Ter Herinnering Godfried Bomans
-
Upload
reed-business -
Category
Documents
-
view
251 -
download
3
description
Transcript of Ter Herinnering Godfried Bomans
www.elsevier.nl € 8,95
TER HERINNERING
1913-1971
GO
DF
RIE
D B
OM
AN
S TE
R H
ER
INN
ER
ING
BomansGodfried
ESP009_001 COVER DEF 1ESP009_001 COVER DEF 1 21-12-2012 12:03:4621-12-2012 12:03:46
6
G E R R Y VA N D E R L I S T
De mysterieuze persoonlijkheid
p 22 december 1971 stierf Godfried
Bo-mans. Nooit reageerde het Neder-
landse volk zo geschokt en emotioneel
op het overlijden van een schrijver als
toen. De veelzijdige 58-jarige auteur
was een nationale figuur, die meer en gretiger werd gele-
zen dan welke collega ook en die door zijn veelvuldige op-
tredens op radio en televisie bekend en geliefd was bij alle
lagen van de bevolking.
Hoewel iedereen Bomans kende, leek niemand echt
greep op hem te hebben gekregen. Een jaar na zijn dood
verscheen het boek Herinneringen aan Godfried Bomans,
waarin familieleden, vrienden en kennissen terugblikten op
hun ervaringen met de schrijver. Opmerkelijk was de ope-
ningszin van het stuk ‘Spelletjes met G.B.’ van de hand van
Mari Andriessen, een bekende beeldhouwer en dertig jaar
lang bevriend met de overledene: ‘Het ligt niet in mijn ver-
mogen van de boeiende, maar zeer gesloten persoonlijkheid
van Godfried Bomans een duidelijk beeld te geven.’
Die fundamentele geslotenheid frustreerde meer
vrienden, die zich continu op afstand voelden gehouden.
Zoals de journalist-dichter Michel van der Plas. In God-
fried, zijn informatieve studie over de jonge jaren van de
schrijver waarvan voor dit portret dankbaar gebruik is ge-
maakt, wees hij op een eigenaardige paradox in het optre-
den van de katholieke geestverwant met wie hij zo lang
optrok. ‘Enerzijds belijdt en vertoont hij een constante
sterke behoefte aan maatschap en intieme uitwisseling;
anderzijds plant hij midden in dan ontstane “gezelligheid”
een bord met “Verboden toegang” voor zijn hart en ziel.’
Het was een typerende afstandelijkheid, die overigens
haaks stond op wat Bomans zelf voorschreef: ‘Tegenover
gelijkgezinden, wier geestesleven aan het onze verwant is
en die ons met een verlangen naar innigheid tegemoet
treden, dienen wij ons te ontsluiten. Wij dienen ons dan
over te geven, kome wat er komt.’
De afstandelijke houding en introversie van de zo ex-
travert ogende publieke persoonlijkheid droegen wel bij
aan het ontstaan van een mysterieus waas en maakten
hem des te intrigerender. Bomans, meende de literair cri-
ticus Kees Fens, ‘was een auteur die een schrijversloop-
baan lang naar zichzelf heeft laten raden. Hij heeft, be-
wust, zichzelf tot een verschijnsel gemaakt, niet zozeer
door een masker op te zetten, maar juist door een veelzij-
dig pogen zichzelf niet te ontmaskeren.’
Door alle mystificaties en rookgordijnen die hij cre-
eerde, blijft het speculeren hoe de ‘echte’ Bomans was,
voor zover het sowieso al mogelijk is om dat vast te stellen
O
G O D F R I E D B O M A N S / J O N G E J A R E N
7
KindertijdDe jonge Godfried (links, op de tafel)
met zijn geliefde moeder Arnoldina
Josephina Bomans-Reynart en met
zijn broertjes en zusje Wally.
