Pharmacovigilance and Pharmacist Responsibility

9.40-10.00 Semih Şeminİlaç ve EtikPharmaceuticals and Ethics

10.00-10.20 Murat CivanerHekim-İlaç Şirketi İlişkileriPhysician-Pharmaceutical Company Relationships




Bayhan Çubukçu

10.50-11.10 Mebrure DeğerTürkiye'de Uygulanan Yardımcı Üreme Teknolojilerinin Sosyal ve Ekonomik Açıdan DeğerlendirilmesiSocial and Economical Evaluation of the AssistedReproductive Technologies Applied in Turkey

11.10-11.30 Nüket Örnek BükenBiyoetik Açıdan Yardımcı Üreme Teknolojileri ve Postmenopozal Gebelik Assisted Reproductive Technology andPostmenopausal Pregnancy Regarding the Biomedical Ethics

11.30-11.50 Serap Şahinoğlu Yardımcı Üreme Tekniklerinin Kadın BakışAçısıyla DeğerlendirilmesiEvaluation of Artificial Reproduction withWoman Perspective

11.50-12.10 Funda KadıoğluHasta Hekim İlişkisinin Değişen Yüzü: Trepandan Karbon Nanotüplerin Mikrosensörlerine Uzanan Bir YolculukThe Changing Profile of Patient-Physician Relations: A Journey from Trepan to Carbon Nanotubes’s Microcensors


12.20-13.00 Öğle Yemeği - Lunch

- 19 -


Yasemin Oğuz

13.00-13.20 Emel Mercan İrgil

13.00-13.21 Bağışıklama, Yüksek Teknoloji ve Etik SorunlarImmunization, High Technology and Ethical Dilemmas

13.20-13.40 Kadircan KeskinboraGöz Hastalıklarında Yüksek Teknoloji ve Etik SorunlarHigh Technological Methods in Ophthalmology and Ethical Problems

13.40-14.00 Ömür ElçioğluRadyasyon Onkolojisinde Hekimin Dili Physician’s Language in Radiation Oncology

14.00-14.20 Elif Atıcı, Ayşegül Demirhan ErdemirKanser Hastalarına Kaliteli Sağlık Hizmeti Sunumunda Etik SorunlarEthical Dilemmas in the Quality Health Care ofCancer Patients

14.20-14.40 Rengin DramurTıpta Teknoloji ve EtikTechnology in Medicine and Ethics


- 20 -

Alkan, Nevzat, Doç. Dr. (İstanbul Üniv., İstanbul Tıp Fak. Adli Tıp AD – İstanbul)Altıntaş, Ayten, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Arda, Berna, Prof. Dr. (Ankara Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD-Ankara)Aslan, Dilek, Doç. Dr. (Hacettepe Üniv., Tıp Fak., Halk Sağlığı AD – Ankara)Aşçıoğlu, Çetin (Yargıtay Onur Üyesi – Ankara) Ataç, Adnan, Doç. Dr. (GATA, Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – Ankara)Atıcı, Elif, Uz. Dr. (Uludağ Üniv, Tıp Fak., Deontoloji AD – Bursa)Başağaoğlu, İbrahim, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Bayat, Ali Haydar, Prof. Dr. (Ege Üniv., Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İzmir)Blair, John, Dr. (Glascow – İngiltere)Büken, Erhan, Yrd. Doç. Dr. (Başkent Üniv, Tıp Fak, Adli Tıp AD - Ankara)Büken Örnek, Nüket, Doç. Dr. (Hacettepe Üniv, Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – Ankara) Civaner, Murat, Uz. Dr. (Ankara Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD - Ankara) Çubukçu, Bayhan, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Eczacılık Fak., Emekli Öğretim Üyesi – İstanbul)Değer, Mebrure, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak., Emekli Öğretim Üyesi – İstanbul) Demirhan Erdemir, Ayşegül, Prof. Dr. (Uludağ Üniv, Tıp Fak., Deontoloji AD – Bursa)Doğan, Hanzade, Doç. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Dramur, Rengin, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Elçioğlu, Ömür, Doç. Dr. (Osmangazi Üniv, Tıp Fak., Deontoloji AD-Eskişehir) Ertin, Hakan, Dr. (Serbest Hekim – İstanbul)Fincancı Korur, Şebnem, Prof. Dr. (İstanbul Üniv, İstanbul Tıp Fak, Adli Tıp AD – İstanbul)Gülhan, Yıldırım, Uz. Dr. (İstanbul Tabip Odası, Etik Kurul Üyesi – İstanbul)Gürsoy, Akile, Prof. Dr. (Yeditepe Üniv., Antropoloji Bölüm Başkanı – İstanbul)Hakeri, Hakan, Doç. Dr. (Selçuk Üniv., Hukuk Fak., Ceza ve Ceza Usul Hukuku AD – Konya)Harris, John, Prof. Dr. (Manchester Üniversitesi – İngiltere)İnceoğlu, Sibel, Doç. Dr. (Marmara Üniv., Hukuk Fak., Anayasa Hukuku AD – İstanbul)İrgil Mercan, Emel, Doç. Dr. (Uludağ Üniv, Tıp Fak., Halk Sağlığı AD – Bursa)Kadıoğlu, Funda, Dr. (Çukurova Üniv., Dişhekimliği Fak., Ortodonti AD – Adana)Kadıoğlu, Selim, Yrd. Doç. Dr. (Çukurova Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD – Adana)Kahya, Esin, Prof. Dr. (Ankara Üniv, Dil ve Tarih Coğrafya Fak, Bilim Tarihi AD – Ankara)Karlıkaya, Esin, Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Keskinbora, Kadircan, Doç. Dr. (Serbest Göz Hekimi – İstanbul)Macer, Darryl, Prof. Dr. (Tsukuba Üniversitesi – Japonya) Mahmutoğlu, Fatih Selami, Doç. Dr. (İstanbul Üniv., Hukuk Fak., Ceza ve Ceza Usul Hukuku AD – İstanbul)Namal, Arın, Doç. Dr. (İstanbul Üniv., İstanbul Tıp Fak., Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Okuyan, Zuhal, Prof. Dr. (Dokuz Eylül Üniv., Tıp Fak. Emekli Öğretim Üyesi – İzmir)

MODERATÖRLER VE KONUŞMACILAR/MODERATORS AND SPEAKERS

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi ÇocukKliniği 1933 Üniversite Reform Anfisi, 28 Nisan 2006tarihinde ilginç bir konferansın adresiydi. İstanbul Üni-versitesi Araştırma Fonu Başkanı ve Göğüs HastalıklarıAnabilim Dalı Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Feyza Er-kan Krause, konferansı düzenlemesindeki gerekçeyiaçılışta şu sözlerle çarpıcı biçimde ifade etti: “Günümüz-de etikten gittikçe daha çok söz ediliyor. Ama etikten da-ha çok söz ettikçe, ne yazık ki değerlerin daha çok erez-yona uğradığını görüyoruz. O zaman da, bu değerlerebağlananlar acı çekiyor. Bu nedenle, etik değerleri yaşa-ma geçirmekte neden zorlanıldığı üzerinde burada bir-likte düşünelim istedim.”

