0

1

FONKSĠYONEL AMENAJMAN PLANLAMASI

ARAZĠ VE BÜRO ÇALIġMALARINA AĠT TEKNĠK ĠZAHNAME - 2009

Fonksiyonel Amenajman Planlamasına ait arazi ve büro çalıĢmaları bu izahnameye göre

yapılacaktır. Yenilenecek ve düzenlenecek bütün amenajman planları, Fonksiyonel Planlama Süreci

emrine göre Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS) veri tabanına uygun olacak Ģekilde haritalarıyla birlikte

bilgisayar ortamında düzenlenecektir.

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

Orman Envanteri, Alan Envanteri, YetiĢme Ortamı Envanteri, Biyolojik ÇeĢitlilik Envanteri,

Ağaç Serveti ve Artım Envanteri, Ürün DıĢı Fonksiyonlarının Envanteri, Sosyo-Ekonomik

Durum Envanteri, Sağlık Durumu Envanteri

ORMAN ENVANTERĠ

Madde: 1 - Amenajman planlarını düzenlemek amacıyla yapılan orman envanteri; plan

ünitesi içerisindeki orman ekosistemini meydana getiren alan üzerinde bulunan bitkisel, hayvansal ve

mineral kökenli tüm fiziksel varlıklar, bu ekosistem içinde kendiliğinden oluĢan hizmetlerden plan

ünitesinde öne çıkanlar, bu ürün ve hizmetlerin miktarı üzerinde etkili olan doğal (yetiĢme ortamı) ve

sosyo-ekonomik faktörler, orman zarar ve hastalıkları hakkında bilgi toplama ve değerlendirme

iĢleridir. Buna göre orman envanteri;

1) Alan envanteri,

2) YetiĢme ortamı envanteri,

3) Biyolojik çeĢitlilik envanteri,

4) Ağaç serveti ve artım envanteri,

5) Odun dıĢı orman ürünleri envanteri,

6) Ormanın ürün dıĢı (hizmet) fonksiyonlarının envanteri,

7) Sosyo-ekonomik durum envanteri,

8) Sağlık durumu envanteri olmak üzere, sekiz bölümden oluĢur.

YetiĢme ortamı, biyolojik çeĢitlilik ve odun dıĢı orman ürünleri ile ilgili envanter bilgileri, Orman

Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile uzman birimler tarafından elde edilen

verilerden sağlanır. Yukarda sıralanan Envanterler yanında ihtiyaç duyulan diğer envanterler de

Orman Genel Müdürlüğünce öngörülecek içerik ve organizasyon ile yaptırılır.

A L A N E N V A N T E R Ġ

Madde: 2 - Alan envanteri: plan ünitesindeki ormanlık alanların ağaç türü, orman formu,

kuruluĢu, iĢletme Ģekli, yaĢı, karıĢım biçimi, geliĢme çağı, kapalılık, fonksiyon ve bonitet

bakımından farklı kısımlarının, harita üzerinde meĢcere tipleri veya bölmecik olarak ayrılması; diğer

alanlarda, ağaçsız orman toprağı, tarım alanı, iskân alanı, kum, depo ve fidanlık vb. gibi yerlerin,

uygun simgelerle haritaya iĢlenmesi ve tüm bunların yüzölçümlerinin sayısal ortamda bulunmasıyla,

elde edilen sonuçların Alan Döküm Tablosunda gösterilmesi iĢlerini kapsar.

MeĢcere tipi ayrımında; aynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında ağaç türü, geliĢim çağı, yatay

kapalılık ve katlılık; değiĢikyaĢlı koru ormanlarında ağaç türü, ağaç sayılarının çap basamaklarına

dağılımına göre Ģekillenen aktüel kuruluĢ tipi; baltalık ormanlarında ağaç türü, kapalılık ve yaĢ esas

alınır.

2

Madde: 3 - Alan envanteri, uzaktan algılama ve yersel ölçümlere dayalı “Kombine Envanter

Yöntemi” esas alınarak düzenlenen sayısal meĢcere haritaları üzerinde yapılır. Amaca uygun ölçek

ve nitelikte uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları bulunduğu takdirde, meĢcere haritaları bu

görüntülere, fotoğraflara ve topoğrafik haritalara dayanarak düzenlenir. Amaca uygun fotoğraf veya

görüntülerin yokluğu halinde; eski meĢcere haritalarının güncelleĢtirilmesi ile yetinilir.

Orman bölge müdürlüklerince yıllara ait amenajman plan yenileme iĢ programları yapılmadan

önce plan yapımı ile ilgili gerekli altlıkların( hava fotoğrafları, meĢcere haritası taslakları, topoğrafik

haritalar vb.) hazır olup olmadığı konusunda Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü ile irtibata

geçilecektir.

Amenajman planlarının harita ölçeği 1 25000’dir. Orman Genel Müdürlüğünce gerekli

görülen, değiĢik içerik ve bazlarda amenajman planları yapılması halinde haritalar farklı ölçekte de

yapılabilir. Orman amenajman harita ve yapım iĢlerinde amaca uygun ölçek ve çözünürlükte uydu

görüntüleri veya hava fotoğrafları kullanılır. Hava fotoğrafı ölçeği en az 1 20 000, görüntü

çözünürlüğü en fazla 5 metre veya daha iyi olacaktır.

Plan ve haritaları sayısal ortamda hazırlanır ve alanlar ölçülerek tablolar halinde gösterilir.

MEġCERE TĠPLERĠNĠN AYRILMASI, RUMUZLANDIRILMASI VE SIRALANMASI

Madde: 4 - AynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında meĢcere tipleri, ağaç türü, geliĢim çağı,

yatay kapalılık ve katlılık kriterlerine göre ayrılır. MeĢcere tipi ayrımında gerektiğinde bonitet sınıfı

ve benzeri diğer faktörlere de yer verilebilir.

MeĢcereler, hacmen % 90 ve daha fazla aynı türden oluĢması halinde “saf”, farklı herhangi

bir ağaç türünün tepe kapalılığına hacmen % 10 veya daha fazla girmesi halinde “karıĢık” kabul

edilir. Ancak, esas karıĢım arazide yapılan ölçümler sonucunda homojen meĢcerelerde hacmen,

heterojen meĢcerelerde asli meĢcere esas alınarak adet ve hacim göz önünde bulundurulmak suretiyle

tayin ve tespit edilir.

MeĢcere geliĢme çağları bakımından; 1,30 m. çapları 7,9 cm. ye kadar olanlar “Gençlik ve

Sıklık = a”, 8–19,9 cm. arasındakiler “Sırıklık ve Direklik = b”, 20–35,9 cm. arasındakiler “Ġnce

Ağaçlık = c”, 36–51,9 cm. arasındakiler “Orta Ağaçlık=d ile 52 cm. ve daha kalın çaplılar “Kalın

Ağaçlık =e olarak sembolleĢtirilir. Ancak bariz Ģekilde büyük çap farkı olmayan meĢcerelerde ise d

ile e çağları birleĢtirilerek “d “ rumuzu kullanılabilir.

MeĢcereler kapalılık bakımından; Tepe kapalılığı %10 dan daha az “BoĢluklu Kapalı = 0”,

%11-%40 arası “GevĢek Kapalı = 1”, %41-%70 arası “Orta Kapalı = 2”, %71-%100 “Kapalı ve Tam

Kapalı =3” kabul edilir ve sembolleĢtirilir.

Bonitet; ağaç türlerine göre 3 veya 5 derece üzerinden belirlenir ve iyiden kötüye doğru I, II,

III, IV ve V rakamları ile gösterilir.

Yukarıdaki özelliklerin sembolleri yan yana getirilerek meĢcere tipi sembolleri oluĢturulur.

Çkb3, Çsd2, vb. Birden fazla ağaç türü olması halinde asli ağaç türü önce, karıĢımda bulunan sonra

yazılır. ÇkÇsb3, ÇsKnd3, vb. MeĢcere tipinde en fazla karıĢıma giren iki ağaç türünün ismi yazılır.

Zorunlu hallerde üç ağaç türü de yazılabilir.

Katlı meĢcerelerde üst ve alt meĢcereler ayrı ayrı sembolleĢtirilir ve bölü çizgisi ile

birbirinden ayrılır. Tabakaların her ikisi de aynı türden ise ağaç türü bir defa yazılır. Çkd1/b3, Çkc/a,

vb. Tabakalar ayrı türlerden oluĢmuĢsa her iki tabakaya da tür yazılır. Çkd1/Knb3, Mc/Çka, vb. Alt

ve üst tabakanın birden fazla aynı türden oluĢması halinde türler bir defa yazılır. ÇkKnd1/b3,

KnÇkd/a, ve benzeri.

Madde: 5 - AynıyaĢlı ve maktalı koru ormanlarında meĢcere tiplerinin ayrılmasında ve

rumuzlandırılmasında aĢağıdaki hususlara dikkat edilecektir.

a- Genç meĢcerelerde “a1” ve “a2” rumuzları kullanılmayacak, kapalılık oluĢmamıĢsa “a”,

kapalılık oluĢmuĢsa “a3” Ģeklinde gösterilecektir.

3

b- GençleĢtirme veya ağaçlandırma çalıĢmaları yapılan, hiç gençlik gelmeyen alanlara “0”,

ancak yer yer gençlik gelmesine rağmen baĢarısız olarak görülen alanlarda geliĢim çağı ve

kapalılık “0a”, tamamlama gerektiren baĢarılı alanlar “a0”, baĢarılı alanlar “a” ve kapalılığın

oluĢtuğu alanlar da “a3” Ģeklinde rumuzlandırılacaktır.

c- GençleĢtirme çalıĢmalarının yapıldığı alanlarda bırakılan “değer ağaçları”nın hacmi

örnekleme yöntemiyle tespit edilerek 13 no’lu tablolara yansıtılacak ve bu alanlarda yeterli

gençlik mevcutsa gençleĢtirme çalıĢmaları tamamlanmıĢ sayılacaktır. Değer ağaçlarının

çıkarılması uygulayıcıya bırakılacaktır. Değer ağaçları ile ilgili planında eta verilmemiĢse ve

uygulayıcı tarafından çıkarılmasına karar verildiğinde 13 no’lu tablolardaki bilgilere dayalı

“GEREKÇE RAPORU” düzenleneceği ve bu raporun yetkili makamca onaylandıktan sonra

uygulamaya geçilebileceği planda belirtilecektir.

d- Henüz gençleĢtirme çalıĢmalarının bitirilmediği ve kapalılığın bulunmadığı gençleĢtirme

alanlarında (ıĢık kesimleri ve boĢaltma kesimi safhasında) her iki tabakanın aktüel durumunu

yansıtacak Ģekilde meĢcere tipi tefriki yapılacaktır. Örneğin; Çkd/a, Çkd, Çzc/a, Çzc, Çzd/a,

Çzd vb. gibi.

e- Envanter esnasında, daha önce yanmıĢ olan, fakat üzerindeki servet henüz boĢaltılmamıĢ

alanlar, eski meĢcere tipine “Y” ilave edilerek (Örnek; Çzbc3Y, Çkd2Y, BÇkY, BÇzY gibi),

üzerindeki servet boĢaltılmıĢ eski verimli (prodüktif) alanlarda ağaç türü veya türlerinin

sonuna “0Y” eklenerek (Örnek; Çz0Y, ÇzÇk0Y gibi) üzerindeki servet boĢaltılmıĢ eski

bozuk alanlar ise ağaç türü veya türlerinin rumuzu “B” ve “0Y” arasında kalacak Ģekilde

