Tek Hava Yolu Hastalığı
description
Transcript of Tek Hava Yolu Hastalığı
Tek Hava Yolu HastalığıTek Hava Yolu Hastalığı
Part II. Astım
Doç Dr Göksel KıterGöğüs Hastalıkları Anabilim
Dalı
Kronik Bronşit Amfizem
Astım
Hava yolu Obstrüksiyonu
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı
Endobronşial/endotrakeal yer kaplayan lezyonlar
Üst hava yolu patolojileri
Pulmoner tromboemboli
Bronşa/trakeayadıştan bası oluşturanlezyonlar
Sol kalp yetmezliği
AstımAstım"Mast hücreleri, eozinofiller ve T lenfositler basta olmak üzere
değişik hücrelerin rol oynadığı hava yollarını kronik
inflamatuar bir hastalığıdır. Duyarlı kişilerde hava
yollarındaki bu inflamasyon nöbetler şeklinde gelen öksürük,
nefes darlığı, hışıltılı solunum(wheezing), göğüste sıkışma
hissine neden olmaktadır ve yakınmalar özellikle gece
sabaha karşı ortaya çıkmaktadır. Hastada var olan bu
semptomlar diffüz hava yolu obstrüksiyonuna bağlıdır. Hava
yolu obstrüksiyonu değişik derecelerde olup, genellikle
reversibldir ve spontan ya da tedavi ile düzelebilir. Ayrıca
hava yollarındaki kronik inflamasyon hava yollarının değişik
uyarılara karşı duyarlılığının artmasına da neden olmaktadır"
Kronik hava yolu inflamasyonu
Bronş aşırı duyarlılığı
Nöbetler şeklinde öksürük, dispne, hışıltılı solunum, göğüste baskı hissi yakınmaları
Yaygın, değişken, genellikle de geri dönüşlü olan hava yolu obstrüksiyonu
TANIM: Oluşumuna TANIM: Oluşumuna yönelikyönelik
İnflamasyon
çevresel risk faktörleri (nedenler)
havayoluaşırı duyarlığı
SEMPTOMLAR
havayolu obstrüksiyonu
tetikleyiciler
GÖRÜLME SIKLIĞI GÖRÜLME SIKLIĞI
Türkiye'de bölgeden bölgeye değişmekle birlikte:
Astım prevalansı: % 6 – 9,
Allerjik rinit prevalansı: %7 -20
OlasılıklarOlasılıklar
Her iki hastalık için ortak patogenez
Rinit varlığı astım ortaya çıkışında etkili
HipotezlerHipotezlerUyku sırasında enfekte sinüs içeriğinin
alt solunum yollarına aspirasyonu, Vagal stimülasyon,Burun tıkanıklığı nedeniyle ağızdan
solunum ve solunum yollarının kuruması,
Enfekte sinüs içeriğinde hakim olan sitokinler ve inflamatuvar mediatörlerin bronkospazm yapıcı etkisi,
Bazı bakteriyel toksinlerin parsiyel beta reseptör bloke edici etkisi
Nazo-sino-bronşial refleks
Postnazal akıntı
Dolaşımsal mediatör ve artmış sitokin salınımı
RİSK FAKTÖRLERİRİSK FAKTÖRLERİKişisel Faktörler•Genetik•Atopi•Bronş aşırı duyarlığı•Cinsiyet
Kişisel Faktörler•Genetik•Atopi•Bronş aşırı duyarlığı•Cinsiyet
Çevresel Etkenler:AlerjenlerSolunum sistemi enfeksiyonlarıSigaraHava kirliliğiMeslekSosyoekonomik düzeyAile büyüklüğüDiyetObezite
Çevresel Etkenler:AlerjenlerSolunum sistemi enfeksiyonlarıSigaraHava kirliliğiMeslekSosyoekonomik düzeyAile büyüklüğüDiyetObezite