Konferansı veren Kenn O’ Donnell da konuşmasına,değerler üzerinde konuşmanın kolay olduğunu, öte yan-dan hedeflenenlerle yapılanların farklılık gösterdiğinivurgulayarak başladı. Önemli bir gerekçe, günümüzdeinsan beyninin çok fazla bilgi biriktirmek zorunda kalışıidi. Buna, 20 yıl önce günde 1 mektup yazan bir kişinin,bugün 20-30 E-Mail’e cevap vermek zorunda kalışını ör-nek gösterdi. Ayrıca psikologların insan zihninin günde150 000 civarında düşünce ürettiğini söylediklerini, dü-şüncenin fazlalığının insanları endişe kısır döngüsü içineittiğini hatırlattı. Çeşitli mesleklerde insanlar arasındaşiddetli bir rekabetin bulunuşu da, onları korku içinde,

duygusuz, hep baskı altında yaşamaya itiyordu. Bütünbunlar yaşamı kaotik hale getiriyor, stres yüklüyor, kar-maşa ailelere de yansıyordu. Eşler arasında düşünsel veduygusal paylaşımın azalması, anne-baba çocuk ilişki-sinde de iletişimin oldukça zayıflaması (1960’larda ço-cuğuyla günde ortalama 45 dakika sohbet eden ailelerde,bu oranın günümüzde ortalama 6 dakikaya inmesi), artanboşanma oranları ile bu yalnızlaşmanın artması(ABD’de ortalama evlilik süresinin 7,2 yıla inmesi), ol-dukça düşündürücü faktörlerdi. O’Donnell, bütün kötükoşullarda “protagonist” diye tanımladığı, kendisine vebaşkalarına yardım eden insan tipinde olmayı savundu.Zor durumlar karşısında insanların tepkilerini 3 gruptatopladı: 1) Kurban olanlar (herkesi suçlayan ve yardımbekleyenler), 2) Hayatta kalanlar (başkalarına bağımlıkişiler) 3) Kendilerine ve başkalarına yardım edebilecekgüçlü karaktere sahip protagonistler. Yapabileceklerin-den, değiştirebileceklerinden kaçınanlar, kurban rolünüseçenlerdi. Böyle kişiler “Geçmiş daha güzeldi!”, “Be-nim acı çekmemden sen sorumlusun!”, “Bu mesleki eği-timi aldığım için mutsuzum!” gibi söylemlerde bulunur-ken, başkalarına doğru parmağını 3 kez sallamış, amakendisine dönük hiçbir eleştiri getirmemiş oluyorlardı.O’Donnell, burada da Einstein’ın “Her şeyi aynı yön-temle yapıp, farklı sonuç beklemek!” şeklindeki delilik

- 21 -

Oğuz, Yasemin, Prof. Dr. (Ankara Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD-Ankara)Önal, Gülsüm, Uz. Dr. (İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü – İstanbul) Öncel, Öztan, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., İstanbul Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbulÖrs, Yaman, Prof. Dr. (Akdeniz Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD – Antalya)Özaltay, Bülent, Uz. Dr. (İstanbul Üniv., İstanbul Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Özaydın, Zuhal, Doç. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak., Deontoloji ve Tıp Tarihi AD-İstanbul)Özçelikay, Gülbin, Prof. Dr. (Ankara Üniv, Eczacılık Fak, Eczacılık İşletmeciliği AD – Ankara)Sarı, Hidayet, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak., Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD-İstanbul)Sarı, Nil, Prof. Dr. (İstanbul Üniv., Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD – İstanbul)Şahinoğlu, Serap, Doç. Dr. (Ankara Üniv., Tıp Fak., Deontoloji AD – Ankara)Şar, Sevgi, Prof. Dr. (Ankara Üniv, Eczacılık Fak, Eczacılık İşletmeciliği AD – Ankara)Şemin, Semih, Doç. Dr. (Dokuz Eylül Üniv., Tıp Fak., Tıp Etiği AD – İzmir)Tag, Brigitte, Prof. Dr. (Zürih Üniversitesi – İsviçre)Temizkan, Güler, Prof. Dr. (İstanbul Üniv. Biyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği Araştırma ve Uygulama Merke-

zi Başkanı – İstanbul)Uzel, İlter, Prof. Dr. (Çukurova Üniv. Dişhekimliği Fak Dekanı – Adana)Ülgen, Yekta, Prof. Dr. (Boğaziçi Üniv. Biyomedikal Mühendislik Enstitüsü Başkanı – İstanbul) Zeytin, Zafer, Doç. Dr. (Akdeniz Üniv., Hukuk Fak., Medeni Hukuk AD – Antalya)

TIP ETİĞİ ve TIP HUKUKU TOPLANTILARINDAN HABERLER

ETİK DEĞERLERİ YAŞAMA GEÇİRMEK

OXFORD LİDERLİK AKADEMİSİ GÜNEY AMERİKA SORUMLUSU ve BREZİLYA YAŞAYAN DEĞERLERENSTİTÜSÜ BAŞKANI KEN O’DONNELL’IN İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ’NDE VERDİĞİ KONFERANS ÜZERİNE

tanımını hatırlattı ve aslında her şeyi değişik şekilde ya-pabileceğimizin unutulmamasını istedi. Bir çok alandayaşanan ve etik değerlerin erezyona uğramasına yol açanrekabet, yerini işbirliğine bırakmalıydı. Aksi takdirde or-tada var olan büyük enerji, sadece birbirini nötralize et-mekle kalıyordu.

Aslında hepimiz hindistan cevizlerine benziyorduk,yani iki bölümlü yaratıklardık: Kabuğumuz ve yumuşakkısmımız. Kalın kabuğumuz egomuzu simgeliyor, içimizise yumuşak. Kabuk, biçim verdiği, koruduğu için gerek-lidir, ama yeterli değildir. Kalın kabuğumuzla, yani ego-muzla mutlu olmaya yönelirsek, egomuzu şişirmeye baş-larız: “Ben buyum!”, “Ben şuyum!..” Oysa insanlar, yu-muşak bölümlerinden beslenirler ve birbirleri ile işbirli-ği yapmak için, yumuşak kısımlarının ayırdında olmala-rı gerekir. Karşımızdaki insanın cinsiyeti, dili, dini, ren-gi ne olursa olsun, özü, bizimle aynıdır. Sadece yüzeyde,kabuğumuzun bizde uyandırdığı hislerle yaşarsak, olay-lar tarafından oraya buraya itilebiliriz. Kendi içimizdederine inebilirsek, bu yönlendirmelerden, akıntıdan etki-lenmeyebilir ve değerlerimize bağlı davranabiliriz.O’Donnell, burada da tsunamide denizin en dibindekidalgıçların olan bitenden etkilenmediklerini örnek verdi.Unutmamamız gerekiyordu ki, karşımızdaki insan, sade-ce kabuğundan, yani başarılarından, yapıp ettiklerindenmüteşekkil özgeçmişi demek değildir. Dış kabuğumuzayapışırsak, özümüzü unuturuz. Biraz tanışınca “Harikabir kişi!” dediğimiz insanı biraz daha tanıyınca, hayalkı-rıklığımızı ifade eden “Bu kimmiş?” sözcükleri hiç dö-külmemiş midir dudaklarımızdan?

