tieusuchuvicaotang

8/14/2019 tieusuchuvicaotang

1/262

Ti u s ch v cao t ng Tn Mng T bin son

Tiu S

Ch V Cao Tng

------

A Nan (s, p:nanda, ): t gi tt ca m dch A Nan (), dch l Khnh

H (), V Nhim (), con trai ca vng tc S Cam L Phn (s:Am todana ,, cn gi l Bch Phn Vng []) thuc dng h Thch Ca (s: kya,

p: Sakya, ), anh em vi B t a (s, p: Devadatta, ). Sau khi

thnh o, ln u tin c th tn tr v thnh Ca T La V (s: Kapilavastu, p:

Kapilavatthu, ), khi ngi tr ti Vn Xoi (s: mrapli-vana, p:

Ambapli-vana, , tc Am B Ba Li Vin), Tn gi A Nan cng vi

cc vng t thuc dng h Thch Ca v ngi th ht tc u Ba Ly (s, p: Upli,

) xin xut gia theo Pht. T tr i, Tn gi thng hu h bn c Thch

Tn, phn nhiu nghe c nhng li dy ca ngi ( , nghe nhiu s mt).

Khi dng mu l b Ma Ha Ba X Ba (s: Mahprajpat Gautam, s:

Mahpajpat Gotam, ) cu xin xut gia nhng khng c php,

chnh Tn gi ch thn xin Pht v sau khi c php th Tn gi l ngi tn

lc sng lp gio on T Kheo Ni u tin. Vo thng th 2 sau khi Pht dit , khi

cuc kt tp ln u tin c tin hnh ti Hang Tht Dip (s: Sapta-para-guh,

) ngoi Thnh Vng X (s: Rjagha, p:Rjagaha, ), Tn gi cng

tham d vi 499 v t ca c Pht m chng qu A La Hn. Khi c Pht dit, tng lai ca gio on c ph thc li cho Ma Ha Ca Dip (s: Mahkyapa,

p: Mahkassapa, ), cho nn A Nan c Ca Dip truyn trao gio php cho

v tr thnh v t th 2 ca Thin Tng Ty Thin.

An Lm ( [],Anhin, 507-583): v tng sng di thi Nam Triu, xut thn vng

Li Thnh (), Giang m ( , thuc Giang T []), h Tn (), lc cn

nh thng minh hiu hc, c hiu vi song thn. Nm 25 tui, ng xut gia, theo1


2/262


3/262


Thai Kim T i Th K (), Gio Thi Trnh Lun (), v.v.,

tng cng hn 100 b. Li na, theo truyn thuyt v An Nhin th ng thi cng

c mt nhn vt cng tn vi ng, nhng ngi n gia i bn cng i m

cht. An Nhin k tha Vin Nhn v Vin Trn ( ,Enchin), tuyn dng gio

ch Vin Mt Nht Tr ca Thin Thai Tng Nht Bn, lp nn Gio Tng Phn

Thch () ca Ng Thi Ng Gio () v lm cho Mt Gio hng

long tt nh.

An Th Cao (,Anseik, khong gia th k th 2): v tng dch kinh thuc thi k

u ca Pht Gio Trung Quc, ngi nc An Tc (), tn Thanh (), t ThCao (), con ca v quc vng trong vng. H An ca ng vn xut pht t ni

ng sinh ra (nc An Tc). Lc cn nh ng rt ni ting c hiu vi song thn, tnh

cht thng ngi, hc rng hiu su. Sau khi ph thn qua i, ng x b ngi v

quc vng, quy y ca Pht, thm hiu kinh tng v tinh thng A T m cng nh

Thin. Vo nm th 2 (148) nin hiu Kin Ha () i vua Hon () nh

ng Hn, ng i qua cc nc Ty Vc, ri n Lc Dng (), chuyn tm vo

vic phin dch kinh in cho n nm th 3 (170) nin hiu Kin Ninh ( ) i

vua Linh (), tng cng hn 20 nm. Trong khong thi gian ny, ng dch

c tt c khong 34 b, 40 quyn (c thuyt cho l 35 b, 41 quyn) nh An Ban

Th Kinh (), m Tr Nhp Kinh (), A T m Ng Php T

(), Thp Nh Nhn Duyn (), Chuyn Php Lun (

), Bt Chnh o (), Thin Hnh Php Tng (), Tu Hnh o

a Kinh (), v.v. Kinh in ng dch c ngha l r rng, ch ngha sc

tch, ch yu truyn b hc thuyt A T m ca thuyt Nht Thit Hu B thuc

Pht Gio Tiu Tha v l lun Thin nh. Chnh ng hnh thnh nn c s cho

vic lu truyn Pht hc vo thi k u ca Trung Quc v l ngi u tin em

Thin qun vo nc ny.

n Nguyn Long K ( , Ingen Ryki, 1592-1673): v t khai sng Hong B

Tng ca Nht Bn, ngi vng Phc Thanh (), Phc Chu (, Tnh Phc

Kin), h l Lm (), hiu l n Nguyn ( ), sinh ngy mng 4 thng 11 nm

th 20 nin hiu Vn Lch () nh Minh. Nm ln 9 tui, ng c ch ham hc,3


4/262


nhng nm sau th b hc, theo nghip trng tiu. C m n ng ngi nm di gc

cy tng, mi ng c rng mun hiu r diu l ca tri t, mt tri, mt trng,

cc v sao, v.v., th khng cn con ng no hn l quy y vo ca Pht. Cui cng

vi lng quyt tm, nm 23 tui ng ln Ph Sn ( ) Nam Hi, thuc

Ninh Ba ( , Tnh Trit Giang), tham bi Triu m ng Ch (). Nm

ln 29 tui, ng n ving thm Hong B Sn ( ), theo Gim Nguyn Hng

Th () xung tc xut gia, v sau i tham bi khp cc ni. Trong thi

gian ny, ng c hc Kinh Php Hoa Hng Thin T () vng Gia Hng (

, Tnh Trit Giang), ri Kinh Lng Nghim Bch Vn T (). Bn cnh

ng cn n g ca Mt Vn Vin Ng ( ) v th nhn tm n ca v ny.Vo nm th 6 (1633) nin hiu Sng Trinh (), khi Ph n Thng Dung (

) ang sng ti Hong B Sn, ng c c lm chc Ty ng, sau th theo li

thnh cu, ng ln qun l c Hong B Tng v lm cho tng phong rng r tt

nh ca n; bn cnh ng cn dc ton lc cho xy dng cc ngi ng v

khang trang hn, v tr thnh php t ca Ph n. ng tng sng qua mt s cha

nh Phc Nghim T () Sng c (, Tnh Trit Giang), Long Tuyn

T () Trng Lc (, Tnh Phc Kin). n nm th 11 (1654) nin hiu

Thun Tr (), nhn li cung thnh ca my v tng nhm Dt Nhin Tnh Dung

() Hng Phc T ( ) vng Trng Khi ( ,Nagasaki), ng

cng vi i Mi Tnh Thin (), c Trm Tnh Oanh (), c

Ngn Tnh Vn (), Nam Nguyn Tnh Phi (), v.v., hn 30 ngi

t ln thuyn sang Nht, n Hng Phc T. Khi y ng 63 tui. Nm sau, ng

chuyn n Sng Phc T (, Sfuku-ji), ri th theo li mi ca Long Kh

Tnh Tim () Ph Mn T (,Fumon-ji) vng Nhip Tn ( ,

Settsu), ng n lm tr tr cha ny. Sau , vo thng 9 nm u (1651) nin hiuVn Tr, ng i ln pha ng, n tr ng ti Ln Tng Vin () Thang o

( ) vng Giang H ( , Edo, thuc Tokyo), n yt kin Tng Qun Gia

Cng ( ), v v hng s th m thuyt php li sanh. Vo thng 5 nm u

(1661) nin hiu Khoan Vn (), ng sng lp Hong B Sn Vn Phc T (

) ti vng t V Tr (, Uji), lm cn c truyn b Thin phong ca

Hong B Tng ti Nht Bn; v n thng 9 nm th 4 ng nin hiu trn, ng

nhng ngi tr tr li cho Mc Am Tnh Thao ( ), v lui v n c. Vo

4


5/262


thng 2 nm th 13 cng nin hiu trn, ng b bnh nh; ngy 30 cng thng ny

Hu Thy V Thng Hong (, Gomizuno Jk) sai s n vn an ng.

n ngy mng 2 thng 4, ng c ban cho hiu l i Quang Ph Chiu Quc S

(). Vo ngy mng 3 thng 4 nm sau, ng th tch, hng th 82 tui

i, 54 h lp, v c ban tng thm cho thy hiu l Pht T Qung Gim Thin

S (). Ngoi ra ng cn c mt s hiu khc nh Knh Sn Th Xut

Thin S (), Gic Tnh Vin Minh Thin S (). Trc

tc ca ng li c Hong B Ng Lc () 2 quyn, Long Tuyn Ng Lc

() 1 quyn, Hong B Sn Ch () 8 quyn, Hong Gii Php Nghi

() 2 quyn, D Thng Trung Quc Son Thut (), Ph TangHi Lc () 2 quyn, Ph Chiu Quc S Qung Ng Lc (

) 20 quyn, Hong B Ha Thng Thi Ha Tp () 2 quyn,

ng Kt Tp ( ) 2 quyn, Sng Phc T Lc (), Pht T Tn

(), Pht X Li K ( ), n Nguyn Php Ng (), Ph

Mn Tho Lc (), Tng n Tp (), Vn o Tp (), Hong

B Thanh Quy (), v.v.

Ba Lng Ho Gim ( , Hary Kkan, ?-?): nhn vt sng vo u thi nh

Tng, v tng ca Vn Mn Tng Trung Quc, php t ca Vn Mn Vn Yn (

). ng sng ti Tn Khai T (), Ba Lng ( , Nhc Dng, Tnh H

Nam), Nhc Chu (). Do v ng rt gii bin ti nn thng c gi l ng

Gim Ming Li.

Ba Tiu Hu Thanh (,Bash Esei, ?-?): nhn vt sng vo thi nh ng, v

tng ca Tng Quy Ngng, xut thn Tn La (), Triu Tin, php t ca Nam

Thp Quang Dng (). ng tng sng Ba Tiu Sn (), thuc

Dnh Chu (, Tnh H Bc).

Bch Nham Tnh Ph (,Hakugan Jfu, ?-?): v tng ca To ng Tng Trung

Quc, hiu l V Trung ( ), php t ca Thch V Minh Phng (),

sng ti Bch Nham ( ), Tin ng ( , Tnh Trit Giang) v khai ng

thuyt php ti y trong vng 30 nm. Bn Php Mn S Qu ( ) do ng5


6/262


bin son vo nm th 6 (1667) nin hiu Khang Hy ( ) v bn T ng i

Thng () c bin tp vo nm th 11 (1672) cng nin hiu trn l cc

tc phm nh chnh nhng sai lm v thuyt huyt thng ch t. Ngoi ra, ng cn

c cc tc phm khc nh Nhn Thin Nhn Mc Kho ( ) 1 quyn, Tng

Thch Trch Chu () 1 quyn, Tng Mn Nim C V Tp ()

4 quyn. Php t ca ng c Hng Mc Tr n () l kit xut nht.

Bch Vn Hu Hiu (,Hakuun Egy, 1228-1297): v tng ca Phi Thnh Nht

thuc Lm T Tng Nht Bn, t l Bch Vn ( ), ngi vng Tn K ( ,

Sanuki, thuc Kogawa-ken). Lc nh ng ln T Du Sn () hc gio hcThin Thai, ri n nghe gii lut Tuyn Dng T ( ), sau n ng Phc

T () gp c Vin Nh (), theo hu h v ny trong vng 8 nm, c ch

kh ng. Vo nm th 3 (1266) nin hiu Vn Vnh ( ), ng sang nh Tng cu

php, i ngao du khp y, cui cng c i ng di trng ca Hy Tu Thiu

m (). Sau ng tr v nc, v vo nm th 5 (1292) nin hiu Chnh

ng (), th theo li thnh cu ng n tr tr ng Phc T. Vo ngy 25 thng

12 nm th 5 nin hiu Vnh Nhn (), ng th tch, hng th 70 tui i v 54

h lp. ng c ban cho thy hiu l Pht Chiu Thin S ( ). ng c

li cc tc phm nh Hu Hiu Ha Thng Ng Lc ( ) 2 quyn,

Bch Vn Ha Thng Ng Lc ().

B Tu Bn u (s: Vasubandhu,

),

), Phit T Bn (), dch l Th Thn (

), Thin Thn (). Theo Bo Lm Truyn () 4, T ng Tp ()2, Cnh c Truyn ng Lc () 2, ng c xem nh l v t ph php

th 21 ca n . Truyn k v ng c ghi li r nht trong Bo Lm Truyn, cn

Cnh c Truyn ng Lc th c lc bt t nhiu. Theo Cnh c Truyn ng

Lc, ng xut thn La Duyt Thnh (), h T X Kh (), cha l Quang

Ci (), m l Nghim Nht (). Gia nh ng tuy giu c nhng li khng c

con, cho nn song thn ht lng cu nguyn thp Pht mong c c a con. Vo

mt m n, m ng nm mng thy nut vo hai vin ngc sng v ti, n khi tnh

6


7/262


). Nm ln 15 tui, ng theo xut gia vi La Hn Quang (

), c B Tt T B Ha () truyn trao gii php cho. Trc khi cha theo

hu h X D a (s: Gayata, ), ng thng ch n mt ngy mt ba, khng

nm, su thi l Pht, trong sch khng dc cu, c chng bn quy knh. X D a

mun ng nn tuyn b trc chng rng: Ta khng cu o, cng chng in

o; ta khng l Pht, cng chng khinh mn; ta khng nm di, cng chng li

bing; ta khng n mt bui, cng chng n nhiu ln; ta khng bit , cng chng

tham mun; tm khng cu mong, y gi l o

pht khi tr tu v lu, sau k tha y bt ca X D a, thng hiu kinh tng, ha rng khp chng sanh, tr thnh v t th 21. Khi i hnh ha n nc Na (

), ng ph php cho Ma N La (s: Manorhita, Manorhata, ) v nhp dit ti

y. Nm ng th tch c xem l nm inh T (117) i vua Dng () nh

) cng nh i ng Ty

Vc K () 2, 5 l hai nhn vt hon ton khc nhau v truyn k cng

khng ging nhau. Nhn vt Th Thn sau ny l tc gi ca b Cu X Lun (s:

Abhidharmakoa-bhya, ), sng vo khong th k th 5 min Ty Bc

n .

r(,Hyakuj Ekai, 749-814):(

)(

((((,

2

( ( (

) (

( (

Chu ( )

(

7


8/262


(

((

(

(

(

r (,Bankei Ytaku, 1622-1693

, Myshin-ji

Ma ( ,Harima

). Nm 163

, Bizen

1661

Phong (

1672

( , Myshin-ji

).

Bn Sn Bo Tch ( ,Banzan Hshaku, ?-?): nhn vt sng vo gia thi nh

ng, ngi k tha dng php ca M T o Nht ( ). ng tng

sng Bn Sn ( ), U Chu ( , Tnh H Bc), n lc tuyn xng tng

phong ca mnh. Sau khi qua i, ng c ban cho thy l Ngng Tch i S (

).