ASTIMASTIM
Tetikleyiciler:Alerjenler, Solunum yolu inf., Egzersiz, Hava kirliliği, Besinsel katkı mad., İlaçlar
RİSK FAKTÖRLERİ: AlerjenlerRİSK FAKTÖRLERİ: Alerjenler
ev tozu akarları
ev hayvanları
hamam böcekleri
küf mantarları
polenler
RİSK FAKTÖRLERİ: MesleklerRİSK FAKTÖRLERİ: Meslekler
RİSK FAKTÖRLERİ: RİSK FAKTÖRLERİ: Dış Ortam Hava KirliliğiDış Ortam Hava Kirliliği
RİSK FAKTÖRLERİ: RİSK FAKTÖRLERİ: Sigara, İç Ortam Hava KirliliğiSigara, İç Ortam Hava Kirliliği
Sigara, çocukluk çağında maruziyet
Aktif ve pasif içicilik
Soba, fırın yakıtları, kızarmış yağlar, oda spreyleri, boya ve ciladan kaynaklanan gazlar
İç ortamda irritan maddelerle (çamaşır suyu, tuz ruhu) temizlik
TANITANI
ANAMNEZ
Fizik Muayene
Solunum Fonksiyon Testleri
Diğer
TANI: AnamnezTANI: Anamnez
Astım Semptomları
Nefes darlığı
Öksürük
Hışıltılı / hırıltılı solunum
Göğüste sıkışma, baskı hissi
TANI : AnamnezTANI : Anamnez
Semptomların ÖzellikleriTekrarlayıcı karakterde;nöbetler halinde
Daha çok gece ve/veya sabaha karşı
Kendiliğinden veya ilaçlarla hafifler veya kaybolur
Yakınmaların olmadığı dönemler, mevsimsel değişkenlik
Uyaran etkenler: Alerjen, irritan, egzersiz, virüs inf., stres vs.
TANI: Fizik MuayeneTANI: Fizik Muayene
Hastalığın ve atağın ağırlık derecesine göre
Oskültasyon: normal solunum sesi, ekspiryum sonunda veya inspiryum ve ekspiryumda ronküsler
Ağır atak sırasında: Sessiz akciğer, hiperinflasyon, siyanoz, taşikardi, yardımcı solunum kasları kullanımı
TANI: Solunum Fonksiyon TANI: Solunum Fonksiyon TestleriTestleri
Hava yolu obstrüksiyonu ve bunun geri dönüşlülüğü
(FEV1/FVC, FEV1, PEF)
TANI: Solunum Fonksiyon TANI: Solunum Fonksiyon TestleriTestleri
Havayolu obstrüksiyonunun gösterilemediği durumlarda;
1. PEF değişkenliği: Sabah-akşam değişkenliği >%20
2. Bronş provokasyon testi
X100PEF Değişkenliği =Maksimum PEF - Minimum PEF
1/2 x (Maksimum PEF + Minimum PEF)
ANAMNEZANAMNEZ
Solunum Fonksiyon TestleriSolunum Fonksiyon Testleri
Obstrüksiyon var Normal
Reverzibilite Testi(Erken ve Geç)
PEF takibi
Bronş Provokasyon Testi
PEF takibi
PA akciğer grafisi
Allerji deri testleri
TEDAVİNİN AMAÇLARITEDAVİNİN AMAÇLARI
1) Kronik semptomları önlemek
2) ‘Normal’ akciğer fonksiyonları sağlamak
3) Normal günlük yaşantıyı sağlamak
4) Astım ataklarını önlemek
5) İlaç yan etkilerinden kaçınmak
TEDAVİ PROGRAMITEDAVİ PROGRAMI
Hasta eğitimi
Tetikleyici etkenlerin uzaklaştırılması
Hastalığın ağırlığının ve kontrol durumunun belirlenmesi
Uzun süreli tedavi için plan yapılması
Atak için tedavi planı yapılması
Hastanın düzenli takibi
HASTANIN EĞİTİMİHASTANIN EĞİTİMİ
Astım hastalığı hakkında açıklama
İlaçların türleri ve etkileri
İnhalasyon tekniği
