TIBBİ

LABORATUVAR

TESTLERİ

Testlerin Alfabetik Listesi

Biyokimya Testleri

Hematoloji Testleri

Hormon Testleri

İdrar Analizi

Tümör Belirteçleri

İlaç Düzeyleri ve Uyuşturucu Paneli

HPLC Testleri

Elektroforez Testleri

AAS Testleri

Kardiak Panel

Genetik Testler

Sitogenetik Testler

Mikrobiyoloji Testleri

Seroloji Laboratuvarı

ELISA Laboratuvarı

Moleküler Tanı Laboratuvarı

Bakteriyoloji Laboratuvarı

Dış Seroloji Laboratuvarı

Laboratuvar Testleri Sonuç Teslim Süreleri

Biyokimya Otoanalizör, Hormon ve Hematoloji

Laboratuvarı: Her gün saat 11:00’e kadar gelen

numunelerin sonuçları saat 14:00’de, 11:00’den sonra

gelen numunelerin sonuçları vardiya saatleri içinde

verilmektedir.

HPLC Laboratuvarı: Numunelerin veriliş tarihinden

itibaren sonuç alma süresi, Vit D3 için 2 hafta,

Homosistein için 3 hafta, diğer testler için 1 aydır.

Elektroforez Laboratuvarı: Numunelerin veriliş

tarihinden itibaren sonuç alma süresi protein ve

hemoglobin elektroforezi için 2 haftadır. Lipid

elektroforezi için laboratuarla iletişime geçilmelidir.

Seroloji Laboratuvarı: Saat 11:00’ e kadar gelen

numunelerin sonuçları Wright aglütinasyon testi

dışındakiler aynı gün saat 13:00’den itibaren verilir. Saat

11:00’den sonra gelen numunelerin sonuçları kan

alındıktan 3 saat sonra verilir. Wright aglütinasyon test

sonuçları ertesi gün verilir. İmmünglobulin sonuçları

Cuma, C3 ve C4 sonuçları Perşembe günleri 14:00’ den

itibaren verilir.

Bakteriyoloji Laboratuvarı: Yapılan kültür sonuçları

normal şartlarda ortalama iki günde verilir. Kan kültürü

üreme olduğunda işleme alınır, üreme olmadığı durumda

7. gün negatif sonuç verilmektedir. Mantar, boyalı preparat

ve parazit incelemeleri numune alındığı aynı gün

verilmektedir. Tırnakta mantar aranması, ARB boyama

testleri ertesi gün verilmektedir.

ELISA Laboratuvarı: Saat 11:00’e kadar alınan

numunelerin sonuçları aynı gün saat 13:30’dan itibaren

verilir. 11:00-17:00 arasında alınan numunelerin sonuçları

kan alındıktan 3 saat sonra verilir. 17:00’den sonra alınan

numunelerin sonuçları ise ertesi gün verilir. Otoimmün

antikor sonuçlarından ANA, dsDNA, ENA testlerinin

sonuçları 15 günde bir Salı günleri 14:00’den itibaren

verilir. Diğer mikroelisa testlerinin sonuçları ise yaklaşık

20 gün sonra verilir. HCV doğrulama testinin sonucu ise

hasta biriktirilerek çalışıldığı için en erken 10 gün sonra

verilmektedir.

Moleküler testler: Saat 15:00’e kadar kan alınmaktadır.

Bu testler hasta biriktirilerek çalışıldığı için sonuçlar en

erken 10 gün sonra verilmektedir.

PANİK DEĞERLER

Panik değerler listesi, laboratuvarda çalışılan

testlerden belirlenen referans aralığı dışında ve

kişi için riskli olabilecek değerlerinin belirlenmesi

sonucu oluşturulan listedir. Bu listenin amacı

hasta güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar

elde edildiğinde ilgili hekime bildirilmesi

sürecinin işletilmesinin sağlanmasıdır.

Biyokimya Laboratuvarı Panik Değerler Listesi

Hematoloji Laboratuvarı Panik Değerler Listesi

Mikrobiyoloji Laboratuvarı Panik Değerler Listesi

Mikrobiyoloji Laboratuvarı Panik Değerler Listesi

LABORATUVAR

ÖLÇÜM

METODLARI

Işık Şiddetinden Faydalanarak

Yapılan Ölçümler

Beyaz ışık farklı dalga boyu ve farklı renklere sahip ışınların

bir birleşimidir.Her bir ışın dalgalar halinde yayılan ve belli

bir enerjiye sahip fotondur.

Dalga boyu, uzunluk birimleri cinsinden ifade edilir:

10-9 m (metre) =1 nm (nanometre)=1 m (milimikron) =

10Ao (Anstron)

Bir maddenin rengi, o maddeden gözümüze

ulaşan görünür bölgedeki elektromanyetik

ışınlardır. Bu ışınlar, saydam maddeler için

maddenin içinden geçip gelen, saydam

olmayanlar için ise yansıyan ışınlardır.

Madde tarafından tutulan ışınların rengi ile

maddenin görünür rengini oluşturan ışınların

rengi, tamamlayıcı renkler olarak adlandırılır.

Sarı-Mavi

Kırmızı-Yeşil

Herhangi bir çözeltiye gönderilen ışığın çözelti

tarafından tutulmasına absorpsiyon (soğurulma-

emilim), ışığın çözeltiden geçişine transmisyon

denir.

Çözeltiye gelen ışık şiddetiyle çözeltiden çıkan ışık

şiddeti arasında matematiksel bir ilişki vardır; bu

ilişki, Lambert-Beer kanunuyla ifade edilir.

Lambert-Beer kanunu:

Bir çözeltiden geçen ışık

miktarı, ışığın çözelti içinde

katettiği yol ve çözelti

konsantrasyonu ile

logaritmik olarak ters

orantılı, emilen ışık miktarı

ise doğru orantılıdır.

%Transmittans: Çözeltiye giren ışığın yüzde kaçınınçözeltiden çıktığını gösterir.

Kolorimetri Çözelti içindeki madde miktarını çözeltinin

renginden faydalanarak ölçme işlemine

kolorimetri, bu tip ölçümde kullanılan cihazlara

da kolorimetre denir.

Kolorimetrik ölçümde, konsantrasyonu

ölçülecek çözeltinin rengi değişik

konsantrasyonlardaki standartların rengiyle

karşılaştırılarak değerlendirilir.

21

Fotometri

Çözelti içindeki madde miktarını çözeltiden geçen

veya çözeltinin tuttuğu ışık miktarından

faydalanarak ölçme işlemine fotometri, bu tip

ölçümde kullanılan cihazlara da fotometre denir.

Fotometrik ölçümde, renksiz çözeltilerin

konsantrasyonu da ölçülebilir. Aö = cö l

Astd = cstd l

cö = (Aö/ Astd) cstd

cö = (cstd/ Astd) Aö

cö = (Faktör) Aö

Analiz edilen örnek üzerine ışık demetinin bir

kısmını filtreler kullanarak ayıran ve gönderen

aletler kolorimetre veya fotometre olarak

adlandırılırken, yarıklar ya da prizmalar aracılığı

ile bu seçiciliği yapan aletler spektrofotometre

olarak adlandırılırlar.

Nefelometri ve türbidimetri Bulanıklığın ölçümü esasına dayanan

yöntemlerdir.

Nefelometride,

çözeltideki partiküllerce

geliş eksenine göre 90o

açıyla yerleştirilmiş

olan fotosele doğru

saptırılan ışınlar ölçülür.

Çeşitli açılarda saçılan

ışınları ölçen farklı tip

nefelometreler vardır.

25

Türbidimetride, çözeltiye gelen ışık şiddetinde

çözeltideki partiküllerin neden olduğu saçılmadan

dolayı ortaya çıkan ışık kaybı ölçülür. Bunun

için, absorpsiyonun olmadığı dalga boyundaki

ışık ve fotometreler veya kolorimetreler

kullanılır.

nefelometre

türbidimetre

A: Işık kaynağı B: Giriş yarıklı levhası C: Monokromotör D: Küvet

E: Çıkış yarıklı levhası F: Dedektör

Florometri

Bazı bileşikler, ışık (enerji) absorbe ettiklerinde

uyarılırlar; elektronları düşük enerji seviyesinden

yüksek enerji seviyesine çıkarlar. Sonra bu

elektronlar eski enerji seviyelerine veya onun biraz

üstündeki bir seviyeye dönerler ve dışarıya ilk

aldıkları enerjiye eşit veya biraz daha az enerjiyi ışık

tarzında salarlar. Uyarılma (eksitasyon) ortadan

kalkınca ışımanın 10-10-10-6 s sürmesi floresans,

10-6-102 s sürmesi fosforesans olarak tanımlanır.

Florometride, florometre denilen cihazlarla madde

konsantrasyonu, floresans ışımanın ölçümü ile tayin

edilir.

