TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1

......

.

Novembar 2012. FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 1 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

1

TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITETEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE

Predavanje 1

......

.


1 Uvod – Tehnički sistemi zaštite od požara i provale

• Šta se štiti?– ljudi (život, privatnost, privatna konverzacija, ...)– objekti (sadržaj objekta, tehnološki proces, informacije, ...)– tehnološki proces (sredstva za rad, radni proces, ...)

• Od čega se štiti?– požar, eksplozija, hemijski akcident, ... – neovlašćeni pristup (provala, vandalizam, krađa, ...)– narušen radni proces (poremećaji procedura, faza procesa rada, ...)

• Elementi potpune fizičko – tehničke zaštite ljudi, objekata i prostora– aktivna zaštita (detekcija, alarmiranje, izvršne funkcije, ...)– pasivna zaštita (sigurnosne barijere, zidovi, vrata, ...)– službe odvraćanja i prevencije– procedure korišćenja– procedure testiranja i održavanja

......

.


1 Uvod – Tehnički sistemi zaštite od požara i provale

• od momenta alarmiranja (dojave požara, provale, itd.) direktno zavisi veličina moguće/nastale štete

• vreme zaštite = vreme detekcije + vreme prenosa informacije

+ vreme intervencije

......

.


1 Prikupljanje podataka - pojmovi i definicijePrikupljanje podataka - pojmovi i definicije

• Podatak -> obrada podataka -> Informacija

• Signal

• Sistemi za prikupljanje podataka (analogni, digitalni, informacioni sistemi, merno-informacioni sistemi)

• Sistemi koji rade u realnom vremenu

• terminologija (veliki broj različitih, neusaglašenih termina) - Alarm Systems, Fire Alarm Systems, Fire Detection Systems, Burglar Alarm Systems, Intruder Alarm Systems, Perimeter Detection System...

......

.


1 Prikupljanje podataka - pojmovi i definicijePrikupljanje podataka - pojmovi i definicije

Mnogi parametri požara i provale mogu biti upotrebljeni za alarmiranje bez pretvaranja osnovne veličine u električnu!

(Toplota koja prekida kontakt, magnet koji uspostavlja kontakt, ...)

Sa gledišta integralne zaštite gde se sa jednog mesta nadgleda bezbednosna situacija, potrebno je sve

“izmerene” veličine transformisati u električni signal.

......

.


1 Struktura i funkcije sistema zaštite od požara i provaleStruktura i funkcije sistema zaštite od požara i provale

• Podsistemi sistema zaštite od požara i provale– aktivni podsistemi (senzori, detektori/javljači, centrale, računarske

mreže, ...)– pasivni podsistemi (barijere, zidovi, brave, ...)– pomoćni uređaji (uređaji za napajanje, uključivanje/isključivanje

podsistema, ...)

Tehnički sistemi zaštite od požara i provale su sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema.

• Funkcije sistema zaštite od požara i provale– otkrivanje/detekcije,– prenos signala alarma u centralnu jedinicu (centralu),– obrada alarma u centralnoj jedinici i lokalno alarmiranje,– izvršne funkcije centrale (funkcije intervencije),– prenos informacija o alarma na daljinu.

......

.


1 Senzori i detektori (javljači, davači, ...)Senzori i detektori (javljači, davači, ...)

• Pojmovi to sense (osetiti) i to detect (otkriti) iz engleskog jezika su iskorišćeni u većini jezika za definisanje komponente koja je osetljiva na fizičke, hemijske ili energetske promene u okruženju.

• Pojam detector je u anglo-saksonskoj literaturi širi jer definiše uređaj koji sadrži sensing element. Pojam transducer se koristi za tip detektora koji obavljaju konverziju energije iz jednog oblika u drugi, tj. energiju izvora koristi za generisanje energije za drugi uređaj na izlazu.

• U ruskom jeziku se koriste pojmovi gатчик i сенсор, s tim što se preporučuje upotreba termina извещатель koji je ekvivalentan pojmu javljač kod nas. Posledica upotrebe navedenih termina u ruskom jeziku je da se i kod nas sreće i pojam davač (signala).

......

.


1 DetektoriDetektori – – struktura i funkcijestruktura i funkcije

• Detektor (javljač) je osnovni gradivni element svakog sistema za prikupljenje podataka koji pripada klasi merno - informacionih sistema. Detektor se sastoji od tri osnovne celine:

– senzorskog dela koji reaguje na na promenu parametara koji se prate u okruženju – pretvaračkog dela koji podatak od senzora transformiše u električnu veličinu – dela za kondicioniranje signala koji obavlja pojačanje, filtriranje i normalizaciju

signala dobijenog od senzora

Ovo je minimalna struktura svakog detektora koji na izlazu daje analogni električni signal (struju ili napon). U većini primena vrši se i pretvaranje u digitalni oblik (A/D konverzija) radi lakše obrade i prosleđivanja signala višem nivou nadzora.