(Örnek; BÇz0Y, BÇk0Y gibi) tanımlanır ve gençleĢtirme alanı olarak değerlendirilerek 28

no’lu tabloda gösterilirler.

f- Ağaçsız alanlardan gelen, ağaçlandırılmak üzere diri örtü temizliği ile toprak iĢlemesi veya

teras yapılmıĢ ancak, henüz fidan dikilmemiĢ alanlar ormansız alanlar sütunünda gösterilerek

Ag0 rumuzuyla adlandırılır. Bu alanlara dikim yapılmasına rağmen baĢarısızlık var ise;

örneğin AgÇk0a, AgS0a vb. Ģeklinde rumuzlandırılır ve ormanlık alanlar sütununda

gösterilir, bozuk alanlarda ağaçlandırma çalıĢması yapılmak üzere arazi hazırlığı yapılmıĢ

ancak fidan dikilmemiĢ alanlar BÇz0, BÇk0, fidan dikilmiĢ ancak baĢarının tam

sağlanamadığı alanlar BÇz0a, BÇk0a vb. Ģeklinde rumuzlandırılır. Bu bent içinde bahsedilen

alanlar 22 no’lu tabloda değerlendirilirler.

g- BÇk-OT veya OT-BBt örneklerinde olduğu gibi, bazı rumuzların birlikte kullanılması,

tanıtılan meĢcere tipinin özelliklerinin ortaya konmasında tereddüt uyandırmaktadır. Bu

sebeple hem ağaçlı ve hem de ağaçsız arazi çeĢidi veya orman yapısını anlatan çifte rumuz

kullanılmamalıdır (Erozyonun söz konusu olduğu alanlar için kullanılan -E ve taĢlık–kayalık

alanlar için kullanılan –T rumuzları hariç). Bundan önce Z-OT rumuzu ile ifade edilen (ziraat

ve orman toprağı alanlarının ayrılamayacak Ģekilde iç içe bulunduğu) alanlar OT-Z olarak

rumuzlandırılacaktır.

h- Bozuk orman tipleri tefrik edilirken özellikle meĢe gibi yapraklı türlerde sadece kapalılık

durumu ( % 0–10) kriter olarak kullanılacak, vasıf (nitelik) kriter olarak alınmayacaktır.

Bozuk orman tipleri sadece asli ağaç türü ile gösterilecektir. KarıĢıma giren diğer tür veya

türler için “MeĢcere Tanıtım Tablosu” da gerekli bilgi verilecektir.

i- Katlı meĢcerelerde kapalılığı fazla olan tabakanın kapalılığı esas alınacaktır. Çkd1/ab3 =3,

Çkc1/b2 = 2, vb ; “a”, “a0”, “0a”, “0”, “0Y”, “d”, “d/a”, “c/a”, vb. ise “1” kapalı olarak

değerlendirilecektir.

j- Kapalılık oluĢmuĢ karakteristik Akdeniz florasının çoğunlukta olduğu ormanlık alanlar “Dy”

rumuzu ile ve gördüğü fonksiyona göre planda ilgili yerinde verimli ormanlık alanlar

içerisinde gösterilecektir.

Madde: 6 - MeĢcere tiplerinin sıralanmasında aĢağıdaki hususlara dikkat edilecektir.

4

a) “a3”, “c1/ab3”, “d/a3”, “d1/ab3” olarak tanımlanmıĢ meĢcere tipi (3) kapalı olarak, “c/ab2”,

“d/b2” olarak tanımlanmıĢ meĢcere tipleri (2) kapalı olarak , “a”, “a0”, “0a”, “0”, “0Y” ile

gençleĢtirme çalıĢması devam eden “d”, “d/a”, “c”, “c/a” Ģeklinde ifade edilen meĢcere tipleri ise

(1) kapalı olarak değerlendirilecektir.

b) Yanan orman alanlarında servet boĢaltılmamıĢsa, eski meĢcerenin yaĢına plan süresi kadar

ilave yapılarak bulunacak yaĢ sınıfında değerlendirilir. BoĢaltılmıĢ ise (1) yaĢ sınıfı yazılır. “d”,

“d/a”, “c”, “c/a” Ģeklinde ifade edilen meĢcerelerde ise üst tabakadaki meĢcerenin yaĢı esas alınır.

c) Verimli (prodüktif) meĢcere tipleri alanlarının yaĢ ve bonitet sınıfı, gerektiğinde eski plan

verilerinden de faydalanılarak iĢletme sınıfı ayırımı yapılmaksızın mutlaka belirlenecektir.

ca) Kod numarası küçük olan ağaç türünden baĢlamak üzere önce saf, sonra aynı türün hâkim

olduğu karıĢık meĢcereler esas alınarak yazılacaktır.

cb) GeliĢim çağı yönünden ise sıra ile a, ab, b, bc, c, cd, d, e geliĢim çağları Ģeklinde sıralanarak

plan tablolarında ab çağı b çağlı, bc çağı b çağlı, cd çağı c çağlı esas alınarak yazılacaktır.

cc) Kapalılık yönünden ise önce, yangın sonrası boĢaltılmıĢ verimli alanlar ve sırasıyla; 0, 0a, a0,

a meĢcerelerinden baĢlamak üzere 1, 2, 3 kapalı ormanlar ve sonra, bozuk koru, bozuk baltalıklar

esas alınarak yazılacaktır.

cd) Koru ve baltalık ormanların aynı bölmede bulunması hallerinde koru ormanları a, b, c

fıkralarındaki esaslara göre verimli koru ormanları, seçme ormanları sonra verimli baltalık ormanları

ve bozuk koru ile bozuk baltalık ormanları esas alınarak yazılacaktır.

ce) BÇz0Y, BÇz0 gibi alanlar, ilgili tablolarda bozuk ormanlık alanların baĢında gösterilecektir.

Örneğin;

d) DeğiĢik meĢcere tiplerinin planlardaki tablolarında yer alıĢında aĢağıdaki sıralama

esas alınacaktır.

Çz0Y Çzb2 Çzc3 MBt BÇk-T

Çz0 Çzb3 ÇzÇkc1 KBt BMBt

Çz0a Çzbc3 ÇkÇzd1 BÇz0Y AgÇk0a.....gibi

Çza0 Çzc1 ÇkSc1 BÇz0

Çza Çzc1Y Sb1 BÇz

Çza3 Çzc1-T GA BÇzY

Çzb1 Çzc2 GÇsB BÇk

Ag0 ve OT, ağaçsız alanların baĢında yer alır.

Madde: 7 - DeğiĢikyaĢlı koru ormanlarındaki bölme ve bölmecik ayrımında yetiĢme ortamı

birliği esas kriterdir. YetiĢme ortamı birliği esas alınarak ayrılan bölme ve bölmecikler, ağaç türü,

düĢey kapalılık ve ağaç sayılarının çap basamaklarına dağılımı esas alınarak ayrılan aktüel kuruluĢ

tiplerine göre isimlendirilirler. Seçme ormanlarının planlanmasında en önemli kriter çap

sınıflarındaki ağaç sayılarıdır. Bu sayının optimale yakınlığı veya uzaklığı ile amaç çapı, düzenleme

süresi, dönüĢ süresi ve geçiĢ süresi gibi faktörler planlama esaslarını dolayısıyla da etayı belirler.

Aktüel KuruluĢ Tipleri; Optimale kıyasla kalın çap kademelerinden fazla sayıda gövde

bulunması “YaĢlanmıĢ Seçme Ormanı = A”, Optimale kıyasla ince çap kademelerinden fazla sayıda

gövde bulunması “Genç Seçme Ormanı =B”, Optimale kıyasla orta çap kademelerinden fazla sayıda

gövde bulunması “Orta YaĢlı Seçme Ormanı = C” ve bu üç kuruluĢun dıĢında kalan veya bunların

karıĢımından oluĢan “Aktüel Seçme Ormanı = D” rumuzu ile gösterilir. GA, GKnB, GÇsC, KnÇsD,

vb.

Madde: 8 - Baltalık ormanlarında meĢcere tipleri ağaç türü, kapalılık (sıklık veya dip kütük

sıklığı) ve yaĢ kriterlerine göre ayrılır.

MeĢcere tipi ayrımında gerektiğinde hasılat sınıflarına da yer verilebilir.

5

Madde: 9 - Fonksiyonel planlamada ağaçsız alanların ayrımı da en az ormanlık alanların

ayrımı kadar önemlidir. Orman dıĢı ve ağaçsız alanlarla ilgili olarak Fonksiyonel Planlama Süreci

emri ekindeki aĢağıdaki tabloya göre iĢlem yapılacaktır. Bu tablodaki alanlar, fonksiyon ve meĢcere

haritasında sarı renge boyanacaktır.

Verimli ormanlar içerisinde bulunan doğal bozuk ve ağaçsız alanlar, biyolojik çeĢitliliğin

korunması ve yaban hayvanlarının otlama alanı olması yanında; orman yangınları sırasında çeĢitli

canlı türleri ve insanların yaĢamlarını kurtarabilecekleri sığınaklardır. Bu sebeple üç hektara kadar

alana sahip tüm bozuk ve açıklık alanların ve ayrıca bu fonksiyonu yerine getirdiği tespit edilen daha

fazla büyüklükteki bozuk ve açıklık alanların korunması ve yapılarının devam ettirilmesi gerekliliği

hakkında planda bilgi verilecektir.

ORMAN DIġI VE AĞAÇSIZ ALANLARIN SĠMGELENMESĠ VE KODLANDIRILMASI

TABLOSU

4-O

RM

AN

SIZ

AL

AN

Ana Sembol Alt Sembol Kod

00-Ağaçlandırılmaya

hazırlanmıĢ açık alan (Ag0)

01-Ağaçsız orman toprağı,

Otlak, Yayla, Çayır, Bozkır

( OT )

02-Erozyonlu alan ( E )

03-Orman Fidanlığı ( F )

04-Kayalık, TaĢlık ( T )

05-Kum ( Ku )

06-Bataklık, Sazlık ( Bk )

07-Göl, Bent, Baraj, Nehir

( Su )

08-Mera (mera tescilli

sahalar) ( Me )

09-Ġskân alanı ve

Mezarlık ( Ġs )

10-Orman deposu ( Dp )

11-Tarım arazisi ( Z )

12-Ocak (Oc)

13-Diğer Ġzin VerilmiĢ

Alanlar (Ts)

Dikime hazırlanmıĢ orman

toprağı

Ağaçsız orman toprağı

Otlak

Yayla

Çayır

Bozkır

Yüzey Erozyonu

Oluk Erozyonu

Orman Fidanlığı

Kayalık, TaĢlık

Kumul

Bataklık, Sazlık

Göl

Bent

Baraj

Nehir

Mera

Ġskân

Mezarlık

Orman deposu

Tarım arazisi

Ocak

Tesis

401100

401110

401111

401112

401113

401114

402120

402121

403130

404140

405150

406160

407170

407171

407172

407173

408180

409190

409191

410200

411210

412220

413230

Madde: 10 - Belirtilen kriterler yardımıyla, önce Bilgisayar ortamında “MeĢcere Taslak

Haritası” elde edilir. Bu taslak harita, arazi çalıĢmasının her aĢamasında kontrol edilerek, (istikĢaf)

ağaç türleri ve karıĢım oranlarında, meĢcere geliĢim çağı ve kapalılık sınıflarında, meĢcere tipleri ve

ormansız alanların sınırlarının geçirilmesinde görülen hatalar için, gerekli düzeltmeleri yapılır.

