temel ve kalıbı
Transcript of temel ve kalıbı
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ
TEMEL KALIP PLANI
ANKARA 2006
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
i
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ................................................................................................... 3 1. TEMEL KALIP PLANI ....................................................................................................... 3
1.1. Betonarme Temel.......................................................................................................... 3 1.1.1.Duvar Altı Temeller................................................................................................ 4 1.1.2.Tekil (Münferit) Temeller....................................................................................... 4 1.1.3.Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller .......................................................... 5 1.1.4.Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller ................................................................ 5 1.1.5.Radye (Radye-Jeneral) Temeller ............................................................................ 5
1.2 Temel Kalıp Planı Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı...................................................... 9 1.3 Temel Kalıp Planı Çizim Kuralları .............................................................................. 10 1.3. Temel Kalıp Planı Çiziminde İş Sırası........................................................................ 12 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 21
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 ................................................................................................. 24 2. TEMEL DETAYLARI....................................................................................................... 24
2.1. Temel Detayı............................................................................................................... 24 2.2 Temel Detay Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı ............................................................ 26 2.3 Temel Detayı Çizim Kuralları...................................................................................... 26 2.4 Temel Detayı Çiziminde İş Sırası ................................................................................ 26 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 37
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 40 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 41 KAYNAKÇA......................................................................................................................... 42
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR KOD 581MSP028 ALAN İnşaat Teknolojisi DAL/MESLEK Yapı Teknik Ressamlığı (Statik) MODÜLÜN ADI Temel Kalıp Planı
MODÜLÜN TANIMI Bu modül temel kalıp planının çizimi ile ilgili bilgi, beceri, tavır ve tutumların açıklandığı öğrenim materyalidir.
SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Döşeme Kalıp ve Donatı Planı modülünü başarmak
YETERLİK Temel kalıp planı modülü ile temel kalıp planı çizmek
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, temel kalıp planını kurallarına uygun olarak çizebileceksiniz. Amaç Gerekli ortam sağlandığında
Temel kalıp planını kuralına uygun çizebileceksiniz. Temel detaylarını kuralına uygun çizebileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI
Ortam: Yapı teknolojisi atölyesi, resim salonu, işletmeler, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı, Donanım: Bilgisayar, televizyon, DVD, VCD, tepegöz, projeksiyon, vb. donanımlar ve alanın gerektirdiği araç, gereç, malzeme, ve ekipmanlar sağlanmalıdır.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Modül içeriğinde yer alan faaliyetleri tamamladıktan sonra; ders geçme yönetmeliğine uygun olarak modül sonunda ölçme araçları kullanılarak ölçme ve değerlendirme yapılacaktır.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ Sevgili Öğrenci,
Medeniyetinin gelişimi ile inşaat sektörü de gelişmiştir. Bu gelişim sonucu olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında beton ve betonarme
malzemeleri kullanılmaya başlanmış ve günümüzde inşaat sektöründe en çok kullanılan malzeme haline gelmiştir.
Betonarme binaların yüklerini zemine uygun bir şekilde iletebilmesini sağlamak ve
imalatlarında istenen şeklin verilmesi ve yapılan imalatın sağlam olabilmesi için temel kalıp planlarına ihtiyaç duyulmuştur.
Statik proje çizimleri içeriğindeki bu modül: Yapılacak statik projelerde temel kalıp planlarında uygulanacak çizim tekniğiyle her
projede çizilmesi gereken kısımların neler olduğu ve nasıl yapıldığının belirlenmesi içindir. Temel kalıp planını ilgili standart ve yönetmeliklere uygun olarak gereken çizim
tekniği ve ölçekte çizebilme, beceri ve mesleki alışkanlıkları kazandırmak amacı ile yapı üretiminde görev alacak her düzeydeki teknik okul öğrencileri ile inşaat teknik elemanlarının ortak dili olan projelendirme ve çizim esaslarını bir arada vermek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu modül sonunda, inşaat mühendisliğinde, inşaat şantiyelerinde, belediyelerde, statik
proje çizen özel bürolarda, şirketlerde vb yerlerde temel kalıp planı çizimi yapabilirsiniz.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1
Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda ve uygun ortam sağlandığında temel kalıp planını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz.
Temel çeşitlerini ve çevrenizde yapım aşamasındaki inşaatların temellerini
inceleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.
1. TEMEL KALIP PLANI 1.1. Betonarme Temel a) Tanımı
Binanın sabit ve hareketli yüklerini üzerinde toplayan, taşıyan ve zemine ileten yapı
elemanına temel denir. Temeller, binanın zemin yüzeyinin (toprağın) altında yapılır. b) Çeşitleri
Temel sistemi, zeminin ve üzerine inşa edilecek yapının durumuna göre tanzim edilir. Temeller:
• Taş • Beton • Betonarme • Ahşap • Çelik gibi malzemelerle inşa edilir.
Temeller; yüzeysel ve derin temeller olmak üzere iki gruba ayrılır. Aşağıda söz konusu
temeller için kısa ve açıklayıcı bilgiler verilmiştir.
Yüzeysel temeller Yüzeysel temeller beş gruba ayrılır.