Bng Un C S(,Hun Koji8


9/262


), t o Huyn (), thng c gi l Bng C S (), xut thn

Hnh Dng (, Tnh H Nam). Gia nh ng i i sng tn Nho Gio, nhng

ng li lnh xa trn tc, chuyn n Tng Dng (, Tnh H Bc), chuyn an

r tre cho con gi em ra ch bn kim sng qua ngy. Khong u nin hiu Trinh

Nguyn ( , 785), ng n tham yt Thch u Hy Thin (), lnh ng

Bn cnh , ng cn trao i vn p qua li vi cc Thin tng ng thi nh

n H Thin Nhin (), Dc Sn Duy Nghim (), T Phong (

), Bch Linh (), Tng Sn (), i ng Ph T (), Trng T

Khong (), Bn Hot (), i Mai Php Thng (), Ph DungThi Dc ( ), Tc Xuyn ( ), Lc Ph ( ), Thch Lm ( ),

Ngng Sn (), Cc n T (), v.v. Sut c i ng khng mang hnh

thc tng s m ch c s m thi, nhng vn t c cnh gii gic ng ring bit

ca mnh, c gi l Duy Ma C S ca Trung Hoa. Hn na, tng truyn ng cn

c vic lm qui d nh em ti sn cht ln thuyn ri nhn chm xung y bin.

Ngoi ra, ng cn c dp tri ng v Sc S Tng Chu Vu Do (), v ngay khi

lm chung ng nm k u trn bp i Vu Do m thc ha. Sau ny ng c bin b

Bng C S Ng Lc () 2 quyn truyn b Thin phong c o ca

Bng Un. V nm thng th tch ca ng, b T ng Tp ( ) cho rng ng

th tch vo ngy nht thc, v cn c vo thi gian nhim k Sc S ca Vu Do ti

Tng Chu, ngi ta cho rng ng th tch vo mng 1 thng 7 nm th 3 (808) nin

hiu Nguyn Ha (). Ngoi ra, con gi ng Linh Chiu () cng tng trit

ng Thin ch.

Bnh T Tnh (,H Saisei, 1740-1796): h Bnh (), hy l T Tnh (), hiuTri Quy T ( ). Ban u, ng hc sch Nho, lun bc bi xch Pht Gio;

nhng v sau ng c tip xc vi cc lun s nh Minh o ( ), Tng Sn

(), Dng Minh ( ), Lng Kh (), mi bit r s quy nht ca Tam

Gio. T , ng bt u ng ca cm tc Vn Tinh Cc ( ), chuyn tu

php mn Nim Pht Tam Mui trong vng hn 10 nm. n nm th 40 (1775) nin

hiu Cn Long ( ), ng vit xong b C S Truyn ( ) gm 56 quyn.

Ngoi ra, ng cn trc mt s tc phm khc lin quan n Tnh nh V Lng

9


10/262


Th Kinh Khi Tn Lun () 3 quyn, V Lng Th Pht Kinh c

Lun () 1 quyn, A Di Kinh c Lun ( ) 1 quyn,

Nht Tha Quyt Nghi Lun () 1 quyn, Hoa Nghim Nim Pht Tam

Mui Lun () 1 quyn, Nim Pht Cnh Sch () 2 quyn,

Thin N Nhn Truyn () 2 quyn, v.v. Bn cnh , ng c hiu nh Tnh

Am Php S Ng Lc () 2 quyn, v Trng nh Ty Phng Cng

C ().

Bo Phc Tng Tin ( , Hofuku Jten, 867-928): ngi k tha dng php

ca Tuyt Phong Ngha Tn ( ), xut thn Phc Chu ( , Tnh PhcKin), h l Trn (). Nm ln 15 tui, ng theo hu Tuyt Phong, ri nm 18 tui

th th c tc gii ti i Trung T (), Chng Chu (), sau tr v li

vi Tuyt Phong. Vo nm th 4 (918) nin hiu Trinh Minh () nh Lng, nh

s quy y ca v quan vng Chng Chu h Vng, ng n lm v t khai sng Bo

Phc Vin ( ). Tng truyn trong vng 10 nm y, hc chng theo ng

tham hc ln n hn 700 ngi. ng th tch vo ngy 21 thng 3 nm th 3 (928)

nin hiu Thin Thnh () nh Hu ng.

Bch Vn Th oan ( ,Hakuun Shutan, 1025-1072): v tng ca Phi Dng

K thuc Lm T Tng Trung Quc, xut thn Hnh Dng (, Tnh H Nam), h

Chu (). ng theo xut gia th gii vi Tr Lng Nhn c (), sau i

tham hc khp cc ni, k n tham yt Dng K Phng Hi () v cui

cng k tha dng php ca v ny. T , ng bt u khai ng thuyt php ti

cc ni nh Tha Thin Thin Vin (), Vin Thng Sng Thng Thin Vin

() Giang Chu (, Tnh Giang Ty), Php Hoa Sn Chng oThin Vin (), Long Mn Sn Cn Minh Thin Vin (),

Hng Ha Thin Vin (), Bch Vn Sn Hi Hi Thin Vin (

) Th Chu (, Tnh An Huy). n nm th 5 (1072) nin hiu Hy Ninh

(), ng th tch, hng th 48 tui. Nhm Ng T Php Din () mn

nhn ca ng bin tp b Bch Vn Th oan Thin S Ng Lc (

) 2 quyn, Bch Vn oan Ha Thng Qung Lc ( ) 4 quyn;

ngoi ra cn c tc phm Bch Vn oan Ha Thng Ng Yu ( ).

10


11/262


Bt B La (s:Bhadrapla,): dch l Hin H (), Thin Th (), l

v b tt xut hin trong i Pht nh Vn Hnh Th Lng Nghim Kinh (

), c xem nh thnh Pht trong thi Hin Kip. Nhn cng vi 16

v b tt khc vo tm m ng o; cho nn trong Thin lm thy c an tr tng ca

ng ngay ni nh tm. Trong Tr Lun (), i Bo Tch Kinh ()

c cp n v b tt tn Bt B La, nhng y l v b tt ti gia, hon ton

khc vi nhn vt xut gia m trong Kinh Lng Nghim cp.

Bc Nhn C Gin ( , Hokkan Kokan, 1164-1253): v tng ca Phi i Huthuc Lm T Tng Trung Quc, t l Knh Tu ( ), thng c gi l Bc

Nhn Ha Thng, h l Long (), ngi vng Vin Xuyn (, Tnh T Xuyn).

ng nng theo Vin Trng () Qung Phc Vin () trong lng xut

gia, ri n tham vn Bit Phong () cng nh c () Knh Sn (,

Tnh Trit Giang). C hm n, nhn nghe cu ni ca Vn Am (), ng cht tnh

ng, i n Dc Vng Sn ( , Tnh Trit Giang), gp c Pht Chiu c

Quang () v k tha dng php ca v ny. ng theo v ny sut 15 nm

trng, sau bt u tuyn dng gio php Bt Nh Thin Vin (), ri

sau di n Bo n Quang Hiu Thin T (). ng Lm T ()

trn L Sn () khng c ngi tr tr, nn cung thnh ng nhng ng li chi t

v bnh hon. V sau ng n dng mt ci tht nh Bc Nhn ( ) trn Phi Lai

Phong () v sng ni y trong 10 nm. T v sau, ng tng sng qua

mt s ni nh Thit Quan m Thin T () H Nam (, Tnh Trit

Giang), Ty D i Gic Thin T (), T Kh Vin Gic Thin T (

), An Ct Chu (, Tnh Trit Giang), Chng Gio Thin T () Ph Ninh Quc (), Hin Khnh Thin T () v Bch Vn

Sng Minh Thin T () Thng Chu (, Tnh Giang T), Hu

Nht Thin T ( ) Ph Bnh Giang (), o Trng Sn H Thnh

Thin Vin (), Tnh T Sn Bo n Quang Hiu Thin T (

) Ph Lm An (, Tnh Trit Giang), v.v. ng th tch vo ngy

mng 1 thng 4 nm th 6 (1253) nin hiu Thun Hu (), hng th 83 tui i

v 62 h lp. Mt s trc tc ca ng hin cn lu hnh nh Bc Nhn Ha Thng

11


12/262


Ng Lc (), Bc Nhn Vn Tp () 10 quyn, Bc Nhn Thi

Tp () 9 quyn, Bc Nhn Ngoi Tp () 1 quyn.

B Ma Nham Thng Ng (,Himagan Jg, 817-888): xut thn vng Phm

Dng (, Tnh H Bc), h l m (). ng xut gia An Tp T ()

vng Yn Bc (, Tnh H Bc). Sau ng vo trn trong ni rng, xa lnh th tc,

ri n tham vn Linh Thoan () Vnh Thi T (, Tnh H Bc), v k

tha dng php ca v ny. Vo nm th 4 (850) nin hiu i Trung (), ng ln

Ng i Sn (), n ving thm B Tt ng ca Hoa Nghim T ()

khi thy tng Vn Th, ng lin cng dng ngn tay gia bn phi ca mnh. Tiptheo ng n B Ma Nham (), ni tng truyn c Vn Th hay ging th

cu , kt tho am v sng trong vng 17 nm trng. ng thng dng ci

nnh bng cy gio ha k n tham hc. Vo ngy 18 thng 7 nm u (888) nin

hiu Vn c (), ng th tch, hng th 72 tui i v 51 h lp.

Bit Am Tnh Thng ([],Betsuan Sht, khong hu bn th k 17): v tng

ca Lm T Tng Trung Quc, hiu l Bit Am ( []), xut thn An Nhc (

), ng Xuyn (, Tnh T Xuyn), h l Long (). Nm ln 11 tui, gp lc

thn ph qua i, ng pht tm theo xut gia vi Tam Sn ng Lai ( ), ri

theo hc vi Hu Sn Tnh Chng ()php t ca Tam Sn. Sau khi th

c tc gii, ng n tham vn Hnh Sn ng Bnh (), ri cui cng tr v

c php ca Tam Sn. n nm th 24 (1685) nin hiu Khang Hy (), gp lc

thy qua i, ng k th ngi v tr tr, lnh o chng. Nm sau, ng ngao du cc

vng Giang Trit (), Gia Ha (), Knh Sn (), ri dng chn tr ti

Thin ng (), Ph () v n nm th 28 cng nin hiu trn, ng kimnhim tr tr Vnh Th T () ng Vin (), V Lm (). Vo nm

th 30 (1691) nin hiu Khang Hy, ng trc tc b Tc ng Chnh Thng (

), 42 quyn. Hong T (), ngi chuyn trch v cc th trng, thu tp

nhng ng c, c duyn ca ch v ng mn bin tp thnh b Ph Bit Am

Thin S ng Mn Lc () 3 quyn.

Bit Nguyn Vin Ch (,Betsugen Enshi, 1294-1364): v tng ca Phi Hong

12


13/262


Tr ( ) thuc To ng Tng Nht Bn, xut thn vng Vit Tin ( ,

Echizen, thuc Fukui-ken), h Bnh (). ng xut gia lc cn nh tui, theo hc vi

ng Minh Hu Nht () c 11 nm, liu ng i s v cui cng k tha

dng php ca v ny. Vo nm th 2 (1320) nin hiu Nguyn ng (), ng sang

nh Nguyn cu php, n tham hc vi C Lm Thanh Mu ( ), Trung

Phong Minh Bn (), v.v., v vo nm th 2 (1330) nin hiu Nguyn c

( ) th tr v nc. Trong khong thi gian ny, nm th 2 (1325) nin hiu

Chnh Trung ( ), ng c Trung Phong Minh Bn ban n kh cho. Sau khi v

nc, vo nm u (1342) nin hiu Khang Vnh (), th theo li mi ca Triu

Thng Qung Cnh (), ng n lm t khai sn ca Hong Tng T () Tc V ( ), Vit Tin, v ng cn khai sng Thin ng T ( )

cng nh Ct Tng T ( ). Bn cnh , ng cn sng qua cc cha nh

Chn Nh T () kinh Kyoto, Kin Nhn T (,Kennin-ji) theo li

thnh cu ca Tc Li Ngha Thuyn ( ) vo nm th 3 (1364) nin hiu

Trinh Tr (). n ngy mng 8 thng 10 cng nm trn, ng th tch, hng th

71 tui i v 56 h lp. Trc tc ca ng c Nam Du Tp (), ng Quy Tp

( ), v.v. Trung Nham Vin Nguyt ( ) son bn Bit Nguyn Ha

Thng Thp Minh Tinh T ().

B Lu Chi (s:Bodhiruci, j:Bodairushi, [], ?-527): v tng sng di thi

Bc Ngy, xut thn min Bc Thin Trc, dch l o Hy ( ), hc gi ca h

Du Gi i Tha, tnh cht thng tu, tinh thng c ba tng, rnh v ch thut, mang

ch nguyn hong php khp mi ni. Vo nm u (508) nin hiu Vnh Bnh ()

i vua Tuyn V () nh Bc Ngy, ng n Lc Dng (), c nh

vua rt knh trng, sc mng cho tr tr Vnh Ninh T () v chuyn tm phindch cc kinh in Phn vn khong 39 b 27 quyn nh Thp a Kinh Lun (

), Kim Cang Bt Nh Kinh (), Pht Danh Kinh (), Php Tp

Kinh (), Thm Mt Gii Thot Kinh (), i Bo Tch Kinh Lun

(), Php Hoa Kinh Lun (), V Lng Th Kinh Lun (

), v.v. Ngoi ra, nhn v ng cng vi Lc Na Ma () phin dch b

Thp a Kinh Lun, nn c tn lm v t ca a Lun Tng. i xng vi Nam

o Phi Tng Chu ( ) thuc h Lc Na (), Hu Quang ( ), dng

13


14/262


phi ca ng v o Sng ( ) gi l Bc o Phi. Bn cnh , do v ng

thng xin dng Qun V Lng Th Kinh (), nn sau ny c tn

sng nh l s t ca Tnh Tng.

Bi Hu (, 797-870): xut thn Vn H (), H ng (, Tnh Sn Ty; trong

ng Th [] cho l ngi vng T Nguyn [], Mnh Chu []), t l

M (), c gi l H ng i S (). ng vn l quan li di thi nh

ng, nhng thng n tham hc Hoa Nghim vi Khu Phong Tng Mt (

) di hnh thc c s. Bn cnh , ng cn cung thnh Hong B Hy Vn (

) n Long Hng T () v Khai Nguyn T (), 2 ngi cha ning nhm chc, ngy m tham hc, cho nn ng thng trit tm n ch t v bc

thng c gio tng. ng vit cun Khuyn Kht B Tm (), bin tp

ng lc ca Hong B, Truyn Tm Php Yu () v vit li ta cho

cc trc tc ca Khu Phong. ng tng lm cc chc quan nh Binh B Th

Lang, Trung Th Mn H Chng S, Tuyn V Qun Tit S v nhm chc

nhng a phng nh Chiu Ngha (), H ng (), Phng Tng (),

Kinh Nam (). ng qua i vo nm th 11 nin hiu Hm Thng (), hng

th 74 tui.

