Thạc sỹ 321 phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp...

i

MUÏC LUÏC

Trang

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

CHÖÔNG I – TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH

HEÄ THOÁNG QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP 1

1.1 Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä 1

1.1.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä 1

1.1.1.1 Lòch söû hình thaønh 1

1.1.1.2 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä 3

1.1.2 Caùc yeáu toá cuûa kieåm soaùt noäi boä 4

1.1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt 5

1.1.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro 6

1.1.2.3 Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt 7

1.1.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 8

1.1.2.5 Giaùm saùt 8

1.1.3 Haïn cheá cuûa lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä 9

1.2 Söï phaùt trieån caùc lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro 10

1.2.1 Thôøi kyø tieàn lyù thuyeát 10

1.2.2 Thôøi kyø phaùt trieån lyù thuyeát quaûn trò ruûi ro 10

1.2.2.1 Nhaän thöùc veà ruûi ro vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng 11

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

http://kilobooks.com


http://kilobooks.com/showthread.php?t=2007

ii

1.2.2.2 Caùc coâng cuï quaûn trò ruûi ro ñöôïc hình thaønh 12

1.3 Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp theo khuoân maãu cuûa COSO

naêm 2004 16

1.3.1 Khaùi nieäm veà quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 16

1.3.2 Lôïi ích cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 17

1.3.3 Caùc yeáu toá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 19

1.3.3.1 Sô löôïc caùc yeáu toá 19

1.3.3.2 Nhöõng ñieåm khaùc bieät so vôùi kieåm soaùt noäi boä 21

1.3.3.2.1 Moâi tröôøng quaûn lyù 21

1.3.3.2.2 Thieát laäp muïc tieâu 22

1.3.3.2.3 Nhaän daïng söï kieän tieàm taøng 26

1.3.3.2.4 Ñaùnh giaù ruûi ro 26

1.3.3.2.5 Phaûn öùng vôùi ruûi ro 27

1.3.3.2.6 Hoaït ñoäng kieåm soaùt 29

1.3.3.2.7 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 29

1.3.3.2.8 Giaùm saùt 30

1.3.4 Haïn cheá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp 30

CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ NHÖÕNG

VAÁN ÑEÀ VEÀ QUAÛN TRÒ RUÛI RO TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP TREÂN

THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM 32





iii

2.1 Thöïc traïng tích hôïp quaûn trò ruûi ro trong kieåm soaùt noäi boä

taïi caùc nöôùc 32

2.1.1 Thöïc traïng veà toå chöùc thöïc hieän 32

2.1.2 Caùc kinh nghieäm 33

2.2 Muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phöông phaùp khaûo saùt caùc doanh nghieäp

Vieät nam 35

2.2.1 Muïc ñích khaûo saùt 35

2.2.2 Ñoái töôïng, phöông phaùp khaûo saùt 36

2.3 Thöïc traïng veà kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp 37

2.3.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt 37

2.3.1.1 Tính chính tröïc 37

2.3.1.2 Chính saùch nhaân söï vaø naêng löïc nhaân vieân 38

2.3.1.3 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt 40

2.3.1.4 Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh 42

2.3.1.5 Cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn 43

2.3.2 Ñaùnh giaù ruûi ro 44

2.3.2.1 Muïc tieâu cuûa toaøn doanh nghieäp vaø töøng boä phaän 44

2.3.2.2 Nhaän daïng ruûi ro 46

2.3.2.3 Ñaùnh giaù ruûi ro 47

2.3.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt 48





iv

2.3.3.1 Phaân chia traùch nhieäm 48

2.3.3.2 Kieåm soaùt xöû lyù thoâng tin 49

2.3.3.3 Kieåm tra ñoäc laäp vaø phaân tích, soaùt xeùt laïi 50

2.3.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng 51

2.3.5 Giaùm saùt 53

2.4 Thöïc traïng veà quaûn lyù ruûi ro 54

2.4.1 Nhìn nhaän cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro 54

2.4.2 Cô caáu toå chöùc lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro 56

2.5 Ñaùnh giaù chung veà kieåm soaùt noäi boä vaø quaûn trò ruûi ro taïi

caùc doanh nghieäp Vieät nam 58

CHÖÔNG III: ÑÒNH HÖÔÙNG XAÂY DÖÏNG KIEÅM SOAÙT NOÄI

BOÄ TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM DÖÏA TREÂN

QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP 60

3.1 Phöông höôùng 61

3.1.1 Veà phía doanh nghieäp 61

3.1.1.1 Hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä theo höôùng kieåm soaùt caùc ruûi ro 61

3.1.1.2 Nhìn nhaän ruûi ro theo höôùng toång theå vaø tích hôïp vôùi KSNB 64

3.1.2 Caùc giaûi phaùp trôï giuùp 66

3.2 Ñònh höôùng hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp lôùn 69

3.2.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng quaûn lyù 69





v

3.2.2 Hoaøn thieän cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm 70

3.2.2.1 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt/Kieåm toaùn noäi boä 71

3.2.2.2 Phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm 72

3.2.2.2 Luaân chuyeån nhaân vieân 72

3.2.3 Tieáp caän caùc kyõ thuaät ñònh löôïng khaû naêng xuaát hieän cuûa ruûi ro 73

3.2.3.1 AÙp duïng caùc kyõ thuaät nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng

phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa ñôn vò vaø chu trình nghieäp vuï cuï theå 73

3.2.3.2 AÙp duïng caùc kyõ thuaät ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro 77

3.2.4 Taïo thoùi quen söû duïng dòch vuï baûo hieåm 78

3.2.5 Ña daïng hoaù caùc keânh thoâng tin 78

3.2.6 Taêng cöôøng caùc coâng taùc kieåm tra giaùm saùt 79

3.3 Ñònh höôùng hoaøn thieän KSNB taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 80

3.3.1 Naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc

hoaït ñoäng kieåm soaùt 80

3.3.2 Xaùc ñònh nhöõng muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn 82

3.3.3 Naâng cao naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân 83

3.3.4 AÙp duïng caùc coâng cuï ñeå nhaän daïng, ñaùnh giaù ruûi ro ñôn giaûn

nhöng hieäu quûa 84

KEÁT LUAÄN 86

CAÙC PHUÏ LUÏC





vi

MÔÛ ÑAÀU

Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi

Xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu ñeå kieåm soaùt ñöôïc caùc muïc

tieâu ñeà ra laø yeâu caàu taát yeáu khaùch quan ñoái vôùi moïi doanh nghieäp trong neàn kinh

teá. Treân theá giôùi, khaùi nieäm kieåm soaùt noäi boä ñaõ ra ñôøi töø ñaàu theá kyû 19, ñöôïc boå

sung hoaøn thieän nhaèm phaùt hieän vaø ngaên chaën nhöõng gian laän vaø sai soùt cuûa moät toå

chöùc töø caùc coâng ty kieåm toaùn vaø cô quan chöùc naêng. Sau ñoù kieåm soaùt noäi boä ñöôïc

phaùt trieån thaønh moät heä thoáng lyù luaän töông ñoái hoaøn chænh thoâng qua Baùo caùo

COSO naêm 1992.

Tieáp tuïc phaùt trieån Baùo caùo naêm 1992, naêm 2004 COSO coâng boá baùo caùo

toång theå döôùi tieâu ñeà: Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp – khuoân khoå hôïp nhaát. Baùo caùo

naêm 2004 ñöôïc xaây döïng treân cô sôû phaùt trieån Baùo caùo naêm 1992 vaø tích hôïp vôùi

quaûn trò ruûi ro taïi caùc ñôn vò. Maët khaùc baùo caùo COSO naêm 2004 cuõng ñaõ xaùc ñònh

ñöôïc nhöõng tieâu chuaån laøm cô sôû ñeå ñaùnh giaù ruûi ro cuõng nhö ñeà xuaát xaây döïng chu

trình quaûn lyù ruûi ro hieäu quûa trong coâng taùc quaûn lyù.

ÔÛ Vieät nam, kieåm soaùt noäi boä ñaõ toàn taïi vaø phaùt trieån nhöng phaàn lôùn coøn toàn

taïi nhieàu yeáu keùm, chöa phaùt huy heát vai troø coâng cuï quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Vì

vaäy, vieäc nghieân cöùu kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñeå vaän duïng laø ñieàu

caàn thieát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät nam hieän nay. Moät maët, giuùp doanh nghieäp

tieáp caän vôùi quan ñieåm hieän ñaïi veà ruûi ro cuûa caùc nöôùc tieân tieán ñeå coù theå quaûn lyù

ruûi ro moät caùch khoa hoïc vaø hieäu quûa. Maët khaùc giuùp doanh nghieäp coù caùch nhìn

nhaän môùi veà kieåm soaùt noäi boä baèng caùch “ñi taét ñoùn ñaàu” nhöõng caùch thöùc môùi ñöôïc

aùp duïng ôû caùc nöôùc tieân tieán, qua ñoù hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa mình

ñeå phuïc vuï toát hôn trong coâng taùc quaûn lyù. Ñoù cuõng laø lyù do maø taùc giaû choïn ñeà taøi

“Phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam treân cô sôû





vii

quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp” laøm luaän vaên toát nghieäp thaïc só kinh teá cuûa tröôøng

Ñaïi hoïc Kinh teá thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän vaên

- Toång hôïp caùc quan ñieåm cô baûn veà tích hôïp kieåm soaùt noäi boä vaø quaûn trò

ruûi ro.

- Tieáp caän lyù luaän hieän ñaïi veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro.

- Khaûo saùt, ñaùnh giaù thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc doanh

nghieäp Vieät nam, ñaëc bieät veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn trò ruûi ro hieän nay.

- Treân cô sôû khaûo saùt thöïc traïng, ñeà xuaát caùc ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän heä

thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp Vieät nam theo caùch

tieáp caän môùi veà ruûi ro.

Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu

Phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu lyù luaän vaø thöïc tieãn veà: heä thoáng

kieåm soaùt noäi boä; quan ñieåm veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro.Ñeà taøi khoâng taäp

trung nghieân cöùu ñeå xaây döïng, toå chöùc moät quy trình cho moät doanh nghieäp cuï theå

hoaëc nghieân cöùu öùng duïng caùc kyõ thuaät ñònh löôïng ruûi ro.

Phöông phaùp nghieân cöùu

Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû phaân tích thöïc tieãn theo quan ñieåm lòch söû

vaø toaøn dieän, gaén söï phaùt trieån cuûa kieåm soaùt noäi boä vaø ruûi ro vôùi ñieàu kieän cuûa caùc

doanh nghieäp Vieät nam.

Ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng, luaän vaên söû duïng phöông phaùp quy naïp döïa treân cô

sôû thoáng keâ töø caùc doanh nghieäp vaø kyõ thuaät phaân tích ñònh löôïng.

Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên

Nhöõng ñoùng goùp chính cuûa luaän vaên laø:

- Heä thoáng caùc quan ñieåm veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro.

- Tieáp caän quan ñieåm môùi veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro theo Baùo caùo COSO

naêm 2004.





viii

- Heä thoáng kinh nghieäm aùp duïng Baùo caùo COSO naêm 2004 cuûa caùc doanh

nghieäp treân theá giôùi

- Ñònh höôùng veà phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo höôùng tích hôïp vôùi

vieäc quaûn trò ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp Vieät nam

- Ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän heä thoáng KSNB taïi caùc loaïi hình doanh

nghieäp ñeå coù theå quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro.

Keát caáu cuûa luaän vaên

Luaän vaên goàm 87 trang, 22 baûng bieåu vaø 5 phuï luïc. Noäi dung luaän vaên ngoaøi

phaàn môû ñaàu vaø keát luaän goàm coù 3 chöông

- Chöông 1: Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä vaø söï hình thaønh heä thoáng quaûn

trò ruûi ro doanh nghieäp.

- Chöông 2: Thöïc traïng veà kieåm soaùt noäi boä vaø nhöõng vaán ñeà veà quaûn trò ruûi

ro taïi caùc doanh nghieäp treân theá giôùi vaø Vieät nam.

- Chöông 3: Ñònh höôùng xaây döïng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp Vieät

nam döïa treân quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp.





ix

CHÖÔNG I

TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ SÖÏ HÌNH THAØNH HEÄ

THOÁNG QUAÛN TRÒ RUÛI RO DOANH NGHIEÄP

1.1 Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä

1.1.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä

1.1.1.1 Lòch söû hình thaønh

Töø khi coù hoaït ñoäng kinh doanh, nhöõng ngöôøi ñieàu haønh ñeàu phaûi söû duïng caùc

bieän phaùp ñeå kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng taïi ñôn vò mình. Hoaït ñoäng kinh doanh caøng

phaùt trieån thì chöùc naêng kieåm soaùt caøng chieám moät vò trí quan troïng trong quaù trình

quaûn lyù. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù vaø chaán chænh

vieäc thöïc hieän nhaèm ñaûm baûo ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra vôùi hieäu quaû cao nhaát.

Ñeå thöïc hieän chöùc naêng kieåm soaùt, nhaø quaûn lyù söû duïng coâng cuï chuû yeáu laø

kieåm soaùt noäi boä (KSNB) cuûa ñôn vò. Khaùi nieäm KSNB luùc ñaàu ñöôïc söû duïng nhö laø

moät phöông phaùp giuùp cho kieåm toaùn vieân ñoäc laäp xaùc ñònh phöông phaùp hieäu quaû

nhaát trong trong vieäc laäp keá hoaïch kieåm toaùn, ñeán choã ñöôïc coi laø moät boä phaän chuû

yeáu cuûa heä thoáng quaûn lyù höõu hieäu.

Thôøi kyø tieàn COSO (töø naêm 1992 trôû veà tröôùc)

Khaùi nieäm KSNB baét ñaàu ñöôïc söû duïng vaøo ñaàu theá kyû 20 trong caùc taøi lieäu

veà kieåm toaùn. Luùc ñoù, KSNB ñöôïc hieåu nhö laø moät bieän phaùp ñeå baûo veä tieàn khoâng

bò caùc nhaân vieân gian laän. Sau ñoù, khaùi nieäm naøy daàn ñöôïc môû roäng: KSNB khoâng

chæ döøng laïi ôû vieäc baûo veä taøi saûn (khoâng chæ coù tieàn) maø coøn nhaèm ñaûm baûo vieäc

ghi cheùp keá toaùn chính xaùc, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng vaø khuyeán khích tuaân thuû

caùc chính saùch cuûa nhaø quaûn lyù.





x

Naêm 1977, sau vuï beâ boái Watergate, quoác hoäi Hoa Kyø ñaõ thoâng qua Luaät

haønh vi hoái loä ôû nöôùc ngoaøi. Ñieàu luaät naøy nhaán maïnh vieäc KSNB nhaèm ngaên ngöøa

nhöõng khoaûn thanh toaùn baát hôïp phaùp vaø daãn ñeán vieäc yeâu caàu ghi cheùp raát ñaày ñuû

trong moïi hoaït ñoäng. Laàn ñaàu tieân, hoaït ñoäng KSNB trong caùc toå chöùc ñöôïc ñeà caäp

ñeán trong moät vaên baûn phaùp luaät.

Naêm 1985, söï ñoå beå cuûa caùc coâng ty coå phaàn coù nieâm yeát laøm cho caùc nhaø

laøm luaät Hoa Kyø quan taâm ñeán vieäc KSNB cuûa caùc doanh nghieäp. Nhieàu quy ñònh,

höôùng daãn veà KSNB cuûa caùc cô quan chöùc naêng Hoa Kyø ñöôïc ban haønh trong giai

ñoaïn naøy nhö: UÛy ban chuaån möïc kieåm toaùn Hoa Kyø naêm 1998, Uûy ban chöùng

khoaùn Hoa Kyø naêm 1988, toå chöùc nghieân cöùu kieåm toaùn noäi boä naêm 1991,...

Nhöõng quy ñònh naøy moät maët laøm phong phuù khaùi nieäm KSNB nhöng maët

khaùc daãn ñeán yeâu caàu phaûi hình thaønh moät heä thoáng lyù luaän coù tính chuaån möïc veà

KSNB.

Söï ra ñôøi cuûa baùo caùo COSO naêm 1992

Quaù trình phaùt trieån cuûa caùc coâng ty ôû Hoa Kyø cuõng laø quaù trình phaùt trieån

quy moâ cuûa gian laän gaây thieät haïi ñaùng keå cho neàn kinh teá. Nhieàu uûy ban ñaõ ra ñôøi

ñeå khaûo saùt vaø tìm caùch khaéc phuïc, trong ñoù coù UÛy ban quoác gia veà choáng gian laän

baùo caùo taøi chính – goïi taét laø uûy ban Treadway- ra ñôøi naêm 1985. COSO laø moät uûy

ban goàm nhieàu toå chöùc ngheà nghieäp nhaèm hoã trôï cho UÛy ban Trradway. Caùc toå chöùc

ngheà nghieäp treân bao goàm: Hieäp hoäi keá toaùn coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA), Hoäi keá

toaùn Hoa Kyø (AAA), Hieäp hoäi caùc nhaø quaûn trò taøi chính (FEI), Hieäp hoäi kieåm toaùn

vieân noäi boä (IIA) vaø Hieäp hoäi keá toaùn vieân quaûn trò (IMA). Qua quaù trình tìm hieåu

veà gian laän, COSO ñaõ nhaän thaáy KSNB ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán khaû naêng xaûy ra

gian laän. Vì theá, vieäc nghieân cöùu vaø ñöa ra moät khuoân khoå chung veà KSNB ñöôïc ñaët

ra. Baùo caùo COSO 1992 laø keát quaû cuûa quaù trình nghieân cöùu naøy. Baùo caùo cung caáp





xi

moät heä thoáng lyù luaän ñaày ñuû nhaát veà KSNB cho ñeán thôøi ñieåm naøy, keá thöøa vaø phaùt

trieån caùc nghieân cöùu tröôùc ñoù veà KSNB.

Baùo caùo COSO 1992 goàm coù 4 phaàn:

- Phaàn 1 – Baûn toùm löôïc: Toång quan veà KSNB cho nhaø quaûn lyù caáp cao

- Phaàn 2 – Heä thoáng lyù luaän: Ñònh nghóa veà KSNB, moâ taû caùc yeáu toá cuûa KSNB

vaø chæ ra nhöõng tieâu chí ñeå kieåm soaùt heä thoáng.

- Phaàn 3 – Baùo caùo cho caùc thaønh vieân beân ngoaøi: Höôùng daãn caùch thöùc baùo

caùo cho caùc ñoái töôïng beân ngoaøi veà KSNB lieân quan ñeán taøi chính.

- Phaàn 4 – Caùc coâng cuï ñaùnh giaù: Bao goàm caùc baûng bieåu phuïc vuï cho vieäc

ñaùnh giaù söï höõu hieäu cuûa heä thoáng KSNB.

1.1.1.2 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä

Theo Baùo caùo cuûa COSO naêm 1992, KSNB laø moät quaù trình do ngöôøi quaûn

lyù, hoäi ñoàng quaûn trò vaø caùc nhaân vieân cuûa ñôn vò chi phoái, noù ñöôïc thieát laäp ñeå cung

caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù nhaèm thöïc hieän ba muïc tieâu döôùi ñaây:

- Baùo caùo taøi chính ñaùng tin caäy.

- Caùc luaät leä vaø quy ñònh ñöôïc tuaân thuû.

- Hoaït ñoäng höõu hieäu vaø hieäu quaû

Trong ñònh nghóa treân, boán noäi dung cô baûn laø quaù trình, con ngöôøi, ñaûm baûo

hôïp lyù vaø muïc tieâu. Chuùng ñöôïc hieåu nhö sau:

Kieåm soaùt noäi boä laø moät quaù trình. Kieåm soaùt noäi boä bao goàm moät

chuoãi caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt hieän dieän ôû moïi boä phaän trong ñôn vò vaø ñöôïc keát

hôïp vôùi nhau thaønh moät theå thoáng nhaát. Quaù trình kieåm soaùt laø phöông tieân ñeå giuùp

cho ñôn vò ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa mình.





xii

Kieåm soaùt noäi boä ñöôïc thieát keá vaø vaän haønh bôùi con ngöôøi. Kieåm soaùt

noäi boä khoâng chæ ñôn thuaàn laø nhöõng chính saùch, thuû tuïc, bieåu maãu,.. maø phaûi bao

goàm nhöõng con ngöôøi trong toå chöùc nhö Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban giaùm ñoác vaø caùc

nhaân vieân. Chính con ngöôøi ñònh ra muïc tieâu, thieát laäp cô cheá kieåm soaùt ôû moïi nôi

vaø vaän haønh chuùng.

Kieåm soaùt noäi boä cung caáp moät ñaûm baûo hôïp lyù, chöù khoâng ñaûm baûo

tuyeät ñoái laø caùc muïc tieâu seõ ñöôïc thöïc hieän.

Caùc muïc tieâu cuûa kieåm soaùt noäi boä

- Ñoái vôùi baùo caùo taøi chính thì kieåm soaùt noäi boä phaûi ñaûm baûo tính trung thöïc vaø

ñaùng tin caäy.

- Ñoái vôùi tính tuaän thuû, kieåm soaùt noäi boä phaûi ñaûm baûo hôïp lyù vieäc chaáp haønh

luaät phaùp vaø caùc quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø caùc quy ñònh cuûa ñôn vò.

- Ñoái vôùi muïc tieâu söï höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa caùc hoaït ñoäng, kieåm soaùt noäi

boä giuùp ñôn vò baûo veä vaø söû duïng hieäu quaû caùc nguoàn löïc, baûo maät thoâng tin, naâng

cao uy tín, môû roäng thò phaàn, thöïc hieän caùc chieán löôïc kinh doanh cuûa ñôn vò,..

1.1.2 Caùc yeáu toá cuûa kieåm soaùt noäi boä

Theo COSO 1992, heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong moät ñôn vò ñöôïc caáu thaønh

bôûi naêm boä phaän. Ñoù laø: moâi tröôøng kieåm soaùt, ñaùnh giaù ruûi ro, caùc hoaït ñoäng kieåm

soaùt, thoâng tin vaø truyeàn thoâng, giaùm saùt.

Baûng 1.1 Caùc yeáu toá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä

Moâi tröôøng quaûn lyù

Ñaùnh giaù ruûi ro

Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt

Thoâng tin vaø

truyeàn thoân

Giaùm saùt

g





xiii

1.1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt

Moâi tröôøng kieåm soaùt phaûn aùnh saéc thaùi chung cuûa moät ñôn vò, chi phoái yù thöùc

kieåm soaùt cuûa moïi thaønh vieân trong ñôn vò vaø laø neàn taûng cuûa caùc boä phaän khaùc cuûa

kieåm soaùt noäi boä. Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kieåm soaùt laø:

- Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc: söï höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt

noäi boä phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo tính chính tröïc vaø vieäc toân troïng caùc giaù trò ñaïo ñöùc

cuûa nhöõng ngöôøi lieân quan ñeán quaù trình kieåm soaùt. Ñôn vò phaûi xaây döïng ñöôïc caùc

chuaån möïc, quy ñònh veà ñaïo ñöùc cho caùc nhaân vieân vaø nhöõng nhaø quaûn lyù phaûi laøm

göông trong vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh ñoù. Maët khaùc, ñôn vò cuõng caàn phaûi loaïi tröø,

giaûm thieåu nhöõng aùp löïc vaø cô hoäi daãn ñeán nhöõng haønh vi thieáu trung thöïc cuûa nhaân

vieân trong ñôn vò.

- Ñaûm baûo veà naêng löïc: ñôn vò phaûi ñaûm baûo cho nhaân vieân coù ñöôïc nhöõng

hieåu bieát vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå thöïc hieän nhöõng coâng vieäc ñöôïc giao. Neáu khoâng,

chaéc chaén hoï seõ thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc giao khoâng höõu hieäu vaø hieäu quaû.

- Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt: thoâng qua caùc hoaït ñoäng giaùm giaùt cuûa

mình (söï tuaân thuû phaùp luaät, laäp baùo caùo taøi chính, giöõ söï ñoäc laäp cuûa kieåm toaùn noäi

boä,…) caùc boä phaän naøy coù nhöõng taùc ñoäng quan troïng cho vieäc thöïc hieän caùc muïc

tieâu cuûa ñôn vò.

- Trieát lyù vaø phong caùch ñieàu haønh cuûa nhaø quaûn lyù: caùc ñaëc ñieåm caù nhaân

cuûa nhöõng ngöôøi quaûn lyù, ñaëc bieät laø ngöôøi quaûn lyù caáp cao khi ñieàu haønh ñôn vò seõ

taïo neân nhöõng ruûi ro khaùc nhau cho ñôn vò.





xiv

- Cô caáu toå chöùc: söï phaân chia traùch nhieäm vaø quyeàn haïn giöõa caùc boä phaän

trong ñôn vò seõ taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu. Cô caáu phuø hôïp seõ laø cô

sôû cho vieäc laäp keá hoaïch, ñieàu haønh, kieåm soaùt vaø giaùm saùt caùc hoaït ñoäng.

- Caùch thöùc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm: vieäc phaân chia traùch

nhieäm vaø quyeàn haïn cuï theå cuûa töøng thaønh vieân trong caùc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò giuùp

cho moãi thaønh vieân hieåu raèng hoï coù nhieäm vuï cuï theå gì vaø töøng hoaït ñoäng cuûa hoï

aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc nhö theá naøo trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu.

- Chính saùch nhaân söï: caùc chính saùch vaø thuû tuïc cuûa ñôn vò veà vieäc tuyeån

duïng, huaán luyeän, boå nhieäm, ñaùnh giaù, sa thaûi, ñeà baït,.. aûnh höôûng ñeán söï höõu hieäu

cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt thoâng qua taùc ñoäng ñeán caùc nhaân toá khaùc trong moâi tröôøng

kieåm soaùt nhö ñaûm baûo veà naêng löïc, tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc,...

Moâi tröôøng kieåm soaùt coù aûnh höôûng quan troïng ñeán quaù trình thöïc hieän vaø keát

quaû cuûa caùc thuû tuïc kieåm soaùt. Caùc thuû tuïc kieåm soaùt coù theå khoâng ñaït ñöôïc muïc

tieâu hoaëc chæ coøn laø hình thöùc trong moâi tröôøng kieåm soaùt yeáu keùm. Ngöôïc laïi, moät

moâi tröôøng kieåm soaùt toát coù theå haïn cheá phaàn naøo söï thieáu soùt cuûa caùc thuû tuïc kieåm

soaùt. Tuy nhieân, moâi tröôøng kieåm soaùt khoâng theå thay theá cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt

caàn thieát.

1.1.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro

Caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán ñôn vò bao goàm caùc hoaït ñoäng dieãn ra taïi ñôn vò

vaø caùc hoaït ñoäng ôû beân ngoaøi ñeàu coù theå phaùt sinh ruûi ro vaø khoù kieåm soaùt taát caû. Vì

vaäy, ñôn vò phaûi thaän troïng khi xaùc ñònh vaø phaân tích nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán

ruûi ro laøm cho nhöõng muïc tieâu – keå caû muïc tieâu chung vaø muïc tieâu cuï theå cho töøng

hoaït ñoäng – cuûa ñôn vò coù theå khoâng ñöôïc thöïc hieän, vaø phaûi coá gaéng kieåm soaùt

ñöôïc nhöõng ruûi ro naøy.





xv

Ñeå giôùi haïn ruûi ro ôû möùc chaáp nhaän ñöôïc, ñôn vò phaûi nhaän daïng vaø phaân tích

ruûi ro treân cô sôû caùc muïc tieâu ñaõ ñöôïc thieát laäp cuûa toå chöùc töø ñoù môùi coù theå kieåm

soaùt ñöôïc ruûi ro.

- Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa ñôn vò: Baùo caùo COSO naêm 1992 khoâng cho raèng

ñaây laø nhieäm vuï cuûa KSNB. Tuy nhieân, caùc thaønh vieân trong heä thoáng KSNB phaûi

bieát ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò ñeå nhaän daïng vaø ñaùnh giaù nhöõng ruûi ro taùc ñoäng

ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra.

- Nhaän daïng ruûi ro: ruûi ro coù theå taùc ñoäng ñeán ñôn vò ôû möùc ñoä toaøn ñôn vò

hay aûnh höôûng ñeán töøng hoaït ñoäng cuï theå.

Ôû möùc ñoä toaøn ñôn vò, caùc nhaân toá phaùt sinh ruûi ro laø: söï ñoåi môùi kyõ thuaät,

nhu caàu khaùch haøng thay ñoåi, söï thay ñoåi saûn cuûa ñoái thuû caïnh tranh, thay ñoåi chính

saùch cuûa Nhaø nöôùc,.. ñaây laø nhöõng nhaân toá phaùt sinh töø moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa

ñôn vò. Trong phaïm vi töøng hoaït ñoäng nhö baùn haøng, mua haøng,.. ruûi ro coù theå phaùt

sinh vaø taùc ñoäng ñeán baûn thaân töøng hoaït ñoäng tröôùc khi gaây aûnh höôûng day chuyeàn

ñeán toaøn ñôn vò. Thoâng thöôøng ruûi ro lieân quan ñeán töøng boä phaän xuaát phaùt töø caùc

chính saùch cuûa ñôn vò nhö chính saùch môû roäng thò phaàn, chính saùch caûi tieán kyõ

thuaät,..

Ñeå nhaän daïng ruûi ro, ñôn vò coù theå söû duïng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau töø

vieäc söû duïng caùc phöông tieän döï baùo, phaân tích caùc döõ lieäu quaù khöù, cho ñeán vieäc raø

soaùt thöôøng xuyeân caùc hoaït ñoäng. Trong caùc doanh nghieäp nhoû, coâng vieäc naøy coù

theå thöïc hieän döôùi daïng nhöõng cuoäc tieáp xuùc vôùi khaùch haøng, ngaân haøng,… hoaëc caùc

buoåi hoïp giao ban trong noäi boä.

- Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro: vì ruûi ro raát khoù ñònh löôïng neân ñaây laø coâng

vieäc khaù phöùc taïp vaø coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau. Thoâng thöôøng moät quy trình

phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro goàm caùc böôùc sau: öôùc löôïng taàm côõ cuûa ruûi ro qua aûnh





xvi

höôûng coù theå coù cuûa noù ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò, xem xeùt khaû naêng

xaûy ra ruûi ro vaø nhöõng bieän phaùp coù theå söû duïng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro.

1.1.2.3 Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt

Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt laø nhöõng chính saùch vaø thuû tuïc giuùp cho vieäc thöïc

hieän caùc chæ ñaïo cuûa ngöôøi quaûn lyù. Noù ñaûm baûo caùc haønh ñoäng caàn thieát ñeå kieåm

soaùt caùc ruûi ro maø ñôn vò coù theå gaëp phaûi trong quaù trình thöïc hieän muïc tieâu cuûa

mình. Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt thoâng thöôøng taïi ñôn vò laø: phaân chia traùch nhieäm

ñaày ñuû, uûy quyeàn ñuùng ñaén cho caùc nghieäp vuï vaø hoaït ñoäng, baûo veä taøi saûn vaät chaát

vaø thoâng tin, kieåm tra ñoäc laäp, phaân tích raø soaùt laïi vieäc thöïc hieän.

1.1.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng

Thoâng tin ñöôïc thu thaäp, xöû lyù vaø truyeàn ñaït ñeán caùc caù nhaân, boä phaän trong

ñôn vò ñeå coù theå hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa mình vaø cung caáp caùc cho caùc ñoái töôïng

beân ngoaøi veà hoaït ñoäng, taøi chính, söï tuaân thuû cuûa ñôn vò cho caùc ñoái töôïng beân

ngoaøi. Truyeàn thoâng laø caùch thöùc truyeàn ñaït thoâng tin cuûa ñôn vò cho caùc ñoái töôïng

khaùc nhau bao goàm caû caùc ñoái töôïng beân trong vaø caùc ñoái töôïng beân ngoaøi ñôn vò.

Thoâng tin caàn thieát cho moïi caáp cuûa ñôn vò vì giuùp cho vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc

tieâu kieåm soaùt khaùc nhau. Thoâng tin ñöôïc cung caáp thoâng qua heä thoáng thoâng tin. Heä

thoáng thoâng tin cuûa ñôn vò coù theå ñöôïc xöû lyù treân maùy tính, qua heä thoáng thuû coâng

hoaëc keát hôïp caû hai. Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt taïi ñôn vò chæ coù theå thöïc hieän neáu

thoâng tin thích hôïp, kòp thôøi, caäp nhaät, chính xaùc vaø truy caäp thuaän tieän.

1.1.2.5 Giaùm saùt

Giaùm saùt laø quaù trình ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä.

Hoaït ñoäng giaùm saùt ñoøi hoûi ñôn vò xaùc ñònh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù vaän haønh

ñuùng nhö thieát keá hay khoâng vaø coù caàn thieát phaûi söûa ñoåi cho phuø hôïp vôùi töøng giai

ñoaïn phaùt trieån cuûa ñôn vò hay khoâng. Giaùm saùt coù vai troø quan troïng trong kieåm





xvii

soaùt noäi boä vì noù giuùp cho kieåm soaùt noäi boä duy trì ñöôïc söï höõu hieäu trong caùc thôøi

kyø khaùc nhau. Caùc hoaït ñoäng giaùm saùt bao goàm giaùm saùt thöôøng xuyeân vaø giaùm saùt

ñònh kyø.

- Giaùm saùt thöôøng xuyeân dieãn ra ngay trong quaù trình hoaït ñoäng, do caùc nhaø

quaûn lyù vaø caùc nhaân vieân thöïc hieän trong traùch nhieäm cuûa mình.

- Giaùm saùt ñònh kyø thöôøng thöïc hieän thoâng qua chöùc naêng kieåm toaùn noäi boä

hoaëc caùc hoaït ñoäng ñònh kyø cuûa Ban kieåm soaùt, qua ñoù phaùt hieän kòp thôøi nhöõng yeáu

keùm trong heä thoáng ñeå ñöa ra caùc bieän phaùp caûi thieän.

(chi tieát caùc yeáu toá cuûa kieåm soaùt noäi boä xem chi tieát ôû Phuï luïc 1)

1.1.3 Haïn cheá cuûa lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä

Maëc duø ñaõ ñöôïc boå sung vaø hoaøn thieän trong quaù trình phaùt trieån, tuy nhieân lyù

thuyeát veà kieåm soaùt noäi boä vaãn coøn nhöõng haïn cheá, ñaëc bieät trong ñieàu kieän kinh teá

hieän nay. Caùc haïn cheá cuûa lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä theå hieän ôû nhöõng maët sau ñaây:

Chöa môû roäng taàm nhìn chieán löôïc

Baùo caùo COSO naêm 1992 khoâng xaùc ñònh vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò

naèm trong chu trình KSNB. Vì vaäy, heä thoáng KSNB ñöôïc xaây döïng chæ ñeå nhaèm

muïc ñích kieåm soaùt vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, chöù khoâng nhaèm

phuïc vuï vieäc quaûn trò caùc tình huoáng khoâng chaéc chaén vaø toái öu hoaù quaù trình quaûn

trò ñoù.

Maët khaùc, vieäc xaùc ñònh caùc muïc tieâu, ñaëc bieät laø caùc muïc tieâu chieán löôïc khoâng

naèm trong chu trình kieåm soaùt cuõng laøm cho heä thoáng KSNB bò haïn cheá veà tính döï

baùo ñoái vôùi caùc loaïi ruûi ro vaø vì vaäy khoâng xaây döïng ñöôïc caùc chieán löôïc daøi haïn

ñoái ñeå ñoái phoù.

