TRNG I HC KHOA HC T NHIN HQGHNKHOA MI TRNG---o0o---

TIU LUNS pht trin gy hi ca sinh vt ngoi lai

Nhm hc vin: Trn Th M Hnhm Tun AnhV Sinh Khiu

Ging vin hng dn: GS.TS. Lu c Hi

H Ni, Thng 5 nm 2014MC LC

Tng quan11. Khi nim sinh vt ngoi lai xm hi12. Con ng du nhp ca cc loi ngoi lai23. Tc hi ca cc loi ngoi lai xm ln34. Cc nguyn l sinh thi gii thch cc vn v s pht trin v xm hi ca sinh vt ngoi lai xm hi.44.1. Cc nguyn l sinh thi44.1.1. S thch nghi.44.1.2. S tng trng v t iu chnh s lng c th trong qun th.44.1.3. Cc mi tng tc trong qun th.44.1.4. Cu trc ca h sinh thi.74.1.5. S chuyn ha vt cht trong h sinh thi.84.1.6. S pht trin v tin ha ca h sinh thi104.2. Gii thch s pht trin ca sinh vt ngoi lai.115. Kt lun13

Tng quanS mt mt a dng sinh hc v ang l mi lo chung ca nhn loi. Trong nhiu nguyn nhn gy tn tht a dng sinh hc, cc loi sinh vt ngoi lai xm hi c coi l mt trong nhng mi e do nguy him nht. Nhn ra c iu ny, Cng c a dng Sinh hc dnh hn mt khon trong iu 8 (khon 8(h)) ku gi cc bn tham gia cng c: "Ngn chn s du nhp, kim sot hoc dit tr cc loi ngoi lai gy hi cho cc h sinh thi, ni sng hoc cc loi sinh vt bn a"Theo Cng c a dng sinh hc c thng qua ti Hi ngh thng nh Tri t nm 1992 ti Rio de Janeiro (Vit Nam tham gia theo quyt nh 279/ Q-CTN ca Ch tch nc ngy 17 thng 10 nm 1994 v vic ph chun Cng c a dng sinh hc) th sinh vt ngoi li c nh ngha nh sau: Sinh vt ngoi lai (Ailen species) l mt loi, phn loi hoc taxon phn loi thp hn, k c mt b phn c th bt k (giao t, trng, chi mm) c kh nng xut hin sng st v sinh sn, bn ngoi vng phn b t nhin (trc y hoc hin nay) v phm vi pht tn t nhin ca chng. Sinh vt ngoi lai xm ln (Invasive Ailen species) l mt loi sinh vt l thch nghi, pht trin, tng nhanh s lng c th trong h sinh thi hoc ni sng mi v l nguyn nhn gy ra s thay i v cu trc qun x, e da n a dng sinh hc bn a. n cui nm 2008 thut ng sinh vt ngoi lai xm hi mi c c th ha trong vn bn lut ca nc ta. B lut a dng sinh hc c Quc hi thng qua ti k hp th t Quc hi Kha XII v chnh thc c hiu lc k t 01/07/2009. Theo ti khon 19, iu 3, chng 1 nh ngha: Loi ngoi lai xm hi l loi ngoi lai ln chim ni sinh sng hoc gy hi i vi cc loi sinh vt bn a, lm mt cn bng sinh thi ti ni chng xut hin v pht trin. Sinh vt ngoi lai xm hi c th gy hi n cc loi bn a thng qua cnh tranh ngun thc n (ng vt); ngn cn kh nng gieo ging, ti sinh t nhin ca cc loi bn a (thc vt) do kh nng pht trin nhanh, mt dy c; cnh tranh tiu dit dn loi bn a, lm suy thoi hoc thay i tin ti tiu dit lun c loi bn a.1. Khi nim sinh vt ngoi lai xm hiSinh vt ngoi lai xm hi trc ht l nhng loi khng c ngun gc bn a. Khi c a n mt mi trng mi, mt loi ngoi lai c th khng thch nghi c vi iu kin sng v do khng tn ti c. Tuy nhin, trong nhiu trng hp khc, do thiu vng cc i th cnh tranh v thin ch nh qu nh cng vi iu kin sng thun li, cc loi ny c iu kin sinh si ny n rt nhanh v n mt lc no ph v cn bng sinh thi bn a v vt khi tm kim sot ca con ngi. Lc ny n tr thnh loi ngoi lai xm hi.Sinh vt ngoi lai xm hi c th bao gm cc loi sinh vt tt c cc nhm phn loi chnh, nh vi rt, nm, to, ru, dng x, thc vt bc cao, ng vt khng xng sng, c, lng c, b st, chim v ng vt c v c du nhp vo mi trng mi khc vi ni phn b t nhin ban u ca chng v gy ra cc thit hi v kinh t, sc khe con ngi v mi trng.Sinh vt ngoi lai xm hi l mt loi sinh vt l thch nghi, pht trin, tng