Ca Dip Ma ng (s:Kyapamtaga, ): ngi Trung n , thng hiu cc

kinh in i Tha v Tiu Tha. Xa kia ng thng ging Kinh Kim Quang Minh

cho mt tiu quc phng s xm lc ca ch cho nn thanh danh ca ng rt

c ngi ng thi hm m. Nm 67 Dng lch c s thnh mi ca vua

Minh , ng cng Trc Php Lan li thnh Lc Dng dch Kinh T Thp Nh

Chng v l nhng ngi truyn b Pht php u tin Trung Quc.

Ca Lng Tnh m ( ,Kary Shon, ?-1726): v tng ca Lm T Tng Trung

Quc, hiu l Ca Lng (), xut thn Thm Dng (), h L (). Nm 24 tui,

ng n tham bi Chn Nht () Cao Dng T L ( ) v xut gia.

Sau khi th c tc gii, ng theo tham hc vi Mng Am Siu Cch (), c

php vi v ny v tng sng qua mt s danh lam nh Thin Pht ( ), L An

(), Quy Tng (), i Gic (). Vo ngy 29 thng 7 nm th 4 (1726)

14


15/262


nin hiu Ung Chnh (), ng th tch. ng c truy phong hiu l Vin Thng

Diu Tr Thin S (). Trc tc ca ng c Tng Gim Php Lm (

) 72 quyn v 10 hi Ng Lc.

Ca Na B (s:Kadeva, , khong th k th 3): ting Phn Kadeva c

ngha l Phin Mc B (, B Mt Mt), hay cn gi l Thnh B

(s: rya-deva, , tc Thnh Thin), v t ph php i th 15 trong Thin

Tng. ng k tha dng php t Long Th (s: Ngrjuna, ), ri sau truyn li

cho La Hu La a (s: Rhulabhadra, ). ng xut thn dng di B la mn

Nam Thin Trc. Ban u ng mc con mt ni tng i T Ti Thin, ri sau t mc con mt tht mnh ra cng dng cho tng y, cho nn ng c gi l

B Mt Mt. V sau, ng xut gia theo Pht Gio, tr thnh t ca Long Th. Ban

u khi mi i mt, Long Th t mt ci bt y nc trc mt B th xem

thi ca ng th no. B bn nm vo trong ci bt y cy kim, nhng lm cho

nc khng vng ra ngoi. Nhn c duyn ny m c hai u hoan h kh hp nhau.

ng tng i khp n , dng cao cy kim ph t v iu phc chng ngoi

o, v vy ng rc ly on hn v cui cng b ngoi o git cht.

Cao Phong Nguyn Diu ( ,Kh Genmy, 1238-1295): v tng ca phi Ph

Am v Dng K thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l Cao Phong (), xut

thn Huyn Ng Giang (), Ph T Chu (), Tnh Giang T (),

h T (), sanh ngy 23 thng 3 nm th 2 nin hiu Nguyn Hy ( ) nh Nam

Tng. Nm 15 tui, ng xung tc xut gia, n nm 17 tui th theo tu hc vi Php

Tr () Mt n T () vng Gia Ha (). ng cn hc c gio hc

Thin Thai, sau n tham vn on Kiu Diu Lun (), ri Tuyt Nham TKhm ( ) v c php vi v ny. Vo nm th 2 (1266) nin hiu Hm

Thun (), ng n c ti vng Long Tu (), Lm An () v 5 nm sau th

hot nhin trit ng. n nm th 10 cng nin hiu trn, ng n tr ti Song K

Phong (), ri n nm th 16 (1279) nin hiu Ch Nguyn (), ng n

Ty Phong () trn Thin Mc Sn ( ) v bt u hong php S T

Nham (). ng sng lp ra 2 ngi cha S T () v i Gic (), t

tham hc c n c ngn ngi v th gii hn vn ngi. ng dng gia phong gi l

15


16/262


Tam Quan Ng () li cho hu th b Cao Phong i S Ng Lc (

) 2 quyn. Vo ngy mng 1 thng 12 nm u nin hiu Nguyn Trinh (

), ng th tch, hng th 58 tui i v 43 h lp, c ban tng cho thy hiu l

Ph Minh Qung T Thin S (). Chi Tn () son vn bia thp,

C S Trc ng () v Hng Kiu T () vit hnh trng ca ng.

Cn Phong (,Kemb, ?-?): nhn vt sng vo cui thi nh ng, v tng ca To

ng Tng Trung Quc, php t ca ng Sn Lng Gii ( ), tng

sng ti Vit Chu (, Tnh Trit Giang).

Ct Tng ( , Kichiz, 549-623): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng Kim

Lng (), h An (), tn Th (), t tin ng ngi An Tc (, dn tc H),

sau di n Kim Lng, cho nn ng c gi l An Ct Tng (), H Ct Tng

(). Nm ln 3, 4 tui, ng theo cha n yt kin Chn ( ), nhn

Chn t cho ng tn l Ct Tng. Sau cha ng xut gia, c php danh o

Lng (). ng thng theo cha n Hng Hong T () nghe Php Lng

() ging thuyt v Tam Lun (), v nm ln 7 tui (c thuyt cho l 13 tui)

ng theo v ny xung tc xut gia. Php Lng l ngi truyn tha gio hc Tam

Lun ca h thng Cu Ma La Thp (), cho nn ng thng hc tp Trung

Lun (), Bch Lun () v Thp Nh Mn Lun (). Nm 19 tui,

ln u tin ng ng n thuyt php, ri nm 21 tui th c tc gii, danh ting

ngy cng cao. Vo nm u (581) nin hiu Khai Hong () nh Ty, lc ng 32

tui, Php Lng qua i, ng bn vn du v pha ng n Gia Tng T ( )

thuc vng Hi Kh (, hay Ci K), Trit Giang (), lu li ni y chuyn

tm thuyt ging v trc tc, ngi n hc o ln n hn ngn ngi. Bn cnh, ng cn vit ch s cho cc th tch Tam Lun, phn nhiu u c hon thnh

cha ny, cho nn hu th gi ng l Gia Tng i S ( ). Ngoi vic

hnh thnh h thng Tam Lun Tng, ng cn tinh thng c cc kinh i Tha nh

Php Hoa, Nit Bn, v.v. Vo thng 8 nm th 17 nin hiu Khai Hong (), gi

th mi Thin Thai Tr Khi i S ( ) n tuyn ging gio ngha

Php Hoa. Vo nm th 2 (606, c thuyt cho l nm th 2 [602] nin hiu Nhn Th

[], hay nm cui [616] nin hiu i Nghip []) nin hiu i Nghip (

16


17/262


), vua Dng ( ) h chiu m 4 o trng, ng phng sc ch n tr ti

Hu Nht o Trng ( ) Dng Chu ( ) vng Giang T ( ).

Chnh b Tam Lun Huyn Ngha ( ) m tng truyn do ng trc tc,

c hon thnh trong khong thi gian ny. Sau , ng chuyn n Nht Nghim

T () Trng An (), hong o vng Trung Nguyn. Ngoi ra, ng cn

i khp cc ni din ging kinh hong dng Tam Lun Tng, cho nn ng c

xem nh l v t ti hng ca tng phi ny. ng tng bin lun vi Tng Sn (

), v lun s ni ting ng thi, ng p tri chy, c hai bn tri qua hn 40 ln

i p nh vy, cui cng ng thng cuc. T nm u (605) nin hiu i Nghip

() cho n cui i nh Ty (617), ng sao chp 2.000 b Kinh Php Hoa, to25 tn tng, ch thnh l sm. Vo nm u (618) nin hiu V c () nh

ng, ti Trng An vua Cao T tuyn chn ra 10 v cao tng c thng lnh

tng chng, s c chn vo trong s . Thm vo , p ng li thnh cu ca 2

cha ng Tht () v nh Thy ( ), ng n lm tr tr, nhng sau di v

Din Hng T (). n thng 5 nm th 6 nin hiu V c (), trc khi

mng chung, ng tm ra sch s, t hng nim Pht, vit cun T Bt B Lun

( , Lun Khng S Cht) xong mi an nhin th tch, hng th 75 tui.

Bnh sanh ng ging thuyt Tam Lun () hn 100 ln, Php Hoa Kinh ()

hn 300 ln, i Phm Kinh (), Hoa Nghim Kinh (), Duy Ma Kinh

(), i Tr Lun (), v.v., mi loi khong 10 ln. Mn h ca ng

c nhng nhn vt kit xut nh Hu Lng (), Hu Qun (), Tr Khi (),

v.v. Trc tc ca ng cng rt phong ph nh Trung Qun Lun S ( ),

Thp Nh Mn Lun S (), Bch Lun S (), Tam Lun Huyn

Ngha (), i Tha Huyn Lun (), Php Hoa Huyn Lun (

), Php Hoa Ngha S (), v.v. Ngoi ra, cn c mt s sch ch thchcng nh lc lun ca cc kinh in i Tha nh Php Hoa, Nit Bn, Thng

Man, i Phm, Kim Quang Minh, Duy Ma, Nhn Vng, V Lng Th, v.v.

Cu Chi (, Gutei, ?-?): nhn vt sng di thi nh ng, khng r tnh danh, v

ng thng tng ch Quan m Chun Cu Chi nn ngi i gi ng l Cu Chi.

ng sng vng Kim Hoa (), V Chu (), Tnh Trit Giang (). Do

v khng tr li c cu hi ca v Ni Tht T (), ng t gi tho am ca mnh

17


18/262


m i du ha khp ni. ng c n tham vn Thin Long ( ), php t ca i

Mai Php Thng (), ri k li cu chuyn trc kia cho v ny nghe, Thin

Long bn a mt ngn tay ln. Cu Chi ht nhin i ng, v t v sau mi khi

ai hi iu g, ng ch a mt ngn tay ln tr li m thi. Khi sp lm chung, ng

bo rng: "Ng c Thin Long nht ch Thin, sanh th dng bt tn. (

)" (Ta y c c Thin mt ngn tay ca Thin Long, sut c

i dng cng chng ht).

Cu Na Bt La (s: Guabhadra, j: Gunabadara, , 394-468): dch l

Cng c Hin (), v tng dch kinh di thi ng Tn (), xut thnmin Trung n , thuc dng di B La Mn. Lc nh ng hc Ng Minh v

cc b lun th, nghin cu rng v thin vn, ton s, y hc, ch thut, v.v. Sau ,

nhn c b A T m Tm Lun () m khi tm sng tn Pht php,

bn xung tc xut gia v th c tc gii. ng l ngi nhn t, nhu thun, chuyn

cn hc tp; ban u hc gio php Tiu Tha, thng c Tam Tng, sau hc gio

l i Tha, nghin cu su v i Phm Bt Nh Kinh (), Hoa Nghim

Kinh (), v.v. ng cn dng Pht php khuyn ha song thn mnh v cui

cng h cng quy y v vi Pht Gio. Vo nm th 12 (435) nin hiu Nguyn Gia

() nh Lu Tng, ng n Qung Chu () bng ng bin, vua Vn sai

s nghnh n vo K Hon T () Kin Khang () tham gia cng tc

dch kinh. Ti y ng cng vi Hu Nghim (), Hu Qun (), v.v., chiu

tp tng ti dch b Tp A Hm Kinh () 50 quyn; sau ti ng An T

() dch i Php C Kinh () 2 quyn, v ti Qun n Dng (

) dch Thng Man Kinh () 1 quyn. V sau, ng chuyn n tr ti mt ngi

cha mi Kinh Chu (), thng ging thuyt Hoa Nghim Kinh, v.v. Ngoi ra,ng cn c tr mt s ni khc nh o Trng T (), Trung Hng T (

), Bch Thp T (), v.v. n nm th 7 (463) nin hiu i Minh ( )

nh Lu Tng, ng vng chiu lp n cu ma v c ng nghim cho nn nh

vua ban tng rt hu h. i ng tri qua 3 i vua Vn , Hiu V v Minh

, c 3 u quy ngng v sng knh ng. Ngoi cc kinh in nu trn, ng cn

dch mt s khc nh Lng Gi Kinh () 4 quyn, Tiu V Lng Th Kinh

() 1 quyn, Qu Kh Hin Ti Nhn Qu Kinh ( ) 4

18


19/262


quyn, Ti Phc Bo ng Kinh () 1 quyn, v.v., tng cng ln n 52

b v 134 quyn. Vo nm th 4 nin hiu Thi Th () i vua Minh , ng th

tch, hng th 75 tui.

Chi Lu Ca Sm (s:Lokaema, j: Shirukasen, , 147-?): v tng dch kinh di

thi nh Hn, cn gi l Chi Sm ( ), ngi i Nguyt Th ( , tn mt

vng quc ngy xa Trung ). Vo nm cui i vua Hon ( ) nh Hu

Hn, ng n thnh Lc Dng ( ) tham gia dch kinh. n trong khong thi

gian nin hiu Quang Ha ( ) v Trung Bnh (, 178-189) i vua Linh

(), ng dch c hn 20 b nh o Hnh Bt Nh Kinh ( ), BanChu Tam Mui Kinh (), A X Th Vng Kinh (), Tp Th

D Kinh (), Th Lng Nghim Kinh ( ), V Lng Thanh Tnh

Bnh ng Gic Kinh ( ), Bo Tch Kinh ( ), v.v.. Tuy

nhin, hin tn ch cn li 12 b m thi. ng c xem nh l ngi u tin dch

kinh v truyn b l lun gio hc Bt Nh ca Pht Gio i Tha ti Trung Quc.

Trong s cc kinh in ng phin dch, o Hnh Bt Nh Kinh c xem nh l

quan trng nht v l dch bn sm nht trong cc kinh in ca h Bt Nh. Bn

cnh , Ban Chu Tam Mui Kinh cng l kinh in trng yu ly c Pht A Di

phng Ty lm i tng, l tn ngng ca Di Tnh vo thi k u

Trung Quc, c dng lm kinh in gi u ch yu cho cc t chc kt x nim

Pht nh ng Lm T () trn L Sn () ca Hu Vin (), v.v. Sau

khi dch cc kinh xong, khng r ng qua i ti u v khi no.

(, Shid Munan

), y , Minof

4

,

Myshin-ji

,Edo4

(

(X

19


20/262


, Tokugawa Ietsuna

, Thoku-ji

Ch Nim ( , Shinen, 535-608): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng Tn

(, Huyn K [], H Bc []), h Trn (). Ban u ng theo php s

o Trng () kinh Nghip hc i Tr Lun (), thm hiu

ton b ngha l. K n ng n lm mn h ca o Sng () hc v Thp a

Lun (), theo Hu Tung () hc T m (), tt c u thng sut tncng o ngha ca chng. Xong ng tr v c hng hong ha trong hn 10 nm.

Sau nhn gp phi nn ph Pht ca V nh Bc Chu, ng trn ra sng ven bin.

Khi nh Ty hng thnh, vua Vn phc hng Pht php, ng bn khai ng

thuyt ging Tp Tm Lun () v son ra Tp Tm Lun S (). Vo

nm th 17 (597) nin hiu Khai Hong (), vua nh Hn sang lp Ni Thnh T

(), thnh ng n tr tr. n nm th 2 (602) nin hiu Nhn Th (), ng

theo nh vua vo cung ni, v n nm u nin hiu i Nghip () th tr v c

hng. Vo nm th 4 cng nin hiu trn, ng th tch, hng th 74 tui.