KesinleĢmiĢ orman kadastro haritalarının varlığı halinde, orman iĢletmesi tarafından

amenajman planındaki altlıklara uygun bir formatta bu haritalar plan yapıcıya verilir, böylece

6

kadastro sınırları ile amenajman altlıklarının uyumu sağlanır. Devlet ormanı dıĢında kalan ormanlık

alanlar ayrı bir iĢletme sınıfında gösterilir, faydalanma amaçlı planlama yapılmaz.

Planların rapor bölümünde; “22 numaralı tabloda yer alan ağaçsız alanların bir kısmının

devlet mülkiyeti dıĢında olabileceği; bu sebeple, bu tabloda gösterilen alanlarla ilgili projeler

yapılırken mülkiyet ile ilgili sorunların göz önünde tutulması gerektiği” belirtilecektir.

Arazi çalıĢmaları tamamlandığında “MeĢcere Taslak Haritası” tamamlanmıĢ ve “MeĢcere

Haritası” ortaya çıkmıĢ olur. Sayısal ortamda alan ölçümleri kesinleĢmiĢ harita üzerinden alanlar

hektar cinsinden virgülden sonra bir hane yürütülerek ölçülür. 18,1 ha, 23,3 ha, 11,7 ha. gibi. Ġzin

irtifak hakları vb. özel durumlarda hassasiyet artırılabilir.

Madde: 11 - Alan ölçmelerinde bölmecikler esas olmakla birlikte bölme alanı da ölçülür ve

birbiri ile uygunluğu sağlanır. Bölme alanları toplanarak, plan ünitesinin genel alanı, elde edilir. Bu

değer, plan ünitesinin bütünü ile karĢılaĢtırılır.

Alan ölçümü tamamlandıktan sonra, alan döküm tablosundaki ilgili sütunlarına sembolleri ile yazılır.

Alan döküm tablosundaki bu bilgiler yardımı ile hem ulusal orman envanterinde ve hem de

planlamada kullanılmak üzere, değiĢik içerikli tablolar düzenlenir.

Y E T Ġ ġ M E O R T A M I E N V A N T E R Ġ

YetiĢme ortamı envanteri; plan ünitesi içinde, verim gücü farklı alanlar (bonitet sınıfları) ve

uygulanacak silvikültürel iĢlemler yönünden benzerlik gösteren alanların tespiti amacıyla; bonitet,

ekolojik toprak serileri, orman yetiĢme ortamı birimleri (ekolojik üniteler) ve bitki sosyolojisi (orman

cemiyetleri) haritalarının düzenlenmesi iĢlerini kapsar.

Ekolojik üniteler haritası, yetiĢme ortamı faktörleri (fizyografik, edafik ve klimatik) teker

teker incelenerek ve toplanan bilgilere; Bitki sosyolojisi haritası, farklı orman topluluklarını

ayırmaya yönelik ölçme, gözlem ve incelemelere dayanılarak düzenlenir. YetiĢme ortamı haritası bu

iki haritanın birleĢtirilmesiyle elde edilir.

Ancak Ekolojik Üniteler ve Bitki Sosyolojisi (orman cemiyetleri) ve bunların birleĢmesi

suretiyle meydana gelen YetiĢme Ortamı Haritası yapılmayacak ve bunun için gerekli veriler

toplanmayacaktır.

YetiĢme ortamı haritası mevcutsa plan yapımında altlık olarak bu haritalar kullanılır. Bu

harita yapılmamıĢsa bonitet haritalarıyla yetinilir.

Bonitet ve yaĢ sınıfları haritaları ile ilgili sayısal değerler veri tabanında bulunacak, meĢcere

tiplerinin bonitetleri ve yaĢ sınıfları alan döküm tablosunda ilgili sütununda gösterilecektir.

A - AynıyaĢlı Ormanlarda Hâsılat (Bonitet) Sınıflarının Belirlenmesi ve Haritasının

yapılması:

Madde: 12 - AynıyaĢlı ormanlarda bonitet sınıfları; standart yaĢtaki meĢcere üst boyunu

(Hakim ağaç boyu) gösterge alan bonitet tabloları yardımıyla belirlenir. Bu amaçla, her örnek alanda

asli türden 1-3 adet hakim ağaç seçilerek, boyları ve yaĢları belirlenir. Örnek alanların yaĢ ve boy

ölçülerinin ortalamasına karĢılık gelen bonitet sınıfı, bonitet tablolarından bulunur.

Madde: 13 - Bonitet haritasının düzenlenmesinde, örnek alanlarda belirlenen bonitet

sınıflarından yararlanılır. Bu amaçla, her örnek alanın haritada gösterilen yerine, ilgili örnek alanın

bonitet sınıfı yazılır. Farklı bonitet sınıflarının sınırlarının geçirilmesinde; dere, sırt gibi arazi

Ģekilleri ile meĢcere tipi sınırları dikkate alınır. Bunların bulunamaması halinde, sınır, örnek alanlar

arasındaki mesafenin ortasından geçirilerek belli edilir.

Tepe kapalılığı % 10 ve daha aĢağıda olan, galip ve yarı galip ağaçları bulunmayan ormanlar

ile ormansız alanlar için bonitet tayini gerektiğinde, iĢletme sınıfı için hesaplanacak ortalama bonitet

7

sınıfı alınır. Bu alanların küçük olması (10-15 ha.) halinde, bonitet sınıfı en yakın ormanlık alanın

bonitetine göre kararlaĢtırılır. Zorunlu görülmesi halinde, böyle alanların verim gücü sınıflamasında

yetiĢme ortamı faktörlerini endeks alan metotlardan da yararlanılabilir.

B - DeğiĢikyaĢlı Ormanlarda Hasılat (Bonitet) Sınıflarının Belirlenmesi ve Haritasının

yapılması:

Madde 14 - DeğiĢikyaĢlı ve düĢey kapalı olan, özellikle seçme ve devamlı orman kuruluĢunda

alanların, bonitet sınıfı tayini; 1.30 metredeki çapı 38 cm ve daha yukarıdaki gövdelerin çap-boy

ortalamalarını esas alan Flury Metoduna ya da göğüs hizasındaki yaĢ ve üst boy ortalamasına

dayanan bonitet tabloları yardımıyla belirlenir.

C – YetiĢme Ortamı Envanteri Ġçin Gerekli Diğer Tespitler:

Madde: 15 -YetiĢme ortamı envanterinin tamamen veya kısmen yapılması, ormanın göreceği

fonksiyona (ĠĢletme Amacı) göre farklılıklar gösterir. Önerilen yetiĢme ortamı envanterinin

entansitesinin artırılması, çeĢitlendirilmesi veya yetiĢme ortamı envanteri önerilmeyen iĢletme

amaçlarında yetiĢme ortamı envanteri yaptırılması planı yaptıranın (orman sahibinin) isteğine

bağlıdır.

Envanter karnesinin arka yüzünde yer alan 10 no’lu tabloda yer alan aĢağıdaki bilgiler

doldurulacaktır.

Madde: 16 - Rakım ve Bakı; MeĢcere tipi, bölme veya bölmeciğin ortalama rakım ve bakısı

topoğrafik harita üzerinden tespit edilir.

Madde: 17 - Eğim; her örnekleme alanının eğimi ölçülüp meĢcere tipi, bölme veya bölmecik

için ortalaması alınabileceği gibi, topoğrafik harita üzerinden de ölçülebilir. Eğimin ifadesi ve %

eğimleri Ģöyledir: Düzlük % 3 den az, Az eğimli % 3–9, Orta eğimli % 9–17, Çok eğimli % 17–36,

Dik % 36–58, Sarp % 58–100 ve Pek sarp % 100 den fazla.

Madde: 18 - Toprak;

AnataĢ (mağmatik, tortul, metamorfik. Bu bilgiler baĢka birimlerce düzenlenmiĢ haritalardan

elde edilir),

Toprak Tipi (Esmer, Rendsina, Terra Rossa, Terra Fusca, Litesol, Podsol, Gley, Pseudoğley,

Syrosem),

Toprak Tekstürü (Balçıklı kum, Kumlu balçık, Killi balçık, Balçıklı kil),

Toprağın Strüktürü ( Kırıntılı granular, Blok, Prizmatik, Tabakamsı, Massif, Tek tane),

Toprağın Derinliği (Pek sığ = 15 cm den az, Sığ = 15–30 cm, Orta = 30–60 cm, Derin = 60–

100 cm. ve Pek derin = 100 cm den derin),

Toprağın TaĢ Miktarı: hacmen ihtiva ettiği miktara göre (Çok az taĢlı = % 1 den az, Az taĢlı =

%1–10, Orta taĢlı = %10–30, Çok taĢlı = %30–75 ve Ġskelet toprağı = % 75 den çok),

Toprağın Geçirgenliği: Su geçirme kabiliyeti dereceleri (AĢırı, Ġyi, Orta, Yetersiz ve Zayıf

drenaj) olarak ifade edilir.

Toprağın Bağlılığı: Sert, Sıkı, Gevrek, GevĢek, Bağsız ve Uçucu olarak ifade edilir.

Toprağın Rutubeti: YaĢ(cıvık), Islak, Serin(nemli), Kuru ve Pek kuru olarak ifade edilir.

Madde: 19 - Vejetasyon;

Ölü Örtü: Yaprak, ibre, kozalak, dal ve gövde artığı gibi bitkisel veya hayvansal döküntülerin

istiflenmesi, dağılıĢı, ayrıĢma derecesi (yavaĢ, orta, hızlı), humus durumu (ham, çürüntü ve mul)

belirtilir.

Diri Örtü: Diken, yosun, otsu bitkiler, ormangülü, diğer çalı ve odunsu bitki türlerinin, toprağı

örtme derecesi (kapalılığı), sahadaki yayılıĢları, sahanın yabanlaĢmıĢ olup olmadığı açıklanır.

8

Madde: 20 - Meteorolojik Değerler Tablosu için; en yakın meteoroloji istasyonundan

alınacak değerler kullanılacaktır.

BĠYOLOJĠK ÇEġĠTLĠLĠK ENVANTERĠ

Madde: 21 - Biyolojik ÇeĢitlilik Envanteri; planlama birimi içinde bulunan bitkisel türler,

yaban hayvanları, genetik, ekosistem ve süreç çeĢitliliğinin sayısal verilerinin derlenmesi ve coğrafi

dağılım haritalarının düzenlenmesi iĢlerini kapsar. Disiplinler arası katılımcı anlayıĢ çerçevesinde,

ülke ormanlarında biyoçeĢitliliği korumaya yönelik konumsal ve zamansal düzenlemeleri yapılır.

Biyolojik çeĢitlilik envanteri, uzmanlar tarafından hazırlanarak plan yapana verilir.

Yapılan envanter sonucunda biyolojik çeĢitlilik açısından önemli, nesli tehlike altındaki nadir

ve endemik türler ve benzeri alanlarının belirlendiği yerlerde ormancılık faaliyetleri o türün biyolojik

özellikleri ve ekolojik isteklerine göre yapılır.