Çevrede alınacak önlemler
Semptomlar artarsa ne yapılması gerektiği
TETİKLEYİCİLER: TETİKLEYİCİLER: AlerjenlerAlerjenler
TETİKLEYİCİLER: TETİKLEYİCİLER: İnfeksiyonlar İnfeksiyonlar
Genellikle viral
Nadiren bakteriyel (pnömokok, mikoplazma ve klamidya)
Önlemler: Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılması İnfeksiyon sırasında inhale steroid dozunun
artırılması Sonbaharda tek doz grip aşısı
TETİKLEYİCİLER: TETİKLEYİCİLER: Kronik üst solunum yolu Kronik üst solunum yolu hastalıklarıhastalıkları
Rinosinüzit ve nazal polip
Tedavi: gerekirse antibiyotik, nazal steroid; polipte gerekirse oral steroid, yarar görmezse cerrahi
TETİKLEYİCİLER:TETİKLEYİCİLER:İlaçlarİlaçlar
Aspirin ve diğer nonsteroid antiinflamatuvarlar
Betablokerler
Kolinerjik göz damlaları ve ilaçlar
ACE inhibitörleri
TETİKLEYİCİLER: TETİKLEYİCİLER: Gastroözofagial reflüGastroözofagial reflü
Anamnez: pirozis
Önlemler ve Tedavi;Az ve sık yemekYemekler arası ve yatmadan önce gıda
alınmamasıYağlı gıda, alkol, teofilin, -mimetiklerden
kaçınmakBaş ve sırt yükseltilerek uyumakMide asitini azaltıcı medikal tedavi
HASTA AĞIRLIĞININ SAPTANMASIHASTA AĞIRLIĞININ SAPTANMASI
TEDAVİ ÖNCESİ KLİNİK ÖZELLİKLER
SemptomlarSemptomlar NoktürnalSemptomlarNoktürnal
SemptomlarFEVFEV1 1 veyaveya PEF PEF
Ağır persistan
Ağır persistan
Orta persistan
Orta persistan
Hafif persistan
Hafif persistan
Hafif intermitan
Hafif intermitan
Sürekli
Egzersizde kısıtlanma
Sürekli
Egzersizde kısıtlanma
Her gün
Fiziksel aktivitede etkilenme
Her gün
Fiziksel aktivitede etkilenme
> Haftada 1Ancak her gün değil
> Haftada 1Ancak her gün değil
< Haftada 1
Ataklar dışında asemptomatik, normal PEF
< Haftada 1
Ataklar dışında asemptomatik, normal PEF
SıkSık
> Haftada 1> Haftada 1
> Ayda 2> Ayda 2
< Ayda 2< Ayda 2
< Beklenenin % 60’ı
Değişkenlik > % 30
< Beklenenin % 60’ı
Değişkenlik > % 30
Beklenenin % 60 – 80’i
Değişkenlik > % 30
Beklenenin % 60 – 80’i
Değişkenlik > % 30
> Beklenenin % 80’i
Değişkenlik % 20 - 30
> Beklenenin % 80’i
Değişkenlik % 20 - 30
> Beklenenin % 80’i
Değişkenlik < % 20
> Beklenenin % 80’i
Değişkenlik < % 20
ASTIM İLAÇLARIASTIM İLAÇLARI
Kontrol Edici İlaçlar
İnhale ve sistemik steroidler
Uzun etkili beta-2 agonistler
Lökotrien reseptör antagonistleri
Uzun etkili teofilin Kromonlar
Semptom Giderici İlaçlar
Kısa etkili beta-2 agonistler
Teofilinler (İ.V. Formları)
Antikolinerjikler
İNHALER KULLANIM İNHALER KULLANIM NEDENLERİNEDENLERİ
İstenen yerde etki
Daha az dozda yeterlik
Daha az yan etki
İNHALER STEROİDLERİN İNHALER STEROİDLERİN YAN ETKİLERİYAN ETKİLERİ
Orofaringeal kandidiasis
Ses kısıklığı
İrritasyona bağlı öksürük
KRONİK ASTIMDA KRONİK ASTIMDA Tedavi PrensipleriTedavi Prensipleri