......

.


1 DetektoriDetektori – – poluprovodnička tehnologijapoluprovodnička tehnologija

• Razvojem poluprovodničke tehnologije, senzori kao elementi čija je uloga da otkriju materijalne i energetske promene različitog tipa u okruženju, postaju uređaji kod kojih promena parametra u okruženju koja se nadgleda, rezultuje promenom električnog signala na ulazu. U manjem broju slučajeva polu-provodnički senzori ne zahtevaju izvor energije za rad (npr. detektori sa fotodiodama koji generišu električni signal u zavisnosti od količine primljene svetlosti). Senzori mogu da funkcionišu i na indirektan način u odnosu na pojavu, na primer, temperatura može da se meri preko naponsko strujne karakteristike diode, ili merenjem promene mehaničkih karakteristika (širenja) trake koja se sastoji od dva ili više slojeva različitih metala (bimetali, itd.).

......

.


1 DetektoriDetektori – – najopštije podelenajopštije podele

• Prema mestu postavljanja– unutrašnji (+ 5 °C do + 45 °C, otpornost na prašinu, vlagu, ...)– spoljni (- 20 °C do + 60 °C, otpornost – kiša, sneg, magla, prašina, ... )

• Prema načinu detekcije– pasivni (ne zahtevaju dodatnu energiju za rad, vrše analizu različitih

oblika energije u prostoru koji se štiti)– aktivni (generišu i šalju energiju u okolni prostor, vrše analizu primljene

energije)

• Prema površini “pokrivanja” prostora koji se nadgleda– tačkasti (detektuju pojavu u okolini tačke postavljanja)– linijski (detektuju pojavu duž linije)– površinski (detektuju promene u okviru površine nadgledanja)– prostorni (detektuju promene u definisanom prostoru koji se nadgleda)

• Prema načinu generisanja alarmaDetektori/javljači sa dva stanja – normalno stanje/alarmno stanje

Detektori/javljači sa više stanja – jedno od većeg broja stanja od normalnog do alarmnog stanja (normalno stanje, više nivoa “predalarma”, alarm)

Analogni detektori/javljači – vrednost izmerene pojave u analognom ili digitalnom obliku

......

.


1 Detekcija u elektromagnetnom spektruDetekcija u elektromagnetnom spektru

U savremenim tehničkim sistemima zaštite najzastupljeniji su uređaji koji detektuju pojedine delove elektromagnetnog spektra koji pripadaju fizičkoj pojavi koja se nadgleda: • radio talasi i mikrotalasno zračenje

– ultrazvučni detektori provale – mikrotalasni detektori provale

• infracrveno zračenje– aktivni i pasivni infracrveni detektori provale,– infracrveni detektori požara

• ultraljubičasto zračenje– ultraljubičasti detektori požara

......

.


1 DEFINICIJA SISTEMA ZA DEFINICIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARADOJAVU POŽARA

Sistemi za otkrivanje i dojavu požara (sistemi za detekciju požara, eng. Fire Detection System, Fire Alarm System, rus. Системы пожарной сигнализации ) - sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema.

3.8 automatic fire detection and alarm system

system in which an alarm of fire may be initiated automatically ISO 7240-1

A - automatski detektor (javljač) požara;B - uređaj za nadzor i upravljanje.;C - element za signalizaciju i/ili alarmiranje - izvan elementa B, u slučaju požara daje zvučne i/ili svetlosne signale; D - ručni javljač požara. Uređaj za ručno aktiviranje alarma;E - predajni uređaj daljinske signalizacije o požaru;F - prijemni uređaj daljinske signalizacije o požaru;G - uređaj za upravljanje automatskom protivpožarnom zaštitom;H - uređaj za automatsku protivpožarnu zaštitu;J - predajni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti,K - prijemni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti,L - izvor napajanja.

(Prema standardu obavezna je samo X komponenta, kao minimum koji treba da poseduje sistem za dojavu požara, ali većina današnjih sistema sadrži sve ili gotovo sve elemente)

Funkcionalne grupe sistema za dojavu požara XYZ komponente sistema – definisane standardom ISO 7240-1 i SRPS (JUS) N.S6.200

......

.