1. Duvar altı temeller 2. Tekil (Münferit) temeller 3. Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) temeller
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
4. Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller 5. Radye (Radye-Jeneral) Temeller
Derin Temeller
Derin temeller üç gruba ayrılır. 1. Ayak Temeller 2. Kazık Temeller 3. Kuyu ve Kesonlarla Yapılan Temeller
Bu modül bir temel kitabı olmadığından yalnızca inşaat sektöründe daha çok
kullanılan yüzeysel temeller üzerinde durulacak, bunların bazıları çok kısa irdelenecek, en yaygın kullanılanlar daha ayrıntılı biçimde örneklerle anlatılacaktır.
1.1.1.Duvar Altı Temeller Taşıyıcı duvar yükünü zemine
güvenli bir şekilde aktarmak amacıyla oluşturulan beton elemanlardır. (Şekil-1)
Şekil 1: Duvar altı temeller
1.1.2.Tekil (Münferit) Temeller Düşey taşıyıcı elemanları kolon olan
yapılarda, yüklerin göreli olarak hafif ve/veya kolon aralıklarının büyük olduğu ve zeminin çok zayıf olmadığı durumlarda “tekil temeller” oluşturulur (Şekil 2).
Şekil. 2: Tekil (Münferit) Temeller
5
1.1.3.Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller
Kolon yüklerinin büyük olduğu ve/veya zeminin zayıf olduğu ve/veya iki kolonun birbirine çok yakın olduğu durumlarda temeller çakışabilir. Bu gibi durumda iki münferit temeli birleştiren bir ”birleşik temel” oluşturulur (Şekil 3).
Şekil 3: Birleşik kolon (iki kolonu kapsar) temeller
1.1.4.Sürekli (Şerit veya Mütemadi) Temeller
Yüklerin büyük, kolonların
birbirine yakın olduğu, en az üç ve daha fazla kolonun altına inşa edilen temellere “sürekli temel ”denir. (Şekil4)
Şekil 4: Sürekli (şerit veya mütemadi) temeller
1.1.5.Radye (Radye-Jeneral) Temeller
Zeminin çok zayıf ve/veya yapıdan gelen yüklerin büyük olduğu ve zeminin çok
farklılık gösterdiği durumlarda, daha geniş bir alan elde etmek ve farklı oturmaları (Tasman)önlemek amacıyla bir radye oluşturulur ve tüm kolonlar bu radyeye oturtulur. Radye kalınbir plakadan veya plak ve iki doğrultuda uzanan kirişlerden oluşur. (Şekil5)
6
TEMEL PLANIRADYEJENERAL PLAK
B-B
KES
İTİ
605
2040
A-A KESİTİ
SERME KUM ( 5 cm )B.A. PLAK ( 40 cm )KORUMA BETONU ( 20 cm )
550
5030
025
050
1890
40035040
40/4040/4040/40
40/40 40/40 40/40
40/4040/4040/40
B3B2
A3A2
C3C2
A1
B1
C1
BB
AA
A
B
C
321
Şekil 5: Radye (Radye-Jeneral) temeller
c) Donatılar
Betonarme yapılarda genellikle beton basınca çelik ise çekmeye çalışır. Betonarme
elemanlarda kırılmaları ve çatlamaları önlemek ve sağlam bir yapı elde etmek için donatıların yapım kurallarına dikkat edilmelidir. Temel kalıp planın da kullanılan demirler aşağıda tablolar halinde açıklanmıştır.
7
1. Etriye Betonarme donatıları belirli aralıklarda sararak birbirine bağlayan ve çeşitli şekillerde bükülerek oluşturulan donatılara denir. (Şekil6)
Şekil 6:Etriye
2. Montaj Donatı Üste atılan düz demirlerdir (Şekil 7)
Şekil 7: Montaj donatı
3. Esas Donatı Alta konulan çelikler esas demir olarak adlandırılır. (Şekil 8)
Şekil 8 :Esas donatı (düz demir)
8
4. Pilye Gelen kesme kuvvetlerini karşılamak amacıyla atılan demirlerdir. Temelde yapılan pilyeler kat kirişlerine göre ters atılır. Açısı da 600 dir (Şekil9)
Şekil 9: Pilye
5. İlave Donatılar Mesnetlere atılan düz demirlerdir (Şekil 10).
Şekil 10: İlave donatılar
6. Gövde Donatısı Yüksekliği fazla olan temel kirişlerinde homojenliği sağlamak amacıyla kiriş ortalarına atılan demirlerdir (Şekil 11)
Şekil 11: Gövde donatısı
9
7. Dağıtma Donatısı Ampartman genişliği boyunca atılan düz demirlerdir (Şekil12)
Şekil12: Dağıtma donatısı
Betonarmeyi oluşturan beton ve beton çeliği, tek parça halinde düşünülür. Beton
içerisindeki çelik betona gömülür. Yani çelik betonun kenarından dışarıda olmaması gerekir. Çeliğin paslanmaması için de bu gereklidir. İşte bu yüzden betonun dış yüzeyi ile çelik arasında bir mesafe bırakılır. Bu boşluğa pas payı denir. Pas payına özen gösterilmelidir. Bu boşluk temelde en az 5 cm olmalıdır (Şekil 13).