Tedavide amaç: Tam kontrol
Semptomlara uygun tedavi Tam kontrol sağlandıktan 1-3 ay sonra tedavi basamağından iniş
Hastalık kontrolden çıktığında kısa süreli (5-10 gün) steroid kürü
KONTROL KONTROL SAĞLANAMAZSASAĞLANAMAZSA
ÇİT faktörleri
Çevre faktörü İlaç uyumu Teknik uyumu
Kontrol Kavramı
Özellikler Tam Kontrol(hepsi olmalı)
Kısmi Kontrol(herhangi biri/hafta)
Kontrolsüz
Gün içi semptom
Yok (0-2/hafta)
Haftada 2’den fazla
Gece uyanma Yok Herhangi bir
Aktivite kısıtlaması
Yok Herhangi bir
Rahatlatıcıgereksinimi
Yok(0-2/hafta)
Haftada 2’den fazla
FEV1 - PEF Normal < %80 veya kendi en iyisi
Alevlenme Yok 1 veya fazla/yıl
Bir haftada kısmi kontroldeki astımın 3 veya daha fazla özelliğinin bulunması
Kontrole göre tedaviKontrole göre tedavi
KONTROL DÜZEYİ TEDAVİ PLANI
Tam Kontrol En düşük basamağı bul
Kısmi Kontrol Kontrole kadar basamak çık
Kontrolsüz Kontrole kadar basamak çık
Alevlenme Tedavisini yap
a
zalt
artt
ır
İNHALER STEROİDLERİN İNHALER STEROİDLERİN BASAMAK TEDAVİ DOZLARIBASAMAK TEDAVİ DOZLARI
DOZLAR(g)BEKLOMETAZON BUDESONİD FLUTİKAZON
DÜŞÜK 250-500 200-400 100-250
ORTA 500-1000 400-800 250-500
AĞIR 1000 800 500
ASTIM ATAĞIASTIM ATAĞI
Astımlı hastalarda nefes darlığı, öksürük, hırıltılı/hışıltılı solunum, solunum güçlüğü ya da göğüste tıkanıklık gibi yakınmaların ortaya çıkması veya bu yakınmaların birkaçının birlikte giderek artması ile, solunum fonksiyonlarında bozulmaların oluşmasına akut astım atağı denir.
ATAK NEDENLERİATAK NEDENLERİ
Yetersiz tedavi
Tetiği çeken etkenle karşılaşma
Riskli hasta grubunda bulunma
Riskli hasta kimdir?Riskli hasta kimdir?Daha önce hayatı tehdit edici atak geçirenGeçen yıl 2’den fazla hastaneye yatan ve
acile başvuranAyda bir kutudan fazla kısa etkili beta
agonist tüketenOral steroid kullanan veya yeni kesmiş
olanEk kardiovasküler veya akciğer hastalığı
bulunanPsikiyatrik sorun veya hastalığı bulunanÇeşitli nedenler ile tanı ve tedavi
hizmetlerine ulaşamayan
ASTIM ATAĞINDA BASAMAK ASTIM ATAĞINDA BASAMAK TEDAVİSİTEDAVİSİ
Orta AtakOrta Atak
Hafif AtakHafif Atak
Ağır AtakAğır Atak
Wheeze Ekspiryum Ekpiryum İnspiryum
sonunda boyunca Ekspiryum
Nabız <100/dak 100-120/dak >120 dak
PEF >%80 %60-80 <60SaO2 >%95 %95-91 <%91
Kısa Etkili 2-4 puf ilk saat 2-4 puf veya neb Neb ile 20 dk.’da2-Agonist 20 dk.’da bir; ile ilk hafif gibi; 2,5 veya 0,15-0,3
sonra 4-6 st.te sonra 1-4 saatte mg/kg sürekli
Prednisolon 0,5 mg/kg/gün 1-2 mg/kg/günveya eşdeğeri oral veya i.v. i.v.
Oksijen Erişkin SaO2>%90, çocuk >%95
Kimler Sevk Edilir?Kimler Sevk Edilir?
1) Tanı güçlüğü çekilenler2) Önerilen tedaviye yanıtsız olanlar
3) Ağır-orta persistan grubundakiler
4) Hayatı tehdit edici atakları olanlar