Öyleyse, içsel ola-rak daha derin biçimde“kim” olduğumuzu an-lamamız gerekir: “Ne-yim, nereye idiyo-rum?”, “Kendim nası-lım?”, “Etrafımdakilernasıllar?”, “Durumne?”. Kişi, kendisiniiyi hissetmezse, du-rumlar da o kadar iyiolmayacaktır. Durum-lar iyi olmadığında, iş-birliği yapanlar azala-caktır. Etrafımızdakiinsanların, iyi ve kötügünleri olabileceğinide unutmamak gerekir.Katı bir anlayışta olur-sak, acı çekeriz. Etiktutumda olabilmek içinşu unsurlar gözönündebulundurulmalıdır: Dü-

rüstlük, özen gösterme, güvenilir olma, sorumlu davran-ma, benimsenen etik değerleri gözetme. O’Donnell, bu-rada bir ölçü ortaya koydu: Sağlıklı ilişkiler, her zamandeğerlere dayanır ama, kişi dürüst davranıyor, fakat bututumundan çevresi kötü etkileniyorsa, tutumu etik de-ğildir. Alçakgönüllülük, yumuşaklıkla karıştırılır ama al-çakgönüllülük aslında güç işaretidir, öfkelilerse en zayıfolanlardır. Protagonist olarak davranabilmek için, kendi-mizi tanıyarak davranmalıyız. Başkalarının bizi sevmesi-ni beklemeden önce, kendimiz gerçek niteliklerimizi ta-nımalı, bunları beslemeli, bunlara saygı gösterebilir halegelmeliyiz. Çünkü kendimizi sevmeden, başkalarını se-vemeyiz ve başkalarından gördüğümüz saygı, kendimizeduyduğumuz saygının yerini hiçbir zaman tutamaz. Öz-saygı, alçakgönüllülüğün temeli olacaktır. Hepimizinfarklılıkları olduğunu, aynı olamayacağımızı hatırlama-lıyız. Kafamızla kalbimizi birleştirmeli, kalbimiz kırıldı-ğı için kafamızdaki doğrulardan vazgeçmemeliyiz. Bel-leklerde kalıcı izler bırakan, başarılı simültane çeviri ileherkes tarafından anlaşılması kolaylaştırılmış olan kon-ferans, yöneltilen soruların dinleyicilerle sıcak bir ileti-şim kuran konferansçı tarafından yanıtlanması ile sonbuldu. İstanbul Tıp ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin tıpetiği alanında çalışan uzmanları, Prof. Dr. Feyza ErkanKrause’nin kişisel girişimi ile tıp çalışanlarımızın yarar-lanmasını sağladığı bu değerli etik etkinliği için kendisi-ni ayrıca kutladılar.

Doç. Dr. Arın NAMAL

- 22 -

Ken O’Donnell ve dinleyiciler - İstanbul Tıp Fakültesi - 28 Nisan 2006

- 23 -

5. Kolordu Komutanı Korgeneral Metin YavuzYalçın, TSK Sağlık Komutanı Korgeneral Hayri Gü-ner, TSK Sağlık Hizmetleri Komutanı Tuğgeneral Şa-hin Tarlan onursal başkanlıklarında, Çorlu Asker Has-tanesi Baştabibi Tbp. Kd. Alb. Sayın Faruk İnak’ınbaşkanlığında düzenlenen simpozyumun sekreterliğiYard. Doç. Tbp. Alb. Sayın Serhat Tokgöz tarafındanüstlenilmişti. Simpozyumun ilk gününde Selçuk Üniver-sitesi Meram Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Fuat Yön-demli “Tıp, Sanat ve Yılan Figürü”, Çorlu Asker Hasta-nesi ‘nden Yard. Doç. Tbp. Alb. Serhat Tokgöz “BilimFelsefesi”, 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyat-ri AD’ndan Yard. Doç. Dr. Melahat Sönmez “Ruh-Be-den İkiliğinden, bütünlüğüne: Felsefi Bakış Denemesi”,Cerrahpaşa Tıp Fakültesi em. Prof. Dr. Mebrure Değer“Tarihte Etik Kavramı”, Gazi Üniversitesi Tıp Fakülte-si’nden Doç. Dr. Nesrin Çoban “Tıp Alanında BilimselAraştırma ve Yayın Etiği”, Girne Asker Hastanesi’ndenYard. Doç. Dr. Tbp. Alb. Ufuk Dizer “Türk SilahlıKuvvetlerinde Tıbbi Etik”, Cerrahpaşa Tıp Fakülte-si’nden Dr. İnci Hot “ Hayvan Deneyleri ve Etik”, Doç.Dr. Hanzade Doğan “Hayvan deneyleri ve Etik Kuru-lu”, GATA Eczacılık Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ecz. Kd.Alb. Ahmet Sayal “GATA Hayvan Deneyleri Etik Kuru-lu”, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Öğr. Gör.Müesser Şenses “Tıbbi Teknoloji Yararlı mı, zararlımı?”, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Ayten Al-tıntaş “Tıp Araştırmaları Konusunda Türkiye’de Uyul-ması Gereken Etik Kuralların Zamanla Değişen Madde-lerine Eleştirel Yaklaşım”, Ege Üniversitesi Tıp Fakülte-si’nden Yard. Doç. Dr. Çağatay Üstün “Tıp Mesleğin-de Etik ve Hukuki Sorunlara Kısa Bakış”, Kocaeli Üni-versitesi Tıp Fakültesi’nden Uzm. Dr. Aslıhan Akpınar“Hastayı Aydınlatmalı mı? Haberdar mı Etmeli?”, Balı-kesir Asker Hastanesi’nden Doç. Tbp. Yb. CengizhanYiğitler “Cerrahide Aydınlatılmış Onam”, İstanbul TıpFakültesi’nden Doç. Dr. Arın Namal “Onam Formları:Etik Açıdan İrdeleme”, 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakül-tesi’nden Yard. Doç. Dr. Ahmet Turla “Onam Formla-rı: Hukuki Açıdan İrdeleme” başlıklı bildirileri sundular.

