ANADOLU ÜN!VERS!TESİ

TIBBİ BİTKİLER ARAŞTIRMA MERKEZ!

'JI'ITJBJB rr VlE AIROMA 'JI'rrJ!C JBrr'JI'JKrrlLJEIR JBüJLtJENrr

Kasım 1989

e 2. 1RUMAP Yapıldı

e 8. Bitkisel llaç Hammad­deleri toplantısı İstanbul'da düzenlendi

e TBAM Bilgi Merkezi

• Atkestanesinin önemi

Sayı 2-3

e TBAM'ın A+G ve Kalite Kontrol İmkaniarında Gelişme

• Füzel Yağından Muz Esansına

• TBAM'ın Üretim İmkaniarı Genişliyor

• Bitkisel Drog İhracatı

KESIN SONUCA EN KISA ZAMANDA

VE EN.AZ EMEK HARCAYARAK

ULAŞMAK iST!YORSANIZ;

LABORATtwAR VE KALiTE

KONTROL CiHAZLARI KONUSUNDA

UZMAN KADROMUZUN

GÜVENCESi iLE HiZMET!NiZDEYiZ.

İSTANBUL BÜROSU

t M.ç. ı. '1Jfot')(p.1427

'll~lY!.R!}{:ft'UL

ANKARA BÜROSU

~"'ılyeı Cd. ')(p. 31/2 ar;,.ılag/~

İZMİR BÜROSU

2Jgtı ljöl:plp Caıf. ')(p.l5/2 ~~t:uMJı_

'l'ei: (1) 5201820·5201821 ~23579l~ır ~IRG (1) 511647

'1'tl: (4) 1255029·1256422 ~42283qmır ~IRG (4) 1189689

'l'ei: (51) 218050-220588 ~53264/~ır

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ TIBBİ BİTKİLER ARAŞTIRMA MERKEZi

TmlBii VIE AlROMA'lriııK JB!ı'lrl!dJLIEIR JBÜJL'lrlENıl

Kasım ı 989

Başyazı

Anadolu Oniver• ltell i T ıbb i Bitkilar

Arattırma M•rkaz 1 NIIIIn19S9'dayayınla·

nan ~k 1111yı•ından •onra ortaklata balilan

2 ve 3 nolu bu sayıt~ıyla yayrı hayatını .Or-dOrmek tedir.

H.rka11in ilgialni çeken birkonu olma• ..

ntı rağmen na tıbbi na de e rometik bitkller

konusunda dOzanN va bilimsal OlçOiare uy­

gun bir yayrıın bulunmay ıt ı bizi bu bOltani

çıkarmaya itmi11tlr. BOltan har ne kadar

TBAM faaliyatlerinWl duyurı.ıknawıa Onca­

lik veriyor•• da bundan •onrak l uy~ar da aizlarinda katk~arıyla daha k itlesal blrg6-

r0n0m kazanma gayretliçine girecektir. Bitklllll l kaynakl ı Ilaç, koku, tad, boya

meddalari ve diğer kimyasalar konueun­

da katk~arır•zı bekliyoruz.

... ayıaı 1500adatba..ıtınvetomo ilgll

.O~Im . tie~~rat va .. naylkurulı.ıtlama da•

Oıt~an TAB BOL TE NI 'net. yani çıkan ki­

taplar, yerli kongre ve topla nt ı duyurulan,

yanibulutlar, bitki1el OrOnlarln Ihracat ra­

kamları, dOnya f iyat la rı gibi konuları da

yaynlamak arzu•undayı z.

Yani kuruian yOkilik baançlı Sıvı Kro­

matografill ve Gaz Kromatografili- K Ot la

Spektro•kopial • i• tamlariyie A•G ve k aMta

kontrolimkanlarını gOçlendlran TBAM,Ey­

iUi ayında, geNtmek ta olan Ok N re yCnellk

20 gOn •Orafi TRUMAP grup eğitim prog­

ramlarnrı ikincialni de garçeklattlrml• ol­

manın gurur va mutluluöunu yatadı. Ülka­

mlzdtı arzu attiğimiz dOnyda bir uçucu

yağ va Fltokimya eanayli'na •ahip olma­

mamın rağmen bu konuda batka U lkele­

re .Ol tim Imkanı veriyor olmamız Olkamiz­

de da bu •anayilerlrı gellll ip gOçlarma•lrı•

katkıda buiı.•ıi.M'Inancındayız.

Prof.Dr .K.Hosno Can Ba,er Ed Hor

Say ı 2-3

TBAM BİLGİ MERKEZi KURULuYOR

Hangi konuda olursa olsun bir araştırma merkezinin temel taşlarından biri de "Bilgi"dir. Ancak burada "Bilgi" derken "düzenlenmiş, organize edilmiş ve sistemaliSi olan" bilgi tanımlanmaktadır. Işte TBAM' da da Merkezin araştırma konularuu oluşturan ve dogadaki varlıgından saklanabilir ve paraya çevrilebil

bir ürüne dönüştürülmesine kadar her aşaması ile tıbbi ve aromatik bitkileri içeren bir Bilgi Merkezi kurmak yönünde ilk adımlar

atılmıştır . Çagımızda bilgi eksponansiyel olarak artan bir yaşayan organizmadır, ondan yararlanabilmek için kontrol altında tutahilrnek ön şarttır. Bugünkü durumu ile ''kontrol altında tutabilme" işi ise ancak bilgisayarlarla mümkün olup elle işleyen klasik yöntemler artık terkedilmcktedir.

Işte bu görüşlerin ışıgı altında TBAM' da kendi ugraş konusunda yurt içinde ve yurt dışında üretilen bilgileri

-edinmek

-~lemlemek

-u! aşılabilirligini saglamak

-ku llanıcıya sunmak, amacıyla aşagıd aki işler programa alınmış br.

1- Merkezde üretilen veya konu alanına giren ve Merkez dışında

üretilen bilgileri -tez, rapor, kitap, dergi, ön baskı, patent, standart vb.

- bilgisayara yüklemek için bir program hazırlanması;

2-Yurt dışındaki veri bankalan ile "dial-up" modem araalıgı ile telenel kanalıyla baglantı kurarak Merkezin kendi alanına giren

konularda bilgi ulaşımının sagianması 3-Türk.iye'de yetişen bitkilere ilişkin Davis'in 10 ciltlik Türkiye Ho­

rası temel alınarak derlımcn bilgilerin bilgisayara yüklenmesiyle bir veri bankası oluşturulması. '

Yukarıda anılan işleri gerçekleştirmek üzere iki ayrı program

hazırlanarak Merkezde mevcut bulunan bası lı bilgi kaynaklan

bilgisayara yüklenmeye başlamıştır. Türkiye florasına ait program da tamamlanmış olup son haline getirilmek üzere bilgi yüklenmeye

başlamıştır. YW1 dışı bilgi hankalanna ulaşun için telenel araalıgtyle baglantı saglanması için P1T Datanet Santralı ile ilişki kurulmuş olup, DIALOG, ORDIT ve S1N ilc sözleşme imzalanması için gerekli

girişimlerde bulunulmuştur.

Çok yakın bir tarihte TBAM Bilgi Merkezi hiı.met\erini dışanya L __________ _ı da açacak ve TAB BÜLTENİ'yle açıklayıa bir duyuruda bulunacaktır.

TAB BÜLTENİ SAYFA 2

İKİNCİ TRUMAP ESKİŞEHİR'DE DÜZENLENDi

TBAM'ca dOzenlenengrup eğitin programna geişmekte olan Ol<elerden 11 kursiyerkatıldı

İ Iki 1988 yılında Eskişehir'de düzenlenen 'Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Ilaç ve Ilgili

Diger Sanayilerde Kullanımı" (TRUMAP) adlı grup egitim Programının ikincisi ll-30 Eylül 1989 tarihleri arasında yine TBAM ''ca Eskişe­hir'de yapıldı.

Gelişmekte olan ülkelerden Hükümetlerin­ce önerilen adaylar arasından seçilen ll kursiye­rin katıldıgı üç hafta süreli grup egitim progra­mında teorik dersler, laboratuvar ve pilot tesis uygulamalan ile sınai geziler ve yuvarlak masa toplantılan yer aldı.

Türk Hükümetiyle Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilah (UN!DO) tarafindan d es­teklenen egitim programına bu yıl Endonezya,

Etyopya, Iran, Nepal, Somali, Suriye, Tanzanya, Tayland, Uganda, Urdün ve Zambia'dan tıbbi ve aromatik bitkiler konusunda en az beş yıl deneyi­me sahip uzmanlar ka hld ı.