A Ğ A Ç S E R V E T Ġ V E A R T I M E N V A N T E R Ġ

Madde : 22 - Plan ünitesinin,orman ürünleri üretimine konu edilen ekonomik fonksiyonlu

aynıyaĢlı ormanlarda 300mx300m., değiĢik yaĢlı ormanlarda 150x300 m., ekolojik ve sosyal

fonksiyonlu ormanlarda 600m.x600 m. aralık ve mesafelerle olmak üzere, sistematik örnek alanlar

ayrı bir katman halinde bilgisayar ortamında atılacak ve kuzeyden güneye ve batıdan doğuya olmak

üzere tamamına ardıĢık numara verilecektir. Bu örnek alanlar katmanı veri tabanında saklanacaktır.

Ancak yetersiz envanter karnesi ile değerlendirilen meĢcere tiplerinde anormal değerler ortaya

çıkmaktadır. Bu nedenle, hiçbir meĢcere tipinden arazide 3 ten az örnek alan alınmayacaktır. Yapılan

karelajda bu sayıdan az örnek alan isabet eden meĢcere tiplerinde ara örnek alanlar alınacaktır.

Madde: 23 – a)AynıyaĢlı ormanlarda örnek alanlarının büyüklüğü; %11–40 (1) kapalı

meĢcerelerde 800 m2, %41–70 (2) kapalı meĢcerelerde 600 m

2, %71–100 (3) kapalı meĢcerelerde

400 m2 dir. (ab) meĢcerelerinde deneme sahası büyüklüğü 100–400 m² dir.

b) Örnek alanlar daire Ģeklinde alınır.

400 m2 lik örnek alanın yarıçapı 11,28 m,

600 m2 lik örnek alanın yarıçapı 13,82 m. ve

800 m2 lik örnek alanın yarıçapı 15,96 m. dir.

DeğiĢikyaĢlı ormanlarda örnek alanların büyüklüğü 600m2

dir. Katlı meĢcerelerde asli

meĢcere esas alınır.

Madde:24 - Baltalık iĢletme sınıfında örnek alanların arazide alınması ile ilgili olarak Ģu

Ģekilde iĢlem yapılacaktır: Her kesim parselinin yaĢı tespit edilecektir. 15 ve daha yaĢlı kesim

parsellerinde parseli temsil eden bir yerden 10x10= 100 m2 lik 1 adet örnek alan kesilerek çıkan

odunlar ster yapılacak ve hektardaki servet bulunacaktır. Tespit edilen bu servet, kesilen alanın

yaĢına bölünerek hektardaki yıllık artım bulunacaktır. Aynı ağaç türü ve kapalılıktaki kesim

parsellerinden alınan örnek alanların değerleri birleĢtirilerek bunların ortalamalarından kesim

düzenine ait sonuçlar elde edilecektir. Bu Ģekilde alınacak örnek alanların sayısı her kesim düzeninde

3 den az olamaz. Bu suretle tespit edilen aynı değerdeki yıllık artımlar, 15 yaĢından daha genç kesim

parsellerine de teĢmil edilerek servetler bulunacaktır.

Madde:25– Sayısal ortamdaki harita üzerinde sistematik olarak atılan örnek alanlar arazide

bulunur. Bu iĢlem için haritada belirgin ve arazide kolay bulunabilecek “Röper” noktalarından

yararlanılır. Röper noktası ile örnek alan arasındaki mesafe ile gidilecek doğrultunun semt açısı

harita üzerinden ölçülür. GPS aleti veya 25 metrelik ip ve 0,5 (yarım) derece hassasiyetli pusula ile

röperden örnek alana hareket edilir. Ölçülen mesafe planimetrik mesafe olduğundan eğimli arazilerde

9

topoğrafik mesafe hesaplanır. GençleĢtirme çalıĢmalarının devam ettiği alanların tamamına

300x300m. aralıkla örnek alanlar atılacak, buna rağmen yetersiz olursa ilave örnek alan atılacaktır.

Madde:26 – Röperden örnek alana veya örnek alandan diğer örnek alana gidiĢ sırasında

meĢcere değiĢiklikleri örnek alan karnesine not edilir. Her örnek alan karnesinde geliĢ yeri, açısı ve

mesafesi yazılır ve krokisi çizilir.

Madde:27- Örnek alanların arazideki yerlerinin değiĢtirilmemesi esastır. Ancak aynıyaĢlı

ormanlarda envanter meĢcere tipine yönelik yapıldığından meĢcere tipi sınırındaki noktalar, meĢcere

tiplerinden birisine belli bir açıyla bir ya da iki ip olarak kaydırılır ve hangi yönde ne kadar mesafe

kaydırıldığı karneye not edilir. DeğiĢikyaĢlı ormanlarda da bölme veya bölmecik sınırındaki noktalar

bölme veya bölmeciğe kaydırılır. Bu durum örnek alan karnesinde belirtilir.

Madde:28 - Örnek alanların yeri belirlendikten sonra merkezine kazık çakılır ve üzerine geliĢ

yönüne bakacak Ģekilde ayna açılarak örnek alanın numarası yazılır. Kazığa en yakın kalın çaplı

ağacın kabuğu 1,5–2 metre arası yükseklikten çepeçevre, sağlığını bozmayacak Ģekilde kabuğu

soyularak iĢaretlenir veya Ģerit bağlanır.

Madde:29 – Ucu halka Ģeklinde ve üzerinde örnek alan büyüklüklerine göre iĢaret bulunan ip

yardımı ile örnek alanın sınırları belirlenir. Halka örnek alan merkezine çakılmıĢ kazığa geçirilir.

Gergin Ģekilde ve saat yönünde dönülerek ölçmeye baĢlanır. Ölçülen her ağacın üzerine merkeze

(kazığa) bakacak Ģekilde numara yazılır. Daire içindeki 7,9 cm den daha büyük çaptaki bütün ağaçlar

ölçülür, numaralandırılır ve örnek alan karnesine iĢaretlenir.

Madde:30 - Örnek alanlarda yapılacak ölçümlerin yazılacağı envanter karnesi(Tablo No:9)

Ģu Ģekilde doldurulacaktır:

a-Bölge Müdürlüğü, ĠĢletme Müdürlüğü ve Plan Ünitesi kodları mutlaka yazılacaktır.

b-Örnek alanın numarası ve büyüklüğü mutlaka yazılacak, yazılmamıĢ karneler iptal edilecek,

değerlendirmeye alınmayacaktır.

c-Örnek alandaki 1,30 çapı 7,9cm den fazla olan bütün ağaçların arazi eğimine göre üst

kısmından 1,30 çapı ölçülerek cm. olarak yazılacaktır. Çatallı ağaçlarda çatalın 1,30 un altında

olması durumunda iki gövde olarak, üstünde olması durumunda tek gövde olarak ölçülecektir.

Eksantrik(yuvarlak olmayan) gövdeler iki taraftan ölçülen çapların aritmetik ortalaması alınarak

yazılacaktır.

d-Ölçülen bütün ağaçlara birden baĢlanarak ardıĢık olarak numara verilecek, tür kodu, kalite

sınıfı yazılacaktır. AynıyaĢlı ormanlarda silvikültürel durum da yazılacaktır.

e-YaĢ; aynıyaĢlı ormanların amenajmanı ve bonitet tayini bakımından esas faktör

olduğundan, aynıyaĢlı ve tek katlı meĢcerelerde sadece bir katın yaĢı, iki katlı meĢcerelerde her iki

katın yaĢları burgu salmak veya ağaç kesmek sureti ile ayrı ayrı tespit edilir. Burguda sayılan yaĢa,

fidan yaĢı ilave edilir.

DeğiĢikyaĢlı ormanlarda, yaĢ tespitine gerek yoktur.

f- Bonitet tayininde kullanılmak üzere, meĢcere üst boyunu bulmak için 1-3 hakim ağacın

boyları ve yaĢları tespit olunur.

DeğiĢikyaĢlı (seçme) ormanlarında; bonitet tayini Flury Metoduna göre yapılır. Bunun için

siper etkisinden kurtulmuĢ, serbest büyüyen 38–50 cm. veya 52–70 cm. çap sınıflarına giren 1-3

ağacın çap ve boyları ölçülür.

g-) Dikili Kabuklu Gövde Artım tablosu yapılacak ise buna idare karar verir ve örnek

alanlarda, Meyer Metodu ile artım tayini için en az (3) ağacın 1.30 m.deki yüksekliğinden artım

kalemi alınarak, kabuktan itibaren ilk (10) halka ve çift kabuk kalınlıkları ölçülerek, tabloya geçirilir.

Objektif kalınabilmesi için, artım kalemi; merkeze en yakın değiĢik çaplı ağaçlardan ve plan

10

ünitesinde veya iĢletme sınıfında, her çap kademesinden mümkün olabildiği kadar eĢit miktarda ağaç

alınır. Artım kalemi, kompasın hareketli kolunun ağaca temas ettiği yerden alınır.

h- Dikili Kabuklu Gövde Hacim tablosu yapılacak ise buna idare karar verir ve örnek

alanlarda, çap-boy eğrisini çizebilmek için, deneme alanlarında en az (2) ağacın boyları ve 1.30

m.deki çapları ölçülür. Bu amaçla; çatal, eğri, tepesi kırık veya baĢkaca kusurlu ağaçlar seçilmez ve

mümkün olabildiği kadar örnek alanı temsil edebilen ağaçlar seçilir. Plan ünitesi veya iĢletme

sınıfında her çap kademesinden, imkân nispetinde eĢit sayıda ağaçların boy ve çapları ölçülür.

ı-) Örnek alandaki dikili kuru, devrik ve hayatiyetini devam ettiremeyecek olan ağaçlar,

ayrıca tespit edilir ve 1.30 m.deki çapları ölçülerek envanter karnesindeki ilgili kısmına yazılır.

i-) AynıyaĢlı ormanlarda, silvikültürel etanın tayinine temel teĢkil etmek üzere; meĢcerenin

hâlihazır bünye ve kuruluĢu incelenir ve bu kuruluĢun, götürüleceği gaye kuruluĢu tespit edilir. Ġlgili

meĢcerenin muhtemel orman fonksiyonu da dikkate alınarak bu gaye kuruluĢuna ulaĢabilmek için,

meĢcereye uygulanması gereken silvikültürel müdahalelere olan ihtiyaç ve miktarlar kararlaĢtırılır.

Bu maksatla gerek gençleĢtirme ve gerekse bakım alanlarında, silvikültürel mülahazalarla ilk

(10) yılda çıkarılması icap eden gövdeler belli edilir ve 1.30 m.deki çaplar ölçülerek, envanter

karnesine geçirilir.

j-) Varsa, odun dıĢı orman ürünleri için de gereken tespit ve ölçmeler yapılarak, tabloda

gösterilir.

k-) Ormanda meydana gelen hava kirliliği, böcek, yangın, fırtına, kar, çığ, don, yıldırım ve

benzerleri gibi biyotik ve abiyotik olayların Ģekil ve derecesi ile bunların özel envanterine iliĢkin

bilgiler, envanter karnesindeki ilgili bölümlere geçirilir.

l-) AynıyaĢlı ormanlarda, gençleĢtirmeye sokulacak veya bakıma alınacak meĢcerelerden olup

olmadığı, belli edilir.

m-) GençleĢtirmeye sokulacak sahalarda, zararlı ot ve ağaçların temizlenmesi hakkındaki

düĢünceler belirtilir.

n-) Üretim, taĢıma, istif, depo, yol ve kıymetlendirme durumlarına ait düĢünceler tespit

olunur.