Şekil 13: Pas payı
Donatıların boyları, aralığı çapı, çelik cinsi, donatı adeti çizilen donatıların üzerine
yazılmalıdır. Donatı yazımları bir düzen içerisinde yazılmalıdır.
Örneğin; 15 Ø 8 / 30 sırayla tanımlarsak;
15 : Donatı adedi Ø : Çelik çapını gösteren simge (fi) 8 : Donatı kalınlığı 30 : Donatı aralığı
1.2 Temel Kalıp Planı Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı
a. Betonarme yapılarda deprem etriyesi yapılması zorunludur. b. Kiriş etriyelerinin her iki kancası da 135° olmalı ve dört tarafından bağlanmalıdır. c. Kolon yüzeyinden 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h) yapılmalıdır. d. Kolon etriyeleri temel içerisinde devam etmelidir. e. Karşı yönden gelen temeller dikkate alınarak pilye kırılmalıdır.
Beton çeliği Beton
Pas payı
10
f. Etriyeler kolon kenarlarında kirişin başında ve sonunda pilye kırımına kadar kancalar üstte, orta kısımlarda altta olmalıdır.
g. Temel pilye kırımları 60° olmalıdır. h. Kolon donatıları temel içerisinde olmalıdır. i. Temel etriyeleri min Ø 10’ luk olmalıdır. j. Temel kirişlerde saplama yapılamaz. k. 20 cm duvar gelen yerlerde mutlaka bağ kirişi yapılmalıdır. l. Pas paylarına özen gösterilmelidir. Temel altındaki grobeton üzerine 5 cm’ lik
sehpalar yapılarak donatılar kaldırılıp buraya beton girmesi sağlanmalı, donatılar korozyondan korunmalıdır.
m. Tek kolon temellere donatı kolonların altında sık, kenarlara doğru artan aralıklarla konmalıdır.
n. Sürekli temellerde pilyeler kolonlar arasında üstte, kolonların altında ise altta olacak şekilde kıvrılır.
Diğer temel kalıp planı ile ilgili bilgilere TS’ nin inşaatla ilgili standartlarına ve TS-500’den ulaşabilirsiniz.
1.3 Temel Kalıp Planı Çizim Kuralları
a. Hesap ve çizimlerde çeşitli elemanlara aşağıdaki gibi harf ve numara verilecektir. Döşemeler……………………… D
Kirişler…………………………. K
Kolonlar………………………... S
Perdeler………………………... P
Lentolar………………………… L
Hatıllar…………………………. H
Temeller………………………… T
Temel Kirişi …………………… TK
Deprem Hatılları (Zelzele Hatılı).. BK
Düşük Döşemeler………………. DD
Ters Kirişler…………………….. TK
Konsol Kiriş…………………….. KK
Radye Temeller…………………. RT olarak adlandırılacaktır.
b. Bu harflerin yanına yazılacak üç rakam ise elemanın numarasını belirleyecektir.
Örneğin; TK018’in anlamı 18 nolu Temel kirişi anlamına gelir. Temel kesit detayı üzerinde temel kiriş bilgileri (TK018 (250/150/625) gösterilmiştir (Şekil 4).
11
Şekil 14 :Temel kirişi bilgileri
c. Çizimlerin binaya bakış doğrultusu ve ölçüleri mimariyle uyumu sağlayacak, plan ve
detaylar buna göre çizilecektir.
d. Yapıdaki tüm düşey taşıyıcı elemanlar her iki yöndeki eksenlerle belirlenecektir. Eksenler bir yönde harflerle A,B.., diğer yönde rakamlarla 1,2.., veya bir yönde X1,X2.., diğer yönde Y1,Y2.… olarak adlandırılacaktır.
e. Bütün çizim paftalarına binada uygulanacak beton kalitesi ile donatı çeliği kalitesi
mutlaka yazılacaktır. Temel kalıp planları çizilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır:
1. Temel kalıp planlarında, temel kolonları her iki yönde de ortalanmalıdır. 2. Kiriş ve sömel yerleri her iki yönde de gösterilmelidir. 3. Temel kalıp planları çok büyük yapılar hariç 1/50 ölçeği, detayları ise 1/25
ölçeğinde çizilecektir. 4. Temel kalıp planı bütün ölçüleri içerecek (dış ve iç ölçümlendirme, akslar) ve
her doğrultuda en az bir kesit kalıp planı dışına çizilecek, üzerine temel kotları mutlaka yazılacaktır.
5. Temel kalıp planı ve temel detayları çizimlerinin sonuna tablo hazırlanarak; kullanılan demirlerin poz numaraları, kaçlık demir olduklarını, kaç adat kullanıldığı, boyutları ve toplam boylarını belirten bir tablo hazırlanmalıdır.
6. İnşaat yapımı sırasında uyulması gereken hususlar ve kullanılacak malzemeler (beton ve çelik sınıfı) pafta üzerine yazılacaktır.