9 Haziran günü ise, Ankara Dişhekimleri Odası Baş-kanı Doç. Dr. Merih Baykara “Adli Dişhekimliği veHukuki Mevzuat”, Özel Balat Hastanesi’nden Op.Dr.Cenk Sezer “Özel Hastanelerde Tıbbi Etik”, AtatürkEğitim ve Araştırma Hastanesi’nden Op.Dr. Taner Ak-güner “Devlet Hastanelerinde Hekim Hakları”, Ankara

Üniversitesi Tıp Fakültesi Ibn-Sina Hastanesi’ndenUzm. Dr. Onur Polat “Travma ve Afet Hukuku”, GA-TA’dan Yard. Doç. Dr. Tbp. Yb. Mehmet Yokuşoğlu“CPR Etiği”, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakülte-si’nden Doç. Dr. M. Selim Özkök “5237 Sayılı TürkCeza Yasası Işığında Malpraktis”, Atatürk ÜniversitesiTıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Ahmet Nezih Kök “Mal-praktis: Hekimin Tıbbi Uygulamalarından Doğan So-rumluluğunda Bilirkişilik”, Cerrahpaşa Tıp Fakülte-si’nden Doç. Dr. Gökhan Oral “Adli Psikiyatrik Değer-lendirme ve Tıp Etiği”, Adli Tıp Kurumu Ankara GrupBaşkanlığı’ndan Uzm. Bio. Nurullah Zengin “Labora-tuarda Etik”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndenProf. Dr. Hamit Hancı “Çapraz Sorgu”, 5. Kolordu As-keri Savcılığından Hak. Kd. Yzb. Mehmet Yüzbaşıoğ-lu “Tıbbi Eylemlerden Kaynaklanan Tazminat Sorumlu-luğu (Hukuki Sorumluluk)” ve “Memur Olan Hekimler-le İlgili TCK’daki Suçlar” ve Em. Hak. Yb. AydoğanYolyapan “5237 Sayılı TCK’da Sağlık Personelinin Ko-

08-09 HAZİRAN 2006 T.C. GENELKURMAY BAŞKANLIĞI TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ (TSK)

SAĞLIK HİZMETLERİ KOMUTANLIĞI ÇORLU ASKER HASTANESİBAŞTABİPLİĞİ TIBBİ HUKUK, TIBBİ ETİK ve TIP FELSEFESİ SEMPOZYUMU

numu” başlıklı bildirileri sundular. Çorlu Asker Hastane-si Başhekimliği’nin, gerek tanı, gerek tedavi, gereksearaştırma alanlarındaki tıp uygulamalarında insani sınır-lar içerisinde kalınması konusunda gösterdiği duyarlılık,bu duyarlılıkla asker ve sivil bilimadamlarını bir arayagetirmesi, gerçekten övgüye değerdi. 5. Kolordu’nun da-vet ettiği bilim insanlarına gösterdiği konukseverlik,sempozyumun her oturumunun canlı tartışmalarla ka-panması, tüm katılımcıların bu değerli etkinlikten daha

büyük memnun içinde ayrılmalarına neden oldu. Böyle-si başarılı bir bilimsel şölende emeği geçen herkesi can-dan kutlarım.

Doç. Dr. Nevzat ALKANİstanbul Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı Çapa – İ[email protected]

- 24 -

21-22 NİSAN 2006 TARİHLERİNDE YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP ve HUKUK FAKÜLTELERİ EVSAHİPLİĞİNDE GERÇEKLEŞEN 2. ULUSLAR ARASI

TÜRK-ALMAN TIP HUKUKU SEMPOZYUMU*

Türk-Alman Tıp Hukuku Uluslar arası Sempozyumu,Avrupa Konseyi tarafından oluşturulan, ülkemiz tarafın-dan imzalanan ve yasalarımız arasına katılan “Biyoloji veTıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsanHaysiyetinin Korunması Sözleşmesi”nin iç hukukumuzdagerektirdiği değişikliklerin ne ölçüde gerçekleştirilebildi-ğini tartışmak üzere 11-12 Kasım 2005 tarihlerinde KonyaSelçuk Üniversitesi’nde toplanmıştı. Sempozyum, SelçukÜniversitesi Hukuk Fakültesi ile Göttingen (Almanya) Ge-org August Üniversitesi işbirliğinde gerçekleşmiş, Alman-ya’nın değerli hukuk bilim adamları ile ülkemizin değerlihukuk bilimadamları, sözleşmenin çeşitli hükümlerini, ya-salarımızın genel yapısı ile uyumları açısından değerlen-dirmişlerdi. Simpozyumda sunulan bildirilerin makale ola-rak düzenlenmiş versiyonları, Doç.Dr. İlyas Doğan,Doç.Dr. Ramazan Yıldırım, Doç.Dr. Hakan Hakeri edi-törlüğünde yayınlanmakta olan Kamu Hukuku Arşivi’nin(Kasım 2005) sayısında (1) yer almaktadır.Bu sempoz-yumda, Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı SelçukÜniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Ha-kan Hakeri, tıp hukukunun son derece güncel bir alanoluşturduğuna, buna karşın ülkemizde bu konuda çok azbilimsel çalışma yapıldığına işaret etmişti (1). İlk sempoz-yumun gördüğü ilgi, ortaya koyduğu değerli bilimsel so-nuçlar, kuşkusuz 2. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyu-mu’nun çok kısa sürede gerçekleştirilebilmesine itici güçteşkil etti. Yeditepe Üniversitesi Tıp ve Hukuk Fakültele-ri’nin evsahipliğinde üniversitenin konferans salonundagerçekleştirilen ikinci sempozyum, Yeditepe Üniversite-si’nin kuruluşuna önemli emekler veren merhum hekimProf. hc. Dr. Doğan İzbırak anısına ithaf edilmişti. Al-man ve Türk hukuk bilimadamları bu buluşmalarının baş-lığını “Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, İlgilinin Rızasıve Diğer Güncel Konular” olarak belirlemişlerdi.

Yeditepe Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Sn.Bedrettin Dalan, yaptığı açılış konuşmasında hekimin bi-reyi, hukukçunun toplumu onardığından söz ederek, heriki mesleği oluşturan disiplinlerin arasındaki sıkı bağa işa-ret etti. Yeditepe Üniversitesi’nin bu iki disiplinin işbirliği-nin öneminin bilinci içerisinde ülkemiz açısından bir ilkigerçekleştirerek “Tıp Hukuku” programını açtıklarını be-lirttikten sonra yurtdışından gelen bilimadamı konuklaraseslenerek, onları “Başlangıç zordur. Başlangıcı kolaylaş-tıracak dostlarımızın olması ne güzel!” sözleriyle selamla-dı. Dalan, konuşmasının devamında mükemmel bir varlıkolarak yaratılmış insana hekim tarafından tıbbi müdahale-de bulunulmasının özünde çok güç bir eylem olduğunu, bunedenle cesaret isteyen bir eylemi hukukun sıkı bir takipleiyice ürkülür hale getirmemesinden yana olduğunu belirt-ti. Açılışta konuşan Düzenleme Kurulu üyelerinden Prof.Dr. Henning Rosenau, hukuk düzenlemelerinin ülke sı-nırlarında değiştiğine, tıp kurallarının ise değişmediğineişaret ederek, hukukun datransnasyonal, transkültürelaçılımlara gereksinimi oldu-ğuna işaret ederek, Türk hu-kukbilimcilerle paylaştıklarıtartışma platformuna bu ne-denle ayrı bir önem verdikle-rini açıkladı.

Sempozyumun ilk konuş-macısı olan, Halle Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi’ndenProf. Dr. Gerfried Fischer,“Somut Olaylarla Tıp Huku-kunda Aydınlatma” başlıklıkonuşmasında, somut olaylarbağlamında gerçekten ilginç

* Türkiye Klinikleri Tıp Etiği - Tıp Hukuku - Tarihi 2006, 2:166-120’dan yararlanılmıştır.