Otoanalizör Otoanalizör, kabaca numune ve reaktifleri uygun ölçülerde

alıp karıştıran, belirli süre ve ısıda inkübe eden, gerekli

sürelerde optik okumaları yapıp sonunda analiz sonucu

hesaplanmış olarak kullanıcıya sunan cihazdır. Kısaca

otomatik bir spektrofotometredir. Kullanıcı cihaza gerekli

reaktifleri ve numuneleri yerleştirir, cihazın bilgi işlemcisine

herbir testin numune, reaktif hacimleri, inkübasyon süresi,

reaksiyon tipi, sonuç hesaplaması için gerekli faktör ve

standart bilgileri girer.

Günümüzde çok çeşitli otoanalizörler üretilmiş ve

kullanılmaktadır.

Alev fotometresi ile ölçüm

Alev üzerine çözelti çok küçük damlacıklar halinde

(sis şeklinde) püskürtülür. Alevin ısı etkisiyle,

çözeltideki madde atomlarının elektronları uyarılır

ve bu şekilde daha üst bir enerji seviyesine çıkmış

olan anstabil elektronlar daha sonra eski enerji

düzeylerine dönerken aradaki enerji farkını ışık

olarak dışarı salarlar. Bu ışık, çözeltideki madde

konsantrasyonuyla orantılıdır ve alev

fotometresinde ölçülür.

Atomik absorpsiyon

spektrofotometresi (AAS) ile ölçüm

Temel prensibi alev

fotometresinin tersidir.

Alev fotometresinde

uyarılmış atomun saldığı

ışın ölçüldüğü halde

AAS’nde atomun tuttuğu

ışın ölçülür. Bu cihazlarla

biyolojik sıvılarda

bulunan Fe, Cu, Zn, Co,

Pb, Li gibi eser elementler

ölçülür.

İyon selektif elektrotlar

(ISE) yardımıyla ölçüm Başta Na, K, Ca, Cl ve Li

olmak üzere pek çok elementin

tayininde geliştirilmiş bir

yöntemdir. Özel elektrotlar

yardımı ile numunelerde iyon

farkının bir membranda (zarda)

meydana getirdiği potansiyel

farkı ölçülür. Böylece

numunelerdeki madde

konsantrasyonu tayin edilir.

Ölçülen her bir element için

ayrı bir elektrot vardır.

İmmünokimyasal yöntemler Düşük konsantrasyonlu maddelerin ölçümünde kullanılan

yöntemlerdir. Bu yöntemlerin ortak noktası, ölçülecek

maddeye karşı bir antikor içermesi ve ortamda bir

işaretleyici olmasıdır. Deney sonunda bu işaretleyicilerin

miktarı ölçülerek madde miktarı hesaplanır.

Radyoimmünoassay (RİA) yönteminde işaretleyici olarak

radyoaktif madde kullanılır.

Fluoresan immünoassay (FİA) yönteminde işaretleyici

olarak fluoresan madde kullanılır.

Lüminoassay ve kemilüminoassay (LİA) yönteminde

işaretleyici olarak luminesan madde kullanılır.

Enzimimmünoassay (EİA) yönteminde işaretleyici olarak

enzim kullanılır.

34

Elektroforez

Elektroforez, yüklü partiküllerin bir elektrik

akımının etkisiyle birbirinden ayrılması işlemidir.

Elektroforez için dört şeye ihtiyaç vardır:

1. iyonların hareket edebileceği uygun bir ortam

(destek ortamı)

2. elektriksel alanı oluşturmak için doğru akım

sağlayacak güç kaynağı

3. uygun pH’da bir tampon çözelti

4. birbirinden ayrılan bantları kantitatif olarak

değerlendirebilen dansitometre.

Elektroforez çeşitleri:

Kağıt elektroforezi

Agaroz jeli elektroforezi

Selüloz asetat elektroforezi

Poliakrilamid jel elektroforezi

Nişasta jeli elektroforezi

Kapiller elektroforez

Kromatografi

Kromatografi, herhangi bir karışımdaki

maddelerin biri sabit diğeri hareketli olan iki ayrı

çözücüye karşı olan fizikokimyasal

özelliklerinden faydalanılarak birbirlerinden

ayrılmaları işlemidir.

Hareketli faza göre gaz kromatografi ve sıvı (likit)

kromatografi olarak sınıflandırılır. Yüksek

performanslı likit kromatografi (HPLC), normal

sıvı kromatogarafi cihazının gelişmişidir.

Ayrıştırma işlemi için ya ince tabakalar veya kağıt

ya da kolonlar kullanılır.