Madde: 31 - Kalite sınıfları; ibreli türlerde gövde boyunun dipten 1/3, yapraklılarda 4-8

metrelik kısmına göre belirlenir. Buna göre:

1. Düzgün gövdeli, daire maktalı, dalsız veya az dallı ağaçlar (1.sınıf tomruk verebilecek

ağaçlar),

2. Hafif eğri ve dallı, maktalı daireden farklı veyahut hafif buruk ağaçlar (2.sınıf tomruk

verebilecek ağaçlar),

3. Çok eğri veya çok dallı veya çok buruk ağaçlar (3.sınıf tomruk verebilecek ağaçlar),

4. Fena Ģekilli ve hiçbir surette tomruk istihsaline elveriĢli olmayan ağaçlar (Kısmen sanayi

odunu ve daha ziyade yakacak odunu verecek veya lif, yonga sanayinde kullanılabilecek ağaçlar).

Genç ağaçlar için, bugünkü durumu muhafaza ederek büyüyeceklerine göre hüküm

verilecektir.

Madde: 32 – Sağlık durumuna göre: 1-Sağlıklı, 2-Hastalıklı ve 3- Dikili kuru Ģeklinde;

Silvikültürel durumuna göre: 1- Ġlk on yılda kalması gerekenler, 2 – Ġlk on yılda çıkarılması

gereken ağaçlar ve 3- Dikili kuru, devrik ve yaĢamını devam ettiremeyecek olan ağaçlar Ģeklinde

kodlanır.

A-EKONOMĠK FONKSĠYONLU ORMANLARDA:

1- AynıyaĢlı Ormanlarda:

11

Madde: 33 -Üretim ormanı olarak ayrılan orman alanlarından yetiĢme ortamı Ģartları

açısından herhangi bir olumsuzluğa sahip olmayan, tek ağaç türünden (Göknar türleri hariç) veya ıĢık

ağaçlarından oluĢan karıĢık ormanlar aynıyaĢlı ve maktalı (küçük grup – büyük alanlarda) olarak

planlanmalı ve iĢletilmelidir.

Ancak; planlamada yaĢ sınıfları yönteminin küçük maktalı varyantı (yaĢ sınıfı alanının ormana

dağıtılması sistemi) kullanılmalı, büyük alanlarda ve bloklar halinde gençleĢtirme iĢlemi yapılmamalı

mümkün olduğu kadar plan ünitesine dağıtılmalıdır.

Madde: 34 - %11–40 (1) kapalı meĢcerelerde örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler

600m.x 600m. dir.

2- DeğiĢikyaĢlı Ormanlarda:

Madde: 35 – Örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler 300m.x150m. dir. Alınan örnek

alanların eksik olması durumunda ek örnek alanlar alınır.

3- Baltalık ormanlarında:

Madde: 36 – Baltalık ormanlarda sistematik örnek alan metoduna gerek yoktur. 24.maddede

belirtilen esaslara göre örnek alanlar belirlenecektir.

Bozuk vasıflı koru ve baltalık ormanlarında, servet tahminen veya gerektiğinde yeterli sayıda

örnek alan almak sureti ile tayin ve tespit edilir.

4-Odun dıĢı ürün üretim ormanlarında:

Madde: 37 – Ġlgili alanlar ile ilgili ürünün hektar değerleri ĠĢletmesince planlamacıya

verilecektir.

B-EKOLOJĠK VE SOSYAL FONKSĠYONLU ORMANLARDA:

Madde: 38 – Bu alanlarda ağaç serveti ve artım envanteri için, 600m.x600 m. aralık ve

mesafelerle örnek alanlar alınır.

Ekolojik fonksiyonlu ormanlarda:

1- Doğayı Koruma Ormanları:

Doğayı korumak, onu doğa Ģartlarına terk etmek anlamında algılanmamalı, bilinçli

silvikültürel müdahalelerle yapısının iyileĢtirilmesi, güçlendirilmesi ve ekosistem olarak

devamlılığının sağlanması anlaĢılmalıdır. Aksi takdirde bu orman alanlarının doğal süksesyon seyri

içinde varlıklarını sürdürebilmeleri rastlantılara bağlı olur. Bu rastlantılar orman açısından olumlu

geliĢmezse orman tamamen veya kısmen o alandan uzaklaĢabilir ve/veya yok olabilir. Bu nedenle,

doğayı koruma ormanı olarak ayrılan orman alanlarında da mevcut ekosistemi Ģoka sokmadan

bilinçli, doğaya yakın silvikültürel müdahalelerde bulunulması zorunludur.

Doğayı koruma ormanı, doğaya yakın bir anlayıĢla planlanmalı ve iĢletilmelidir.

Korumaya ayrılan orman alanlarında ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdiği ölçüde

büyük maktalı orman kuruluĢları terk edilmeli, “Grup, Büyük Grup ve Küçük MeĢcere” boyutlarına

indirilmelidir.

Ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdiği ölçüde tabakalılık oluĢturulmalı, karıĢık

meĢcere kuruluĢları ve doğal yapısı korunmalıdır. Bu yapı bakım müdahaleleri ile desteklenmelidir.

12

Özel Statülü Alanlar: ĠĢletme amacı; Milli Parklar, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanları,

Yaban Hayatı Koruma ve GeliĢtirme Sahaları vb. gibi olan statülü ve özel birimlerce yönetilen

alanlarda envanter ve planlama özel esaslara tabi olarak yapılacaktır.

ĠĢletme amacı; Ekolojik Etkilenme (GeçiĢ) Bölgesi, Hassas Ekosistemler, Kıyı Ormanı,

YetiĢme Yeri Çok Kötü Alanlar, Yüksek Koruma Değeri TaĢıyan Alan, Yüksek Dağ Ekosistemi,

Alpin Zonu, Doğal YaĢlı Ormanlar Sit Alanı vb. gibi özel silvikültürel iĢlem gerektiren alanlarda

envanterin nasıl yapılacağı iĢletme amacına göre belirlenecektir.

2- Erozyonu Önleme Ormanları:

Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanı ağaç türü ya da türleri uygun olduğu sürece

devamlı orman ya da değiĢikyaĢlı olarak planlanmalı ve iĢletilmeli, tabakalı bir yapı oluĢturulmalıdır.

Ağaç türü ya da türlerinin buna uygun olmaması durumunda planlama yaĢ sınıfları

amenajman metodunun küçük maktalı varyantı (yaĢ sınıfı alanının ormana dağıtılması sistemi)

kullanılarak yapılmalı, büyük alanlarda aynıyaĢlı ve tek tabakalı meĢcerelerin oluĢmasına engel

olacak Ģekilde planlama ve uygulamalar yapılmalıdır.

Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanlarına yapılacak her müdahalenin doğaya yakın

anlayıĢta olmasına özen gösterilmelidir.

GençleĢtirme çalıĢmaları küçük alanlarda (Grup, Büyük Grup, Küçük MeĢcere boyutlarında)

yapılmalı, en fazla 5 ha. (ıĢık ağaçlarında) olmalı özel ve genel gençleĢtirme süresi uzun tutulmalıdır.

Toprak koruma ormanında büyük maktalar halinde tıraĢlama yapılmamalıdır.

3- Ġklim Koruma Ormanları:

Ġklim koruma ormanı, yerleĢim yerlerini, dinlenme tesislerini, tarım alanlarını soğuk havanın

zararlarından, rüzgârın zararlı etkisinden, hava değiĢimlerinden koruyan ve bulunduğu yerin iklimini

iyileĢtiren ormandır.

Ġklim koruma ormanları soğuk hava oluĢumunu ve rüzgârın hızını keser, hava akımlarının yönünü

değiĢtirerek havanın temizlenmesini sağlar. Bu ormanlarda gençleĢtirme çalıĢmaları küçük alanlarda

ve uzun sürelerde gerçekleĢtirilmelidir.

Madde: 39 – Sosyal fonksiyonlu ormanlarda:

1- Hidrolojik Fonksiyonlu Ormanlar:

Hidrolojik fonksiyon gören orman, taban suyunun, akarsu, tatlı su gölü, gölet ve barajlardaki

suların temiz tutulmasını, su kaynaklarının sürekli ve düzenli olmasını sağlayan ormandır.

Çoğu zaman aynı alanda yer almaları gereken bol su sağlamak amaçlı hidrolojik fonksiyonla,

toprak koruma fonksiyonunun genellikle çatıĢma halinde oldukları dikkat çekicidir. Su kaynakları,

akarsu, su toplama havzaları, göl, gölet ve barajlarda bir yandan daha çok su olması arzu edilirken,

bir yandan da özellikle ülkemizin topoğrafik Ģartları dikkate alındığında toprak erozyonundan

olumsuz yönde etkilenmelerinin önlenmesi de çok önemlidir.

Bol su sağlamak amaçlı hidrolojik fonksiyon gören bir ormanda daha az göğüs yüzeyi

bulunması arzu edilirken, toprak koruma fonksiyonu gören bir ormanda da aksine daha fazla göğüs

yüzeyinin bulunması istenilmektedir. Keza, toprak koruma ormanında tabakalı bir yapı istenirken, su

üretimi açısından da maktalı bir yapı daha uygun olmaktadır.

Ġçme Suyu Koruma ve Su Kaynaklarını Koruma ormanları ( suyun kalite ve sürekliliğinin

önemli olduğu), ağaç türü veya türlerinin uygun olması durumunda “DeğiĢikyaĢlı” ya da devamlı

orman formunda planlanmalıdır.

13

Kullanma suyu koruma ormanlarının (sadece su veriminin önemli ve ön planda olduğu)

aynıyaĢlı olarak planlanmalıdır.

2- Toplum Sağlığı ve Estetik Fonksiyonlu Ormanlar:

Toplum sağlığı fonksiyonu gören orman; gürültünün, zehirli gaz ve atıkların, tozun ve

ıĢınların zararlı etkisini, sanayi ve diğer faaliyetlerden kaynaklanan çeĢitli olumsuzlukları, çevre

kirliliğinin etkilerini azaltır, bunların insanın ruh ve beden sağlığını olumsuz etkilenmesini önler. Bu

ormanlar, filtre etme özelliği nedeniyle tozların havaya karıĢmasını engeller, havayı temizler,

sağladığı hava akımı nedeniyle hava kalitesini iyileĢtirir, gürültüyü azaltır, toprak ve bünyesindeki

bitkiler zehirli gazları absorbe eder.

Özellikle; sanayi tesislerinin etrafındaki ormanlar bu fonksiyonu görmek üzere ayrılmalıdır. Otoban,

karayolu, demiryolları ile yerleĢim yerleri arasındaki ormanlar da gürültüyü önleme açısından toplum

sağlığı fonksiyonu görecek alanlar olarak ayrılır. ġerit halinde düĢünüldüğünde bu alanların

geniĢliğinin en az 50-100m. olması gerekmektedir.

Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyon gören orman; doğanın ve çevrenin görüntüsünü bozan,

görüntüsüyle rahatsız edici olan maden, taĢ, mermer ocakları, fabrikalar, tuğla-kiremit fabrikaları

gibi tesisleri gizler, ayrıca estetik görüntüler yaratır.

Devamlı olarak çevrenin doğal görüntüsünü bozan ve bu nedenle insanları rahatsız eden

mekânları örten, gizleyen orman alanları estetik fonksiyon görmek üzere sınırlandırılmalıdır.