örneklere değinerek, hukukun bu durumları değerlendirişi-ni ortaya koydu. Hekimin aydınlatma yükümlülüğünü,hastanın kendi hakkında karar verme hakkını kullanmasıiçin yapılması gerekli aydınlatma, riskler hakkında aydın-latma ve terapötik nedenli aydınlatma açılarından ele aldı.Alman hukukunun, belirli bir dereceye kadarki riski açık-lamama gibi bir yaklaşımı kabul etmediğini vurgularken,Alman Yargıtayı’nın “risk 15,5 milyonda 1 olsa da hasta-ya açıklanmalıdır” şeklindeki değerlendirmesini hatırlattı.İnsan üzerinde deney, kozmetik operasyonlar, organ ve do-ku bağışlama, kürtaj, sterilizasyon gibi tıbbi zorunluluk ta-şımayan müdahalelerde aydınlatmanın en kapsamlı içeriğitaşıması gerektiğinin, önemli yan etkileri bulunan ilaçlarınkullanımı için prospektüsün okunmasının salık verilmesi-nin hiçbir zaman yeterli kabul edilmediğinin, hekimin bu-rada da kapsamlı aydınlatma yükümlülüğü içerisine girdi-ğinin altını çizdi. Hastanın tamamen mantıklı, yararlı birtedaviyi reddetme, daha donanımlı başka bir hastanede tıb-bi yardım alma haklarının gözden kaçırılamayacağını dabelirtti. Sempozyumun düzenleyicilerinden Doç. Dr. Ha-kan Hakeri “Türk Tıp Hukuku’nda Aydınlatma” başlıklıbildirisinde, acil olmayan bir durumda hekimin hastasınıaydınlatmadan tedavi etmesinin, onu kurtarmış, iyileştir-miş olsa bile Ceza Hukuku karşısında vücudu yaralama,Özel Hukuk karşısında tazminat gerektirecek suç kabuledildiğini vurguladı. Anestezistin ayrıca aydınlatma yap-ması zorunluluğuna dikkat çekti. Hemşirelerin, gerçekleş-tirecekleri müdahaleler hakkında hastalara kısa bir bilgivermelerinin uygun olacağını, fakat aydınlatma yükümlü-lüğünün kesinlikle hekime ait bir yükümlülük olduğunubelirtti. Türkiye’de hastanın aydınlatılmasının, “hastanınyakınının bilgilendirilmesi” şeklinde uygulandığına dik-katleri çekti. Aydınlatma yaptığını ispat yükü hekime düş-

tüğü için yazılı onam alınmasının önemli ol-duğunu, fakat matbu-karmaşık ifadeler içe-ren formları imzalatarak hastadan onamalınmış olunamayacağını açıkladı. Augs-burg Üniversitesi’nden Prof. Dr. HenningRosenau, “Rıza Ehliyeti BulunmayanlarınRızası ve Aydınlatılması” başlıklı bildirisin-de Almanya’nın onam verme yeteneğindeolmayanlar üzerinde tıbbi araştırmaya ola-nak tanıyan 17. maddesi nedeniyle AvrupaBiyoetik Sözleşmesi’ni sorunlu bulduğunuve hala imzalamamış olduğunu hatırlattı.Çocuk adına ebeveynden onam alınması ge-rektiğinde, söz konusu müdahale önemliriskler içeriyorsa, ebeveyn olarak her iki ta-rafın onamının alınmasının şart olduğunu,tarafların anlaşamamaları durumunda SulhHukuk Mahkemesi’ne (Alm. Vormunds-chaftsgericht) başvurularak, çocuğun çıkar-

larını temsil edecek kişinin belirlendiğini, ülkesinde bu ki-şinin çocuğun başka bir yakını ya da bir avukat olabildiği-ni belirtti. Prof. Dr. Rosenau konuşmasının devamındapsikiyatri hastaları, hasta vasiyeti konularına da değindi.

İkinci Oturumu, tıbbi müdahalelerin yasal yönü konu-sunda ülkemizde öncü çalışmalar ortaya koymuş, halenGalatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı olan

- 25 -

Soldan sağa: Prof. Dr. Gunnar Duttge, Yrd. Doç. Dr. Yahya Deryal, Prof. Dr. Köksal Bayraktar, Doç. Dr. Faik Çelik

Prof. Dr. Henning Rosenau (Augsburg Üniversitesi-Hukuk Fakültesi)

Prof. Dr. Köksal Bayraktar yürüttü. Prof. Bayraktar, “rı-za” sözcüğünün sadece kabullenmeyi ifade edişi yanında,“onam” sözcüğünün aydınlatılmayı şart koşan bir içeriktaşımasıyla hukuki gereklere çok daha uygun bir sözcükniteliğinde olduğuna vurgu yaptı. Türk Tabipleri BirliğiYüksek Onur Kurulu Üyesi, Doç. Dr. Faik Çelik, “He-kimlik Uygulamalarında Aydınlatılmış Onam İhlalleri”başlıklı bildirisinde, TTB-YOK olarak, 2000-2004 yıllarıarasında inceledikleri şikayet başvuruları içerisinde heki-mi aydınlatılmış onam kusurundan sorumlu tuttukları ol-gulara ait 8 örnek verdi. Prof. Çelik’in editörlüğünde ha-zırlanan konu ile ilgili rehber nitelikli bir kitapçık, yakıntarihte Konya-Karaman Tabip Odası tarafından yayınlan-mıştı (2). Göttingen Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndenProf. Dr. Gunnar Duttge “Hastaya Umut verici Aydınlat-ma Hukuka Uygun Sayılır mı?” konuşmasına, “Aydınlat-ma, hastalıktan daha tehlikeli olabilir mi?” sorusu ile baş-ladı ve ölümcül hastalık tanısı kesinleştiğinde, bu gerçeğinhasta ile paylaşılması sorununu, aşırı doğruluk yanlıları ilegerçeği gizleme yanlılarının dışında bir tutum geliştirebil-mek açısından irdeledi. Acı veren bir gerçeği açıklamanınsadece kısa vadeli değil, uzun vadeli olumsuz etkileri ola-bileceğine de işaret ederken, kötü prognozda da hastanınaydınlatılması yükümlülüğünün temelde geçerliliğini ko-ruduğuna işaret etti. Prof. Duttge’nin, tıp etiğinin bu konu-da sorduğu tüm soruları dikkate alan bakış açısı ve bu doğ-rultuda ortaya koyduğu yorumlar, ülkemizde sağlık huku-ku alanında yürütülecek akademik çalışmalarda taşınmasıgereken geniş bakış açısını tanıtması bakımından son de-rece önemliydi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisadi veİdari Bilimler Fakültesi’nden Yard. Doç. Dr. Yahya Der-yal “Özel Sağlık İşletmelerinde Hastanın Aydınlatılmasıve Rızasının Alınması” başlıklı bildirisinde aydınlatılmışonamın, “müşteri memnuniyeti” bakış açısıyla değil, “has-tanın onurunun korunması” için hayata geçirilmesi gerek-tiğini vurguladı.

