Punim Seminarik

Tema:

PROJEKTI INVESTIV “DULLO”

Lenda: ANALIZA E INVESTIMEVE Mentor: Dr. Enver Kutllovci

Studentet: Skender Mustafi ID:100303 Zilbehar Ajdari ID:100350 Feta Ramadani ID:104191

Janar, 2004 Tetovë

2

PERMBAJTJA Hyrje 3

1.Investitori 4

2.Investimet 5

2.1 Analiza e kerkeses 5

2.2 Analiza e ofertes 6

3. Analiza e cmimeve 7

4. Zgjedhja tekniko-teknologjike 8

5. Planifikimi I shitjes dhe sherbimeve 9

6. Tregu I furnizimit 11

7. Personeli 12

8. Analiza e lokacionit 13

8.1 Analiza e faktoreve te lokacionit 13

9. Aspektet organizative 15

10. Terminet e realizimit 16

11. Analiza financiare 16

11.1 Invesitmet ne mjetet themelore 16

11.2 Investimet ne mjetet e xhiros 17

3

HYRJE Dinamika e te jetuarit ne pergjithesi ka nje ndikim shum te madh edhe ne dinamiken e levizjes se jetes afariste. Gjitha keto levizje te shpejta dhe me dinamizem te madh koh pas kohe percillen me nje rrezik te madh. Sidomos rrezikshmeria eshte shum me e madhe ne kushtet e ekonomis se trgut net e cilin nuk ekziston meshira apo mbrojtja nga shteti por cdo kush duhet qe me njohurit e tije dhe me pune te pa lodheshme te beje menaxhimin e biznesit ne rrug te drejte normalisht duke I pasur parasysh tegjitha perparesit dhe dobesite qe I ofron momenti perkates ekonomik edhe sektori I tregut ku do te veproj biznesi ne te ardhmen qe vetem ne kete menyre te sigurohet nje rruge me e lehte e veprimit. Pra duke pasur pasasysh rreziqet qe percjellin veprimtarin e ndermarrjes ne cdo here duhet te planifikojme ardherin e saje. Duke Filluar qe nga planifikimi i rrjedhes se veprimtaris kryesore si dhe veprimtarive ndihese qe dukshem ndihmojn rrejdhen poziotive financiare te biznesit. Duke patur parasysh gjitha keto qe tham me lart ne kemi tentuar te bejme nje analiz investive ose ndoshta edhe ri investive qe nga ideja per themelim biznesi deri tek realizimi konkret I veprimtarise dhe arritja e leverdis financiare. Ne kemi tentuar qe ne kuader te kesaj, nese mund te themi analize, te I fusim gjitha elementet per nje projeksion te sukseseshem financiar dhe per nje realizim te biznesit fitimprures. Per ndertimin e ketij projekti investiv kemi perdorur dokumentacion nga ndermarrja konkrete “DULLO” te cilen e kemi patur objekt studimi dhe disa nga te dhenat jan te simuluara. 1. INVESTITORI Investitor ne projektin mbi te cilin do te bejme fjale jane vllezeri Mustafi te cilet kan themluar ndemarrjen “DULLO” keta kan qene puntore ne perendim. Barra e investimit dhe udheheqjes bie mbi njerin nga vllezerit i cili shquhet me aftesi automekaniku dmth ka te kryer kurs automekaniku dhe me nje kohe pervoje si udheheqes i nivelit te ulet. Ne karakterin e investitorit direkt dallohen elemente te shumta te aftesive teknike, aftesive njerezore qe i ndihmojne ne koordinimin e sukses'shem te grupit te puntoreve dhe aftesite konceptuale ku ndermarrjen si teresi e sheh ne baze te marrjes se vendimeve te shpejta. Ka shumë raste kur investitori merr pozitën e menaxhmentit në kompani me qëllim që të mbrojë investimin e vet por ka edhe raste kur investitori angazhon menaxher professional te cilet kan aftesi me te madhe dhe kreativitet ne udheheqjen e biznesit. Ne rastin kontret ne biznesin e udheheq vet investitori me sakt njeri nga vellezerit sepse nuk kerkohet ndonje profesionalizem I vacant ne udheheqje , kurse ne raste te vecanta te ngecjes ne pune konsultohet me profesionist te lemive te ndryshme qe do te thot se per ata paguan vetem honorare dhe jo rroga te rregullta. Kjo paraqet nje lehtesim te madh per ndermarrjet e vogla te cilat net e shumten e rasteve kan probleme financiare ne angazhimini e menaxhereve profesionist. Sigurisht qe me zgjerimin e biznesit ndermarresit do te kene nje struktur organizative te pershtatshme me gjeresin e veprimtaris me konkretisht me nivelin e zhvillimit te biznesit. Investitoret ne fjale kapitalin per themelimin e ndermarrjes e kan siguruar nga burime vetanake sepse nje kohe te gjate kan punuar ne perendim, kjo paraqet nje lehtesim ne biznesin e tyre sepse jan te liruar nga pagesa e intersit ne rast huazimi te kredive bankare ose llojeve te tjera te huazimit psh huazimi nga familjaret apo shkoet e tyre qe do te percillej me rrezik plotesues pervec rrezikut ne investim. I gjith investimi kap nje shume prej 295 270 DM (valuta me te cilen eshte bere investimi ne kohen e investimit). Ne kete vlere nuk eshte llogaritur vlera e pasuris se pa tundshme konkretisht tokes e cila ka qene ne pronesi te tyre.