Chöa aùp duïng caùc phöông phaùp, kyõ thuaät ñeå quaûn trò ruûi ro





xviii

Baùo caùo COSO naêm 1992 cung caáp khaù nhieàu caùc phöông phaùp, kyõ thuaät cho

KSNB. Tuy nhieân caùc kyõ thuaät naøy môùi chæ döøng laïi ôû möùc ñoä kieåm soaùt chöù chöa

ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà ñaùnh giaù vaø quaûn trò caùc ruûi ro lieân quan ñeán ñôn vò.

Chöa theå hieän vai troø cuûa ngöôøi quaûn lyù cao caáp vaø traùch nhieäm cuûa hoï ñoái

vôùi ruûi ro

Heä thoáng KSNB ñöôïc xaây döïng bôûi nhöõng ngöôøi quaûn lyù trong ñôn vò nhaèm ñaûm

baûo hôïp lyù vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Tuy nhieân, lyù thuyeát KSNB chæ giôùi

haïn traùch nhieäm cuûa ngöôøi quaûn lyù trong caùc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò, chöa theå hieän

traùch nhieäm lieân quan ñeán vieäc kieåm soaùt caùc ruûi ro tieàm aån. Vì vaäy, sau khi Baùo

caùo COSO naêm 1992 ra ñôøi thì lyù thuyeát KSNB tieáp tuïc phaùt trieån theo nhieàu höôùng

khaùc nhau vaø theo höôùng tích hôïp vôùi vieäc quaûn trò caùc ruûi ro taïi ñôn vò.

1.2 Söï phaùt trieån caùc lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro

1.2.1 Thôøi kyø tieàn lyù thuyeát

Thuaät ngöõ “ruûi ro” lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa moät ñôn vò ñaõ ñöôïc ñeà caäp töø

raát sôùm. Luùc ñaàu, ruûi ro ñöôïc coi laø khaû naêng hoaëc moái ñe doïa coù theå gaây toån thaát

lieân quan ñeán hoaït ñoäng thöông maïi, ñaëc bieät trong vieäc baûo toaøn taøi saûn vaø haøng

hoaù. Caùch thöùc thoâng thöôøng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro trong giai ñoaïn naøy laø mua caùc

dòch vuï baûo hieåm ñeå chuyeån giao toaøn boä hoaëc moät phaàn thieät haïi veà taøi saûn cho caùc

doanh nghieäp baûo hieåm khi toån thaát phaùt sinh.

Söï ra ñôøi cuûa doanh nghieäp baûo hieåm chöùng toû raèng caùc doanh nghieäp ñaõ söû

duïng dòch vuï baûo hieåm ñeå chuyeån giao ruûi ro. Luùc ñaàu dòch vuï baûo hieåm hình thaønh

trong lónh vöïc vaän chuyeån haøng hoaù baèng ñöôøng bieån, sau ñoù phaùt trieån sang caùc

loaïi hình khaùc. Caùc taøi lieäu tìm thaáy ôû coâng ty baûo hieåm Hammurabi cho chuùng ta

thaáy raèng dòch vuï baûo hieåm ñaõ toàn taïi caùch ñaây khoaûng 3.800 naêm.( ) 1

1.2.2 Thôøi kyø phaùt trieån lyù thuyeát quaûn trò ruûi ro

1 Lam, James, Enterprise Risk Management: From Incensives to Control, Trang 95





xix

Khi hoaït ñoäng kinh doanh caøng môû roäng phaùt trieån thì doanh nghieäp phaûi ñoái

maët môùi nhieàu loaïi ruûi ro môùi vaø phöùc taïp hôn, ñoøi hoûi phaûi coù moät lyù thuyeát veà ruûi

ro vaø caùc kyõ thuaät ñeå coù theå quaûn lyù ruûi ro moät caùch hieäu quûa. Töø choã caùch thöùc duy

nhaát ñeå quaûn lyù ruûi ro laø mua caùc baûo hieåm cho caùc toån thaát coù theå coù ñeán caùch thöùc

quaûn lyù nhöõng tình huoáng khoâng chaéc chaén vaø toái öu hoaù vieäc quaûn trò ruûi ro.

Cuøng vôùi yeâu caàu veà quaûn trò ruûi ro, caùc lyù thuyeát veà ruûi ro vaø sau ñoù laø caùc

kyõ thuaät vaø caùc heä thoáng quaûn trò ruûi ro ñöôïc hình thaønh. Coù theå chia thaønh caùc giai

ñoaïn phaùt trieån nhö sau:

1.2.2.1 Nhaän thöùc veà ruûi ro vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng

John Haynes (1895)

John Haynes laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân nghieân cöùu veà ruûi ro. Theo

oâng thì ruûi ro laø khaû naêng xaûy ra nhöõng hö hoûng hoaëc maát maùt moät caùch tình côø ñoái

vôùi ñôn vò, söï kieän khoâng chaéc chaén ñöôïc coi laø ruûi ro khi noù seõ coù nhöõng taùc ñoäng

xaáu ñeán keát quaû cuûa ñôn vò. Oâng cuõng khaúng ñònh raèng, nhöõng nhaø tö baûn – ngöôøi

ñaàu tö taøi saûn cuûa mình vaøo ñôn vò – seõ gaùnh chòu nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán ñôn vò.

Frank H. Knight (1921)

Theo Frank H. Knight thì ruûi ro laø söï kieän trong töông lai maø coù theå ño löôøng

ñöôïc söï taùc ñoäng coøn söï kieän khoâng chaéc chaén laø nhöõng söï kieän maø khoâng theå ño

löôøng ñöôïc söï taùc ñoäng. Maët khaùc, oâng cuõng cho raèng: ruûi ro lieân quan ñeán toån thaát,

vaø söï kieän khoâng chaéc chaén lieân quan ñeán nhöõng lôïi ích maø ñôn vò seõ gaëp phaûi trong

töông lai. Ñeå xem xeùt khaû naêng xuaát hieän cuûa ruûi ro vaø söï kieän khoâng chaéc chaén,

oâng söû duïng caùc khaùi nieäm “xaùc suaát khaùch quan” vaø “xaùc suaát chuû quan”.

Irving Pfeffer (1956)

Pfeffer ñaõ tieáp tuïc quan ñieåm cuûa Knight, vaø theo oâng thì: thì ruûi ro laø söï keát

hôïp cuûa caùc nguy haïi vaø ñöôïc ño löôøng bôûi xaùc suaát xaûy ra; coøn söï kieän khoâng chaéc





xx

chaén ñöôïc ño löôøng bôûi möùc ñoä cuûa nieàm tin. Ruûi ro laø traïng thaùi khaùch quan, söï

kieän khoâng chaéc chaén laø traïng thaùi chuû quan.

Caùc quan ñieåm veà ruûi ro theo thôøi gian ñaõ coù moät söï chuyeån bieán to lôùn: töø

choã coi ruûi ro laø vieäc xuaát hieän toån thaát moät caùch tình côø ñeán vieäc döï baùo caùc ruûi ro,

töø choã coi ruûi ro laø nhöõng gì coù theå ño löôøng ñöôïc ñeán vieäc yù thöùc ñöôïc nhöõng ruûi ro

khoâng theå ño löôøng, töø chæ xem xeùt ñeán toån thaát ñeán vieäc ñaùnh giaù lôïi ích, töø xem

xeùt caùc ruûi ro rieâng leû ñeán xem xeùt cuøng luùc nhieàu ruûi ro,.. Tuy nhieân, caùc quan

ñieåm treân coøn chöùa ñöïng nhöõng baát caäp: quan ñieåm veà ruûi ro chöa bao quaùt cho toaøn

ñôn vò; ruûi ro ñöôïc xem xeùt cho töøng söï kieän ñoäc laäp hoaëc môùi chæ döøng laïi xem xeùt

söï taùc ñoäng cuûa nhieàu söï kieän ñeán moät maët hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. Do ñoù, öùng phoù

vôùi ruûi ro thöôøng bò ñoäng vì khoâng coù moät chieán löôïc baøi baûn.

1.2.2.2 Caùc coâng cuï quaûn trò ruûi ro ñöôïc hình thaønh

Vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, ñaëc bieät laø thò tröôøng taøi chính, caùc

coâng cuï ñöôïc xaây döïng ñeå luùc ñaàu phuïc vuï cho nhu caàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö vaø sau

ñoù aùp duïng cho caùc hoaït ñoäng trong doanh nghieäp. Ngoaøi ra, cuøng vôùi söï phaùt trieån

cuûa kyõ thuaät maùy tính doanh nghieäp coù nhieàu nguoàn döõ lieäu vaø coâng cuï hoã trôï ñaéc

löïc cho vieäc ño löôøng vaø phaân tích caùc ruûi ro, töø ñoù phuïc vuï toát hôn cho vieäc quaûn lyù.

Ñaàu nhöõng naêm 1950, lyù thuyeát veà danh muïc ñaàu tö cuûa Harry Markowitz ñeà caäp

ñeán vieäc ño löôøng vaø quaûn trò ruûi ro. Theo ñoù, coù söï lieân heä giöõa ruûi ro vaø lôïi ích kyø

voïng cuûa moät phöông aùn vaø nhaø ñaàu tö neân keát hôïp nhieàu phöông aùn khaùc nhau ñeå

toái ña lôïi ích cuûa mình. Ñeán ñaàu nhöõng naêm 1970, coâng cuï baûo hieåm vaø taùi baûo

hieåm ñöôïc caùc doanh nghieäp söû duïng roäng raõi vaø xuaát hieän caùc coâng cuï phaùi sinh

ñöôïc caùc doanh nghieäp söû duïng ñeå döï phoøng cho nhöõng bieán ñoäng veà giaù caû cuûa thò

tröôøng. Söï keát hôïp coâng cuï baûo hieåm vaø caùc coâng cuï phaùi sinh daãn ñeán vieäc aùp duïng

hình thöùc dòch vuï thueâ ngoaøi (outsourcing) ôû caùc doanh nghieäp lôùn nhaèm chuyeån





xxi

giao ruûi ro cho caùc ñoái taùc beân ngoaøi khi doanh nghieäp thaáy vieäc thöïc hieän khoâng

coøn hieäu quûa.

Maët khaùc, trong nhöõng naêm 1980 vôùi söï buøng noå cuûa coâng ngheä thoâng tin caùc

doanh nghieäp coù nhöõng phöông tieän caàn thieát ñeå löu tröõ, tieáp caän nhöõng thoâng tin

khoång loà vaø phöùc taïp phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh. Ngoaøi ra, vôùi söï phaùt trieån cuûa

caùc kyõ thuaät maùy tính, caùc doanh nghieäp cuõng coù nhöõng phöông tieän ñaéc löïc ñeå ño

löôøng vaø phaân tích ruûi ro phuïc vuï ngaøy caøng hieäu quûa cho coâng taùc quaûn trò caùc ruûi

ro taïi doanh nghieäp.

1.2.2.3 Heä thoáng quaûn trò ruûi ro

Baùo caùo Basel

Treân cô sôû Baùo caùo COSO naêm 1992, UÛy ban Basel ban haønh Baùo caùo Basel

naêm 1998 veà kieåm soaùt noäi boä taïi caùc ngaân haøng vaø toå chöùc tín duïng. Naêm 2000 UÛy

ban Basel ban haønh baùo caùo boå sung lieân quan ñeán kieåm toaùn noäi boä, quan heä giöõa

kieåm toaùn vieân vaø ngaân haøng.

Noäi dung cuûa Baùo caùo Basel nhaèm xaây döïng moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä

höõu hieäu, chuû yeáu kieåm soaùt caùc ruûi ro lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu

töông töï nhö Baùo caùo COSO naêm 1992 vaø caùc ruûi ro lieân quan ñeán tín duïng. Baùo caùo

Basel chæ giôùi haïn trong phaïm vi ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng chöù chöa môû

roäng phaïm vi ra caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc trong vieäc quaûn trò caùc ruûi ro.

James Lam (2003)

James Lam laø ngöôøi ñeà xuaát vò trí tröôûng boä phaän ruûi ro (CRO), oâng ñöôïc xem

laø CRO ñaàu tieân cuûa khoaûng 300 CRO hieän nay treân theá giôùi. Naêm 1993 oâng giöõ

chöùc vuï CRO cho coâng ty GE Capital, töø naêm 1995 ñeán naêm 1998 oâng laø CRO cuûa

coâng ty quaûn lyù quyõ ñaàu tö Fidelity Investment – quõy ñaàu tö hoã töông lôùn nhaát theá





xxii

giôùi vôùi toång taøi saûn leân ñeán 700 tyû USD. Trong thôùi gian naøy, oâng ñöôïc taïp chí The

Economist vaø Price Waterhouse Review ñaùnh giaù laø ngöôøi quaûn trò ruûi ro toát nhaát.

Naêm 1999 oâng tham gia coâng ty tö vaán Oliver, Wyman & Company vaø ñoàng

saùng laäp ra coâng ty ERrisk, chuyeân cung caáp caùc dòch vuï tö vaán veà quaûn trò ruûi ro vaø

ñaàu tö, ñaëc bieät cho caùc ngaân haøng vaø coâng ty quaûn lyù quõy ñaàu tö. Taïi ERisk, ñaàu

tieân oâng giöõ chöùc vuï giaùm ñoác ñieàu haønh vaø naêm 2000 oâng laø phoù chuû tòch Hoäi ñoàng

quaûn trò. Naêm 2002 oâng rôøi ERisk nhöng vaãn laø thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa

coâng ty naøy.

Hieân nay oâng laø nhaø tö vaán ñoäc laäp vaø chuû tòch cuûa coâng ty James Lam &

Associates. Caùc khaùch haøng lôùn ñöôïc oâng tröïc tieáp tö vaán bao goàm: The World

Bank, Salomon Smith Barney, Allied Capital, First Data,…

Theo James Lam, ruûi ro laø taát caû caùc söï kieän taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán coâng ty,

vaø moãi loaïi ruûi ro chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá. Giöõa lôïi nhuaän cuûa coâng ty vaø

möùc ñoä ruûi ro maø coâng ty tham gia coù söï töông quan. Ôû möùc ñoä ban ñaàu, möùc ñoä ruûi

ro maø coâng ty tham gia caøng nhieàu thì lôïi nhuaän caøng lôùn. Tuy nhieân, khi möùc ñoä ruûi

ro maø coâng ty tham gia ñeán moät giôùi haïn naøo ñoù thì lôïi nhuaän seõ giaûm khi ruûi ro taêng

leân. Vaán ñeà laø coâng ty phaûi xaùc ñònh tham gia ruûi ro ôû möùc ñoä naøo ñeå coù lôïi nhuaän

cao nhaát?

Moät chu trình ñeå quaûn lyù höõu hieäu ruûi ro goàm caùc böôùc sau: yù thöùc veà ruûi ro,

ño löôøng ruûi ro vaø kieåm soaùt ruûi ro. Chu trình quaûn lyù ruûi ro giuùp moïi ngöôøi lieân

quan thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï cuûa mình lieân quan ñeán ruûi ro trong coâng vieäc haøng

ngaøy.

Ñeå quaûn trò ruûi ro moät caùch höõu hieäu, ñoøi hoûi chu trình caàn coù caùc yeáu toá cô baûn

lieân quan. Moãi yeáu toá phaûi coù söï lieân keát vôùi caùc yeáu toá khaùc vaø caùc yeáu toá phaûi keát

hôïp vôùi nhau nhö moät chænh theå thoáng nhaát. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa moät chu trình

quaûn trò ruûi ro bao goàm: Ban laõnh ñaïo, caùc caáp quaûn lyù trung gian, möùc ruûi ro coù theå





xxiii

chaáp nhaän, chuyeån giao ruûi ro, phaân tích ruûi ro, cô sôû döõ lieäu vaø kyõ thuaät, thoâng tin

veà ruûi ro.





xxiv

Baûng 1.2: Caùc yeáu toá cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp theo James Lam

1. Ban laõnh ñaïo ñôn vò

Thieát laäp moät quy trình quaûn lyù ruûi ro töø treân xuoáng

2. Caáp quaûn lyù trung gian

Trieån khai chieán löôïc

3. Quaûn lyù ruûi ro toång

theå

Nghó vaø laøm nhö “ngöôøi

quaûn lyù quyõ ñaàu tö”

4. Chuyeån giao ruûi ro

Chuyeån giao nhöõng ruûi

ro khoâng hieäu quaû

5. Phaân tích ruûi roPhaùt trieån caùc coâng cuï phaân tích hieän ñaïi

6. Nguoàn döõ lieäu vaø kyõ thuaätTích hôïp kyõ thuaät vaø döõ lieäu

7. Thoâng tin cho caùc beân lieân quan

Caûi thieän söï minh baïch caùc thoâng tin veà ruûi ro cho caùc beân lieân quan

Nhaän xeùt

Heä thoáng quaûn trò ruûi ro ñöôïc xaây döïng cho caùc loaïi hình doanh nghieäp ñaõ taïo ra

nhöõng chuaån möïc ñeå caùc doanh nghieäp aùp duïng trong vieäc quaûn trò ruûi ro vaø caùc beân

lieân quan coù nhöõng cô sôû ñeå ñaùnh giaù. Tuy nhieân, caùc heä thoáng quaûn trò ruûi ro nhö ñaõ

trình baøy ôû treân vaãn coøn nhöõng toàn taïi cô baûn sau:

- Nhaán maïnh ñeán nhöõng ngaønh ngheà coù ruûi ro cao nhö ngaân haøng, coâng ty ñaàu tö

maø chöa môû roäng ñeán caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc. Ñieàu naøy gaây khoù khaên cho

caùc doanh nghieäp khoâng naèm trong phaïm vi cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro khi tieáp

caän. Ví duï doanh nghieäp phaân phoái haøng tieâu duøng khoâng theå aùp duïng caùch thöùc

quaûn trò ruûi ro cuûa coâng ty quaûn lyù quõy,..





xxv

- Heä thoáng quaûn trò ruûi ro theo nhìn nhaän cuûa James Lam chæ thuaàn tuyù mang tính

chaát quaûn lyù maø khoâng keát hôïp vôùi ngaønh ngheà keá toaùn taøi chính. Trong khi ñoù, theo

quy ñònh cuûa moät soá quoác gia thì vieäc quaûn lyù ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp,

traùch nhieäm ñoù thuoäc veà lónh vöïc keá toaùn taøi chính, ví duï Ñaïo luaät Sarbanes-Oxley

naêm 2002 cuûa Hoa Kyø. Maët khaùc, moät soá toå chöùc ngheà nghieäp cuõng khaúng ñònh lónh

vöïc naøy thuoäc veà taøi chính keá toaùn, chaúng haïn Toå chöùc kieåm toaùn noäi boä IIA khaúng

ñònh chöùc naêng naøy thuoäc veà kieåm toaùn noäi boä.

Nhö vaäy, heä thoáng quaûn trò ruûi ro caàn phaûi ñöôïc xaây döïng laïi ñeå coù theå bao quaùt

heát cho caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø theå hieän traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong

vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro.

1.3 Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp theo khuoân maãu cuûa COSO naêm 2004

1.3.1 Khaùi nieäm veà quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

Muøa thu naêm 2001, COSO ñeà xuaát nghieân cöùu nhaèm ñöa ra moät lyù thuyeát ñeå

giuùp caùc toå chöùc quaûn trò caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình hoaït ñoäng. Maëc duø ñaõ

toàn taïi nhieàu lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro nhöng COSO vaãn khaúng ñònh raèng caàn thieát

phaûi coù moät caùch tieáp caän môùi veà ruûi ro vaø phaûi xaây döïng moät khuoân maãu lyù thuyeát

cuõng nhö caùc kyõ thuaät aùp duïng töông töông ñeå caùc ñôn vò coù theå aùp duïng phuø hôïp

vôùi ñieàu kieän cuûa mình. Coâng ty kieåm toaùn PriceWaterhouseCooper ñöôïc choïn tham

gia vaøo döï aùn naøy. Ñeán thaùng 10 naêm 2004, döï aùn ñöôïc hoaøn thaønh vaø COSO coâng

boá baùo döôùi tieâu ñeà: Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp – Khuoân khoå hôïp nhaát.

Theo Baùo caùo cuûa COSO naêm 2004 thì quaûn trò ruûi ro (QTRR) doanh nghieäp laø

moät quaù trình do hoäi ñoàng quaûn trò, caùc caáp quaûn lyù vaø caùc nhaân vieân cuûa ñôn vò chi

phoái, ñöôïc aùp duïng trong vieäc thieát laäp caùc chieán löôïc lieân quan ñeán toaøn ñôn vò vaø

aùp duïng cho taát caû caùc caáp ñoä trong ñôn vò, ñöôïc thieát keá ñeå nhaän daïng caùc söï kieän

tieàm taøng coù theå aûnh höôûng ñeán ñôn vò vaø quaûn trò ruûi ro trong phaïm vi chaáp nhaän





xxvi

ñöôïc cuûa ruûi ro nhaèm cung caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù veà vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc


So vôùi ñònh nghóa cuûa Baùo caùo COSO naêm 1992, thì ñònh nghóa naøy coù nhöõng

ñieåm môùi sau:

- Ngoaøi 3 muïc tieâu: baùo caùo taøi chính, hoaït ñoäng vaø tuaân thuû thì muïc tieâu cuûa

Baùo caùo COSO naêm 2004 coøn coù muïc tieâu chieán löôïc. Muïc tieâu chieán löôïc ñöôïc xaùc

ñònh ôû caáp ñoä cao hôn so vôùi caùc muïc tieâu coøn laïi cuûa QTRR. Caùc muïc tieâu chieán

löôïc ñöôïc xaây döïng döïa treân söù maïng cuûa ñôn vò. Caùc muïc tieâu veà hoaït ñoäng, baùo

caùo vaø tuaân thuû phaûi phuø hôïp vôùi caùc muïc tieâu chieán löôïc naøy.

- Môû roäng höôùng tieáp caän chieán löôïc veà ruûi ro. QTRR ñöôïc aùp duïng trong vieäc

thieát laäp caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùc chieán löôïc ñeå thöïc hieän cuõng nhö trong caùc

hoaït ñoäng nhaèm ñaït ñeán caùc muïc tieâu lieân quan. Nhö vaäy, caùc muïc tieâu trong QTRR

bao truøm hôn, xuyeân suoát hôn so vôùi caùc muïc tieâu trong KSNB do ñoù seõ möùc ñoä bao

quaùt roäng hôn ñoái vôùi nhöõng ruûi ro coù khaû naêng phaùt sinh.

- Môû roäng caùc caáp ñoä xem xeùt ñoái vôùi ruûi ro. Söï kieän taùc ñoäng khoâng chæ ñöôïc

xem xeùt rieâng leû cho töøng boä phaän tröïc tieáp lieân quan maø coøn ñöôïc xem xeùt cho taát

caû caùc caáp ñoä hoaït ñoäng trong ñôn vò. Khi ñoù söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro ñöôïc xem xeùt

heát töø boä phaän, chi nhaùnh,.. ñeán toaøn doanh nghieäp.

Caùc caáp ñoä xem xeùt ñoái vôùi ruûi ro caên cöù vaøo phaïm vi coù theå chaáp nhaän cuûa ruûi

ro, caùc phaïm vi coù theå chaáp nhaän bao goàm:

Möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän: laø möùc ñoä ruûi ro maø ñôn vò saün saøng chaáp nhaän ñeå

thöïc hieän vieäc laøm taêng giaù trò xeùt treân bình dieän toaøn ñôn vò.

Möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän ôû möùc ñoä boä phaän: laø möùc ruûi ro maø ñôn vò saün

saøng chaáp nhaän lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän töøng muïc tieâu cuï theå.

1.3.2 Lôïi ích cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

- Taïo laäp söï phuø hôïp giöõa löïa choïn chieán löôïc vaø möùc ruûi ro coù theå chaáp

nhaän: ñoái vôùi moãi chieán löôïc ñöôïc löïa choïn, ñôn vò xem xeùt möùc ruûi ro coù theå chaáp





xxvii

nhaän cho töøng chieán löôïc, treân cô sôû ñoù ñôn vò coù caên cöù ñeå xaây döïng caùc muïc tieâu

cuï theå vaø xaùc ñònh caùch thöùc quaûn lyù caùc ruûi ro lieân quan. Ñieàu naøy taïo söï nhaát quaùn

trong vieäc quaûn lyù vaø höôùng caùc coâng vieäc haøng ngaøy theo theo muïc tieâu ban ñaàu ñaõ

ñeà ra.

- Laøm taêng hieäu quaû ñoái vôùi vieäc phaûn öùng vôùi ruûi ro: QTRR cung caáp caùc kyõ

thuaät vaø phöông phaùp cuï theå trong vieäc nhaän daïng vaø löïa choïn caùc phöông thöùc

phaûn öùng vôùi ruûi ro nhö neù traùnh ruûi ro, giaûm thieåu ruûi ro, chuyeån giao ruûi ro vaø chaáp

nhaän ruûi ro seõ giuùp caùc nhaø quaûn lyù phaûn öùng vôùi ruûi ro moät caùch hieäu quaû.

- Giaûm thieåu toån thaát baát ngôø trong quaù trình hoaït ñoäng: QTRR laøm taêng khaû

naêng cuûa ñôn vò veà vieäc nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng, ñaùnh giaù ruûi ro, thieát laäp

caùch thöùc phaûn öùng vôùi ruûi ro vaø do ñoù giaûm thieåu nhöõng chi phí vaø toån thaát baát ngôø.

- Nhaän daïng vaø quaûn lyù ruûi ro xuyeân suoát toaøn ñôn vò: moãi ñôn vò phaûi ñoái maët

vôùi raát nhieàu loaïi ruûi ro taùc ñoäng ñeán nhieàu boä phaän khaùc nhau. Vaø QTRR ñoøi hoûi

ngöôøi quaûn lyù khoâng chæ quaûn lyù caùc loaïi ruûi ro rieâng bieät maø coøn phaûi hieåu ñöôïc söï

taùc ñoäng laãn nhau cuûa caùc ruûi ro ñoù. Töø ñoù giuùp cho ñôn vò coù caùi nhìn heä thoáng ñoái

vôùi caùc loaïi ruûi ro vaø phaûn öùng hieäu quaû hôn ñoái vôùi ruûi ro, phuïc vuï cho vieäc thöïc

hieän muïc tieâu toång theå cuûa ñôn vò.

- Giuùp ñôn vò naém baét nhöõng cô hoäi trong kinh doanh: QTRR xem xeùt taát caû

caùc söï kieän tieàm taøng lieân quan ñeán ñôn vò khoâng chæ coù ruûi ro vaø vì vaäy giuùp caùc

nhaø quaûn lyù nhaän daïng caùc söï kieän mang ñeán cô hoäi töø ñoù ñöa ra nhöõng phaûn öùng

thích hôïp ñeå taän duïng nhöõng cô hoäi ñoù.

- Caûi thieän söï phaân boå nguoàn voán cuûa ñôn vò: Coù ñöôïc ñaày ñuû thoâng tin veà ruûi

ro giuùp nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù toång quaùt nhu caàu veà voán vaø toái öu hoaù vieäc phaân boå

voán cuûa ñôn vò.

Toùm laïi, QTRR giuùp giuùp nhaø quaûn lyù trong vieäc taïo laäp giaù trò cho ñôn vò baèng

caùch: xöû lyù höõu hieäu ñoái vôùi nhöõng söï kieän khoâng chaéc chaén trong töông lai vaø cung

caáp caùc caùch thöùc phaûn öùng nhaèm ñem laïi hieäu quûa cao nhaát cho ñôn vò.





xxviii

1.3.3 Caùc yeáu toá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

1.3.3.1 Sô löôïc caùc yeáu toá

Theo Baùo caùo cuûa COSO naêm 2004, QTRR doanh nghieäp bao goàm nhöõng boä

phaän sau: Moâi tröôøng quaûn lyù, thieát laäp caùc muïc tieâu, nhaän daïng söï kieän tieàm

taøng, ñaùnh giaù ruûi ro, phaûn öùng vôùi ruûi ro, hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin vaø truyeàn

thoâng, giaùm saùt. Caùc yeáu toá cuûa QTRR doanh nghieäp ñöôïc theå hieän ôû baûng 1.3 döôùi

ñaây:





xxix

Baûng 1.3 Caùc yeáu toá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

Moâi tröôøng quaûn lyù

Thieát laäp muïc tieâu

Nhaän daïng söï kieän tieàm taøng

Ñaùnh giaù ruûi ro

Phaûn öùng vôùi ruûi ro

Hoaït ñoäng kieåm soaùt

Thoâng tin & Truyeàn thoâng

Giaùm saùt





xxx

1.3.3.2 Nhöõng ñieåm khaùc bieät so vôùi kieåm soaùt noäi boä

QTRR coù noäi dung roäng hôn so vôùi KSNB vaø ñöôïc phaùt trieån theâm treân cô sôû

noäi dung cuûa KSNB. Ngoaøi ra QTRR cuõng ñeà caäp nhieàu noäi dung môùi ñeå nhìn nhaän

ruûi ro moät caùch toaøn dieän hôn vaø ñeå quaûn lyù ruûi ro moät caùch hieäu quûa hôn.

Veà maët caáu truùc, yeáu toá Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro cuûa KSNB ñöôïc phaùt trieån

thaønh 4 yeáu toá cuûa QTRR: Thieát laäp muïc tieâu, Nhaän daïng söï kieän tieàm taøng, Ñaùnh

giaù ruûi ro vaø Phaûn öùng vôùi ruûi ro. Maët khaùc noäi dung cuï theå cuûa töøng yeáu toá cuõng coù

söï khaùc nhau, phaàn döôùi ñaây trình baøy nhöõng khaùc bieät cô baûn vaø söï môû roäng cuûa

QTRR so vôùi KSNB.

1.3.3.2.1 Moâi tröôøng quaûn lyù

KSNB nhìn nhaän trieát lyù veà quaûn lyù cuûa ngöôøi ñieàu haønh laø yeáu toá hôïp thaønh cuûa

moâi tröôøng quaûn lyù. QTRR thì nhìn nhaän quan ñieåm cuûa nhaø quaûn lyù veà ruûi ro laø yeáu

toá hôïp thaønh cuûa moâi tröôøng quaûn lyù. Ñieàu naøy cho thaáy QTRR nhìn nhaän ruûi ro laø

taát yeáu vaø khoâng theå xoaù boû, ñôn vò phaûi tính luoân ñeán trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa

mình. Treân quan ñieåm cho raèng khoâng theå xoùa boû ñöôïc ruûi ro, ñôn vò xaùc ñònh möùc

ruûi ro coù theå chaáp nhaän cho toaøn boä ñôn vò vaø cho töøng caáp ñoä cuï theå ñeå xaây döïng

caùc ngöôõng chòu ñöïng ñoái vôùi ruûi ro trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa mình.

Vieäc xaùc ñònh trieát lyù veà ruûi ro vaø xaùc ñònh möùc ñoä ruûi ro coù theå chaáp nhaän cuõng

giuùp ñôn vò xaùc ñònh phöông höôùng chung trong vieäc öùng phoù vôùi ruûi ro chöù khoâng

chæ laø taäp trung xöû lyù nhöõng ruûi ro cuï theå vaø ngaén haïn. Nhöõng noäi dung naøy trong

QTRR cuï theå nhö sau:

- Trieát lyù cuûa nhaø quaûn lyù veà quaûn trò ruûi ro: trieát lyù veà quaûn trò ruûi ro laø quan

ñieåm, nhaän thöùc vaø thaùi ñoä cuûa nhaø quaûn lyù ñoái vôùi ruûi ro, ñieàu naøy taïo neân caùch

thöùc maø ñôn vò tieáp caän vôùi ruûi ro trong taát caû caùc hoaït ñoäng, töø phaùt trieån chieán löôïc

ñeán caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy. Trieát lyù quaûn lyù phaûn aùnh nhöõng giaù trò maø ñôn vò

theo ñuoåi, taùc ñoäng ñeán vaên hoaù vaø caùch thöùc ñôn vò hoaït ñoäng, vaø aûnh höôûng ñeán





xxxi

vieäc aùp duïng caùc yeáu toá khaùc cuûa QTRR bao goàm caùch thöùc nhaän daïng ruûi ro, caùc

loaïi ruûi ro ñöôïc chaáp nhaän vaø caùch thöùc quaûn lyù chuùng.

- Ruûi ro coù theå chaáp nhaän: laø möùc ñoä ruûi ro maø xeùt treân bình dieän toång theå, ñôn vò

saün loøng chaáp nhaän ñeå theo ñuoåi giaù trò. Noù phaûn aùnh trieát lyù veà quaûn trò ruûi ro cuûa

nhaø quaûn lyù caáp cao, vaø aûnh höôûng ñeán vaên hoaù, caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò.

Ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñöôïc xem xeùt khi ñôn vò xaùc ñònh caùc chieán löôïc, ôû ñoù

lôïi ích kyø voïng cuûa moät chieán löôïc phaûi phuø hôïp vôùi möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñaõ

ñeà ra. Caùc chieán löôïc khaùc nhau seõ daãn ñeán nhöõng möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau ñoái vôùi

ñôn vò, moät khi möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñöôïc xaùc laäp seõ giuùp ích cho nhaø quaûn

lyù löïa choïn chieán löôïc naèm trong giôùi haïn chòu ñöïng ñoái vôùi caùc loaïi ruûi ro.

1.3.3.2.2 Thieát laäp muïc tieâu

Baùo caùo COSO naêm 1992 khoâng cho raèng vieäc thieát laäp muïc tieâu laø nhieäm vuï

cuûa KSNB, tuy nhieân Baùo caùo COSO naêm 2004 cho raèng thieát laäp muïc tieâu laø moät

boä phaän cuûa ñaùnh giaù ruûi ro vaø vieäc thieát laäp caùc muïc tieâu laø ñieàu kieän ñaàu tieân ñeå

nhaän daïng, ñaùnh giaù vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro.

Caùc muïc tieâu ñöôïc thieát laäp ñaàu tieân ôû caáp ñoä muïc tieâu chieán löôïc, töø ñoù ñôn vò

xaây döïng caùc muïc tieâu lieân quan: hoaït ñoäng, baùo caùo vaø tuaân thuû.

- Caùc muïc tieâu chieán löôïc: laø nhöõng muïc tieâu caáp cao cuûa ñôn vò, caùc muïc tieâu

naøy phuø hôïp vaø uûng hoä cho söù maïng maø ñôn vò ñaõ ñeà ra. Noù theå hieän söï löïa choïn

cuûa nhaø quaûn lyù veà caùch thöùc ñôn vò taïo laäp giaù trò cho chuû sôû höõu cuûa mình.

- Caùc muïc tieâu lieân quan: laø nhöõng muïc tieâu cuï theå hôn so vôùi muïc tieâu chieán

löôïc vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu chieán löôïc ñaõ ñöôïc laäp. Maëc duø caùc muïc tieâu trong

ñôn vò raát ña daïng, nhöng caùc muïc tieâu lieân quan ñeán caùc muïc tieâu chieán löôïc bao

goàm caùc muïc tieâu veà hoaït ñoäng, baùo caùo vaø tuaân thuû. Noäi dung cuûa caùc muïc tieâu

naøy töông töï nhö KSNB.