7. Mütemadi temeller her iki yönde (x-x, y-y) değil de tek yönde devam ediyorsa kolonlar bağ kirişi ile bağlanmalıdır.
Çizimi yapılmış temel kalıp planı aşağıda gösterilmiştir (Şekil 15).
12
DOLGU10 cm GROBETON
TEMEL KALIP PLANIÖ:1/50
10 c
m G
RO
BET
ON
DO
LGU
Şekil 15 Temel kalıp planı
1.3. Temel Kalıp Planı Çiziminde İş Sırası
Çizimlerin binaya bakış doğrultusu ve ölçüleri döşeme kalıp planına uyum
sağlayacak, plan ve detaylar buna göre çizilecektir.
13
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırınız ve üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırınız.
Aks ve kolonları çiziniz. (Şekil 16)
Yapıdaki tüm düşey taşıyıcı elemanlar her iki yöndeki eksenlerle belirlenecektir. Eksenler bir yönde harflerle A,B.., diğer yönde rakamlarla 1,2.., veya bir yönde X1,X2.., diğer yönde Y1,Y2.…olarak adlandırılacaktır. Akslar kiriş ortasında alınmıştır. Kolon kenarlarında da alına bilir.
Kalem kalınlıkları: Aks : 0.2’lik kalem (Aks numaraları: 0.5lik kalem ve şablon) Kolonlar:0.5’lük kalem Tarama : 0.2, 0.1’lik kalem
Şekil 16: Aks, kolon ve perdelerin çizimi
UYGULAMA FAALİYETİ
14
İşlem Basamakları Öneriler Kolonların ve Perdelerin isimlerini yazınız (Şekil 17).
Kolonları isimlendirirken sol üst köşeden başlayınız.
Kolonları (S1,S2,…), perdeleri (P1,P2,…) şeklinde isimlendirilir. Örneğin; S5 (30/50) şeklinde yazılmalıdır.
S : Kolon ( Perdeler P ile sembolize edilirler) 5 : Beş nolu kolon 30: 30 cm x yönünde 50: 50 cm y yönünde
Kalem kalınlıkları: Kolon ve perde bilgileri: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu
Şekil 17: Kolon ve perdelerin bilgileri
15
İşlem Basamakları Öneriler Temel sömelleri (Ampartman genişliği) ve Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çiziniz (Şekil 18).
Öncelikle kirişler çizilir. Kirişlere denk gelen kolonları içine alacak şekilde çizilmelidir.
Sömeller (Ampartman genişliği) çizilen bu kirişlere ortalanmalıdır.
Kalem kalınlıkları: Kirişler : 0.5’lik kalem Sömeller : 0.3’lük kalem
Şekil 18 :Temel sömeli ve kirişleri (tk)
16
İşlem Basamakları Öneriler Kirişlerin isimlerini ve boyutlarını X ve Y yönlerinde yazınız (Şekil 19).
Temel kirişleri isimlendirirken TK01(100/60) şeklinde bitişik yazılabilir. Veya TK01, kirişin soluna sağına da boyutları (100/60) yazılabilir.
TK: Temel Kirişi 01: Bir nolu Kiriş 100: 100 cm kiriş genişliği (Temel genişliği) 60: 60 cm Temel yüksekliği
Kalem kalınlıkları: Kiriş bilgileri: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu
Şekil 19: Kiriş bilgileri
17
İşlem Basamakları Öneriler
Ölçülendirmeleri yapınız (Şekil 20). Temel sömeli ve kirişlerin arasındaki mesafeleri görmek için ölçülendirilmesi yapılır.
Kalem kalınlıkları: Ölçü çizgileri: 0.2’lik kalem, Ölçül yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu
Şekil 20: Ölçülendirme
18
İşlem Basamakları Öneriler
X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yapınız (planın üstünde de taramayı yapınız), (Şekil 21).
Kesitler ölçülendirilerek, toprak dolgu olan yerler belirtilir.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem Kesit ölçü ve kotlandırma: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu
10 cm GROBETON DOLGU
10 c
m G
RO
BET
ON
DO
LGU
Şekil 21: Kesitler
19
İşlem Basamakları Öneriler Uyulması gereken kurallar, kullanılacak malzemeleri, paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çiziniz (Şekil22).
Kalem kalınlıkları: Pafta ismi: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu
Çerçeve : 0.3-0.5’lik kalemleri kullanabilirsiniz.
10 cm GROBETON DOLGU
10 c
m G
ROB
ETO
ND
OLG
U
Ö:1/50TEMEL KALIP PLA
C20 - BÇIII
Şekil 22 : Pafta adı ve çerçeve
20
Resim 1: Projesi çizilen temel kalıp planının uygulama aşaması 1
Resim 2: Projesi çizilen temel kalıp planının uygulama aşaması 2
21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Yapmış olduğunuz Temel kalıp ve donatı planını, aşağıdaki değerlendirme ölçeğine
göre değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet – hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa
işaretleyiniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Dersin
adı Statik Proje Çizimleri Öğrencinin
Amaç Temel kalıp planının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi
Adı soyadı
Konu Temel Kalıp Planı Sınıfı Nu GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır
1 Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırıp, üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırdınız mı?