ġehirlerarası karayolu, otoban ve demiryolu kenarlarındaki orman alanlarında da estetik görüntüler

oluĢturabilmek amacıyla kenardan içeriye doğru yaklaĢık 100m.lik bir bant bu fonksiyonu görmek

üzere ayrılmalıdır.

Bu fonksiyonlu ormanlar değiĢikyaĢlı veya aynıyaĢlı olarak planlanır. Toplum sağlığının ön

planda tutulduğu ve zehirli gazlara açık orman alanlarında ağaç türleri karıĢımına yapraklı türler

dâhil edilmelidir.

Kent Ormanları, düzenli ve sürekli iĢlem gerektirmeyen alanlar olup temizleme ve sağlık

kesimlerinin yeterli olduğu ormanlardır. Bu nedenle servet ve artım değerleri bir önceki planın

güncelleĢtirilmesi sonucu elde edilir.

3- Ekoturizm ve Rekreasyon, Ulusal Savunma ve Bilimsel Fonksiyonlu Ormanlar:

Özel iĢlemlerin yapıldığı veya zorunlu kalmadıkça iĢlem yapılmayan, yönetim esaslarını

baĢka kurumların belirlediği özel amaçlı alanlardır. Yapılacak envanterin niteliği ve entansitesi bu

kurumların isteklerine bağlıdır. Özel istek olmadığı durumlarda önceki planın güncelleĢtirilmesi

yeterli olacaktır.

Ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda, yukarıdaki açıklamalar ıĢığında alınacak örnek

alanlar içerisinden teknik ve diğer nedenlerle plancı, uygulayıcı, denetleyicinin mutabakatıyla

alınmaması uygun görülenlerin yerine örnek alan sayısı değiĢmeyecek Ģekilde baĢka uygun alanlarda

ilave noktalar alınabilir.

Plan ünitesi için uygulayıcı tarafından hazırlanan taslak fonksiyon haritalarına arazi

çalıĢmaları aĢamasında, planlayıcı denetleyici ve uygulayıcının katılımıyla son Ģekli verilir.

AĢağıda sayılan ormanın ürün dıĢı (hizmet) fonksiyonlarının envanteri, sosyo-ekonomik durum

envanteri, sağlık durumu envanteri ile ilgili bilgiler planı yapılan birim yetkililerince istenmesi

halinde toplanır. Burada sadece bilgi mahiyetinde bahsedilmiĢtir.

Madde: 40 – ORMANIN ÜRÜN DIġI (HĠZMET) FONKSĠYONLARININ ENVANTERĠ

Ormanın ekolojik, sosyal ve kültürel (ürün dıĢı veya hizmet) fonksiyonlarının envanteri; plan

ünitesi sınırları içerisindeki orman ekosisteminde kendiliğinden oluĢan fayda ve fonksiyonlardan,

plan ünitesi için iĢletme amacı olarak öne çıkanları; teknik, bilimsel ve sosyal katılım yolu ile tespit

14

etmek ve bu fonksiyonların ünite içindeki konumlarını ortaya koymak amacıyla yapılan ölçme,

sayım, değerlendirme ve haritalama iĢlerini kapsar.

Madde: 41 – SOSYO-EKONOMĠK DURUM ENVANTERĠ

Sosyo–ekonomik durum envanteri; plan ünitesi ormanlarının sosyal ve ekonomik yönden

sahip olduğu olanakları ve planlama üzerinde etkili olan kısıtlayıcı faktörleri ortaya koymak,

amenajman planının teknik, sosyal ve ekonomik açıdan uygulanabilirliğini olanaklı kılmak amacıyla,

iĢletme kayıtlarından ve diğer çeĢitli kaynaklardan (Nüfus istatistikleri, teknik raporlar vb.) sağlanan

bilgi ve dokümanın toplanması ve değerlendirilmesi iĢlerini kapsar. Bu amaçla aĢağıdaki iĢlemler

yapılır;

a) Kapasite envanteri için, plan ünitesinin ait olduğu iĢletme Ģefliğinde mevcut iĢgücü, teknik

personel, makine-ekipman, ulaĢım ve iletiĢim ile diğer alt yapı elamanlarının miktar ve durumu ile

ilgili bilgiler toplanır,

b) Ekonomik durum envanteri için, eski plan dönemindeki stok ve devir durumu, değiĢik

orman ürünlerinin üretim maliyetleri ve satıĢ fiyatları, yakın ve uzak piyasanın arz-talep durumu,

ulaĢım ve iletiĢim ağlarının tamir ve bakım giderleri, yeniden inĢa edileceklerin yatırım miktarları,

gençlik ve kültür bakımları ile gençleĢtirme ve ağaçlandırma giderleri vb. gelir ve harcamalar ile

döner sermaye, ihtiyatlar ve muhasebe sistemine iliĢkin bilgiler toplanır,

c) Orman-Halk iliĢkileri; plan ünitesi ormanları içerisinde ve bitiĢiğindeki halkın demografik

yapısına ve geçim kaynaklarına iliĢkin sayısal bilgiler ile, bu halkın ormanlar üzerindeki olumlu

(iĢgücü sağlama) ve olumsuz (kaçak ve usulsüz kesimler, açma ve iĢgal, otlatma, zati ve pazar satıĢı

için odun talepleri, özellikle orman kadastrosu yapılmayan bölgelerde mülkiyet çekiĢmesi, çeĢitli

nedenlerle ormancılık uygulamalarına mani olma vb.) sosyal taleplerle ilgili bilgilerin toplanması

konularını kapsar.

Madde: 42 – SAĞLIK DURUMU ENVANTERĠ

Plan ünitesinde sağlık durumunun envanteri; ormanda hava kirliliği, böcek, mantar, yangın,

kar, çığ, don, sel, heyelan, fırtına, yıldırım, yabanıl hayvan, kaya ve taĢ yuvarlanması ya da kesim

zararları ve benzerleri gibi biyotik ve abiyotik olaylar nedeniyle meydana gelen zarar ve hastalıkların

Ģekil ve derecesiyle ilgili bilgilerin toplanma ve değerlendirilmesi iĢlerini kapsar.

Sağlık durumu envanteri, ağaç serveti ve artım envanteri amacıyla ölçülen örnek alanlarda

gerçekleĢtirilir. Bu amaçla örnek alanlarda galip ve yarı galip ağaçlardan 6 adedi seçilerek,

bunlardaki yaprak kayıp oranları ve renk bozulma oranları belirlenir. Bu oranlar yardımıyla her örnek

alanın hastalık sınıfı ortaya konur. Fırtına, rüzgar, kar, çığ, don, yıldırım ve benzeri gibi diğer

olayların etki, Ģekil ve derecesi ayrıca not edilir.

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

Planlama ile ilgili Konular ve Envanterin Değerlendirilmesi

PLANLAMA ĠLE ĠLGĠLĠ KONULAR

Madde:43–Bölge Müdürlüklerinin koordinasyonunda Orman ĠĢletme Müdürlükleri

düzeyinde hazırlanmıĢ cetvellerde öngörülen Ġdare Süreleri, planlama sürecinde esas alınacaktır.

Madde:44–YetiĢme muhiti envanteri için bonitet tespiti yapılmayacaktır. Önceki planda

boniteti belirsiz alanlarda veri toplanacak ve plan yapımında değerlendirilecektir. YetiĢme ortamı

15

haritası mevcutsa plan yapımında altlık olarak bu haritalar kullanılır. Bu harita yapılmamıĢsa bonitet

haritalarıyla yetinilir.

Dikili gövde hacim ve artım tabloları önceki planlardan alınır. Ancak bu tablolar fiili durumla

bariz farklar oluĢturuyorsa, tabloların plan yapımı esnasında yenilettirilip yenilettirilmeyeceğine dair

ihale özel Ģartnamelerine açık olarak bu hüküm yazılır.

Madde:45–Planda “a ve ab” meĢcereleri için eta kararlaĢtırılmayacaktır. Uygulamacı bu

meĢcerelerin silvikültürel gereksinimleri doğrultusunda bakım yapacaktır.

Madde:46–Tabakalı meĢcerelerde etanın hangi tabaka için verildiği açıkça gösterilecektir.

Üst tabakanın boĢaltılması gereği var ise bu kesin bir Ģekilde ifade edilecek ve miktarı da planlarda

yer alacaktır.

Madde:47–Yenilenecek amenajman planlarında gerekli görülür ise; Plan ünitesinde bakıma

konu edilen meĢcerelere (AynıyaĢlı maktalı, Seçme, Devamlı orman vb.) ait kararlaĢtırılan bakım

etalarının tamamı bölme ve bölmecikler itibarı ile sıralanır, plan uygulama süresi için toplam bakım

etası, plan uygulama süresine bölünerek yıllık ortalama miktarı hesaplanır. Bulunan yıllık ortalama

bakım etası esas alınarak yıllık bakım programına alınacak bölme ve bölmeciklerin veya parsellerin

seçimi uygulayıcıya bırakılabilir.

Madde:48–1 no’lu Alan Döküm Tablosunda; bölmelerin redüktif alan toplamı yapılmayacak,

gençleĢtirme alanı ayrılmayacak iĢletme sınıfları için redükte hesabı yapılmayacak ve alan döküm

tablosunda gösterilmeyecektir.

Madde:49–13 numaralı “MeĢcere Tipleri Tanıtım Tablosu”nun “Diğer Bilgiler” bölümünde,

özel bilgi vermeyi gerektirecek konular varsa bahsedilecek, bunun haricindeki genel konulardan

bahsedilmeyecektir. MeĢcerede bulunduğu halde tabloda gösterilemeyen ağaç türleriyle yine

meĢcerede nadir olarak rastlanılan ağaç türlerinden bahsedilecektir.

Madde:50–Baltalıkların verim gücü ve kalitesini yükseltmek, modern ve teknik ormancılığın

yapılabilmesini sağlamak, diğer taraftan sosyal yapı ve ihtiyaçlar göz önüne alındığında, orman

köylüsünün kanuni haklarının bir süre daha devamı için, baltalık iĢletmesindeki ormanlar kademeli

olarak koruya tahvil edilecektir.

Madde:51–Yenilenen planlarda koruya tahvil edilen ormanlara münhasır olmak üzere

yapılacak silvikültürel müdahalenin dozuna göre tahmini bir eta m3 veya ster olarak belirlenecek ve

29 no’lu tablolarda gösterilecektir. Yine aynı tabloda bu etanın tahmini olduğu yazılarak gerçek

miktarın uygulama sonucu ortaya çıkacağı vurgulanacaktır.

Madde:52–Verimli baltalık meĢcere tipleri ile bozuk baltalık meĢcere tipleri için ayrı ayrı

tablo düzenlenecektir.

Madde:53–Planlama modeli ve Ģekli ne olursa olsun, takdir edilmiĢ etanın ağaç türlerine göre

dağılımı sadece silvikültürel uygulamalarda yol gösterici ve yönlendirici olmasından ötürü, bölme

veya bölmecik ya da bölme içerisindeki meĢcere tipinde ağaç türleri için verilen rakamlar bağlayıcı

değildir. Ancak eta verilmemiĢ ağaç türlerinin korunması gerektiği bilinmelidir. Bu ifade,

düzenlenecek olan planların ilgili yerinde, uygulayıcıyı bilgilendirmek için mutlaka belirtilmelidir.