Üçüncü Oturumun Başkanı Yeditepe Üniversitesi Mü-tevelli Heyeti Üyesi, Danıştay Eski Üyesi, HSYK ÜyesiSayın Zuhal Çokar’dı. Çokar oturumu, hekimlerin cezaisorumluluğu kavramının kulaklara hoş gelmeyen bir kav-ram olduğunu, fakat her iyi hizmetin ödüllendirilmesi ge-rektiği gibi, kötü hizmetlerin de cezalandırılmasının birgereklilik olduğunun yadsınamayacağını söyleyerek açtı.Ancak cezalandırmanın çok dikkat gerektirdiğini, bu ko-nuda bilirkişilik merciinin işlevinin önemini vurguladı.Bu oturumda ilk bildiri Galatasaray ve Yeditepe Üniver-sitesi Hukuk Fakülteleri Öğretim Üyesi Doç. Dr. ÜmitKocasakal tarafından sunuldu. Doç. Dr. KocasakalTCK’nda Hekimler Hakkında Uygulanacak Yaptırımlar”başlıklı sunumunda TCK’nun 26. maddesinde yer alan“hakkını kullanan kişinin cezalandırılamayacağı” hük-münün hekime uyarlanması durumunda hekim sorumlu-

luğunu hafifleten bir yönü bulunduğunu, ancak yeni ka-nunun getirdiği “olası kasıt” kavramının (tehlikeyi öngör-meye rağmen müdahalede bulunma ve ortaya kötü sonu-cun çıkması) hekimi bir çok eyleminde kolaylıkla suçluduruma düşürebilecek nitelik taşıdığını açıkladı. Eski Ce-za Kanunu’nda “müessir fiil” kavramının yeni yasada“yaralama” şeklinde ifade edildiğini belirtirken, akli me-lekelere zarar veren müdahalelerin nasıl “yaralama” ola-rak nitelenebileceğini sordu. Vurguladığı bir diğer konu,Yeni Türk Ceza Kanunu’nun, hekimi ihbar yükümlülüğüaçısından daha ağır bir yük altında bırakıyor olmasıydı.Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Doç. Dr.Mahmut Koca, “TCK’nda Hekimler Hakkında Uygula-nacak Yaptırımlar”ın neler olduğunu açıkladı.

İkinci gün, Zürich Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğre-tim üyesi Prof. Dr. Brigitte Tag’ın “Tıp HukukundaÖzerklik, Rıza ve Etik” başlıklı bildirisi ile açıldı. Prof.Tag, ilgi çeken konuşmasında aydınlatılmış onamın vü-cuttan çıkarılan, hemen ya da daha sonra kullanılmasıamaçlanan tüm parçaları kapsadığına işaret etti. Üzerin-de araştırma yapılan bu parçaların tam anlamıyla ano-nimleştirilmelerinin güçlüğünün yolaçtığı etik sorunlar-dan söz etti. İstanbul ve Yeditepe Üniversiteleri ÖğretimÜyesi Doç. Dr. Yener Ünver “Türk Tıp Hukukunda Rı-za” başlıklı bildirisinde, etik platformdaki tartışmalardaortaya konan görüşlerin, “yasalaşmış”, dolayısıyla ge-çerli gibi algılanması tehlikesine dikkat çektikten sonra,hastadan onam alınmasının hukuki gereklerini ayrıntıla-rı ile tanımladı. Marmara ve Yeditepe Üniversiteleri Hu-kuk Fakülteleri’nden Doç. Dr. Sibel İnceoğlu “İnsanHakları Bakımından Ötanazi” başlıklı bildirisinde, hu-kuk düşüncesinde hak tanımlanırken pozitif hakkın, ne-gatif hakkı da içinde barındırdığını hatırlatarak, yaşamahakkının, yaşamama hakkını içermemesini yeterince an-lamlandıramadığını vurguladı.

Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Başhe-kimi Prof. Dr. Melih Bulut tarafından yürütülen ikincigünün ikinci oturumu, “tıbbi deliller” konu alındı. Bah-çeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Prof. Dr. Fe-ridun Yenisey “Ceza Muhakemesi Hukukunda TıbbiDeliller ve Bilirkişilik”, Marmara Üniversitesi HukukFakültesi’nden Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu “Vücut Muaye-nesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndenDoç.Dr. Ali Cem Budak “Medeni Usul Hukuku’ndaTıbbi Deliller” başlıklı bildirileri sundular.

Son oturum, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakülte-si öğretim üyesi Prof. Dr. Feridun Yenisey tarafındanyönetildi. Bu oturumda Dokuz Eylül Hukuk Fakülte-si’nden Doç.Dr. Veli Özer Özbek “Tıbbi Deliller ve Ye-ni CMK”, Yard. Doç. Dr. Ali Kemal Yıldız “Trafik Suç-larında Bilimsel Delillerin Fonksiyonu”, Başkomiser İs-mail Güneş “Suçların Aydınlatılmasında Parmak İzi”

- 26 -

başlıklı bildirileri ile tıbbi deliller konusunun daha da ge-niş tartışılmasına katkıda bulundular.

Sempozyumun değerli konuşmacılar yanında nitelik-li dinleyicileri de biraraya getirmiş olması,her oturumacanlı tartışmaların eşlik etmesi, simpozyumun amacınaulaşmasının açık kanıtlarıydı.

Kaynaklar1. Hakeri, Hakan: I. Türk Alman Tıp Hukuku Uluslar arası Sempoz-

yumu Açılış Konuşması. KhukA (Kamu Hukuku Arşivi) 2005, 2:99.

2. Çelik, Faik (Ed.): Aydınlatılmış Onam. Konya-Karaman TabipOdası Yayını. Konya 2006.

Doç. Dr. Arın NAMAL

- 27 -

Değerli arkadaşlar;

Dün Akşam (17.04.2006) hastanemiz (İstanbul Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi) otopar-

kında intihar etmeye çabalayan bir hasta tarafından meslektaşım Jin.Op.Dr. Hakan Karalök ateşli silahla vurularak

yaralanmıştır. Yapılan incelemede meslektaşımıza ateş eden şahsın hastanemizde gün Boyu üzerinde silah ile dolaş-

tığı, poliklinik muayenesi olduğu, romatolojik yakınmaları nedeniyle hastanemizden üniversiteye sevk edildiği an-

laşılmıştır. Alkol ve madde bağımlılığı nedeniyle defalarca AMATEM de tedavi gördüğü bildirilen, bir kaç kez inti-

har teşebbüsünde bulunmaya çalıştığı bilinen kişinin hastanemizde tedavi olamadığına dikkat çekmek amacıyla has-

tane otoparkında silahıyla intihar eylemi yapmaya çabalarken meslektaşımızı vurduğu ve daha sonra polise teslim

olduğu bilgisi ulaşmıştır. Meslektaşımızın tesadüfen o saatte otaparkta olması dışında konuyla ve şahısla hiç bir bağ-

lantısı yoktur. Yani hepimizin başına gelebilecek kötü rastlantıdan söz ediyorum. Meslektaşımız halen Acıbadem Ba-

kırköy hastanesinde yatmakta olup hayati tehlikeyi atlatmıştır. Failin hasta kimliği ile gün boyu üzerinde silahla has-

tane içinde elini kolunu sallayarak dolaşabilmesi, aklına esen yerde silahla eylem yapmaya kalkabilmesi hastaneler-

deki güvenlik konusunu bir kez daha düşünmemiz gerektiği kanaatini uyandırmaktadır. Rahmetli Prof. Dr. Göksel

Kalaycı olayını unutmak mümkün değilken, hastanelerin çalışanları, hasta ve hasta yakınları açısından güvenliğinin

sağlanması konusunun yeniden gündeme getirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Böyle giderse, toplumda hastanele-

rin güvenliğin sağlanamadığı yerler Olduğu kanaati doğacak ve herkes kendi güvenliği için imkanları dahilinde ön-

lemler almaya kalkabilecektir. Konuyu takdirlerinize sunuyor, meslektaşıma geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum.