nhanh s lng c th trong h sinh thi hoc ni sng mi v l nguyn nhn gy ra s thay i v cu trc qun x, suy gim cc loi bn a v e da n a dng sinh hc bn a. Do nhiu nguyn nhn khc nhau, mt s lng ln cc loi ng thc vt c chuyn n sng ngoi khu phn b t nhin lu i trc y ca chng. mi trng sng mi, trong nhiu trng hp, do diu kin sng khng ph hp hay b cnh tranh mnh ca loi bn a, cc loi sinh vt mi n khng tn ti hoc pht trin c. Tuy nhin, nhiu khi, do thiu vng cc i th cnh tranh v thin ch nh qu hng c, li gp nhiu iu kin sng thun li (nh kh hu, t ai...), cc loi mi du nhp c iu kin sinh si, ny n rt nhanh v tin mt lc no , chng ph v cn bng sinh thi ca mi trng sng mi v vt khi tm kim sot ca con ngi. Lc , cc loi mi ny tr thnh loi xm hi. S pht trin qu mc v kh kim sot ca chng gy nn nhng hu qu xu i vi mi trng v a dng sinh hc bn a nh ln t, loi tr v lm suy gim cc loi sinh vt v ngun gen, ph v cu trc v chc nng ca h sinh thi, ph hi ma mng, lm gim nng sut cy trng, vt nui, thm ch nh hng c n sc kho con ngi. Cc loi nu trn c gi l loi ngoi lai xm hi, loi xm nhp hoc loi sinh vt l xm ln (Invasive alien species) Sinh vt ngoi lai: l mt loi, phn loi hoc mt taxon (bc phn loi) thp hn, k c bt k mt b phn, giao t hoc chi mm c kh nng sng st v sinh sn no, xut hin bn ngoi vng phn b t nhin trc y hoc hin nay v phm vi pht tn t nhin ca chng. Sinh vt ngoi lai xm hi: l mt loi sinh vt ngoi lai thch nghi v pht trin trong mt h sinh thi hoc ni sng t nhin hoc na t mi v l nguyn nhn gy ra s thay i v e da da dng sinh hc bn a, Theo (IUCN, 2001) 2. Con ng du nhp ca cc loi ngoi laiCng vi s pht trin ca giao thng vn ti v hot ng thng mi gia cc nc, cc a phng, con ngi mang theo mt cch v tnh hay hu cc loi sinh vt t ni ny n ni khc, thm ch n c nhng vng rt xa qu hng ca chng. Nhiu loi sinh vt ly nhim hoc tr trn trong hng ho, phng tin vn chuyn, thm ch trn qun o, giy dp ri c con ngi mang theo n mi trng sng mi mt cch v tnh, khng ch nh. Nhiu loi khc li c con ngui du nhp cho mt mc ch hp, nh nghin cu khoa hc, lm cnh, ri sau c pht tn ra ngoi. Con ngi cng ch ng du nhp nhiu loi sinh vt nhm phc v cho cc mc ch nh trng trt, chn nui v lm nghip.v.v. , ri sau chng tr thnh cc loi c hi.Sinh vt ngoi lai c th xm nhp vo mt mi trng sng mi bng nhiu cch. N c th i theo con ng t nhin nh theo gi, dng bin v bm theo cc loi di c, nhng quan trng hn c l do hot ng ca con ngi. Cng vi s pht trin ca giao thng vn ti v hot ng thng thng, con ngi mang theo, mt cch v tnh hay hu , cc loi sinh vt t ni ny n ni khc thm ch n nhng vng rt xa qu hng ca chng. Vic kim sot s du nhp ca chng l rt kh, c bit l i vi cc trng hp du nhp mt cch v thc. Cc loi ny c th tr trn trong hng ho, sng trong nc dn tu, bm vo cc phng tin vn ti nh tu thuyn v nh c mang n n mi trng sng mi. Nhiu loi c du nhp mt cch c ch cho cc mc ch kinh t, gii tr, khoa hc nhng do khng c kim tra v kim sot tt bng pht v gy ra nhiu tc hi nng n. Chng ta vn cha qun c trng hp c bu vng (Pomacea sp.). c nhp khu vo nc ta khong 10 nm trc y, loi c ny nhanh chng lan trn t ng bng Sng Cu Long ra cc tnh min Trung v min Bc, ph hi nghim trng la v hoa mu ca cc a phng ny. Hng nm, nh nc phi b ra hng trm triu ng cho cng tc tiu dit c bu vng nhng vn cha em li hiu qu mong mun.3. Tc hi ca cc loi ngoi lai xm lnCc loi ngoi lai xm hi gy ra nhiu tc ng khc nhau n mi trng v a dng sinh