Madde:54–Ġki tabakalı meĢcere tiplerinde üst tabakadaki yaĢlı fertlere müdahale edilip

edilmeyeceği, müdahale edilecekse verilen etanın % kaçının bundan alınacağı da plandaki ilgili

bahiste açıklama yapılacaktır.

Madde:55–Plan dispozisyonundaki konu baĢlıklarından içeriği ile ilgili iĢlem yapılmayan ve

bilgi verilmeyen baĢlıklar yazılmayacaktır (Örneğin plan ünitesinde seçme ya da baltalık iĢletme

sınıfı yoksa bu konulardan hiç bahsedilmeyecek, ancak Klimatolojik Durum ve YetiĢme Ortamı

Üniteleri ve Özellikleri gibi bahislerin sadece ana baĢlığı yazılacak ve altına açıklama yapılacak,

konunun diğer maddeleri yazılmayacaktır).

Madde:56–Arazi envanter karnelerinde, örnek alanlara giren bütün ağaçların kodları

yönetmeliğe uygun Ģekilde doldurulacaktır. Rumuzu ve kodu yönetmelikte olmayan ağaçların

bulundukları yerler meĢcere tanıtım tablolarında ve planın rapor kısmında belirtilecektir.

16

Madde:57–Uygulayıcılar ve ilgili Denetim Kontrol BaĢmühendislerinin de katılımı ile

düzenlenen “Protokol”ler, planlarda, “Sonsöz” den hemen sonra konulacaktır.

Madde:58–Son zamanlarda genel envanter yönünden doğal ve yapay orman miktarı önem

kazanmıĢtır. Bu yüzden ağaçlandırma yolu ile kazanılmıĢ orman alanlarını tespit için plantasyon

iĢletme sınıfı ayrılacaktır. (Çk Plantasyon ĠĢletme Sınıfı, Çr Plantasyon ĠĢletme Sınıfı gibi).

Madde:59–MeĢcere haritaları üzerine iĢletme sınıfı ve bakım blokları sınırları

çizilmeyecektir.

Madde:60–Ekonomik fonksiyonlu ormanlarda gençleĢtirme alanları, belirtilen kriterler

çerçevesinde seçilmek üzere, yaĢ sınıfları amenajman metoduna göre I nci ve II nci 10 yıllık

gençleĢtirme alanları ayrılmadan, hesaplanan periyodik miktar kadar verilecektir. Plan süreleri,

periyodik süre ile aynı olacaktır.

Madde:61–Amenajman Planlarının dispozisyonunda belli bir standarda uyulması için,

planların dıĢ ve iç kapakları 06.06.2006 tarih B 18 1 OGM 0 03 01 250–458 sayılı Daire BaĢkanlığı

emrine göre düzenlenecektir. DıĢ kapakta Bölge ve ĠĢletme Müdürlüklerinden sonra ĠĢletme ġefliği

ile “Fonksiyonel Orman Amenajman Planı” ibaresi yer alacaktır. Bunlardan sonra ana fonksiyonlar

ve altlarında iĢletme sınıfları adları ile plan süreleri gösterilecektir. Son Söz Tablo 1 de bu emre göre

düzenlenecektir. Ġç kapakta ise aynı düzenleme bozulmadan alt fonksiyonlar ile iĢletme amaçları

kodlarıyla beraber iĢletme sınıfları adları Fonksiyonel Planlama Süreci emrine uygun Ģekilde yer

alacaktır.

Madde:62–Silvikültür planları uygulayıcılar tarafından yapılmakta olup, ek plan

niteliğindedir. Amenajman Planları ile eĢ zamanlı olarak yapılması ideal olmakla birlikte, bunda

aksamalar olmaktadır. Dolayısı ile silvikültür planını amenajman planının bütünlüğü içinde saymak

oldukça zor görülmektedir. Bu değerlendirmeye göre ek plan niteliğinde bulunan silvikültür, odun

dıĢı orman ürünleri, tohum meĢceresi planları v.b. amenajman planlarında “SONSÖZ” den sonra yer

alacaktır.

Ayrıca planlara ait CD’ler, kapaklarda düzenlenecek bir cebe(göze) takılacaktır.

Madde:63–GençleĢtirilecek meĢcerenin topoğrafik yapısı ve toprak özellikleri incelenecektir.

Çok dik, kayalık ve erozyona maruz olan, yeterli mutlak ve fizyolojik derinliği bulunmayan, ana

kayanın yatay olarak tabakalaĢtığı alanlar kesinlikle gençleĢtirmeye konu edilmeyecektir.

Madde:64–Sosyal baskı oluĢturabilecek yayla, köy ve benzeri yerleĢim alanlarının

bitiĢiğindeki ormanların gençleĢtirme alanı olarak seçiminde dikkatli olunmalıdır.

Madde:65–Faydalanmayı düzenleme metotları olarak ana amacı odun üretim fonksiyonu

olan ormanlarda, ağaç türünün biyolojisinin elverdiği ölçüde (seçme ormanı dıĢında)“YaĢ Sınıfları

Metodu”; ana amacı ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda, yetiĢme ortamı verim gücünün zayıf

veya ağaç türlerinin değiĢikyaĢlı orman kurmaya uygun olmaması halinde” YaĢ Sınıfları Metodunun

Küçük Maktalı Varyantı” seçilerek daha uzun idare süresi ile gençleĢtirme alanları plan ünitesi

içersinde olabildiğince dağıtılacaktır.

Madde:66–Sedir ağaç türü ile ilgili gençleĢtirme sahaları öncelikle 0 – 0,1 kapalı alanlardan,

daha sonra 0,1 – 0,4 kapalı alanlardan seçilecek, 0,4 ten fazla kapalı saf Sedir meĢcerelerinin, vasfı,

boyutu (alanı) ve yaĢı ne olursa olsun gençleĢtirmeye konu edilmeyecektir. Ancak çok yaĢlanmıĢ,

gerek doğal gerekse abiyotik nedenlerle kurumaya, çürümeye yüz tutmuĢ, çökme tehlikesi olan

meĢcereler gençleĢtirmeye konu edilebilecektir.

Madde:67–Sedir sahalarında, yetiĢme ortamı envanterleri ve fonksiyon haritaları yapılıncaya

kadar, özellikle prodüktif Sedir ormanlarında, halen yapılmakta olduğu gibi bariz kriterler

çerçevesinde (sarp, alpin zon, çığ alanları, turistik ve anıt niteliği gibi) fonksiyonuna göre iĢletme

sınıfı ayrılmasına devam edilecek, ancak ayrılan bu sahalarda, baĢta koruma olmak üzere, ormanın

sağlık ve stabilitesini artırıcı silvikültürel iĢlemler (boĢlukların ekim ve dikimle doldurulması,

temizlik kesimleri vb.) planda uygulayıcıya direktif olarak verilecektir.

Madde:68–Amenajman planlarında Ardıç iĢletme sınıfı olarak ayrılan ormanlarda

gençleĢtirme alanları bozuk veya (1) kapalı meĢcerelerden öncelikle yapay gençleĢtirmeye uygun

17

yerlerden alınacaktır. Bozuk ve 1 kapalı Ardıç meĢcereleri var iken bunların dıĢındaki meĢcerelerden

gençleĢtirme alanı seçilmeyecektir.

Madde:69–Amenajman planı yenileme çalıĢmalarında budama yapılan ve yapılacak bölme

no’ları iĢletmecilerden istenecektir. Bu bölmeler 23-1 veya 29 nolu tablolarda açıklanır.

Madde:70–Odun üretimi fonksiyonlu ormanlarda ölü, yaĢlı, kuru, kovuk vb. ağaçlardan

hektarda 1–2 adedinin bırakılması ile ilgili olarak planda hatırlatma yapılacaktır.

Madde:71–Örnek alanların haritadaki yerleri, hiçbir Ģekilde değiĢtirilmeyecektir.

Madde:72-MeĢcere tipi ayrımında çağ sınıfları ve karıĢıklık belirlenirken hacim ve ağaç

adedi birlikte göz önünde bulundurulacaktır.

Madde:73-Batı Karadeniz Bölgesindeki değiĢikyaĢlı ormanların planlanmasında Prof. Dr.

Ġsmail Eraslan, Ormancılık AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Orman Yüksek Mühendisleri ġerif

Yüksel ve Nejat Giray’ın müĢtereken yayınlamıĢ oldukları “Batı Karadeniz Bölgesindeki

DeğiĢikyaĢlı Koru Ormanlarının Optimal KuruluĢları Hakkında AraĢtırmalar” adlı eserden veya

Prof.Dr. Ömer SARAÇOĞLU’nun bu konu ile ilgili eserinden yararlanılacaktır.

Madde:74-MeĢcere haritası mutlaka arazi çalıĢmaları bitiminde düzenlenecektir.

Madde:75-Bozuk baltalık sahalarda yapılacak çalıĢmalar için zaman ve mekân düzenlemesi

yapılmayacaktır.

Madde:76-Örnek alanda ölçülen ağaçlar bir karneye sığmayacak Ģekilde fazla ise ikinci bir

karne kullanılacak ve bu karneye birinci karnenin son numarasını takip eden numara verilerek devam

edilecektir. Bu durumda karnelere sayfa numarası yazılarak küçük sayfa numaralı karne üstte

kalacaktır.

Madde:77-Orman amenajman plan haritaları, 2005 yılından itibaren bilgisayar ortamında

coğrafi bilgi sistemi programları kullanılarak çizilmektedir. Konumsal verilerin standart formda elde

edilmesi, hem ormancılık sektörü için ileride hazırlanacak Konumsal Orman Bilgi sistemine, hem de

Türkiye genelinde ulusal veritabanının oluĢturulmasına imkân sağlayacaktır. Bu kapsamda, yapılan

haritaların ortak bir veri tabanına aktarılabilmesi için, konumsal verilerin standart formda sağlanması

gerekmektedir. Bununla ilgili olarak orman amenajman plan haritaları “Orman Amenajman Planı

Haritalarının Bilgisayar Ortamında Çizim Tekniği” konulu genel müdürlük emrine göre

düzenlenecektir.

Genel alanı çok büyük olup haritası 2 veya daha fazla parçadan oluĢan orman iĢletme

Ģefliklerinin fonksiyon haritaları çıktıları 1/50.000 ölçekli olarak alınabilecektir.

Madde:78-ĠĢletme sınıflarının standartlaĢtırılması, kodlanarak planlarda yer alması ve yeni

sonsöz 1-7 nolu tabloların düzenlenmesi ile ilgili genel müdürlük emrine göre hareket edilecek ve

ayrıca ormanlık alanlarımızdaki karbon birikimi miktarının hesaplanması ile ilgili son söz Tablo

No:8 doldurularak planlarda yer alacaktır.

Madde:79-Önceki plana ait bölme sınırları ve numaraları prensip olarak değiĢtirilmeyecektir.

Ancak kuruluĢ değiĢiklikleri olması halinde yeni kuruluĢ doğrultusunda iĢlem yapılacaktır. Ġç ayrım

düzeninin kurulmasında mevcut yamaç yolları dikkate alınacaktır.

Madde:80-Plan ünitesi hudutları içersinde daha önceden planı yapılmıĢ özel orman var ve 1

den fazla sayıda ise bu ormanlar, düzenlenecek olan planın haritasında dıĢ sınırları çevrilerek ÖO–

1,2… Ģeklinde numaralanarak içerisi boĢ bırakılacaktır. Bu ormanlar, saha döküm tablosunda

gösterilmeyecek, saha döküm tablosundan ayrı bir listede adı ve alanları ile birlikte gösterilecektir.