Moái quan heä giöõa söù maïng, caùc muïc tieâu vaø caùc möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän

ñöôïc theå hieän qua 1 ví duï ôû hình 1.4 döôùi ñaây:





xxxii

Hình 1.4 Ví duï veà moái lieân heä giöõa söù maïng, caùc muïc tieâu vaø ruûi ro coù theå chaáp nhaän cuûa moät doanh nghieäp

Ruûi ro coù theå chaáp nhaän ôû möùc ñoä boä phaän

Ño löôøng • Thò phaàn • Soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát

Muïc tieâu • 25% • 150.000 saûn phaåm

Möùc ruûi ro • 20% - 30% • -7.500/+10.000

• Soá nhaân vieân tuyeån duïng • Chæ soá chaát löôïng saûn phaåm

• 180 nhaân vieân • 4.0

• -15/+20 • 4.0 – 4.5

Söù maïngTrôû thaønh moät nhaø saûn xuaát veà duïng cuï gia ñình trong thò tröôøng tham gia

Muïc tieâu chieán löôïc Trôû thaønh 1 trong 4 coâng ty daãn ñaàu veà thò phaàn trong thò tröôøng maø doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng.

Caùc muïc tieâu lieân quan • Taêng saûn löôïng saûn xuaát maët haøng X leân 15% trong 12 thaùng tôùi. • Tuyeån duïng theâm 180 nhaân vieân coù chaát löôïng cho boä phaân saûn xuaát • Duy trì chaát löôïng saûn phaåm ôû caáp ñoä 4 • Duy trì chi phí lao ñoäng ôû möùc 22% cho

Chieán löôïc Môû roäng saûn xuaát 5 maët haøng coù doanh soá baùn leû lôùn nhaát ñeå ñaùp öùng nhu caàu ñang taêng leân cuûa thò tröôøng

Ño löôøng• Saûn löôïng saûn xuaát • Soá nhaân vieân tuyeån duïng • Chaát löôïng saûn phaåm

Ño löôøng • Thò phaàn

Ruûi ro coù theå chaáp nhaän ôû möùc ñoä toaøn doanh nghieäp • Chaáp nhaän vieäc doanh nghieäp tieâu thuï nhieàu tieàn voán ñeå ñaàu tö vaøo taøi saûn môùi, nhaân söï vaø chu trình. • Chaáp nhaän gia taêng caïnh tranh ñeå taêng thò phaàn, vì theá lôïi nhuaän bieân giaûm xuoáng. • Khoâng chaáp nhaän vieäc laøm giaûm chaát löôïng saûn phaãm.





xxxiii

1.3.3.2.3 Nhaän daïng söï kieän tieàm taøng

1.3.3.2.3 Nhaän daïng söï tieàm taøng

KSNB nhìn nhaän söï kieän tieàm taøng laø nhöõng söï kieän ñe doïa ñeán vieäc thöïc

hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò. QTRR xem söï kieän tieàm taøng laø söï kieän coù khaû naêng taùc

ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu, khoâng phaân bieät laø ruûi ro hay cô hoäi. Ñieàu naøy

cho thaáy QTRR xem xeùt heát caùc tình huoáng töø ñoù coù theå toái ña hoaù vieäc taïo laäp giaù

trò cho moïi tình huoáng trong töông lai. Ngoaøi ra, QTRR cuõng xem xeùt caùc söï kieän

tieàm taøng cuï theå vaø heä thoáng hôn so vôùi KSNB, cuï theå nhö sau:

Söï kieän tieàm taøng: laø bieán coá baét nguoàn töø beân trong hoaëc beân ngoaøi ñôn vò

aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò. Moät söï kieän coù theå coù aûnh höôûng

tích cöïc hoaëc tieâu cöïc ñeán ñôn vò vaø coù theå caû hai.

Caùc yeáu toá aûnh höôûng: khi xem xeùt caùc söï kieän tieàm taøng caàn xaùc ñònh caùc

yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò. Caùc yeáu toá aûnh höôûng bao

goàm caùc yeáu toá beân ngoaøi nhö: moâi tröôøng kinh teá, moâi tröôøng töï nhieân, caùc yeáu toá

chính trò, xaõ hoäi,… vaø caùc yeáu toá beân ngoaøi nhö: cô sôû vaät chaát, nhaân söï, caùc chu

trình,…

Söï töông taùc laãn nhau giöõa caùc söï kieän: caùc söï kieän lieân quan ñeán ñôn vò

thöôøng khoâng xuaát hieän ñoäc laäp maø coù söï töông taùc laãn nhau. Moät söï kieän xuaát hieän

coù theå taïo ra, taùc ñoäng ñeán moät söï kieän khaùc vaø caùc söï kieän coù theå xuaát hieän ñoàng

thôøi.

Phaân bieät cô hoäi vaø ruûi ro: söï kieän tieàm taøng neáu xuaát hieän seõ taùc ñoäng tieâu

cöïc hoaëc tích cöïc ñeán ñôn vò hoaëc taùc ñoäng caû hai. Neáu söï kieän coù taùc ñoäng tieâu cöïc,

ñe doïa nguy cô ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa ñôn vò, thì ñoøi hoûi ñôn vò phaûi ñaùnh giaù ruûi ro

vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro. Neáu söï kieän coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán ñôn vò, laøm thuaän lôïi

vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò hoaëc taïo giaù trò cho ñôn vò, thì phaûi ñöôïc xem xeùt

trôû laïi ñoái vôùi caùc chieán löôïc ñaõ ñöôïc xaây döïng.





xxxiv

Trong moät soá tröôøng hôïp söï kieän tieàm taøng coù lieân heä tröïc tieáp vaø cuï theå ñeán

caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò. Ví duï veà nhaän daïng söï kieän tieàm taøng ôû Baûng 1.5 döôùi ñaây

cho chuùng ta thaáy roõ hôn söï lieân heä naøy.

Baûng 1.5 Ví duï veà nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng

Söù maïng Trôû thaønh moät nhaø saûn xuaát veà duïng

cuï gia ñình trong thò tröôøng tham gia

Muïc tieâu chieán löôïc Trôû thaønh 1 trong 4 coâng ty daãn ñaàu

veà thò phaàn trong thò tröôøng maø

doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng.

Caùc muïc tieâu lieân quan • Tuyeån duïng 180 nhaân vieân coù chaát

löôïng cho boä phaän saûn xuaát

• Duy trì chi phí lao ñoäng ôû möùc

22% cho moãi ñôn haøng.

Ño löôøng vieäc thöïc hieän muïc tieâu • Soá löôïng nhaân vieân coù chaát löôïng

ñöôïc tuyeån duïng.

• Chi phí lao ñoäng cho moãi ñôn haøng

Caùc möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän • 165 – 200 nhaân vieân coù chaát löôïng

ñöôïc tuyeån duïng.

• Chi phí lao ñoäng cho moãi ñôn haøng

chieám töø 20 – 23%.

Söï kieän tieàm taøng/Ruûi ro vaø söï taùc

ñoäng lieân quan

• Caàu lao ñoäng taêng, doanh nghieäp

tuyeån duïng ñöôïc nhieàu lao ñoäng.

• Caàu lao ñoäng giaûm, doanh nghieäp

tuyeån duïng ít lao ñoäng hôn so vôùi döï

kieán.

• Tuyeån duïng caùc lao ñoäng khoâng

ñaûm baûo veà chaát löôïng.





xxxv

1.3.3.2.4 Ñaùnh giaù ruûi ro

QTRR cung caáp caùch thöùc veà chu trình vaø nhöõng kyõ thuaät cuï theå ñeå ñaùnh giaù

ruûi ro. Treân cô sôû ñoù, ñôn vò coù theå ñaùnh giaù cuï theå söï taùc ñoäng cuûa caùc söï kieän tieàm

taøng vaø do ñoù xem xeùt nhöõng caùch thöùc phaûn öùng phuø hôïp. Vieäc ñaùnh giaù ruûi ro bao

goàm caùc noäi dung sau:

Ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro kieåm soaùt: ruûi ro tieàm taøng laø ruûi ro do thieáu caùc

hoaït ñoäng cuûa ñôn vò nhaèm thay ñoåi khaû naêng hoaëc söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro ñoù.

Ruûi ro kieåm soaùt laø ruûi ro vaãn coøn toàn taïi sau khi ñôn vò ñaõ phaûn öùng vôùi ruûi ro. Ñôn

vò caàn phaûi xem xeùt caû ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro kieåm soaùt, ñaàu tieân laø xem xeùt caùc

ruûi ro tieàm taøng, sau ñoù khi ñaõ coù phöông aùn phaûn öùng vôùi ruûi ro tieàm taøng thì tieáp

tuïc xem xeùt ñeán ruûi ro kieåm soaùt.

ÖÙôc löôïng khaû naêng vaø aûnh höôûng: caùc söï kieän tieàm taøng phaûi ñöôïc ñaùnh giaù

treân hai khía caïnh: khaû naêng xaûy ra vaø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa noù. Nhöõng söï kieän maø

khaû naêng xuaát hieän thaáp vaø taùc ñoäng ít ñeán ñôn vò thì khoâng caàn phaûi tieáp tuïc xem

xeùt. Ngöôïc laïi, caùc söï kieän vôùi khaû naêng xuaát hieän cao vaø taùc ñoäng lôùn thì caàn phaûi

xem xeùt kyõ caøng. Caùc söï kieän naèm giöõa hai thaùi cöïc naøy ñoøi hoûi söï ñaùnh giaù phöùc

taïp, ñieàu quan troïng laø phaûi phaân tích kyõ löôõng vaø hôïp lyù.

Ñeå ño löôøng khaû naêng xuaát hieän moät söï kieän, coù theå duøng caùc chæ tieâu ñònh

tính nhö cao, trung bình, thaáp hoaëc caùc caáp ñoä chi tieát khaùc. Hoaëc coù theå duøng chæ

tieâu ñònh löôïng nhö: tyû leä xuaát hieän, taàn suaát xuaát hieän,..

Kyõ thuaät ñaùnh giaù ruûi ro: ñôn vò thöôøng söû duïng keát hôïp caùc kyõ thuaät ñònh

löôïng vaø ñònh tính khi ñaùnh giaù ruûi ro. Kyõ thuaät ñònh tính ñöôïc söû duïng khi ruûi ro

khoâng theå ñònh löôïng ñöôïc, hoaëc khi döõ lieäu ñaàu vaøo khoâng ñuû tin caäy hoaëc khoâng

töông xöùng vôùi chi phí ñeå ñònh löôïng. Kyõ thuaät ñònh löôïng ñöôïc söû duïng cho nhöõng

hoaït ñoäng phöùc taïp cuûa ñôn vò vaø thöôøng phaûi söû duïng caùc moâ hình toaùn hoïc, cho keát





xxxvi

quûa chính xaùc hôn so vôùi kyõ thuaät ñònh tính. Baûng 1.4 döôùi ñaây cung caáp moät ví duï

veà kyõ thuaät ñònh löôïng:

Baûng 1.6 Caùc kyõ thuaät ñònh löôïng ñeå ñaùnh giaù ruûi ro

So saùnh: So saùnh caùc chu trình giöõa caùc ñôn vò trong ngaønh hoaëc giöõa

caùc ngaønh vôùi nhau, baèng caùch ñaùnh giaù caùc söï kieän hay chu trình cuï

theå ñoái vôùi töøng ñôn vò, sau ñoù so saùnh keát quûa.

Moâ hình xaùc suaát: Xaùc ñònh taùc ñoäng cuûa söï kieän taïi caùc xaùc suaát khaùc

nhau. Sau ñoù, xaùc ñònh söï taùc ñoäng töông öùng vôùi caùc ñoä tin caäy khaùc

nhau.

Moâ hình phi xaùc suaát: Ñöa ra caùc giaû ñònh veà vieäc ñaït muïc tieâu vaø

ñaùnh giaù caùc ruûi ro töông öùng maø khoâng söû duïng caùc chæ tieâu ñònh löôïng

ñeå ñaùnh giaù khaû naêng söï kieän coù theå xaûy ra.

Söï lieân heä giöõa caùc söï kieän: ñoái vôùi nhöõng söï kieän ñoäc laäp vôùi nhau thì ñôn vò

ñaùnh giaù caùc söï kieän moät caùch ñoäc laäp. Nhöng neáu coù söï lieân heä giöõa caùc söï kieän

hoaëc caùc söï kieän cuøng keát hôïp laïi vôùi nhau seõ taïo neân nhöõng taùc ñoäng lôùn thì ñôn vò

phaûi ñaùnh giaù ñöôïc taùc ñoäng toång hôïp ñoù.

Khi ruûi ro taùc ñoäng ñeán nhieàu boä phaän, ñôn vò keát hôïp caùc ruûi ro ñoù trong

danh saùch caùc söï kieän vaø xem xeùt tröôùc heát söï taùc ñoäng ñeán töøng boä phaän, sau ñoù

xem xeùt taùc ñoäng toång theå ñeán toaøn ñôn vò.

1.3.3.2.5 Phaûn öùng vôùi ruûi ro

QTRR cung caáp caùc caùch thöùc phaûn öùng ña daïng vaø ñeà xuaát chu trình ñeå ñôn

vò phaûn öùng vôùi caùc ruûi ro. Sau khi ñaõ ñaùnh giaù caùc ruûi ro lieân quan, ñôn vò xaùc ñònh

caùc caùch thöùc ñeå phaûn öùng vôùi caùc ruûi ro ñoù. Caùc caùch thöùc ñeå phaûn öùng vôùi ruûi ro

bao goàm:





xxxvii

Neù traùnh ruûi ro: khoâng thöïc hieän caùc hoaït ñoäng maø coù ruûi ro cao nhö saûn xuaát

moät maët haøng môùi, giaûm doanh soá ôû moät soá khu vöïc cuûa thò tröôøng, baùn bôùt moät soá

ngaønh haøng hoaït ñoäng,…

Giaûm bôùt ruûi ro: caùc hoaït ñoäng nhaèm laøm giaûm thieåu khaû naêng xuaát hieän

hoaëc möùc ñoä taùc ñoäng cuûa ruûi ro hoaëc caû hai. Caùc hoaït ñoäng naøy lieân quan ñeán vieäc

ñieàu haønh haøng ngaøy.

Chuyeån giao ruûi ro: Laøm giaûm thieåu khaû naêng xuaát hieän vaø möùc ñoä taùc ñoäng

cuûa ruûi ro baèng caùch chuyeån giao hoaëc chia seõ moät phaàn ruûi ro. Caùc kyõ thuaät naøy

bao goàm: mua baûo hieåm cho toån thaát, söû duïng caùc coâng cuï veà taøi chính ñeå döï phoøng

cho toån thaát, caùc hoaït ñoäng thueâ ngoaøi,…

Chaáp nhaän ruûi ro: ñôn vò khoâng laøm gì caû ñoái vôùi ruûi ro.

Neù traùnh ruûi ro ñöôïc söû duïng khi caùc phaûn öùng khaùc khoâng theå laøm giaûm khaû

naêng xaûy ra cuûa söï kieän hoaëc taùc ñoäng cuûa söï kieän ñoù xuoáng möùc coù theå chaáp nhaän.

Giaûm thieåu ruûi ro vaø chuyeån giao ruûi ro ñöôïc söû duïng ñeå laøm giaûm ruûi ro kieåm soaùt

xuoáng möùc phuø hôïp vôùi töøng ruûi ro coù theå chaáp nhaän. Chaáp nhaän ruûi ro khi ruûi ro

tieàm taøng naèm trong phaïm vi cuûa ruûi ro coù theå chaáp nhaän.

Moät chu trình phaûn öùng vôùi ruûi ro bao goàm caùc böôùc sau:

Xaùc ñònh caùc phaûn öùng: khi löïa choïn moät phöông aùn phaûn öùng vôùi ruûi ro, caàn

ñieàu tra vaø phaân tích caùc khía caïnh sau:

- AÛnh höôûng cuûa phaûn öùng cuûa ñôn vò ñeán khaû naêng vaø taùc ñoäng cuûa ruûi ro, vaø

phaûn öùng naøo naèm trong phaïm vi cuûa ruûi ro boä phaän.

- Lôïi ích vaø chi phí cuûa töøng loaïi phaûn öùng

- Cô hoäi coù theå coù ñoái vôùi vieäc thöïc hieän muïc tieâu chung cuûa ñôn vò khi phaûn

öùng vôùi caùc ruûi ro cuï theå.





xxxviii

Löïa choïn phaûn öùng: sau khi ñaõ ñaùnh giaù caùc phaûn öùng khaùc nhau ñoái vôùi ruûi

ro, ñôn vò quyeát ñònh phaûi quaûn lyù ruûi ro nhö theá naøo, löïa choïn phaûn öùng ñeå ñoái phoù

vôùi ruûi ro trong phaïm vi ruûi ro boä phaän, löu yù raèng phaûn öùng ñöôïc löïa choïn khoâng

phaûi laø phaûn öùng coù ruûi ro kieåm soaùt nhoû nhaát. Tuy nhieân, khi ruûi ro kieåm soaùt vöôït

ra khoûi giôùi haïn cuûa ruûi ro boä phaän, ñôn vò caàn phaûi xem xeùt laïi phaûn öùng ñaõ choïn,

hoaëc trong moät soá tröôøng hôïp thì ñôn vò coù theå ñieàu chænh laïi ruûi ro boä phaän ñaõ ñöôïc

thieát laäp tröôùc ñaây.

Khi löïa choïn phaûn öùng caàn phaûi xem xeùt caùc ruûi ro tieáp theo phaùt sinh töø vieäc

aùp duïng phaûn öùng ñoù. Ñieàu naøy phaùt sinh moät chu trình keá tieáp vaø ñôn vò phaûi xem

xeùt tieáp ruûi ro tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng. Vieäc môû roäng xem xeùt ruûi ro

theo töøng caáp baäc keá tieáp giuùp ñôn vò nhìn nhaän heát caùc ruûi ro töø ñoù coù theå quaûn lyù

toát hôn vaø coù nhöõng chieán löôïc daøi haïn cho caùc tình huoáng.

1.3.3.2.6 Hoaït ñoäng kieåm soaùt

Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt bao goàm caùc chính saùch vaø thuû tuïc ñöôïc thöïc hieän

bôûi caùc nhaân vieân lieân quan, nhaèm ñaûm baûo caùc chính saùch, chæ thò cuûa nhaø quaûn lyù

veà phaûn öùng vôùi ruûi ro ñöôïc thöïc hieän. Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt coù theå ñöôïc phaân

loaïi tuyø thuoäc vaøo muïc tieâu cuûa ñôn vò maø hoaït ñoäng kieåm soaùt coù lieân quan nhö:

chieán löôïc, hoaït ñoäng, baùo caùo vaø tuaân thuû.

Theo noäi dung thöïc hieän thì hoaït ñoäng kieåm soaùt ñöôïc thöïc hieän taïi ñôn vò

bao goàm: kieåm soaùt caáp cao, kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng chöùc naêng, kieåm soaùt quaù

trình xöû lyù thoâng tin vaø nghieäp vuï, kieåm soaùt vaät chaát, hoaït ñoäng phaân tích soaùt xeùt

laïi, phaân chia traùch nhieäm. Noäi dung cuûa caùc hoaït ñoäng naøy töông töï nhö KSNB.

1.3.3.2.7 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng

Thoâng tin vaø caùch thöùc truyeàn thoâng laø yeáu toá khoâng theå thieáu ñeå ñôn vò nhaän

daïng caùc söï kieän tieàm taøng, ñaùnh giaù vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro. QTRR nhaán maïnh chaát

löôïng thoâng tin trong ñieàu kieän söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc veà coâng ngheä





xxxix

thoâng tin hieän nay vaø noäi dung thoâng tin phaûi gaén lieàn vôùi vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro taïi

ñôn vò. Thoâng tin phaûi ñöôïc cung caáp cho nhöõng ngöôøi lieân quan theo nhöõng caùch

thöùc vaø thôøi gian thích hôïp ñeå hoï coù theå thöïc hieän quaù trình QTRR vaø nhöõng nhieäm

vuï lieân quan.

Ñeå thoâng tin phuïc vuï cho quaù trình quaûn trò caùc ruûi ro lieân quan ñeán ñôn vò,

thoâng tin caàn ñaït nhöõng yeâu caàu sau ñaây:

- Gaén vôùi quaù trình QTRR

- Coù theå so saùnh ñöôïc vôùi möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän

- Phaùt trieån heä thoáng thoâng tin tích hôïp

Ñeå laøm taêng chaát löôïng thoâng tin, ñôn vò caàn moät chöông trình quaûn lyù döõ lieäu

treân toaøn ñôn vò, bao goàm caùc yeâu caàu veà thoâng tin, vieäc duy trì truyeàn taûi thoâng tin.

Neáu khoâng heä thoáng thoâng tin seõ khoâng cung caáp ñöôïc nhöõng gì maø caùc caáp quaûn lyù

vaø nhöõng ngöôøi khaùc caàn ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng nhieäm vuï lieân quan ñeán quaù

trình quaûn trò ruûi ro.

1.3.3.2.8 Giaùm saùt

Ñaây laø boä phaän cuoái cuøng cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp. Giaùm

saùt laø quaù trình ngöôøi quaûn lyù ñaùnh giaù vai troø, nhieäm vuï cuûa nhöõng ngöôøi lieân quan

ñeán caùc yeáu toá trong heä thoáng QTRR trong quaù trình thöïc hieän.

Ñeå ñaït keát quaû toát, ñôn vò caàn thöïc hieän caùc hoaït ñoäng giaùm saùt thöôøng xuyeân

vaø ñaùnh giaù ñònh kyø. Caùc noäi dung naøy töông töï nhö heä thoáng KSNB (Xem chi tieát

caùc yeáu toá cuûa QTRR ôû Phuï luïc 2).

1.3.4 Haïn cheá cuûa quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

Moät heä thoáng QTRR ñöôïc xem laø höõu hieäu, duø ñaõ ñöôïc thieát keá vaø vaän haønh

theá naøo ñi chaêng nöõa, cuõng nhaèm cung caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù trong vieäc thöïc





xl

hieän caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò chöù khoâng ñaûm baûo tuyeät ñoái. Ñieàu naøy xuaát phaùt töø

nhöõng haïn cheá cuûa heä thoáng QTRR doanh nghieäp. Cuï theå nhö sau:

- Ruûi ro lieân quan ñeán töông lai vaø chöù ñöïng yeáu toá khoâng chaéc chaén. Moät chu

trình QTRR duø ñöôïc ñaàu tö raát nhieàu trong thieát keá cuõng khoâng theå nhaän daïng heát

toaøn boä caùc ruûi ro vaø do ñoù khoâng theå ñaùnh giaù chính xaùc söï taùc ñoäng cuûa chuùng.

- Nhöõng haïn cheá xuaát phaùt töø con ngöôøi lieân quan trong chu trình QTRR nhö:

vieäc ra quyeát ñònh sai do thieáu thoâng tin, bò aùp löïc trong saûn xuaát kinh doanh; söï voâ

yù, baát caån, ñaõng trí; hieåu sai chæ daãn cuûa caáp treân hoaëc baùo caùo cuûa caáp döôùi; vieäc

ñaûm nhaän vò trí coâng vieäc taïm thôøi, thay theá cho ngöôøi khaùc;…

- Söï thoâng ñoàng giöõa caùc nhaân vieân vôùi nhau hay vôùi caùc boä phaän beân ngoaøi

ñôn vò.

- Khi ñöa ra caùc quyeát ñònh, yeâu caàu thöôøng xuyeân vaø treân heát laø cuûa ngöôøi

quaûn lyù laø xem xeùt quan heä giöõa chi phí boû ra vaø lôïi ích thu ñöôïc. Vieäc phaûn öùng vôùi

ruûi ro vaø tieáp theo ñoù laø caùc hoaït ñoäng giaùm saùt cuõng phaûi ñaûm baûo raèng lôïi ích coù

ñöôïc phaûi lôùn hôn chi phí maø ñôn vò boû ra.

- Luoân coù khaû naêng nhöõng ngöôøi quaûn lyù laïm quyeàn trong chu trình QTRR

nhaèm phuïc vuï cho caùc möu ñoà rieâng.





xli

CHÖÔNG II

THÖÏC TRAÏNG VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ VAØ NHÖÕNG

VAÁN ÑEÀ VEÀ QUAÛN TRÒ RUÛI RO TAÏI CAÙC DOANH NGHIEÄP

TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ VIEÄT NAM

Baùo caùo COSO naêm 1992 khoâng chæ ñöa ra moät heä thoáng lyù luaän veà KSNB

maø coøn bao goàm caû moät boä coâng cuï ñeå ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc. Baùo

caùo COSO naêm 2004 trình baøy lyù luaän veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn trò ruûi ro, maët

khaùc baùo caùo cuõng trình baøy nhöõng kyõ thuaät aùp duïng caùc yeáu toá trong moät chu trình

QTRR. Chuùng toâi ñaõ xem xeùt thöïc traïng aùp duïng vieäc tích hôïp QTRR trong KSNB

taïi caùc doanh nghieäp treân theá giôùi, töø ñoù coù theå vaän duïng cho caùc doanh nghieäp Vieät

nam. Maët khaùc chuùng toâi cuõng ñaõ tieán haønh khaûo saùt caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn

thaønh phoá Hoà Chí Minh baèng coâng cuï ñaùnh giaù toång quaùt cuûa Baùo caùo COSO naêm

1992 veà KSNB vaø khaûo saùt nhaän ñònh cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro cuõng nhö so saùnh

caùch thöùc QTRR vôùi quan ñieåm cuûa Baùo caùo COSO naêm 2004. Keát quaû khaûo saùt laø

cô sôû ñeå chuùng toâi ñaùnh giaù heä thoáng KSNB taïi caùc doanh nghieäp cuõng nhö nhaän

ñònh cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro vaø QTRR, vaø töø ñoù chuùng toâi ñeà xuaát caùc phöông

höôùng, giaûi phaùp.

2.1 Thöïc traïng tích hôïp QTRR trong KSNB taïi caùc nöôùc

2.1.1 Thöïc traïng veà toå chöùc thöïc hieän

Sau khi COSO coâng boá Baùo caùo môùi naêm 2004, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp

treân theá giôùi ñeàu ñaõ tieáp caän vaø öùng duïng taïi ñôn vò mình. Khaûo saùt cuûa Hieäp hoäi

caùc nhaø quaûn trò taøi chính (FEI) veà vieäc aùp duïng Baùo caùo COSO naêm 2004 taïi caùc





xlii

doanh nghieäp vaøo caùc naêm 2005 (105 doanh nghieäp ) vaø 2006 (230 doanh nghieäp)

cho chuùng ta caùi nhìn toång quaùt ñoái vôùi caùc doanh nghieäp treân theá giôùi.

Khaûo saùt ñöôïc tieán haønh ôû doanh nghieäp hoaït ñoäng trong nhieàu lónh vöïc khaùc

nhau cuûa Hoa Kyø vaø caùc nöôùc phaùt trieån khaùc nhö Anh, UÙc, Canada,.. phaàn lôùn caùc

doanh nghieäp ñeàu coù quy moâ lôùn vôùi doanh thu bình quaân haøng naêm laø 3.894,6 trieäu

USD. Keát quûa chi tieát nhö sau:

- 68% cho raèng nhaø quaûn lyù caáp cao ñaõ quan taâm nhieàu hôn ñeán vieäc quaûn trò

toaøn boä caùc ruûi ro moät caùch heä thoáng vaø baøi baûn.

- Caùc doanh nghieäp ñaõ tieáp caän vôùi Baùo caùo COSO naêm 2004 ngaøy caøng taêng:

naêm 2005 laø 66%, ñeán naêm 2006 con soá naøy laø 86%. Trong 66% caùc doanh nghieäp

cuûa naêm 2005, coù 11% caùc doanh nghieäp ñaõ xaây döïng hoaøn thaønh heä thoáng QTRR,

37% ñang hoaøn thieän töøng phaàn vaø 18% ñang coù keá hoaïch ñeå trieån khai taïi doanh

nghieäp. Naêm 2006, 86% caùc doanh nghieäp ñaõ aùp duïng toaøn boä hay töøng phaàn heä

thoáng QTRR.

- Vò trí CRO ñaõ ñöôïc caùc doanh nghieäp xaùc ñònh vaø chuû yeáu höôùng ñeán vai troø

cuûa giaùm ñoác taøi chính. Trong 86% caùc doanh nghieäp ñaõ toå chöùc thöïc hieän heä thoáng

QTRR thì 44% cho raèng vò trí CRO thuoäc veà giaùm ñoác taøi chính, 20% thuoäc veà giaùm

ñoác ñieàu haønh (CEO), 5% thuoäc veà tröôûng boä phaän kieåm toaùn noäi boä vaø 17% cho

raèng CRO thuoäc veà caùc vò trí quaûn lyù khaùc trong doanh nghieäp.

Nhö vaäy haàu heát caùc doanh nghieäp lôùn treân theá giôùi ñeàu ñaõ aùp duïng heä thoáng

QTRR taïi ñôn vò mình vôùi chöùc danh CRO thuoäc veà moät ngöôøi quaûn lyù caáp cao trong

doanh nghieäp. Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo vieäc aùp duïng heä thoáng QTRR thaønh coâng thì

caùc doanh nghieäp caàn phaûi ñoái maët vôùi nhöõng khoù khaên vaø thaùch thöùc. Chuùng ta seõ

xem xeùt vaán ñeà naøy trong phaàn 2.1.2





xliii

2.1.2 Caùc kinh nghieäm

Vieäc aùp duïng QTRR theo Baùo caùo COSO naêm 2004 giuùp cho caùc doanh

nghieäp coù söï chuaån bò toát hôn cho caùc loaïi ruûi ro. Tuy nhieân quaù trình aùp duïng doanh

nghieäp cuõng gaëp nhöõng khoù khaên, ñaëc bieät trong vaán ñeà nhaân söï. Nhöõng khoù khaên

lieân quan ñeán vieäc huaán luyeän nhaân vieân trong vieäc tieáp caän, quaûn lyù vaø baûo veä heä

thoáng QTRR.

Maët khaùc, vieäc aùp duïng QTRR taïi doanh nghieäp cuõng caàn coù nhöõng yeáu toá cô

baûn ñeå ñaûm thaønh coâng, vaø caùc doanh nghieäp cuõng gaëp phaûi nhöõng thaùch thöùc. Caùc

yeáu toá caàn thieát ñeå ñaûm baûo thaønh coâng laø:

- Caàn taäp trung cho nhöõng ruûi ro lieân quan tröïc tieáp ñeán chieán löôïc vaø caùc

muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Ñieàu quan troïng laø khoâng neân suy nghó veà ruûi ro moät

caùch quùa heïp. Ruûi ro lôùn nhaát maø moät doanh nghieäp phaûi ñöông ñaàu laø khoâng thöïc

hieän ñöôïc caùc muïc tieâu chung. QTRR tröôùc heát höôùng vaøo ñoàng thôøi caùc chieán löôïc

vaø caùc muïc tieâu chung cuûa doanh nghieäp.

- Nhìn nhaän toaøn dieän vaø heä thoáng caùc ruûi ro maø doanh nghieäp seõ phaûi ñoái

maët. Trong moät soá tröôøng hôïp cuï theå thì moät ruûi ro coù theå xem xeùt moät caùch rieâng

bieät. Tuy nhieân, thoâng thöôøng caùc ruûi ro phaûi ñöôïc xem xeùt moät caùch heä thoáng,

nghóa laø moät ruûi ro coù theå taùc ñoäng ñeán nhieàu muïc tieâu vaø caùc ruûi ro coù söï töông taùc

laãn nhau. Caùc phaûn öùng vôùi ruûi ro caàn phaûi xem xeùt ñeán nhöõng ruûi ro môùi phaùt sinh

sau ñoù.

- QTRR laø moät quy trình quaûn lyù caàn ñöôïc xaây döïng trong nhieàu naêm. Ñeå ñaït

ñeán moät quy trình QTRR thöïc söï, doanh nghieäp caàn phaùt trieån qua naêm caáp ñoä: tuaân

thuû, kieåm soaùt, chu trình, quaûn trò ruûi ro, quaûn trò ruûi ro toaøn doanh nghieäp. Ñeå ñaït

ñeán caáp ñoä sau cuøng thì doanh nghieäp phaûi traûi qua naêm caáp ñoä naøy vaø quùa trình ñoù

coù theå phaûi maát nhieàu naêm.





xliv

Caùc thaùch thöùc maø doanh nghieäp phaûi ñoái maët khi xaây döïng vaø phaùt trieån moät

heä thoáng QTRR laø:

- Söï quan taâm, uûng hoä cuûa caùc nhaø quaûn lyù caáp cao. QTRR suy cho cuøng laø

moät chieán löôïc trong quaûn lyù cuûa doanh nghieäp, vì vaäy moät heä thoáng QTRR seõ

khoâng phaùt huy taùc duïng khi khoâng ñöôïc söï uûng hoä, quan taâm ñuùng möùc cuûa ngöôøi

quaûn lyù cao nhaát vaø caùc nhaø quaûn lyù caáp cao.

- Caùc nguoàn löïc caàn thieát ñeå thöïc hieän heä thoáng QTRR. Caùc nguoàn löïc naøy

bao goàm con ngöôøi vôùi cô caáu toå chöùc phuø hôïp vaø nhöõng phöông tieän kyõ thuaät lieân

quan. Moät heä thoáng QTRR hoaøn chænh ñoøi hoûi caàn phaûi coù moät ngöôøi phuï traùch veà

ruûi ro cho toaøn doanh nghieäp (CRO) ñeå xem xeùt toång quaùt caùc ruûi ro vaø chæ ñaïo vieäc

trieån khai thöïc hieän caùc yeáu toá cuûa QTRR taïi doanh nghieäp.

- Duy trì söï höõu hieäu cuûa heä thoáng QTRR. Moät heä thoáng QTRR caàn ñöôïc xaây

döïng vaø hoaøn thieän trong thôøi gian daøi vaø qua nhieàu caáp ñoä, vì vaäy seõ laø thaùch thöùc

raát lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp trong vieäc duy trì muïc tieâu hoaøn thieän heä thoáng

QTRR, nhieàu heä thoáng QTRR cuûa caùc doanh nghieäp döøng laïi giöõa chöøng, khoâng tieáp

tuïc hoaøn thieän leân caáp ñoä thaáp hôn vaø ñieàu naøy taùc ñoäng ñeán hieäu quaû cuûa heä thoáng.

Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhoû thì khoâng caàn thieát phaûi phaùt trieån ñaày ñuû heä

thoáng QTRR. Tuy nhieân, caàn thieát phaûi coù moät ngöôøi phuï traùch chung nhöõng vaán ñeà

veà ruûi ro cho toaøn doanh nghieäp, coù theå laø giaùm ñoác hoaëc keá toaùn tröôûng. Ñieàu quan

troïng laø phaûi nhìn nhaän yù töôûng toång theå veà ruûi ro, kieåm soaùt vaø cô hoäi töø quan ñieåm

cuûa Baùo caùo COSO naêm 2004.

2.2 Muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phöông phaùp khaûo saùt caùc doanh nghieäp Vieät nam

2.2.1 Muïc ñích khaûo saùt

Vieäc söû duïng coâng cuï cuûa Baùo caùo COSO naêm 1992 vaø caùc tieâu chuaån theo

cuûa Baùo caùo COSO naêm 2004 ñeå khaûo saùt doanh nghieäp nhaèm caùc muïc ñích sau:





xlv

- Ñaùnh giaù thöïc traïng heä thoáng KSNB taïi caùc doanh nghieäp theo tieâu chuaån

cuûa Baùo caùo COSO naêm 1992, töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc.

- Ñaùnh giaù thöïc traïng veà ruûi ro maø doanh nghieäp phaûi ñoái maët vaø quan ñieåm

cuûa doanh nghieäp veà caùch thöùc QTRR, töø ñoù so saùnh vôùi quan ñieåm cuûa Baùo caùo

COSO 2004.