hc ti ni mi, nhng v c bn c th phn thnh: Cnh tranh vi cc loi bn a v thc n, ni sng,v.v.;+ Lai ging vi cc loi bn a, t d lm suy gim ngun gen;+ n tht cc loi bn a;+ Ph hu hoc lm thoi ha mi trng sng;+ Truyn bnh v k sinh trng;Kinh nghim cho thy, nhiu loi ngoi lai xm hi khng th hin tc hi ca chng ngay khi c du nhp vo mi trng mi, m thng tri qua mt giai on "tch lu". Giai on ny di hay ngn tu thuc vo tng loi cng nh vo c im mi trng m chng c du nhp. Tuy nhin, c nhn xt chung l cc h sinh thi b tc ng v bin i thng d b nh hng hn cc h sinh thi nguyn sinh, cha b tc ng. Cng cn ch l nhiu loi ngoi lai xm hi khng ch gy nh hng trc tip i vi mi trng v a dng sinh hc.4. Cc nguyn l sinh thi gii thch cc vn v s pht trin v xm hi ca sinh vt ngoi lai xm hi.4.1. Cc nguyn l sinh thiH sinh thi c kh nng duy tr v t iu chnh: H sinh thi duy tr tnh n nh ca n thng qua mi s trao i v vt cht nng lng v thng tin trong h, nh h sinh thi duy tr c tnh n nh ca n trong gii hn cho php no t cc yu t ngoi vi tc ng vo.4.1.1. S thch nghi.S thch nghi ca sinh vt: Qu trnh di chuyn lm sinh vt c kh nng chng chu tt hn mi trng ang thnh hnh v nhng kha cnh di truyn c bit cho php sinh vt ny c kh nng tn ti tt hn sinh vt khc.Bin d di truyn trong qun th l nguyn liu th thay i s thch nghi. Nhng bin d di truyn thng pht sinh t nhng t bin gen hay nhng thay i v cu trc hoc s lng nhim sc th. S khng thuc ca cc loi su bnh hay cn trng c th c gii thch nh s pht sinh ca nhng bin d ngu nhin trong qun th v mi trng cha thuc tr su l mi trng chn lc c tnh ca cc bin d .4.1.2. S tng trng v t iu chnh s lng c th trong qun th.Trong iu kin khng gii hn v mt khng gian, ngun thc n v nh hng ca sinh vt khc th qun th tng trng ti mc cc i m trong iu kin cho php ca iu kin kh hu.4.1.3. Cc mi tng tc trong qun th.Gia cc c th trong qun th, gia cc qun th trong qun x v h sinh thi c mi tng tc qua li nh hng ln nhau v nhiu mt nh nhu cu thc n, quan h v khng gian sng, ni , ni pht trin, cc mi quan h cng loi, khc loi, k sinh, cnh tranh, c ch cm nhim, th d con mi... Mt s mi tng tc trong h sinh thi c th nh:Quan h trung lp: Quan h ca cc loi sinh vt sng bn cnh nhau nhng loi ny khng lm li hoc gy hi cho loi kia. V d: chim v ng vt n c.Quan h li mt bn: Hai loi sinh vt sng chung trn mt a bn, mt loi li dng iu kin do loi kia em li nhng khng gy hi cho loi th hai. V d: Vi khun c nh m, vi khun sng trong ng rut ng vt li dng thc n v mi trng sng ca c th ng vt nhng khng gy hi hoc t gy hi cho vt ch.Quan h k sinh:L quan h ca loi sinh vt sng da vo c th sinh vt ch vi vt ch c th gy hi v git cht vt ch: giun, sn trong c th ng vt v con ngi.Quan h th d - con mi: L quan h gia mt loi l th n tht v loi kia l con mi nh gia s t, h, bo v cc loi ng vt n c.Quan h cng sinh: L quan h ca hai loi sinh vt sng da vo nhau, loi ny em li li ch cho loi kia v ngc li. V d: To v a y, to cung cp thc n cho a y, cn a y to ra mi trng c tr cho to.Quan h cnh tranh: L quan h gia hai hay nhiu loi cnh tranh vi nhau v ngun thc n v khng gian sng c th dn ti vic loi ny tiu dit loi kia. V d: quan h gia th v vt nui chu c trong cuc cnh tranh ginh cc ng c.Quan h gia nhiu loi: Trong thc t cc loi sinh vt c th thay i quan h theo thi gian. V d: quan h gia chut v rn trong mt qun o Thi bnh dng trong mt nm c th thay i: Ma ng - chut bt rn, chut l th n tht; Ma h - rn bt chut, rn l th n tht.Trong cc quan h trn 2 loi quan h gi vai tr quan trng trong vic duy tr cn bng sinh thi t nhin l quan h th d - con mi v quan h k sinh. Quan h th d - con mi gip cho qun th con mi duy tr tnh chng chu cao vi thin nhin, khng pht trin bng n v s lng c th. Quan h k sinh gip cho vic dit tr su bnh v cc loi c hi i vi con ngi gi cho s lng su bnh nm trong gii hn nht nh.Tc ng ca con ngi vo h sinh thiCon ngi l mt sinh vt ca h sinh thi c s lng ln v kh nng hot ng c nng cao nh khoa hc k thut. Tc ng ca con ngi i vi h sinh thi rt ln, c th phn ra cc loi tc ng chnh sau y: Tc ng vo c ch t n nh, t cn bng ca h sinh thi.Tc ng vo cc chu trnh sinh a ho t nhin.Tc ng vo cc iu kin mi trng ca h sinh thi: Kh hu, thu in v.v...Tc ng vo cn bng sinh thi.Tc ng vo c ch t n nh, t cn bng ca h sinh thiC ch ca h sinh thi t nhin l tin ti t l P/R 1; P/B 0. C ch ny khng c li cho con ngi, v con ngi cn to ra nng lng cn thit cho mnh bng cch to ra h sinh thi c P/R > 1 v P/B > 0. Do vy, con ngi thng to ra cc h sinh thi nhn to (ng c chn nui, t trng lng thc thc phm). Cc h sinh thi ny thng km n nh. duy tr cc h sinh thi nhn to, con ngi phi b sung thm nng lng di dng sc lao ng, xng du, phn bn. Tc ng vo cc chu trnh sinh a ho t nhin Con ngi s dng nng lng ho thch, to thm mt lng ln kh CO2, SO2 v.v.... Mi nm con ngi to thm 550 t tn CO2 do t cc loi nhin liu ho thch ang lm thay i cn bng sinh thi t nhin ca tri t, dn ti vic thay i cht lng v quan h ca cc thnh phn mi trng t nhin. ng thi, cc hot ng ca con ngi trn tri t ngn cn chu trnh tun hon nc, v d p p, xy nh my thu in, ph rng u ngun v.v... Vic ny c th gy ra ng ngp hoc kh hn nhiu khu vc, thay i iu kin sng bnh thng ca cc sinh vt nc v.v... Tc ng vo cc iu kin mi trng ca h sinh thi Con ngi tc ng vo cc iu kin mi trng ca h sinh thi t nhin bng cch thay i hoc ci to chng nh: Chuyn t rng thnh t nng nghip lm mt i nhiu loi ng, thc vt qu him, tng xi mn t, thay i kh nng iu ho nc v bin i kh hu v.v...Ci to m ly thnh t canh tc lm mt i cc vng t ngp nc c tm quan trng i vi mi trng sng ca nhiu loi sinh vt v con ngi.Chuyn t rng, t nng nghip thnh cc khu cng nghip, khu th, to nn s mt cn bng sinh thi khu vc v nhim cc b.Gy nhim mi trng nhiu dng hot ng kinh t x hi khc nhau.Tc ng vo cn bng sinh thi Con ngi tc ng vo cn bng sinh thi thng qua vic: Sn bn qu mc, nh bt qu mc gy ra s suy gim mt s loi v lm gia tng mt cn bng sinh thi.Sn bt cc loi ng vt qu him nh h, t gic, voi... c th dn n s tuyt chng nhiu loi ng vt qu him.Cht ph rng t nhin ly g, lm mt ni c tr ca ng thc vt.Lai to cc loi sinh vt mi lm thay i cn bng sinh thi t nhin. Cc loi lai to thng km tnh chng bi, d b suy thoi. Mt khc, cc loi lai to c th to ra nhu cu thc n hoc tc ng khc c hi n cc loi c hoc i vi con ngi.a vo cc h sinh thi t nhin cc hp cht nhn to m sinh vt khng c kh nng phn hu nh cc loi cht tng hp, du m, thuc tr su, kim loi c hi v.v...4.1.4. Cu trc ca h sinh thi.H sinh thi l mt h thng bao gm qun x sinh vt v mi trng sng xung quanh v mt h sinh thi in hnh c cu trc bi cc thnh phn sau y:- Sinh vt sn xut (Producer)- Sinh vt tiu th (Consumer)- Sinh vt phn hu (Decomposer)- Cc cht hu c (Prtin, lipit, gluxit, vitamin, enzym, hoocmon,...)- Cc cht v c (CO2, O2, H2O, cc cht dinh dng khong).- Cc yu t kh hu (nhit , nh sng, m, ging thu,...)

