Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

1

Tôi Đi Tìm Em

Sáng hôm nay, cũng như thường lệ sau khi mở máy vi tính, tôi ra bếp pha một ly cà phê rồi ngồi

xuống xem mục thư tín, tiếp theo vào trang hoalanvietnam.org và trên Facebook để tìm những

hình ảnh hoa lan do các bạn yêu lan bỏ lên để mọi người cùng chiêm ngưỡng.

Bức ảnh một bông lan lạ đẹp của anh Chu Xuân Cảnh, nhưng không có một lời chú thích hiện ra

trước mắt. Sau đó ít lâu lại có một bức thứ hai với hình thể khác biệt, có vẻ mỹ thuật hơn.

Sực nhớ rằng khi thiết lập mục lan Rừng VN từ A-Z, tôi đã có ghi tên khoa học của cây lan này

và tên Việt cũng như lời mô tả, nhưng bây giờ nhớ ra được tên họ, tông tích thực là khó khăn

như thể mò kim đáy biển.

Hoa lan VN có khoảng 1200 giống thuộc gần 170 loài, không biết rằng cây lan này thuộc loài

nào? Giống nào? Thuộc vào vần nào? D hay T đây? Tên khoa học dùng từ ngữ La Tinh dài

ngoằng khó nhớ, còn tên Việt thì lại càng nhức đầu hơn. Nội những danh từ của 2 khoa học gia

Phạm Hoàng Hộ và Trần Hợp đã làm cho những kẻ yêu lan không biết đâu mà mò, thêm vào đó

những tên địa phương do dân chơi lan tự đặt thì thực như là lạc vào mê hồn trận.

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

2

Thí dụ như cây lan Thecostele alata: Phạm Hoàng Hộ đặt tên Bào trục cánh, còn Trần Hợp gọi

là Lan củ chén. Không biết các vị chơi lan hải, nội chư quân tử gọi cây này là gì?

Ảnh: Alex & Karel Petrzelka Ảnh: Chu Xuân Cảnh

Chưa hết, tiếp xúc với một vài người chơi lan khá thành thạo, ông này nói: “Cần gì phải biết tên

khoa học, cành hoa dài rũ xuống đặt tên là: liễu rủ đong đưa. Cành hoa mầu trắng lên thẳng gọi

là bạch y hướng thiên.” Còn bà kia nói: “Cây này mua ở San Diego đi cùng với chi Quỳnh gọi là

Quỳnh San Diego cho dễ nhớ, còn hoa mầu xanh tím gọi là Rau muống cho tiện ...

Tôn trọng ý kiến cá nhân, xin miễn luận bàn và cố tìm ra tên khoa học cây lan của anh Chu Xuân

Cảnh. Tìm trong vần B, vần L, rồi vần P cũng chẳng thấy tăm hơi. Đầu óc càng ngày càng u mê,

trì trệ theo tuổi đời chồng chất và nửa giờ sau mắt mũi choáng váng, hoa lên phải đành bỏ dở.

Một tuần lễ sau lại tiếp tục tìm kiếm và chợt nhớ rằng người ta thường đặt tên lan theo địa danh,

cảm xúc, mầu sắc và hình dáng. Nhìn kỹ lại bức ảnh thứ nhất, các bông hoa mầu tím hồng nhưng

hình thể khác hẳn với các loài lan khác: hoa mọc theo một đường vòng xoáy trôn ốc, tiếng Anh

là spiral. Phải rồi trong số các loài lan có một loai tên là Spiranthe. Vội vàng mở vần này ra, quả

nhiên cây lan của anh Cảnh hiện ra trước mắt với hình ảnh cây lan do anh Nguyễn Ánh Xuân ở

Quảng Ninh gửi cho chúng tôi từ năm 2009. Vậy xin ghi lại để các bạn yêu đỡ mất công tìm

kiếm.

Spiranthes sinensis (Pers.) Ames 1908

Đồng danh: Spiranthes suishanensis (Hayata) Schltr. 1919; Spiranthes viridiflora (Makino)

Makino 1927.

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

3

Tên Việt: Lan cuốn chiếu (PHH) Bàn long sâm (TH).

Mô tả: Địa lan cao 20-40 phân, lá dài 10-15 phân rộng 2-3 phân. Dò hoa lên thẳng cao 25-30

phân, hoa 20-30 chiếc to 4 ly, có lông, mọc theo hình xoáy trôn ốc, nở vào mùa Xuân đến mùa

Thu.

Nơi mọc: Sìn Hồ, Lai Châu, Quản Bạ, Hà Giang, Quảng Ninh và khắp Bắc Trung Nam.

Trong mục Lan Rùng VN từ A-Z còn có rất nhiều cây chưa có hình ảnh hoặc đã có nhưng phải

vay mượn từ bên ngoài. Trong số đó có cây Coelogyne huettneriana, xin xem lại như sau:

11. Coelogyne huettneriana Rchb.f. 1872

Đồng danh: Pleione huettneriana (Rchb.f.) Kuntze 189.

Ảnh: geocities.jp Ảnh: Orchiasia

Tên Việt: Chưa có. Sách của Phạm Hoàng Hộ và Trần Hợp chưa có cây lan này.

Mô tả: Phong lan nhỏ, củ bẹ dài, lá 2 chiếc. Chùm hoa mọc từ đáy củ đã truởng thành, dài 14

phân, hoa 4-8 chiếc, to 5 phân, nở đồng loạt vào mùa Xuân, thơm hắc.

Nơi mọc: Cao Bằng, Lang Sơn, Tam Đảo, Vĩnh Phú, Hà Nam Ninh.

Hoa của 2 Coelogyne huettneriana với cây Coelogyne flaccida (cũng có mọc tại VN) rất giống

nhau, nhưng khác biệt là chùm hoa của cây Coelogyne flaccida có nhiều hoa từ 15-20 chiếc

chùm hoa dài và buông rũ xuống, còn cây Coelogyne huettneriana vì ít hoa hơn (7-8 chiếc) nên

chùm hoa lên thẳng hoặc hơi cong. Thứ hai, lưỡi hoa của Coelogyne huettneriana có nhiều mầu

sắc hơn và mùi thơm không quá hắc như Coelogyne flaccida.

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

4

www.orchidspecies.com www.orquidariorecantodasflores.com.br

Tìm trong những hình ảnh các cây Coelogyne đã sưu tập được từ nhiều năm qua, thấy có mấy

tấm ảnh sau đây trông khá giống với Coelogyne huettneriana (tất cả đều không có chú thích).

Tên cây lan được nhận dạng theo kiến thức giới hạn:

Coelogyne flaccida

Ảnh: Ngô Tạo

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

5

Coelogyne nitida

Ảnh: Chu Xuân Cảnh Ảnh: cosmos.cool.ne.jp

Coelogyne trinervis

Ảnh: Hà Khắc Hiểu

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

6

Coelogyne sp. (có thể là Coel. cumingii)

Ảnh: Nguyễn Thanh Sơn (Ruồi Trâu)

Coelogyne cumingii

Ảnh: Alex & Karel Petrzelka Ảnh: Nguyễn Vũ Khôi

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

7

Cuối cùng là bức ảnh của anh Vương Thanh Bình có nhiều nét khá giống với cây Coelogyne

huettneriana.

Xin các bạn bên nhà, nếu có dịp thấy cây lan này hãy nhìn cho kỹ và so sánh những chi tiết đặc

biệt của Coelogyne huettneriana do toán chuyên viên nhận diện hoa lan Species Identification

Task Force Submissions (SITF) của Hội Hoa Lan Hoa Kỳ cho biết như sau:

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

8

HLVN