2 Aks ve kolonları çizdiniz mi?
3 Kolonları ve Perdelerin isimlerini yazdınız mı? 4 X ve y yönündeki temel sömellerini çizdiniz mi?
5 Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çizdiniz mi?
6 Kirişlerin isimlerini yazdınız mı?
7 Temel kalıp planının ölçülendirmesini yaptınız mı?
8 X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yaptınız mı?
9 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi?
Değerlendirme sonucunda eksik olduğunu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete
dönerek tekrar ediniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
22
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak
belirleyiniz. Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği
işaretleyiniz. ÖLÇME SORULARI 1. Aşağıda verilenlerden hangisi yüzeysel temel değildir?
A) Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller B) Kazık Temeller C) Sürekli (Şerit Veya Mütemadi) Temeller D) Radye (Radye-Jeneral) Temeller
2. Yüklerin büyük, kolonların birbirine yakın olduğu durumlarda kolon temelleri
birleştirerek bir “……… ……….. ” oluşturulur. Tanımdaki noktalı yere aşağıda verilen temellerden hangisi gelmelidir?
A) Sürekli (Şerit Veya Mütemadi) Temeller B) Kazık Temeller C) Tekil Temel D) Birleşik Kolon (iki kolonu kapsar) Temeller
3. Temel kirişlerinde Pilye kırımları kaç derecelik açı ile yapılır?
A) 45o B) 60o C) 90o D) 135o
4. Aşağıdakilerden hangisi deprem hatılının kısaltılmış ismidir?
A) K B) DD C) DH D) BK
5. Aşağıdakilerden hangisi TK05 (120/60) açılımıdır?
A) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kalıbı B) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kolonu C) 5’nolu 120 cm genişliğinde 60 cm yüksekliğindeki temel kirişi D) 5’nolu x boyu 120 cm y boyu 60 cm olan temel kolonu
23
6. Aşağıdakilerden hangisi Ø 18 in açılımıdır?
A) 18 cm’ lik etriye B) 18 cm’ aralıkla etriye yapılmalıdır. C) 18 mm’ lik düz demir. D) 18 cm’ lik nervürlü demir
7. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Duvar altı temeller, taşıyıcı duvar yükünü zemine güvenli bir şekilde aktarmak
amacıyla oluşturulan beton elemanlardır. B) Temellerde pas payı en az 3 cm olmalıdır. C) Temelde yapılan pilyeler ters yapılırlar. D) Temel üzerine gelen yükü taşırken üst yüzeyinde çekme gerilimi olacağından esas
donatılar konulur.
8. Temel kalıp planı çizilirken ölçülendirme çizgisi ve ölçüler için aşağıdaki kalem ve şablonlardan hangisi kullanılmalıdır?
A) Ölçü çizgisi için 0,2 kalem yazı için 0.5’ lik kalem ve şablon B) Ölçü çizgisi için 0,3 kalem yazı için 0.3’ lük kalem ve şablon C) Ölçü çizgisi için 0,2 kalem yazı için 0.3’ lük kalem ve şablon D) Ölçü çizgisi için 0,5 kalem yazı için 0.5’ lik kalem ve şablon
9. Aşağıdakilerden hangisinde donatıda kullanılan demirin çapı 18 mm, 20 adet, 15 cm
aralıklarla atıldığı anlamına gelir.
A) 20 Ø 18 / 15 B) 18 Ø 20 / 15 C) 15 Ø 18 / 20 D) 15 Ø 20 / 18
10. Kiriş etriyelerinde kanca aşağıdaki açılardan hangisi ile yapılmalıdır?
A) 45o B) 60 o C) 90o D) 135o
DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek, tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız
diğer faaliyete geçiniz.
24
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2
Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda ve uygun ortam sağlandığında temel detaylarını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz.
Temel çeşitlerini ve çevrenizde yapım aşamasındaki inşaatların temel detaylarını inceleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz.
2. TEMEL DETAYLARI
2.1. Temel Detayı a) Tanımı
Temel kirişlerinde, sömellerinde kullanılacak demir donatılarının daha ayrıntılı
gösterilmesi için yapılan detaylara temel detayları denir.
b) Önemi Temel sömellerine ve kirişlerine atılan demirlerin daha detaylı gösterilerek projenin
uygulanması sırasında hem uygulamayı yapan hem de uygulamayı yaptıran kişi/kişiler için doğru ve kolay çalışmalarını sağlamak amacıyla çizilen detaylardır. Aşağıdaki sömel ve kiriş kesiti ve uygulama fotoğraflarında da görüldüğü gibi uygulamayı yapan kişi, detayın üzerindeki hangi demirden, nasıl, kaçar tane, ne kadar aralıklarla ve nerelere atacağını daha detaylı görmektedir (Şekil25).
Şekil 23: Temel sömel ve kirişi
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
25
Uygulamayı yapan usta, projesi çizilen temel detayları ve bilgilerinden faydalanarak temel uygulamasına başlamadan önce ön hazırlığını yapar. Temele atılacak demirleri detay çizimleri üzerindeki bilgilerden faydalanarak demirleri istenen boyutlarda keser ve uygulamaya hazır hale getirir (Resim 3 /Şekil 24).