1 FAZE RAZVOJA POŽARAFAZE RAZVOJA POŽARA SA ASPEKTA DETEKCIJE SA ASPEKTA DETEKCIJE

Dinamika sagorevanja zavisi od “strana” požarnog trougla: goriva materija – izvor toplote - kiseonik

Detekcija: energija -> (toplotna, EM zračenje) ili čestice (dim)

Pojave koje se detektuju -> DIM, TOPLOTA, PLAMEN

......

.


1

“... požarni detektor (javljač) požara je deo sistema za automatsko otkrivanje požara koji neprekidno ili u određenim vremenskim razmacima prati odgovarajuće fizičke i/ili hemijske promene koje omogućavaju otkrivanje požara u prostoru koji je pod kontrolom” (JUS/SRPS N.S6.200)

“A part of an automatic fire detection system that contains at least one sensor which constantly or at frequent intervals monitors at least one suitable physical and/or chemical phenomenon associated with fire, and that provides at least one corresponding signal to the control and indicating equipment. The detection to give the alarm of fire or to operate automatic fire protection equipment may be made at the detector or at another part of the system, for example at the control and indicating equipment.” (ISO 7240: Part I - 3.33. fire detector)

Пожарный извещатель - Устройство для формирования сигнала о пожаре (ГОСТ 12.2.047-86)

DETEKTORI (DETEKTORI (JAVLJAJAVLJAČI) POŽARA ČI) POŽARA - Definicije javljača - Definicije javljača požarapožara

......

.


1 JAVLJAJAVLJAČI POŽARA - InČI POŽARA - Inteligentni javljači požarateligentni javljači požara

Javljač četvrte generacije

• konverziju merene veličine (dim, toplota, EM zračenje) u električnu;

• kondicioniranje električnog signala;• kontrolu da li je merena veličina

prešla unapred definisan prag (pragove);

• lokalnu zvučnu/svetlosnu signalizaciju;

• lokalnu obradu;• odziv na jedinstvenu adresu koja ga

identifikuje;• komuniciranje sa nadređenim nivoom

i izvršavanje komandi i funkcija od nadređenog nivoa (centralna jedinica);

• samotestiranje i autokalibraciju.

Komponenta koja vrši:

Mooreov zakon

razvoja integrisanih komponenti

......

.


1 JAVLJAJAVLJAČI POŽARAČI POŽARAOpšte karakteristike javljača požaraOpšte karakteristike javljača požara

• Osnovne osobine javljača• osetljivost - analitički se definiše kao odnos nastalog električnog signala i

pojave koja je signal prouzrokovala (odnos promene na izlazu prema promeni na ulazu);

• inertnost - vreme potrebno da izlaz dostigne 63% (tj. 1/e) zahtevane vrednosti odziva na datu ulaznu pobudu;

• zona dejstva - rastojanje od koga pojava aktivira javljač; • zaštita od smetnji - imunost javljača na smetnje iz okruženja u kome se

nalazi.

Odziv javljača požara:

t0 – javljač plamena,

t1 – javljač dima

t2 – termički javljač (TD)

t3 – termički javljač (TM)

......

.


1 JAVLJAJAVLJAČI POŽARAČI POŽARAVrste Vrste ii podele javlja podele javljača požarača požara

......

.


1 JAVLJAČI POŽARAVrste i podele javljača požara

• Automatski (prema principu rada)

– Javljači toplote• Termomaksimalni• Termo diferencijalni

– Dimni javljači• Jonizacioni• Optički

– Javljači gasa• Javljači CO

– Javljači plamena• Ultraljubičasti• Infracrveni

– Višesenzorski javljači

• Prema načinu aktiviranja– Ručni javljači

– Automatski javljači

• Prema površini “pokrivanja”– Tačkasti

– Linijski

• Prema načinu odziva– Javljači granične vrednosti

– Javljači razlika

– Javljači brzine promena

• Prema mogućnosti resetovanja• Prema načinu resetovanja• Prema mogućnosti demontaže

Javljači sa dva stanja – normalno stanje / alarmno stanje

Javljači sa više stanja – jedno od većeg broja stanja između normalnog i alarmnog stanja

Analogni javljači – vrednost izmerene pojave u digitalnom ili analognom obliku

Javljači bez mogućnosti adresiranja – klasični, konvencionalni, kolektivni

Javljači sa mogućnošću adresiranja – adresibilni javljači

......

.


1

Hvala na pažnji!

Adresa za kontakt:

Dr Milan Blagojević, red. prof.

Fakultet zaštite na radu u Nišu

18106 Niš, Čarnojevića 10a

[email protected]

TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1

Documents

Transcript of TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1