TRUMAP programında egitici olarak VNI­DO Uzmanı Mr.M. B.Narasirnha, Prof. Dr. K.H.Can Başer, Prof.Dr.Ekrem Sezik, Prof. Dr. Muzaffer Tunçel, Prof.Dr.Erden Güler, Doç. Dr.Mustafa Kara, Doç.Dr.Yusuf Öztürk, Yard.Doç.Dr. Neşe Kırımer, Yard. Doç.Dr. Mete Koçkar, Yard.Doç.Dr.Yasemin Yazan, Yard. Doç.Dr. Hadl Bilaç, Zeki Konur ve Mehmet Mü­derrisoil!u yer alırken, diger TBAM çalışanlan prograrn süresinoe destek personel görevini başanyla yürüttü

Kursiyerler Pilot Tesis Kullanımı Konusunda da Egiıild i

TAB BÜLTENİ SAYFA 3

lRUMAP kursiyerlerine verilen teorik bilgiler pratik uygulamalarla desteklenerek el becerisi kazanmalan saglandı

Diptorna törenine UNIDO temsilcisi Mr. Karnal Hussein, Endonezya Büyükelçisi Mr.Nasrun Syahnın ve eşi ile scçkllı bir davetti toplulutu katıldı

lRUMAP programını başanyla tamamlayan onbir kursiyer törenle d.iplomalannı aldılar

TAB IBÜILTIBNİ SAYFA 4

8. Bitkisel İlaç Bammaddeleri Toplantısı Yapıldı

8 Bitkisel Ilaç Hammaddeler i Top ­• ı antısı I 9 -2 I Mayıs I 989 tarihlerı

arasında istanbul Universitesi'nin Is ­tanbul Silivrı'deki UNİSAM tesislerin ­de yapıldı. Istanbul Üniversitesi Ecza­cı lık Fakültesi Farmakognozi Ana b i­limdalı tarafından duzenlenen gele ­neksel toplantıya 130 bilim adamı bil ­dirileriyle ya da dinleyici olarak ka ­tıldı.

İlki I 976 yılında istanbul Univer si­lesi Eczacılık Fakültesinde yapılan

Bitkisel İlaç Hammaddeleri toplantıla ­rı her iki yılda bir Farmakognozi ana ­bilim dallarınca dönüşümlü olarak dü ­zenlenmektedir (Tablo I).

Türk ıye'nin tıbb i bitkilerden ya ­rarlanma imkanlarını araştırma çalış ­malarının serg i lendiıSi Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantıları'nın, I 982 de Eskişehir'de düzenlenen toplantıyla birlik te , bildiri kitapları da yayınlan ­m aya b aş la mıştır.

8. Bitkisel İ laç hammaddeleri Top ­lantısının ana konusu. bu yı lın Türki ­ye'de Eczacılık eıSitiminin başlaması ­nın ı SO. yılı olması sebebiyle , "TOrki ­ye'deki Eczacılık Fakültelerinde Far ­makognozi ÖıSreti mi ve Araştırmaları ' na ayrıldı.

Prof.Dr.Turhan Baytop

Tablo 1

e I. Bitkisel llaç İlkel Maddeleri Toplanusı, 17-19 Mayıs 1976, lsıanbul(!sıanbul Üni. Ecz. Fak.)

e II. Bitkisel Daç Hammaddeleri Toplanusı, 25·27 Mayıs 1978, Ankara, (Ankara Ün i. Ecz.Fak.)

e ID. Bitkisel Daç Hanunaddeleri Toplanu sı, 26·28 Mayıs 1980, !zmir, (Ege Üni.Ecz.Fak.)

e IV. Bitkisel llaç Hammaddeleri Toplanusı, I 5- I 7 Kasım I 982, Eskişehir (ETI1A Sa~lık Bilimleri Fak. Ecz. BL ve Tıbbi Bitkiler Araşuıma Enstitüsü)

e V. Bitkisel llaç Hammaddeleri Toplanusı, 16-19 Mayıs 1984, Ankara(Hacettepe Üni. Ecz. Fak.)

e VI. Bitkisel flaç Hammaddeleri Toplanusı, 16- 19 Mayıs 1986, Ankara(Gazi Üni. Ecz. Fak.)

e YIL Bitkisel llaç Hammaddeleri Toplanusı, 31 Mart 1988, Ankara (Ankara Üni. Ecz. Fak.)

e VID. Bitkisel Daç Hammaddeleri Toplantısı, 19-21 Mayıs 1 989 , lsıanbul (lsıanbul Üni. Ecz. Fak. )

P rof.Dr.Turhan Baytop'un sundug u ılgınç bildiri 'Osmanlı lmpara ­

torlu~u döneminde Anadolunun bıtk İ ­sel drogları uzerinde yapılan araştır ­

malar" uzerineydi. Prof. Baytop bu ko ­nuda bugünkü anlamdakı ılk yerl ı

araştırmaların 14 Mayıs 1839 da Istan ­bul'da "Mekteb -i Tıbbiye - i Adliye -i Şahane" (Askeri Tıp mektebi) nın açıl ­masıyla başladı~ını, bu mektebın ··Ec ­zacılık Böl i..ı ıni.J "nde görev lı o~retı m üyelerı ve eczane sahip lerının (Abdur ­rahman Naci. Pierre Apery, Ch. Bon­kowski. O.Bulutyan, F.Della Sud da ve H.S . M altass gibi) Anadolu bitkilerı ve drogları ile araştırmalar yaptıklarını

ve sonuçları Istanbu l' da çıka n bazı dergılerde (Gazette Medicale d'Orıent. journal de la Societe de Pharmacie de Constantinopole ve Revue Medico Phar ­maceu tiq ue) yayınladık larını belirtti. Dr.W .Noe'nin 1839 da bu mektepte bır b atanık bahçesi, herbaryum ve k ütü p­hane kurdugundan da söz ettı. Prof. Baytop 'un ilgi ile izlenen ve ilgınç

Tablo 2. Serbest Bildiriler

ı. S.Kurucu, Esansiyel Yağ Asitlerinin Kli­nikte Kull anılışı ve bazı Acer (Akçaağaç) Tohumlarının Esansiyel Yağ Asitleri Açı­sından Değerlendirilmesi

2 T.Gözler, G.Kadan, Glaucine'in Kay­nak ve Üretim Yöntemi Üzerine Geliştir­me Taramalan

3. Ö.M.Koçkar, M.Kara, S.Kara, K.H.C. Başer, Atkestanesinden Essin Üretimi

4. A.H.Meriçli, Ilaç hammaddesi Kaynağı Olarak Silybımı marianımı Flavolignan ve Flavonoitleri

5. K.C.Güven, B.Güvener, Neriımı alean­der O zerinde Ar~tınnalar

6. E.Sezlk, Şehirlerde Bitkilerin Ilaç Olarak Kullarumı

7. N.Arslan, Soganlı, Yumrulu ve Rizomlu Süs Bitkilerinin Üretimi, Ihracatı ve Tıbb Bitkilerin Korurunası, Geliştirilmesi

SAYFA 5

slayttarla renklenen konuşmasını takı ­

ben Prof.Dr.Bayhan Çubukçu I 923 - I 962 yılla rı arasında Türkıye' de yapılan far ­makognozi ve farmasötik batanık ö~ren i ­mi ve a raştırmaları hakkındaki bildiri ­Sİ nı sundu. Cumhurıyet döneminde İ s ­tanbul Vniversitesi Eczacılık FakUltes i­nm geçirdi~i evreleri ve bu degişiklikle ­

r in Eczacılık eıSi t im ve araştırma l arı Uzerın deki etkilerinin incelendi~i bil ­dırısınden sonr a s ırasıyla Prof.Dr .GU ­nay Sa rıyar. Prof. Dr.Mekin Tanker, Prof.Dr . Ek rem Sezik. Prof.Dr. Ihsan Ça­lış, Prof.D r . Tekant Gözler ve Prof.Dr .K.Hus nü Can Başer, istanbul. Ankara. Gazi, Hacettepe, Ege ve Anadolu Vnive rsiteleri Eczacılık Fakültelerinde Farmakognozi ö ıS r etimi ve araştırmaları konusunda bilgi verdiler.

Toplantının "Serbest Bildırileri" bö ­lümünde 6 serbest bildirı sunuldu (Tab ­lo 2 ). Farmakognozi ve bitki kimyası ala ­nında 57 orijinal çalışma "Poster" olarak se rgilendi (Tablo 3).

Toplantının "Bitkisel iıaca Bakış" ad­lı böl O mOnde Guatemala San Carlos Vni­versitesi Eczacılık Fakültesi Far makola­ii Bölümünden Dr.Amaryllis Saravia "Guetemala'da Halk Arasında Kullanılan Tıbbi Bitkilerın Bilimsel Açıdan Deger ­lendirilmesi; Federal Almanya'da kuru­lu Tıbbi Bitkiler Araştırma Bırligi Baş­kanı Prof.Dr. Ewa ld Sprecher "Profesyo­nel Kesimin Bitkisel llaç!ara Olumlu ve Olu m s uz Tepkileri"; İsviçre CIBA-GE­IGY'nın OTC BölOmu Ruhsatlandırma Mü­dürü Dr.Norbert Linnenbrink "Avrupa Toplu!ugu Açısından Bitkisel Ilaçların Ruhsatlandırılmasında Spes ifik Ge rek ­Iiiıkierin Uluslararası Düzeyde Karşı­laştırılması"; ve Prof.Dr . K.Cemal Güven "Bitkisel Drogların Farmasötik Teknolo­ji Açısından De~er lendirilmesi" konu la­rınd a ilgiyle izle ne n bildiriler sundu ­la r.

KURTSAN İla ç Fabrikasına ve Istanbul Vniversitesi Orman Fakültesi Arbaratu ­m u 'na yapılan gezilerle noktalanan top ­lantıya katı l anlar iki yıl sonra I 991 yı­lında Eskişehir'de Anadolu Univers ite ­since düzenlenecek olan 9.Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısında buluşm ak

L----------------' üzere vedalastılar.

TAB BÜLTENİ SAYFA 6

Tablo 3 Posterler

ı. A. Akçasu, G.Kavalah, Nigella damascuıa L. Bitkisinin Tohum YaAuıdak.i YaA Asitleri Üzerinde Çalışmalar 2 Z.Akdemlr, l.Çalış, PJunlor, Pediculari.r nordmanniana Bunge (Scrophulariaceac)'den Elde Edilen lridoit

Heterorilleri 3. Y J.Akyol, K.H.C.Başer, Ruscus aculeatw Kök ve Rizomlanndan Ruskogenin Elde Edilmesi 4. K.Aipınn, Dracwıculur vulgari.r Schott Üzerinde Fannasöı.ik Botanik Yönilndcn Bir Araşllrma 5. N.Arslan, S.Tekcli, T.Gençtan, Değişik Yörelere Ait Çemen (Trigontllafoenı.un grauwn L.)

Populasyonlannın Tohum Verimleri 6. N.Arslan, S. Tekeli, T.Gençlan, Farklı Ekim Zamanlannın Çemen (Trigonella[oenum graecum L.) Bitkisinin

Verimine Etkisi 1. N.Arslan, G. Yılmaz, Farklı Ön Muamele ve Gibberellik Asit (GA3) Dozlannın Gentitvıa luua L.

TOOumlaruun Çimlenmesine Etkisi 8. E.AtasO, LÖı:er, Bazı Scutellaria TUtlerinin AIVonoidler Yönilnden inedenmesi 9. A.Başaran, N.Başann, H.V.GOneş, T.Dönmez, A.Kelle, l.Deglrmend, Sıçan Böbretıne Yerleştirilen

Yablncı Dir Cimlin Bazı DiUrc:tiklerle Birlikte Üriner Sistendeki Etkileri 10. A.A.Bqaran, I.Saraçoglu, P.ROedl, O.Stlcher, l.Çallş, Phlomis linearis L. (l.amiaceae) Üzerinde

Fıtokim~asal Araştımıalar

~i ~~~ıf~ts,1l~~~~!ı~~H~C~8=:!"~ ~T;~;~~ec~:::~~i~~~u~~=~~~~:~ ~ra~~ar Incelenmesi

13. M.I.Cingl, Z.Kaygısız, K.Erol, Kapsaisin'in Izole Kalp Kası Üzerindeki Etkileri 14. M.Coşkun, T.Salake, K.Horl, Y.Salkl, M.Tanker, Rhamnu.rlibanoticu.r (Rhamnaceae) Kabullannın

KimyasalYapısı Üzerinde Çalışmalar 15. l.Çalq, T. Ersöz, GenıiaM aliveri ve Guııiana gelida (Genıianaceae) Üzerinde karşılaştınnalı Bir Çalışma 16. I.Çalış, A. YürUker, Primula veri.r su bsp. macrocalyx. (B un ge) Lüdi S aponinleri Üzerinde Fıtokimyasal

Araştınnalar

17. ~:~u~:~~h~V~:Jy'fefi:kÜ:mniferum L.) Hatlannda Fenolojik ve Morfolojik Karakterlerin

~~: ~-~~:: ~:~.~~~·~::'~;.~:{r~~ ~=n!"io~U::l:!:: t: nx~~~ Antibakteriyal Etkileri 20. N.Ezer, M.K.Sakar, B.Rodrlguez, Siduitis pcrfoliata Aavoooitleri 21. M.Heper, N.Kırımer, H.Malyer, K.H.C.Başer, Tüıiiye'de Yetişen Chamıucytisus Link TUrlerinde

22 ~::.~~d~~p~~~~~~r~: ~~iı:ny, Mısır'da Yetişen lxora undula ta Üzerinde Fitokimyasal Çalışmalar 23. ~~~J!l}!!,~~~~!!i~~DSny, Mısıı'da Yetişen /xora uNiulata (Roxb.) Bitkisinin Polifenolik

24. T.LKhallra, M.Hosny, Bazı Yenilebilir Bitki Organlannda Anıih.iperglisonik Ajan Olarak Etkili Difaıilam.inin Aydınlatılınası

25. N.Kırımer, K.ltC.Başer, ThaL"ctrum miltJU var. majus Alkaloitleri 26. M.Koyuncu, A.KöroQiu, Rhus coriaria L. (Sumak) Meyvalannın Sabit ya! ve Antosiyanozit YönUnden

lncelmmesi • TJ. M.Koyuncu, ].Özer, Vaccirıiunı arcıosıaphylos L. Bitkisi Meyvalannın Antosiyanozit ve Tanen

Yönllnden Incelenmesi 28. M.Koyuncu, B.Şener, F.Ergun, Thermopsis ıurcica Kit Tan, Vural el KüçUködük'ıun Alkaloitleri

Üzerinde AraŞUrmalar '19. M.Koyuncu, B.Şener, H.Temlzer, F.Blngöi,Uucojunı aestivum L. Bitkisinin Alkaloitleri Üzerinde

30. ~~~~~ Oleandrin: Bau Anadolu'da Yetişen Nerium oleant:kr L Ya raklannda Oleandrin Miktan 31. S.Kurucu, C.Keslkoglu, Gllintışhane Çevresi Kuşburnu ( Rosa) TUrleri ~eyvalannın Bilkisel Çay Olarak

De~eılendirilmesi Üzerinde Ça~malar

~ ~.M~l~~~~:~.~~~~~Ç~~~~~aiat~~alitesinin Tespiti 34. A.H.Merlçll, TI!.ıiiye'de Yetişen ve Uçucu Yalında Oıamazulen Taşımayan Bir Matricario chamomilla

35. ~~t~~Jt;N:ı~~~~.Çubukçu, Artemisia .. WuuschalliaM TUründe Bulunan Yeni Bir p-cownaric acid TUrevi ve Bilkinin Di!er Bileşikleri

36. F.Mcrlçll, Tripleurospermum sıvanuıse (Manden.) Pobed ve T.rost!.llum (Boiss. and Orph.) Hayek Bitkileri Üzerinde Bir Çalışma

~: ~:~zeJ!~': ~ç~•:ukk~~~A~~~f~ ~a':~1:::"ıl:~~~~:ın'}~):eu~~tf!g~~~ ~~~lııile.şikleri 39. T.Özekt S.H.Bcls, M.KOrkçOoRiu, H.Tanrıverdl, K.H.C.Ba~er, FUzel YaAının Fraksiyonlanması veb.oamil