- Xem xeùt öu nhöôïc ñieåm cuûa vieäc aùp duïng caùc Baùo caùo COSO taïi caùc doanh

nghieäp Vieät nam.

- Treân cô sôû khaûo saùt thöïc traïng veà heä thoáng KSNB vaø QTRR taïi caùc doanh

nghieäp, ñeå ñeà xuaát giaûi phaùp tích hôïp QTRR vaøo trong heä thoáng KSNB.

Vieäc xaùc ñònh caùc muïc ñích treân vì nhöõng nguyeân nhaân sau:

- Baùo caùo COSO naêm 1992 laø taøi lieäu ñaàu tieân treân theá giôùi nghieân cöùu vaø

ñònh nghóa veà heä thoáng KSNB moät caùch ñaày ñuû vaø coù heä thoáng. Vieäc ñaùnh giaù caùc

doanh nghieäp theo tieâu chuaån naøy seõ cung caáp moät caùi nhìn toång quaùt ñoái vôùi caùc

hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp.

- Baùo caùo COSO naêm 2004 ñöôïc xaây döïng döïa treân söï keá thöøa cuûa Baùo caùo

naêm 1992, vaø trong boái caûnh söï suïp ñoå cuûa caùc coâng ty lôùn vaø coù nhöõng ñieàu chænh

veà quaûn lyù nhaø nöôùc taïi Hoa Kyø do ñoù phaûn aùnh thöïc teá hôn nhöõng vaán ñeà maø caùc

doanh nghieäp nghieäp phaûi ñoái maët. Vì vaäy, vieäc ñaùnh giaù caùch thöùc maø doanh

nghieäp nhìn nhaän vaø QTRR so vôùi caùc tieâu chuaån cuûa Baùo caùo COSO 2004 giuùp

nhìn nhaän thöïc traïng veà QTRR so vôùi caùch thöùc môùi maø theá giôùi ñang tieáp caän.

- Baùo caùo cuûa COSO (naêm 1992 vaø naêm 2004) ñöôïc thieát laäp cho caùc doanh

nghieäp lôùn taïi Hoa Kyø vôùi moät neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån. Trong khi ñoù, caùc

doanh nghieäp Vieät nam chöa coù ñöôïc quy moâ hoaït ñoäng nhö vaäy vaø thò tröôøng chuùng

ta chöa phaùt trieån ôû möùc ñoä cao. Do ñoù, vieäc aùp duïng caùc tieâu chuaån theo Baùo caùo

COSO cho caùc doanh nghieäp phaûi ñöôïc xem xeùt trong ñieàu kieän Vieät nam chuùng ta

hieän nay.





xlvi

2.2.2 Ñoái töôïng, phöông phaùp khaûo saùt

Ñeå hieåu roõ hôn thöïc traïng KSNB ôû caùc doanh nghieäp cuõng nhö nhaän ñònh cuûa

doanh nghieäp veà ruûi ro vaø caùch thöùc QTRR, chuùng toâi ñaõ tieán haønh khaûo saùt taïi 18

doanh nghieäp, trong ñoù coù 14 doanh nghieäp coù quy moâ lôùn (treân 100 tyû voán ñieàu leä)

vaø 4 doanh nghieäp coù quy moâ vöøa vaø nhoû. Vieäc khaûo saùt ñöôïc tieán haønh döôùi hình

thöùc ñieàu tra thoâng qua Baûng caâu hoûi.

Noäi dung khaûo saùt goàm 2 phaàn chính. Phaàn thöù nhaát taäp trung vaøo vieäc nhaän

ñònh cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro vaø möùc ñoä chuaån bò cuûa doanh nghieäp ñeå öùng phoù

vôùi vôùi ruûi ro. Phaàn thöù hai taäp trung khaûo saùt caùc yeáu toá cuûa KSNB vaø môû roäng

theâm caùc noäi dung lieân quan ñeán QTRR. Chi tieát cuûa Baûng caâu hoûi vaø noäi dung

phoûng vaán ñöôïc trình baøy ôû Phuï luïc I

Qua phaân tích keát quaû khaûo saùt, chuùng ta seõ thaáy ñöôïc thöïc traïng veà heä thoáng

KSNB cuõng nhö nhaän ñònh cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro.

2.3 Thöïc traïng veà kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp

2.3.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt

2.3.1.1 Tính chính tröïc

Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä quan taâm ñeán tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc, vaø vieäc

thöïc hieän taïi caùc doanh nghieäp, chuùng toâi ñaõ tieán haønh khaûo saùt döïa vaøo 4 tieâu chí

caên baûn. Keát quaû cuï theå ñöôïc theå hieän ôû Baûng 2.1 döôùi ñaây:

Baûng 2.1 Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc taïi caùc doanh nghieäp

Soá DN traû lôøi coù theo moãi loaïi hình doanh nghieäp

Vaán ñeà nghieân cöùu DN lôùn

DNVVN Toång soá

1. Coù ban haønh caùc quy ñònh cuï theå hoaëc khaúng ñònh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñaïo ñöùc ngheà nghieäp khoâng?

14/14 0/4 14/18

2. Caùc bieän phaùp xöû lyù nhöõng vi phaïm ñaïo ñöùc ngheà 12/14 0/4 12/18





xlvii

nghieäp (gian laän, laøm sai leäch soá lieäu, gaây maát ñoaøn keát,..) coù ñöôïc thöïc hieän ñuùng nhö quy ñònh cuûa coâng ty khoâng? 3. Nhaø quaûn lyù coù ñaët quyeàn lôïi chung leân haøng ñaàu baèng caùch thöïc thi tính chính tröïc vaø ñaïo ñöùc trong caû lôøi noùi vaø vieäc laøm khoâng?

13/14 4/4 17/18

4. Coù nhöõng bieän phaùp ñeå haïn cheá hoaëc loaïi boû nhöõng söùc eùp, cô hoäi ñeå nhaân vieân thöïc hieân nhöõng haønh vi traùi ñaïo ñöùc?

10/14 2/4 12/18

Noùi chung, nhaø quaûn lyù ñaët quyeàn lôïi chung cuûa toå chöùc leân haøng ñaàu trong lôøi

noùi vaø vieäc laøm, chæ coù 1 doanh nghieäp (chieám 5,6%) maø nhaø nöôùc naém giöõ quyeàn

chi phoái chöa thöïc hieän toát ñieàu naøy. Coù theå do cô cheá sôû höõu maø ngöôøi chuû doanh

nghieäp laø Nhaø nöôùc chöa ñaùnh giaù ngöôøi quaûn lyù theo caùc tieâu chí chöa thoaû ñaùng,

cuõng coù theå laø caùch nhìn nhaän cuûa nhaân vieân caáp döôùi chöa chính xaùc veà ngöôøi quaûn

lyù caáp cao.

Chæ coù nhöõng coâng ty lôùn môùi ban haønh hoaëc khaúng ñònh nhöõng vaán ñeà lieân quan

ñeán ñaïo ñöùc ngheà nghieäp vaø vieäc xöû lyù caùc vi phaïm veà ñaïo ñöùc töông ñoái ñöôïc caùc

nhaân vieân ñoàng tình. Coøn caùc coâng ty vöøa vaø nhoû khoâng coâng boá chính thöùc caùc vaán

ñeà lieân quan ñeán ñaïo ñöùc vaø vì vaäy caùc vi phaïm ñeàu ñöôïc xöû lyù theo caûm tính,

khoâng ñöôïc caùc nhaân vieân caáp döôùi ñoàng tình.

Trong vieäc giaûm thieåu cô hoäi vaø söùc eùp coù theå daãn ñeán nhöõng haønh vi vi phaïm

ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân, caùc coâng ty ñeàu thöïc hieän chöa toát. 50% caùc doanh nghieäp

vöøa vaø nhoû khoâng coù nhöõng bieän phaùp ñeå haïn cheá. Ôû caùc doanh nghieäp lôùn con soá

naøy ñöôïc caûi thieän hôn nhöng vaãn coøn ôû tyû leä raát cao: 28,6 caùc doanh nghieäp chöa coù

nhöõng bieän phaùp cuï theå. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh bôûi caùc vuï löøa ñaûo, chieám ñoaït

taøi saûn coù giaù trò raát lôùn cuûa nhöõng nhaân vieân caáp döôùi ôû caùc doanh nghieäp trong thôøi

gian gaàn ñaây.





xlviii

2.3.1.2 Chính saùch nhaân söï vaø naêng löïc cuûa nhaân vieân

Qua khaûo saùt, haàu heát caùc doanh nghieäp ñeàu xaây döïng quy cheá ñeå ñaùnh giaù nhaân

vieân moät caùch phuø hôïp. Tuy nhieân, vaãn coøn moät soá doanh nghieäp chöa xaây döïng quy

cheá cuï theå hoaëc khoâng coâng boá roäng raõi cho caùc nhaân vieân. Maët khaùc, caùc doanh

nghieäp lôùn ñaõ coù nhöõng bieän phaùp ñeå naâng cao naêng löïc nghieäp vuï cuûa caùc nhaân

vieân thoâng qua caùc chöông trình ñaøo taïo ngaén haïn.

Ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, coâng ty chöa chuù troïng ñuùng möùc söï phuø hôïp

cuûa nhaân vieân ôû caùc vò trí coâng vieäc ñoàng thôøi chöa coù nhöõng bieän phaùp caàn thieát ñeå

naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa nhaân vieân. Ñieàu naøy seõ khoù ñaûm baûo raèng nhaân

vieân seõ thöïc hieän toát caùc coâng vieäc cuûa mình, ñaëc bieät trong ñieàu kieän nhaân vieân cuûa

caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöôøng kieâm nhieäm nhieàu coâng vieäc khaùc nhau. Baûng

2.2 seõ cung caáp thoâng tin cuï theå veà chính saùch nhaân söï vaø naêng löïc cuûa nhaân vieân

trong caùc loaïi hình doanh nghieäp.

Baûng 2.2 Chính saùch nhaân söï taïi caùc doanh nghieäp

Soá DN traû lôøi coù theo moãi loaïi hình doanh nghieäp Caâu hoûi

DN lôùn DNVVN Toång soá

1. Caùc vò trí coâng vieäc hieän taïi vaø caùch thöùc tuyeån duïng nhaân vieân cuûa coâng ty hieän nay coù ñaûm baûo “ñuùng ngöôøi ñuùng vieäc”?

10/14 2/4 12/18

2. Coâng ty coù thöôøng xuyeân toå chöùc nhöõng chöông trình ñaøo taïo hay cöû nhaân vieân tham gia caùc khoùa ñaøo taïo ngaén haïn beân ngoaøi ñeå nhaân vieân naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa mình?

12/14 2/4 14/18

3. Quy cheá khen thöôûng vaø kyû luaät nhaân vieân coù hôïp lyù?

9/10 (4) 4/4 13/14 (4)

Soá trong ngoaëc () laø soá DN chöa coù quy cheá cuï theå hoaëc khoâng phoå bieán cho nhaân vieân





xlix

Caùc vò trí hieän nay cuûa nhaân vieân taïi caùc doanh nghieäp chöa ñaùp öùng hoaøn toaøn

yeâu caàu cuûa coâng vieäc. Möùc ñoä ñaùp öùng ñöôïc ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø raát

thaáp: 50%, ñieàu naøy laø do caùc nguyeân nhaân sau: nhaân vieân kieâm nhieäm nhieàu coâng

vieäc neân khoâng coù ñieàu kieän ñeå chuyeân moân hoaù saâu, möùc ñoä quan taâm cuûa doanh

nghieäp ñoái vôùi vieäc naâng cao trình ñoä cuûa nhaân vieân chöa thoaû ñaùng – chæ 50%

doanh nghieäp thöïc hieän naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cho nhaân vieân. Maët khaùc, chính

saùch veà löông cuûa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû chöa ñöôïc caïnh tranh neân raát khoù

ñeå tuyeån duïng hay giöõ chaân ñöôïc ngöôøi lao ñoäng gioûi laøm vieäc cho doanh nghieäp laâu

daøi.

Ôû caùc doanh nghieäp lôùn, vaãn coøn caùc doanh nghieäp coù nhaân vieân chöa ñaùp öùng

ñöôïc yeâu caàu (chieám 28,6% soá doanh nghieäp tham gia khaûo saùt). Ñieàu naøy coù theå do

chaát löôïng nguoàn nhaân löïc cuûa neàn kinh teá chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa söï phaùt

trieån kinh teá trong quaù trình hoäi nhaäp. Maët khaùc, cuõng coù theå laø do aûnh höôûng töø leà

loái quaûn lyù bao caáp tröôùc ñaây.

2.3.1.3 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt

Hoäi ñoàng quaûn trò coù vai troø boå nhieäm vaø giaùm saùt, ñònh höôùng vieäc thöïc hieän

nhieäm vuï cuûa Ban giaùm ñoác. Vì vaäy, kieán thöùc, kinh nghieäm vaø söï khaùch quan cuûa

Hoäi ñoàng quaûn trò ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù Ban giaùm ñoác cuõng

nhö vieäc thieát keá vaø thöïc hieän heä thoáng KSNB taïi coâng ty.

Theo quy ñònh hieän nay cuûa luaät phaùp Vieät nam, Ban kieåm soaùt khoâng tröïc thuoäc

Ban giaùm ñoác hay Hoäi ñoàng quaûn trò. Vì vaäy, Ban kieåm soaùt khoâng nhöõng thöïc hieän

vieäc kieåm tra Ban giaùm ñoác maø coøn kieåm tra vieäc thöïc hieän nhieäm vuï cuûa Hoäi ñoàng

quaûn trò. Ban kieåm soaùt ñoùng vai troø laø boä phaän kieåm tra ñoäc laäp ñoái vôùi söï höõu hieäu

vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng KSNB taïi coâng ty.

Keát quaû khaûo saùt döôùi ñaây cho chuùng ta nhìn nhaän toång quaùt veà cô caáu toå chöùc vaø

vai troø cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt trong vieäc thöïc hieän nhieäm vuï taïi

caùc coâng ty.





l

Baûng 2.3 Toång hôïp ñaùnh giaù veà cô caáu, hoaït ñoäng cuûa HÑQT vaø BKS

Soá DN traû lôøi coù theo moãi loaïi

hình doanh nghieäp Caâu hoûi


1. Caùc thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò coù ñuû kieán thöùc,

kinh nghieäm, thôøi gian vaø tính khaùch quan trong söï

hoaït ñoäng cuûa mình vaø ñaùnh giaù ban Giaùm ñoác?

12/12 (2) 3/3 (1) 15/15(3)

2. Hoäi ñoàng quaûn trò coù toå chöùc hoïp thöôøng xuyeân vaø

ra caùc baùo caùo kòp thôøi khoâng? 12/12 (2) 3/3 (1) 15/15(3)

3. Ban Kieåm soaùt coù caùc thaønh vieân laø ngöôøi beân

ngoaøi khoâng? 8/12 (2) 1/3 (1) 9/15(3)

4. Neáu coâng ty coù ban Kieåm soaùt (hoaëc kieåm toaùn noäi

boä), hoaït ñoäng cuûa ban Kieåm soaùt hieän nay coù ñaùp

öùng ñöôïc vôùi yeâu caàu ñaët ra?

12/12 (2) 2/3 (1) 13/15(3)

Soá trong ngoaëc () laø soá DN khoâng coù Ban kieåm soaùt

Töø keát quaû treân cho thaáy raèng Hoäi ñoàng quaûn trò ôû caùc doanh nghieäp thöïc hieän

toát vai troø vaø chöùc naêng cuûa mình. Ban kieåm soaùt ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû

chöa thöïc hieän toát chöùc naêng, ñieàu moät phaàn töø cô caáu toå chöùc töø Ban kieåm soaùt. Coù

ñeán 66,7% soá doanh nghieäp coù thaønh phaàn Ban kieåm soaùt khoâng coù thaønh vieân beân

ngoaøi, con soá naøy ôû caùc doanh nghieäp lôùn laø 33,3%. Ñieàu naøy coù leõ moät phaàn laø do

Ban kieåm soaùt ôû moät soá doanh nghieäp ñöôïc laäp ñeå chæ nhaèm ñoái phoù vôùi quy ñònh

cuûa luaät phaùp, ñaëc bieät laø ôû caùc coâng ty maø Nhaø nöôùc naém giöõ quyeàn chi phoái.

Ñeå Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt phaùt huy vai troø chöùc naêng cuûa mình qua

ñoù hoaøn thieän heä thoáng KSNB thì ñoøi hoûi cô caáu thaønh phaàn cuûa phaûi thöïc söï ñoäc

laäp ñoái vôùi caùc ñoái töôïng bò kieåm tra giaùm saùt. Cuï theå, Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi coù





li

ngöôøi quan troïng trong hoäi ñoàng khoâng phaûi laø ngöôøi cuûa ban giaùm ñoác, ôû caùc doanh

nghieäp lôùn vaø ñaïi chuùng thì caàn thieát phaûi coù moät ngöôøi coù uy tín trong ngheà nghieäp

maø khoâng phaûi laø coå ñoâng cuûa coâng ty laøm thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò. Ban kieåm

soaùt phaûi coù ngöôøi khoâng phaûi laø nhaân vieân ñang laøm vieäc taïi coâng ty ñeå ñaûm baûo laø

khoâng bò chi phoái bôûi ban giaùm ñoác, tuy nhieân ngöôøi ñoù phaûi coù lôïi ích tröïc tieáp töø

hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty.

2.3.1.4 Trieát lyù veà quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh

Caùc doanh nghieäp ñeàu thaän troïng trong caùc quyeát ñònh kinh doanh vaø ña soá ñeàu

minh baïch trong caùc hoaït ñoäng. Ñieàu naøy cho thaáy nhöõng nhaø ñieàu haønh doanh

nghieäp chöa ñöôïc khuyeán khích ñuùng möùc veà söï daùm laøm trong kinh doanh, maët

khaùc ñoù cuõng laø ñaëc ñieåm cuûa con ngöôøi chaâu AÙ noùi chung. Söï minh baïch theå hieän

ñöôïc caùch thöùc chuyeân nghieäp cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. Baûng 2.4 cho chuùng ta thaáy roõ

hôn phong caùch quaûn lyù cuûa caùc doanh nghieäp.

Baûng 2.4 Toång hôïp keát quaû khaûo saùt veà phong caùch quaûn lyù


Caâu hoûi DN lôùn

DNVVN Toång soá

1. Giaùm ñoác coù thaän troïng trong caùc quyeát ñònh kinh doanh?

14/14 4/4 18/18

2. Giaùm ñoác coù theå hieän phong caùch ñieàu haønh hoaït ñoäng roõ raøng?

14/14 3/4 17/18

3. Ban laõnh ñaïo coù thöôøng xuyeân trao ñoåi tröïc tieáp vôùi nhaân vieân caáp döôùi?

13/14 4/4 17/18

4. Haøi loøng veà söï minh baïch veà caùc hoaït ñoäng trong coâng ty khoâng?

13/14 4/4 17/18





lii

Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû vaãn coøn toàn taïi nhöõng ngöôøi quaûn lyù chöa theå hieän

ñöôïc phong caùch ñieàu haønh ruûi ro cho caùc nhaân vieân caáp döôùi bieát ñöôïc. Theo chuùng

toâi, naøy coù theå do naêng löïc ngöôøi laõnh ñaïo doanh nghieäp coøn haïn cheá, chöa ñöôïc

tieáp caän vôùi caùc kieán thöùc kinh doanh trong ñieàu kieän môùi. Ôû caùc doanh nghieäp lôùn,

vaãn coøn tröôøng hôïp thieáu söï minh baïch trong caùc hoaït ñoäng, ñieàu naøy coù theå do nhaø

quaûn lyù laïm quyeàn ñeå tö lôïi hoaëc nhaø quaûn lyù caáp cao khoâng giaùm saùt heát caùc hoaït

ñoäng cuûa caùc caáp quaûn lyù thaáp hôn.

2.3.1.5 Cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn

Cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn giöõa caùc phoøng ban boä phaän vaø caùc

thaønh vieân trong doanh nghieäp goùp phaàn quan troïng trong vieäc thöïc hieän caùc muïc

tieâu cuûa doanh nghieäp. Noù phaûn aùnh caùch thöùc doanh nghieäp toå chöùc veà nhaân söï ñeå

ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra. Veà khía caïnh kieåm soaùt, cô caáu toå chöùc vaø caùch thöùc

phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm phaûi ñaûm baûo söï giaùm giaùm saùt laãn nhau giöõa caùc

thaønh vieân, boä phaän trong doanh nghieäp. Maët khaùc, cô caáu toå chöùc phaûi giaûm thieåu

söï choàng cheùo nhaèm laøm taêng hieäu quaû hoaït ñoäng. Baûng 2.5 cho thaáy thöïc teá veà cô

caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn ôû caùc doanh nghieäp Vieät nam.

Baûng 2.5 Baûng khaûo saùt veà cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn



DNVVN Toång soá

1. Cô caáu toå chöùc hieän taïi coù taïo neân söï choàng cheùo khoâng? 4/14 1/4 5/18

2. Cô caáu toå chöùc hieän taïi coù ñaûm baûo cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt phaùt huy ñöôïc taùc duïng? 12/14 3/4 15/18

3. Vieäc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm giöõa caùc boä phaän, phoøng ban coù ñöôïc quy ñònh baèng vaên baûn khoâng?

12/14 4/4 16/18

4. Nhaân vieân coù bieát chính xaùc nhieäm vuï cuûa mình vaø söï lieân quan ñoái vôùi caùc caù nhaân, phoøng ban khaùc cuõng nhö söï ñaùnh giaù cuûa caùc caáp quaûn lyù?

14/14 4/4 18/18





liii

Caùc doanh nghieäp ñeàu quy ñònh chi tieát nhieäm vuï cuûa töøng caù nhaân vaø phoøng ban

cuõng nhö söï lieân heä vôùi caùc boä phaän khaùc. Tuy nhieân, nhöõng quy ñònh chöa ñöôïc theå

hieän baèng vaên baûn ôù caùc doanh nghieäp lôùn (chieám 14,3%). Ñieàu naøy coù theå daãn ñeán

ruûi ro laø caùc thaønh vieân lieân quan khoâng nhôù heát nhieäm vuï cuûa mình, ñaëc bieät laø caùc

nhaân vieân môùi. Maët khaùc, doanh nghieäp seõ khoù xöû lyù thoûa ñaùng khi coù nhöõng tranh

chaáp, xung ñoät xaûy ra.

Cô caáu toå chöùc vaãn coøn choàng cheùo ôû moät soá doanh nghieäp: doanh nghieäp lôùn laø

28,6%, caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø 25%. Ñieàu naøy coù theå xuaát phaùt töø vieäc

kieâm nhieäm taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Maëc duø cô caáu toå chöùc ôû caùc doanh

nghieäp vaãn choàng cheùo vaãn coøn moät soá doanh nghieäp coù cô caáu toå chöùc khoâng ñaûm

baûo cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt phaùt huy taùc duïng. Ñaây laø nguyeân nhaân do kieán thöùc

cuûa ngöôøi quaûn lyù veà KSNB coøn yeáu keùm.

2.3.2 Ñaùnh giaù ruûi ro

2.3.2.1 Muïc tieâu cuûa toaøn doanh nghieäp vaø töøng boä phaän

Muïc tieâu cuûa toaøn doanh nghieäp bao goàm caùc muïc tieâu daøi haïn vaø ngaén haïn. Caùc

muïc tieâu daøi haïn thoâng thöôøng laø caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø phuø hôïp vôùi söù maïng

cuûa doanh nghieäp, vaø caùc muïc tieâu ngaén haïn ñöôïc trieån khai döïa treân caùc muïc tieâu

chieán löôïc ñaõ coù.

Ngoaøi caùc muïc tieâu ngaén haïn phoå bieán laø doanh thu, lôïi nhuaän, thò phaàn,.. thì

doanh nghieäp caàn xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuï theå hôn cho caùc boä phaän chöùc naêng. Veà

maët KSNB, doanh nghieäp caàn xaùc laäp caùc muïc tieâu moät caùch roõ raøng vaø phoå bieán

cho caùc ñoái töôïng lieân quan trong doanh nghieäp ñeå töø ñoù coù theå ñaùnh giaù ruûi ro lieân

quan ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu maø doanh nghieäp ñaõ ñeà ra. Baûng 2.6 cung caáp

keát quaû khaûo saùt chi tieát vieäc xaùc laäp caùc muïc tieâu vaø phoå bieán caùc muïc tieâu cuûa caùc

doanh nghieäp





liv

Baûng 2.6 Baûng khaûo saùt veà muïc tieâu cuûa doanh nghieäp

Soá DN traû lôøi coù theo moãi

loaïi hình doanh nghieäp Caâu hoûi

DN

lôùn

DNVVN Toång

soá

1. Anh/Chò coù bieát söù maïng cuûa coâng ty vaø caùc chieán

löôïc ñang aùp duïng? 12/14 1/4 13/18

2. Coâng ty coù xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuï theå lieân quan

ñeán töøng phoøng ban, boä phaän hay caùc maûng hoaït ñoäng

cuï theå khoâng?

11/14 4/4 15/18

3. Coù quy ñònh roõ raøng caùc ruûi ro naøo laø khoâng theå

chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa coâng ty khoâng?

Chaúng haïn khoâng ñöôïc pheùp ñöa ra thò tröôøng saûn

phaåm khoâng ñuùng chaát löôïng?

8/14 2/4 10/18

4. Coù quy ñònh ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñoái vôùi töøng

muïc tieâu cuï theå khoâng? Chaúng haïn soá laàn giao haøng

treã khoâng vöôït quaù 5%?

7/14 2/4 9/18

Vieäc xaùc ñònh vaø coâng boá söù maïng cuûa doanh nghieäp haàu heát ñöôïc thöïc hieän ôû

caùc doanh nghieäp lôùn, ñieàu naøy raát ít ñöôïc thöïc hieän ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû.

Tuy nhieân, caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ñeàu xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuï theå trong khi

caùc doanh nghieäp lôùn chæ ñaït 78,6%. Ñieàu naøy cho thaáy caùc doanh nghieäp lôùn

thöôøng höôùng ñeán muïc tieâu daøi haïn hôn vaø vaãn coøn caùc doanh nghieäp lôùn chöa xaùc

ñònh hoaëc phoå bieán caùc muïc tieâu ngaén haïn (21,4%).

Töông töï, caùc doanh nghieäp lôùn coù tyû leä xaùc ñònh ruûi ro lieân quan ñeán caùc muïc

tieâu cao hôn so vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Tyû leä cuûa caùc doanh nghieäp vöøa





lv

vaø nhoû laø 50% cho caùc muïc tieâu, caùc doanh nghieäp lôùn laø 57,1% vaø 50% cho caùc

muïc tieâu toång theå vaø caùc muïc tieâu chi tieát.

2.3.2.2 Nhaän daïng ruûi ro

Nhaän daïng ruûi ro laø cô sôû ñeå xem xeùt caùc ruûi ro coù theå phaùt sinh ñoái vôùi doanh

nghieäp. Cuøng vôùi caùc ruûi ro lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa doanh

nghieäp, nhaän daïng ruûi ro laø nhöõng caên cöù ñeå doanh nghieäp phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi

ro. Vieäc nhaän daïng ruûi ro moät caùch thöôøng xuyeân khoâng ñöôïc thöïc hieän ôû caùc doanh

nghieäp vöøa vaø nhoû, caùc doanh nghieäp lôùn coù thöïc hieän nhöng vaãn coøn nhieàu doanh

nghieäp chöa chuù troïng ñeán vieäc nhaän daïng caùc söï kieän coù theå taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc

hieän muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Baûng 2.7 cho chuùng ta thoâng tin chi tieát.

Baûng 2.7 Khaûo saùt veà vieäc nhaän daïng ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp



DN lôùn DNVVN Toång

soá

1. Coâng ty coù thöôøng xuyeân ñaùnh giaù söï kieän tieàm

taøng aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu döôùi baát

kyø hình thöùc naøo?

9/14 0/4 9/18

2. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng coù ñöôïc

xem xeùt ñaày ñuû? (yeáu toá beân trong, beân ngoaøi, chính

trò, xaõ hoäi, khoa hoïc kyõ thuaät, cô sôû vaät chaát, nhaân

söï,…)

9/14 0/4 9/18

3. Coâng ty coù xem xeùt söï taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn

nhau giöõa caùc söï kieän tieàm taøng? Chaúng haïn, giöõa giaù

mua nguyeân vaät lieäu vaø tyû giaù hoái ñoaùi?

9/14 1/4 10/18

Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, caùc söï kieän tieàm taøng khoâng ñöôïc caùc boä phaän

caáp döôùi ñaùnh giaù thöôøng xuyeân vaø ñaày ñuû. Ñieàu naøy coù theå do ngöôøi quaûn lyù doanh





lvi

nghieäp vöøa vaø nhoû ñoàng thôøi laø ngöôøi tröïc tieáp ñieàu haønh nhaân vieân, vöøa ñoùng vai

troø cuûa moät doanh nhaân do ñoù möùc ñoä taäp quyeàn lôùn, ít coù söï phaân quyeàn cho caùc boä

phaän caáp döôùi. Vì vaäy, caùc nhaân vieân caáp döôùi chæ thuaàn tuyù thöïc hieän caùc nhieäm vuï

chuyeân moân, khoâng tham gia vaøo quaù trình quaûn lyù doanh nghieäp. Caùc doanh nghieäp

lôùn vieäc thöïc hieän ñaït 64,3% soá doanh nghieäp ñöôïc khaûo saùt. Ñieàu naøy cho thaáy vaãn

coøn moät tyû leä töông ñoái lôùn (35,7%) caùc doanh nghieäp lôùn chöa thöïc hieän vieäc nhaän

daïng caùc ruûi ro tieàm taøng ñeå töø ñoù coù theå chuû ñoäng xaây döïng keá hoaïch phaûn öùng daøi

haïn.

Coøn nhieàu doanh nghieäp chöa xem xeùt söï taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn nhau giöõa caùc

söï kieän. Tyû leä ôû caùc doanh nghieäp lôùn laø 35,7% vaø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø

75%. Ñieàu naøy cho thaáy coøn nhieàu doanh nghieäp chöa xem xeùt heát söï taùc ñoäng cuûa

caùc ruûi ro ñieàu naøy chöùng toû raèng ngöôøi quaûn lyù doanh nghieäp chöa ñöôïc tieáp caän

vôùi caùc kieán thöùc veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro, ñaëc bieät laø tieáp caän caùc ruûi ro theo caùch

thöùc toång theå.

2.3.2.3 Ñaùnh giaù ruûi ro

Nhìn chung caùc doanh nghieäp lôùn ñeàu coá gaéng ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi

ro. Tuy nhieân, vieäc ñònh löôïng coøn chöa ñaûm baûo chính xaùc do kieán thöùc veà caùc moâ

hình ñònh löôïng coøn haïn cheá vaø thieáu coâng cuï hoã trôï. Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû

vieäc coá gaéng ñeå ñònh löôïng ruûi ro chæ coù 50% soá doanh nghieäp thöïc hieän, 50% coøn

laïi laø ñaùnh giaù theo caûm tính, cho thaáy yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù caáp cao ñoái vôùi ruûi

ro laø chöa thoûa ñaùng.

Vieäc xaùc ñònh söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa doanh

nghieäp chöa ñöôïc caùc doanh nghieäp thöïc hieän moät caùch ñaày ñuû vaø thoûa ñaùng seõ daãn

ñeán doanh nghieäp ñaùnh giaù khoâng ñuùng ruûi ro töø ñoù ñöa ra nhöõng phaûn öùng khoâng

phuø hôïp.

2.3.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt





lvii

2.3.3.1 Phaân chia traùch nhieäm

Phaân chia traùch nhieäm giöõa caùc nhaân vieân trong doanh nghieäp nhaèm giaûm gian

laän vaø sai soùt töø caùc nhaân vieân töø vieäc khoâng cho pheùp nhaân vieân xöû lyù toaøn boä moät

chu trình vaø töø vieäc giaùm saùt laãn nhau giöõa caùc thaønh vieân tham gia. Baûng 2.8 cho

thaáy keát quûa cuï theå vieäc phaân chia traùch nhieäm

Baûng 2.8 Keát quûa khaûo saùt veà vieäc phaân chia traùch nhieäm taïi caùc DN



DN

lôùn

DNVVN Toång

soá

1. Caùc boä phaän nghieäp vuï coù kieâm ghi cheùp keá toaùn? 1/14 1/4 2/18

2. Ngöôøi chòu traùch nhieäm xeùt duyeät caùc nghieäp vuï coù

kieâm baûo quaûn taøi saûn? 1/14 0/4 1/18

3. Nhaân vieân keá toaùn coù kieâm baûo quaûn taøi saûn? 2/14 0/4 2/18

Nhìn chung, caùc doanh nghieäp Vieät nam ñeàu coù yù thöùc ñeå laøm giaûm cô hoäi xaûy ra

gian laän hoaëc sai soùt töø caùc nhaân vieân trong doanh nghieäp. Tuy nhieân, ôû caùc loaïi

hình doanh nghieäp vaãn coøn toàn taïi vieäc ngöôøi thöïc hieän nghieäp kieâm ghi cheùp keá

toaùn. Tyû leä naøy ôû caùc doanh nghieäp lôùn laø 7,1 %, vaø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû

thì vieäc kieâm nhieäm naøy xaûy phoå bieán hôn vôùi tyû leä 25%. Vieäc phaân chia traùch

nhieäm giöõa ngöôøi xeùt duyeät vaø ngöôøi baûo quaûn taøi saûn, giöõa keá toaùn vaø ngöôøi baûo

quaûn ñöôïc thöïc hieän ôû ñaïi ña soá caùc doanh nghieäp vôùi tyû leä töông öùng laø 94,4% vaø

88,9%.





lviii

2.3.3.2 Kieåm soaùt xöû lyù thoâng tin

Vieäc cung caáp thoâng tin phaûi ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ nhaèm ñaûm baûo thoâng tin

cung caáp cho caùc ñoái töôïng lieân quan ñaït ñöôïc söï chính xaùc caàn thieát vaø giuùp ích cho

caùc caáp quaûn lyù ñaùnh giaù ñöôïc caùc ruûi ro lieân quan. Kieåm soaùt quaù trình xöû lyù thoâng

tin bao goàm kieåm soaùt döõ lieäu ñaàu vaøo kieåm soaùt vieäc xöû lyù thoâng tin. Baûng 2.9 cho

chuùng ta keát quûa chi tieát vieäc kieåm soaùt quaù trình xöû lyù thoâng tin taïi caùc doanh

nghieäp.

Baûng 2.9 Keát quûa khaûo saùt veà kieåm soaùt xöû lyù thoâng tin taïi caùc DN



DN lôùn DNVVN Toång

soá

1. Döõ lieäu ñaàu vaøo treân caùc chöùng töø coù ñöôïc kieåm

soaùt moät caùch chaët cheõ? 14/14 4/4 18/18

2. Nhaân vieân coù theå chænh söûa hoaëc xoaù soá lieäu treân

heä thoáng maùy tính? 1/14 2/4 3/18

Caùc doanh nghieäp ñeàu kieåm soaùt döõ lieäu ñaàu vaøo treân chöùng töø moät caùch chaët

cheõ tuy nhieân vieäc xöû lyù thoâng tin treân heä thoáng maùy tính chöa ñöôïc quan taâm kieåm

soaùt ñuùng möùc, ñaëc bieät laø ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Vieäc nhaân vieân chænh

söûa vaø xoaù soá lieäu tröïc tieáp töø heä thoáng maùy tính taïo neân ruûi ro raát lôùn döõ lieäu cuûa

doanh nghieäp coù theå bò xoaù, chænh söûa voâ tình hoaëc coá yù. Ñieàu naøy seõ trôû neân

nghieâm troïng hôn neáu chöông trình phaàn meàm doanh nghieäp söû duïng khoâng coù daáu

veát kieåm toaùn.