Chiu Khnh Tnh ng ( , Shkei Sht, ?-?): v tng sng di thi nh

Tng, cn c gi l Vn ng (), php t ca Bo Phc Tng Trin (

) Chng Chu (), hiu l Tnh Tu Thin S (). ng tng sng

ti Chiu Khnh Vin (), Tuyn Chu (, Tnh Phc Kin).

Chn (s:Paramrtha, j: Shindai, , 499-569): v tng dch kinh tr danh sng vokhong th k th 6, m dch Tc Ba La Mt Tha (), Ba La Mt (

), cn gi l Cu La Na (s: Kulantha, ), xut thn vng u

Thin Ni (s: Ujjain, ) Ty Bc n , thuc dng di B La Mn, h Ph

La a (s:Bhrata, ), tnh cht thng minh, ghi nh su sc, bin ti v ngi.

Lc nh ngao du khp cc ni, tng hu qua nhiu bc thy, nghin cu ht cc in

tch, qun thng c tam tng, 6 b, hiu r diu l i Tha. Vo nm u (546) nin

hiu i ng () di thi nh Lng, ng mang kinh in sang vng Nam Hi

20


21/262


( ), Trung Quc. n nm th 2 (548) nin hiu Thi Thanh ( ), ng vo

Kin Nghip (, tc Nam Kinh []) yt kin V ; nhng lc by gi li gp

phi lon Hu Cnh ( ) bn phi lnh nn v phng Nam, du lch cc a

phng nh T Chu (), Trit Chu (), Mn Chu (), Cm Chu (

), Qung Chu (), v.v., nhng vn khng h xao lng chuyn dch kinh ca

mnh. Vo nm u (569) nin hiu Thi Kin ( ) nh Trn, ng th tch, hng

th 71 tui. T cui thi Lng V cho n khi qua i, ng dch c tt c

64 b v 278 quyn kinh lun, hin ch cn li 30 b, phn ln l nhng in tch

quan trng nghin cu Pht Gio. ng cng vi Cu Ma La Thp (s:Kumrajva,

, 344-413), Huyn Trng ( , 602-664), Ngha Tnh ( , 635-713)c xem nh l 4 nh phin dch v i trong vn hc Pht Gio Trung Quc.

Phng php v hc thc phin dch ca ng l kim ch nam dn ng cho lch s

truyn dch ca Pht Gio Trung Quc. Ngoi Chuyn Thc Lun ( ), i

Tha Duy Thc Lun () v cc in tch v Duy Thc ra, cn c Kim

Quang Minh Kinh (), Nhip i Tha Lun (), Nhip i Tha

Lun Thch (), Lut Nh Thp Nh Minh Liu Lun (),

Trung Bin Phn Bit Lun (), Thp Tht a Lun (), Cu X

Lun Thch (), i Tha Khi Tn Lun (), v.v. Trong s ,

Nhip i Tha Lun v Nhip i Tha Lun Thch c nh hng ln nht, tr

thnh cn c l lun ch yu cho hc phi Nhip Lun di thi Nam Triu. V vy,

Chn c tn sng l v t ca Nhip Lun Tng.

Chn Hit Thanh Liu (, Shinketsu Seiry, 1088-1151): v tng ca To ng

Tng Trung Quc, hiu l Chn Hit (), xut thn vng T Tuyn An Xng (

, Tnh T Xuyn), h l Ung (). Nm ln 11 tui, ng xut gia vi ThanhTun () Thnh Qu T () v hc Kinh Php Hoa. n nm 18 tui, ng

th c tc gii, n sng i T T ( ) vng Thnh ( , Tnh T

Xuyn), hc Kinh Vin Gic v Kinh Kim Cang. Sau , ng ln Nga Mi Sn (

), tham bi c Ph Hin (), v cui cng k tha dng php ca T Thun

() n H Sn (, Tnh H Nam). K n, ng ln Ng i Sn (

), tham bi c Vn Th (), v lm th gi cho Trng L T Chiu (

). Vo nm th 3 (1121) nin hiu Tuyn Ha (), T Chiu b bnh, nn thnh

21


22/262


ng lm tr tr ni y. Vo thng 6 nm th 2 (1128) nin hiu Kin Vim ( ),

ng lui v n c, n thng 8 th ln B t Lc Gi Sn ( ) l bi c

Quan m (). Vo thng 11 nm th 4 (1130) cng nin hiu trn, ng n tr tr

Tuyt Phong T (). n nm th 5 (1135) nin hiu Thiu Hng (), ng

li lui v n c, ri vo thng 7 nm sau, ng n tr ti A Dc Vng Sn Qung

Li T () thuc vng T Minh (, Tnh Trit Giang) v bt u

khai ng b gio ti y. Hai nm sau (1137), cng c li thnh cu ng n

Tng Sn () thuc Ph Kin Khang ( , Tnh Giang T), nhng ng co

bnh t chi. Vo nm th 8 (1138) cng nin hiu trn, ng n tr tr hai ngi Long

Tng T () v Hng Khnh T (). Vo thng 5 nm th 15 cng ninhiu trn, ng chuyn n Nng Nhn Hng Thnh Vn Th Thin T (

). Ri n nm th 21 th n tr tr Sng Tin Hin Hiu Thin Vin (

) v khai m o trng thuyt php cho T Ninh Thi Hu ( ). Vo

thng 10 cng nm ny (1151), ng th tch, hng th 64 tui i v 45 h lp. ng

c ban cho thy hiu l Ng Khng Thin S ( ). Mn nhn bin tp

cun Trng L Liu Ha Thng Kip Ngoi Lc ( ) 1 quyn,

trc tc ca ng c Tn Tm Minh Nim C () 1 quyn.

Chn Nh ( , Shinga, 801-879): v tng ca Chn Ngn Tng Nht Bn, sng vo

u thi i Bnh An (,Heian), ngi khai c Trinh Qun T (,Jgan-

ji), thy hiu l Php Quang i S () v Trinh Qun T Tng Chnh (

), em rut ca Khng Hi. ng theo hu Khng Hi, ri n nm 825 th

c th php qun nh v lm chc A X L. Nm 835, ng c Khng Hi ph

chc cho qun l Tng Kinh Cc ca ng T (, T-ji), Chn Ngn Vin ca

ng i T (, Tdai-ji) v Hong Phc T (, Gfuku-ji). Nm 847,

ng c c lm chc Bit ng ca ng i T, n nm 864 th lm Tng

Chnh v tr thnh Php n i Ha Thng ( ). Bn cnh , ng cn

c Thanh Ha Thin Hong (, Seiwa Tenn) tn knh v tn nhim, mt

khc ng rt thm giao vi Tng Qun ng Nguyn Lng Phng ( ,

FujiwaraYoshifusa), cho nn vo nm 862, ng kin lp Trinh Qun T kinh

Kyoto. t ca ng c Chn Nhin (, Shinzen), Nguyn Nhn (, Gennin).

22


23/262


Chn Tnh Khc Vn (, Shinj Kokubun, 1025-1102): v tng ca Phi Hong

Long ( ) thuc Tng Lm T Trung Quc, xut thn Vn Hng ( ),

Thim Ph (, Tnh H Nam), h l Trnh (), hiu l Vn Am (), v ty

theo ch ca ng cng nh Thin s hiu m c cc tn gi khc nhau nh Lc

m Khc Vn (), Bo Phong Khc Vn () v Chn Tnh Khc

Vn (). Ngay t nh ng kit xut, nn cha ng c cho ng i du hc.

Nhn nghe li thuyt php ca Bc Thp T Qung () Phc Chu (,

Tnh H Bc), ng pht tm theo hu h v ny, v c t cho tn l Khc Vn.

Nm ln 25 tui, ng th c tc gii. Ban u ng hc cc kinh lun, nhng khi bit

c Thin th ng ngao du ln phng Nam, v vo nm th 2 (1065) nin hiu TrBnh (), ng nhp h an c trn i Quy Sn (). Ti y nhn nghe mt

v tng tng cu k ca Vn Mn Vn Yn (), ng hot nhin i ng, ri

n tham vn Hong Long Hu Nam ( ) Tch Thy () v k tha

dng php ca v ny. Trong s mn h ca Hong Long, ng l ngi c c phong

mn nhu nn thng c gi l Vn Quan Ty ( ). Vo nm th 5 (1072)

nin hiu Hy Ninh (), ng n Cao An (), th theo li thnh cu ca v Thi

Th Tin Cng ( ), ng n tr tr hai ngi cha ng Sn T ( ) v

Thnh Th T ( ) trong vng 12 nm. Sau , ng li ln Kim Lng ( ),

c Th Vng () quy y theo v khai sn ra Bo Ninh T (). ng cn

c ban cho hiu l Chn Tnh i S (). Khng bao lu sau, ng li quay

tr v Cao An, lp ra u Lo Am () v sng nhn c ti y. Sau 6 nm, ng

n tr ti Quy Tng T () trn L Sn (). Tip theo, th theo li thnh

cu ca T Tng Trng Thng Anh ( ), ng li chuyn n sng Lc

m ( ). Cui cng ng tr v sn am n c v vo ngy 16 thng 10 nm u

(1102) nin hiu Sng Ninh (), ng th tch, hng th 78 tui i v 52 h lp.Cng vi Hi ng T Tm () v ng Lm Thng Thng (),

()

Tng Trung Quc. t ca ng c nhng nhn vt kit xut nh

Duyt (), Th Ninh Thin T (), ng Sn Ch Cn (),

Php Vn Co (), Bo T Tn Anh (), Thch u Hoi Ch (

), Lc m Vn Chun (), Vn Th Tuyn Nng (), Hu Nht

Vn Nh (), ng Sn Phn Ngn ( ), Thng Phong Hu Ha

23


24/262


(), Cu Phong Hy Qung (), v.v. Trc tc ca ng li c Vn

Am Chn Tnh Thin S Ng Lc ( ) 6 quyn, cn t Gic

Phm Hu Hng () th son ra cun Vn Am Chn Tnh Ha Thng Hnh

Trng ().

Chuyt Am c Quang (, Settan Tokk, 1121-1203): v tng ca Phi i Hu

thuc Lm T Tng Trung Quc, c gi l Chuyt Am (), ng Am (),

xut thn vng Tn D (), Lm Giang (, Tnh Giang Ty), h l Bnh ().

Nm 15 tui, ng theo xut gia vi Thin S Ct () ng Sn Quang Ha

T (), sau tham hc vi i Hu Tng Co () Dc VngSn () v k tha dng php ca v ny. u tin ng tr ti Quang Hiu T

(), k n vo nm th 7 (1180) nin hiu Thun Hy (), ng sng qua cc

ni nh Linh n T (), Knh Sn T (), v.v.ng c vua Hiu Tng

nh Nam Tng quy y theo v ban cho hiu l Pht Chiu Thin S ( ). Vo

nm th 3 (1203) nin hiu Gia Thi (), ng th tch, hng th 83 tui, v c

ban cho sc thy l Ph Tu Tng Gic i Thin S ( ). Php t

ca ng c Trit ng Nh Dim (), V T Liu Phi (), Bc Nhn

C Gin (), v.v. Trc tc ca ng c Pht Chiu Thin S Tu i Lc (

) 1 quyn, Pht Chiu Quang Ha Thng Ng Yu (

) 1 quyn.

(, Morotake Ekid, 1805-1879)

(((

(((,Nagoya)(, Owari). Nm 1813, ng theo

((

(((o(

y(, Mino)((

(, Shinano) ((

, Mikawa)24


25/262


((,Kaga)

, Eihei-ji)

( , Sji-ji)

((

(.

Chng Knh Hoi Huy (, Shkei Eki, 754-815): ngi vng Tuyn Chu (

, Tnh Phc Kin), h l T ( ). Khong nm u (785) nin hiu Trinh Nguyn

( ), ng n tham l M T o Nht (), v c tm yu; v sau ng

n n c Tr Hp Sn (), ri chuyn n t tc ti Linh Nham T (),T Chu (, Tnh Sn ng), k n Bch Nham T () nh Chu (

, Tnh H Bc), v khai m Thin php Trung iu Sn (). n nm th

3 (808) nin hiu Nguyn Ha (), th theo sc lnh ca nh vua, ng n tr ti

T L Gi Na Vin ca Chng Knh T () thuc Ph Kinh Triu (,

Trng An) v bt u gio ha chng. ng th tch vo ngy 21 thng 12 nm

th 10 (815) nin hiu Nguyn Ha (), hng th 62 tui, c ban sc thy l

i Gic Thin S () v truy tng thm hiu i Tuyn Gio Thin S (

).

C Phong Gic Minh ( , Koh Kakumy, 1271-1361): v tng ca Phi Php

ng thuc Lm T Tng Nht Bn, hiu l C Phong (), xut thn Hi Tn (

,Aizu, thuc Fukushima-ken), h Bnh (), sinh nm th 8 nin hiu Vn Vnh

( ). Nm ln 7 tui, ng tang m, n nm 17 tui ng theo xut gia vi

ging s Lng Phm (), th gii trn Du Sn (), hc gio l Thin Thai

c 8 nm, sau theo hu Php ng Quc S V Bn Gic Tm () Hng Quc T () c 3 nm. Tip theo, ng n tham hc vi Liu

Nhin Php Minh () Xut V (,Dewa) v thnh gio ni Cao Phong

Hin Nht (), Nam Ph Thiu Minh (), v.v. n nm u (1311)

nin hiu ng Trng ( ), ng sang nh Nguyn, n tham yt Trung Phong

Minh Bn () Thin Mc Sn (), ngoi ra ng cn tham hc vi

cc danh tng khc nh Nguyn ng Tn (), C Lm Thanh Mu (),

on Nhai Liu Ngha (), Vn Ngoi Vn T (), V Kin Tin

25


26/262


(), v.v. Sau khi tr v nc, ng li n tham vn Onh Sn Thiu Cn

() Vnh Quang T ( ) vng Nng ng (,Noto), th b tt

gii v khai sng Vn Th T () ti vng Xut Vn ( ,Izumo). Vo u

nin hiu Nguyn Hong ( ), Hu H Thin Hong ( ) mi ng

n truyn gii v ban cho hiu l Quc T Quc S ( ). n nm th 2

(1346) nin hiu Trinh Ha (), ng tin hnh ti kin Hng Quc T, ri n

sng Diu Quang T (), c Hu Thn Thng Thin Hong ()

ban tng cho hiu l Tam Quang Quc S () v th theo sc ch ca nh

vua ng lm t khai sn Cao Thch i Hng T ( ) vng Ha Tuyn

(,Izumi). Chnh trong khong thi gian ny, ng dng s thnh cu triu nhban cho thy ng Onh Sn Thiu Cn tc hiu Thin S. Vo ngy 24 thng 5 nm

th 16 (1361) nin hiu Chnh Bnh (, tc nm u nin hiu Khang An []),

ng th tch, hng th 91 tui i v 75 h lp.