Isetat'ın Hazırlanması

SAYFA 7

40. M.Özgüven, R.Koçak, Zehirli Manıarlar ve Mantar Zehirlenmelerinde Ilaç Hammaddesi Olarak Sily!Jum maritliiWn

41. M.Özgüven, S.Tarısı, Çukurova Koşullannda Şam Çörclc.otu (Nigella damascena L.) ve Tıbbi Çörekotu

42 ~~~:t~~:~.s~·~;~~~.~~~nfn~x~~:S~i~~rı;~d':f~~~:~~:~: Alkaloitlcri ve K.romozomlan

43. N.Özka l, S.Manav, Nar ( Pu!Uca granatum L.) Meyva Kabuklanru Eczacılıkta DeAerlendlıme Açısından

44. ~~~r;;~T!~!~n~~:~~l~~~~d~Ai~=ta~fıı!M~~J:r;s~ Çalışmalan 45. M.K.Sakar, M.Z.Bcrkman, I.Çalış, P.Rücdi, Arbuıus andn:ıchne t (Ericaceae) Üzerinde Fıtoki.myasal

Araştınnalar

46. G.Sarıyar, II.F.Şenol , Türkiye'de Yetişen Yabani Papaver (Haşhaş) TUrlerinin Thehain ve Naıkotin

47. Dakımından Dc~crlendirilmesi

48. ~~~;~·p~~r~~~~--~z~~':r~.~:g;~~ w~:ı~~~:u~:~~~ i:=~~a~~~~esi Kimyasal Tanunı, Klinik Bulgular ve Tedavisi

49. E.Şa rer, G.Kökdll, Avokado Uçucu Ya!~- Üzerinde Faımakogrıozik AraştıDnalar SO. E.Şarer, G.Kökdll, Melissa officinali.r L. subsp. inodora Uçucu Yalı Üzerinde Araşwma.Iar SI. B.Şener, F.8lngöl, T.Bayka l, TUrkiye'de Yetişen Cofi.Solida (D.C.) S.F.Gray TUrlerinin Alkaloitleri Üzerinde

Araşı.umalar, III. Co_nsolida hoheNJcluri (Boiss.) Grossh. Bitkisinin Alkaloitleri Üzerinde Araşt:ı..ımalar 52 B.Ş.ener, A.Mutlugıl, N.Noyanalpan, J,R.Lewls, 1/aplophyllum myrıifolium Boiss. Bitkisinin Alkaloitleri 53. ~Tamer, F.Gücln, M.H.Solak, CanotUrma lucidum (W.Curt. exFr.) Ma.krofungusunun Antibakteriyel

54. II.Tanrıverdl, M.Tun çel, K.H.C.Başer, Defne Meyvası Ya~ın Eksuaksiyonu ve Kalitesinin Arttırılması Çalışmalan

55. F.Tos un, M.Tanker, A.Tosun, T.Ozden, Tüıkiye'de Yetişen Genlrta susili[olia OC. Bitkisinin Alkaloitleri .56. G.Tümen, O.A.Sekendiz, Balıkesir ve Merkez Köylerinde Halk llacı Olarak Kullanılan Bitkiler

57. ~~~!~~~ ~l!~~nı:f~C:fekeıimiı.de Yetişen Sambucu.r Türlerinin Rutozit ve Antosiyanoı.it Içeri§

58. E.Yeşllada, A.Mutlugil, B .Şener, E.Sezlk,Paeonia daurica Andrews veP.~regrina Miller'nin Anti01flamatuar Aktivitesi

9. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı

Eskişehir'de düzenlenecek

Mayıs 1991 de Anadolu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ve

Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezince ortaklaşa düzenlenecek olan

Toplantının ana konusu "Bitkisel Drogların Biyolojik Etkileri"

olarak belirlendi.

Toplantı ile ilgili daha kapsamlı açıklamalar ve katılma koşulları

için ikinci duyurumuzu bekleyiniz.

T Al8 BÜL 'll'ENİ SAYFA 8 TAB BÜLTENİ SAYFA 9

TBAM'IN ANALiTiK İMKANLARINDA BÜYÜK GELiŞME

TBAM'DAYENI BIR YÜKSEK BASlNÇLI sıvı KROMATOGRAF HIZMETE GIRDI

K romatografi, kimyasal bir karışım oluşturan

farklı yapıdaki maddelerin birbiri ile kanşma~

yan iki faz arasındaki dagılım dengelerine dayanarak aynlmalannı saglayan ve ayru zamanda bu maddele­rin kalitatif ve kantitatif analizlerini gerçekleştiren te­mel bir ayının yöntemidir.

Kromatografi, uygulama biçimine göre kagıt, ko­lon, ince tabaka, gaz ve yüksek basınçlı sıvı k roma­tografisi olarak sınıflandın1abilir.

Modem kromatografik yöntemlerden biri olan yüksek basınçlı sıvı kromatografisi ile kısa zamanda ve çok duyarlı sonuçlar alınmaktadır. Yüksek basınçlı sıv ı hornatografisi cihazı, çözücü hauıesi, pompa sistemi, enjcktör ünitesi, ayınnun oluşıugu kolon, her madde için farklı sinyal veren dedektör ve dedektör sinyallerinin kaydedildigi bir yazıcıdan oluşmakta­dır.Bu metodla bir maddenin analizini gerçekleştir­mek için önce uygun bir çözücü ilc akış hızı ayarlanır. Sonra örnekten küçük bir miktar hareketsiz faıla dolu bir kolona enjekte edilir. Örnek bileşenleri hareketli fazı olu şturan çözücü sistemleri tarafından kolonda sürüklenir. Maddelerin kolonda sürükleome hıı.ına, çözücünün akış hızı, kolonun uzunlu~u. sabit fazın yüzde miktan, polaritesi etki eder. Maddeler kolon­dan, az ya da çok tutunmalanna ba~lı olarak ayn ayn zamanlarda çıkarlar. Bu maddelerdedektör tarafın­

dan belirlendikten sonra yazıcı sistem aracılıgı ile pik­ler halinde kagıda geçirilir.

Yüksek basınçlı sıvı kromatografisinde, aynı ko­lon üzerinde, çözücü sistemini degiştinnek suretiyle çok çeşitli maddelerin analizi yapılmaktadır. Aynca analizi yapılacak maddelerin yapısına göre de farklı dedektör ve kolaniann kullanılması gerekmektedir. Ömegin pek çok madde UV ve görünür sahada absor­bans verdikleri için, UV-Visible dedcktörle dedekte edilebilirler. Ancak bazı maddelerin daha iyi ve has­sas ayınınlarının saglanabilmesi için farklı dedekıör­

lerin kullanılması gerekmektedir. Şekerler en iyi ref­raktif indeks; anyon ve kıııyorılar korıdüktiviıe;

protein ve arnina asitler de florcsan dedektörle de­dekte edilebilirler. Aynca bu maddelerin ayınm lan

için uygun kolonlann kuU anunı gerekmektedir. Tıbbi Bitkiler Araşunna Merkezi yakın süre önce

pek çok organik ve anorganik maddenin analizini ya­pabilecek kapasitede ve aksesuarda bir Yüksek Ba­sınçlı Sıvı Kromatografına kavuşmuştur. Shimadzu LC-6A sistemi, gradient akı şın saglanabildi~i çift pompa, 100 °C sıcaklıga çıkabilen ön ısırmalı bir ko­lon fınnı, 100 maddenin otomatik olarak analizinin peşpeşe gerçekleştirilebildi~i otomatik bir enjektör modülünden olu§maktadır. Aynca UV-Visible, dife­ransiyel refraktif indeks, kondüktivite dedektörle tıc­resan monitörüne sahip olan sistem tüm bu mOOülleri or.omatik olarak kontrol edebilecek bir kontrol ünite­sini de ihtiva eunekıcdir. Tüm analiz koşullan bilgi­sayar aracılığıyla düzenlcnmekte ve sonuçlar yine bilgisayarla değerlendirilmektedir.