Ña soá caùc doanh nghieäp lôùn ñeàu khoâng cho pheùp chænh söûa soá lieäu treân maùy

(92,9%), caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû tyû leä naøy laø 50%. Ñieàu naøy cho thaáy caùc

doanh nghieäp vöøa vaø nhoû chöa quan taâm ñuùng möùc vaán ñeà veà kieåm soaùt, maët khaùc





lix

cuõng cho thaáy caùch thöùc quaûn lyù mang tính gia ñình – tin töôûng tuyeät ñoái caùc thaønh

vieân. Ñieàu naøy coù theå laøm taêng nguy cô caùc nhaân vieân coù quyeàn tieáp caän heä thoáng

coù theå gian laän.

2.3.3.3 Kieåm tra ñoäc laäp vaø phaân tích, soaùt xeùt laïi

Vieäc kieåm tra ñoäc laäp vaø phaân tích soaùt xeùt laïi vieäc thöïc hieän nhaèm taêng cöôøng

tính höõu hieäu trong vieäc thöïc hieän ñoàng thôøi giuùp nhaø quaûn lyù bieát ñöôïc moät caùch

toång quaùt moïi thaønh trong doanh nghieäp coù theo ñuoåi muïc tieâu moät caùch hieäu quaû

hay khoâng. Keát quaû khaûo saùt cho thaáy ôû caùc doanh nghieäp lôùn ñeàu coù nhöõng bieän

phaùp caàn thieát ñeå duy trì vaø hoaøn thieän tính höõu hieäu vaø hieäu quûa cuûa heä thoáng

KSNB. Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû môùi chæ döøng laïi ôû vieäc so phaân tích vieäc thöïc

hieän so vôùi caùc muïc tieâu ngaén haïn, caùc yeáu toá khaùc lieân quan ñeán söï höõu hieäu vaø

tính thích hôïp cuûa heä thoáng KSNB trong töøng thôøi kyø chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc.

Chi tieát ôû Baûng 2.10.

Baûng 2.10 Keát quûa khaûo saùt veà hoaït ñoäng ñoäc laäp vaø phaân tích, soaùt xeùt laïi

Soá DN traû lôøi coù theo moãi loaïi hình doanh nghieäp Caâu hoûi


1. Vieäc kieåm tra ñoäc laäp coù ñöôïc thöïc hieän khoâng? 14/14 1/4 15/18 2. Coù thöôøng xuyeân so saùnh ñoái chieáu soá lieäu thöïc teá so vôùi keá hoaïch, naêm tröôùc cuûa töøng boä phaän cuõng nhö toaøn coâng ty?

14/14 4/4 18/18

3. Ban laõnh ñaïo coù phaân tích ñònh kyø soá lieäu lieân quan ñeán caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ngaønh hoaëc ñoái thuû caïnh tranh?

12/13 (1)

1/4 13/17(1)

4. Caùc saùng kieán veà ñoåi môùi vaø caûi tieán coù ñöôïc Giaùm ñoác coâng ty xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc?

12/13 (1)

1/4 13/17(1)

Soá trong ngoaëc () laø soá DN khoâng traû lôøi

Chæ coù 25% caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöïc hieän vieäc kieåm tra ñoäc laäp, ñieàu

naøy coù theå do söï thieáu huït veà nhaân söï coù khaû naêng chuyeân moân ñeå thöïc hieän vieäc





lx

kieåm tra caùc boä phaän khaùc, cuõng coù theå do söï thieáu quan taâm cuûa laõnh ñaïo doanh

nghieäp ñoái vôùi vieäc kieåm soaùt hoaëc vai troø cuûa Ban kieåm soaùt cuûa doanh nghieäp coøn

yeáu keùm. Töông töï nhö vaäy, chæ 25% caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöïc hieän vieäc

phaân tích caùc doanh nghieäp trong ngaønh vaø xem xeùt caùc saùng kieán moät caùch nghieâm

tuùc. Ñieàu naøy moät maët theå hieän doanh nghieäp khoâng chöa coù söï quan taâm ñuùng möïc

töø caùc ruûi ro xuaát phaùt töø thò tröôøng, moät maët theå hieän söï thieáu yù thöùc cuûa ngöôøi

quaûn lyù trong vieäc caûi tieán, naâng cao söï hieäu quûa cuûa heä thoáng KSNB.

2.3.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng

Thoâng tin laø yeáu toá khoâng theå thieáu ñeå doanh nghieäp xaây döïng caùc muïc tieâu vaø

ñöa ra caùc quyeát ñònh thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt. Ñeå thoâng tin höõu ích cho

doanh nghieäp trong vieäc quaûn lyù ruûi ro thì thoâng tin phaûi ñaït ñöôïc hai yeâu caàu cô

baûn: chaát löôïng cuûa thoâng tin vaø caùch thöùc truyeàn ñaït phuø hôïp.

Thöïc teá khaûo saùt cho thaáy ôû caùc doanh nghieäp Vieät nam, chæ coù noäi dung cuûa

thoâng tin laø ñaït yeâu caàu coøn caùch thöùc truyeàn ñaït vaãn coøn nhöõng toàn taïi nhaát ñònh.

Baûng 2.11 cho chuùng ta chi tieát keát quûa khaûo saùt.





lxi

Baûng 2.11 Keát quûa khaûo saùt veà thoâng tin vaø truyeàn thoâng taïi caùc doanh nghieäp



DN

lôùn

DNVVN Toång

soá

1. Caùc baùo caùo coù ñaûm baûo yeâu caàu veà ñoä chính xaùc,

kòp thôøi, vaø coù giaù trò giuùp nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù ñöôïc

caùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán coâng ty?

14/14 4/4 18/18

2. Caùch thöùc truyeàn thoâng hieän taïi coù ñaûm baûo raèng

nhaø quaûn lyù hieåu ñöôïc taâm tö nguyeän voïng cuûa caùc

nhaân vieân caáp döôùi vaø caáp döôùi hieåu ñöôïc chæ thò,

mong muoán cuûa caáp treân?

12/14 1/4 13/18

3. Caùc keânh thoâng tin hieän taïi coù ñaûm baûo raèng thoâng

tin cung caáp cho beân ngoaøi vaø thoâng tin ñôn vò nhaän töø

beân ngoaøi laø hôïp lyù vaø höõu ích cho caùc ñoái töôïng söû

duïng?

11/14 1/4 12/18

Chæ coù 20% caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû cho raèng heä thoáng thoâng tin cuûa ñôn vò

ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoái vôùi caùc keânh thoâng tin trong noäi boä vaø thoâng tin vôùi beân

ngoaøi. Caùc doanh nghieäp lôùn thì söï höõu hieäu cuûa heä thoáng thoâng tin ñöôïc toå chöùc

thöïc hieän toát hôn. Cuï theå: keânh thoâng tin noäi boä coù 85,7% doanh nghieäp ñaùp öùng

ñöôïc yeâu caàu, keânh thoâng tin vôùi beân ngoaøi laø 78,6%.

Nhö vaäy yeáu toá Thoâng tin vaø truyeàn thoâng ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø raát

yeáu, ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp phaûi nhanh choùng khaéc phuïc ñeå hoaøn thieän heä thoáng

KSNB. Moät soá doanh nghieäp lôùn caàn chuù yù xaây döïng vaø hoaøn thieän caùc keânh truyeàn





lxii

thoâng nhaèm phuïc vuï toát hôn cho vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro taïi doanh nghieäp, ñaëc bieät laø

keânh truyeàn thoâng vôùi beân ngoaøi. Ngoaøi ra, caùc doanh nghieäp cuõng caàn xaùc ñònh

nhöõng thoâng tin caàn phaûi thu thaäp ñeå phuïc phuï cho vieäc nhaän daïng vaø ñaùnh giaù ruûi

ro lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu.

2.3.5 Giaùm saùt

Caùc hoaït ñoäng giaùm saùt giuùp ñaùnh giaù chaát löôïng chaát löôïng cuûa heä thoáng

KSNB, töø ñoù coù nhöõng söûa ñoåi, ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá. Ñeå

thöïc hieän coâng vieäc giaùm saùt thì nhaø quaûn lyù tröïc tieáp thöïc hieän hoaëc thoâng qua caùc

thoâng tin phaûn hoài töø caùc thaønh vieân tham gia trong heä thoáng. Thöïc teá khaûo saùt cho

thaáy ôû caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû keát quûa vieäc thöïc hieän raát yeáu, caùc doanh

nghieäp lôùn vieäc thöïc hieän toát hôn nhöng vaãn coøn nhieàu vaán ñeà caàn caûi thieän. Chi tieát

baûng 2.12.

Baûng 2.12 Keát quûa khaûo saùt veà hoaït ñoäng giaùm saùt taïi caùc doanh nghieäp



DNVVN Toång soá

1. Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù taïo ñieàu kieän ñeå caùc nhaân vieân vaø caùc boä phaän giaùm saùt laãn nhau trong coâng vieäc haøng ngaøy?

11/14 0/4 11/18

2. Caùc khieám khuyeát cuûa heä thoáng (caùc ñeà xuaát ñeå hoaøn thieän heä thoáng) coù ñöôïc baùo baùo leân caùc caáp lieân quan hay khoâng?

12/13 (1)

4/4 16/17(1)

3. Caùc nhaø quaûn lyù coù thöïc hieän caùc giaùm saùt thöôøng xuyeân vieäc quaûn trò ruûi ro taïi coâng ty?

10/13 (1)

1/4 11/17(1)

4. Caùc hoaït ñoäng ñaùnh giaù ñònh kyø cuûa caùc nhaø quaûn lyù coù ñöôïc thöïc hieän ñeå ñaùnh giaù söï höõu hieäu vaø hieäu quûa cuûa heä thoáng kieåm soaùt vaø ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi caùc thôøi kyø khoâng?

9/13 (1)

0/4 9/17(1)





lxiii


Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, vieäc giaùm saùt chuû yeáu döïa vaøo thoâng tin töø caùc

nhaân vieân tröïc tieáp tham gia trong heä thoáng. Tuy nhieân heä thoáng KSNB laïi khoâng

taïo ñieàu kieän cho caùc nhaân vieân kieåm soaùt laãn nhau, do vaäy thoâng tin maø ngöôøi quaûn

lyù nhaän ñöôïc seõ raát haïn cheá. Ñieàu naøy cho thaáy ngöôøi quaûn lyù caáp cao taïi doanh

nghieäp chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán vieäc giaùm saùt heä thoáng. Ñieàu naøy coù theå do söï

haïn cheá cuûa ngöôøi quaûn lyù veà KSNB, veà ruûi ro hoaëc do caùch thöùc quaûn lyù theo kieåu

gia ñình, hoaëc do aùp löïc veà vieäc quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro ñoái vôùi ngöôøi quaûn lyù coøn

thaáp.

2.4 Thöïc traïng veà quaûn lyù ruûi ro

2.4.1 Nhìn nhaän cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro

Caùch thöùc maø nhaø quaûn lyù nhìn nhaän veà ruûi ro vaø thöïc teá phaùt sinh cuûa caùc ruûi ro

taïi doanh nghieäp coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán vieäc xaây döïng caùc chu trình ñeå kieåm soaùt

caùc ruûi ro. Neáu nhaø quaûn lyù ít quan taâm ñeán ruûi ro vaø thöïc teá ít xuaát hieän caùc ruûi ro

taïi doanh nghieäp thì doanh nghieäp ít chuù troïng ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro. Qua khaûo saùt

thöïc teá cho thaáy ña soá caùc doanh nghieäp ñeàu cho raèng caàn phaûi tieáp caän ruûi ro moät

caùch toång theå vaø khoa hoïc. Maët khaùc nhieàu doanh nghieäp khoâng quaûn lyù ñöôïc caùc

ruûi ro phaùt sinh vaø phaûi chòu aùp löïc töø yeâu caàu phaûi quaûn lyù ruûi ro toát hôn. Chi tieát ôû

baûng 2.13





lxiv

Baûng 2.13 Nhìn nhaän cuûa doanh nghieäp veà ruûi ro

Caâu hoûi Soá DN traû lôøi

coù

1.Coâng ty coù neân tieáp caän caùch thöùc quaûn trò caùc loaïi ruûi ro

lieân quan ñeán quùa trình hoaït ñoäng moät caùch khoa hoïc vaø baøi

baûn?

16/18

2. Caàn phaûi coù moät trieát lyù veà ruûi ro nhìn nhaän treân goùc ñoä

toaøn ñôn vò ñeå ñaùnh giaù caùc ruûi ro lieân quan ñeán coâng ty? 15/18

3. Coâng ty coù gaëp nhöõng baát ngôø quan troïng trong hoaït ñoäng

(tích cöïc vaø tieâu cöïc) trong 3 naêm vöøa qua? 7/18

4. Coâng ty coù phaûi chòu aùp löïc töø caùc beân thöù ba (chaúng haïn,

nhaø cung caáp, ngaân haøng,..) veà vieäc quaûn lyù toát hôn caùc loaïi

ruûi ro lieân quan?

10/18

5. Coù caàn thieát phaûi boå nhieäm moät ngöôøi quaûn lyù caáp cao chòu

traùch nhieäm trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù caùc loaïi ruûi ro? 13/18

6. Caùc caáp quaûn lyù caàn phaûi tieáp caän caùch thöùc ñònh löôïng caùc

noäi dung lieân quan ñeán ruûi ro nhö : xaùc xuaát, khaû naêng xaûy ra,

möùc ñoä taùc ñoäng,… cuûa caùc loaïi ruûi ro?

16/17 (1)


Gaàn 90% caùc doanh nghieäp cho raèng doanh nghieäp caàn phaûi tieáp caän vôùi ruûi ro

moät caùch khoa hoïc hôn, moät tyû leä gaàn töông töï (83,3%) caùc doanh nghieäp cho raèng

caàn phaûi coù moät trieát lyù veà ruûi ro trong ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng taïi ñôn vò. Maët khaùc

39% caùc doanh nghieäp khoâng kieåm soaùt ñöôïc vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu trong 3

naêm vöøa qua. Ñieàu naøy cho thaáy, caùc caùch tieáp caän vôùi ruûi ro tröôùc ñaây (maø doanh

nghieäp ñang aùp duïng) khoâng theå quaûn lyù höõu hieäu caùc ruûi ro phaùt sinh.





lxv

Caùc doanh nghieäp hieän nay cuõng ñang chòu aùp löïc töø beân thöù ba veà vieäc quaûn lyù

toát hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vôùi tyû leä laø 55,5%.

Ñieàu naøy cho thaáy doanh nghieäp ñang phaûi chòu aùp löïc töø yeâu caàu caùc beân lieân quan

veà vieäc caàn phaûi caûi tieán caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro hieän nay, coù theå do doanh nghieäp

ít quan taâm ñeán ruûi ro hoaëc caùch quaûn lyù hieän taïi chöa mang laïi keát quûa mong muoán.

Veà maët toå chöùc thöïc hieän, caùc doanh nghieäp cuõng cho raèng caàn thieát phaûi boå

nhieäm moät ngöôøi quaûn lyù caáp cao ñieàu haønh, quaûn lyù caùc ruûi ro taïi doanh nghieäp

(72,2%). Vaø 94% caùc doanh nghieäp cho raèng caàn tieáp caän caùc kyõ thuaät ñeå coù theå

ñònh löôïng chính xaùc söï taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro. Ñieàu naøy cho thaáy cô caáu toå chöùc

hieän taïi chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñeå quaûn lyù ruûi ro moät caùch höõu hieäu vaø hieäu quûa

ñoàng thôøi vieäc tieáp caän caùc kyõ thuaät ñònh löôïng ruûi ro laø höõu ích ñoái vôùi caùc doanh

nghieäp hieän nay.

2.4.2 Cô caáu toå chöùc lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro

Haàu heát caùc doanh nghieäp Vieät nam hieän nay chöa coù boä phaän chuyeân bieät phuï

traùch chung veà caùc vaán ñeà ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp. Ban kieåm soaùt – theo

quy ñònh cuûa luaät phaùp Vieät nam hieän nay – chæ coù chöùc naêng chuû yeáu laø giaùm saùt

vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa giaùm ñoác vaø caùc boä phaän caáp döôùi. Chuùng toâi ñaõ tieán

haønh phoûng vaán veà caùch thöùc quaûn trò ruûi ro taïi ngaân haøng Phöông Nam vaø coâng ty

baûo hieåm nhaân thoï Dai-i-chi Life. Ôû caùc doanh nghieäp naøy, chöa xaây döïng heä thoáng

QTRR theo Baùo caùo COSO naêm 2004, tuy nhieân coâng ty Dai-i-chi Life ñang coù keá

hoaïch aùp duïng trong thôøi gian tôùi. Boä phaän kieåm toaùn noäi boä chuû yeáu giuùp giaùm ñoác

trong vieäc kieåm tra söï tuaân thuû cuûa caùc boä phaän caáp döôùi, khi caùc ruûi ro ngoaøi caùc

quy ñònh cuï theå phaùt sinh thì Ban giaùm ñoác seõ trröïc tieáp xöû lyù. Baûng 2.14 cho chuùng

ta caùi nhìn toång quaùt veà caùch thöùc kieåm soaùt taïi caùc doanh nghieäp





lxvi

Baûng 2.14 Cô caáu kieåm soaùt taïi caùc doanh nghieäp lôùn

Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng

Hoäi ñoàng quaûn trò Ban Kieåm soaùt

Ban giaùm ñoác

Kieåm toaùn noäi boä

Caùc phoøng ban, boä phaän chöùc naêng

Vôùi caùch thöùc toå chöùc vaø quyeàn haïn ñöôïc quy ñònh nhö hieän nay, Ban kieåm soaùt,

kieåm toaùn noäi boä khoâng theå ñoái phoù vôùi ruûi ro ngoaøi nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán vieäc

tuaân thuû. Maët khaùc, quy ñònh hieän nay cuûa Vieät nam khoâng baét buoäc nhöõng ngöôøi

quaûn lyù phaûi coù nhöõng bieän phaùp cuï theå ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro cuõng nhö coâng boá

nhöõng thoâng tin veà ruûi ro cho caùc beân lieân quan ñeán doanh nghieäp. Do ñoù khi ruûi ro

phaùt sinh, ñaëc bieät laø caùc ruûi ro töø beân ngoaøi, thì caùc doanh nghieäp thöôûng öùng phoù

moät caùch bò ñoäng, chöa coù moät chieán löôïc laâu daøi vaø baøi baûn ñoái vôùi ruûi ro.

Toùm laïi, caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro hieän nay taïi caùc doanh nghieäp chöa ñaùp öùng

chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu mong ñôïi. Vì vaäy, caàn thieát phaûi tieáp caän moät lyù thuyeát

môùi veà ruûi ro vaø xaây döïng moät moâ hình quaûn lyù ruûi ro môùi ñeå coù theå giuùp doanh

nghieäp quaûn lyù höõu hieäu vaø hieäu quûa caùc ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng.





lxvii

2.5 Ñaùnh giaù chung veà KSNB vaø quaûn trò ruûi ro ôû caùc doanh nghieäp Vieät nam

Caùc doanh nghieäp Vieät nam ñaõ coù nhöõng noã löïc raát lôùn ñeå naâng cao hieäu quûa

hoaït ñoäng ñeå ñöa vò theá cuûa doanh nghieäp leân moät taàm cao môùi trong quaù trình hoäi

nhaäp. Do ñoù vieäc hoaøn thieän heä thoáng KSNB vaø nhöõng noã löïc ñeå thöïc hieän quaûn lyù

toát hôn caùc ruûi ro cuõng ñaõ ñöôïc caùc doanh nghieäp thöïc hieän trong quaù trình toàn taïi vaø

phaùt trieån cuûa mình.

Beân caïnh ñoù, söï ñoåi môùi, hoaøn thieän caùc chuû tröông chính saùch vaø caùc quy ñònh

cuûa Nhaø nöôùc, cuøng söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi hình dòch vuï trong neàn kinh teá taïo ñaõ

taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp hoaøn thieän heä thoáng KSNB vaø ña daïng hoaù caùch

thöùc quaûn lyù ruûi ro phaùt sinh trong quùa trình hoaït ñoäng. Maët khaùc, söï phaùt trieån cuûa

thò tröôøng chöùng khoaùn vaø caùc yeâu caàu veà quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro ñoøi hoûi doanh

nghieäp phaûi noã löïc nhieàu hôn ñeå hoaøn thieän vieäc quaûn lyù taïi doanh nghieäp mình.

Tuy nhieân, söï coá gaéng cuûa doanh nghieäp vaø söï hoaøn thieän cuûa caùc yeáu toá töø

beân ngoaøi chöa hoaøn toaøn ñöa doanh nghieäp phaùt trieån nhö mong muoán, ñaëc bieät laø

vieäc kieåm soaùt hieäu quûa caùc ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng. Nhöõng vaán

ñeà coøn toàn taïi laø:

- Caùc doanh nghieäp chöa ñöôïc tieáp caän veà ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp

moät caùch ñaày ñuû vaø heä thoáng. Caùc chöông trình ñaøo taïo tröôùc ñaây chuû yeáu taäp trung

vaøo töøng maûng ruûi ro cuï theå cuûa doanh nghieäp nhö ruûi ro taøi chính, ruûi ro tín duïng,…

maø chöa ñöôïc xem xeùt moät caùch toång theå vaø heä thoáng cho toaøn doanh nghieäp. Khaùi

nieäm quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp môùi chæ phaùt trieån ôû Hoa Kyø vaø caùc nöôùc tieân tieán

cuoái naêm 2004 vaø chöa ñöôïc phoå bieán roäng raõi cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam.

- Ngöôøi quaûn lyù caáp cao ôû caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp vöøa

vaø nhoû khoâng ñöôïc ñaøo taïo chuyeân saâu veà KSNB. Trong khi ñoù caùc chöông trình

ñaøo taïo daønh cho caùc caáp quaûn lyù chuû yeáu taäp trung vaøo ñaøo taïo caùc kieán thöùc veà

quaûn trò kinh doanh, khoâng coù hoaëc raát ít caùc chuyeân ñeà veà KSNB.





lxviii

- Caùc doanh nghieäp chöa coù nhöõng bieän phaùp caàn thieát ñeå giöõ ngöôøi lao ñoäng

laøm vieäc laâu daøi, taïo ñieàu kieän ñeå caäp nhaät, naâng cao kieán thöùc vaø kyõ naêng laøm vieäc

cho ngöôøi lao ñoäng. Do ñoù löïc löôïng lao ñoäng chöa hoaøn thaønh toát caùc yeâu caàu

nhieäm vuï vaø vì vaäy laøm giaûm hieäu quûa cuûa vieäc quaûn lyù ruûi ro.

- Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû coøn thieáu nhöõng keá hoaïch, chieán löôïc phaùt

trieån daøi haïn vaø phoå bieán roäng raõi ñeán caùc thaønh vieân trong doanh nghieäp. Ñieàu naøy

laøm cho doanh nghieäp khoâng xem xeùt heát caùc ruûi ro vaø khoâng coù nhöõng chieán löôïc

daøi daïn ñeå chuû ñoäng ñoái phoù vôùi ruûi ro moät caùch hieäu quûa. Maët khaùc, cuõng taïo neân

tö töôûng khoâng gaén boù laâu daøi cuûa nhaân vieân.

- Nhaø nöôùc hoaëc hieäp hoäi ngheà nghieäp chöa ban haønh caùc höôùng daãn veà quaûn

lyù ruûi ro, chöa quy ñònh traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong vieäc coâng boá vaø quaûn lyù

ruûi ro. Ñieàu naøy laøm cho ngöôøi quaûn lyù caáp cao trong doanh nghieäp khoâng coù söï

quan taâm ñuùng möïc ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro.

- Caùc nhaø quaûn lyù thieáu caùc kieán thöùc vaø coâng cuï ñeå löôïng hoaù caùc ruûi ro. Vieäc

löôïng hoaù vaãn bò chi phoái raát nhieàu bôûi yeáu toá caûm tính, vì vaäy coù theå nhaän daïng

khoâng heát caùc ruûi ro hoaëc ñaùnh giaù ruûi ro khoâng chính xaùc do ñoù hieäu quûa cuûa vieäc

quaûn trò ruûi ro thaáp.

- Thoùi quen söû duïng caùc dòch vuï baûo hieåm chöa phoå bieán vaø caùc saûn phaåm dòch

vuï baûo hieåm toån thaát ôû Vieät Nam chöa ña daïng. Ñieàu naøy laøm cho doanh nghieäp

khoâng theå chia seõ vôùi caùc doanh nghieäp baûo hieåm vaø phaûi gaùnh chòu toaøn boä caùc toån

thaát, daãn ñeán söï thieáu hieäu quûa.

Vì vaäy caàn taêng cöôøng hôn nöõa vieäc ñaàu tö nghieân cöùu ñeå xaây döïng moät chu

trình quaûn lyù caùc ruûi ro hieäu quaû laø ñieàu caàn thieát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät

nam hieän nay. Moät maët giuùp doanh nghieäp phaùt trieån beàn vöõng, moät maët giuùp doanh

nghieäp tieáp caän vôùi nhöõng caùch thöùc quaûn lyù phoå bieán ôû caùc nöôùc treân theá giôùi trong

quaù trình hoäi nhaäp.





lxix

CHÖÔNG III

ÑÒNH HÖÔÙNG XAÂY DÖÏNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI CAÙC

DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM DÖÏA TREÂN QUAÛN TRÒ RUÛI RO

DOANH NGHIEÄP

Treân cô sôû nghieân cöùu caùc vaán ñeà veà lyù luaän vaø vaø thöïc tieãn ñaõ neâu, chuùng

toâi ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän heä thoáng KSNB taïi caùc doanh nghieäp

nhaèm quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng. Caùc giaûi phaùp

naøy ñöôïc xaây döïng döïa treân söï keá thöøa nhöõng thaønh töïu cuûa caùc nöôùc trong lónh vöïc

naøy vaø vaän duïng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa Vieät nam hieän nay.

Vieäc hoaøn thieän heä thoáng KSNB, hoaøn thieän caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro laø traùch

nhieäm chuû yeáu thuoäc veà doanh nghieäp. Tuy nhieân, ñeå doanh nghieäp thöïc hieän toát

muïc tieâu cuûa mình caàn phaûi coù nhöõng ñieàu kieän phuï trôï töø beân ngoaøi, töø chính saùch

vaø quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc. Do ñoù, trong phaàn kieán nghò cuûa mình, ngoaøi vieäc ñeà

xuaát caùc giaûi phaùp töø phía doanh nghieäp chuùng toâi cuõng ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phuï

trôï töø Nhaø nöôùc, töø caùc ñoái töôïng lieân quan ñeå hoã trôï doanh nghieäp xaây döïng ñöôïc

moät quy trình KSNB hieäu quaû ñeå quaûn lyù toát hôn caùc loaïi ruûi ro.

Baùo caùo COSO naêm 1992 vaø naêm 2004 ñöôïc xaây döïng treân cô sôû khaûo saùt

caùc doanh nghieäp lôùn vaø raát lôùn ôû Hoa Kyø vôùi quy moâ khaùc bieät raát nhieàu so vôùi caùc

loaïi doanh nghieäp Vieät nam hieän nay. Hôn nöõa, lyù luaän môùi veà ruûi ro theo Baùo caùo

COSO naêm 2004 vaãn coøn laø moät ñieàu môùi meû ñoái vôùi doanh nghieäp Vieät nam vaø caùc

nöôùc. Ñeå nhìn nhaän ruûi ro moät caùch ñaày ñuû vaø heä thoáng, cuõng nhö xaây döïng moät chu

trình KSNB ñeå quaûn trò ruûi ro moät caùch hieäu quaû, caùc doanh nghieäp caàn coù thôøi gian

vaø caùch thöùc tieáp caän khoa hoïc. Vì vaäy, chuùng toâi ñeà xuaát nhöõng ñònh höôùng chung

nhaèm thay ñoåi quan ñieåm, caùch thöùc tieáp caän vaø quaûn lyù caùc ruûi ro. Ñoái vôùi töøng loaïi





lxx

hình doanh nghieäp cuï theå, chuùng toâi ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp chi tieát ñeå hoaøn thieän

heä thoáng KSNB taïi töø ñoù giuùp doanh nghieäp quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro lieân quan.

3.1 Phöông höôùng

3.1.1 Veà phía doanh nghieäp

3.1.1.1 Hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä theo höôùng kieåm soaùt caùc ruûi ro

Quan ñieåm roõ raøng veà ruûi ro

Hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh taát yeáu daãn ñeán vieäc ñôn vò phaûi ñoái maët vôùi caùc

ruûi ro lieân quan. Vì vaäy, vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro naøy laø ñieàu kieän tieân quyeát cho vieäc

thaønh coâng moïi ñôn vò. Ñeå quaûn lyù ñöôïc caùc ruûi ro, ñôn vò tröôùc heát phaûi coù quan

ñieåm ruûi ro moät caùch roõ raøng. Ñieàu naøy theå hieän ôû caùc khía caïnh sau ñaây:

- Ñôn vò phaûi yù thöùc raèng ruûi ro luoân toàn taïi vaø ñôn vò phaûi ñoái maët thöôøng xuyeân.

Caùc doanh nghieäp Vieät nam hieän nay chöa coù söï chuaån bò hoaëc chuaån bò chöa ñuùng

möùc ñoái vôùi caùc ruûi ro lieân quan trong quaù trình hoaït ñoäng, ñieàu naøy daãn ñeán vieäc

ñôn vò khoâng löôøng heát ñöôïc caùc ruûi ro trong töông lai vaø do ñoù khoâng theå quaûn lyù

hieäu quaû. Vieäc yù thöùc naøy laø ñieàu kieän tieàn ñeà ñeå ñaûm baûo thöïc hieän 3 muïc tieâu

thoâng thöôøng cuûa KSNB maø coøn ñaûm baûo thöïc hieän ñöôïc caùc muïc tieâu chieán löôïc,

vaø chieán löôïc thöïc hieän hôïp lyù cuûa ñôn vò.

- Khi ñôn vò chaáp nhaän ruûi ro cao hôn moät möùc naøo ñoù thì ruûi ro caøng cao lôïi ích

caøng giaûm. Thoâng thöôøng, caùc ñôn vò quan nieäm raèng vieäc chaáp nhaän ruûi ro caøng cao

thì lôïi ích caøng lôùn, ñieàu naøy chæ ñuùng trong moät möùc ñoä ruûi ro naøo ñoù chöù khoâng

phaûi laø toaøn boä caùc möùc ñoä ruûi ro. Quan ñieåm ñuùng ñaén naøy giuùp ñôn vò chaáp nhaän

ruûi ro ôû möùc ñoä hôïp lyù ñeå taïo laäp, duy trì, baûo toàn giaù trò cho ñôn vò.

Quy trình KSNB phaûi bao goàm vieäc thieát laäp caùc muïc tieâu cuûa ñôn vò vaø

caùc chieán löôïc thöïc hieän





lxxi

Heä thoáng KSNB hieän nay khoâng ñaët vieäc thieát laäp muïc tieâu vaø caùc chieán löôïc

löôïc thöïc hieän vaøo trong chu trình kieåm soaùt. Ñieàu naøy daãn ñeán ruûi ro phaùt sinh do

vieäc thieát laäp caùc muïc tieâu vaø chieán löôïc thöïc hieän khoâng phuø hôïp seõ khoâng ñöôïc

xem xeùt ñeå kieåm soaùt. Maët khaùc, vieäc ñeå ngoaøi naøy cuõng taïo neân söï khoù khaên cho

ñôn vò trong vieäc xaùc ñònh caùc tieâu chuaån ñeå xaùc ñònh möùc ñoä troïng yeáu cuûa ruûi ro.

Ñeå khaéc phuïc nhöõng haïn cheá naøy thì heä thoáng KSNB taïi caùc ñôn vò phaûi môû roäng

ñeå coù theå kieåm soaùt ñöôïc ruûi ro trong vieäc thieát laäp caùc muïc tieâu vaø chieán löôïc hoaït

ñoäng. Vì vaäy, heä thoáng KSNB phaûi bao goàm 8 yeáu toá sau töông töï QTRR: Moâi

tröôøng quaûn lyù, thieát laäp muïc tieâu, nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng, ñaùnh giaù ruûi ro,

phaûn öùng ruûi ro, hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin vaø truyeàn thoâng, giaùm saùt.

So vôùi 5 yeáu toá cuûa heä thoáng KSNB thoâng thöôøng, heä thoáng ñeà nghò ngoaøi yeáu toá

Thieát laäp muïc tieâu thì coøn coù theâm caùc yeáu toá môùi laø: Nhaän daïng caùc söï kieän tieàm

taøng, Ñaùnh giaù ruûi ro vaø Phaûn öùng vôùi ruûi ro. Ñaây laø caùc yeáu toá ñöôïc phaùt trieån töø

yeáu toá Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro cuûa heä thoáng KSNB cuõ. Söï môû roäng naøy moät maët

nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa caùc yeáu toá trong chu trình quaûn lyù ruûi ro, maët khaùc

cuõng nhaèm ñeå aùp duïng caùc kyõ thuaät khaùc nhau khi xem xeùt caùc yeáu toá (Xem theâm

phaàn 3.2).

Xaây döïng caùc tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù caùc ruûi ro

Ñeå ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä troïng yeáu cuûa ruûi ro, ñôn vò caàn coù nhöõng tieâu chuaån

ñeå so saùnh. Ruûi ro, xeùt ôû möùc ñoä toaøn ñôn vò hoaëc ôû möùc ñoä chi tieát vì vaäy cuõng caàn

phaûi coù nhöõng tieâu chuaån lieân quan. Ôû möùc ñoä toaøn ñôn vò, chæ tieâu chuaån ñeå ñaùnh

giaù ruûi ro laø ruûi ro coù theå chaáp nhaän; ôû möùc ñoä chi tieát laø ruûi ro boä phaän. Caùc tieâu

chuaån naøy ñöôïc aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp sau:

- Ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñöôïc xem xeùt khi ñôn vò xaùc ñònh caùc chieán löôïc. Lôïi

ích kyø voïng cuûa chieán löôïc phaûi phuø hôïp möùc ruûi ro chaáp nhaän ñaõ ñeà ra. Vieäc xaùc

ñònh chæ tieâu naøy giuùp ñôn vò nhöõng vaán ñeà sau:





lxxii

+ Löïa choïn chieán löôïc naøo naèm trong giôùi haïn chòu ñöïng cuûa ruûi ro.

+ Ñieàu chænh chieán löôïc thöïc hieän khi ruûi ro thöïc teá coù khaû naêng vöôït ra ngoaøi

giôùi haïn chòu ñöïng cuûa ñôn vò.

+ Cô sôû ñeå thieát laäp caùc ruûi ro boä phaän.

- Ruûi ro boä phaän ñöôïc xem xeùt ñeå ñaùnh giaù ruûi ro taùc ñoäng ñeán moät boä phaän, moät

chu trình cuï theå. Vieäc xaùc ñònh ruûi ro cho caùc boä phaän, chu trình,.. giuùp ñôn vò ñaùnh

giaù caùc ruûi ro phaùt sinh trong hoaït ñoäng haøng ngaøy, treân cô sôû ñoù löïa choïn nhöõng

phöông aùn phaûn öùng phuø hôïp.