Saygılarımla.

Uz. Dr. Mehmet UHRİBakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim Araştırma Hastanesi Patoloji Uzmanıİstanbul İl Kanser Kontrol Koordinatörü 212 570 42 5 / 542 436 78 40



�� The Members of the Association of Medical Ethicsand Medical Law feel the pain of losing Prof. Dr.Ali Haydar Bayat, who was an honorable academi-cian in the field of medical history and medical et-hics. We respectfully commemorate him.

�� In May of this year, we lost the lawyer Dr. jur.Mehmet Şükrü Alparslan, the honorable memberof our society. He was an estimable jurist, who wascharged with defending the Republic of Turkey inthe European Court of Human Rights between 1994and 2006. We respectfully commemorate him.

�� In the 2nd International Symposium of Medical Ethicsand Medical Law, which will be held in İstanbul on12-13 October, 2006 with the cooperation of the Me-dical Ethics and Medical Law Society and the Deon-tology and Medical History Department of İstanbulUniversity Istanbul Medical Faculty, the ethical andjudicial problems of the modern medicine will be tre-ated. The 51 researchers invited from Switzerland,England, Japan and different cities of our country willcome together and sharing their views with us, createa dynamic discussion platform in the symposium. Therepresentatives of some very important institutionshave been invited to give speeches at the opening ofthe symposium. The book of the symposium has beenpublished by Nobel Medical Bookstore.

�� The Medical Ethics and Medical Law Society hasstarted the preparations for the first internationalcongress to be held in Antalya in 2007 with the co-operation of the Law Faculty of Akdeniz University.The 1st International Medical Ethics and MedicalLaw Congress, which is going to be on “The Medi-cal Ethics and Medical Law Issues in Organ and Tis-sue Transplantation”, is planned to be held in Antal-ya between October 18 and 20, 2007. The Societiescalled Akdeniz University Faculty of Law, Cocietyfor Medical Ethics and Medical Law, Institut für De-utsches Europäisches und internationales Medizin-recht, Gesundheitsrecht und Bioethik der Univer-sitäten Heidelberg und Mannheim (IMGB) and Indi-an Bioethics Association have given their supportsfor the symposium.

�� Ken O’Donnell, who is the representative of Ox-ford Leadership Academy in South America and thechairman of the Brazilian Institute of Living Values,made a speech in the Medicine Faculty of IstanbulUniversity on April 28, 2006. Prof. Dr. Feyza Er-kan Krause, who invited O’Donnell for the confe-rence as the chairwoman of the Research Fund of İs-

tanbul University, says “Today everybody talks mo-re and more about ethics. However, we see that themore people talk about ethics, the more the valuesare eroded and this really bothers the ones who sin-cerely hold those values. Therefore, I desired tothink collectively on why people have difficulties topreserve and live the ethical values.”

�� “The Symposium of Medical Law, Medical Ethicsand Medical Philosophy” was carried out in the 5th

Army Corps on June 8 and 9, 2006 under the orga-nization of Çorlu Military Hospital.

�� Medical law is scientific branch that has not been re-searched widely in Turkey yet. For this reason thefirst Turkish- German Medical Law Symposiumwhich was held at Konya Selçuk University on thedate of 11-12 November 2005 did draw very muchattention indeed. Valuable law scientists of Germanysupported the second symposium as much as theydid for the first one. The scientists that supported thesymposiums are Prof. Dr. jur. Gerfried Fischerfrom Halle University Faculty of Law, Prof. Dr. jur.Henning Rosenau from Augsburg University Fa-culty of Law, Prof. Dr. jur. Gunnar Duttge fromGöttingen University Faculty of Law and Prof. Dr.jur. Brigitte Tag from Zürich University Faculty ofLaw. The symposium, which was also supported bythe precious law science scientists from TurkishUniversities, was composed of announcements andexcited debates. It was an estimable event that focu-sed on modernization of laws in Turkey and streng-thened the scientific ties between Turkey and Ger-many on the field of law. This article points out thepresentations made at this symposium.

�� The 3rd German-Turkish Medical Law and Bio-LawSymposium (3. Deutsch-Türkisches Symposiumzum Medizin-und Biorecht) shall take place at theFaculty of Law of Augsburg University on Novem-ber 10 and 11 2006. The Symposium Holding Com-mittee is formed of: Prof. Dr. jur. Henning Rose-nau (Augsburg University Faculty of Law), Assoc.Prof. Dr. jur. Hakan Hakeri (Konya Selçuk Uni-versity Faculty of Law) and Dr. jur. Erhan Temel(Augsburg University Faculty of Law).

�� The book on the symposium is titled “Child in Ter-minal Period: Ethical Problems” which was held onNovember 1, 2005 at the Faculty of Medicine of Is-tanbul University, is published. The editors are As-soc. Prof. Dr. Arın Namal and Prof. Dr. ÖztanÖncel.

- 28 -- 28 -

SOCIETY for MEDICAL ETHICS AND LAW- NEWS

Çelik, Faik (Ed.): Aydınlatılmış Onam. Konya Tabip Odası Yayını. Konya 2006.Primum Non Nocire, yani “önce zarar verme” ilkesi tıp etiğinin en önemli il-

kelerinden biridir. Bu ilkeyi hekimin hastasına “en azından/hiç değilse” zararvermemesi şeklinde de ifade edebiliriz. Tıbbın asıl görevi ise yarar sağlamakyani tedavi etmektir. Ancak bu yarar sağlama çabası içindeyken, hastanın birey-selliği ve hakları unutulmamalıdır. Hastanın otonomisi ve hastalığının gelişi-miyle tedavisi konusunda bilgilendirilmesi gereği gittikçe daha fazla önem ka-zanmaktadır. Modern ve post-modern dünyada bireyin gün geçtikçe önem ka-zanmasına paralel olarak otonomi ve aydınlatılmış onam kavramları da modernetiğin en önemli konu başlıklarından biri olmuştur. Hastanın bireysel karar ver-me hakkını sağlayabilmenin en önemli koşulu hastanın bilgilendirilmesi veonun sonucunda vereceği onam yani rıza gerekliliğidir.