GC-MS HAFIZASINDA 43.000 MADDE BULUNDURUYOR

G C-MS (Gas Chromaıography-Mass Spectro­ınetry) teknigi çok komponentli karışıml arda

ki bileşenlerin belirlenmesi için en uygun tcknik­tir.Bu teknikle karışırndaki bileşikler gaz kromatog­rafisi yöntemiyle birbirinden aynldıkıan sonra kütle spektromeırisiyle belirlenir ve herbirinin kütle spektnunlan elde edilir. Bu iş lem Gaz Kromatogra­fının bir aktanm elemanıyla ba~lı olduğu Kütle Spektrometresinden oluşan sistem ile gerçekleştiri­

lir. Gıda, ilaç, parfürneri, boya, up, adli up, çevre v.b. gibi kimya ile ilgili hemen her alanda geniş kullanımı olan GC-MS tekni@, miktan en az 10 ·l2 g olan 300 den faıla maddeye sahip karışımiann analizl~rini mümkün kılmaktadır. Gaz Kromatografında bileşik ­

ler buharlaşıınlıp inen taşıyıcı bir gaz yardınuyla ko­londan geçirilir. Kolon; çeperleri reaksiyona ginne­yen hareketsiz bir sıvı faıla kaplı kapiler boru ve­ya yüzeyi sıvı hareketsiz fazla kaplı granüle ka u

maddeyle doldurulmuş dolgulu kolondur. Uygulanan ısı kolona göre de~işmekle birlikte 50°-300°C arasın ­

dadır. Bileşikler kolonda hareketsiz fazdaki çözünür­lükleri orarunda farklı mesafelerde tutunarak aynlır­lar. Ayrılan bileşikler sistemin kütle spekırometresin­

de alçak basınçta elektron iyonizasyonuyla iyonlaşu­

rılır ve moleküler iyon ile tamamen iyonlar meydana gelir. Sabit iyonlaşunna analilleriyle (genellikle 70 e V) her bileşik için elde edilen karııkteristik spektruın bileşiğin kimyasal yapısı ve molekül a~rlığı konu­sunda bilgi verir.

Kütle spektrometresinde çok sayıda kütle anali ­zörteri bulunsa da GC-MS sistemlerinde "magneıic sector" ve "quadnıpole" kütle filtreleri kullanılır.

"Electron multiplier" ünitesi ise dedektör görevi gö­rür.

TBAM'da hizmete giren Shimadzu GC-MS QP2000A model Gaz Krooıatografisi-Kütle Spekıro­

mctresinden ibarettir. Sistem, hafızasında 43.000 maddeden ibaret NBS/NIH/EPA kütüphanesine sa­hip bir bilgisayan ile renkli ekran ve yazıcıya bağlı­dır.

Tüm analiz koşullan bilgisayar aracı~ıyla düzen­lenmekte ve sonuçlann de~erlendiri.lmesi yine bilgi­sayarla yapılmaktadır . Analiz esnasında ekranda "gerçek zaman kromatogramı" izlenebilmekte, ayn­lan her maddenin kütle spektrumu arnnda hafızaya kaydedilmektedir.

Maddelerin te§hisi Rt (kolonda tutunma süresi) ile tutunma indeksi (Retention index) de~erinden ve kü­tüphaneden tarama yapılarak kütle spekırumlannın benzerliklerinden yararlanılarak gerçekleştirilmekte­dir.

Organik kimya ile ilgili hemen her sahada kulla­nım alanı bulan GC-MS sistemi TBAM'da bilhassa uçucu yağiann analizinde kullanılmaktadır.

TAB BÜLTENİ SAYFA 10

ACI KAYBIMIZ İlhan beyin ani ölümü üniversiteyi materne boğdu

Üniversitemizin Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. lihan Cemal­cılar 25 Elciın günü özel otosuyla Istanbul'da bir doçentlik sınavındaki görevinden Es­kişehir' e dönerken Karamürsel-Yalova arasında geçirdigi bir trafik kazası sonucu hakkın rahmetine kavuştu. Sürücüsü bir hafta önce ehliyet almış bir minibüslin arka­dan çarpması sonucu şerit degiştiren arabanın, karşı yönden gelen bir tınn altında kalması şeklinde cereyan eden olayda kaybettigirniz Prof. Cemalcılar 28 Ekim ı 933 tarihinde Eskişehir'de dogmuş, orta öJıretimini Eskişehir'de tamamladıktan sonra 1956 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinden mezun olmuştur. 1959 yılında, yeni kurulan Eskişehir Iktisadi ve Ticari ll imler Akademisine asistan olarak giren Prof. Cemalcılar ı962 yılında doktor, 1964 yılında doçent ve ı970 yılın­da profesör ünvaniarım kazanmıştır. Bu arada ı962 yılında Ingiltere'de, ı966 yılında ise A.B.D.'de ı 'er yıl süreyle akademik çalışmalarda bulunmuş, 197ı-74 yılları ara­sında Eskişehir Iktisadi ve Ticari liiınler Akademisi Başkanlıgı görevini yürütmüş­tür. ı983-86 yılları arasında sektörde üst düzey yönetici olarak çalışan Prof. Cemal­cılar ı987 yılından beri Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dekanlıgı yanında Egi­tim Teknolojisi ve Yaygın Egitim Vakf.! . ile Eskişehir Egitim ve ÖJıretim Vakfının Yönetim Kurulu Başkanı, Işitme Engelli Çocuklar Egitim ve Araştınna Vakfının Yö­netim Kurulu üyeligi görevlerini de yürütmekteydi.

Üniversitemiz profesörlerinden Dr. Özgül Cemalcılar ile evli olan Prof. Dr. lihan Cemalcılar iki çocuk babasıydı. Merhuın'a Tanndan rahmet, yakınlarına ve sevenle­rine sabır ve başsaglıgı dileriz.

TAB BÜLTENİ SAYFA ll

TBAM' m Üretim İmkaniarı Gelişiyor

Anadolu Üniversitesi Tıbbi Bitkiler Araşurma Merkezi (TB AM) pilot tesis ünitesi pilot, yan en­düstriyel ve endüstriyel sayılabilecek ölçekte ol­mak üzere ekstraksiyon, distilasyon, evaporasyon, kimyasal reaksiyon, ö~üıme, süzme ve kuruıma imkanianna sahiptir. Ekstraksiyon üniteleri cam ve paslanmaz çelikten mamul olup, kapasiteleri 5 L den 3 xl500 L ye değişen ve kesikli (baıclı) çalışan sistemlerdir.

Ekstraksiyonlar genellikle ısıımalı ya da ortam s ıcaklı~ında sabit yatak perkolasyonu prensibine göre gerçck.leştirilmekte olup, çok küçük tanecik boyutuna sahip maddelerin eksıraksiyonu için ka­nşurmalı ekstraksiyon yanında Soxhlct prensibine göre devamlı ekstraksiyonda yapılabilmektedir.

TBAM'ın distilasyon ünitelerini subuhan disti­lasyonu ve fraksiyonlu distilasyon üniteleri oluş­tunnaktadır. Subuhan distilasyon üniteleri kapasi­teleri 80 L den 2IXX) L ye delişen paslanmaz çelik­ten mamul üniteler olup, aromatik bitkilerden uçu­cu yal eldesi amacıyla kullanılmaktadır. TBAM

~~a~eı;Jt1:d~~~f~~~cı;oorh~~ 5L!~ sekiilinde kolona sahip iki adet fraksiyonlu disti­lasyon ünitesine sahiptir. Kolonlar yurt dışından getirtilen, yüksek ayınna saıtayan dolgu maddele­ri ilc doldurulmuşıur. Fraksiyonlu distilasyon üni­teleri çeşitli uçucu yaliann ve solventlerin rafinas­yonunda kullanılmaktadır. Ayrıca, tamamen cam­dan mamullOO L hacimli birdistilasyon ünitesi de

mevcuttur. Distilasyon üniteleri buhar ceketti olup gerektilinde vakum ııygulanabilmektedir. Evapo­rasyon işlemlerinde kullanılan 20 L ve 500 L hacimli 4 adet ünite mevcuttur. 20 L hacimli döner buharlaşll­ncılar tamamen camdan mamul olup su ve yal ban­yosu ile ısıulmaktadır. 500 L hacimli buharlaştmcı · lar ise paslanmaz çelikten yapılmış olup ceket ısııma­lıdrr .

Kimyasal reaksiyon çalışmalannda yurt dışından gctirtilen içi ıamamen camlaşunbruş çelik kaplı 100 L hacimli kanşunualı bir reaktör sistemi kulla -

=;~t:~ro ~~~t:;oô~~kd~a~~~~:;aa~~!~:~~~ maktadır.

Aynca kau-sıvı ayırunı amacıyla kullanılan va­kum süz.geci ve santrifüj filtre ile membran filtre ıer­tibatı, konsantre sıvılann ve nemli çökelti.lerin kuru­tuldulu sıcak hava akunlı bir kurutma fınnı ve ham­maddelerin istenilen tanecik boyuuma getirilmesini saıJ_ayan 50 kg/saat kapasiteli çekiçti kıncı belirli üretim aşamalannda kullanılmaktadır. Ayrıca, yakın bir gelecekte 35 kg/saat kapasiteli püskürtmeli kuru­tucu (spray drier), sıvı-sıvı ekstraksiyon ve düşen film tipi evaporasyon üniteleri hizmete girecektir.

Bugüne kadar kurulu pilottesis imkanlarıyla, yü­rütülmekte olan projelere ait çeşitli pilot ve yan-en­düstriyel ölçekleki üretimierin yanıs ıra, talep üzerine çeşitli finna lara bitki ek stresi, uçucu yal ve rafine uçucu yal üretimleri gerçekleştirilmiştir.

TAB BÜLTENİ SAYFA 12

ATKESTANESİNİN ÖNEMİ

B itkilerin, bir~k hasıalıklann tedavisinde kullanılması ta rih öncesi deviriere kadar

giunekle birlikte, özellikle 19601ı

k~~~~ti!\ı~~,~~!b~· :~lr b;~~~

ve koımetik endüstrisinde ham­madde olarak kullanılmaya baş-

lan~~e~~~f~6ıı~anrun etken

üki~~e~~ i~~l!~~~~~e~i~~~ ~~rfl~akg~~fa~n~1rösl~gi~~~k~-nşımıdır.

Essinin upta kullanımlan şu başlıklar alunda verilebilir:

- V aris, filebit, hemoroit teda­visinde

jelleri - Dişmacunu ve gargaralan - Ayak ve bacak yorgunluk

kremleri - Temizleme maskcleri ve - Sporcu masaj krcmlerinin

fonnülasyonlannda oldukça yay­gın kuUanım sahası buhnaktadır.

Bütün bunlar göz önüne alına­rak, Türkiye'de ilk kez atkestane­sinden ilaç hammaddelerinin en­düstrivel ekstraksiyononda en uy-

görülmüştür. Bitkiler~en elde edi­ren aktif maddelerin insan organiz­ması tarafından daha iyi kabul edi­lebilmesi ve birçok sentetik ilaca model ve temel oluştunnası, ubbi bitkilerin öneminin anarak devam edcc~i!li g~stenn. ektedir. Son otuz ıçensın- .. de a tif madde · İzolasyonu,

·-------- gun proses degiş ­

kimyasal yapı aydınlatılması ,

?~r~;m~ ~~c~: lenmesi ve en­düstriyel olarak üretilıp insan saglıAı için hiz­mete sunulma-

:n~d:elciui:i&~~~ tıbbi bıtktlere verilen önemin •!"'Çık bir kanı­udır.

Kalkırunakıa olan ülkeler içe­risinde birçok ı' b?~dekodn~~fa olan Türkiye ne --- --hjzık ki sadece birkaQ. dışında sa- Kafa kınk ve travmalarının

ö~lli~~~bgi~i~ki\~y~:ki!~~~ :lıı~~~i~~liJ:" serebral ödemle-endüstriyel olarak degeriendi re- - Onopedi ve travmatoloji ala­memektc ve işlemeden dış pazar- nmda lara satarak büyük bir ekonomik - Siyatigin rutin tedavisinde

~ia~7~~~~da~J{~~ti.e~i~·oY~~~ : ~aş~ti t~~i;~~~runda r:;ı~i~~agd~~~ş :9!bi_• h~kile~~ da - Kulak, burun, bogaz alamn-

dayalı ilaç endüstrilerini kurmuş - Dermatoloji alanında ve kurmak:tadırlar. - Cerrahi operasyonlar sırasın-

si 0~~:ı ~~e+~rt ~rd~hlbi~; :a~~f!n ödemierin önlenmesi şekilde, ne endüstriy~ ne de ffıra - Aynca aıkestanesi toplam eks­cab bulunan bir bitki de atkesıane- tresi terkibinde bulunan sapanin­sidir (Aesculus hippocastanum ler nedeniyle, tcıriiıJeme, canlan­L) dınna ve koruma özelliklerine sa-

Atkesta~esi tohumlannın Orta hip olup, kozmetiktej Avrupa'ya ilk olarak XVI. yüzyu- -Banyo köpüklen da bır botanikçi ve hekim olan - Şampuan, saç ve yüz losyon-Charles de L'ecluse tarafından Is- lan tanbul'dan götürülerek. yetiştirildi- - Canlandırma ve koruma ~i belirlenmiştir. Bitkinin ı 960'lı krernleri yıll~.rda r.o~u~laş~n araşhrn!a~ar- - ~anyo ve güneş banr,o~u, traş da tum yonfenyle ıncelendıgı, ılaç ve epilasyon sonrası emUlsıyon ve