ESP009_BOMANS 006 hfd1 7ESP009_BOMANS 006 hfd1 7 21-12-2012 12:20:1921-12-2012 12:20:19
22
Achter het schaakbordBomans was een verdienstelijk schaker, die
geregeld zou aanschuiven bij allerlei toer-
nooien, zoals het Hoogovens Schaaktoernooi
in Beverwijk. Als kind speelde hij al tegen zijn
vader met een fanatisme dat een illustratie
vormt van psychologische theorieën waarin
het mat zetten van de tegenstander wordt ver-
geleken met vadermoord. Hij beoefende zijn
hobby tot op de avond van zijn overlijden.
G O D F R I E D B O M A N S / J O N G E J A R E N
23
26
G E R R Y VA N D E R L I S T
De beroemdste auteur van Nederland
ij de tentoonstelling Godfried Bomans, de
fluwelen duivel, die het Letterkundig Mu-
seum in Den Haag in 2002 organiseerde,
was een handschriftonderzoek te zien van
grafologische experts die niet wisten dat ze
met het handschrift van de schrijver van doen hadden. De
resultaten waren verbluffend. ‘Hij tracht zich door
“speelsheid” en “dartelheid” ondoorzichtig voor anderen
te maken,’ luidde het oordeel bijvoorbeeld. En: ‘Door zijn
kritische instelling en groot improvisatievermogen neemt
hij graag, doordat hij bij de ander direct het zwakke punt
ziet, de ander in de maling. Hij kan er zelf echter niet al-
tijd tegen omdat hij enerzijds ijdel en zelfgenoegzaam is,
anderzijds kwetsbaar is.’ En: ‘Door zijn hoge intelligentie,
die gepaard gaat met gemakzucht, benut hij niet altijd het
totaal van zijn mogelijkheden.’
Het leek wel doorgestoken kaart, want de analyse van
de handschriftdeskundigen klopte helemaal. Zo menen
ook veel van zijn bewonderaars dat Bomans helaas niet
het totaal van zijn mogelijkheden heeft benut. Niet dat
hij zijn licht onder de korenmaat zette of weinig produ-
ceerde, maar dat ene grote boek waarop werd gehoopt en
waarop de schrijver zelf geregeld zinspeelde, bleef uit. Na
Erik bestond het oeuvre grotendeels uit bundelingen van
stukken die eerder in krant en tijdschrift waren versche-
nen. Wel erg succesvolle bundelingen overigens. In het
jaar van zijn overlijden waren er in totaal 2,2 miljoen
exemplaren van zijn boeken verkocht.
KwajongenAls medewerker van de Volkskrant en Elseviers Weekblad
worstelde Bomans vaak met deadlines, maar zijn werkge-
vers konden alleen maar tevreden zijn over het resultaat.
Een groot succes werd bijvoorbeeld de dagelijkse strip over
Pa Pinkelman en Tante Pollewop die de Volkskrant vanaf
12 november 1945 publiceerde, met tekeningen van Carol
Voges. Bomans vond het aanvankelijk leuk om te doen,
mede door alle positieve reacties, maar op den duur, no-
teerde hij, ‘begon de schrijver met een trek van lichte verve-
ling om de mond, overtuigd dat bezigheden als deze nu
eenmaal onvermijdelijk tot het auteursleven behoren’.
Zulk succes gaf aanleiding tot een eindeloze reeks uit-
nodigingen voor publieke optredens. Hij was daardoor
veel op pad, terwijl hij juist prijs stelde op huiselijkheid.
Herman van Run, vriend en oud-hoofdredacteur van De
Tijd, zag hem als iemand die ‘elders zocht wat hij thuis uit
ongedurigheid net had prijsgegeven: warmte en behage-
lijkheid. Hij zocht bij voorkeur veilige tehuizen, vroeg
G O D F R I E D B O M A N S / S C H R I J V E R S C H A P
B
27
AvonturierBomans kon moeilijk nee
zeggen en deed aan de
gekste dingen mee. Zoals
aan een tocht met een
luchtballon, op 30 april
1951. Het avontuur liep
bijna erg slecht af.