Resim 3: Temel Uygulaması
Şekil 24: Temel detayı
26
2.2 Temel Detay Çizimi Yönetmelik ve Mevzuatı
Sayfa 8’de Temel kalıp planı çizimi yönetmelik ve mevzuatı için yazılan maddeler, temel detay çizimi yönetmelik ve mevzuatı içinde geçerlidir (Bakınız).
2.3 Temel Detayı Çizim Kuralları
a. Hesap ve çizimlerde gösterilen sembol ve işaretlemeler temel kalıp planı çizim kurallarında verilmişti. Orada verilen sembol ve işaretlemeler temel detayı çizim kurallarında da geçerlidir.
b. Temel detayları 1/20 ölçeğinde çizilir. c. Temel planında kiriş detayları çizilirken aynı aks üzerindeki kirişler bir defada
çizilir. d. Temiz açıklığı, kolonları ve kolon ara mesafeleri ölçülendirilerek demir boylarının
hesaplanması ve çizilmesi sağlanır. e. Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin yarısı kadar kolon kenarından itibaren kiriş temiz
açıklığında alınır. f. Pilyeler temelde 60° açı ile çizilir. g. Pilye komşu kirişe, komşu kirişin temiz açıklığının ¼ ‘i kadar geçer. h. Etriyeler kolon ve temel kenarlarından 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h)
yapılmalıdır. i. Etriye aralıkları ve sıklaştırma yerleri belirtilir. Bilgileri üzerine yazılır. j. En kesitler boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve
kirişlerden alınmalıdır. k. Boy kesitinde atılan donatıların açılımları boy kesitin altına çizilir. Donatılar
mesnetten mesnede çizilir. l. Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m den büyük ise donatılar
eklenerek yapılır. Donatı ekleri açıklıklara denk getirilmelidir. m. Gövde donatısı kiriş yüksekliğinin ortasına yapılır. Montaj donatısı gibi uygulama
yapılır. n. Statik hesaplamalar sonucu eksik olan donatılar ilave edilmelidir. o. Kesitin geçtiği yerdeki sömeli ve kirişler çizilmelidir. p. Statik hesaplama sonunda ve kirişin büyüdüğü yerlerde kirişlerde birden fazla etriye
kullanılabilir.
2.4 Temel Detayı Çiziminde İş Sırası
Temel kalıp planı çizildikten sonra buna göre; temel detayları ile donatı detayları çizilecek ve bilgileri yazılacaktır.
27
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Boy kesitini çiziniz. Kesit bilgilerini üzerine yazınız (Şekil 26).
Temel planında kiriş detayları çizilirken aynı aks üzerindeki kirişler bir defada çizilir.
Temel detayları 1/20 ölçeğinde çizilir. Kalem kalınlıkları :
Boy kesit: 0.3’lük kalem
Şekil 26: Boy kesiti çizimi
İşlem Basamakları Öneriler Aksları çiziniz. (Şekil27)
Kolonlara denk gelen ilgili aksları alınız.
Kalem kalınlıkları: Aks : 0.2’lik kalem Aks isimleri: 0.5lik kalem ve şablon
Şekil 27: Aks çizimi
UYGULAMA FAALİYETİ
28
İşlem Basamakları Öneriler
Ölçülendirmeleri yapınız (Şekil 28). Temiz açıklığı, kolonları ve kolon ara mesafeleri ölçülendirilecek.
Kalem kalınlıkları : Ölçü çizgileri: 0.2’lik kalem,
Ölçül yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu
Şekil 28: Ölçülendirme
İşlem Basamakları Öneriler
Demir donatıları çiziniz (Şekil29) Temelde Pas payı 5 cm dir.
Kalem kalınlıkları : Demir donatı : 0.5’lik kalem
Şekil 29: Demir Donatılar
29
İşlem Basamakları Öneriler Pilyeleri çiziniz (Şekil 30). Pilye kırım yeri Kiriş yüksekliğinin yarısı kadar
kolon kenarından itibaren kiriş temiz açıklığında alınır.
Pilyeler temelde 60° açı ile çizilir. Pilye komşu kirişe, komşu kirişin temiz açıklığının ¼ ‘ü kadar geçer.
• Kalem kalınlıkları: Pilye : 0.5’lik kalem
Şekil 30: Pilye çizimi
İşlem Basamakları Öneriler Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çiziniz (Şekil 31).
Etriyeler kolon ve temel kenarlarından 5 cm sonra etriye sıklaştırılması (2h) yapılmalıdır.
Etriye aralıkları ve sıklaştırma yerleri belirtilir. Bilgileri üzerine yazılır.
14*2 10/10 14: 14 adet etriye 2: Çift etriyeli
: Nervürlü demir 10: 10’luk demir
10: Etriye aralıkları 10cm Kalem kalınlıkları:
Etriye: 0.5’lik kalem, Ölçü yazıları: 0.3’lük kalem, 0.3’lük yazı şablonu
ŞŞekil 31: Etriye çizimi
30
İşlem Basamakları Öneriler
En kesit yerlerini çiziniz (Şekil 32). Boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve kirişlerden alınmalıdır.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem
Şekil 32 : Kesit yerlerinin çizimi
İşlem Basamakları Öneriler
Demir donatı açılımlarını çiziniz. Üst düz (montaj) demiri çiziniz (Şekil 33).
Boy kesitinde atılan donatıların açılımları boy kesitinin altına çizilir.
Donatılar mesnetten mesnete çizilir. Kalem kalınlıkları:
Kesitler: 0.5’lik kalem
Şekil 33: Montaj donatı (düz demir)
31
İşlem Basamakları Öneriler Pilye açılımlarını çiziniz (Şekil 34). Piyeler ve diğer donatılar çizilirken
donatıları daha iyi ifade edebilmek için donatıları iç içe çizmeyiniz.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem
Şekil 34 : Pilye çizimi
İşlem Basamakları Öneriler
Esas demir (Alt düz demir) donatısını çiziniz. (Şekil 35)
Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m den büyük ise donatılar eklenerek yapılır.
Donatı ekleri kiriş açıklıklarına denk getirilmelidir.
Kalem kalınlıkları: Esas demir donatısı: 0.5’lik kalem
Şekil 35 : Esas demir donatısı
32
İşlem Basamakları Öneriler Gövde donatıları çiziniz (Şekil36).
Esas demir donatısı gibi uygulama yapılır.
Kalem kalınlıkları: Gövde donatısı: 0.5’lik kalem
Şekil 36: Gövde donatısı
İşlem Basamakları Öneriler
İlave donatıları çiziniz. (Şekil37)
Statik hesaplamalar sonucu eksik olan donatılar ilave edilmelidir.
Kalem kalınlıkları: İlave donatısı: 0.5’lik kalem
Şekil 37: İlave donatısı
33
İşlem Basamakları Öneriler
En kesiti çiziniz (Şekil 38) Kesitin geçtiği yerdeki sömeli ve kirişi çizilir.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.3’lük kalem
Şekil 38: En kesit
İşlem Basamakları Öneriler
Demir donatıları çiziniz. (Şekil39)
Temelde pas payı 5 cm dir.
Kalem kalınlıkları: Donatılar: 0.5’lik kalem
Şekil 39: Demir donatısı
34
İşlem Basamakları Öneriler
Etriye demirlerini çiziniz (Şekil 40).
Statik hesaplama sonunda ve kirişin büyüdüğü yerlerde kirişlerde birden fazla etriye kullanılabilir.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem
Şekil 40: Etriye demirleri
İşlem Basamakları Öneriler Diğer donatıları kesit üzerine çiziniz.
Bilgilerini üzerine yazınız (Şekil 41).
Boy kesiti üzerinde gösterilecek. En kesitler her farklı açıklık ve kirişlerden alınmalıdır.
Kalem Kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik Kalem Yazılar: 0.3’ lük kalem, 0.3’ lük şablon
Şekil 41: Donatı bilgileri
35
İşlem Basamakları Öneriler
Kesitteki etriye ve ampartman donatı detayını çiziniz (Şekil 42 ).
Donatıların birbiri içine girmemesine dikkat ediniz.
Kalem kalınlıkları: Kesitler: 0.5’lik kalem
Şekil 42: Kesitte donatı açılımları
36
İşlem Basamakları Öneriler Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çiziniz (Şekil 43).
Kalem kalınlıkları: Pafta ismi: 0.5’lik kalem, 0.5’lik yazı şablonu
Çerçeve : 0.3-0.5’lik kalemleri kullanabilirsiniz.
Şekil 43: Pafta adı ve çerçeve
37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Yapmış olduğunuz Temel detayını, aşağıdaki değerlendirme ölçeğine göre
değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet – hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa
işaretleyiniz.
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Dersin
adı Statik Proje Çizimleri Öğrencinin
Amaç Temel detayının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi
Adı soyadı
Konu Temel Detayı Sınıfı No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır
1 Boy kesitini çizdiniz mi?
2 Aksı çizdiniz mi?
3 Ölçülendirmeleri yaptınız mı?
4 Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi?
5 Pilyeleri çizdiniz mi?
6 Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çizdiniz mi?
7 En kesit yerlerini çizdiniz mi?
8 Demir donatı açılımlarını düz demir, pilye, esas demir, montaj donatısı, gövde donatısı ve ilave donatıları çizdiniz mi? Bilgilerini üzerlerine yazdınız mı?
9 En kesiti çizdiniz mi?
10 En kesit deki Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?
11 Kesitteki etriye ve ampartman donatı detay açılımlarını çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?
12 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi?
Değerlendirme sonucunda eksik olduğunu tespit ettiğiniz konuları, faaliyete dönerek
tekrar ediniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
38
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR) Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplayarak
belirleyiniz. Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz.
ÖLÇME SORULARI 1. Aşağıda verilenlerden hangisi temel detay çiziminin önemi değildir?
A) Uygulamayı yapan elemana kolaylık sağlaması B) Uygulamayı yaptıran kişi/kişilere kolaylık sağlaması C) Donatıların nasıl ve nerelere atılacağını ayrıntılı bir şekilde göstermek D) Kazı yapılacak alanı göstermek
2. Aşağıdakilerden hangisi temel pilye kırım mesafesi değildir? A) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin yarısı kadar kolon kenarından itibaren kiriş
temiz açıklığında alınır. B) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliği kadar kolon kenarından itibaren kiriş temiz
açıklığında alınır. C) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliği kadar aks tan itibaren kiriş temiz açıklığında
alınır. D) Pilye kırım yeri kiriş yüksekliğinin 2 katı kadar kolon kenarından itibaren kiriş
temiz açıklığında alınır.
3. Temel kirişlerine atılan etriyeler, aşağıda verilenlerden hangisinde birden fazla kullanılır? A) Uygulamayı yapan eleman gerek duyduğunda B) Temel kirişlerine gelen yüklerin fazla olması C) Statik hesaplar sonucunda kiriş ölçülerinin fazla olması D) Ampartman genişliğinin kiriş yüksekliğini geçtiğinde
4. Montaj donatıları çizilirken çizilecek demirin boyu 12 m’ den büyük ise aşağıdakilerden hangisinde donatıların temelde ekleneceği yer verilmiştir? A) Donatı ekleri mesnetlerde yapılmalıdır. B) Donatı ekleri donatının bittiği yerlere yapılmalıdır. C) Donatı ekleri komşu kirişin ¼ ten itibaren yapılmalıdır. D) Donatı ekleri açıklıklarda yapılmalıdır.
39
5. Montaj donatısı temelde nereye atılır? A) Temel kirişinin üst kısmına atılır. B) Temel kirişinin alt kısmına atılır. C) Temel kirişinin orta kısmına atılır. D) Ampartman kenarlarına atılır.
DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz.
Eksik olduğunuz konulara dönerek, tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız diğer faaliyete geçiniz.
40
MODÜL DEĞERLENDİRME Verilen projenin, temel kalıp, donatı ve detay planlarını çiziniz. Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterlilikleri ölçebilirsiniz.
PERFORMANS TESTİ Dersin
adı Statik Proje Çizimleri
Amaç Temel kalıp planının kurallarına ve tekniğine uygun olarak çizebilme becerisinin ölçülmesi
Konu Temel Kalıp Planı GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır
1 Temel kalıp planı çizimi için döşeme kalıp planını yapıştırıp, üzerine çizim kâğıdınızı yapıştırınız mı?
2 Aks ve kolonları çizdiniz mi? 3 Kolonları ve perdelerin isimlerini yazdınız mı? 4 X ve y yönündeki temel sömellerini çizdiniz mi? 5 Temel kirişleri (TK) X ve Y yönlerinde çizdiniz mi? 6 Kirişlerin isimlerini yazdınız mı? 7 Temel kalıp planının ölçülendirmesini yaptınız mı?
8 X ve y yönlerinde olmak üzere kesitleri, ölçümünü, kotlandırma ve taramasını yaptınız mı?
10 Boy kesitini çiziniz mi? 11 Aks çizdiniz mi? 12 Ölçülendirmeleri yapınız yaptınız mı? 13 Demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? 14 Pilyeleri çizdiniz mi? 15 Boy kesiti üzerindeki etriyeleri çizdiniz mi? 16 En kesit yerlerini çizdiniz mi?
17 Demir donatı açılımlarını düz demir, pilye, esas demir ve montaj donatısı, gövde donatısı ve ilave donatıları çizip bilgilerini yazdınız mı?
18 En kesiti çizdiniz mi?
19 En kesit deki demir donatıları 5 cm pas payını koruyarak çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?
20 Kesitteki etriye ve ampartman donatı detay açılımlarını çizdiniz mi? Bilgilerini üzerine yazdınız mı?
21 Paftanın adını ve ölçeğini yazarak çerçevesini çizdiniz mi? Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar
ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
41
CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI
1. B 2. A 3. B 4. D 5. C 6 C 7 B 8 C 9 A
10 D
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI
1. D 2. A 3. C 4. D 5. A
Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
CEVAP ANAHTARLARI
42
KAYNAKÇA
(Prof.) ERSOY Uğur, Betonarme, Döşeme ve Temeller Cilt II, Evrim
Yayınevi, Ankara, 1995
Proje Okuma, Demir Bağlama, Kalıp Hazırlama, İş Güvenliği ve İş Sağlığı
Kurs Notları, İnşaat Mühendisleri Odası, Denizli Şubesi
Kalıp Ve Donatı Çizimleri, İnşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
(Doç.Dr.) OYMAEL Sabit; Yapı Bilgisi cilt 1, MEB Yayınları, İstanbul, 2003.
(Doç.Dr.) TAYMAZ, Haydar; Yapı Bilgisi Cilt III, MEB Yayınları, Ankara,
1980.
FIRAT, Mehmet Murat; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)
GÖV, Şahin; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)
ÇİÇEK, Osman; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)
DÜNDAR, Ahmet Dinçer; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)
İSLAM, Figen; Öğretmen Ders Notları (Yayınlanmamış)
KAYNAKÇA