Plan ünitesi içerisinde özel ağaçlandırma alanlarında da aynı yol takip edilir. Özel ağaçlandırma

alanlarının rumuzu planlarda ÖA olarak gösterilecek ve “Fonksiyonel Planlama Süreci” emrindeki

ilgili kod verilerek ayrıca planı yaptırılacaktır.

Planı olmayan özel ormanlar ile özel ağaçlandırmalar, ayrı amenajman planı

yapılıncaya kadar bu plan ünitesi içinde yer alacak ancak üretim ormanlarından ayrı bir iĢletme sınıfı

içinde bırakılacaktır.

18

Madde:81- “Orman Amenajman Planlama Denetim Kılavuzu” ile ilgili genel müdürlük

emrinde belirtilen esaslar çerçevesinde denetimler etkin ve süratli yapılacak, Merkez’in bilgisini

gerektiren hususlarda ise rapor düzenlenerek Merkez’e bilgi verilecektir.

Fonksiyonel amenajman planlama süreci emrine göre yenilenecek ve düzenlenecek tüm

amenajman planlarının içeriğinde kullanılacak tablolar ve formüller, Daire BaĢkanlığınca hazırlanmıĢ

ve plan yapıcılarına verilecek olan “APP Amenajman Plan Yapım Programı”ndan alınacaktır.

Madde:82-Plan ünitesi sınırları içindeki herhangi bir meĢcere tipinin değiĢik fonksiyonlara

sahip değiĢik yerlerdeki alanlarına farklı miktarlarda eta verilebilir.

ENVANTERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

1- AynıyaĢlı ormanlarda: Madde:83- Örnek alan karneleri meĢcere tiplerine göre gruplandırılır. Harita üzerindeki yeri,

aynı meĢcere tipinde olsa bile lokal veya ortalamadan çok sapma gösteren karneler o meĢcere tipi

için değerlendirilmeye alınmaz. Bu iĢlem için Denetim ve Kontrol BaĢmühendisliğinin onayı

gereklidir.

Madde:84-Gruplandırma iĢleminden sonra her meĢcere tipindeki örnek alan karneleri sayılır.

Sayısı az olanlar için ek örnek alan karneleri bu izahname esaslarına göre tamamlanır. Aynı bölgede

bulunan komĢu plan ünitelerindeki aynı meĢcere tiplerinden alınan üç ve daha az sayıdaki karneler

birleĢtirilerek değerlendirilebilir.

2- DeğiĢikyaĢlı ormanlarda: Madde:85-Örnek alan karneleri bölme veya bölmeciklere göre gruplandırılır. Lokal veya

ortalamadan çok sapma gösteren karneler değerlendirilmeye alınmaz. Bu iĢlem için Denetim ve

Kontrol BaĢmühendisliğinin onayı gereklidir.

Madde:86-Gruplandırma iĢleminden sonra her bölme veya bölmecik alanı ile örnek alan

karneleri sayıları kontrol edilir. Sayısı az olanlar için ek örnek alan karneleri bu izahname esaslarına

göre tamamlanır.

Madde:87-Yeni orman amenajman yönetmeliği ve fonksiyonel amenajman planlaması arazi

ve büro çalıĢmalarına ait izahnamesinde bulunmayan planlama ile ilgili konularda yönergeler

hazırlanıncaya kadar eski 1991 tarihli amenajman yönetmeliğindeki ilgili maddeler geçerlidir.

Madde:88- Devamlı Orman Olarak Ayrılacak ve Planlanacak Alanlar İle İlgili Esaslar

Devamlı Orman; Doğaya uygun iĢletmecilikte bütün silvikültürel iĢlemler (bakım ve

gençleĢtirme çalıĢmaları) aynı meĢcerede genellikle bir arada yapılır. Ormanlardan faydalanma tek

ağaç veya küçük alanlarda yapılır. Gölge ağaçlarında ( Kayın, göknar, porsuk ve ĢimĢir) ve yarı

gölge ağaçlarında( Ladin, gürgen, ıhlamur, diĢbudak, kestane, fındık, akçaağaç, karaağaç, sığla,

kayacık) tek ağaç veya küçük gruplarda çalıĢılır. Gölge ve yarı gölge ağaçlarında, ıĢık ağaçlarında (

Kızılçam, sarıçam, sahilçamı, meĢe, fıstıkçamı, halepçamı, kavak, akasya, söğüt, huĢ) ve yarı ıĢık

ağaçlarında (Karaçam, sedir, ardıç, servi, kızılağaç) çalıĢılacak grupların büyüklüğü gelen

gençliklerin yan meĢcere siperinden en az etkilenecekleri büyüklükte olur. Gruplara gelen

gençliklerin sipere dayanma gücüne göre siper ağaçları ile oluĢturulan tabakalı ve dikey yapı alt

tabakadaki bireylerde bozulma görülene kadar sürdürülebilir.

AynıyaĢlı ve maktalı ormanlardaki idare süresi anlayıĢı Devamlı ormanlarda yerini amaç

çapına ve temelinde ormandan doğal ve sürekli faydalanma anlayıĢına bırakır. Amaç çapı,

iĢletmecilik ve doğal sebepler yüzünden, ağacın kesilmesinin dikili olarak kalmasından daha iyi

olduğu zamanda ulaĢtığı çaptır.

DeğiĢikyaĢlı orman iĢletme metotlarından biri olan devamlı orman iĢletmesi, ekolojik ve

sosyal orman fonksiyonlarının ön plana çıkması, üretim fonksiyonu kadar önemli olması durumunda

ve maktalı iĢletmenin sakıncalı olduğu yerlerde uygulanmaktadır.

Planlama tekniği yönünden devamlı ormanlar, daha çok ekolojik ve sosyal fonksiyonlu

hizmet üretim amacıyla ayrılan ve düzensiz değiĢikyaĢlı kuruluĢları ile karakterize edilen iĢletme

sınıflarıdır.

Buna göre;

19

1-Plan ünitesine ait ormanların fonksiyonları ve iĢletme amaçları, teknik Ģartname ile

Fonksiyonel planlama süreci emrinde belirtilen ilkeler çerçevesinde sağlıklı olarak belirlenecektir.

2-Devamlı orman olarak planlanması öngörülen alanlar, ihale dokümanı hazırlanmadan önce

belirlenecek ve yaklaĢık maliyet hesabında da dikkate alınacaktır. Özellikle Doğayı koruma

fonksiyonu, Erozyonu önleme (toprak koruma) fonksiyonu, suyun kalite ve sürekliliğinin önemli

olduğu Hidrolojik fonksiyon, Toplum sağlığı fonksiyonu, Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyonu,

Ekoturizm ve rekreasyon fonksiyonunu gören ormanların devamlı orman olarak planlanması hususu

göz önünde bulundurulacaktır.

3- Genel olarak yarı gölge ve gölge ağacı ağırlıklı ağaç türlerinin hâkim olduğu alanlar

devamlı orman olarak ayrılacak ve planlanacaktır. (Yönetmelik 6-4) Gölge ağaçlarının ıĢık

ağaçlarıyla oluĢturduğu karıĢık ormanlar da değiĢikyaĢlı orman formunda mütalaa edilir. Amenajman

yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (2) nci bendinde belirtildiği üzere verim gücü yüksek yetiĢme

ortamlarında bulunan katlı meĢcereler, gereği halinde, değiĢikyaĢlı orman formunda değerlendirilir.

Verim gücü yüksek yetiĢme ortamlarında bulunan ıĢık ağaçlarının oluĢturduğu saf veya karıĢık

ormanlar da devamlı orman formunda mütalaa edilir.

4- DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre planlanacak devamlı orman iĢletme sınıflarında aktüel

kuruluĢ tiplerinin devamı için seçilen amenajman metodunun Hufnagl, Fransız hacim metodu,

Silvikültürel ilkelere dayanan metot vb. kullanım gerekçeleri açıklanacaktır. (Amenajman

yönetmelik 52e)

5- Devamlı orman olarak ayrılacak alanlar öncelikle değiĢikyaĢlı orman formuna göre

planlanacaktır. Ancak denetleyici, planlamacı ve uygulamacının gerekli görmesi halinde verim gücü

yüksek yetiĢme ortamlarında bulunan ıĢık ağaçlarının oluĢturduğu saf veya karıĢık ormanlarda yaĢ

sınıfları metodunun küçük maktalı varyantı seçilerek idare ve özel gençleĢtirme süreleri uzun

tutulabilir.

6- DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre planlanacak devamlı orman iĢletme sınıflarında envanter

ünitesi meĢcere tipi yerine bölmecik olacaktır.

7-Devamlı orman iĢletme sınıflarında bölmecik büyüklükleri tercihen 20-25 hektar olmak

üzere en çok 50 hektara kadar olacaktır.

8-Orman ürünleri üretimi fonksiyonuna ayrılan devamlı orman olarak planlanacak alanlarda

150x300 m. aralık ve mesafe ile 600 m2 büyüklüğünde daire Ģeklinde örnek alanlarda ölçme ve

değerlendirme yapılacaktır. Her bir bölmecikte en az 3 adet örnek alan alınacaktır. Ekolojik ve

Sosyal Fonksiyona ayrılan devamlı orman iĢletme sınıflarında envanter, 600x600 m. aralık ve mesafe

ile 600 m2 büyüklüğünde örnek alanlarda yapılacaktır. Bölme veya bölmecik sınırına isabet eden

örnek alanlar bölme veya bölmeciğe kaydırılacaktır. Bu durum örnek alan karnesinde belirtilecektir.

9-DeğiĢikyaĢlı orman formuna göre iĢletilecek devamlı orman iĢletme sınıflarının

planlanmasında Orman Ġdaresi ve Planlama Dairesi BaĢkanlığı tarafından planlamacılara verilen

Amenajman Plan Yapım Programındaki (APP) 30 ve 31 no’lu tablolar kullanılacaktır.

10-Devamlı orman iĢletme sınıflarında amaç çapları, bonitetlere göre yöresel olarak orman

bölge müdürlüğünce belirlenecektir.

11-Amenajman yönetmeliğinin 35.maddesine göre devamlı orman formunda iĢletilecek

değiĢikyaĢlı ormanlarda, iĢletme sınıfına giren her bir bölmeciğin türler itibariyle birim alandaki ağaç

sayısı, göğüs yüzeyi, hacim ve hacim artımlarının çap basamak ve sınıflarına dağılımına göre

Ģekillenen Aktüel KuruluĢ Tipi belirlenecektir. Aktüel KuruluĢ Tipleri olarak seçme ormanlarında

olduğu gibi kalın çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması halinde “yaĢlanmıĢ devamlı

ormanı A”, ince çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması halinde “genç devamlı ormanı

B”, orta çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması halinde “orta yaĢlı devamlı ormanı C” ve

bu üç kuruluĢun dıĢında kalan veya bunların karıĢımından oluĢan “aktüel devamlı ormanı D” rumuzu

ile gösterilir. KnA, KnGnC, KnÇkB, LC, ÇkSD, vb.

12-Devamlı orman olarak planlanacak ormanlarda optimal kuruluĢlar belli olmadığından

aktüel-optimal karĢılaĢtırmaları ve optimale dayanılarak yapılan hesaplamalar yapılmayacaktır.

20