C Sn T Vin (, 976-1022): v tng sng di thi nh Tng, thuc Phi Sn

Ngoi ( ) ca Thin Thai Tng Trung Quc, xut thn Tin ng ( ,

Hng Chu), h T (), t V Ngoi (), hiu Tim Thin (), Trung Dung

T (). Nm ln 8 tui, ng xut gia Long Hng T (), Tin ng.

Ban u ng hc v Nho Gio, c khiu v thi vn, sau nng theo Nguyn Thanh

( ) Phng Tin T () hc v gio qun Thin Thai. Sau khi Nguyn

Thanh qua i, ng sng mt mnh chuyn tm nghin cu kinh lun, cng vi cc

bn ng mn nh Khnh Chiu (), Ng n () n lc xin dng gio hc

ca Phi Sn Ngoi. Chnh ng tng lun tranh vi nhn vt i biu ca Phi Sn

Gia () l T Minh Tri L (). V sau, ng lui v n c ni Ty H C

Sn () v mi ngi theo hc rt ng. T v sau, ng chuyn tm trctc, son ra b Nhn C Bin ( ) 60 quyn (hin tn 51 quyn), Kim Quang

Minh Kinh Huyn Ngha Biu Chng K () 1 quyn, v.v. ng

cn tinh thng cc sch ca Khng T, Tun T, Mnh T, Dng Hng, Vng

Thng, v.v., thng cho rng ly Nho tu thn, ly Thch tr tm v c mun

ha hp Tam Gio. Vo thng 2 nm u (1022) nin hiu Cn Hng (), ng lm

th t vn ri an nhin m thot ha, hng th 47 tui. ng c vit khong 10 loi

ch s nh Vn Th Bt Nh Kinh S ( ), Di Gio Kinh S (

26


27/262


), Bt Nh Tm Kinh S (), Thoi ng Kinh S (), T Thp

Nh Chng Kinh Ch (), Bt T Ngh Php Mn Kinh S (

), V Lng Ngha Kinh S (), Qun Ph Hin Hnh Php Kinh

S (), A Di Kinh S (), Th Lng Nghim Kinh S

(), v.v. V ng n c ni C Sn nn ngi i thng gi ng l C Sn

Tr Vin. Vo nm th 3 (1104) nin hiu Sng c ( ) i vua Huy Tng, ng

c ban cho thy l Php Hu i S ( ). Tr cc tc phm nu trn, ng

cn c cc son tp khc nh Nit Bn Kinh S Tam c Ch Quy (

) 20 quyn, Duy Ma Kinh Lc S Thy D K ( ) 10 quyn,

Th Lng Nghim Kinh S Cc Hng Sao ( ) 5 quyn, KimQuang Minh Kinh Vn C Sch n K () 1 quyn, Nit Bn

Huyn Ngha Pht Nguyn C Yu ( ) 1 quyn, Thp Bt Nh

Mn Chnh Ngha () 1 quyn, v.v., tt c hn 170 quyn.

C Lm Thanh Mu (,Kurin Seimu, 1262-1329): v Thin tng di thi nh

Nguyn, xut thn Lc Thanh (), n Chu ( , Tnh Trit Giang), h Lm

(), t l C Lm (), hiu Kim Cang Trng (), Lm C Tu (),

thng c gi l Mu C Lm (). ng ni ting ra nc ngoi nh nt bt

ca mnh. Nm 12 tui, ng xut gia vi C Nham Khi () Quc Thanh T

( ) trn Thin Thai Sn (). Sau , gp phi nn gic gi u thi nh

Nguyn, ng i ngao du khp thin h, tham vn Gin ng C Knh ( )

Tuyt u Sn () vng Minh Chu (), Thch Lm Hnh Cng (

) Nam Bnh (), v Gic Am Mng Chn () Tha Thin ().

Bn cnh , ng cn n lm mn h ca Honh Xuyn Nh Cng ()

Nhn Hong Nng Nhn T ( ), tinh tn tu hnh v n nm 19 tui thk tha dng php ca v ny. Sau , ng tr v li Quc Thanh T. Vo nm th 2

(1298) nin hiu i c () nh Thanh, ng lui v n c ti Bch Vn T (

) trn Thin Bnh Sn () thuc Ph Bnh Giang (); 9 nm sau ng

chuyn v Khai Nguyn T () v khng bao lu sau li v n c trn H Kheo

Sn (), chuyn tm thm nim bnh cho Bch Tc Tng C () ca

Tuyt u (). n nm u (1312) nin hiu Hong Khnh ( ), ng tr li

Khai Nguyn T v nh c s bt ca Dng Quc Cng (), ng c ban

27


28/262


cho hiu l Ph Tng Ph Gic Pht Tnh Thin S (). Vo nm

th 2 (1315) nin hiu Din Hu (), ng chuyn n sng ti Vnh Phc T (

) vng Nhiu Chu (, Huyn B Dng, Tnh Giang Ty), ri Bo Ninh T

( ) Phng i Sn () vng Kin Khang () trong vng 6 nm.

n cui i, ng phng mnh triu nh tham d i Hi Kim Sn, c tn xng

l Vng Thn i Phu (), cho nn hng s th, gi dn n cu php trn

c ngn ngi. Vo nm th 2 (1329) nin hiu Thin Lch ( ), ng th tch,

hng th 68 tui. t k tha dng php ca ng c Liu Am Thanh Dc (

), Trng Mu Lng Du (), Trc Tin Phm Tin (). Phm

Tin sang Nht Bn, khai sng ra Phi Trc Tin trong s 24 dng phi ca ThinTng. Ng Lc ca ng c C Lm Thanh Mu Thin S Ng Lc (

) 5 quyn, C Lm Thanh Mu Thin S Thp Di K Tng (

) 2 quyn, S Tr Bnh Giang Ph Thin Bnh Sn Bch Vn Thin T

Ng Lc (), Khai Nguyn Thin T Ng Lc (

).

C Nguyt o Dung ( , Kogetsu Dy, ?-?): v tng ca Phi Hong Long

thuc Lm T Tng Trung Quc, t l C Nguyt (), php t ca c Tr

Sch (). Nhn c cun La H D Lc () ng cm kch, cho nn

sut 30 nm trng ng thu tp nhng vic thin ca cc v danh tng xa nay

thng qua thy nghe m bin tp thnh b Tng lm Thnh S (, Srinseiji)

2 quyn.

C Sn Thn Yn ( ,Kozan Shinan, 862-938): nhn vt sng vo khong cui

i nh ng. Nm ln 13 tui, ng c linh mng, theo xut gia vi Bch Lc SnQuy (), ri th c tc gii Tung Nhc ( ). V sau, ng i tham vn

khp chn tng lm, theo hc vi Tuyt Phong Ngha Tn () v cui cng

k tha dng php ca v ny. Sau , vua nh Mn n tham hc php yu vi ng,

mn m o phong ng, nn nh vua cho xy Dng Tuyn Thin Vin ()

C Sn (), Phc Chu (, thuc Tnh Phc Kin), thnh ng lm tr tr ngi

vin ny din xng tng phong ca mnh. ng th tch vo khong nin hiu

Thin Phc ( , 936-944), hng th 77 tui, v c ban thy l Hng Thnh

28


29/262


Quc S ( ). ng c 1 quyn Ng Lc l C Sn Tin Hng Thnh Quc

S Ha Thng Php ng Huyn Yu Qung Tp (

).

C Tm Nh Khnh ( , Koshin Nyokei, 1541-1615): v tng Lut Tng sng

di thi nh Minh, t ca Phi C Lm (), xut thn Lt Thy (), Giang

T (), h Dng (), t l C Tm (). Lc cn nh tui, ng mt cha,

c m nui khn ln. Vo nm th 31 (1552) nin hiu Gia Tnh ( ), m qua

i, ng cm nhn c l v thng ca cuc i, nn n nm th 10 (1582, c

thuyt cho l trong khong thi gian nin hiu Gia Tnh) nin hiu Vn Lch ( ),ng thoe xut gia vi T An () Th H T (), Nhip Sn (). Sau

nhn c Phm Tr X B Tt ca Kinh Hoa Nghim, ng th nguyn th gii vi

B Tt Vn Th (), bn n Ng i Sn ( ), sut m thnh tm cu

nguyn. C hm n, trong khi hong ht, ng c mt lo b ban cho y Tng Gi

L (), nhn thy B Tt lin n ng php mn tm a ca 5 thin, 3 t, cm

thy lut ca i Tha v Tiu Tha u t trong ngc lu xut ra. Gia ng khi

tr v c hng, ng i qua Nam Kinh (), tnh c gp lc ngi thp Trng

Can T (, tc Bo n T []) ang c tu sa, ng lu tr ti y v

c gi l u Ba Ly () ti lai. ng tng sng qua cc cha nh Linh Cc (

), Th H (), Cam L (), v.v.; khai n truyn gii hn 30 ni, v c

khong hn vn ngi theo th gio vi ng. Vo nm th 41 (1613) nin hiu Vn

Lch, vua Thn Tng ban cho ng T Y, bnh bt, tch trng vi hiu l Hu Vn

Lut S (), mi thit lp i Hi Long Hoa () ti Thnh Quang

Vnh Minh T () trn Ng i Sn. Trc tc ca ng c Kinh Lut Gii

Tng B Tt Qu Nghi () 1 quyn. ng th tch vo thng 11nm th 43 nin hiu Vn Lch, hng th 75 tui. Php h ca ng c gi l Phi

C Lm.

Cu Ma La Thp (s: Kumrajva, , 344-413, c thuyt cho l 350-409): m

dch ting Phn l Cu Ma La Thp (), Cu Ma La Thp B (),

Cu Ma La B (), gi tt l La Thp (), dch l ng Th (

), ngi gc nc Quy T (, thuc vng S Lc [], Tn Cng []),

29


30/262


mt trong 4 nh dch kinh v i ca Trung Quc. C cha m ng u tin th Pht

theo hnh xut gia; lc nh La Thp thng mn, nm ln 7 tui theo cha nhp o

tu tp, ri i du hc khp x Thin Trc ( ), tham cu khp cc bc tn tc ni

ting ng thi, nghe rng v ghi nh k, nn ting tm vang khp. Sau ng tr

v c quc, nh vua trong nc tn knh ng lm thy. Vua Ph Kin ( ) nh Tin

Tn nghe c ca ng, bn sai tng L Quang () em binh n rc ng.

L Quang chinh pht min Ty ginh thng li, ri n nghnh n La Thp v kinh,

nhng gia ng nghe Ph Kin qua i, bn t xng vng H Ty ( ), do

La Thp phi lu li Lng Chu () 16, 17 nm. Mi cho n khi Diu D

() nh Hu Tn tn cng dp tan nh h L, La Thp mi c th n Trng An( ) c. Lc by gi l nm th 5 (401) nin hiu Long An ( ) nh ng

Tn. Diu D bi ng lm Quc S, thnh ng n tr ti Tiu Dao Vin (),

cng vi Tng Triu (), Tng Nghim () tin hnh cng tc dch kinh. T

v sau, vo thng 4 nm th 5 (403) nin hiu Hong Th () nh Hu Tn, La

Thp bt u dch Trung Lun (), Bch Lun (), Thp Nh Mn Lun (

), Bt Nh (), Php Hoa (), i Tr Lun (), A Di

Kinh (), Duy Ma Kinh (), Thp Tng Lut (), v.v. C nhiu

thuyt khc nhau v s lng kinh lun do ng phin dch. Xut Tam Tng K Tp

() cho l 35 b, 294 quyn. Khai Nguyn Thch Gio Lc ()

l 74 b, 384 quyn. T khi Pht Gio c truyn vo Trung Hoa, s lng kinh

in Hn dch ngy cng tng nhiu, tuy nhin li dch phn nhiu khng thng sut,

vn chng kh hiu, chng nht tr vi nguyn bn. Ring La Thp th vn thng

hiu nhiu ngn ng ngoi quc, cho nn ni dung phin dch ca ng hon ton

khc xa vi cc dch bn trc y, vn th tuy gin d nhng sc tch, r rng. Sut

i La Thp em tt c nng lc ca mnh phin dch cc kinh in i Thathuc h Bt Nh, cng vi nhng lun th ca hc phi Trung Qun thuc h Long

Th (), B (). Nhng kinh in Hn dch ca ng c nh hng v cng

to ln i vi s pht trin Pht Gio Trung Hoa. Sau ny o Sanh truyn Trung

Lun, Bch Lun v Thp Nh Mn Lun v phng Nam, kinh qua Tng Lng (

), Tng Thuyn (), Php Lng (), cho n Ct Tng () nh Ty hnh

thnh h thng Tam Lun Tng, v thm vo i Tr Lun () thnh

lp hc phi T Lun. Ngoi ra, Kinh Php Hoa ( ) do ng phin dch to

30


31/262


nhn duyn cho Thin Thai Tng ra i; Thnh Tht Lun ( ) l in tch trng

yu ca Thnh Tht Tng; A Di Kinh ( ) cng nh Thp Tr T B Sa

Lun ( ) l kinh lun s y ca Tnh Tng. Bn cnh , Di Lc

Thnh Pht Kinh () gip cho tn ngng Di Lc pht trin cao ; Phm

Vng Kinh () ra i lm cho ton Trung Quc c truyn i Tha gii;

Thp Tng Lut () tr thnh t liu nghin cu quan trng v Lut hc. Mn

h ca La Thp c Tng Triu (), o Sanh (), o Dung (), Tng Du

(), m nh (), Tng o (), v.v. ng c knh ngng nh l v t

ca Tam Lun Tng. Vo nm th 9 (413, c thuyt cho l nm th 5 [409]) nin

hiu Ngha Hy (), ng th tch, hng th 70 tui.

(,Kuga Kankei, 1817-1884): tc Cu Ng Mt Vn (

, Kuga Mitsuun

61 ,

Eihei-ji

Kh (

, Echigo

, mi

u , Uji

( , Yamashiro

).

Da Lut S Ti (, Yaritsu Sozai, 1190-1244): cn gi l Di Thch S Ti (

), t Tn Khanh (), php hy Tng Nguyn (), hiu l Trm Nhin C

S (), hu du ca ng an Vng t Dc () nh Liu, cha

l Da Lut L (), m h Dng (), sanh ngy 20 thng 6 nm u nin hiu

Minh Xng () nh Kim. Nm 13 tui, ng hc thi th, n nm 17 tui th

Tin S. n nm th 2 (1214) nin hiu Trinh Hu (), ng c c lm chc

31


32/262


T Hu Ty Vin Ngoi Lang (). tui ny, theo li cha khuyn, ng

n tham hc vi Vn Tng Hnh T () c 3 nm v c n kh ca v

ny. Sau khi nh Kim b tiu dit, ng lm vic cho triu nh nh Nguyn. Khi ang

cn Bo n T (), Vn Tng nghe li khuyn ca S Ti, son b Tng

Dung Lc () v trn ng Ty chinh chnh ng vit li ta cho tc phm

ny. Trc tc ca ng c Trm Nhin C S Vn Tp ( ) 14 quyn,

Ty Du Lc ( ) 1 quyn. Vo ngy 14 thng 5 nm th 4 (1244) nin hiu

Thun Hu () nh Nam Tng, ng x bo thn t trn, hng th 55 tui. Tng

T Trinh () son bn Trung Th Lnh Da Lut Cng Thn o Bi (

).