4

2. INVESTIMET Padyshim se ne menyren e vendimit per investim jan marr parasysh edhe rreziqet gjithashtu edhe burimet e investimit, politika shtetërore dhe qëndrimin e saj ndaj këtij lloji te biznesi , lokacini ku përfshihet edhe tregu i shitjes , konkurenca dhe tjer.Gjitha hapat paraprak gjer në aritjen e marrjes së vendimit janë marrë në bashkpunim me njohës së fushës së së drejtës ekonomike , financiare , kontabilitetit dhe inxhineringut. 2.1. ANALIZA E KERKESES Studimi I tregut ne pergjithesi është një element kryesor në dizajnimin e produktit / shërbimit, përcaktimit të cmimit ose themelimit të kompanisë. E vetmja mënyrë për të përcaktuar realisht se a ka me të vërtetë kërkesa është permes studimit formal, të mirë të tregut. Mënyra se si do të bëhet studimi i tregut përshkruhet në plan të biznesit.1 Studimi i tregut bëhet duke i pyetur klientët potencial se cka mendojnë ose informata për treg mund të rrjedhin prej asaj se qfarë informata janë publikuar deri më tani. Për shembull, ju mund të gjeni shumë informata për statisitka të popullsisë prej studimeve që janë bërë kohëve të fundit. Është me rëndësi që kjo informatë të jetë për tregun e tërë potencial. Për të përcaktuar ceshtjet specifike që janë të lidhura me produktin ose shërbimin atëherë duhet ti drejtuar direct grupit të shenjuar të klientëve dhe ti pytni. Studimi i tregut mund të jetë platformë e mirë që të bëhet një parashikim inteligjent të shitjes. Parashikimi i shitjes është esencial për qdo biznes, pa marrë parasysh llojin. Parashikimi i shitjes do të lejojë që të kuptohet se sa para do ti merr kompania.2 Nga kjo do të përcaktohet buxheti, aftesia të kthehen huatë, pikat rentabile, profitabiliteti dhe planifikimi operacional.. Parashikimi i shitjes ndihmon shume te percaktoni se qfare kapaciteti nevojitet ne vendosjen e infrastruktures. Poashtu është e rëndësishme të përcaktohet se sa nevojitet lëndë e pare për periodë të caktuar, shkallët e punësimit dhe opcionet e rrogave. Nje parashikim i mirë i shitjeve është esencial kur përdoret plani i biznesit si mjet për ngritje të kapitalit. Në krijimin e kërkeses së përgjithshme ndikojnë edhe disa grupe të faktorëve sic janë: faktorët e përgjithshëm , social , fizik dhe ekonomiko-politik. Faktorët e përgjithshëm – meqnese produkti që e shesim është lendë djegëse që perdoret për automjete dhe në amviseri kërkesa në mënyrë direkte do te mvaret nga numri I automjeteve ne ate regjion si dhe faktoret sezonal, ndërsa ne amviseri mvaret nga ajo se sa objekte perdorin nxemje qendrore që si lend djegse e kan naften. Faktoret fizik-nga faktoret fizik qe ndikojne ne krijimin e kerkese jane lokacioni ne te cilin eshte vendosur ndermarrja , komunikacioni dhe lidhjet. Faktorët social - gjithashtu ne menyre direkte ne krijimin e kerekeses ndikon standardi jetesor i popullsis se atij regjiini si dhe reputacini i themeluesve dhe ndermarrjes. Faktoret ekonomik - gjendja ekonomike ne pergjithesi ne popullacionin qe paraqitet si treg I mundshem dhe si treg konkret, cmimet, tendencat e zhvillimit dhe rritjes ekonomike ne regjionin si dhe ne shtet ne pergjithesi. 1 “Plani I Biznesit”, USAID Kosova Business Support

2 “Plani I Biznesit”, USAID Kosova Business Support

5

2.2. ANALIZA E OFERTËS Oferta perfaqeson sasite e nje produkti qe shitesit jane njekohesisht te gatshem dhe ne gjendje te ofrojne per shitje me cmime te ndryshme, gjat nje periudhe te caktuar kohe, kur faktoret e tjere nuk ndryshojne. Sikurse kerkesa edhe oferta paraqet nje lidhje midis cmimit dhe sasise, dhe ashtu si dallohet kerkesa nga sasia e kerkuar, dallohet edhe oferta nga sasia e ofruar. Per nje ofrues perfitimii shtese qe merret nga ofrimi i nje njesie produkti eshte cmimi i pritur i tije. Ne qoftese shitesit ofrojne me shume qe eshte si rezultat i rritjes se cmimit te produktit atehere themi se kemi nje rritje te sasi se ofruar. Ndersa ne qoftese shitesit ofrojne me shum per cdo cmim te mundeshem themi se kemi nje rritje ne oferte. Nder faktoret kryesor qe ndikojne tek oferta permendim (faktoret qe do te permendim ndikojne vetem ne veprimtarin dytesore te ndermarrjes sepse tek derivatet nuk ndikojn pasi qe cmimet jan te caktuara nga qeveria):

- Cmimet e mallrave alternative - Pritjet e ofruesve - Numri I ofruesve - Teknologjia dhe - Cmimet e inputeve3

Faktoret ne fjale si tek analiza e kerkeses ashtu edhe tek analiza e ofertes kan nje ndikim te madh ne rrjedhen e veprimtaris se ndermarrjes per ate edhe investitori me nje perqindje te madhe te seriozitetit u kushton rendesi per nje rrjedhshmeri me te sigurt te biznesit. 3.ANALIZA E CMIMEVE Cmimi shpreh shum en e parase qe e jep bleresi per produktin apo sherbimin qe e blen. Cmimi eshte instrument qe realizon kembimin e produktit dhe te shebimeve ne treg. Politika e cmimeve perqendrohet ne realizimin e oblektivave te ndermarrjes, masimizimit te profitit dhe ne formimin e shanseve te bleresve te furnizohen me produkte a shebime te nevojshme4. Ne krijimin e cmimeve ndermarrja nuk mund te ndikoj tek produktet kryesore por vetem tek produktet ndihmese. Ne krijimin e cmimeve te produkteve merren parasysh disa fakrote si: - Shpenzimet - Kerkesa - Konkurenca -Politika ekonomike e vendit Shpenzimet - jan faktori me determinues ne krijimin e cmimit te cdo produkti ketu perfshihen shpenzimet e: Transportit, amortizimit, furnizimit, sirugimit, energjetikes rrogat dhe shpenzime te jashtzakonshme Kerkesa – ne plotesimin e pergjithshem te kerkeses me shum merren parasysh realizimi I suskeseshem I sherbimeve dhe arritja e efikasitetit ne kryerjen e sherbimeve. Konkurenca - ndihmon në ngritjen efikasitetit ne sherbime te shpejta dhe me cmicme konkuruese ne tregun e perfshire. Theks te vacant duhet te vendohet tek produktet ndihmese qe I shte ndermarrja sepse

3 Dr Ahmet Mancellari , Dr Sulo Hadri , Dr Dhori Kule, Dr Stefan Qirici , “Hyrje ne Ekonomi I” , ribotimi I pare, Tirane 1996

4 Doc. Dr. Ali Jakupi ,”Bazat e Marketingut” , Prishtin 1995 faqe 251

6

aty politika e cmimeve eshte me fleksibile qe do te thot se ndermarrja ka nje hapesir me te madhe te caktoj cmimet. Politika ekonomike e vendit- ne ket lloj veprimtarie eshte mjaft e rendesishme sepse cmimet e shitjes se produkteve kryesore percaktohen nga shteti pa mundesi qe ndermarrja te ndikoj ne ndryshimin e tyre qe do te thot se ndermarrja mund te ket perfitime me te medha duke u bazuar ne produktet ndihmese. (sasia e llogaritur per vitin e pare dhe njersia monetare DM) Produktet Njesia matese Sasia Cmimi Vlera Benzin Nafte Pa plum

liter liter liter

1250 7560

330

36 24 36

45 000 181 440 11 880

Gjithsej - 9140 - 238 230 4. ZGJEDHJA TEKNIKO- TEKNOLOGJIKE Zgjidhja tekniko teknologjike per veprimtarin e ndermarrjes sin e pompa ashtu edhe ne puntori eshte bere:

- Ne baz te cmimeve te blerjes - Aftesis teknoligjike - Mundesis per riparim - Zgjedhjes se fuqis puntore.

Pershrimi i zgjedhjes teknike Emertimi Madhesia m² Ndertesa qendrore 30 m² Parambuloja 42 m² Vendi I rezervuarve 100 m² Shitorja 20 m² Depoja 50 m² Puntoria 70 m² Gjithsej 312 m² Ne pergjithesi objektet dhe parkingu kan nje perfshirje hapsinore pjre 5892 m² Investimet ne objekte Emertimi Vlera (marka gjermane) Ndertesa qendrore 22 000 Parambuloja 68 000 Shitorja 7 000 Depoja 12 000 Puntoria 30 000 Gjithsej 139 000

7

Investimet ne pajisje Emertimi Vlera Dogana Shprenz. tjera Gjithsej Pompat (dupllo) 32 500 13 000 - 45 500 Cisternat 42 250 - 700 42 950 Kamion-cistern 35 200 14 080 200 49 480 Paisje per puntorin 12 300 - 640 12 940 Paisje tjera 5 400 - - 5 400 Gjithsej 127 650 27 080 1 540 156 270 5. PLANIFIKIMI I SHITJES DHE SHERBIMEVE Ne kuader te plasmanit te pergjithshem te ndermarrjes hyn produktet qe kan funksion kryesor dhe ndihmes.Produktet qe kan fuknsion kryesor jane : nafta , benzina si dhe ajo pa plumb.Proukte ndihmese paraqiten : vajrat e ndryshme si dhe autopjese te markave te ndryshme. Ne pasqyren e plasmanit do te paraqesim shitjet mesatare te produkteve primare me cmime perafersisht mesatare (edhe pse ka patur levizje te koh pas koheshme te cmimeve). Ne vitin 1995 kemi sasi dhe vlere me te vogle sepse ndermarrja ka filluar me pune ne Qershor te ketij viti. Levizja ne sasi neper vitet e ndryshme eshte per shkak te kohes se krizes ne Ish Jugosllavi dhe levizjeve te medha politico ekonomike ne vend dhe barierave ekonomike te shteteve fqinje. Gjith keto elemente kan ndikuar drejt ne sasin e shitur. Vajerat jan evidentuar me nje sasi mesatare te njejte, dhe vlera nuk eshte llogaritur per shkak te llojeve te ndryshme te vajrave dhe cmimeve te ndryshme te tyre. (Njesia monetary eshte marka gjermane me valut mesatare 27 Den/DM) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Benzene sasia vlera

225 000 300 000

481 800 642 400

511 000 681 334

514 650 771 975

558 450 744 600

565 750 754 333

Nafte sasia vlera

1 360 800 1 209 600

2 814 150 2 501 467

2 865 250 2 546 889

2 887 150 2 566 356

876 000 778 667

766 500 681 333

Pa plumb sasia vlera

59 400 79 200

131 400 175 200

146 000 194 667

149 650 199 533

153 300 204 400

156 950 209267

Vajra sasia vlera

90

-

90

-

90

-

90

-

90

-

90

- Pjese sasia vlera

autopjese

-

- -

- -

- -

- -

-

autopjese Sasia Vlera

1 645 200 1 588 800

3 427 350 3 319 067

3 547 800 3 422 890

3 551 450 3 537 864

1 587 750 1 727 667

1 489 200 1 644 933

8

Grafikoni paraqe levizjen e sasive te shitura ne vitet e ndryshme

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

3500000

1995 1996 1997 1998 1999 2000

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

1995 1996 1997 1998 1999 2000

Benzin

Naft

Pa Plumb

Grafikoni i dyte paraqet vlerat e sasive te shitura. 6. TREGU I FURNIZIMIT Qe ndermarrja te funksionoj pa nderprerje gjat aktivitetit te saj afarist ajo duhet ti analizoj tegjith faktoret direct dhe indirect q emund te ndikojne ne vijueshmerine e aktivitetit te saje. Nje nder faktoret me te rendesishem (pervec kerkeses dhe ofertes ne treg) eshte edhet alaiza e tregut te furnizimit. Ndermarrja ne fjale ben analizen e tregut te furnizimit per lendet djegese , autopjese , vajrat dhe produktet e konsumit te gjere qe I shet ne shitoren e saje. Si furnizues te lendeve djegese ne treg paraqiten dy:

- Rafineria e Shkupit- “Okta” - Ndermarrja “Makpetrol”

Kjo ndermarrje pas analize se bere te ofertave te te dy kompanive te lartpermendura vendos qe te zgjedh oferten e rafinerise “Okta” si me te volitshme per shkak te kualitetit te lart te derivative te naftes dhe per shkak te kreditimit me afatgjat. Sa u perket autopojeseve ndermarrja ka patur me shum mundesi per te zjgedhur sepse numri I inportuesve ka qene me I madh. Por duke pasur parasysh se ndermarrja si synim te vetin e ka qe te ket nje kualitet te lart ajo vendos qe autopjeset ti siguroje nga ndermarrje te njohura te cilat zakonisht inportojn mallera nga Greqia fqinje edhe pse mallerat nga Turqia jan me te lira por eshte marr parasysh ajo se ato jan te nje kualiteti me te ulet.Gjithashtu nje pjese te konsiderueshme sidomos pjeseve per traktora ndermarja I ka siguruar nga furnitor qe inportojn nga Serbia duke pasur parasysh se kjo makineri prodhohet ne ket shtet . Vajerat te cilat I shet ndermarrja I merr nga disa furnzues pasiqe cdo lloj vaji ka perfaqesuesin e vet ne Maqedoni dhe nga ata e ben edhe furnizimin me kete produkt.

9

Ndersa prodhimet e konsumit te gjere I siguron nga nje depo ne Kumanove me emrin “Bioproduct”. E ka zgjedh kete furnitor sepse oferta e tyre ishte me e volitshme vetem ne ate qe transportin e prodhimeve deri te shitorja e ka bere falas. Analiza e mesiperme eshte e perbere vetem nga rezultatet e analizes se vitit te pare te punes dhe gjith elementet ose te themi furnizuesit qe nga ajo kohe kan ndryshuar dhe ndermarrja gjithmon ka future ne analize cdo sherbim ose prodhim te tyre para se te bej nje tregetim perkates. 7. PERSONELI Ndermarrjet bashkekohore dhe menaxheret e tyre shpesh I theksojne njerezit dhe resurtset njerezore si capital dhe resurs me te drendesishem. Pervec analizave dhe planifikimeve ndermarrja duhet te beje edhe palnifikimin e personelit te vete, I cili planifikim duhet te jete ne harmoni me veprimtarin e saje afariste gjithashtu edhe me planin strategjik te ndermarrjes. Planifikimi I personelit ne ndermarrje mund te definohet ne kete menyre: plani I resurseve njerezore e percjell planin strategjik te ndermarrjes dhe e ka per qellim qe te siguroje numrin dhe kualitetin e punetoreve qe i jane te nevojshem ndermarrjes, te realizoj produktivitetin maksimal te tyre dhe t’I parashohe problemet e lidhura me tepricen potenciale dhe mungesen e fuqis puntore.5 Pasi qe ndermarrja ne fjale u ofron konsumatoreve te saje sherbime te ndryshme atehere ehe personeli duhet te jete me aftesi te ndryshme qe te mund te kryej me sukses punen gjat ofrimit te sherbimit te caktuar. Keshtu per shembull personeli qe do te punoj ne shitjen e loendeve djegese dhe ne shitore duhet te kete aftesi komunikuese, kurse ai qe do te punoj ne puntorine per riparimin e automjeteve duhet te jet I kualifikuar per ate pune. Duke I pasur parasysh keto ndermarrja ka planifikuar qe te ket kete struktur te punetoreve: 1 Menaxheri ne realitet eshte vet investitori, 4 punetor per shitje dhe sherbim ne pomp dhe shitore , 4 ne puntori , 1 mirmbajtes dhe 1 roje. Kurse struktura e rroges mesatare te nje punetori eshte si vijon net abele. Renditja Pershkrimi Vlera 1 Bruto rroga 58 934 2 Vlera e tersishme e lirimit 24 946 3 Bruto kryegjeja e te ardhurave 73 922 4 Lehtesimi tatimor 30 100 5 Kryegjeja tatimore 19 850 6 Tatimi I pergjithshem personal 8 984 7 Neto rroga 49 950 Perllogaritjet jane bere per rrog mesatare dhe shpenzimet dhe tatimet te llogaritur mesatarisht per nje puntore duke marr si moster nje puntor te pompes me te dhena konkrete nga evidencat kontabel.6

5 Dr. Dimitar Bojaxhioski , “Menaxhment na covecki resursi” , Fakulteti Ekonomik , Shkup , 2002 (Skritp)

6 Te dhenat jan marre nga lista per perllogaritjen e rrogeave te tatimit personal dhe ter ardhurave nga rroga . Ne baz te nenit 77

teligjit per tatim personal dhe te ardhurave nga rroga ( fleta zyrtare e Republikes se Maqedonis nr. 80/93 ) sektori per

kontabilitet dhe pune te financiaro-materiale viti 1995.

10

8. ANALIZA E LOKACIONIT Percaktimi i lokacionit per ndertimin e nje ndermarrje te re paraqet detyre me pergjegjesi dhe shum te veshtire. Eshte keshtu sepse nga zgjidhja e vendit se ku do te jet e locuar ndermarrja shum mvaren rezultatet qe do ti arij ajo ndermarrje gjat aktivitetit te saj ekonomik. Per kete arsyje nje rendesi e vacant I kushtohet vecanerisht lokacionit, duke pasur parasysh se zgjidhja e sukseseshme e lokacionit ( ne kete rast zgjidhje e sukseseshme do te thot kushte te mundeshme optimale ) , net e shumten e rasteve do te thote edhe pune e sukseseshme dhe e kunderta, zgjidhja jo e suksesshme e lokacionit te ndermarrjes do te thote probleme gjat punes dhe ne pergjithesi ne mbijetesen e ndermarrjes. Vendi ku do te ndertohet ndermarrja duhet te zgjidhet ne ate menyre qe do te siguroj shpenzime sa me te ulta per nje njeri prodhimi apo sherbimi. 8. 1 Faktoret e lokacionit te ndermarrjes Gjat zgjedhjes se lokacionit te ndermarrjes dallohet zgjedhja e lokacionit ne kuptim te gjere ose makrolokacionin dhe zgjidhja e lokacionit ne kuptim te ngusht apo mirkolokacionit. Lokacioni ne kuptim me te gjere te fjales ose markolokacioni e percakton vendin ne kuptim me te gjere se ku do te ndertohet ndermarrja e re (qyteti , komuna, dhe te ngjashme), ndersa me lokacionin ne kuptim me te ngushte ne menyre precise percaktohet vendi se ku do te ndertohet subjekti ekonomik ( vendi, rruga dhe numri ,etj). Pra separi percaktohet makrolokacioni e pastaj mikrolokacioni. Faktorit e lokacionit mund te jene me karakter ekonomik dhe jo ekonomik. Nder faktoret ekonomik me te rendesishem te lokacionit jane:

- Afersia e ndermarrjes me tregun - Afersia e ndermarrjes me resurset materiale - Afersia e ndermarrjes me burimet e energjis - Afersia e ndermarrjes me fuqin puntore - Afersia e ndermarrjes me lidhjet e komunikacionit rrugor dhe transportues etj.

Ne rolin e fakroteve jo ekonomik paraqiten interesa te ndryshme te shtetit te cilave duhet tu pershtatet subjekti I ri ekonomik. Interesa te tilla mund te jen:

- Interesat e mbrojtjes popullore - Interesat e shendetesis se populates - Interesat e mbrojtjes dhe permiresimit te ambientit jetesore dhe te punes etj.

Faktoret jo ekonomik mund te ken fuqi me te madhe se faktoret ekonomik sepse imponohen nga shteti me fuqin e zgjidhjeve ligjore te organeve shteterore. 7 Duke I pasur parasysh shumicen nga faktoret e lartpermendur investitoret kan bere zgjidhjen e lokacionit te kesaj ndermarrje te cilen e kemi object studimi. Ajo eshte e vendisur ne rrugen qe lidh dy qytete te shteteve te ndryshme, rruga Kumoanov – Presheve. Me sakt ajo eshte e locuar tre kilometra ne largesi kufitare ne teritorin e maqedonise apo edhe me sakt ne afersi te fshatit Llojan. Eshte ne lidhje te drejtperdrejt me dy qytete dhe tre fshatra afer kufirit edhe ate si vijon: Kumanove- fsh. Vaksinc – Fsh Llojan – Kufiri- Fsh. Miratovc – Presheve. Kjo ka nje rendesi te madhe sepse frekuenca e levizjes se

7 Dmitar Bojaxhioski , “Ekonomika na pretprijatije” , Fakulteti Ekonomik, botimi i I, Shkup 1999, faqe 105

11

automjeteve eshte e madhe jo vetem drejt fshatrave te komunes se Kumanoves por edhe pershkak te kufirit. Gjithashtu pompa e benzenes eshte e locuar afer nje shkolle fillore ku mesojne nxenes nga dy fshatrat e lartpermendur , gje qe mundeson qe shitorja qe gjendet ne kuader te pompes se benzenes te punoje me nje rentabilitet me te madh.8 9. ASPEKTET ORGANIZATIVE Organizimi ka te beje me percaktimin e punes, grupimin e puneve, definimin dhe delegimin e pergjegjesis dhe autoritetit dhe krijimin e lidhjeve ne mes menaxhereve dhe punetoreve.9 Procedura e organizimit fillon me percaktimin e punes dhe ndarjen e saje, pastaj behet grupimi I puneve ne funksione (si psh. Marketing, prodhim, furnizim, personeli, financat, kerkimi dhe zhvillim ) sipas kriteriumeve te ndryshme:

- Sipas prodhimit, konsumatoreve - Sipas regjioneve gjeografike etj - Alokacioni I pergjegjesise te personave; - Qe me ne fund te delegohet autoriteti.

Ne kete pjese te projektit investiv projektohet struktura organizative e cila e bent e mundeshme sendertimin e procesit teknologjik dhe te prognozave te tregut , perkatesisht prodhimin/kryerjen e sherbimeve dhe shitje.10 Ne fazen e eksploatimit duhet te ekzistoj nje interaksion me I madh ne mes furnizimit dhe sherbimit efikas sepse keto jane garanc per sukses te biznesit. Gjithashtu duhet te ekzistojne mardhenje te mira komunikimi mes menaxhereve dhe puntoreve e sidomos duhet t’I kushtohet nje rendesi e vacant komunikimit me konsumatoret sepse konsumatori I kenaqur kthehet perseri dhe eshte shperndares I fjaleve te mira (apo te kqija ) te te tjeret e nese konsumatori eshte I kenaqur atehere paraqet marketingun me te mire per ndermarrjen. Me rendesi per t’u kuptuar eshte se per ndermarrjen me leht dhe me kosto me te ulet eshte qe te ruhet konsumatori I fituar apo konsumatori qe ka krijuar besim ne ndermarrje se sa te kthehet vemendja e konsumatorit te ri. Prandaj ndaj konsumatorit duhet sjellur sikurse ndaj mbretit. 10. TERMINET E REALIZIMIT Net abelen vijuese do te tregojm strukturen, vellimin e investimeve dhe afatin e realizimit

Struktura e investimeve Vellimi I investimeve Koha e realizimit Mejtet themelore 295 270 180 dite Mjetet e xhiros - - Investimet tjera - - Gjithsej - -

8 Materiali I marr nga dokumentacionet e ndermarrjes

9 Dr. Bobok Shuklev :”Menaxhment” , Fakulteti Ekonomik , botimi i III i ndryshuar dhe I plotesuar , Shkup 1999 , faqe. 179

10 Dr. Enver Kutllovci, “Analiza e Investimeve” , See-University, skripte , Tetove 2003

12

11. ANALIZA FINANCIARE Permes analizes financiare arrijm deri tek njohurit te cilat na tregojen per mjetet e nevojshme financiare per fillimi e aktivitetit. Kjo teresi ma nundeson fillimin e biznesit dhe rrjedhen e tij pa pengesa sepse fitojm pasqyr te qart te mjeteve financiare te nevojshme per investim. Me konkretisht perms kesaj analive fitohet pasqyr e sasive te mallrave qe hyn ne ndermarrje (inputeve) dhe sasive te mallrave qe dalin nga ndermarrja (autpute) ku perfshihet aktiviteti I shit/bjerjes dhe sherbimeve. Dhe ne baze te kesaj bemje konstruktin financiar te investimit ne mjetet themelore ne mjetet e xhiros dhe ne mjetet tjera. 11.1 INVESTIMET NE MJETET THEMELORE Sic verejtem nga analizat e meparshme ndermarrja panifikon te hrxhoj nje shume prej 295 270 DM (sasia dhe valuta ne te cilen jan perllogaritur ne vitin 1995) per te kompletuar investimet ne mjetet themelore ku perfshihen: a) Objektet Ndertesa qendrore Parambuloja Shitorja Depoja Puntoria b) Paisjet Pompat (dupllo) Cisternat Kamion-cistern Paisje per puntorin Paisje tjera 11.2 INVESTIMET NE MJETET E XHIROS Per te ven ne perdorim investimet ne mjetet themelore patjeter duhet ndare shum financiare per mjetet e xhiros te cialt jane edhe elementi baze per fillimin e punes se ndermarrjes. Mjetet e xhiros se ndermarrjes do te jene ne listen ne vijim:

- derivatet e naftes - stoqet - paisjte mekanike - amrtizimi - parat e gatshme - te ardhurat bruto personale - obligimet ndaj furnitorit - kerkesat nga bleresit - obligimet nga fitimi I realizuar.

13

Perllogaritjet semestrale Investimet ne mjetet e xhiros Imxh = nevojtat vjetore/ koeficienti I xhiros Koeficieonti I xhiros = 180 / ditete e imobilizimit Nevojat semestrale= 1 872 600 Ditet e imobilizimit = 14 Kxh=180/14 Kxh= 12.86 Imxh= 1 872 600 Imxh = 145 614, 3 Amortizimi i mjeteve themelore Amv = Vlera blerese e mjeteve themelore * norma e amortizimit / 100 am= 100 / 9 am=11,11% (morma e amotizimit vjetor) Amv= 295 270 * 11.11 / 100 = 32 804, 5 (sasia e amortizimit vjetor) Amortizimi e cisterns transportuese Vlera blerese= 49 480 Shfrytezimi = 300 000 Amv= 49 480 / 300 000 Amv= 0.16 per cdo kilometer te kaluar

(Valuta e perllogaritjes eshte ne DM).