Xaây döïng caùc phöông aùn khaùc nhau ñeå phaûn öùng vôùi ruûi ro

Ñeå quaûn lyù ruûi ro moät caùch hieäu quaû ñoøi hoûi ñôn vò phaûi chuaån bò tröôùc vaø môû

roäng caùc phöông caùch phaûn öùng khaùc nhau ñoái vôùi caùc ruûi ro. Caùc caùch thöùc phaûn

öùng ñöôïc xem xeùt bao goàm:

- Giaûm bôùt ruûi ro: ñöôïc thöïc hieän nhaèm laøm giaûm khaû naêng xuaát hieän hoaëc söï taùc

ñoäng cuûa ruûi ro xuoáng möùc ñoä coù theå chaáp nhaän.

- Chuyeån giao ruûi ro: laøm giaûm khaû naêng xuaát hieän vaø söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro

baèng caùch chuyeån giao hoaëc chia seõ moät phaàn ruûi ro cho caùc ñôn vò khaùc. Chuyeån

giao ruûi ro ñöôïc thöïc hieän khi chi phí thöïc hieän cao hôn so vôùi chi phí chuyeån giao

hoaëc neáu ñôn vò thöïc hieän thì ruûi ro seõ cao hôn so vôùi möùc ñoä coù theå chaáp nhaän.

- Neù traùnh ruûi ro: aùp duïng khi caùc phaûn öùng khaùc nhö giaûm bôùt ruûi ro vaø neù traùnh

ruûi ro khoâng theå laøm cho ruûi ro thaáp hôn so vôùi möùc chaáp nhaän ñöôïc.

- Chaáp nhaän ruûi ro: thöïc hieän khi ruûi ro tieàm taøng naèm trong phaïm vi coù theå chaáp

nhaän

Ngoaøi vieäc xem xeùt caùc caùch thöùc phaûn öùng neâu treân, ñôn vò cuõng caàn löu yù raèng

vieäc phaûn öùng vôùi ruûi ro khoâng chæ giôùi haïn trong vieäc laøm giaûm ruûi ro maø coøn bao





lxxiii

goàm caû vieäc xem xeùt nhöõng cô hoäi ñoái vôùi ñôn vò. Khi caùc phaûn öùng hieän taïi ñaõ ñaït

ñeán giôùi haïn cuûa söï höõu hieäu hoaëc khi söï ñieàu chænh cuûa phaûn öùng chæ coù taùc ñoäng

raát nhoû ñeán ruûi ro thì ñôn vò neân xem xeùt cô hoäi coù theå coù, qua ñoù ñieàu chænh caùc

chieán löôïc cho phuø hôïp vôùi caùc cô hoäi môùi phaùt sinh.

3.1.1.2 Nhìn nhaän ruûi ro theo höôùng toång theå vaø tích hôïp vôùi KSNB

Tieáp caän ruûi ro theo höôùng nhìn nhaän heä thoáng

Ñeå quaûn lyù ruûi ro moät caùch höõu hieäu vaø hieäu quaû thì tröôùc heát phaûi nhìn nhaän heát

caùc ruûi ro coù theå phaùt sinh. Ngoaøi vieäc phaûi coù moät yù thöùc veà veà ruûi ro moät caùch roõ

raøng, ñôn vò cuõng caàn phaûi coù moät phöông phaùp tieáp caän khoa hoïc. Caùch thöùc truyeàn

thoáng laø xem xeùt ruûi ro theo caùc söï kieän rieâng leû, ít quan taâm ñeán söï lieân heä, taùc

ñoäng laãn nhau giöõa caùc söï kieän. Ñieàu naøy daãn ñeán vieäc ñôn vò khoâng xem xeùt heát

taùc ñoäng toång theå cuûa caùc ruûi ro khi chuùng keát hôïp laïi. Vì vaäy, ñeå ñaùnh giaù heát söï

taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro, ñôn vò phaûi nhìn nhaän ruûi ro ôû caû hai möùc ñoä chi tieát vaø toång

theå. Söï tieáp caän naøy bao goàm caùc vaán ñeà sau:

- Xem xeùt söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá coù khaû naêng laøm phaùt sinh ruûi ro. Coù

nhieàu yeáu toá coù theå daãn ñeán caùc söï kieän taùc ñoäng ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu

cuûa ñôn vò. Baèng caùch lieät keâ caùc söï kieän theo söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá giuùp ñôn

vò coù theå nhaän daïng toaøn boä caùc söï kieän tieàm taøng. Caùc söï kieän thoâng thöôøng ñöôïc

saép xeáp theo söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá beân trong vaø beân ngoaøi (Xem chi tieát caùc

yeáu toá taùc ñoäng ôû Phuï luïc 4)

- Xem xeùt söï lieân heä, taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc söï kieän. Keát hôïp theo chieàu

doïc caùc söï kieän trong phaïm vi ñôn vò vaø keát hôïp theo chieàu ngang caùc söï kieän trong

töøng boä phaän, ñôn vò coù theå nhaän bieát ñöôïc moái lieân heä giöõa caùc söï kieän vaø coù

nhöõng thoâng tin ñaày ñuû laøm cô sôû ñeå ñaùnh giaù ruûi ro. Maët khaùc, vieäc saép xeáp caùc söï

kieän coøn giuùp ñôn vò ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng noã löïc cuûa mình trong vaán ñeà nhaän daïng

caùc söï kieän tieàm taøng.





lxxiv

- Tieáp tuïc xem xeùt caùc ruûi ro phaùt sinh khi löïa choïn caùc phaûn öùng. Khi ñôn vò

löïa choïn moät phaûn öùng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro naøy thì coù theå laøm phaùt sinh nhöõng ruûi

ro môùi. Vì vaäy, khi löïa choïn phaûn öùng ñôn vò phaûi xem xeùt ruûi ro môùi phaùt sinh coù

naèm trong phaïm vi chaáp nhaän ñöôïc hay khoâng, treân cô sôû ñoù seõ ñöa ra caùch thöùc

phaûn öùng phuø hôïp.

Phaân loaïi ruûi ro

Caùc ruûi ro khaùc nhau coù nhöõng ñaëc thuø khaùc nhau vaø coù nguoàn goác phaùt sinh

khaùc nhau. Ñôn vò caàn thieát phaûi phaân loaïi caùc ruûi ro ñeå coù caùch thöùc ñaùnh giaù vaø

quaûn lyù phuø hôïp. Vieäc phaân loaïi naøy caên cöù vaøo hai noäi dung cô baûn: baûn chaát cuûa

ruûi ro vaø caùch thöùc maø ruûi ro phaùt sinh.

Caên cöù vaøo baûn chaát: ruûi ro ñöôïc phaân loaïi thaønh ruûi ro chieán löôïc, ruûi ro tín

duïng, ruûi ro thò tröôøng vaø ruûi ro hoaït ñoäng. Caùch thöùc phaân loaïi naøy giuùp ñôn vò coù

nhöõng öu tieân phuø hôïp trong vieäc xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng cuõng nhö yeâu caàu

cuûa caùc cô quan chöùc naêng ñoái vôùi caùc loaïi ruûi ro töông öùng. Töø ñoù xaây döïng caùc

bieän phaùp quaûn lyù khaùc nhau cho töøng loaïi ruûi ro.

Caên cöù vaøo caùch thöùc phaùt sinh bao goàm ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro kieåm soaùt.

Vieäc xaùc ñònh ruûi ro kieåm soaùt laø cô sôû ñeå ñôn vò löïa choïn caùc caùch thöùc phaûn öùng

khaùc nhau ñoái vôùi ruûi ro.

Ñeå heä thoáng quaûn trò ruûi ro coù höõu hieäu vaø hieäu quaû thì ñôn vò phaûi thöïc hieän

ñoàng thôøi caû hai caùch thöùc phaân loaïi naøy, löu yù raèng vieäc phaân loaïi cuõng phaûi xem

xeùt ñeán söï taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc ruûi ro. Ruûi ro tieàm taøng ban ñaàu ñöôïc phaân

loaïi theo baûn chaát, sau ñoù caên cöù vaøo töøng loaïi ruûi ro ñôn vò seõ xaây döïng chu trình

kieåm soaùt töông öùng. Chu trình kieåm soaùt ñöôïc thieát laäp caàn phaûi xem xeùt ñeán ruûi ro

kieåm soaùt phaùt sinh. Ruûi ro kieåm soaùt ñöôïc so saùnh vôùi ruûi ro coù theå chaáp nhaän vaø

ruûi ro boä phaän, keát quaû so saùnh seõ daãn ñeán caùc caùch thöùc phaûn öùng khaùc nhau.





lxxv

Aùp duïng vieäc quaûn trò ruûi ro trong chu trình KSNB

Do caùch thöùc QTRR truyeàn thoáng tieáp caän ruûi ro theo caùc söï kieän rieâng leû vaø chuû

yeáu taäp trung xem xeùt söï taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá khaùch quan, chöa xem xeùt ñuùng

möùc caùc ruûi ro do chuû quan cuûa con ngöôøi, vì vaäy ruûi ro khoâng ñöôïc ñaùnh giaù ñaày

ñuû. Ñeå tieáp caän ruûi ro theo höôùng toaøn dieän vaø ñaày ñuû hôn thì vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro

caàn phaûi ñöôïc loàng vaøo trong chu trình KSNB. Cuï theå nhö sau:

- Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh döïa vaøo ruûi ro vaø nhöõng doanh nghieäp

hoaït ñoäng coù ruûi ro cao nhö baûo hieåm, ngaân haøng, coâng ty quaûn lyù quyõ ñaàu tö,.. thì

phaûi thaønh laäp moät boä phaân chuyeân traùch ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro lieân quan ñeán doanh

nghieäp, trong ñoù coù nguôøi quaûn lyù caáp cao chuyeân traùch veà ruûi ro ñeán toaøn doanh

nghieäp (CRO). Vôùi moät cô caáu toå chöùc nhö vaäy vaø quyeàn haïn töông xöùng, CRO môùi

coù ñuû taàm ñeå bao quaùt heát nhöõng ruûi ro lieân quan trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt

trieån cuûa doanh nghieäp.

- Ñoái vôùi doanh nghieäp lôùn: Ban kieåm soaùt vaø boä phaän Kieåm toaùn noäi boä phaûi

thöïc hieän keát hôïp chöùc naêng quaûn trò caùc ruûi ro lieân quan ñeán doanh nghieäp, ngoaøi

chöùc naêng truyeàn thoáng laø kieåm tra söï tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò,

Ban giaùm ñoác vaø caùc thaønh vieân lieân quan.

- Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû: nhöõng ngöôøi quaûn lyù taïi doanh nghieäp töï

nhaän thöùc vaø ñieàu phoái quaù trình QTRR taïi doanh nghieäp thoâng qua caùc thaûo luaän

vôùi caùc nhaân vieân caáp döôùi vaø söï xeùt ñoaùn caù nhaân. Ñieàu quan troïng laø phaûi nhìn

nhaän ruûi ro moät caùch toång theå vaø heä thoáng.

3.1.2 Caùc giaûi phaùp trôï giuùp

Ñeå quaûn lyù ruûi ro moät caùch hieäu quaû, ngoaøi vieäc ñôn vò xaây döïng moät chu trình

quaûn lyù ruûi ro khoa hoïc vaø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa mình, thì ñôn vò cuõng

caàn phaûi coù söï taùc ñoäng tích cöïc töø caùc yeáu toá beân ngoaøi. Caùc yeáu toá naøy bao goàm





lxxvi

quy ñònh, höôùng daãn cuûa Nhaø nöôùc veà KSNB vaø traùch nhieäm cuûa ñôn vò trong vaán

ñeà kieåm soaùt ruûi ro; kieán thöùc cuûa nhaø quaûn lyù veà KSNB vaø ruûi ro; möùc ñoä phaùt trieån

cuûa moâi tröôøng kinh teá ñeå ñôn vò coù theå löïa choïn caùc phaûn öùng ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng

ruûi ro nhö söû duïng coâng cuï taøi chính, baûo hieåm, thueâ möôùn dòch vuï,… Cuï theå nhö sau:





lxxvii

Ban haønh caùc quy ñònh, höôùng daãn veà KSNB vaø QTRR

Vieät nam ñaõ phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng hôn 20 naêm, ñaõ toå chöùc thöông maïi

theá giôùi (WTO) naêm 2007, nhieàu toå chöùc vaø hieäp hoäi ngheà nghieäp cuõng ñaõ ñöôïc

hình thaønh. Tuy nhieân, Nhaø nöôùc cuõng nhö caùc toå chöùc ngheà nghieäp chöa ban haønh

caùc quy ñònh, höôùng daãn veà KSNB vaø QTRR moät caùch ñaày ñuû vaø heä thoáng. Ñeå caùc

nhaø quaûn lyù yù thöùc ñuùng möïc caùc ruûi ro lieân quan ñeán ñôn vò vaø coù traùch nhieäm hôn

trong vieäc thieát laäp heä thoáng KSNB taïi ñôn vò, theo chuùng toâi caàn phaûi coù nhöõng quy

ñònh, höôùng daãn sau:

- Ban haønh höôùng daãn veà vieäc aùp duïng heä thoáng KSNB taïi ñôn vò. Trong ñoù caàn

phaûi xaùc ñònh ñöôïc khaùi nieäm, muïc tieâu cuûa KSNB; vai troø cuûa nhöõng caùc caáp quaûn

lyù trong heä thoáng.

- Quy ñònh traùch nhieäm cuûa Ban laõnh ñaïo trong vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro, coâng boá

caùc ruûi ro quan troïng maø ñôn vò coù khaû naêng gaëp phaûi vaø caùch thöùc maø ñôn vò ñoái

phoù. Töông töï nhö Hoa Kyø ñaõ ban haønh ñaïo luaät Sarbanes – Oxley naêm 2002.

- Ñoái vôùi caùc coâng ty nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn thì trong baùo caùo kieåm

toaùn ñoäc laäp phaûi coù ñaùnh giaù cuûa kieåm toaùn vieân veà heä thoáng KSNB taïi ñôn vò.

Boå sung kieán thöùc veà KSNB cho caùc chöông trình ñaøo taïo

Ñeå nhaø quaûn lyù nhaän bieát ñöôïc vai troø, taùc duïng cuûa KSNB ; caùc beân lieân quan

ñaùnh giaù ñuùng chaát löôïng cuûa heä thoáng KSNB moät ñôn vò thì tröôùc heát hoï phaûi coù

nhöõng kieán thöùc nhaát ñònh veà KSNB. Ñeå thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu naøy, caàn thöïc hieän

caùc noäi dung sau:

- Lyù luaän veà KSNB phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa tình hình Vieät Nam. Heä thoáng lyù luaän

veà KSNB ôû Vieän Nam hieän nay chuû yeáu döïa vaøo nhöõng lyù luaän xuaát phaùt töø nöôùc

ngoaøi, chuû yeáu laø caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån hôn raát nhieàu so vôùi ñieàu kieän

cuûa Nam hieän nay. Do ñoù, caùc nhaø lyù luaän, caùc nhaø nghieân cöùu phaûi tìm hieåu veà





lxxviii

kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc veà KSNB ñeå xaây döïng heä thoáng lyù luaän phuø hôïp vôùi thöïc

tieãn cuûa Vieät Nam theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån. Ôû goùc ñoä Nhaø nöôùc, caàn chuû ñoäng

trôï giuùp caùc ñeà taøi nghieân cöùu lyù luaän veà KSNB, tìm hieåu thöïc tieãn ôû caùc nöôùc coù

ñieàu kieän töông töï chuùng ta. Ñoù cuõng laø cô sôû ñeå chuùng ta hoaøn thieän lyù luaän, cô sôû

ñeå Nhaø nöôùc hoaëc hoäi ngheà nghieäp ban haønh, caäp nhaät caùc quy ñònh, höôùng daãn veà

KSNB.

- Caùc chöông trình ñaøo taïo veà quaûn lyù, hoaëc veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán ñaùnh

giaù moät ñôn vò, caàn phaûi coù noäi dung veà KSNB. Caùc chöông trình ñaøo taïo cuûa chuùng

ta hieän nay (ngoaøi caùc chöông trình kieåm toaùn) chöa ñeà caäp ñeán vaán ñeà KSNB. Vì

vaäy, ñeå nhaø quaûn lyù, nhaø ñaàu tö cuõng nhö caùc beân lieân quan khaùc hieåu roõ hôn veà

KSNB, caùc chöông trình ñaøo taïo ñaøo taïo lieân quan ñeán doanh nghieäp caàn phaûi coù söï

nhaán maïnh ñeán yeáu toá ruûi ro, ñaëc bieät laø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán kieåm soaùt.

Ña daïng hoaù caùc loaïi hình baûo hieåm toån thaát

Moät trong nhöõng caùch thöùc ñeå chuyeån giao ruûi ro cho caùc ñoái töôïng beân ngoaøi ñôn

vò laø mua caùc dòch vuï baûo hieåm ñeå döï phoøng cho caùc toån thaát. Tuy nhieân ñeå phöông

aùn phaûn öùng naøy ñöôïc thöïc hieän thì ñieàu kieän ñaàu tieân laø phaûi coù caùc dòch vuï baûo

hieåm toån thaát töông öùng ñeå ñôn vò coù theå tieáp caän ñöôïc treân thò tröôøng. Thò tröôøng

dòch vuï baûo hieåm toån thaát ôû Vieät nam hieän nay chæ môùi phaùt trieån cho baûo hieåm toån

thaát taøi saûn höõu hình, caùc dòch vuï baûo hieåm toån thaát khaùc thì chöa coù hoaëc chöa phaùt

trieån. Ñeå phaùt trieån caùc dòch vuï baûo hieåm naøy, qua ñoù laøm taêng khaû naêng löïa choïn

caùc phöông aùn phaûn öùng vôùi ruûi ro cho doanh nghieäp, theo chuùng toâi Nhaø nöôùc vaø

caùc doanh nghieäp baûo hieåm caàn coù söï phoái hôïp theo phöông höôùng sau:

- Nhaø nöôùc ban haønh nhöõng quy ñònh höôùng daãn cho caùc loaïi hình baûo hieåm môùi,

caùc loaïi hình baûo hieåm ñaõ coù ôû nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy taïo söï an taâm cho caùc doanh

nghieäp baûo hieåm veà maët chuû tröông cuûa Nhaø nöôùc, haønh lang phaùp lyù ñeå caùc doanh

nghieäp an taâm tham gia.





lxxix

- Caùc doanh nghieäp baûo hieåm nghieân cöùu, phaùt trieån caùc dòch vuï baûo hieåm môùi.

Moät maët taïo thoùi quen söû duïng dòch vuï baûo hieåm ñeå öùng phoù vôùi ruûi ro cuûa caùc

doanh nghieäp Vieät nam, maët khaùc cuõng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu söû duïng cuûa caùc

doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñang hoaït ñoäng taïi Vieät nam.

3.2 Ñònh höôùng hoaøn thieän KSNB taïi caùc doanh nghieäp lôùn

Hieän nay coøn toàn taïi nhieàu quan ñieåm khaùc nhau ñeå phaân bieät doanh nghieäp lôùn,

vaø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Cô sôû ñeå phaân loaïi laø quy moâ saûn xuaát kinh doanh,

neáu quy moâ khoâng lôùn laém laø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ngöôïc laïi laø doanh nghieäp

coù quy moâ lôùn. Vieäc xaùc ñònh quy moâ cuûa doanh nghieäp laø vaán ñeà coù nhieàu yù kieán

khaùc nhau giöõa caùc nhaø kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc. Theo chuùng toâi, doanh nghieäp

coù quy moâ lôùn laø doanh nghieäp coù nhieàu ruûi ro, caùc ruûi ro phöùc taïp vaø khoù quaûn lyù.

Caùc yeáu toá ñeå nhaän bieát doanh nghieäp lôùn laø:

- Hoaït ñoäng roäng, daøn traûi treân nhieàu vuøng, nhieàu quoác gia

- Quaûn lyù moät löôïng taøi saûn lôùn

- Cô caáu toå chöùc phöùc taïp vôùi nhieàu phoøng ban vaø caùc caáp quaûn lyù.

Ñeå hoaøn thieän heä thoáng KSNB nhaèm quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù

trình toàn taïi vaø phaùt trieån, caùc doanh nghieäp taïi Vieät nam caàn thöïc hieän vaø hoaøn

thieän caùc noäi dung sau:

3.2.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng quaûn lyù

Moâi tröôøng quaûn lyù taïo neân saéc thaùi chung cho toaøn ñôn vò, chi phoái yù thöùc caùc

thaønh vieân tham gia vaøo heä thoáng KSNB. Ñeå moâi tröôøng quaûn lyù phaùt huy toát vai troø

neàn taûng cuûa mình, caùc doanh nghieäp lôùn ôû Vieät nam hieän nay caàn hoaøn thieän caùc

noäi dung sau:

- Ban haønh caùc quy ñònh noäi boä lieân quan ñeán ñaïo ñöùc ngheà nghieäp. Ñeå nhöõng

ngöôøi tham gia trong chu trình KSNB hieåu ñöôïc roõ raøng moâi tröôøng vaên hoaù cuûa





lxxx

coâng ty cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù coù cô sôû ñeå ñaùnh giaù caùc chuaån veà ñaïo ñöùc cuûa

nhaân vieân caáp döôùi, caùc coâng ty caàn ban haønh caùc quy ñònh lieân quan ñeán ñaïo ñöùc

cuûa nhaân vieân ngoaøi nhöõng quy ñònh veà coâng vieäc chuyeân moân. Caùc quy ñònh naøy

caàn roõ raøng, deã hieåu, neâu leân ñöôïc quan ñieåm cuûa coâng ty veà haønh vi, thaùi ñoä cuûa taát

caû moïi ngöôøi trong coâng ty; xaùc ñònh ñöôïc nhöõng vaán ñeà öu tieân khi xaûy ra nhöõng

maâu thuaãn, xung ñoät lôïi ích. Maët khaùc, ñeå nhöõng quy ñònh naøy phaùt huy taùc duïng thì

ñieàu kieän tieân quyeát laø caùc nhaø quaûn lyù, ñaëc bieät laø giaùm ñoác (CEO) phaûi laøm göông

trong vieäc trieät ñeå chaáp haønh. Khi ngöôøi quaûn lyù caáp cao khoâng chaáp haønh toaøn boä

hoaëc coù nhöõng haønh ñoäng, bieåu hieän bò nhaân vieân caáp döôùi cho laø khoâng tuaân thuû

quy ñònh thì quy ñònh cuûa coâng ty cuõng trôû neân voâ taùc duïng vaø thaäm chí gaây maát

nieàm tin cho nhaân vieân.

- Xaây döïng caùc möùc ñoä ruûi ro coù theå chaáp nhaän cho caùc caáp ñoä hoaït ñoäng trong

coâng ty. Ñeå quaûn lyù toát caùc ruûi ro lieân quan, coâng ty caàn xaùc ñònh caùc ngöôõng coù theå

chòu ñöïng ñoái vôùi töøng loaïi ruûi ro. Ôû caáp ñoä toaøn coâng ty, ñoù laø ruûi ro coù theå chaáp

nhaän, ôû caáp ñoä töøng hoaït ñoäng chi tieát thì ñoù laø ruûi ro coù theå chaáp nhaän cuûa töøng boä

phaän. Vieäc xaây döïng caùc tieâu chuaån moät caùch roõ raøng giuùp nhöõng nhaân vieân tham

gia yù thöùc ñöôïc nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán coâng vieäc vaø nhöõng caùch thöùc ñeå phoøng

traùnh, giaûm thieåu. Maët khaùc, nhöõng tieâu chuaån naøy laø cô sôû ñeå ngöôøi quaûn lyù ñaùnh

giaù vieäc thöïc hieän cuûa nhöõng nhaân vieân caáp döôùi cuõng nhö xaùc ñònh nhöõng ngöôõng

ruûi ro maø nhaø quaûn lyù caàn can thieäp, töø ñoù ñöa ra xem xeùt caùc caùch thöùc phaûn öùng

khaùc nhau.

3.2.2 Hoaøn thieän cô caáu toå chöùc vaø phaân ñònh quyeàn haïn traùch nhieäm

Cô caáu toå chöùc caùc boä phaän vaø phaân chia traùch nhieäm cuûa caùc nhaân vieân trong

coâng ty phaûi ñaûm baûo cho vieäc laäp keá hoaïch, ñieàu haønh, kieåm soaùt vaø giaùm saùt caùc

hoaït ñoäng taïi ñôn vò. Cô caáu toå chöùc ñöôïc xaùc laäp töø boä phaän quaûn lyù caáp cao ñeán





lxxxi

caùc caáp thöïc hieän ôû beân döôùi. Caùc doanh nghieäp caàn hoaøn thieän cô caáu toå chöùc vaø

phaân ñònh quyeàn haïn traùch nhieäm cuûa nhaân vieân theo höôùng sau:





lxxxii

3.2.2.1 Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt /Kieåm toaùn noäi boä

Ñeå hoäi ñoàng quaûn trò hoaït ñoäng höõu hieäu thì thaønh phaàn cuûa hoäi ñoàng naøy phaûi

bao goàm nhöõng ngöôøi trong ban giaùm ñoác vaø nhöõng ngöôøi ôû caùc boä phaän chuyeân

moân nhö kyõ thuaät, taøi chính,… chæ coù nhö vaäy Hoäi ñoàng quaûn trò môùi coù theå ñaùnh giaù

ñuùng traùch nhieäm cuûa nhöõng boä phaän vaø caùc thaønh vieân trong ñôn vò. Maët khaùc, Hoäi

ñoàng quaûn trò giaùm saùt caùc hoaït ñoäng quaûn lyù taïi ñôn vò, thay ñoåi ban giaùm ñoác khi

caàn thieát vaø ñieàu chænh caùc haønh ñoäng sai cuûa ban giaùm ñoác, vì vaäy thaønh vieân cuûa

Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi coù ngöôøi khoâng thuoäc Ban giaùm ñoác. Hôn nöõa, thaønh vieân

Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi coù ngöôøi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi Ban giaùm ñoác vaø coâng ty, cuï

theå laø nhöõng nguôøi khoâng phaûi laø nhaân vieân vaø cuõng khoâng phaûi laø coå ñoâng hoaëc

ngöôøi chuû goùp voán. Caùc coâng ty lôùn, ñaëc bieät laø caùc coâng ty ñaïi chuùng, neân choïn

nhöõng ngöôøi coù kieán thöùc cao veà kinh teá, taøi chính, quaûn trò,… vaø coù uy tín trong xaõ

hoäi laøm thaønh vieân ñoäc laäp trong Hoäi ñoàng quûn trò. Nhöõng ngöôøi naøy khoâng nhöõng

cung caáp nhöõng tö vaán, ñònh höôùng môùi laï vaø ñoäc ñaùo maø coøn taïo neân söï ñoäc laäp caàn

thieát ñoái vôùi Ban giaùm ñoác.

Cô caáu Hoäi ñoàng quaûn trò thích hôïp ñaûm baûo raèng Ban giaùm ñoác duy trì heä thoáng

quaûn trò ruûi ro moät caùch höõu hieäu. Cho duø trong lòch söû coâng ty chöa phaûi gaùnh chòu

nhöõng toån thaát, cho duø chöa coù baèng chöùng hay daáu hieäu naøo cho thaáy coâng ty phaûi

ñoái maët vôùi nhöõng ruûi ro quan troïng, thì Hoäi ñoàng quaûn trò cuõng phaûi luoân yù thöùc

raèng ruûi ro coù theå ñeán vôùi coâng ty baát cöù luùc naøo. Cho duø coù moät chieán löôïc hay ñoäi

nguõ nhaân söï laønh ngheà, chu trình ñöôïc thieát keá khoa hoïc vaø kyõ thuaät aùp duïng laø

ñaùng tin caäy thì coâng ty vaãn phaûi ñoái maët vôùi toån haïi töø caùc loaïi ruûi ro vaø vieäc quaûn

trò ruûi ro vaãn raát caàn thieát.

Maët khaùc, ñeå Ban kieåm soaùt ñoäc laäp vôùi Ban giaùm ñoác thì thaønh vieân Ban kieåm

soaùt cuõng coù ít nhaát moät ngöôøi giöõa vai troø chuû choát (tröôûng ban hoaëc phoù ban)

khoâng phaûi laø nhaân vieân cuûa coâng ty. Tuy nhieân, ñeå thaønh vieân naøy coù traùch nhieäm





lxxxiii

hôn trong coâng vieäc kieåm soaùt thì nhaân vieân naøy phaûi laø coå ñoâng hoaëc ngöôøi coù lôïi

ích tröïc tieáp ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa coâng ty.

3.2.2.2 Phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm

Phaân chia quyeàn haïn, traùch nhieäm giöõa caùc phoøng ban vaø caùc nhaân vieân phaûi xem

xeùt ñeán söï choàng cheùo veà chöùc naêng kieåm tra giaùm saùt coù theå gaây aùch taéc trong chu

trình thöïc hieän. Maët khaùc, söï phaân quyeàn cuõng phaûi ñaûm baûo cô cheá giaùm saùt laãn

nhau giöõa caùc boä phaän vaø caùc nhaân vieân tham gia. Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu naøy,

khi xaây döïng cô caáu toå chöùc vaø phaân chia quyeàn haïn traùch nhieäm ñôn vò caàn xem

xeùt caùc vaán ñeà sau:

- Vieäc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm phaûi ñöôïc xaây döïng döïa treân chu trình

phaùt sinh cuûa töøng loaïi nghieäp vuï. Caên cöù vaøo baûn chaát cuûa töøng loaïi nghieäp vuï maø

ñôn vò boá trí nhöõng phoøng ban, nhaân söï tham gia vaøo chu trình chöù khoâng phaûi laø

ñieàu ngöôïc laïi. Maët khaùc, ñôn vò cuõng caàn phaûi quy ñònh roõ tieán ñoä thöïc hieän trong

caùc thuû tuïc kieåm soaùt, traùch nhieäm cuï theå cuûa caùc caù nhaân, boä phaän khi xaûy ra söï

chaäm treã. Caùch thöùc tieáp caän nhö vaäy moät maët giaûm thieåu söï choàng cheùo, maët khaùc

ñaûm baûo tieán ñoä coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän kòp thôøi, qua ñoù naâng cao hieäu quaû cuûa heä

thoáng.

- Ñaûm baûo söï söï giaùm saùt laãn nhau giöõa caùc phoøng ban vaø caùc nhaân vieân. Nghóa laø,

moät nghieäp vuï töø khi phaùt sinh ñeán luùc hoaøn thaønh khoâng taäp trung vaøo moät ngöôøi

hoaëc moät boä phaän chöùc naêng xöû lyù. Ñaây laø caùch thöùc ñeå giaûm thieåu gian laän hoaëc sai

soùt phaùt sinh, vaø hoaøn thieän heä thoáng vôùi söï tham gia ñoùng goùp töø nhieàu ngöôøi nhieàu

boä phaän khaùc nhau.

- Chuù yù ñeán quan heä ñaëc tính vaø quan heä cuûa töøng nhaân vieân ñoái vôùi nhöõng ngöôøi

khaùc trong chu trình kieåm soaùt ñeå boá trí nhaân söï ñaûm baûo söï höõu hieäu cuûa heä thoáng

kieåm soaùt.

3.2.2.3 Luaân chuyeån nhaân vieân





lxxxiv

Luaân chuyeån caùc vò trí giöõa caùc nhaân vieân trong phoøng ban nhaèm giuùp nhaân vieân

hieåu heát vaø coù nhöõng kyõ naêng caàn thieát cho caùc coâng vieäc lieân quan ñeán boä phaän

cuûa mình ñeå coù theå thay theá trong nhöõng tröôøng hôïp khaån caáp. Maët khaùc, vieäc luaân

chuyeån cuõng taïo neân söï giaùm saùt laãn nhau toát hôn giöõa caùc nhaân vieân qua vieäc nhaân

vieân hieåu chi tieát caùc coâng vieäc ôû nhöõng vò trí khaùc.

3.2.3 Tieáp caän caùc kyõ thuaät ñònh löôïng khaû naêng xuaát hieän cuûa ruûi ro

Möùc ñoä chính xaùc cuûa vieäc ñaùnh giaù söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro phuï thuoäc vaøo

caùch thöùc doanh nghieäp nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng vaø xaùc ñònh söï taùc ñoäng

cuûa söï kieän tieàm taøng ñoù ñeán ñôn vò. Ñeå ñaùnh giaù chính xaùc taùc ñoäng cuûa ruûi ro,

doanh nghieäp caàn aùp duïng kyõ thuaät nhaän dieän phuø hôïp vaø löôïng hoaù chính xaùc söï

taùc ñoäng cuûa ruûi ro.

3.2.3.1 AÙp duïng caùc kyõ thuaät nhaän daïng caùc söï kieän tieàm taøng phuø hôïp vôùi ñaëc thuø

cuûa ñôn vò vaø chu trình nghieäp vuï cuï theå

Caùc kyõ thuaät ñeå nhaän dieän caùc söï kieän tieàm taøng ñöôïc söû duïng tuyø thuoäc vaøo

ñoä phöùc taïp vaø ñaëc thuø cuûa caùc nghieäp vuï, vaø thay ñoåi cho caùc söï kieän khaùc nhau

trong phaïm vi ñôn vò. Ñeå nhaän dieän caùc söï kieän tieàm taøng, caùc kyõ thuaät sau ñaây

thöôøng ñöôïc söû duïng:

- Danh saùch caùc söï kieän – Ñôn vò xem xeùt caùc söï kieän tieàm taøng thoâng qua

danh saùch caùc söï kieän vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï kieän ñoù. Baèng vieäc xaùc ñònh

caùc yeáu toá beân trong, beân ngoaøi, kinh teá, kyõ thuaät,… giuùp cho ñôn vò coù theå nhaän

daïng heát caùc söï kieän coù theå aûnh höôûng (xem chi tieát ôû Phuï luïc 3).

- Phaân tích noäi boä – ñaây laø moät phaàn cuûa trong quaù trình leân keá hoaïch kinh

doanh haøng ngaøy, thoâng thöôøng laø thoâng qua caùc cuoäc hoïp giao ban. Phaân tích naøy

thöôøng söû duïng thoâng tin töø nhöõng ñoái taùc cuûa ñôn vò (khaùch haøng, nhaø cung caáp,..)

hoaëc laø nhöõng chuyeân gia ñoäc laäp: chuyeân vieân tö vaán, kieåm toaùn noäi boä,.. ñeå coù





lxxxv

nhöõng ñaùnh giaù khaùi quaùt veà nhöõng söï kieän lôùn, xu höôùng trong töông lai,.. coù theå

taùc ñoäng ñeán ñôn vò.

- Xem xeùt caùc möùc ñoä caûnh baùo - vieäc xaùc ñònh caùc ngöôõng veà ruûi ro caàn baùo

caùo leân caáp treân, giuùp nhaø quaûn lyù so saùnh caùc söï kieän xaûy ra so vôùi caùc tieâu chuaån

ñaõ ñònh tröôùc, töø ñoù xaùc ñònh söï kieän ñoù coù caàn ñöôïc xem xeùt ôû caùc caáp quaûn lyù cao

hôn hay khoâng.

- Thaûo luaän vaø trao ñoåi – xaùc ñònh ra nhöõng söï kieän döïa treân kinh nghieäm vaø

kieán thöùc cuûa nhaø quaûn lyù, nhaân vieân vaø nhöõng ngöôøi lieân quan thoâng qua nhöõng

cuoäc thaûo luaän chuyeân ñeà ñeå nhaän daïng caùc söï kieän taùc ñoäng ñeán ñôn vò.