Di Sn Kiu Nhin (,Isan Knen, ?-?): nhn vt sng vo khong cui thi nh

ng, php t ca Tuyt Phong Ngha Tn (), xut thn Phc Chu (

), Tnh Phc Kin (). ng tr ti Trng Sanh Sn (), thng c

gi l Trng Sanh Kiu Nhin () v c xem nh l ngi vit ra bn Di

Sn Nhin Thin S Pht Nguyn Vn ().

([],Enkan Saian4

Nghim (

),

u

X

4X

).

Dip Huyn Quy Tnh ( , Sekken Kisei, ?-?): nhn vt sng khong thi nh

Tng, v tng ca Lm T Tng Trung Quc, ngi vng K Chu ( , Tnh H

32


33/262


Nam), h l Mi (). ng xut gia v th c tc gii ti Bo Th Vin ()

vng Dch Chu (). Sau ng du hnh ln phng Nam, n tham yt Th Sn

Tnh Nim () Nh Chu () v c i ng. My nm sau, ng n

tr ti Dip Huyn Qung Gio Vin ( ). ng c li Dip Huyn

Qung Gio Tnh Ng Lc () 1 quyn.

Diu Phong Chi Thin (, Myh Shizen, 1152-1235): v tng ca phi Dng

K v i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, xut thn Ng Hng ( , Tnh

Trit Giang), h Lu (). Nm 13 tui, ng xut gia, tu hc T Chnh Vin (

), c Thanh () v k tha dng php ca Pht Chiu c Quang ( )trn Dc Vng Sn (). Sau , ng ln L Sn (), ngi nhn vo vch

tng trong sut 10 nm ni sn ni Diu Cao Phong (), cho nn ngi i

gi ng l Diu Phong Thin S (). ng khai ng thuyt php ti Nng

Nhn T () Nhn Sn () v Hu Nhn T (). T tr v sau,

ng chuyn n sng ti mt s cha nh Thoi Nham T () Minh Chu (

), Vn Th T () T Chu (, Tnh Giang T), Hoa Tng T ()

Thng Chu (, Tnh Giang T), Linh n T ( ) Hng Chu (,

Tnh Trit Giang). Vo ngy 28 thng 9 nm th 2 (1235) nin hiu oan Bnh (

), ng th tch, hng th 84 tui i v 71 h lp. Trnh Thanh Chi () son

bia thp cho ng.

Du Tn ( hay,Eison, 1201-1290): v tng sng vo gia thi k Lim Thng

(,Kamakura), v t s khai sng ra Chn Ngn Lut Tng Nht Bn, t l T

Vin (), ngi vng i Ha (, Yamato). Ban u ng theo hc v ng

Mt, sau dc ch chuyn tm nghin cu v Lut Hc v tin hnh phc hng Ty

i T ( , Saidai-ji). ng ly ni y lm ni tu tp trung tm, ri thuyt

ging v vic tr gii, st sanh, cm on v tr thnh ni ting. ng c vit t truyn

Cm Thn Hc Chng K (), v c ban cho thy hiu l Hng Chnh

B Tt ().

Duy Ma (s: Vimalakrti, , Yuima): ting gi tt ca Duy Ma Ct (), m dch l

T Ma La Ct Li (), T Ma La Ct Lt Tr (), T33


34/262


Ma La Ct (), Duy Ma La Ct (), thng thng gi tt l Duy Ma;

dch l Tnh Danh (), V Cu Xng (), Dit Cu Minh (). ng

c xem nh l v trng gi ca Thnh T Da Ly () thuc Trung n

di thi c Pht, thng tu tp hnh nghip ca b tt i Tha bng thn ti gia,

t c V Sanh Nhn v bin ti v ngi. C lc n, khi c s Duy Ma b bnh nm

trn ging, c Th Tn bn sai X Li Pht, Mc Kin Lin, i Ca Dip n

ving thm, ai ai cng t chi khng chu i. Khi y Vn Th S Li c c i

thm bnh. Vn Th cng vi mt s cc v b tt khc n phng trng ca Duy

Ma, hi p v php mn bt nh. Duy Ma cho rng php mn bt nh l khng th

no din ni ra c, nn im lng chng ni li no. Chnh t tng Bt Nh GiaiKhng, V Tng Bt Kh c m c thuyt t Kinh Duy Ma, v sau gy nh

hng rt ln cho t tng Pht Gio sau ny.

Dc Sn Duy Nghim (, Yakusan Igen, 745-828): xut thn vng Phong Chu

(, thuc Huyn Tn Phong, Tnh Sn Ty), sau di n Huyn Tn Phong (),

Nam Khang (, Tnh Giang Ty), h l Hn (). Nm ln 17 tui, ng xut gia

vi Hu Chiu () Ty Sn (), Triu Dng (, Tnh Qung ng), ri

n nm th 8 (773) nin hiu i Lch ( ), lc 29 tui, ng th c tc gii vi

Hy Tho () Hnh Nhc T (), v c i ng di trng ca Thch

u Hy Thin (), c n chng cho v k tha dng php ca v ny. ng

theo hu h Hy Thin sut 13 nm, ri sau n tr ti Dc Sn (, tc Thc

Dc Sn [ ], thuc Tnh H Nam), L Chu (), c khong bn, nm

mi ngi n tham hc. n ngy mng 6 thng 12 nm th 2 (828) nin hiu

Thi Ha ( ), ng th tch, hng th 84 tui. ng c ban cho thy l Hong

o i S (). t ca ng c Vn Nham m Thnh (), Hoa

nh c Thnh (), Bi Th Tu Tnh (), o Ng Vin Tr (

), Cao Sa Di (), Bch Nhan Minh Trit (), Knh Nguyn Sn

Quang Mt (), Tuyn Chu Lc H (), L Cao (), v.v. Duy

Nghim khng li th tch no, nhng ng ta rt tinh thng kinh lun, xa kia vn

nghim th gii lut, v gia phong ca ng rt k c.

Dng Huyn Chi (, khong gia th k th 5): ngi vng Bc Bnh (, Mn34


35/262


Thnh [], H Bc [ ]), tng nhm chc Thi Th. Sau v binh lon trong

khong thi gian nin hiu Vnh Hy (, 532-534), ng i qua Lc Dng (),

th c ca Bc Ngy chnh mt thy cc ngi cha do hng qu tc vng tn b

bit bao cng sc xy dng nn, nay tr thnh hoang ph, trong lng rt cm khi. V

vy ng bn vit cun Lc Dng Gi Lam K ( ), ghi li nhn duyn

xy dng cng nh cu trc ca ton b nhng ngi cha ln vng Lc Dng v

ngoi . Vn phong ca ng rt dim l, lu lot v truyn cm.

Dng Kit (, hu bn th k 11): xut thn vng V Vi (, Tnh An Huy), sng

di thi Bc Tng, t l Th Cng (), hiu V Vi T (). ng c tihng bin, tui tr u cao, nhng rt thch v Thin, tng n tham vn ch v

tn tc cc ni, ri theo hc php vi Thin Y Ngha Hoi ( ). Mi ln

Ngha Hoi dn d Thin ng ca Lang C S () ng u chm ch lng nghe.

C hm n nhn khi thy mt tri nh tun vt ra, ng i ng, em trnh k ln cho

thy v c n kh. Sau , ng li gp Ph Dung o Giai (), c hai rt

tm c vi nhau. Vo nm cui nin hiu Hy Ninh (, 1068-1077) i vua Thn

Tng nh Tng, ng tr v qu nui dng m, chuyn tm c kinh tng v quay v

vi Tnh . Do v ng tng nhm chc trong coi ngc hnh nn c tn gi l

Dng Hnh (). Lc by gi ng ving thm Bch Lin T ( ) trn

Thin Thai Sn (), theo hu Chn Hm (), nh l thp ca Tr Gi i

S. n cui i ng ch chuyn tm tu php mn Tnh , tng v bc tranh A Di

Pht. Khi lm chung, ng cm c Pht n n rc, ngi ngay ngn m ra i,

hng th 70 tui. Trc tc ca ng c Thch Th Bit Tp ( ), Ph o

Tp (), v.v.

(, Ygi He4

X

Vin (

Nam Nguyn Sn (),

35


36/262


4

4

(),

u), v.v. t ca ng l Nhn Dng v Th oan

bin tp b Vin Chu Dng K Hi Ha Thng Ng Lc ().

Dng c (, 973-1020): nhn vt sng di thi nh Tng, v c s tng tham hc

vi ch tng Lm T, t l i Nin (), thy l Vn (), xut thn Huyn Ph

Thnh ( ), Kin Chu ( , Tnh Phc Kin). Lc cn nh, ng thng

minh lanh li, n nm ln 11 tui th c vua Thi Tng mi vo cung, trc mt

vua, ng lm 5 thin thi ph, cho nn ting tm ca ng vang khp. Vo nm u

(990) nin hiu Thun Ha () th lm Phng L Lang () Thi Thng

T (), ri tri qua cc chc quan khc nh Quang Lc T Tha (),

Trc Tc T Lang (), Hn Lm Hc S (), Cng B Th Lang

(), v.v. Khi lm Thi Th Nh Chu (, Tnh H Nam), ng thng hay

n tham vn Qung Hu Nguyn Lin () v Th Sn Tnh Nim (

), cui cng k tha dng php ca Nguyn Lin. Theo sc ch ca vua Chn

Tng, ng cng vi L Duy (), Vng No (), v.v., gim nh b Cnh c

Truyn ng Lc () 30 quyn v vit li ta cho b ny. Bn cnh ,

ng cng cng vi Vng Khm Nh () son cun Sch Ph Nguyn Quy ().

a (, Tachi, ?-?): nhn vt sng di thi nh ng, php t ca M T o

Nht ( ). Sau khi c php, ng n n c ti Hn Chu (, Tnh Sn

ng). Mi khi c ngi tu hnh n hi chuyn lin quan n Pht php, ng

thng ly cy gy nh xung t, nn sau ny ngi i mi gi ng l Ha

Thng a.

36


37/262


i Chu Hu Hi (,Daiju Ekai, ?-?): v tng di thi nh ng, xut thn

Kin Chu (, Phc Kin), ngi i thng gi l i Chu Ha Thng (

). ng theo xut gia vi o Tr Php S () i Vn T ()

vng Vit Chu (, Thiu Hng, Trit Giang), ban u hc chuyn hc kinh lun,

c ch s ng; sau i tham vn cc ni, n yt kin M T o Nht () v

ng c bn tnh ca mnh, nn theo hu v ny 6 nm. ng son cun n Ng

Nhp o Yu Mn Lun ( ) 1 quyn, em trnh cho M T xem,

nhn M T bo rng: Vit Chu hu i chu, vin minh quang thu, t ti v

gi chng( , Chn Vit Chu c vin ngcln, nh sng trn y thu sut, t ti khng c g chng ngi). T , ng c tn

i Chu (). Sau khi ng o, ng tr v Vit Chu xin dng gio php.

i in Bo Thng ( , Daiten Hts, 732-824): php t ca Thch u Hy

Thin (), cn c gi l i in (), sng ti Linh Sn () vng

Triu Chu (, Tnh Qung ng). ng c giao thip vi Hn D (), ngi

trnh tu t biu Lun Pht Ct (

) vo nm th 14 (819) nin hiu NguynHa (), nhn vt bi xch Pht Gio m b vua Hin Tng () lu y n a

phng Triu Chu. ng th tch vo nm th 4 (824) nin hiu Trng Khnh (

), hng th 93 tui.

(,Daigan

),

,Bungo

,Buzen

u

,

Higashihongan-ji4

37


38/262


),

v.v.

(,Daie Sk

), Vn Mn

( ), Tuyn Chu (

).

), ng ln L Sn (

4

4

) quy y theo,

38


39/262


Long Hng (

o), v.v.

i Hu Chnh Nim (,Daiky Shnen, 1215-1289): v tng ca Phi Dng

K v Phi Tng Nguyn thuc Lm T Tng Trung Quc, v t s ca Phi Pht

Nguyn (), hiu l i Hu (), xut thn vng Vnh Gia (), n Chu

(, thuc Tnh Trit Giang ngy nay). Ban u ng theo hc vi ng Cc Diu

Quang () Linh n T (), sau th k tha dng php ca Thch

Kh Tm Nguyt (). Vo nm 1269, ng qua Nht, chp nhn cho Tng

Qun Bc iu Thi Tng (,Hj Tokimune) quy y, ri khai sng Tnh TrT (,Jchi-ji) vng Lim Thng (,Kamakura). Sau ng tng

sng qua cc cha nh Thin Hng T ( ,Zenk-ji), Th Phc T ( ,

Jufuku-ji) cng nh Kin Nhn T (,Kennin-ji). n nm 1288, ng n ti

Vin Gic T (,Enkaku-ji) v vo thng 11 nm sau th th tch ti y. ng

c ban thy hiu l Pht Nguyn Thin S (). Di th ca ng li c

i Hu Ha Thng Ng Lc () 6 quyn.

i Long T Hng ( ,Dairy Chik, ?-?): nhn vt sng di thi nh Tng,

ngi k tha dng php ca Bch Triu Ch Vin () Tnh An Huy (

). ng tng sng qua i Long Sn () vng Lng Chu (, Tnh

H Nam), c gi l Hong T i S ().

(,Daibai Hj, 7,

)

7

Sn (

Diu ( 4

39


40/262


4

), Tn La Ca

i MinhPhp S(, ?-?) hay cn gi l Qunh Php S (), chnh l

thy ca Ngu u Php Dung ( , 594-657), ngi m sau ny c a

vo h Thin Tng. ng vn l hc gi ca Tam Lun Tng, sng di thi Ty

ng, tng tu hc vi Php Lng (, 507-581) Hng Hong T (),Dng (, Nam Kinh). Sau ng vo Mao Sn (, cch 45 dm v pha

ng nam Huyn C Dung, Giang T), chuyn tm hong dng Trung Lun ()

v cho n cui i khng mt ln h sn. Mn h ca ng c Hu Ho (), Php

Mn (), Hu Lng (), Hu Tuyn (), v.v.

(,Daigu Rykan

X

,Izumozaki,Echigo

4),

, Ksh-ji)

(,Ents-ji,Bicch

u

,Kimura

, Shimazaki

)

i Quang C Hi (,Daik Kokai, 837-903): cn c gi l C Nhng (40


41/262


), ngi vng Trng An (), h l Vng (). ng theo Thch Sng Khnh

Ch () hu h c 2 nm, ri sau c n kh. Hn 20 nm sau, ng n

tr ti i Quang Sn () m Chu () v tn lc c xng Thin php

ca mnh. Vo ngy mng 3 thng 9 nm th 3 (903) nin hiu Thin Phc ( ),

ng th tch, hng th 67 tui i v 36 h lp.

i Tng Tm Thi (,Dais Shintai, 1327-1415): v tng ca phi Dng K

v i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l i Tng ( ) hay Pht

Huyn (), xut thn vng Thng Ngu (, Tnh Trit Giang), h Tn ().

Nm 15 tui, ng theo xut gia vi c Chu t () ng T T ()cng nh Vn Tu i (). Sau ng n th c tc gii ti Khai Nguyn

T () Qun Thnh (). T , ng bt u i du phng hc o, n an

c ti Ty Thin Trc T () Hng Chu (), gp c C nh T

Minh () Knh Sn () nn theo hu v ny sut 10 nm. Nhn hay tin

Mng ng m Ngc () hin ang ti Quc Thanh T () trn

Thin Thai Sn (), ng bn n bi yt v cui cng c c php. Vo nm

u (khong 1368) nin hiu Hng V (), ng qun l Long Tuyn T ()

Diu Giang ( ), ri n tr tr ng Sn Quc Khnh T ( )

Thng Ngu, cng nh Trung Thin Trc T () v Knh Sn vo nm u

(1403) nin hiu Vnh Lc (). n nm th 4 (1406) cng nin hiu trn, ng

nhn chiu ch tu chnh b Vnh Lc i in (), nm sau th tr v ni v

lui v n c Tch Chiu Am (). Vo nm th 9 cng nin hiu trn, theo li

thnh cu ng li tr v Vnh Lc. n ngy 14 thng 11 nm th 13 (1415), ng th

tch, hng th 89 tui. ng c vit b Pht Php Kim Thang Thin ( )

16 quyn vo nm th 24 (1391) nin hiu Hng V.

i Ty Php Chn (,Daizui Hshin, 834-919): xut thn Huyn Dim nh

(), T Chu ( , Tnh T Xuyn), h l Vng ( ). ng xut gia Hu

Ngha T ( , tc Trc Lm Vin, H Thnh T), ri i vn du ln phng

Nam, n Dc Sn () v tham yt mt s Thin tng nh o Ng Vin Tr

(), Vn Nham m Thnh (), ng Sn Lng Gii (),

Quy Sn Linh Hu (). c bit, ng theo hu h Quy Sn, tu hnh khc

41


42/262


kh, cui cng ng o. Sau ng li k tha dng php ca Trng Khnh i An

(), v tr v nc Thc, v n tr ti i Ty Sn trong vng hn 10 nm,

thn thit ch o cho hc gi n tham Thin. Trc nm ng qua i, ng c

Hong nc Thc ban tng cho T Y v hiu l Thn Chiu i S ().

Vo ngy 15 thng 7 nm u (919) nin hiu Cn c () nh Thc, ng ngi

ngay ngn th tch, hng th 86 tui i v 66 h lp. Cun i Ty Khai Sn Thn

Chiu Thin S Ng Lc () 1 quyn, vn cn lu li cho n

ngy nay.

i Xuyn Ph T (,Daisen Fusai, 1179-1253): v tng ca Phi i Hu () thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l i Xuyn ( ), xut thn vng

Phng Ha (), T Minh ( , Tnh Trit Giang), h l Trng ( ). Nm 19

tui, ng theo xut gia vi Vn Hin () Hng Lm Vin (), ri n

tham hc vi H c Thng () Thoi Nham T (), v cui cng i

ng qua li dy ca Trit ng Nh Dim (). Sau khi n tham vn thm

mt s v tn tc khc nh Tng Nguyn (), Khng ng (), Si n (

), Tc Am (), Khng Tu (), V Chng (), ng bt u xut hin b

gio Diu Thng Vin () thuc Ph Khnh Nguyn () vo nm th

10 (1217) nin hiu Gia nh (). T v sau, ng tng sng qua cc ni

nh Bo Quc T (), Quan m Vin (), i Trung T ()

Khnh Nguyn, ri Quang Hiu T () Gia Hng (, Tnh Trit Giang),

Thp Phng T () Thiu Hng (, Tnh Trit Giang), Tnh T T (

), Linh n T () Lm An (, Tnh Trit Giang), v.v. Vo ngy 18

thng ging nm u (1253) nin hiu Bo Hu (), ng th tch, hng th 75

tui i v 56 h lp. ng c li cc trc tc nh Ng ng Hi Nguyn ( , Gotegen, 20 quyn), i Xuyn Ha Thng Ng Lc ( , 1

quyn). Vt S i Qun () th bin son hnh trng ca ng.

m Lm ( , Donrin, ?-?): v tng sng di thi nh Ty, t ca s t Thin

Tng B t Ma (), cn gi l m Lm (), Php Lm (), do

v ng b gic cp cht t 1 tay nn c gi l Lm Ct Tay. Trong khong thi

gian t nm u (538) nin hiu Nguyn Tng () nh Bc Ngy cho n nm

42


43/262


u (543) nin hiu V nh (), ng thng m nhim bt k dch kinh v son

vn li ta cho C m Bt Nh Lu Chi (), T Mc Tr Tin (

), B Lu Chi (), Pht Phin a (), v.v. Hn na,

trong bn Thng Man Kinh Bo Qut (), trc tc ca Gia Tng i S

Ct Tng () c trch dn li ch s ca ng v Kinh Thng Man (

), qua chng ta c th bit c rng ng l nh nghin cu v b kinh ny.

Trong phn Hu Kh Truyn ca Tc Cao Tng Truyn ( ) quyn 16 c

thut li s tch ca ng.

m Thin (,Donsen, 542-607): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng NhiuDng (), Bc Lng (, H Bc []), h Vng (). Lc nh ng theo

cu hc cc kinh th, li rt ch trng Chu Dch. Nm 21 tui, ng xut gia vi m

Tnh () C Ha T () vng nh Chu (), ban u hc Thng Man

Kinh (); nhng sau khi th c tc gii xong ng lui n c Tnh Quc T (

) thuc Lm L Sn (), chuyn nghin cu v c Hoa Nghim Kinh (

), Duy Ma Kinh (), Thp a Kinh (), Lng Gi Kinh (),

i Tha Khi Tn Lun (), v.v. ng thng nghin cu v Duy Thc

Lun ( ), b bnh nng trong ngi, mng thy n mt trng ri c lnh

bnh, cho nn mi i tn l Nguyt c ( ). Vo lc dit Pht ca vua V

nh Bc Chu, ng chy v phng Nam, nhn c c b Nhip i Tha Lun (

) ni nh ca v Sc S Tng Qun (), nim bng an nhin thot lc.

Vo u thi nh Ty, ng thuyt ging Nhip i Tha Lun, Lng Gi Kinh, i

Tha Khi Tn Lun, v.v., ti M Thnh T () Bnh Thnh (). T ,

gio hc Nhip Lun c truyn vo phng Bc. n nm th 7 (587) nin hiu

Khai Hong (), ng vng chiu vo kinh tr tr i Hng Thin T (),n lc tuyn dng Nhip Lun v s lng ngi n tu hc ngy mt ng ln n

c ngn. Vo nm u (601) nin hiu Nhn Th ( ), vua ban chiu ch to lp

khp ton quc 30 thp x li, ring ng vng mnh xy dng mt ngi thp ti

Phng Tuyn T () K Chu (). n nm th 3 (607) nin hiu i

Nghip (), ng th tch, hng th 66 tui. Trc tc ca ng c Nhip Lun S

() 10 quyn, v s gii ca Lng Gi Kinh, Khi Tn Lun, Duy Thc Lun,

Nh Tht Lun (), v.v.

43


44/262


o An( , Dan, 312[314]-385): nhn vt trung tm ca Pht Gio thi ng Tn

(thi k u ca Pht Gio Trung Quc), ngi vng Ph Liu (), Thng Sn

(, tc Chnh nh [ ], H Bc []), h V (), sanh nm th 6 (312)

nin hiu Vnh Gia () nh ng Tn, c thuyt cho l nm th 2 (314) nin hiu

Kin Hng (). Nm ln 12 tui, ng xut gia, thng minh xut chng, chuyn

nghin cu kinh lun, ch siu phm. K n ng theo lm mn h ca Pht

Trng (), nhng v sau do i lon phng Bc, nn ng cng vi thy

mnh chy t nn khp cc ni, tng ging thuyt gio ha Tng Dng ()

trong vng 15 nm. Vua Ph Kin () nh Tin Tn nghe danh ng, em binh vyhm Tng Dng, n ng v Trng An (), cho sng Ng Trng T (

) v ly l tn ng lm thy. Chnh o An thng khuyn vua Ph Kin cung

thnh Cu Ma La Thp (Kumrajva, ) Ty Vc sang cng trc tc

cng nh chnh l cc kinh lun Hn dch, bin tp thnh b Tng L Chng Kinh

Mc Lc (). Ngoi ra, ng cn tp trung vo vic phin dch kinh in,

vit cc ch thch v li ta cho cc kinh, tng cng c 22 b. ng chia vic gii

thch kinh thnh 3 phn: li ta, chnh tng v lu thng; phng php ny vn cn

thng dng cho n ngy nay. Nghin cu ca ng ch yu tp trung vo Kinh Bt

Nh, nhng ng cn tinh thng c A Hm, A T t Ma. Sut c i ng cng

hin cho s nghip Pht Gio rt to ln. Vo nm th 10 (385) nin hiu Thi

Nguyn (), ng th tch.

o Bng (,Dhy, 488-559): v tng sng di thi Bc T, ngi vng Bnh n

(, thuc Huyn Khu [], Sn ng []), h Hn (). Nm ln 12 tui,

ng xut gia, chuyn nghin cu Kinh Duy Ma (), Kinh Nit Bn (),Thnh Tht Lun (), v.v., ri vo Thiu Lm T () tu Thin. Sau ng

theo Lut S Hu Quang ( ) hc T Phn Lut, hu thy c 10 nm th ng

c chn ca i Tha. Sau khi t gi thy mnh, ng chuyn tm ging thuyt

Thp a Kinh Lun (), Nit Bn Kinh (), Hoa Nghim Kinh (

), T Phn Lut (), v.v., t ting tm ng vang khp kinh nh Nghip.

Hn na, do ti bin lun xut chng ca ng, ngi ta v ng ging nh X Li

Pht, t ca Pht. ng cng vi t Linh D () trc sau cng tuyn xng

44


45/262


tng phong ca thy mnh Hu Quang. Vo nm th 10 (559) nin hiu Thin Bo

() nh Bc T, ng th tch, hng th 72 tui.

o Chiu (,Dsh, 629-700): v tng Nguyn Hng T ( , Gank-ji) thi

i Phi iu, t s khai sng ra Php Tng Tng ca Nht, xut thn vng H Ni

(,Kawauchi). Nm 653, ng nhp ng cu php, hc Php Tng vi Huyn

Trng (), sau khi tr v nc ng kin lp Thin vin Nguyn Hng T v bt

u hong php. n cui i ng i tun du khp cc ni, lm nhng vic x hi

nh bt cu ng, v.v. Theo di mnh ca ng li th sau khi cht thi hi ca ng

c ha tng. y l trng hp ha tng u tin trong lch s Nht.

o Din (,Den, ?-922): v tng ca To ng Tng Trung Quc, xut thn Huyn

Trng Lc (), Phc Chu (, Tnh Phc Kin), h Lu (), php t ca

To Sn Bn Tch (). Ban u, ng sng ti Lc u (), ri n nm

th 2 nin hiu V Ngha () nh Ng, ng chuyn n ng Sn () v lm

v t th 4 ni y. Sng ni y c 3 nm th ng th tch v c ban cho thy

hiu l Hng Qu i S ().

o Dun (,Din, 798-868): cn gi l o Vn (), xut thn dng h Bc ()

cao qu Hu Nham (), Hn Chu (), Tn La (). ng xut gia nm 18

tui, ri hc Hoa Nghim Kinh Qu Thn T (). Vo nm th 17 (825) i

vua Hin c Vng (), ng sang nh ng cu php v k tha dng php

ca Nam Tuyn Ph Nguyn (). n nm th 9 (847) i vua Vn Thnh

Vng (), ng tr v nc v tr ti Phong Nhc (). Mn nhn hc

vn tp theo ng rt ng v ngay c vua Cnh Vn Vng () cng cm phc

c ca ng. Vo ngy 18 thng 4 nm th 8 (868) i vua trn, ng th tch,

hng th 71 tui i v 44 h lp.

o Knh Hu oan (,Dky Etan, 1642-1721): tc Lo Nhn Chnh Th (

, Shju), v tng ca Lm T Tng Nht Bn, t l o Knh ( ), sinh ra trong

gia nh h Tng Bnh () Phn Sn (), Tn Nng (, Shinano), Giang

45


46/262


47/262


Thin u tin ti Triu Tin.

o Ng Vin T(,Dgo Enchi, 769-835): xut thn vng Hi Hn (), D

Chng (, Tnh Giang Ty), h l Trng ( ). Lc cn nh, ng xut gia vi

Ha Thng Nit Bn (), ri n Dc Sn (), theo hc vi Duy Nghim

(), c tm n ca thy v k tha dng php ca v ny. V sau, ng i tham

vn khp chn thin lm, n o Ng Sn ( ) v n lc c xng Thin

phong ca mnh. Vo ngy 11 thng 9 nm th 9 (835) nin hiu Thi Ha ( ),

ng th tch, hng th 67 tui, c ban cho thy l Tu Nht i S ( ).

o Nguyn ( ,Dgen, 1200-1253): v tng sng vo u thi k Lim Thng (

,Kamakura), t s khai sng ra To ng Tng Nht Bn, hy l Hy Huyn (

), xut thn vng Kyoto (), h l Nguyn (), con ca v Ni i Thn Cu

Ng Thng Thn (), m l con gi ca Cu iu C Phng (

). Nm ln 3 tui, ng mt cha, ri n 8 tui th mt m. Nm ln 13 tui, ng

theo xut gia vi Lng Qun () trn T Du Sn (,Hieizan), ti Bt

Nh Cc Thin Quang Phng () thuc Th Lng Nghim Vin (

) vng Honh Xuyn (), n nm sau ng th gii vi v Ta Ch Cng

Vin (). Sau , ng n tham hc vi Trng Li Cng Dn ( )

Vin Thnh T (), v th theo li dy ca v ny, ng n Kin Nhn T (

,Kennin-ji), theo hu h mn h ca Vinh Ty (,Eisai) l Minh Ton (

, Myzen). Vo nm th 2 (1223) nin hiu Trinh ng (), ng cng vi Minh

Ton sang nh Tng cu php, dng chn Thin ng Sn Cnh c T (

), ri li i tham bi cc cha khc nh Dc Vng Sn Qung Li T

(), nhng cui cng ri cng quay v Thin ng Sn. Chnh ni y

ng gp c Trng ng Nh Tnh ( ) v c v ny n kh cho. Vo

nm u (1227) nin hiu An Trinh (), ng tr v nc. Sau khi tr v, ng tm

thi lu tr ti Kin Nhn T mt thi gian, ri n nm u (1229) nin hiu Khoan

H ( ), ng n tr ti An Dng Vin ( ) vng Thm Tho ( ,

Fukakusa) kinh Kyoto. Vo nm u (1233) nin hiu Thin Phc (), th

theo li thnh cu ca ng Nguyn Gio Gia () v v ni Chnh Gic (

), ng khai sng Quan m o Li Vin Hng Thnh Bo Lm T (47


48/262


) vng Sn Thnh (, Yamashiro) v sng ti y hn 10 nm. n

nm u (1243) nin hiu Khoan Nguyn ( ), p ng li thnh cu ca Ba a

D Ngha Trng (), ng ln Ch T Trang () vng Vit Tin (

,Echizen, thuc Fukui-ken), dng chn ti tho am Ct Phong C T (

). Nm sau ng pht trin ni y thnh i Pht T ( ,Daibutsu-ji) v bt

u khai ng thuyt php gio ha, v hai nm sau na ng i tn cha thnh

Vnh Bnh T (,Eihei-ji). Hu Tha Nga Php Hong ( ) c ban

tng T Y cho ng, nhng ng c t khng nhn. Vo ma h nm th 4 nin hiu

Kin Trng (), ng nhum bnh, ri n thng 7 nm sau ng giao li ht mi

chuyn cho t C Vn Hoi Trng (), v vo ngy 28 thng 8 nm ny(1253), ng thi tch trn kinh , hng th 54 tui. Trc tc ca ng c b Chnh

Php Nhn Tng () 95 quyn, Ph Khuyn Ta Thin Nghi () 1

quyn, Hc o Dng Tm Tp ( ) 1 quyn, Vnh Bnh Thanh Quy (

) 2 quyn, Vnh Bnh Qung Lc () 10 quyn, Tn Tng o Vnh

(), v.v. Vo nm th 7 (1854) nin hiu Gia Vnh ( ), ng c Hiu

Minh Thin Hong () ban cho thy hiu l Pht Tnh Truyn ng Quc

S (), ri n nm th 11 nin hiu Minh Tr (), ng li c ban

cho thy hiu l Tha Dng i S (). Trong To ng Tng Nht Bn,

ng c gi l Cao T.

o Ton (,Dzen, ?-894): v tng ca To ng Tng Trung Quc, h Tuyn (),

php t ca ng Sn Lng Gii ( ), tr ti Trung Sn ( ), Tuyn

Thy (, Tnh H Bc), cho nn c hiu l Trung Sn Ha Thng ( ).