Hnh 1. Cu trc h sinh thiThc cht, 3 thnh phn u chnh l qun x sinh vt, cn 3 thnh phn sau l mi trng vt l m qun x s dng tn ti v pht trin.Ngoi cu trc theo thnh phn, HST cn c kiu cu trc theo chc nng. TheoE. D. Odum (1983), cu trc ca h gm cc phm tr sau:- Qu trnh chuyn ho nng lng ca h.- Xch thc n trong h.- Cc chu trnh sinh a ho din ra trong h.- S phn ho trong khng gian v theo thi gian.- Cc qu trnh pht trin v tin ho ca h.- Cc qu trnh t iu chnh.

Hnh 2. Cu trc v chc nng ca Sinh thi hcMt HST cn bng l mt h trong 4 qu trnh u tin t c trng thi cn bng ng tng i vi nhau (V Trung Tng, 2000).Nghin cu cu trc v chc nng ca HST s gip cho chng ta c nhng bin php tc ng thch hp m bo cho HST t nhin cng nh nhn to lun t trng thi n nh.4.1.5. S chuyn ha vt cht trong h sinh thi.Trong HST lun xy ra s trao i vt cht v nng lng trong ni b qun x, gia qun x v mi trng bn ngoi ca n (sinh cnh).Trong chu trnh trao i vt cht, lun c cc nguyn t ho hc, mui ho tan, kh CO2 v O2 t sinh cnh tham gia to thnh c th sinh vt (Qun x), ng thi li c b phn ca qun x li chuyn ho thnh sinh cnh thng qua qu trnh phn hu xc sinh vt thnh nhng cht v c.Cc thnh phn ca qun x lin h vi nhau bng quan h dinh dng. Quan h dinh dng ca cc loi trong qun x c thc hin bng chui v li thc n.+ Chui thc n: l mt dy bao gm nhiu loi sinh vt, mi loi l mt "mt xch" thc n; mt xch thc n pha trn tiu th mt xch thc n pha di v n li b mt xch thc n pha trn tiu th.+ Li thc n: l phc hp cc chui thc n c quan h vi nhau trong HST. V mi loi trong qun x khng phi ch lin h vi mt chui thc n m c th lin h vi nhiu chui thc n. Tt c cc chui thc n trong qun x hp thnh li thc n.