- Phaân tích chu trình – laø vieäc xem xeùt söï keát hôïp caùc yeáu toá ñaàu vaøo, nhieäm

vuï, traùch nhieäm vaø keát quaû taïo neân moät chu trình cuûa ñôn vò. Baèng caùch xem xeùt caùc

yeáu toá beân trong vaø beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán yeáu toá ñaàu vaøo hoaëc caùc hoaït ñoäng cuï

theå trong phaïm vi chu trình, ñôn vò nhaän daïng caùc söï kieän maø coù theå aûnh höôûng ñeán

muïc tieâu cuûa chu trình ñoù.

- Söû duïng caùc coâng cuï hieån thò – xem xeùt döõ lieäu lieân quan ñeå xaùc ñònh nhöõng

ñieàu kieän, xu höôùng coù theå daãn ñeán söï kieän taùc ñoäng ñeán ñôn vò. Thoâng qua caùc

coâng cuï hieån thò nhöõng thoâng tin toång hôïp veà ruûi ro nhö bieåu ñoà ruûi ro, baûng toång

hôïp xu höôùng cuûa töøng loaïi ruûi ro,… giuùp cho ñôn vò xaùc ñònh ñöôïc nhöõng phaïm vi

caàn taäp trung quaûn lyù.

- Ñaùnh giaù toån thaát – caên cöù vaøo döõ lieäu veà caùc söï kieän rieâng leû veà toån thaát

trong quaù khöù, coù theå xaùc ñònh xu höôùng vaø nguyeân nhaân saâu xa. Khi ñoù, ñôn vò coù

theå ñaùnh giaù vaø phaûn öùng ôû möùc ñoä toång hôïp chöù khoâng caàn phaûi xem xeùt caùc söï

kieän rieâng leû.

Caùc kyõ thuaät treân coù theå ñöôïc aùp duïng rieâng leû hoaëc keát hôïp cho töøng chu

trình nghieäp vuï vuï theå phuø hôïp vôùi ñaëc thuø hoaït ñoäng, trieát lyù veà ruûi ro vaø caùc coâng

cuï hieän coù cuûa ñôn vò. Caùc ví duï veà vieäc aùp duïng caùc kyõ thuaät ôû Baûng 3.1 vaø Baûng

3.2 cho chuùng ta thaáy roõ hôn vieäc aùp duïng naøy.





lxxxvi

Baûng 3.1 Ví duï veà phaân tích chu trình

Ñaàu vaøo

Nhieäm vuï Ñaàu ra

Nhieäm vuï Caùc söï kieän coù khaû naêng phaùt sinh 1. Daùn tem ngaøy thaùng leân Sec * Nhaân vieân khoâng daùn tem leân Sec

2. Ghi vaøo soå ñaêng kyù * Nhaân vieân khoâng ghi vaøo soå ñaêng kyù * Ghi sai chi tieát * Ghi nhaàm vôùi Sec khaùc

3.Yeâu caàu ngaân haøng thanh toaùn * Thaát laïc Sec khi göûi ñeán ngaân haøng * Yeâu caàu nhaàm ngaân haøng thanh toaùn * Ngaân haøng ghi sai soá tieàn * Tem daùn bò maát

4. Chuyeån giaáy yeâu caàu thanh vaø toaùn * Giaáy yeâu caàu thanh toaùn vaø soå ñaêng kyù bò thaát soå ñaêng kyù cho keá toaùn laïc hoaëc göûi khoâng ñuùng nhaân vieân keá toaùn

5. Keá toaùn ghi vaøo soå caùi * Ghi vaøo soå caùi soá tieàn khoâng ñuùng * Ghi khoâng ñuùng teân khaùch haøng * Nhaân vieân keá toaùn khoâng ghi vaøo soå caùi

6. Chuyeån hoà sô thanh toaùn ñeå keøm * Chi tieát hoà sô khoâng phuø hôïp vôùi Sec theo giaáy yeâu caàu thanh toaùn

Nhaän Sec 1. Daùn tem ngaøy thaùng leân Sec

2. Ghi vaøo soå ñaêng kyù

3.Yeâu caàu ngaân haøng thanh toaùn

4. Chuyeån giaáy yeâu caàu thanh vaø toaùn soå ñaêng kyù cho keá toaùn

5. Keá toaùn ghi vaøo soå caùi

6. Chuyeån hoà sô thanh toaùn ñeå keøm theo giaáy yeâu caàu thanh

Daùn tem leân giaáy yeâu caàu thanh toaùn

Baùo caùo ghi cheùp keá toaùn

Hoà sô thanh toaùn





lxxxvii

Baûng 3.2 Ví duï veà söï keát hôïp coâng cuï hieån thò vaø caùc möùc ñoä caûnh baùo

Muïc tieâu

boä phaän Ño löôøng

Muïc tieâu vaø

ruûi ro coù theå

chaáp nhaän

Söï kieän

tieàm taøng

Coâng cuï

hieån thò

Caùc möùc

ñoä caûnh

baùo cho boä

phaän

Ñaåy maïnh

chieán dòch

tieâu thuï saûn

phaåm ôû caùc

sieâu thò

trong caùc

vuøng troïng

ñieåm

Soá löôïng

saûn phaåm

tieâu thuï

moãi thaùng

cuûa moãi

cöûa haøng

Muïc tieâu:

1.000 saûn

phaåm môùi

ñöôïc tieâu thuï

moãi thaùng cuûa

moãi cöûa haøng

trong suoát

chieán dòch.

Ruûi ro coù theå

chaáp nhaän: saûn

phaåm tieâu thuï

töø 900 – 1.250

Söï tin

töôûng cuûa

khaùch haøng

taêng do

coâng ty ñaåy

maïnh vieäc

tieâu thuï saûn

phaåm

Chæ soá haøi

loøng cuûa

khaùch haøng

Chæ soá haøi

loøng cuûa

khaùch haøng

taêng döôùi

5%

Taïo döïng

vaø duy trì

vieäc baûo

maät heä

thoáng thoâng

tin choáng

laïi vieäc

xaâm nhaäp

töø beân

ngoaøi

Soá löôïng

caùc laàn

thaâm nhaäp

thaønh coâng

töø caùc ñoái

töôïng beân

ngoaøi

Muïc tieâu: 0 cho

moãi thaùng

Ruûi ro coù theå

chaáp nhaän: 0

moãi thaùng

Nhöõng

ngöôøi

khoâng coù

traùch nhieäm

thaâm nhaäp

heä thoáng

thoâng tin

cuûa coâng ty

baèng ñöôøng

Internet

Soá laàn

nhöõng

ngöôøi

khoâng coù

traùch nhieäm

thaâm nhaäp

heä thoáng

thoâng tin

thaønh coâng

vaø khoâng

Nhöõng

ñieåm yeáu

môùi cuûa heä

thoáng ñöôïc

thaâm nhaäp

bôûi ngöôøi

beân ngoaøi





lxxxviii

thaønh coâng

Tuaân thuû

caùc quy

ñònh veà tieán

ñoä thöïc

hieän ñoái

vôùi caùc

chaát ñoäc

haïi

Soá löôïng

vaäy lieäu

ñoäc haïi roø

ræ ra moâi

tröôøng ñöôïc

vaän chuyeån

bôûi nhaân

vieân coâng

ty

Muïc tieâu:

<1000 lít moãi

naêm.

Ruûi ro coù theå

chaáp nhaän: 0 –

1.250 lít moãi

naêm

Söï aên moøn

kim loaïi

daãn ñeán roø

ræ nguyeân

lieäu trong

quaù trình

vaän chuyeån

baèng xe taûi.

Soá naêm ñaõ

söû duïng cuûa

caùc boàn

chöùa

nguyeân lieäu

ñoäc haïi

Caùc thuøng

chöùa ñaõ

ñöôïc söû

duïng treân

85% tuoåi

thoï kyõ thuaät

Duy trì söï

oån ñònh veà

nguoàn nhaân

löïc coù chaát

löôïng cao

Tyû leä thoâi

vieäc cuûa

caùc nhaân

vieân coù

chaát löôïng

cao

Muïc tieâu: tyû leä

nghæ vieäc

<10%

Ruûi ro coù theå

chaáp nhaän: 2%

- 12%

Nhaân vieân

nghæ quùa

nhieàu.

Söï nhieät

tình cuûa

nhaân vieân

coù chuyeân

moân cao

ñoái vôùi

coâng ty.

Nhaân vieân

coù chuyeân

moân cao traû

lôøi “raát”

hoaëc “thænh

thoaûng”

khoâng haøi

loøng vôùi

coâng ty

trong caùc

cuoäc khaûo

saùt.

3.2.3.2 AÙp duïng caùc kyõ thuaät ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro

Ñeå ñònh löôïng söï taùc ñoäng cuûa ruûi ro, ñôn vò coù theå söû duïng phöông phaùp ñònh

löôïng hoaëc ñònh tính. Tuy nhieân kyõ thuaät ñònh löôïng thöôøng cho keát quaû chính xaùc





lxxxix

hôn nhöng ñoøi hoûi nhöõng ñieàu kieän phöùc taïp. Ñeå ñònh löôïng ruûi ro coù hieäu quûa cho

vieäc quaûn trò, ñôn vò caàn phaûi hoaøn thieän theo höôùng sau:

- Nhöõng ngöôøi quaûn lyù phaûi ñöôïc trang bò nhöõng kieán thöùc cô baûn ñeå coù theå tieáp

caän ñöôïc vôùi caùc caùch thöùc tính toaùn löôïng hoaù söï taùc ñoäng cuûa moät ruûi ro.

- Maët khaùc ñôn vò cuõng caàn trang bò nhöõng phaàn meàm chuyeân duïng ñeå phuïc vuï cho

caùc coâng vieäc tính toaùn. Khi ñoù, seõ coù nhöõng keát quaû nhanh vaø chính xaùc veà söï taùc

ñoäng cuûa ruûi ro vaø vì vaäy seõ ñöa ra nhöõng phöông aùn ñeå xöû lyù kòp thôøi, laøm taêng

hieäu quaû cuûa coâng taùc quaûn lyù.

3.2.4 Taïo thoùi quen söû duïng dòch vuï baûo hieåm

Vieäc söû duïng dòch vuï baûo hieåm cho caùc toån thaát laø caùch thöùc chuyeån giao ruûi ro

ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc. Tuy nhieân, thoùi quen naøy chöa phoå bieán ôû Vieät

nam tröø moät soá tröôøng hôïp baét buoäc nhö xuaát nhaäp khaåu. Ñôn vò söû duïng caùc dòch vuï

baûo hieåm toån thaát khi töï ñôn vò khoâng theå giaûm thieåu ruûi ro xuoáng ñeán möùc coù theå

chaáp nhaän hoaëc khi chi phí ñeå töï giaûm thieåu lôùn hôn lôïi ích maø ñôn vò coù ñöôïc töø

vieäc giaûm thieåu ruûi ro ñoù.

Thoùi quen söû duïng baûo hieåm giuùp ñôn vò coù theâm caùch thöùc phaûn öùng ñeå xem xeùt.

Maët khaùc coù theå laøm giaûm chi phí baûo hieåm do giaûm ñònh phí cho caùc giao dòch hoaëc

keát hôïp nhieàu hôïp ñoàng baûo hieåm cuøng luùc,…

Söû duïng baûo hieåm cho nhöõng ruûi ro quan troïng khoâng nhöõng giuùp ñôn vò toàn taïi sau

nhöõng toån thaát baát ngôø maø coøn taïo thoùi quen kinh doanh phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác

teá.

3.2.5 Ña daïng hoaù caùc keânh thoâng tin

Caùc keânh thoâng tin laø phöông tieän ñeå caùc caáp quaûn lyù truyeàn ñaït mong muoán

xuoáng caùc caáp döôùi vaø thu nhaän caùc yù kieán phaûn hoài. Keânh thoâng tin vôùi caùc ñoái

töôïng beân ngoaøi giuùp caùc ñoái töôïng lieân quan hieåu ñuùng ruûi ro maø ñôn vò ñang ñoái





xc

maët vaø xöû lyù, maët khaùc cuõng laø phöông tieän ñeå ñaùnh giaù ñuùng caùc ruûi ro phaùt sinh töø

caùc ñoái töôïng beân ngoaøi.

Heä thoáng thoâng tin höõu hieäu giuùp ñôn vò nhìn nhaän heát caùc ruûi ro, töø ñoù coù theå xaây

döïng caùch thöùc quaûn lyù hieäu quaû. Ñeå caùc keânh thoâng tin höõu ích cho caùc caáp quaûn

lyù, caàn hoaøn thieän theo höôùng sau:

- Ña daïng caùch thöùc truyeàn thoâng trong noäi boä ñôn vò. Ngoaøi nhöõng caùch thöùc

truyeàn thoáng nhö trao ñoåi tröïc tieáp, hoïp giao ban, thoâng baùo ôû caùc baûn tin hoaëc vaên

baûn,.. caùc doanh nghieäp neân xaây döïng theâm nhöõng caùch thöùc truyeàn thoâng môùi ñeå

ngöôøi nhaän coù theå nhaän ñöôïc thoâng tin kòp thôøi hôn nhö xaây döïng maïng thoâng tin

ñieän töû noäi boä, göûi email, thaêm doø noäi boä qua maïng,..

- Keânh thoâng tin vôùi caùc ñoái töôïng beân ngoaøi phaûi höõu ích trong vieäc nhaän daïng vaø

ñaùnh giaù ruûi ro. Cuï theå: tröôùc heát ñôn vò xaây döïng caùc tieâu chí cuï theå cho nhöõng ruûi

ro lieân quan ñeán ñoâi töôïng beân ngoaøi, sau ñoù döïa vaøo nhöõng chæ tieâu ñaõ ñöôïc xaây

döïng ñeå thu thaäp vaø cung caáp caùc thoâng tin taùc ñoäng ñeán ñoái töôïng ñoù.

- Keânh thoâng tin cho Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi ñaûm baûo cung caáp ñöôïc nhöõng ruûi ro

cô baûn lieân quan ñeán coâng ty cuõng nhö noã löïc kieåm soaùt ruûi ro cuûa Ban giaùm ñoác vaø

caùc quy trình ñang ñöôïc aùp duïng ñeå quaûn lyù caùc ruûi ro ñoù.

- Thoâng tin phaûi ñöôïc caäp nhaät kòp thôøi. Thoâng tin chæ höõu ích cho ngöôøi quaûn lyù

trong vieäc nhaän daïng vaø ñaùnh giaù ruûi ro khi ñöôïc cung caáp kòp thôøi. Vì vaäy, caùc

thoâng tin phaûn hoài hoaëc caùc thoâng tin thu nhaän ñöôïc töø beân ngoaøi phaûi ñöôïc cung

caáp cho nhaø quaûn lyù theo caùch thöùc nhanh nhaát coù theå. Chæ coù nhö vaäy thì nhaø quaûn

lyù môùi coù theå ñöa ra nhöõng caùch thöùc ñoái phoù höõu hieäu vaø hieäu quaû vôùi ruûi ro cuõng

nhö taän duïng caùc cô hoäi phaùt sinh ñoái vôùi ñôn vò.

3.2.6 Taêng cöôøng caùc coâng taùc kieåm tra giaùm saùt





xci

Moät heä thoáng KSNB duø ñöôïc thieát keá toát theá naøo ñi chaêng nöõa nhöng neáu khoâng

coù söï kieåm tra giaùm saùt toát thì heä thoáng ñoù seõ maát daàn tính höõu hieäu. Maët khaùc, khi

ñieàu kieän kinh doanh thay ñoåi thì heä thoáng KSNB ñöôïc thieát keá tröôùc ñaây coù theå

khoâng coøn phuø hôïp trong tình hình môùi. Hôn nöõa, thoâng qua vieäc kieåm tra giaùm saùt

giuùp ñôn vò thaáy ñöôïc nhöõng khieám khuyeát trong thieát keá vaø vaän haønh heä thoáng.

Vì vaäy, vieäc kieåm tra giaùm saùt heä thoáng KSNB caàn phaûi ñöôïc quan taâm ôû möùc ñoä

caàn thieát. Cuï theå nhö sau:

- Kieåm tra giaùm saùt thöôøng xuyeân: ngoaøi vieäc thieát keá heä thoáng ñeå caùc nhaân vieân

vaø caùc phoøng ban thöïc hieän vieäc giaùm saùt laãn nhau thì caùc caáp quaûn lyù trong ñôn vò

phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra giaùm saùt vieäc thöïc hieän haèng ngaøy trong phaïm vi quaûn

lyù. Moät maët giaùm saùt vieäc thöïc hieän cuûa nhaân vieân, maët khaùc ngöôøi quaûn lyù cuõng

phaùt hieän ñöôïc nhöõng chi tieát chöa hôïp lyù cuûa chu trình. Giaùm saùt thöôøng xuyeân

cuõng bao goàm vieäc ghi nhaän nhöõng baùo caùo veà caùc khuyeám khuyeát cuûa heä thoáng cuûa

nhöõng nhaân vieân caáp döôùi tröïc tieáp thöïc hieän.

- Phaân tích ñaùnh giaù ñònh kyø: ñònh kyø caùc caáp quaûn lyù tham gia trong chu trình ngoài

laïi cuøng nhau ñeå phaân tích, ñaùnh giaù söï höõu hieäu, söï phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän taïi

cuûa caùc chu trình lieân quan. Ban giaùm ñoác cuõng coù theå ñöa ra söï ñaùnh giaù thoâng qua

nhöõng trao ñoåi vôùi kieåm toaùn vieân noäi boä /Ban kieåm soaùt, kieåm toaùn vieân ñoäc laäp

hoaëc nhöõng nhaø tö vaán veà heä thoáng KSNB hieän taïi cuûa coâng ty.

3.3 Ñònh höôùng hoaøn thieän KSNB taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû

Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû coù ñaëc tröng laø ít nhaân vieân, nhaân vieân kieâm

nhieäm nhieàu coâng vieäc khaùc nhau. Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû Vieät nam ña soá

baét ñaàu töø hoä kinh doanh caù theå, quaûn lyù theo loái gia ñình; moät soá ít chuyeån chuyeån

ñoåi töø doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Vì vaäy, vieäc ñieàu haønh caùc coâng vieäc chuû yeáu taäp

trung vaøo chuû doanh nghieäp hoaëc giaùm ñoác, caùch thöùc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch

nhieäm raát ít.





xcii

Vôùi nhöõng ñaëc ñieåm treân, ñeå doanh nghieäp quaûn lyù toát hôn caùc ruûi ro lieân quan

ñeán quaù trình hoaït ñoäng, theo chuùng toâi, caùc doanh nghieäp caàn hoaøn thieän caùc yeáu toá

theo höôùng sau:

3.3.1 Naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt

YÙ thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù caáp cao hoaëc ngöôøi chuû cuûa ñôn vò veà caùc ruûi ro ñoùng

vai troø quyeát ñònh trong vieäc toå chöùc vaø thöïc hieän heä thoáng KSNB taïi doanh nghieäp.

Neáu ngöôøi quaûn lyù yù thöùc ñaày ñuû veà caùc ruûi ro thì doanh nghieäp seõ coá gaéng xaây

döïng moät heä thoáng hoaøn chænh ñeå kieåm soaùt caùc ruûi ro ñoù, ngöôïc laïi neáu ngöôøi quaûn

lyù khoâng ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc ruûi ro hoaëc hieåu bieát veà KSNB yeáu thì heä thoáng

KSNB khoâng theå giuùp doanh nghieäp quaûn lyù hieäu quaû caùc ruûi ro phaùt sinh.

Ñeå naâng cao yù thöùc cuûa ngöôøi quaûn lyù veà ruûi ro vaø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt,

ngöôøi quaûn lyù caáp cao taïi ñôn vò caàn thöïc hieän nhöõng vieäc sau:

- Tieáp caän nhöõng kieán thöùc veà ruûi ro vaø KSNB moät caùch nghieâm tuùc vaø khoa hoïc,

chaúng haïn vaán ñeà nhìn nhaän ruûi ro moät caùch toång theå, caùc yeáu toá vaø quy trình

KSNB,.. baèng caùch nghieân cöùu caùc taøi lieäu lieân quan hoaëc tham gia caùc hoäi thaûo

chuyeân ñeà. Treân cô sôû ñoù, ngöôøi quaûn lyù xem xeùt heát caùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán ñôn vò

vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng KSNB hieäu quaû phuø hôïp vôùi ñaëc thuø vaø ñieàu kieän hieän

taïi cuûa doanh nghieäp.

- Ngöôøi laõnh ñaïo caáp cao caàn xaùc ñònh moät trieát lyù roõ raøng veà ruûi ro, chaúng haïn

khoâng baùn nhöõng saûn phaåm khoâng ñuùng chaát löôïng hoaëc tuyeät ñoái tuaân thuû luaät

phaùp,… Ñieàu naøy giuùp giuùp cho nhöõng nhaân vieân caáp döôùi xöû lyù caùc ruûi ro phaùt sinh

moät caùch coù ñònh höôùng, xaùc ñònh ñöôïc ñaâu laø ruûi ro coù theå chaáp nhaän. Maët khaùc, söï

minh baïch naøy cuõng giuùp cho vieäc quaûn lyù ruûi ro ñöôïc thöïc hieän thuaän lôïi hôn thoâng

qua so saùnh vôùi nhöõng chuaån giaù trò, tieâu chí roõ raøng ñeå ñaùnh giaù giöõa caùc nhaân vieân

vôùi nhau,…





xciii

- Nhöõng ngöôøi quaûn lyù tuyeät ñoái chaáp haønh caùc quy ñònh vaø laøm göông cho nhaân

vieân caáp döôùi noi theo. Caùc quy ñònh, trieát lyù seõ khoâng coøn phaùt huy taùc duïng neáu

nhöõng ngöôøi quaûn lyù trong ñôn vò khoâng tuaân thuû hoaëc taïo ra söï nghi ngôø cho caùc

nhaân vieân caáp döôùi. Vì vaäy, nhöõng ngöôøi quaûn lyù phaûi laøm göông trong vieäc thöïc

hieän caû lôøi noùi vaø vieäc laøm. Ñieàu naøy ñaûm baûo cho caùc quy ñònh ñöôïc tuyeät ñoái tuaân

thuû vaø taïo neân vaên hoaù cuûa toå chöùc.

- Thöôøng xuyeân nhaéc nhôû vaø kieåm tra giaùm saùt vieäc thöïc hieän caùc thuû tuïc kieåm

soaùt, caùc chính saùch maø doanh nghieäp ñaõ ñeà ra. Ñieàu naøy coù taùc duïng nhaéc nhôû caùc

nhaân vieân yù thöùc thöïc hieän caùc quy ñònh veà kieåm soaùt, vöøa coù taùc duïng raên ñe nhöõng

haønh ñoäng coá yù cuûa nhaân vieân laøm taêng ruûi ro cho doanh nghieäp. Maët khaùc, thoâng

qua quaù trình kieåm tra giaùm saùt, ngöôøi quaûn lyù cuõng coù theå phaùt hieän ñöôïc nhöõng

yeáu keùm, khieám khuyeát cuûa heä thoáng ñeå coù theå ñöa ra nhöõng bieän phaùp khaéc phuïc

kòp thôøi.

3.3.2 Xaùc ñònh nhöõng muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn

Vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu, keá hoaïch hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh daøi haïn

giuùp ñôn vò coù ñöôïc nhöõng chaån bò caàn thieát ñeå taïo söï oån ñònh trong töông lai. Maët

khaùc, khi xaùc ñònh ñöôïc caùc muïc tieâu daøi haïn, seõ taïo cô sôû ñeå doanh nghieäp taïo

döïng caùch thöùc hoaït ñoäng chuyeân nghieäp, xoùa boû ñöôïc nhöõng tö duy kinh doanh

theo kieåu caù theå, chuïp giaät. Ñieàu naøy seõ taïo uy tín cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi caùc ñoái

taùc, maët khaùc doanh nghieäp cuõng xaùc ñònh ñöôïc nhöõng öu tieân trong vieäc phaân boå

caùc nguoàn löïc cuõng nhö trong giao dòch vôùi caùc ñoái taùc cuûa ñôn vò.

Ñöùng treân goùc ñoä quaûn lyù ruûi ro, khi ñôn vò xaùc ñònh ñöôïc nhöõng muïc tieâu daøi

haïn cuûa mình, seõ xem xeùt caùc ruûi ro taùc ñoäng moät caùch toaøn dieän hôn. Cuï theå, doanh

nghieäp seõ nhaän daïng ñöôïc heát caùc loaïi ruûi ro taùc ñoäng cuõng nhö möùc ñoä aûnh höôûng

cuûa töøng ruûi ro ñeán vieäc ñaït muïc tieâu cuûa ñôn vò. Maët khaùc, khi xaùc ñònh ñöôïc caùc





xciv

muïc tieâu daøi haïn, ñôn vò seõ coù cô sôû ñeå xaây döïng caùc keá hoaïch daøi haïn trong vieäc

ñoái phoù hieäu quaû vôùi caùc loaïi ruûi ro.

Trong vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu, keá hoaïch daøi haïn caàn thöïc hieän caùc noäi dung

sau:

- Xaùc ñònh söù maïng cuûa ñôn vò: laø vieäc xaùc ñònh muïc ñích cuoái cuøng maø ñôn vò

höôùng ñeán, qua ñoù cuõng xaùc ñònh ñöôïc caùch thöùc maø ñôn vò laøm taêng giaù trò cho caùc

chuû doanh nghieäp. Vieäc xaùc ñònh söù maïng giuùp ñònh höôùng phaïm vi hoaït ñoäng cuõng

nhö xaùc ñònh caùc muïc tieâu quan troïng vaø caùc chieán löôïc thöïc hieän phuø hôïp vôùi ñích

ñeán cuoái cuøng maø ñôn vò höôùng ñeán.

- Xaùc ñònh caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùch thöùc thöïc hieän cho töøng giai ñoaïn,

töøng döï aùn. Treân cô sôû caùc nguoàn löïc hieän coù vaø caùc ñieàu kieän beân ngoaøi, ñôn vò xaùc

ñònh caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùch thöùc ñeå thöïc hieän phuø hôïp vôùi söù maïng ñaõ ñeà

ra cuûa ñôn vò. Caên cöù vaøo caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùc chieán löôïc thöïc hieän, ñôn

vò xaây döïng caùc muïc tieâu tieâu lieân quan ôû nhöõng möùc ñoä thaáp hôn cho töøng maûng

hoaït ñoäng, töøng thôøi kyø khaùc nhau.

Vieäc xaây döïng caùc muïc tieâu lieân quan giuùp ñôn vò hoaït ñoäng vaø phaùt trieån coù

ñònh höôùng, hoã trôï cho vieäc thöïc hieän söù maïng ñaõ ñeà ra. Maët khaùc noù cuõng giuùp cho

ñôn vò nhaän daïng ñaày ñuû vaø chính xaùc caùc ruûi ro treân cô sôû caùc keá hoaïch, chieán löôïc

vôùi ruûi ro ñaõ ñöôïc xaây döïng töø tröôùc.

3.3.3 Naâng cao naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân

Vôùi ñaëc thuø laø nhaân vieân kieâm nhieäm nhieàu nhieàu vò trí coâng vieäc khaùc nhau

trong ñôn vò, do vaäy moãi nhaân vieân trong doanh nghieäp ñoùng vai troø quan troïng trong

vieäc kieåm soaùt caùc ruûi ro. Nhaân vieân vöøa laø ñoái töôïng ñeå kieåm tra giaùm saùt vöøa laø

ñoái töôïng thöïc hieän nhöõng coâng vieäc kieåm soaùt caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình

hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, ñeå ngöôøi nhaân vieân coù theå giaûm thieåu caùc ruûi





xcv

ro vaø ngaên chaën caùc ruûi ro, doanh nghieäp caàn khuyeán khích naâng cao naêng löïc vaø

ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân theo höôùng sau:

- Xaây döïng quy cheá ñaùnh giaù ngöôøi lao ñoäng khaùch quan, phuø hôïp vôùi nhöõng

ñoùng goùp thöïc teá cho doanh nghieäp, khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng ñoùng goùp nhöõng yù

kieán xaây döïng vaø gaén boù vôùi doanh nghieäp.

- Taïo ñieàu kieän naâng cao kieán thöùc cho ngöôøi lao ñoäng. Ngöôøi lao ñoäng, ñaëc bieät

laø nhöõng nhaân vieân vaên phoøng taïi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöôøng ñaûm nhaän

cuøng luùc nhieàu coâng vieäc vaø coù nhöõng coâng vieäc khoâng phaûi laø chuyeân ngaønh chính

ñöôïc ñaøo taïo. Maët khaùc, moâi tröôøng kinh doanh luoân thay ñoåi ñoøi hoûi ñôn vò phaûi

caäp nhaät khoâng ngöøng nhöõng dieãn bieán trong thöïc teá, khoâng chæ ngöôøi chuû hoaëc

giaùm ñoác doanh nghieäp phaûi thöôøng xuyeân caäp nhaät maø ngöôøi lao ñoäng cuõng phaûi

luoân caäp nhaät môùi nhöõng thay ñoåi lieân quan ñeán caùc coâng vieäc cuï theå cuûa mình.

Ñeå ngöôøi lao ñoäng thöïc hieän toát hôn caùc coâng vieäc ñöôïc giao vaø theo kòp söï thay

ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh teá, ñôn vò phaûi chuû ñoäng naêng cao naêng löïc cuûa ngöôøi lao

ñoäng baèng caùc caùch thöùc sau:

+ Taïo ñieàu kieän veà thôøi gian, vaät chaát, tinh thaàn ñeà ngöôøi lao ñoäng tham gia caùc

khoaù ñaøo taïo, taäp huaán ngaén haïn veà caùc lónh vöïc chuyeân ngaønh.

+ Cöû caùc vò trí quaûn lyù chuû choát tham döï caùc buoåi hoäi thaûo, thaûo luaän chuyeân ñeà

veà quaûn lyù, kinh doanh, hoäi nhaäp,…

+ Khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng töï hoïc taäp, naâng cao trình ñoä, chaúng haïn tính

theâm tieàn löông neáu ngöôøi lao ñoäng ñaït ñöôïc chöùng chæ chuyeân moân naøo ñoù,..

+ Xaây döïng maïng internet taïi ñôn vò nhaèm giuùp nhaân vieân deã daøng caäp nhaät, hoïc

hoûi nhöõng thoâng tin, kieán thöùc töø beân ngoaøi.

- Tuyeån choïn nhöõng nhaân vieân coù phaåm chaát trung thöïc. Moät trong nhöõng yeáu toá

quan troïng taùc ñoäng ñeán khaû naêng gian laän laø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi lao





xcvi

ñoäng. Khi heä thoáng KSNB coøn chöa ñaûm baûo do söï kieâm nhieäm cuûa nhaân vieân coøn

lôùn thì phaåm chaát cuûa ngöôøi lao ñoäng caøng quan troïng ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt ñeå

ñaûm baûo gian laän khoâng xaûy ra. Vì vaäy, quaù trình tuyeån duïng vaø khen thöôûng ñeà baït

nhaân vieân caàn phaûi ñeà cao vai troø cuûa yeáu toá ñaïo ñöùc theo höôùng tuyeån duïng vaø ñeà

baït nhöõng nhaân vieân trung thöïc, coù traùch nhieäm trong coâng vieäc vaø coù yù thöùc ñeán söï

phaùt trieån cuûa coâng ty.

3.3.4 AÙp duïng caùc coâng cuï ñeå nhaän daïng, ñaùnh giaù ruûi ro ñôn giaûn nhöng hieäu

quûa

Ñoái vôùi caùc DNVVN thì khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå aùp duïng ñaày ñuû toaøn boä caùc coâng

cuï ñeå QTRR theo Baùo caùo COSO naêm 2004. Tuy nhieân, ñôn vò cuõng coù theå aùp duïng

töøng phaàn theo caùch thöùc ñôn giaûn ñeå laøm taêng hieäu quûa cuûa vieäc QTRR. Caùc coâng

cuï ñoù bao goàm:

- Xem xeùt caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng. Khi xem xeùt caùc nhaân toá

aûnh höôûng giuùp cho nhaø quaûn lyù coù ñöôïc caùc yeáu toá coù theå phaùt sinh taùc ñoäng ñeán

vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa ñôn vò, töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc heát nhöõng söï kieän tieàm taøng

vaø coù theå xaây döïng nhöõng caùch thöùc ñeå chuû ñoäng ñoái phoù.

- Thaûo luaän vaø trao ñoåi vôùi nhaân vieân caáp döôùi. Caùc yù kieán toång hôïp ñöôïc töø

nhaân vieân ôû caùc phoøng ban, boä phaän giuùp cho ngöôøi quaûn lyù coù caùi nhìn toång hôïp veà

caùc ruûi ro maø ñôn vò coù theå gaëp phaûi, treân cô sôû ñoù ñôn vò xaây döïng moät keá hoaïch

toång hôïp ñeå ñoái phoù.

- Döïa vaøo kinh nghieäm vaø söï xeùt ñoaùn quûa ngöôøi quaûn lyù. Trình ñoä chuyeân moân,

kinh nghieäm laøm vieäc vaø khaû naêng phaùn ñoaùn cuûa ngöôøi quaûn lyù cuõng seõ giuùp ích

cho ñôn vò trong vieäc nhaän dieän vaø xöû lyù hieäu quûa ñoái vôùi ruûi ro. Trong moät soá

tröôøng hôïp thì ñaùnh giaù ñònh tính seõ giuùp ích cho ñôn vò trong vieäc nhaän daïng caùc ruûi

ro.





xcvii

KEÁT LUAÄN

Phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cho caùc doanh nghieäp Vieät nam nhaèm phuïc

vuï toát hôn cho coâng taùc quaûn lyù ñeå ñaùp öùng söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, theo yeâu

caàu hoäi nhaäp laø vaán ñeà coù yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn hieän nay. Tieáp caän quan

ñieåm môùi veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro giuùp ñôn vò nhìn nhaän ñaày ñuû hôn caùc ruûi ro

lieân quan ñeán doanh nghieäp, töø ñoù xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä phuø hôïp ñeå

quaûn lyù höõu hieäu vaø hieäu quaû hôn caùc ruûi ro lieân quan.

Töø vieäc nghieân cöùu lyù luaän vaø khaûo saùt thöïc teá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø

quan ñieåm veà ruûi ro cuõng nhö caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro, luaän vaên ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng

nghieân cöùu sau:

- Laøm roõ söï phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä

- Laøm roõ söï phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro

- Tieáp caän lyù thuyeát veà ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro hieän ñaïi theo Baùo caùo COSO naêm

2004

- Khaûo saùt thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieän taïi cuûa caùc doanh nghieäp

Vieät nam, quan ñieåm cuûa caùc doanh nghieäp veà ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro.

- Ñeà xuaát caùc ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo höôùng

tích hôïp vôùi vieäc quaûn trò ruûi ro theo Baùo caùo COSO naêm 2004.

- Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän caùc loaïi hình doanh nghieäp ôû Vieät nam

nhaèm quaûn trò toát hôn caùc ruûi ro.

Beân caïnh ñoù, luaän vaên cuõng khoâng traùnh ñöôïc nhöõng haïn cheá nhö:

- Côõ maãu chöa ñuû khaùi quaùt ñeå ñöa ra nhöõng keát luaän ñaày ñuû.





xcviii

- Chöa xaùc ñònh ñöôïc tieâu chuaån ñeå phaân loaïi doanh nghieäp lôùn vaø doanh nghieäp

vöøa vaø nhoû moät caùch chính xaùc vaø khoa hoïc neân taïm thôøi phaân loaïi theo söï tham

chieáu caùch phaân loaïi cuûa caùc nöôùc.