kenlerini belirle­mek amacıyla ya-

~~~~~i~ Ö~i~::. ı sitesi Tıbbi Bitki­ler Araştırma

~ Merkezinde yü­rütülmüştür. Çalışmada; labo­ratuvarda yapılan ön çalışmalarda, Eskişehir yöre­sinden toplanan atkestanesınin, i %50 etanot-su çö­

zücü sistemiyle ekstraksiyonun­dan, %25-26 top-

- lam kuru ekstre ve yaklaşık %5 essin içerdigi kanıı­larunışnr.

Çalışma parametreleri olan çö­zücü sistemi, katı -çözücü oranı, parçacık büyliklü~ü, sıcaklık ve sürenin atkestanesi ekstraksiyo­nonda toplam kuru ekstre ve essin verimine etkileri araşurılmışur. Bu çalışma~. 1 O litr.e k.apasiteli ~il~t ve 500 litre kapasıteli yan endUstn· yel ölçekte perkolatörler kullanıl­mış ve yaklaşık %2-2.5 essin elde edilmiştir. Aynca çalışmanın her evresinde essin miktarlarını kanti­tatif olarak belirlemek için ince ta­baka kromatografisi yöntemleri geliştirilerek uygulanmışur.

Çalışmalar sonucunda elde edi­len essinin standart essinle karşı· laştınlrnası YBSK kromatogram­lan, UV ve IR spektnımlan alına ­rak yapılmış ve aralannda tam bir uyum oldugu görülmüştür.

TAB BÜLTENİ SAYFA 13

FÜZEL Y A(jJNDAN MUZ ESANSINA

s eker Fabrikalannda etil alkol üretimi sırasında yan ürün olarak elde edilenFüzel yagı, bileşi­

minde başlıca izoamil, amil, izobutil, butil, izopro­pil, propil alkoller ile az miktar su bulunduran bir ka­

nşımdır. Füzel yagı çok keskin, hoş olmayan ve ök­sürtücü bir kokuya sahiptir.

Ülkemizde Şeker Fabrikalan A.Ş.'nin bazı fabri­kalannın yanısıra Tekel Genel Müdürlü gü adına ça­lışan ispino fabrikalannda yılda 5000-3000 litre arasında degişen miktarlarda yan ütün olarak Füzel ya~ı elde edilmektedir. Füıel ya~ı bu şekliyle şeker endüstrisinde köpük kıncı ve ispirto katkı maddesi olarak kullanıldı~ı halde Füıel ya~ından elde edilen izoamil alkol, yaglar, reçineler ve alkaloitler için çö­zücü olarak, aynca izoamil türevleri, izovalerik asit, civa fulminat, proksilin, suni ipek ve lak yapımında kullanılınaktadır.

lzoamil alkolün esterleştirilmesiyle elde edilen izoamil asetat ise suni muz ve annut kokusu olarak al­kollü çözeltileri halind~ gıda ve koımetik sanayilerin­de, yaglıboya, tanen, nitra selüloz, lak, selüloit ve ka­

fur için çözücü olarak; ayakkabı cilalannda kötü ko­kuyu maskeleyici olarak; suni ipek, deri veya incile­rin, foto~raf filmlerinin, selüloit çirncntolann, su ge­çinnez cilalann, güneş yaglannın, metalik boyalann yapımında ve tekstil boyamacılıgında kullanılmakta ­

dır.

Endüstride bu kadar geniş kullanım alanı olan izoamil asetat için Tıbbi Bitkiler Araşunna Merke­zi'nde geliştirilen prosesle; laboratuvar ve pilot ölçek­

te yapılan çalışmalar sonunda gıda, koımetik ve diger sanayi kollannda kullanılabilecek saflıkta izoamil

asetat (muz esansı) üretimi gerçekleştirilmiştir.

ASETlLLEME REAKSIYONU

O CH3 O CH3 jj ı ll ı

CH3C- OH+ HOCHıCHıCHCH3 :::;:::::::: CH3C -OCHıCHıCHCH3 + H2ü

Asetik asit lzoaınil alkol lzoamil asetat

Füzel Yagı

ı S ulu faz ın ayniması

Fraksiyonlu Distilasyon Esterleştirme

ı ı Esterleştirme Fraksi yonlu Distilasyon

lzo aınil asetat

TAB BÜLTENİ SAYFA 14

İZMİR 'DEN BİTKİSEL DROG İHRACATI

T.C. Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıgı Ege İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinden alınan bilgiye göre yılın ilk 9 ayı bitiminde lzmir'den yapı lan ihracat rakam lan şöyledir:

G.T.I.P.No Ad o Mikıln(ka) Tutan(S) Ortal(s~fiyatı

09.10.40.19 1.56

09.10.40.21 IA7 09.10.40.30 139 1211.10.00 0.91 ll 10.90.44 0.55 12.11.90.45 1.70 l3.01.90.41 11.59 13.01.90.52 17.00

13.02.12.21 880.366.00 2112.568.40 2.40

13.0212.22 10.225.00 153.495.00 15.00

14.04.10.32 34.92:0.00 .51.310.00 IA7 14.04.10.34 40.500.00 8.666.lS 021 14.04.10.35 14.04.10.39

14.900.00 4.289 .86 029

119.036.00 127.036.00 ı m 78.000.00 136.339.60 1.74

30'.695.00 281.793.29 092 I'Wrn.ı

'~ffi~ 232.442..00 0.59

Bibc:ri)'O 19.696.26 0.79 K= 42.346.54 15ı

""""" 858.497.00 1.021.492.34 l.l9

~='~~till~m:ı.·~,;,;•~• 12.740.00 6.707.53 053

44..500.00 24.174.65 054

:r1:8Bi:lb ~~: cımt~~)ır 9.322.293.00 6.328.25.5.52 0.68

09.09.SOJ9 ~=~ohumlan, Ardıç rm alan 39.932.00 OBS 37.770.00 OB4

09.10.91.10 D~aharat-cı.ilımmit·öt~ 1.25 09.10.91.20 B mı::nt·ditet-ezilmitveya t!tillmü' o .. ır§:t8:;g:w 05>

2.89 09.10.99.29 1.11 09.10.99.39 czilmitYCya

12.11.90.49 25.360.00 24.037.51 095

-Dip Put'. ve

13.02.19.49 135.244.00 129.044.24 095

10.00 61.50 6.15 15.15.90.12 4.371.00 11.2Sl.05 257

TBAM'A YENİ GELEN KITAPLAR

1. Martinda le The Extra Pharmaco_p:oeta. 29 th Edltion,James E.F. Rcynolds. The Pharmacwtlcal Pres5, London, 1989.

i: ~~~r~~·~h~~~;~ ı:tı1:::~~d~10~~~!~Woir~~~~~8SL~~· .. ~~~~~re, ı9ss. :: fıundt!k~r0fı~~:r~~l?'C:~~~:~ı!J~~~~~ö'f:ı:fM~~:::J!~1J~hn Wlley & Sons, New York. ı984. 6. The Maillard Reactlon In Foods and Nutritlon. George R. Waller, Milfon S. Feather, American Chemlcal Soctety,

Washlngton,I983. 7. Food Fh.vours, I.D.Morton, A.J.Macleod, Elsevier, 1982. 8. The Pharmacopoela o!Japan, ı 1 th Editlon, Tokyo, 1987 ... · 9. Perfumery And FlavorlngSynthetlcs, Paul z. Bedouklan.Allu red Publlshlng. U.S., 1986.

10. Basic Cas Chromat(\rapli.y~ass Spcctometry, F.W. Karasek. R.E. Clement, Amsterdam. ı 988. ı ı . ı~r ~~'I;8~.ldrlch ı.: braryof Chemlcal Salety Data. Robert E. Lenga, Sigma and Aldrich Corporation. 2nd Editlon,

12. lin F. Pole and Sh ella A. Schuette, Elsevlcr, 1984. 13. 14. 1985. 15. GmbH.. Stuttgart, 986. 16. M iste i. H.Becb!r, HSchmel\, WVGmbH.. stuttgart, 1986.

}~: ~~kaJ:d~l-Vı1,1s~t.J~~!~~r:r,Ffoh::C~~~~~Sons, 1983-1988.

TAB BÜLTENİ SAYFA 15

D~A. D~A... DSA. D~A.. .. DSA. DSA. .•. DSA.

ÜÇLÜ IZLEME TOPLANTISI Y APlLDl

T BAM 'ın yürütınekte oldugu DP/ TUR/ 88/001 no.lu UNDP/UNIDO projesinin

üçlü izleme toplanusı 17 Agustos 1989'da Eski­şelur'de yapıldı. "Tıbbi ve Aromatik Bitki ler­den İlaç Hammaddeleri Üretimi - Safha U" adlı projenin üçlü izleme Toplantısı'na Birleşmiş

Milletler adına Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Mukim Temsilcisi Mr. E. Cain, UNIDO TOrkiye direktörü Mr. M.Ka­mal Hussein ve Melih Töreli; Hükümet adına Dışişleri Bakanlıgı Uluslararası Ekonomik Kuruluşlar Dairesi Başkanı Sumru Noyan ve Devlet Planlama Teşkilatı Sosyal Planlama Başkanlıgı Uzmanı Meral Orgun; Anadolu Üniversitesi adına Rektör Prof.Dr. Yılmaz Büyükerşen, TBAM Müdürü Prof. Dr.K.Hüs­nü Can Başer, Doç.Dr.Mustafa Kara ile uz­manlar Mr.M .B.Narasimha ve Kısmet Burian katıldı.

KISMETBURlAN TBAM'DA..

TBAM'ın Bilgi Merkezini kurmak üzere En­formasyon Uzmanı Kısmet Surian ilç ay sü­reyle UNIDO tarafından Eskişehir'de görev­lendirildi. Bu sUre zarfında TBAM KUtUpha­nesini ve Dökümantasyon birimini düzenle­yen Burian, Merkezin Bilgisayarlı bilgi işlem hizmetlerini de başlattı.

ESKlŞEHlR'l ÇOK SEVDl...

UNIDO uzmanı Hint Uyruklu Kimya Mü­hendisi Mr. M.B.Narasimha TBAM'ın proje faaliyetlerinde yardımcı olmak amacıyl a

Agustos ayında 3 ay sUreyle Eskişehir'e gel­di. TRUMAP programına da katkıda bulu­nan Mr.Narasimha TBAM'ın endüstriyel so­runlara çöztim bulmasına yardımcı oluyor.

lK! ARKADAŞIMIZ DAHA YÜKSEK LlSANSlNI BASAR! lLE TAMAMLADI

TBAM teknik personelinden Ecz. Hülya Tan­nverdi, Saglık Bilimleri Enstitüsü Farmakog­nozi Anabilim dalında "Defne Meyvası Sabit Yagının Ekstraksiyonu ve Kalitesinin Belir­lenmesi Konusunda Analitik Çalışmalar" adlı

tez çalışmasında defne meyvas ı sabit yagırun endüstriyel üretimine temel olabilecek eks­traksiyon yöntemlerini laboratuvar ölçeginde araştırmış, elde edilen sabit yagların kalitesini analitik yöntemlerle incelemiştir.

Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Bölümünde Yüksek Lisansını başan ile tamamlayan diger arkadaşunız Ayla Kaya ise "Eskişehir Yöre­sinde Bulunan Nepeta Türleri Üzerinde Tak­sonamik ve Anatomik Çalışmalar" adlı tez ça­lışmasında bölgede yetişen biri endemik dört türtin varlıgını belirlemiş, Nepeta stricla var. stricta'run Eskişehir bölgesi için" yeni kayıt ol­dugunu saptamış, aynca toplanan tilrlerin uçu­cu yag verimlerini bulmuştur.

HOŞGELDIN SEDA

TBAM uzman personelinden Mine-Adnan Kürkçüoğlu çiftinin 7 Temmuz 1989 tarihinde kızları Seda dünyaya geldi. Arkadaşlarunızı

kutlar, Seda'ya uzun, mutlu ve başarılı bir ya­şam dileriz.

>lıuıMiu 'Ünivel:l"itesi 'Euacıfıi;_;Ja{<jiltesi

>lraştımıa ijih"evlifenrufen 'J{_ifeün 7(iırtar ile ögrr.tim ii.yesi 'Doç .'Dr. Yusuf Ö.z.:türk.geçti.IJimi.ı

ay iünya evine girtfiler. !ll.rk_aıfa.şCanmu;a 6ir ömür

6oyu mutlulu~.{ar aiferlr.

TAB BÜL1'1ENJl

KONGRE AJANDASI

I2-16Kasım!989

llth International Congreu or [!:5entlal olis, Fragrancu and Fluours_ New Delh~ lndla (1 L Uluslararası Uçucıı YaıJu, Koku ve

Tat Maddeleri Koogresi) &1~""' :105 Bhavan, M-3 Coımaught Cir· eus, New Delhi 110001, lndia.

ilQı;;ıU22Q

Jth Internationa l Congress on Tradll lonal Aslan Medicine, Bombay, lndla { 3. Ulusl a.ranı.sı Gcleııı:::kscl Asya Tıbbı Kongresi)

&fı.'IU"u: TheSc:cm&ry III ICfAM 1990,1ASTAM-Ind.ia, c/o Zin­du Phı.ımaceutical Workt LTD., Goldıalc R~d, South, Dadar, Bom­

bay-400025 lndia.

270cak-2Sııbatl990

4th International Symposlum on Natural Productıı Oıemlstry,

Karaehl, Pakistan (4. Uluslamuı Dotal Ürünler Kiınyaııı Scmpozyu­mıı) Ba,nTK: Prof. Attl.-ıır-Rilhman, HEl Rcscuclı ln:ı:titute ofChe­mistry, Urıivenity ofKaraclıi, Kıı.rachi-32, Pakistan.

~ Comıetk: lngredlent1 Europe (CIE) Interna tional Conferetx:e

and Exh lb ltıon on Raw !\-ta terials and Ingredienis for Perflımu,

Comıetlcs and Tolletrlu (K~tik Maddderi Avnıpa-Parfılm Koz­rrı:tik ~ Tııvalet Ma1zmdai Hammaddc:Jc:ri ilzerinı:ı ııldanruı

kı:ınfcıans~ta'gi)Rheiu/Mainhlllt, Wicıııbadcn,P'.R.Geınwıy Bıq·

"'"" ; l!xpocorısult, PO Box 200, 3600 AE, Maarssen, Holland.

~ ı er Colloque Europeen d'Ethnophamıaco log le de la Soclete

Frıınca l~ d'Ethnophıırmarologle, Meb:, France Brql'urw: Madamc

Judiıh Jcanmaric, Socictt P'rancıı.iılc d'Eıhnophamıacologic, Ooitre <b Rcrol\cts, P-57000 Mctz, France.

~ Nltrogen meta bol! sm or Plan ts, Justuıı-Lieblg Unlversltat, Gl­

essen, F.R.Gt rmııny (Bitlcilcri.n Aıot Mctaboliunuı) Bal"""' : ProfDr.KJ.ierııcl, lnstit:ıı.t rılı: Pflanzc:nnııhnıng, Jııstwı-Licbig Univer­

sitatOicsscn, Sudaniage 6, D-6300 GicsJCn, P.R. Gcmwı.y.

=.ı!iuıı..l22Jl Blolog,y and Chemlstry or Active Nalural Substanccs (BA-

SAYFA 16

CANSh Bonn, F.R.Gtmıany (Dolıl Etken Maddelerin Biyolojisi· Ki.myası) 8"1"""': Boruı •aııcans• 1990, Sccretııy , Dr.M.Koch, hı~i­

ını f.Pharma. Biologic, Nus,.ııec 6, D-.5300 Bonn, P.R.Gc:nnany.

~ JFEAT Jntern.ııtlona l Conrerenct and World Council Meetlng,

Anta lya (IFEAT Uluslararası Konfel"'lJUı ve Dünya Konseyi Toplantı·

sı) Brq..-..r,.: N.Güler, Konurlar Ltd. Şti., Büyükdere Cad. 64n 80290

1\-iccidi~köy, Istanbul (IFEAT= lnkmatkınal Federation of Esscntiıl

oibandAıunwTradcıı:, Loodaı.(UK)· Uluslar-arasıUçucu Yağ ve Ko­lıuıTiçarctiFederuyoıuı).

H.ThıııııııııJ2 list lnlcrnaUonııl Symposlum or Etstnllal olis, Lahtl, Jltl!ln­

kt, Flnland (21. Uluslararısı Uçucu Yaı!ar Scmpozyumu)Bıy"""':

R.Hilıurıı:n, Helılııki University, School of 1'!-..arrmcy, Pabianin kaıu

35, SP-001 70, Hebink~ F'ınlıuıd.

llll>1iiU22l! 3rd Plani Llrt ot Soothwest Asla Symposlum, Berlin, F.R. Gu­

many (3. Güncybt.tt Aıııya'da Biıki Hayatı Scmpozyumll) Bapwnı : Prof. Dr. W. Prey.lrıstitut für Systematiııclıc B ounilı:: und PflllllZCngc·

ognp!Uc dcr Freicn Univenitat Bc:din, Alıcmıciruıtr. 6, D-1000 Bal in, P.R.Gemwı.y.

~ 4th Rtl1('()nlrtt Inttmatlona\es de la h.rl'wnerle, Pa. rl!t Franct

lhqnlnı : Pcdcnıtion Pn:ncaitc de L'hıdustric des Prodıı.i.t:s de Parfurnc· riı:, 8 Plıce dcr General Catroux, 75017 Paris, France.

I.H1.IliOıııl22 Jnttrna tlona l Coogreu on Tra dltlonal Medicine a nd Medtd­

nal Planlı. Denpuar, Bııll.lndont:!lla (Ulu.slararası Gclı:n::kx:l Tıp ve

Tıbbi Biılcib- Kaıgresı') .Btqıwtı: Pror.DrSuıaıjııdi. Ccrtrc of Rtsearclı and Development for Traditionıl med icin::. Airl a.ııgga Uni­

versity, JalanAirlınggı4-6Surabaya,lndonı:•ia.

llAı!lılill2!! 2nd Malııyılan lntt rnallorııı l Conference on Es~ntla l ollt a nd

Aroma Chemk:al!t Kuala Lumpur, Malaysta (2Malczya Uluslan.­

ruı Uçuaı Yaı!ar ve Atmu. Kimyatallan Konfcnruıı) &qv.ıru : K. B. Yuıı::ob, NORFL,Dept.~.Univı:nity KobaııgsaanMalayşia,

43600 Bııng; Sclııngor, Malaysia.

TAB BOLTENl Anadolu Ünivers itesi Tıbbi Bitkiler Aıqtımıa 1\-icrk.czinin yayın oı-ganıdır. Üç ayda bir yayıı:ılarur. Bilitende çılwı yazılar Billten ad ı kaynak gösterilerek yıyınlanıbilir.

Anadolu Onivcnitesi •dına

Sahibi : Rı:kti:W ProfDr. Yılmaz Büyiilu:~ Yaı.ı İ~ler l Sorumluııu : Prof.Dr.K.Hüımil Can Bqcr

Yönetim ve İlet11 lm Adresi:: Anadolu Üniversite5i Tıbbi Biikiler Arqtınna Merkezi, 26470 Eskişehir Tel:(22) 150580(10hat)/3661·2 Telck.t: 35147 esak tr Telcfakıı: (22) 153616

Bu sayının çıkmasına kalkıda bulunanlar: Kısmet Burian, Berrin Bozan, Temel Özek. Hill ya Tannverdi, Ö. Mete Koçkar, S edat Hakkı Deis

ı BIKSAN A.Ş. 1 o Danışmanlık O Projelendirme

o Proses Geliştirme O Tasarım Mühendisliği

O Fizibilite Çalışmaları

O Araştırma Geliştirme

o Çalışmayan Fitokimyasal ve Farmasötik Birimlerin

Rehabilitasyonu

o Üretim

o Kalite Kontrol

O Eğitim

konulannda hizmetinizde.

Anadolu Üniversitesi Yunusemre Kampüsü 26470 ESKİŞEHlR

Tel: 150580 (lO hat) 1 3661 Teleks: 35147 esak tr Telefax: (22) 153616