1

Hnh 3. Li thc n in hnh trn cnNhng mt xch thc n thuc mt nhm sp xp theo cc thnh phn ca chui thc n nh: Sinh vt sn xut, sinh vt tiu th bc 1, bc 2,... c gi l cc bt dinh dng.

Hnh 4. Cc bc dinh dng trong mt h sinh thiNh vy, vt cht trong h sinh thi c chuyn ha, trao i thng qua cc cc quan h dinh dng. Li thc n cng phc tp th mc lin h gia cc sinh vt trong HST cng cht ch. iu cho thy rng m bo cho 1 HST c cn bng v bn vng cn duy tr HST mc a dng sinh hc cao.4.1.6. S pht trin v tin ha ca h sinh thiS pht trin ca h sinh thi hay cn gi l "din th sinh thi". Din th sinh thi l qu trnh bin i ca h sinh thi t trng thi khi u (hay tin phong) qua cc trng thi chuyn tip cui cng t c trng thi tng i n nh trong mt thi gian di, l trng thi nh cc. Ti trng thi nh cc, cc sinh vt thch nghi vi nhau v thch nghi vi mi trng xung quanh v tn ti s cn bng gia cc yu t hu sinh v v sinh.Cng c kin cho rng, h sinh thi vi nhng sinh vt ca n trng thi nh cc l giai on tt cng ca din th sinh thi, n n nh n mc khng th bin i c na (hc thuyt n cao nh). Th nhng mt s kin khc cho rng, h sinh thi trng thi nh cc cha kt thc m ch l bn vng nht trong iu kin tn ti. Do , con ngi vn c th tc ng vo h sinh thi vi qun x sinh vt ca n trng thi nh cc n bin i theo chiu hng c li (hc thuyt a nh cc). Thc tin cho thy, hc thuyt a nh cc l mt hc thuyt ng n.Trong qu trnh din th xy ra nhng thay i ln v cu trc thnh phn loi, cc mi quan h sinh hc trong qun x,... tc l qu trnh gii quyt cc mu thun pht sinh trong ni b qun x v gia qun x vi mi trng, m bo v s thng nht ton vn gia qun x v mi trng mt cch bin chng. S din th xy ra do nhng bin i ca mi trng vt l, song di s kim sot cht ch ca qun x sinh vt, v do nhng bin i ca cc mi tng tc cnh tranh - chung sng mc qun th. Nh vy, trong qu trnh ny, qun x gi vai tr ch o, cn mi trng vt l xc nh c tnh v tc ca nhng bin i, ng thi gii hn phm vi ca nhng bin i .Da vo ng lc ca qu trnh th din th sinh thi c chia ra:- Ngoi din th xy ra do tc ng mnh m ca cc yu t bn ngoi. V d, do tc ng v thc (t v cht ph rng) hay c thc (ci to a hnh, lp h, khai thc rng) ca con ngi, buc n phi khi phc li trng thi sau mt khong thi gian.- Ni din th gy ra do ng lc bn trong ca h sinh thi. Trong qu trnh din th ny, loi u th ca qun x ng vai tr then cht v thng gy ra nhng iu kin mi trng vt l bin i n mc bt li cho mnh, nhng li thun li cho mt loi u th khc c kh nng thay th do c sc cnh tranh cao hn.Ni mt cch khc, trong qu trnh ni din th, loi u th l loi "t o h chn mnh". S thay th lin tip cc loi u th trong qun x cng chnh l s thay th lin tip qun x ny bng qun x khc cho n qun x cui cng, cn bng vi iu kin mi trng vt l ton vng.Nh vy, nghin cu v hiu r cc quy lut din th sinh thi, chng ta s c bin php tc ng vo mi trng mt cch ph hp cho h sinh thi c th cn bng v pht trin.4.2. Gii thch s pht trin ca sinh vt ngoi lai.Hu ht cc loi sinh vt u c mt gii hn thch nghi nht nh v mt iu kin sng, c th nh cc yu t sinh thi v nhit , m, nh sng, nhu cu dinh dng nht nh v khng gian sng v ng vt ngoi lai cng khng ngoi l. Khi thay i mi trng sng mt cch t ngt a s cc loi u b nh hng v mt iu kin sng theo chiu hng ph hp hoc khng ph hp. Theo c tnh chn lc ca mi trng nhng loi khng thch nghi s b loi b.Nhng loi thch nghi th chng pht trin mnh v tng nhanh v mt s lng bi nhiu l do khc nhau.S thay i v mi trng c th l iu kin thch hp ti u cho s pht trin v mt s lng ca qun th ng vt ngoi lai. C th hn n thay i v nhiu mt nh thay i v nhp sinh hc, cng chiu sng, hm lng cht dinh dng trong mi trng pht trin ca chng, chng loi thc n la chn ca ng vt ngoi lai...V mt dinh dng trong h sinh thi, trong chui thc n, li thc n mi sinh vt trong h sinh thi ban u khi cha xut hin cc loi ngoi lai cc loi trong h sinh thi c mi lin h vi nhau thng qua cc bc dinh dng trong chui v li thc n, mi loi l mt mt xch nh trnh by phn chuyn ha vt cht trong h sinh thi. Khi xut hin sinh vt ngoi lai, bnh thng loi ngoi lai ny khng c trong thc n ca cc loi tiu th bc cao hn n, nn n khng b tiu dit bi cc sinh vt khc trong h sinh thi ngay lc hoc sau ny, cng vi s thch hp v mi trng pht trin th theo nguyn l v s pht trin v mt s lng ca qun th n s tng theo hm s m. Do s xut hin s bng n v s lng ca loi sinh vt ngoi lai .Khi s lng c th loi sinh vt ngoi lai ln s nh hng rt ln n cn bng ca h sinh thi. Trc ht s pht trin vt qu gii hn ca sinh vt ngoi lai lm cho khng gian sng ca hu ht cc loi sinh vt bn a b thu hp. Km theo cc loi ngoi lai cnh tranh vi cc loi sinh vt bn a v ngun thc n, khng gian sng, thm ch loi bn a tr thnh ngun dinh dng cho sinh vt ngoi lai. V l do ny nn s lng cc sinh vt bn a b suy gim nghim trng hoc c nhng loi b bin mt hon ton trong mi trng , dn dn cc mt xch thc n trong li thc n ca h mt i mt vi mt xch lm ph v s cn bng v mt dinh dng trong h v tiu dit cc loi bn a v lm gim a dng sinh hc ca h sinh thi t nhin vn c.Mt s loi ngoi lai pht trin Vit Nam nh mai dng, c bu vng, ra tai ...s pht trin ca nhiu loi ngoi lai vt ra khi tm kim sot ca con ngi v chng ph v nhng cn bng vn c trong h sinh thi ni chng sng.Mt s loi sinh vt ngoi lai ph bin Vit NamTTTn Vit NamTn khoa hc

1Bm biMerremia boisiana

2Cy ng scLantana camara

3C lo Eupatorium adenophora

4C lo trngChromolaena odorata

5C tranhImperata cylindrica

6Cc leoMikania micrantha

7Cc lin chi diParthenium hysterophorus

8Keo duLeucaena leucocephala

9Trinh n mcMimosa diplotricha

10Trinh n thn gMimosa pigra

Cn trng hi rng

11B cnh cng daBrontisspa longissima

12Ong n l thngNesodiprion biremis

13Ong k sinh bch nLeptocybe invasa

14Su rm thngDendrolimus punctatus

15Su rm 4 tm lngDasychira axutha

16Xn tc Trung QucAnoplophora chinensis

17Xn tc nuMonochemus alternative

Vi sinh vt hi rng

18Bnh chy l bch nCylindrocladium quinqueseptatum

19Bnh m l bch nCrytosporiopsis eucalypti

20Bnh m l bch nKirramyces destructans

21Bnh kh l thngDothiostroma pini

22Bnh kh l thngDiplodia pinea

23Bnh kh l thngLophodermium pinastri

24Bnh lot thnCryphonectria cubensis

25Bnh thi c rFusarium moniliforme

5. Kt lunS pht trin v bng n v mt s lng ca cc loi ngoi lai trong mi trng mi c gii thch bi nhiu nguyn nhn khc nhau t s nh hng bi cc yu t mi trng sn c nh iu kin nhit , m, nh sng, iu kin dinh dng, khng gian sng... cho n cc tng tc gia chng vi cc sinh vt bn a v mt dinh dng. S pht trin ca chng ang dn dn ph hy cc h sinh thi bn a.Vic qun l s pht trin v theo di mi tng tc ca cc loi ngoi lai xm hi ang l vn bc thit nhm bo tn a dng sinh hc v gi vng s n nh cc h sinh thi bn a. Do vic nghin cu mi quan h ca sinh vt ngoi lai tng tc vi mi trng sng ng thi nghin cu tnh nguy hi t s pht trin ca chng tc ng n cc loi bn a ra sao l iu kin tin quyt cho vic bo tn a dng sinh hc trong cc h sinh thi bn a ni chung trn tri t.