Vo nm th 2 (882) nin hiu Trung Ha (), vng chiu ca v Tit S Trn

Nam () l Chung Truyn (), ng n sng ti ng Sn (), lm v t

th 2 v c gi l Trung ng Sn (). n nm th 2 (893) nin hiu Cnh

Phc (), ng c i Thng Th () nghnh n v sng Long An

Vin () v nm sau ng th tch.

o Tuyn ( ,Dsen, 596-667): v tng Lut Tng di thi nh ng, cn c

gi l Nam Sn Lut S (), Nam Sn i S (), t sng lp ra

Nam Sn Lut Tng, ngi Ng Hng (), Trit Giang (), c thuyt cho l48


49/262


vng n (), Nhun Chu (), Giang T (), h Tin (), t l Php

Bin ( ). Nm 16 tui, ng xut gia, theo Hu Qun ( ) Nht Nghim T

() v Tr Th () i Thin T () hc Lut; sau ng n tr ti

Phng Chng Cc (, pha Nam Trng An), to dng Bch Tuyn T (

) v chuyn tm nghin cu, hong truyn T Phn Lut, cho nn tn phi ca ng

c gi l Nam Sn Lut Tng. ng tng i khp ni thuyt ging Lut hc v

cng tham gia phin dch vi Huyn Trng (). ng tng sng qua vi ni nh

Sng Ngha T (), Phong c T () v Tnh Nghip T ().

Vo nm th 3 (658) nin hiu Hin Khnh (), ng vng sc ch n tr tr Ty

Minh T () Trng An. Khng bao lu sau, ng son ra Thch Mn ChngPhc Nghi (), Thch Mn Quy Knh Nghi (), v.v. Vo nm

th 2 (662) nin hiu Long Sc (), vua Cao Tng ra sc lnh cc tng ni phi l

bi nh vua, ng cng vi Huyn Trng dng th khng tranh, nn vic ny c

nh ch. n thng 2 nm th 2 (667) nin hiu Cn Phong (), ng sng lp gii

n ti Tnh Nghip T, cc ni n cu gii hn 20 ngi. Cng vo thng 10 nm

ny ng th tch, hng th 72 tui i v 52 h lp. ng c ban cho thy hiu

Trng Chiu (). Trc tc ca ng c T Phn Lut San Phn B Khuyt Hnh

S Sao () 12 quyn, Yt Ma S () 3 quyn, Gii Bn

S ( ) 6 quyn, Thp T Ni Ngha Sao () 6 quyn, T Kheo Ni

Ngha Sao () 6 quyn, c gi l 5 b trng yu ca Lut hc. Trong

, Hnh S Sao l b sch khng th thiu khi nghin cu v T Phn Lut. Ngoi

ra ng cn son ra b i ng Ni in Lc () 10 quyn, l sch mc

lc chnh l ton b kinh in. Bn cnh , ng cn bin tp C Kim Pht o Lun

Hnh () 4 quyn, Qung Hong Minh Tp () 30 quyn, v.v.,

tuyn dng Pht Gio. Ngoi ra, ng cn trc tc Tc Cao Tng Truyn () 10 quyn, Thch Th Lc Ph (), Thch Ca Phng Ch (),

Tam Bo Cm Thng Lc (), v.v.

o Tuyn (,Dsen, 702-760): v tng sng di thi nh ng, mt trong nhng

ngi em Thin, Lut v Hoa Nghim truyn sang Nht Bn, v t th 2 ca Thin

Tng Nht Bn, s t ca Hoa Nghim Tng, xut thn Ha Chu (), H Nam

(), hu du ca V Linh Cng (), h V (). ng xut gia hi nh, sau49


50/262


n i Phc Tin T ( ) Lc Dng ( ), th c tc gii vi nh

Tn (), chuyn hc Lut, ri th gio Thin v Hoa Nghim vi Ph Tch ()

Hoa Nghim T (). Th theo li thnh cu sang Nht ca hai v tng Hng

Phc T ( , Kfuku-ji) l Ph Chiu ( ), Vinh Du () ang ti

Trung Quc tm ngi truyn gii lut, vo nm th 6 (734) nin hiu Thin Bnh

() ca Nht, ng cng vi nhm B Tin Na ( ), Pht Trit (,

hay Pht Trit []) sang Nht; nhng gia ng gp phi phong ba bo tp, cho

nn 2 nm sau mi c th n c Nht Bn v tr ti i An T (,Daian-

ji). n nm 751, ng lm Lut S, ri nm sau lm v o s ch nguyn trong L

Khai Nhn Cng Dng Tng i Pht ng i T ( , Tdai-ji). Vonm 754, ng n vn an Gim Chn ( , Ganjin) khi v ny va mi vt v n

Nht v n cui i ng lui v n c T T T () vng Ct D ( ,

Yoshino). ng rt tinh thng c Hoa Nghim ln Thin Thai, thng qua t Hnh

Biu (), ng to nh hng kh nhiu cho Ti Trng ( , Saich). Vo

nm u (760) nin hiu Thng Nguyn (), ng th tch, hng th 59 tui.

o Xc ( , Dshaku, 562-645): v tng ca Tnh Tng, sng di thi nh

ng, v t th 2 ca Tnh Tng Trung Quc, ngi vng Vn Thy (),

Tinh Chu (, thuc Thi Nguyn, Sn Ty), c thuyt khc cho l xut thn Tn

Dng (), Tinh Chu, h V (), cn uc gi l Ty H Thin S ().

K tha t tng ca m Loan (), ng l ngi khai sng Tnh Tng vo

thi k u nh ng. Chn Tng Nht Bn tn xng ng ng hng th t trong 7

v cao tng. Nm 14 tui, ng xut gia, hc cc kinh lun, tinh thng i Nit Bn

Kinh () v thng thuyt ging kinh ny n 24 ln. Sau ng n tr ti

Huyn Trung T (), ngi cha do m Loan sng lp nn, cm ng c bia

vn ghi chp v m Loan, bn chuyn sang tn ngng Tnh . Lc by gi l

nm th 5 (609) nin hiu i Nghip (), ng 48 tui. T cho n nm 83

tui, mi ngy ng nim Pht 70.000 bin. Sut i ng chuyn ging Qun V

Lng Th Kinh () trn 200 ln, ch trng bt lun xut gia hay ti gia

u ly php mn nim Pht lm cn bn. n nm th 3 (629) nin hiu Trinh Qun

( ), bit trc gi khc ra i, ng thng bo cho i chng vn tp, cht thy

m Loan hin thn, cho ng bit d bo ca ng cha ht. Mi cho n thng 4 nm50


51/262


th 19 cng nin hiu trn, ng mi th tch, hng th 84 tui. Mn ca ng c

Thin o (), o Ph (), Tng Din (), v.v. Trc tc ca ng li

c Tnh Lun () 2 quyn, An Lc Tp () 2 quyn, v.v.

t Qun m Dnh ( , Takkan Donei, 989-1060): v tng ca Lm T Tng

Trung Quc, hiu l t Qun (), ngi vng Tin ng (), Hng Chu

(, Tnh Trit Giang), h l Kheo (). ng theo i Dng Cnh Huyn (

) hc tng phong ca To ng, sau n tham vn Cc n Un Thng (

) v k tha dng php ca v ny. V sau, ng n tr ti Kim Sn () thuc

Nhun Chu (, Tnh Giang T). ng th tch vo nm th 5 (1060) nin hiu GiaHu (), hng th 72 tui.

(, Tosotsu Jetsu44

Long () (

U

;

(

Trng Thng Anh (

(4

).

u T i ng (, Tsu Daid, 819-914): php t ca Thy Vi V Hc (

), con nh h Lu () Hoi Ninh (), Th Chu (, Tnh An Huy).

ng xut gia hi cn nh, ban u c Kinh Hoa Nghim, nhn thy r tnh hi,

sau n tham yt Thy Vi v ng c huyn ch. V sau, ng i chu du y, ri51


52/262


tr v qu c v n c u T Sn ( ). ng c gp Triu Chu ()

Huyn ng Thnh () v cng nhau hn huyn Pht php. ng tr ti u T

Sn hn 30 nm trng. n ngy mng 6 thng 4 nm th 4 (914) nin hiu Cn

Ha (), ng ngi an nhin m thot ha, hng th 96 tui, v c ban thy

hiu l T T i S ().

u T Ngha Thanh ( , Tsu Gisei, 1032-1083): v tng ca To ng Tng

Trung Quc, xut thn vng Thanh Chu ( , Tnh Sn ng). Nm ln 7 tui,

ng xut gia Diu Tng T (), n nm 15 tui th th gii. Trong khong

thi gian ny, ng hc Bch Php Lun ( ) v thng hiu Kinh Hoa Nghim.Sau ng n tham vn Ph Sn Php Vin ( , tc Vin Gim) Thnh

Nham T (), tr thnh nhn vt ni ting trong s mn h ca Vin Gim, nn

c gi l Thanh Hoa Nghim. Sau , ng kh ng yu ch ca Php Vin, c

trao truyn cho tm y ca i Dng Cnh Huyn () v k tha dng php

ca v ny. T ng tr thnh mn h ca To ng Tng. V sau, ng n L Sn

(), duyt c cc kinh lun, ri n nm th 6 (1073) nin hiu Hy Ninh ()

th tr v Th Chu () v sng ti Hi Hi Thin Vin () trn Bch

Vn Sn (). Tri qua ni y c 8 nm, ng li chuyn n u T Sn (

). Vo ngy mng 4 thng 5 nm th 6 (1083) nin hiu Nguyn Phong ( ),

ng th tch, hng th 52 tui i v 32 h lp. Mt s trc tc ca ng nh Th

Chu u T Thanh Ha Thng Ng Lc () 2 quyn, u T

Thanh Ha Thng Ng Yu () 1 quyn.

nh Nham Tnh Gii (, Teigan Jkai, ?-?): v Thin tng thuc Lm T Tng

Trung Quc sng di thi nh Minh, hiu l nh Nham ( ), xut thn NgHng (, Ng Hng, Tnh Trit Giang). ng tng n tham yt Gic Nguyn

Hu m ( ) Thin Gii T ( ) thuc Nam Kinh ( ), Tnh

Giang T () v c i ng. Vo nm u nin hiu Hng V (, 1368-

1398), ng nhn sc ch tr tr Linh Cc T () Kim Lng (, Nam Kinh,

Tnh Giang T). ng c vit tc phm Tc Khc Lin Chu Tng C ()

rt thnh hnh trong tng lm. Bn cnh , ng cn c cng trong vic cho vo i

Tng Kinh b C Tn Tc Ng Lc () bn nh Minh v nh chnh bn

52


53/262


Nam Tng Lc T n Kinh ().

on Kiu Diu Lun (,Donky Myrin, 1201-1261): v tng ca Phi Dng

K v Phi Ph Am thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l on Kiu ( ), hay

cn gi l Tng Sn T (), ngi Hong Nham Tng Sn ( ), i

Chu (, Tnh Trit Giang), h l T (). Nm ln 18 tui, ng xut gia Qung

Hu Vin ( ) vng Vnh Gia ( , Tnh Trit Giang), ri sau du phng

hnh cc. u tin ng n tham vn Cc Nguyn Nguyn o (), c ch

s ng, sau gp c V Chun S Phm () Tuyt u Sn ()

v cui cng k tha dng php ca v ny. Khi S Phm chuyn n Knh Sn () v Dc Vng Sn ( ) th ng i theo hu. Vo thng 3 nm u (1242)

nin hiu Thun Hu (), ng n tr tr Thoi Phong K Vin T ()

i Chu, ri tri qua sng mt s cha khc nh Thoi Nham Tnh Thin T

( ), Quc Thanh T () Thin Thai Sn (, Tnh Trit

Giang), Tnh T T () Ph Lm An (, Tnh Trit Giang). Vo ngy

25 thng 4 nm th 2 (1261) nin hiu Cnh nh (), ng th tch, hng th 61

tui i v 44 h lp. Hai v th gi ca ng l Vn Bo () v Thin Tnh ()

bin tp b on Kiu Ha Thng Ng Lc () 2 quyn.

c Am o Din (,Dokuan Den, 1335-1418): v thin tng sng vo u thi

nh Minh, xut thn Trng Chu ( , Huyn Ng, Tnh Giang T), h l Diu

(), tn Qung Hiu (), hiu c Am (). Nm 14 tui, ng xut gia, ban

u hc Thin Thai gio hc, sau theo Tr Cp () Knh Sn () tham Thin

v t c yu ch. Sau , ng lm tr tr mt s cha nh Ph Khnh T ()

Lm An (), Thin Long T () Hng Chu (), Lu Quang T () Gia nh (). ng c nng khiu v thi vn, li s trng v thut s m

dng, li rnh v hi ha. Yn Vng cng ng m lun rt tm c, thnh thong

sng trong ph ni vi nh vua, cng vua bn chuyn c mt, c cng nht nn

c tn lm Thi T Thiu S v ngi i gi ng l Diu Thiu S ().

Nh vua li ra lnh cho ng tc mc quan phc, nhng ng t chi khng nhn,

thm ch ban cho c nh ca cung nhn hu h, nhng rt cuc ng chi t tt c.

ng tng gim tu cun Thi T Bo Lc (), Vnh Lc i in (),

53


54/262


v.v. Thng ngy ng sng ti Thnh Ty Pht T (), mc php phc l bi

tng kinh

tieusuchuvicaotang

Documents

Transcript of tieusuchuvicaotang