Doç. Dr. Faik Çelik’in editörlüğünde yayınlanan “Aydınlatılmış Onam” ki-tabı bu alanda derli toplu bir bilgi kitabı olarak bir boşluğu dolduruyor. Doç. Dr.Çelik, internette tıp hukuku grubunun kurucu moderatörü olarak grup içindekitartışmaları ve katkıları da ayrı bir başlık olarak okuyucuya sunuyor. Ayrıca ki-tapta yer alan Prof. Erdal Güzeldemir’in “Hasta Bilgilendirmenin Önemi” baş-

lıklı yazısı konuyu her yönüyle irdeleyen oldukça öğretici bir çalışma olarak dikkat çekiyor. Konya-Karaman TabipOdasınca yayınlanan bu kitabın her hekimin kütüphanesinde olması gerektiğini düşünüyoruz.

Dr. Dr. Hakan ERTİN

Çetin, Gürsel ;Yorulmaz, Coşkun(Ed.): Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumlu-luğu, Tıbbi Malpraktis ve Adli Raporların Düzenlemesi. İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğiti-mi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi No:48. İstanbul 2006.1 Haziran 2005 tarihinde yeni yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu hekimlerin hukuki ve cezai sorumlulukları açı-

sından yeni tanımlamaları ile dikkat çekmektedir. 2005 yılında yürürlüğe giren bu kapsamlı değişiklik nedeniyle sı-kıntı ve endişe içindeki hekimlerin bilgilendirilmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle İstanbul Üniversitesi Cerrahpa-şa Tıp Fakültesi, Sürekli Tıp Eğitimi Komisyonu 2006 yılının ilk toplantısını tıbbi malpraktis ve adli raporlar konu-suna ayırmıştır. Bu çerçevede yapılan “Yeni Yasalar Çerçevesinde Hekimlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, TıbbiMalpraktis ve Adli Raporların Düzenlenmesi” sempozyumu düzenlenerek, söz konusu kitap Cerrahpaşa Tıp Fakül-tesi Adli Tıp Anabilim Dalı öğretim üyelerinden Prof.Dr. Gürsel Çetin ve Doç.Dr. Coşkun Yorulmaz ‘ın editörlüğün-de 14 yazar katılımıyla hazırlanmıştır. Kitapta yer alan konular arasında; hekimlerin ceza hukuku karşısındaki du-rumları, tıbbi malpraktis, bilirkişilik, aydınlatılmış onam, sağlık çalışanlarının mesleki mali sorumluluk sigortası,Türk Ceza Kanunu açısından yaralanmalar, ruhsal travma, cinsel saldırılar, beden muayenesi bulunmaktadır. Kita-bın ekler bölümünde ise adli tıp hizmetleri ile ilgili olarak Sağlık Bakanlığının yayınladığı genelge ve ekleri de yeralmaktadır. Bu çalışma, hekimlerin etik ilkelere ve yasal düzenlemelere uygun bir davranış sergileyebilmede duy-dukları gereksinime katkıda bulanacaktır.

Ph. D. İnci HOTİ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fak. Deontoloji ve Tıp Tarihi AD

- 29 -- 29 -

KİTAP TANITIMI



Namal, Arın; Öncel, Öztan (Ed.) Terminal Dönemde Çocuk: Etik Sorunlar, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul 2006.

1 Kasım 2005 tarihinde İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakül-tesi, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı’nın aynı fakültenin Ço-cuk Kliniği ile işbirliği içinde düzenlediği simpozyum’da sunulan bil-diriler, simpozyumun adını taşıyan kitapta toplanarak yayınlanmıştır:

Prof. Dr. med. Johann Christoph Student-Hospiz Düşüncesi veÖlmekte Olan Çocuklara Yaklaşım, Prof. Dr. N. Yasemin Oğuz -Sağlık Çalışanlarının Perspektifinden Ölüm, Prof. Dr. Öztan Öncel-Etik Bildirgelerin Hasta Çocuğa Bakışı, Uzm. Dr. Ebru Sarıbeyoğ-lu, Prof. Dr. Sema Anak-Kanserli Çocuklarda Palyatif Yaklaşım,Prof. Dr. Rejin Kebudi-Terminal Dönemde Kanserli Çocuk ve Aile-sine Yaklaşım,Doç. Dr. Talat Parman-Ölümü Çocukla ve AilesiyleKonuşmak,Başhemşire Nuray Gümüş Hemşirelik Bakış AçısıylaPediatrik Hematoloji-Onkoloji Alanında Etik Sorunlar,Prof. Dr. Ay-şegül Demirhan –Erdemir,Türkiye’de Çocuk Hastalarda Aydınlatıl-mış Onamla İlgili Tıp Etiği Sorunları ve Yasalara Bir Bakış, Prof. Dr.Nedret Uzel -Çocuk Yoğun Bakımında Etik Sorunlar,Prof. Dr. Şeb-nem Korur Fincancı - Çocuk Ölümlerinde Gizli Ötanazi, Prof. Dr.Süleyman Özyalçın, Dr. Süleyman Dinçer -Çocuklarda Ağrı veEtik, Prof. Dr. Ünal Kuzgun -Terminal Dönemdeki Multıpl Doğum-

sal Anomalili Çocuklar ve Ailelerine Yaklaşımda Etik Sorunlar, Doç. Dr. Nurhan İnce -Türkiye’de Çocuk Ölümle-ri, Doç. Dr. Arın Namal -Çocuk Ölümü Nedenli Yas-Etik Düşünceler.

- 30 -- 30 -

Dernek Aidatları

Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği üyelik aidatı 25 YTL’dır.

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİHesap Numarası

Türkiye İş Bankası Kadıköy Şubesi Hesap No:1187/1429015

- 31 -- 31 -

DUYURULAR

WORLD ASSOCIATION FOR MEDICAL LAW2007 INTERNATIONAL CONGRESS ON MEDICAL LAW

in conjunction with the47th Annual Meeting of the American College of Legal Medicine

February 26-March 4, 2007-Orlando, Florida

2. NATIONAL STEM CELL CONGRESS 6-9 SEPTEMBER 2006TRABZON, TURKEY

Kongre Sekreteri: Prof. Dr. Serdar Bedii OmayKaradeniz Teknik Üniversitesi Tıp FakültesiHematoloji Bilim Dalı / Trabzon e-posta [email protected]

3. Alman-Türk Tıp- ve Biyohukuk Simpozyumu: TIBBİ HATALARAugsburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi-ALMANYA

3. Deutsch-Türkisches Symposium zum Medizin- und Biorecht: BEHANDLUNGSFEHLER10-11 Kasım 2006 Augsburg - ALMANYA

Düzenleyenler: - Augsburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi Alman-, Avrupa ve Uluslararası Ceza ve Ceza Usulü Hukuku Kürsüsü (Prof. Dr. jur. Henning Rosenau)- Konya Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Doç. Dr. jur. Hakan Hakeri)-Augsburg Üniversitesi Türk Hukuku Araştırma Merkezi (Dr. jur. Erhan Temel)

TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ BÜLTENİgörevini sürdürmekteydi. 23 Mayıs 2006 tarihinde...

Documents

Transcript of TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ BÜLTENİgörevini sürdürmekteydi. 23 Mayıs 2006 tarihinde...