Hoaøn thieän vaø phaùt trieån heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laø nhieäm vuï chuû yeáu cuûa

doanh nghieäp, tuy nhieân cuõng caàn söï hoã trôï töø caùc yeáu toá beân ngoaøi, ñaëc bieät laø söï

taùc ñoäng cuûa Nhaø nöôùc. Qua caùc ñeà xuaát trong phaàn III, chuùng toâi hy voïng raèng

doanh nghieäp vaø Nhaø nöôùc seõ coù nhöõng taùc ñoäng caàn thieát ñeå heä thoáng kieåm soaùt

noäi boä taïi doanh nghieäp ngaøy caøng hoaøn thieän hôn.

Qua vieäc nghieân cöùu, chuùng toâi cuõng hy voïng raèng caùc beân lieân quan nhö nhaø

ñaàu tö, chuû nôï seõ coù nhöõng cô sôû caàn thieát ñeå ñaùnh giaù ruûi ro lieân quan ñeán doanh

nghieäp cuõng nhö nhöõng noã löïc, caùch thöùc maø doanh nghieäp quaûn lyù caùc ruûi ro.

Chuùng toâi cuõng mong muoán raèng nhöõng keát quaû böôùc ñaàu cuûa luaän vaên laø tieàn

ñeà, gôïi yù cho nhöõng nghieân cöùu saâu hôn vaø cuï theå hôn sau naøy veà vieäc hoaøn thieän

heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå giuùp caùc doanh nghieäp Vieät nam kieåm soaùt hieäu quaû

hôn caùc ruûi ro lieân quan ñeán quaù trình hoaït ñoäng.





xcix

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

Taøi lieäu tieáng Vieät

1. Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh (2005),

Baøi giaûng moân Kieåm toaùn (heä cao hoïc).


Kieåm toaùn, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ.


Heä thoáng thoâng tin keá toaùn, Nhaø xuaát baûn Taøi chính.

4. Vuõ Höõu Ñöùc, Nguyeãn Phan Quang, Dieäp Quoác Huy (1999), Kieåm toaùn noäi boä

– Khaùi nieäm vaø quy trình, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ.

5. Vuõ Höõu Ñöùc (2003), Toång quan veà kieåm soaùt noäi boä, Taøi lieäu hoäi thaûo khoa

hoïc Khoa Keá toaùn – Kieåm toaùn tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh.

6. Thaïc syõ Laâm Thò Hoàng Hoa chuû bieân (2002), Giaùo trình kieåm toaùn ngaân

haøng, Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ.

7. GS.TS. Hoà Ñöùc Huøng (2003), Phöông phaùp quaûn lyù doanh nghieäp, tröôøng Ñaïi

hoïc Kinh teá TP. Hoà Chí Minh.

8. Hugh A Adams, Ñoã Thuøy Linh (2005), Hoäi nhaäp vôùi caùc nguyeân taéc keá toaùn

vaø kieåm toaùn quoác teá, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi.

9. Boä Taøi chính, Caùc Quyeát ñònh, Thoâng tö lieân quan ñeán keá toaùn vaø kieåm toaùn

10. Hoäi Keá toaùn vaø kieåm toaùn Vieät Nam (2004,2005,2006, 2007), Taïp chí keá toaùn.





c

11. Ngoâ Traàn Thò Minh Thuyù (2004), Hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhìn

töø goùc ñoä moät doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, Luaän vaên thaïc syõ kinh teá.

12. Löu Dieãm Chi (2006), Hoaøn thieän hoaït ñoäng kieåm toaùn noäi boä taïi caùc doanh

nghieäp treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh, Luaän vaên thaïc syõ kinh teá.

Taøi lieäu tieáng Anh

1. Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commision (COSO)

(1992), Internal control – Integrated framework – Framwork, Including Executive

Summary.

2. Committee of Sponsoring Organisations of the Treadway Commision (COSO)

(1992), Internal control – Integrated framework – Evaluation Tools.

3. COSO (2004), Enterprise Risk Management – Integrated framework –

Framwork, Including Executive Summary.

4. COSO (2004), Enterprise Risk Management – Integrated framework –

Application Techiques.

5. Basel Committee (1998), Framework for Internal Control system in Banking

Organisations.

6. Basel Committee (2000), Internal Audit in banking organizations and the

relationship of the supervisory authorities with the internal and external auditors.

7. Lam, James (2003), Enterprise Risk Management – From Incentives to

Controls, John Wiley & Sons, Inc., USA

8. Wells, Joseph T. (2005), Principles of Fraud Examinaton, John Wiley & Sons,

Inc., USA.





ci

9. Kight, Frank H. (1921), Risk, Uncertainty, and Profit, Houghton Mifflin

Company, USA.

10. Smithson, Charles W. (1998), Managing Finacial Risk – A Guide to Derivative

Products, Finacial Engineering, and Value Maximization, The McGraw – Hill

Companies, Inc., USA

11. Marcheti, Anne M. (2005), How to Set Up an ERM Program, John Wiley &

Sons, Inc., USA.

12. Wood Jr., Oliver G. (1964), Evolution of the concept of risk, The Journal of

Risk and Insurance.

13. Holton, Glyn A. (2004), Defining Risk, Finacial Analyst Journal.

14. Leech, Tim J. (2003), Sarbanes – Oxley Sections 302 & 404: A White Paper

Proposing Practical, Cost Effective, Compliance Strategies,

http://www.carddecisions.com.

15. Oversight Systems, Inc. (2005), The 2005 Oversight Systems Financial

Executive Report on Risk Management, http://www.oversightsystems.com.

16. Oversight Systems, Inc. (2005), The 2005 Oversight Systems Report on

Coperate Fraud, http://www.oversightsystems.com.


Executive Report on Risk Management, http://www.oversightsystems.com.


Executive Report on Sarbanes-Oxley, http://www.oversightsystems.com.

19. Altman, Wilf and Cooper, Carry (2004), Integrating enterprise-wide risk

management, http://www.leo.org/managementmagazine.


http://www.carddecisions.com/

http://www.oversightsystems.com/




http://www.leo.org/managementmagazine




cii

20. L. T. HO and G. C. I. LIN (2004), Critical success factor framework for the

implementation of integrated-enterprise system in the manufacturing environment,

http://www.tandf.co.uk/journals.

21. Beasley, Mark; Chen, Al; Nunez, Karen and Wright, Lorraine (2006),

Working Hand in Hand: Balanced Scorecards and Enterprise Risk Management,

http://www.imaconference.org.

22. Levinsohn, Alan (2004), How to Manage Risk – Enterprise – Wide, Institute of

Management Accountants, USA.

23. Williams, Kathy (2005), How Is Your Company Managing Risk?, Institute of


24. Williams, Kathy (2006), Companies Still Strungle with Enterprise Risk,

Institute of Management Accountants, USA.

25. Beneda, Nancy (2004), Managing an asset management firm’s risk portfolio,

Henry Steward Publications, USA.

26. Stroh, Patrick J. (2005), Enterprise Risk Management At UnitedHeath Group,

Institute of Management Accountants, USA.

27. Quinn, Lawrence Richter (2006), COSO at the crossroad, Institute of


28. Ramamoorti, Sridhar; Weidenmier, Marcia L.; Gramling, Audrey A.; Myers,

Patricia M. and Ross, Doug (2006), ERM Under Construction, Institute of Internal

Auditors, USA.

29. Roth, James and Espersen, Donald (2004), Risk Reflections, Institute of

Internal Auditors, USA.


http://www.tandf.co.uk/journals

http://www.imaconference.org/




ciii

30. Roth, James and Espersen, Donald (2005), A Sustainable Approach to ERM,

Institute of Internal Auditors, USA.

31. Roth, James and Espersen, Donald (2006), An Enterprise Risk Catalyst,

Institute of Internal Auditors, USA.

32. Clune, Richard and Hermanson, Dana R. (2005), A Status report, Institute of

Internal Auditors, USA.

33. Bowling, David M. and Rieger, Lawrence (2005), Success Factor for

Implementing Enterprise Risk Management, Aspen Publishers Inc., USA.

34. Bowling, David M. and Rieger, Lawrence (2005), Making Sence of COSO’s

New Framework for Enterprise Risk Management, Aspen Publishers Inc., USA.

35. Garcia, Virginia (2005), Enterprise Risk Management in Finacial Services:

From Vision to Value, Aspen Publishers Inc., USA.

36. Lam, James (2004), The Business Case for Enterprise Risk Management –

Bank Asset/Liability Management, http://www.southeastconsulting.com.

37. Banham, Russ (2000) Top Cops of Risk – the rise of enterprise risk

management has spawned a new coporate executive: Chief Risk Officer,

http://www.cfo.com.

38. The Website for Senior Finance Executives (2002), The great Protector,

http://www.cfoeurope.com.

39. Berinato, Scott (2004), Enterprise Risk Management: Risk’s Rewards, CIO

Magazine.

40. Kelly, Matt (2004), Q&A With Former Chief Risk Officer At Fidelity,

http://www.complianceweek.com.


http://www.southeastconsulting.com/

http://www.cfo.com/

http://www.cfoeurope.com/

http://www.complianceweek.com/




civ

41. Lam, James (2002), Three Lessons From Enron, http://www.erisk.com.

42. Lam, James (2001), CRO is here to stay, Risk Management Magazine.

43. The Conference Board of Canada (2001), A Composite Sketch of a Chief Risk

Officer, http://www.conferenceboard.ca.

44. Lam, James and Litwin, Micheal J. (2002), Where’s Risk? Enterprise-Wide

Risk Management Knows!, The RMA Journal.

45. Banham, Russ (2004), Enterprising Views of Risk Management, Journal of

Accountancy.

46. Lam, James (2000), Enterprise-wide risk management and the role of the chief

risk officer, http://www.erisk.com.

47. Cumming, Christine M. and Hirtle, Beverly J. (2001), The challenges of risk

management in diversified financial companies, FRBNY Economic Policy Review.

48. Lam, James (2003), A Unified Management and Capital Framwork for

Operational Risk, The RMA Journal.

49. Lam, James (2001), Top ten requirements for operational risk management,

Risk Management Magazine.

50. Beans, Kathleen M. (2003), Defining and Managing Operational Risk at

Community Bank, The RMA Journal.

51. Lam, James (2003), Ten predictions for risk management, The RMA Journal.


http://www.erisk.com/

http://www.conferenceboard.ca/

http://www.erisk.com/




cv

PHỤ LỤC 1: Caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä

Boä

phaän Noäi dung chuû yeáu Caùc nhaân toá

Moâi

tröôøng

kieåm

soaùt

Taïo ra saéc thaùi chung cuûa

moät ñôn vò; chi phoái ñeán yù

thöùc kieåm soaùt cuûa moïi

ngöôøi trong ñôn vò; laø neàn

taûng cho taát caû caùc boä phaän

khaùc cuûa kieåm soaùt noäi boä.

- Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc

- Ñaûm baûo veà naêng löïc

- Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban kieåm soaùt

- Trieát lyù vaø phong caùch ñieàu haønh

- Cô caáu toå chöùc

- Phaân ñònh quyeàn haïn vaø traùch nhieäm

- Chính saùch veà nhaân söï.

Ñaùnh

giaù ruûi

ro

Nhaän daïng, phaân tích vaø

quaûn lyù caùc ruûi ro.

- Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa ñôn vò.

- Nhaän daïng ruûi ro

- Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro.

Hoaït

ñoäng

kieåm

soaùt

Caùc chính saùch vaø thuû tuïc

ñeå giuùp ñaûm baûo caùc chæ thò

cuûa ngöôøi quaûn lyù ñöôïc

thöïc hieän vaø coù caùc haønh

ñoäng caàn thieát ñoái vôùi ruûi

ro nhaèm thöïc hieän caùc muïc


- Phaân chia traùch nhieäm ñaày ñuû

- Uyû quyeàn ñuùng ñaén cho caùc hoaït

ñoäng vaø nghieäp vuï

- Baûo veä taøi saûn vaät chaát vaø thoâng tin

- Kieåm tra ñoäc laäp

- Phaân tích raø soaùt laïi vieäc thöïc hieän.

Thoâng

tin vaø

truyeàn

thoâng

Heä thoáng thu nhaän, xöû lyù,

ghi cheùp vaø baùo caùo thoâng

tin trong noäi boä vaø vôùi beân

ngoaøi

- Heä thoáng thoâng tin bao goàm heä thoáng

thoâng tin keá toaùn phaûi ñaûm baûo chaát

löôïng thoâng tin.

- Truyeàn thoâng ñaûm baûo caùc keânh





cvi

thoâng tin beân trong vaø beân ngoaøi ñeàu

hoaït ñoäng höõu hieäu.

Giaùm

saùt

Toaøn boä quy trình hoaït

ñoäng phaûi ñöôïc giaùm saùt vaø

ñieàu chænh khi caàn thieát

nhaèm xem xeùt hoaït ñoäng

coù ñuùng vôùi thieát keá hay

khoâng vaø caàn phaûi ñieàu

chænh gì cho phuø hôïp vôùi

töøng giai ñoaïn.

- Giaùm saùt thöôøng xuyeân

- Giaùm saùt ñònh kyø.





cvii

PHỤ LỤC 2: Caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp

Boä

phaän Noäi dung chuû yeáu Caùc nhaân toá

Moâi

tröôøng

quaûn

lyù

Phaûn aùnh saéc thaùi chung

cuûa moät ñôn vò; ñoùng vai

troø neán taûng cho caùc yeáu toá

khaùc cuûa ERM; taïo neân caáu

truùc vaø phöông thöùc vaän

haønh veà quaûn trò ruûi ro

trong ñôn vò.

- Trieát lyù cuûa nhaø quaûn lyù veà quaûn trò

ruûi ro

- Ruûi ro coù theå chaáp nhaän

- Hoäi ñoàng quaûn trò

- Tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc

- Ñaûm baûo veà naêng löïc

- Cô caáu toå chöùc

- Caùch thöùc phaân ñònh quyeàn haïn vaø

traùch nhieäm

- Chính saùch nhaân söï.

Thieát

laäp

caùc

muïc

tieâu

Caùc muïc tieâu ñöôïc thieát laäp

ôû caáp ñoä chieán löôïc. Laø

ñieàu kieän ñaàu tieân ñeå nhaän

daïng, ñaùnh giaù vaø phaûn öùng

vôùi ruûi ro.

- Muïc tieâu chieán löôïc

- Muïc tieâu hoaït ñoäng

- Muïc tieâu baùo caùo

- Muïc tieâu tuaân thuû

Nhaän

daïng

caùc söï

kieän

tieàm

taøng

Ñôn vò phaûi nhaän daïng

ñöôïc caùc bieán coá coù theå

xaûy ra taùc ñoäng ñeán vieäc

thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa

mình. Ngoaøi caùc söï kieän coù

taùc ñoäng tieâu cöïc, ñôn vò

- Xaùc ñònh caùc yeáu toá beân trong vaø beân

ngoaøi taùc ñoäng ñeán caùc söï kieän tieàm

taøng.

- Söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc söï

kieän.

- Saép xeáp caùc söï kieän





cviii

cuõng phaûi thaáy ñöôïc caùc söï

kieän coù taùc ñoäng tích cöïc.

- Phaân bieät cô hoäi vaø ruûi ro.

Ñaùnh

giaù ruûi

ro

Ñôn vò ñaùnh giaù ruûi ro döïa

treân caùc söï kieän ñaõ ñöôïc

nhaän daïng vaø xem xeùt

trong ñieàu kieän cuï theå cuûa

ñôn vò.

- Xaùc ñònh ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro

kieåm soaùt.

- Öôùc löôïng khaû naêng xuaát hieän cuûa söï

kieän vaø möùc ñoä aûnh höôûng

- Xaùc ñònh söï lieân heä giöõa caùc söï kieän.

Phaûn

öùng

ruûi ro

Sau khi ñaùnh giaù caùc ruûi ro

lieân quan ñeán caùc söï kieän,

ñôn vò xaùc ñònh caùch thöùc

phaûn öùng vôùi ruûi ro.

- Xaùc ñònh caùc phaûn öùng khaùc nhau ñoái

vôùi töøng ruûi ro.

- Ñaùnh giaù caùc phaûn öùng

- Löïa choïn phaûn öùng

- Nhìn nhaän ruûi ro theo heä thoáng.

Hoaït

ñoäng

kieåm

soaùt

Caùc chính saùch vaø thuû tuïc

giuùp ñaûm baûo chæ thò cuûa

nhaø quaûn lyù veà phaûn öùng

ñoái vôùi ruûi ro ñöôïc thöïc

hieän.

- Kieåm soaùt caáp cao

- Kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng chöùc naêng

- Kieåm soaùt quaù trình xöû lyù thoâng tin

vaø caùc nghieäp vuï

- Kieåm soaùt vaät chaát

- Phaân tích, soaùt xeùt laïi

- Phaân chia traùch nhieäm kieåm soaùt

Thoâng

tin vaø

truyeàn

thoâng

Heä thoáng naøy ñöôïc thieát

laäp giuùp ñôn vò nhaän daïng

caùc söï kieän tieàm taøng, ñaùnh

giaù vaø phaûn öùng vôùi ruûi ro.

Thoâng tin cung caáp cho

nhöõng ngöôøi lieân quan theo

- Heä thoáng thoâng tin phaûi ñaûm baûo

phuïc vuï höõu hieäu vaø hieäu quaû cho quaù

trình quaûn trò ruûi ro taïi ñôn vò.

- Thoâng tin phaûi coù chaát löôïng.

- Caùc keânh thoâng tin phaûi ñaûm baûo

hoaït ñoäng höõu hieäu khi cung caáp cho





cix

nhöõng caùch thöùc vaø thôøi

gian thích hôïp ñeå thöïc hieän

quaù trình quaûn trò ruûi ro vaø

nhöõng nhieäm vuï coù lieân

quan.

caùc ñoái töôïng beân trong cuõng nhö beân

ngoaøi.

Giaùm

saùt

Quaù trình ñaùnh giaù vai troø,

nhieäm vuï cuûa caùc yeáu toá

cuûa heä thoáng quaûn trò ruûi ro

trong quaù trình thöïc hieän;

xaùc ñònh heä thoáng quaûn trò

ruûi ro coù coøn tieáp tuïc höõu

hieäu hay khoâng.

- Giaùm saùt thöôøng xuyeân

- Ñaùnh giaù ñònh kyø

- Thoâng baùo caùc khieám khuyeát.





cx

PHỤ LỤC 3: Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng.

Danh saùch caùc söï kieän Caùc yeáu toá beân ngoaøi Caùc yeáu toá beân trong Moâi tröôøng kinh teá: • Nguoàn voán coù theå huy ñoäng • Söï ñaûm baûo veà tín duïng • Möùc ñoä taäp trung cuûa nguoàn voán • Tính thanh khoaûn • Thò tröôøng taøi chính • Thaát nghieäp • Söï caïnh tranh • Saùp nhaäp, mua baùn doanh nghieäp Moâi tröôøng töï nhieân • Thieân tai • Naêng löôïng • Söï oâ nhieãm • Xu höôùng cuûa moâi tröôøng Caùc yeáu toá chính trò • Söï thay ñoåi theå cheá • Luaät phaùp • Chính saùch chung Caùc yeáu toá xaõ hoäi • Nhaân khaåu • Haønh vi tieâu duøng • Quan heä ñoàng nghieäp • Vaán ñeà rieâng tö • Khuûng boá Söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät • Söï giaùn ñoaïn • Thöông maïi ñieän töû • Nguoàn döõ lieäu saün coù • Kyõ thuaät môùi

Cô sôû vaät chaát: • Caùc taøi saûn hieän coù • Coâng suaát cuûa caùc taøi saûn • Khaû naêng tieáp caän caùc nguoàn voán • Söï phoái hôïp giöõa caùc taøi saûn Nhaân söï • Naêng löïc cuûa nhaân vieân • Caùc haønh vi gian laän • Söùc khoeû vaø söï an toaøn cuûa nhaân

vieân Caùc chu trình • Phaïm vi cuûa chu trình • Thieát keá • Thöïc hieän • Söï phuï thuoäc caùc yeáu toá Vieäc aùp duïng khoa hoïc kyõ thuaät • Nguoàn döõ lieäu • Söï löïa choïn heä thoáng • Vieäc phaùt trieån • Baûo trì.





cxi

PHỤ LỤC 4: Danh saùch caùc caâu hoûi vaø keát quûa khaûo saùt

Soá doanh nghieäp traû lôøi Coù Caâu hoûi

DN lôùn DNVVN Toång coäng

I. Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp 1. Coâng ty coù ban haønh caùc quy ñònh cuï theå hoaëc khaúng ñònh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán ñaïo ñöùc ngheà nghieäp khoâng?

14/14 0/4 14/18

2. Caùc bieän phaùp xöû lyù nhöõng vi phaïm ñaïo ñöùc ngheà nghieäp (gian laän, laøm sai leäch soá lieäu, gaây maát ñoaøn keát,..) coù ñöôïc thöïc hieän ñuùng nhö quy ñònh cuûa coâng ty khoâng?

12/14 0/4 12/18

3. Nhaø quaûn lyù coù ñaët quyeàn lôïi chung leân haøng ñaàu baèng caùch thöïc thi tính chính tröïc vaø ñaïo ñöùc trong caû lôøi noùi vaø vieäc laøm khoâng?

13/14 4/4 17/18

4. Coâng ty coù nhöõng bieän phaùp ñeå haïn cheá hoaëc loaïi boû nhöõng söùc eùp, cô hoäi ñeå nhaân vieân thöïc hieân nhöõng haønh vi traùi ñaïo ñöùc?

10/14 2/4 12/18

5. Caùc vò trí coâng vieäc hieän taïi vaø caùch thöùc tuyeån duïng nhaân vieân cuûa coâng ty hieän nay coù ñaûm baûo “ñuùng ngöôøi ñuùng vieäc”?

10/14 2/4 12/18

6. Coâng ty coù thöôøng xuyeân toå chöùc nhöõng chöông trình ñaøo taïo hay cöû nhaân vieân tham gia caùc khoùa ñaøo taïo ngaén haïn beân ngoaøi ñeå nhaân vieân naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa mình?

12/14 2/4 14/118

7. Quy cheá khen thöôûng vaø kyû luaät nhaân vieân coù hôïp lyù?

9/10 (4) 4/4 13/14 (4)

8. Caùc thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò coù ñuû kieán thöùc, kinh nghieäm, thôøi gian vaø tính khaùch quan trong söï hoaït ñoäng cuûa mình vaø

12/12 (2)

3/3 (1) 15/15 (3)





cxii

ñaùnh giaù ban Giaùm ñoác? 9. Hoäi ñoàng quaûn trò coù toå chöùc hoïp thöôøng xuyeân vaø ra caùc baùo caùo kòp thôøi khoâng?

12/12 (2)

3/3 (1) 15/15 (3)

10. Ban Kieåm soaùt coù caùc thaønh vieân laø ngöôøi beân ngoaøi khoâng?

8/12 (2) 1/3 (1) 9/15 (3)

11. Neáu coâng ty coù ban Kieåm soaùt (hoaëc kieåm toaùn noäi boä), hoaït ñoäng cuûa ban Kieåm soaùt hieän nay coù ñaùp öùng ñöôïc vôùi yeâu caàu ñaët ra?

12/12 (2)

2/3 (1) 13/15 (3)

12. Ban Giaùm ñoác coù thaän troïng trong caùc quyeát ñònh kinh doanh?

14/14 4/4 18/18

13. Giaùm ñoác/Toång giaùm ñoác cuûa coâng ty coù theå hieän phong caùch ñieàu haønh hoaït ñoäng roõ raøng (chaúng haïn tuyeät ñoái tuaân thuû caùc cam keát,..) khoâng?

14/14 3/4 17/18

14. Ban laõnh ñaïo coù thöôøng xuyeân trao ñoåi tröïc tieáp vôùi nhaân vieân caáp döôùi?

13/14 4/4 17/18

15. Anh/Chò coù haøi loøng veà söï minh baïch veà caùc hoaït ñoäng trong coâng ty khoâng? Chaúng haïn caùc baùo caùo lieân quan ñeán hoaït ñoäng kinh teá, nhöõng cam keát veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi, moâi tröôøng cuûa coâng ty,..?

13/14 4/4 17/18

16. Cô caáu toå chöùc hieän taïi (vôùi chöùc naêng vaø quyeàn haïn ñöôïc quy ñònh) coù taïo neân söï choàng cheùo khoâng?

4/14 1/4 5/18

17. Cô caáu toå chöùc hieän taïi (vôùi chöùc naêng vaø quyeàn haïn ñöôïc quy ñònh) coù ñaûm baûo cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt phaùt huy ñöôïc taùc duïng?

12/14 3/4 15/18

18. Vieäc phaân chia quyeàn haïn vaø traùch nhieäm giöõa caùc boä phaän, phoøng ban coù ñöôïc quy ñònh baèng vaên baûn khoâng

12/14 4/4 16/18

19. Nhaân vieân coù bieát chính xaùc nhieäm vuï cuûa mình vaø söï lieân quan ñoái vôùi caùc caù

14/14 4/4 18/18





cxiii

nhaân, phoøng ban khaùc cuõng nhö söï ñaùnh giaù cuûa caùc caáp quaûn lyù? 20. Anh/Chò coù bieát muïc ñích toàn taïi (söù maïng) cuûa coâng ty vaø caùc chieán löôïc ñang aùp duïng hieän nay taïi coâng ty?

12/4 1/4 13/18

21. Ngoaøi caùc muïc tieâu toång quaùt nhö doanh thu, lôïi nhuaän, thò phaàn, chi phí,.., coâng ty coù xaùc ñònh caùc muïc tieâu cuï theå lieân quan ñeán töøng phoøng ban, boä phaän hay caùc maûng hoaït ñoäng cuï theå khoâng? Chaúng haïn giaûm tyû leä soá löôïng nhaân vieân/soá khaùch haøng chaêm soùc,..

11/14 4/4 15/18

22. Coâng ty coù quy ñònh roõ raøng caùc ruûi ro naøo laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa coâng ty khoâng? Chaúng haïn khoâng ñöôïc pheùp ñöa ra thò tröôøng saûn phaåm khoâng ñuùng chaát löôïng?

8/14 2/4 10/18

23. Coâng ty coù quy ñònh ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñoái vôùi töøng muïc tieâu cuï theå khoâng? Chaúng haïn soá laàn giao haøng treã khoâng vöôït quùa 5%?

7/14 2/4 9/18

24. Coâng ty coù thöôøng xuyeân ñaùnh giaù söï kieän tieàm taøng aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu döôùi baát kyø hình thöùc naøo?

9/14 0/4 9/18

25. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán söï kieän tieàm taøng coù ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû? (yeáu toá beân trong, beân ngoaøi, chính trò, xaõ hoäi, khoa hoïc kyõ thuaät, cô sôû vaät chaát, nhaân söï,…)

9/14 0/4 9/18

26. Coâng ty coù xem xeùt söï taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn nhau giöõa caùc söï kieän tieàm taøng? Chaúng haïn, giöõa giaù mua nguyeân vaät lieäu vaø tyû giaù hoái ñoaùi?

9/14 1/4 10/18

27. Caùc boä phaän nghieäp vuï coù kieâm ghi cheùp keá toaùn khoâng?

1/14 1/4 2/18

28. Ngöôøi chòu traùch nhieäm xeùt duyeät caùc 1/14 0/4 1/18





cxiv

nghieäp vuï coù kieâm baûo quaûn taøi saûn khoâng? 29. Nhaân vieân keá toaùn coù kieâm baûo quaûn taøi saûn khoâng?

2/14 0/4 2/18

30. Döõ lieäu ñaàu vaøo treân caùc chöùng töø coù ñöôïc kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ? (ví duï söï hôïp lyù, hôïp leä cuûa chöùng töø, söï lieän tuïc cuûa soá hieäu chöùng töø, quyeàn vaø traùch nhieäm cuûa caùc caù nhaân lieân quan ñeán noäi dung kinh teá,..)

14/14 4/4 18/18

31. Nhaân vieân coù theå chænh söûa hoaëc xoaù soá lieäu treân heä thoáng maùy tính?

1/14 2/4 3/18

32. Vieäc kieåm tra ñoäc laäp coù ñöôïc thöïc hieän khoâng? (kieåm tra ñöôïc tieán haønh bôûi moät ngöôøi khoâng thöïc hieän nghieäp vuï vaø hoaøn toaøn ñoäc laäp)

14/14 1/4 15/18

33. Ban laõnh ñaïo coù thöôøng xuyeân so saùnh ñoái chieáu soá lieäu thöïc teá so vôùi keá hoaïch, naêm tröôùc cuûa töøng boä phaän cuõng nhö toaøn coâng ty?

14/14 4/4 18/18

34. Coâng ty coù phaân tích ñònh kyø soá lieäu lieân quan ñeán caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ngaønh hoaëc ñoái thuû caïnh tranh?

12/13 (1)

1/4 13/17 (1)

35. Caùc saùng kieán veà ñoåi môùi vaø caûi tieán coù ñöôïc Giaùm ñoác coâng ty xem xeùt moät caùch nghieâm tuùc?

12/13 (1)

1/4 13/17 (1)

36. Caùc baùo caùo coù ñaûm baûo yeâu caàu veà ñoä chính xaùc, kòp thôøi, vaø coù giaù trò giuùp nhaø quaûn lyù ñaùnh giaù ñöôïc caùc ruûi ro taùc ñoäng ñeán coâng ty?

14/14 4/4 18/18

37. Caùch thöùc truyeàn thoâng hieän taïi coù ñaûm baûo raèng nhaø quaûn lyù hieåu ñöôïc taâm tö nguyeän voïng cuûa caùc nhaân vieân caáp döôùi vaø caáp döôùi hieåu ñöôïc chæ thò, mong muoán cuûa caáp treân?

12/14 1/4 13/18





cxv

38. Caùc keânh thoâng tin hieän taïi coù ñaûm baûo raèng thoâng tin cung caáp cho beân ngoaøi vaø thoâng tin ñôn vò nhaän töø beân ngoaøi laø hôïp lyù vaø höõu ích cho caùc ñoái töôïng söû duïng?

11/14 1/4 12/18

39. Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù taïo ñieàu kieän ñeå caùc nhaân vieân vaø caùc boä phaän giaùm saùt laãn nhau trong coâng vieäc haøng ngaøy?

11/14 0/4 11/18

40. Caùc nhaø quaûn lyù coù thöïc hieän caùc giaùm saùt thöôøng xuyeân vieäc quaûn trò ruûi ro taïi coâng ty? Chaúng haïn söï tuaân thuû caùc chính saùch, thuû tuïc cuûa nhaân vieân, söï nhaát quaùn trong caùc chu trình,…

10/13 (1)

1/4 11/17 (1)

41. Caùc hoaït ñoäng ñaùnh giaù ñònh kyø cuûa caùc nhaø quaûn lyù coù ñöôïc thöïc hieän ñeå ñaùnh giaù söï höõu hieäu vaø hieäu quûa cuûa heä thoáng kieåm soaùt vaø ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi caùc thôøi kyø khoâng?

9/13 (1) 0/4 9/17 (1)

42. Caùc khieám khuyeát cuûa heä thoáng (caùc ñeà xuaát ñeå hoaøn thieän heä thoáng) coù ñöôïc baùo baùo leân caùc caáp lieân quan hay khoâng?

12/13 (1)

4/4 16/17

II. Thöïc traïng veà quaûn lyù ruûi ro taïi caùc doanh nghieäp 43. Theo anh/chò, coâng ty coù neân tieáp caän caùch thöùc quaûn trò caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán quùa trình hoaït ñoäng moät caùch khoa hoïc vaø baøi baûn?

16/18

44. Caàn phaûi coù moät trieát lyù veà ruûi ro nhìn nhaän treân goùc ñoä toaøn ñôn vò ñeå ñaùnh giaù caùc ruûi ro lieân quan ñeán coâng ty?

15/18

45. Coâng ty coù gaëp nhöõng baát ngôø quan troïng trong hoaït ñoäng (tích cöïc vaø tieâu cöïc) trong 3 naêm vöøa qua?

7/18

46. Coâng ty coù phaûi chòu aùp löïc töø caùc beân thöù ba (chaúng haïn, nhaø cung caáp, ngaân haøng,..) veà vieäc quaûn lyù toát hôn caùc loaïi ruûi

10/18





cxvi

ro lieân quan? 47. Coù caàn thieát phaûi boå nhieäm moät ngöôøi quaûn lyù caáp cao chòu traùch nhieäm trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù caùc loaïi ruûi ro?

13/18

48. Caùc caáp quaûn lyù caàn phaûi tieáp caän caùch thöùc ñònh löôïng caùc noäi dung lieân quan ñeán ruûi ro nhö : xaùc xuaát, khaû naêng xaûy ra, möùc ñoä taùc ñoäng,… cuûa caùc loaïi ruûi ro?

16/17 (1)

Keát quûa traû lôøi

49. Coâng ty ñaõ chuaån bò nhö theá naøo ñeå öùng phoù vôùi caùc loaïi ruûi ro lieân quan ñeán coâng ty? Chuaån

bò kyõ Coù

chuaån bò Khoâng

chuaån bòBaùo caùo taøi chính 12 5 0 Tín duïng (cho vay, baùn chòu,…) 7 10 1 Thò tröôøng (caïnh tranh, giaù,..) 9 8 1 Luaät phaùp 5 11 1 Danh tieáng coâng ty 7 3 7 Coâng ngheä thoâng tin (IT) 10 4 3 Caùc muïc tieâu hoaït ñoäng 8 8 1 Tuaân thuû caùc quy ñònh noäi boä 6 11 0 Nguoàn nhaân löïc 6 11 0 Chieán löôïc 8 6 3 Toång coäng Tyû leä

78 45,3%

77 44,8%

17 9,9%





cxvii

PHỤ LỤC 5: Danh saùch caùc coâng ty tieán haønh khaûo saùt

Teân Coâng ty Chöùc vuï

1. Coâng ty CP SXTMDV Phöông Ñoâng Keá toaùn tröôûng

2. Coâng ty CP Phaân Boùn Mieàn Nam Keá toaùn toång hôïp

3. Coâng ty TNHH Highland Dragon Keá toaùn toång hôïp

4. Coâng ty TNHH Bao Bì Vieät Giaùm ñoác

5. Coâng ty CP CK TP. Hoà Chí Minh Chuyeân vieân phaân tích

6. Coâng ty TNHH Nestleù Vietnam Giaùm ñoác taøi chính nhaø

maùy

7. Coâng ty CK Roàng Vieät Tröôûng phoøng

8. Coâng ty CP CK Baûo Vieät Phoù Giaùm ñoác

9. Quõy ñaàu tö VinaCapital Tröôûng boä phaän chöùng

khoaùn

10. Coâng ty TNHH Sanofi Vietnam Keá toaùn toång hôïp

11. Ngaân haøng Noâng nghieäp Chi nhaùnh Q.10 Tröôûng phoøng Tín duïng

12. Coâng ty TNHH Procter & Gamble Vietnam Giaùm ñoác taøi chính

13. Ngaân haøng ñaàu tö vaø phaùt trieån Phoù phoøng kieåm toaùn

14. Ngaân haøng Thaùi Bình Döông Nhaân vieân tín duïng

15. Ngaân haøng TMCP Saøi Goøn Phoù phoøng tín duïng

16. Coâng ty dòch vuï daàu khí Phoù phoøng thu mua

17. Coâng ty Hoa tieâu khu vöïc I Keá toaùn vieân

18. Coâng ty Baûo hieåm nhaân thoï Dai-i-chi Life Keá toaùn vieân





Thạc sỹ 321 phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp...

Government & Nonprofit

Transcript of Thạc sỹ 321 phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp...