3FETH SURES

3Surenin smi:

3nceki Sureyle likisi:

3Surenin Muhtevas:

4Surenin Fazileti:

4Surenin Nzul Sebebine Gre Siretten Parltlar: Hudeybiye Anlamas Ve Rdvan Biati:

5Hudeybiye Antlamasnn Rasulullah'a Salad Kazanmlar:

5Belagat:

5Kelime ve bareler:

6Nzul Sebebi:

6Aklamas:

7Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

7Hudeybiye Antlamasnn Mminler, Mnafklar Ve Mrikler Hakkndaki Neticeleri:

8Belagat:

8Kelime ve bareler:

8Ayetler Aras liki:

8Aklamas:

10Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

10Peygamberin (S.A.) Vazifeleri, Peygamber Olarak Gnderilmesinin Yarar Ve Hudeybiye'de Yaplan Biatin Manas:

10Belagat:

10Kelime ve bareler:

11Ayetler Aras liki:

11Aklamas:

12Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

13Hudeybiye'ye Katlmayanlarn Durumu:

13Belagat:

13Kelime ve bareler:

14Nzul Sebebi:

14Ayetler Aras liki:

15Aklamas:

16Hayber Fethine Katlma Talebi:

22Aklamas:

24Mriklerin Ktlenmesi Ve Hudeybiye Gn Yaplan Sulh Antlamasnn Hikmeti:

24Kelime Ve bareler:

25Nzul Sebebi:

25Ayetler Aras liki:

25Aklamas

26Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

27Fetih Ylnda Rasulullah'n (S.A.) Ryasnn Dorulanmas:

27Belagat:

27Kelime Ve bareler:

27Nzul Sebebi:

28Aklamas:

29Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

29Rasulullah (S.A.) le Kendilerine Peygamber Gnderilenlerin Vasflar:

29Belagat:

29Kelime ve bareler:

30Ayetler Aras liki:

30Aklamas:

31Ayetlerden kan Hkm Ve Hikmetler:

FETH SURES

Surenin Nzul Sebebine Gre Siretten Parltlar: Hudeybiye Anlamas Ve Rdvan Biati:

Rasulullah (s.a.) Medine-i Mnevvere'de iken Mekke'ye girdiini ve Kabe'yi tavaf ettiini ryasnda grmtr. Bunu ashabna haber verdiinde onlar buna ok sevinmilerdi.

Hicretin altnc senesi Zilkade aynda Rasulullah (s.a.), harp maksad olmakszn Kabe'yi ziyaret iin yola kt. Beraberinde Muhacir, Ensar ve mslman Araplardan bin be yz kii bulunuyordu. Peygamberimiz (s.a.) yannda kurbanlk (hedy) gtryordu. Zulhuleyse denen mevkide umre iin ihrama girdi. Mbarek hanmlarndan mm Seleme (r.a.) da onunla beraberdi.

Rasulullah (s.a.) ve ashabn yannda yolcu silh olan knndan ekilmemi kllar dnda baka bir silh yoktu. Rasul Ekrem (s.a.) Kurey hakknda bilgi toplamas iin bir casusunu, Huzaa kabilesine gnderdi. Mekke ile Medine arasnda, Mekke'den iki konak uzakta bulunan "Usfan"a yaklanca Rasul Ekrem'in (s.a.) casus olarak gnderdii Bir b. Sfyan el-Kabi "Ey Allah'n Rasul! Kurey sizin geldiinizi renmi! Yanlarna stl ve yavrusu olan develeri alarak yola ktlar. (Uzun mddet seferde olmak iin hazrlandlar.) Mekke'den kp Zituva'da konakladlar. Seni Mekke'ye asla sokmayacaklarna dair yemin ediyorlar. Sana kar koymak iin deiik kabilelere mensup insanlar topladlar, sana kar savaacak ve Mescid-i Haram'a gitmene engel olacak topluluklar bir araya getirdiler." diyerek Rasul Ekrem'e (s.a.) geldi.

Bunun zerine Rasulullah (s.a.) asl maksadn, yani umre yapmak dnda bir ey istemediini haber vermesi iin Kurey'e Hz. Osman' gnderdi. Bir mddet sonra Hz. Osman'n ldrld haberi Rasul Ekrem'e (s.a.) ulanca hemen mminleri biate ard.

Rdvan aacnn altnda toplanp savamak ve asla kamamak zere Rasulullah'a (s.a.) biat ettiler. te buna Bey'at'-ecera veye Bey'at'r-Rdvan denir. Seleme b. Ekva (r.a.) demitir ki; biz Rasulullah'a (s.a.) kamamak zere biat ettik. Artk ya fetih veya ehadet vard. Bu durum mrikleri korkuttu. Hemen anlama yapmak iin eli gnderdiler. Daha sonra da Rasulullah'a (s.a.) Hz. Osman hakkndaki haberin yalan olduu ulat.

Allah Teal bu biat hakknda u ayeti indirdi: "Andolsun ki Allah Te-al aacn altnda sana biat ediyorlarken mminlerden raz olmutur." Asl fetih Hudeybiye anlamas olmutur. Rasulullah'n (s.a.) Medine'ye dnme-sinen sonra ise Allah Teal Hayber'in fethini nasip etmi, Hz. Peygamber (s.a.) burada elde edilen ganimetleri sadece Hudeybiye de bulunanlara taksim etmitir. Said b. Mseyyeb'in ifadesine gre Hudeybiye'de bulunanlar yz svari olmak zere bin be yz kii idi. Mehur olan gre gre ise onlarn says bin drt yz idi.

Kurey durumu renince Sheyl b. Amr' anlama yapmas iin gnderdi. Rasulullah (s.a.) Sheyl'in geldiini grnce "Bu adam gnderdiklerine gre Kurey kabilesi anlama yapmak istemektedir." buyurdu. Sonra "Sizinle bizim aramzda bir anlama metni yaz." dedi ve hemen Ali b. Ebi Talib'i ktip olarak ard. Sheyl'in anlama metnine "Bismillahirrahma-nirrahim" yazlmasn kabul etmeyip onun yerine "Bismikellahmme" yazmasn istedi ve imza yerinde Hz. Muhammed'in (s.a.) peygamberlikle tavsif edilmesini (Muhammedn Rasulullah: Allah'n peygamberi Muham-med, yazlmasn) reddedip yerine "Muhammed b. Abdillah: Abdullah'n olu Muhammed" yazdrd ve ancak bundan sonra anlamann dier maddeleri zerinde fikir birliine varld.

Hudeybiye anlamas u artlar kabul edilerek imzalanmtr:

Taraflar on yl boyunca birbirleriyle savamayacak, bu sre zarfnda sava ve saldr olmadan insanlar gven iinde bulunacaklard. u kadar var ki Kurey'ten bir ahs velisinin izni olmakszn Muhammed'e (s.a.) gelirse onlara geri verilecek, Muhammed'in (s.a.) ashabndan biri Kurey'e gelecek olursa geri verilmeyecektir. Kim Muhammed (s.a.) tarafnda anlamaya girmek ister onunla ahit yaparsa onun tarafnda anlamaya girmi olur. Kim de Kurey'le anlama yapar ve onun tarafnda anlamaya girmek isterse bunu yapar.

Bunun zerine Huzaa kabilesi hemen Hz.Muhammed (s.a.) tarafnda anlamaya girdi ve Rasulullah ile anlama yapt, Bekir oullar kabilesi de Kurey kabilesinin emanna girerek onlarn tarafnda anlamaya dahil oldu.

Mslmanlar anlamann yapld sene Mekke'ye girmeden geri dnecek, ertesi yl Kurey Mekke'den kacak ve mslmanlar gn Mekke'de kalacaklar, ibadetlerini yerine getireceklerdi. Yanlarnda sadece yolcu silah olan knndan ekilmemi silahlar bulunabilecekti.

mer (r.a.) gibi mslmanlarm byklerinden bazlar eit artlar tamad ve mslmanlara zarar verdii iin bu anlamaya itiraz etmilerdi. Ancak gerekte bu anlama byk bir fetihti. Zira Kurey bu anlama ile mslmanlarm varln kabul etmi, kendilerini srekli megul eden ve zayflatan harplerden mslmanlar kurtaran sknet ortam salanm, mslmanlar emniyet ve gven ortamnda slm davetini yerine getirebilmilerdir. Bu sayede Araplarn ou slm'a girmilerdir.

Bundan dolaydr ki bu olayn kendisi apak bir fetihtir veya Mekke fethi iin ilk admdr. Zhri demitir ki: Hudeybiye'den nce ondan daha byk bir fetih gereklememitir. Anlama yapld esnada mslmanlarm says bin beyz veya bin drt yz civarndayd. ki sene sonra Mekke'nin fethedildii sene mslmanlar on bin kii oldular. Onlarn iinde Halid b. Velid ve Amr b. Ass da vard. bni Mesud, Cabir ve Berea (r.a.) demilerdir ki: "Siz Mekke'nin fethini fetih olarak kabul ediyorsunuz. Halbuki biz Hudeybiye anlamasn fetih sayyoruz."

Rasulullah (s.a.) Kabe'ye gidemeyip geri dnd iin kurbann kestikten ve oradan ayrldktan sonra Mekke ile Medine arasnda yoldayken gece bu sure nazil olmutur.

Ebu Davud, Ahmed, Nesai ve bni Cerir Abdullah b. Mesud (r.a.)'un yle dediini rivayet etmilerdir:

"Hudeybiye'den Medine'ye yneldiimizde gece yars uyumak ve istirahat etmek iin bir yerde konakladk ve bir mddet sonra uyuduk. Gne iyice domadan uyanamadk. Biz uyandmzda Rasulullah (s.a.) hal uyuyordu. "Onu uyandrn" dedik. Rasulullah (s.a.) uyand ve "Yapmanz gerekeni yapn. Uyuyan veya unutan kimse ite byle yapar, yani namaz kaza eder." buyurdu. bni Mesud demitir ki: Rasulullah'n (s.a.) devesini kaybettiimiz iin onu aramaya ktk, deveyi yular bir aaca dolam bir halde bulduk. Onu Rasulullah'a (s.a.) getirdim, Rasulullah (s.a.) deveye bindi. Biz byle yrrken birden O'na vahiy geldi.

bni Mesud demitir ki: Rasulullah (s.a.) vahiy geldiinde dayanlmaz derecede sknt ve zahmet ekerdi. Bu seferde bu skntdan kurtulunca "Muhakkak ki biz sana apak bir fetih ihsan ettik" ayetinin nazil olduunu haber verdi.

Hudeybiye Antlamasnn Rasulullah'a Salad Kazanmlar:

1, 2, 3- Biz sana apak bir fetih ihsan ettik. Bu, Allah Teal'nn senin gemi ve gelecek gnahlarn balamas, sana olan nimetini tamamlamas, seni dosduru yola iletmesi ve sana hi kimsenin kar koyamayaca bir zaferle yardm etmesi iindir.

Aklamas:

"Dorusu biz sana apak bir fetih ihsan ettik." Ey peygamber dorusu biz sana asla phe olmayacak ekilde ak bir fetih nasip ettik. Bu da ya Mekke fethinin ve imann yaylmasnn sebebi olan Hudeybiye antlamasdr, yahut da bizzat Mekke'nin fethidir. Allah Teal daha gereklemeden onu vaadetmi, bu vaad kesinlikle tahakkuk edecei iin de onu gemi zaman (mazi) sigasyla zikretmitir. Kelime ve ibareler bahsinde akland gibi bu fetih, Rasulullah (s.a.) ve mminler iin Allah'n byk bir mjdesi olmutur.

"Allah'n senin gemi ve gelecek gnahn balamas iin" yani ilh mafirete nail olman ile birlikte fetih hakkndaki nimetin tamamlanmas doru yola iletilme ve kar konulamaz zaferin sana bahsedilmesi iin; ite btn bunlar sebebiyle iki dnya izzeti ve dnya ahiret mutluluu gerekleir. Mafiret, peygamberlikten nce senden sadr olan kusurlar ile daha sonra sahip olduun yce makama gre daha doru, daha gzel olann eksii kabul edilen ufak hatalarn hepsine amildir. Halbuki peygamber iken iledii hatalar bakalarna nispetle hata saylmaz. Bunlar, iyilerin hasenatnn Allah'a yakn olanlar (mukarrabn) iin kusur olmas kabilindendir. Burada Rasulullah iin byk bir yceltme szkonusudur. Hi kimseyle ortak olmad en nemli zelliklerinden biri de ite bu zelliidir.

Bir grup muhaddis (Ahmed ve Ebu Davud dndaki ktb-i sitte mellifleri) Muire b. ebe'nin yle sylediini rivayet etmilerdir: Nebi (s.a.) ayaklar iinceye kadar namaz klard. Ona "Senin gemi ve gelecek gnahlarn affedilmedi mi? " denilince Allah'a kreden bir kul da olmayaym m?" buyurdu.

Ahmed ve Mslm Aie (r.a.)'nin yle dediini rivayet etmilerdir: Rasulullah (s.a.) namaz klar ve ayaklar yarlmcaya kadar da kyamda kalrd. Hz. Aie ona: "Ey Allah'n Rasul! Allah Teal senin gemi ve gelecek gnahlarn balamken byle mi yapyorsun?" Bunun zerine Rasulullah (s.a.) "Ya Aie! kreden bir kul olmayaym m?" buyurdular.

"Sana olan nimetini tamamlamas, seni dosdoru yola ulatrmas ve sana, kar konulmaz bir zaferle yardm etmesi iin." Yani dini hakim klmak, slm yaymak, doudaki ve batdaki lkelerin fethedilmesi, senin an ve erefinin yceltilmesi, sana en byk dini vererek Allah'n seni dosdoru yola iletmesi, ruhunu kabzedinceye kadar seni hidayet zere sabit klmas, kar konulmaz kendinden sonra zillet gelmez bir galibiyet ve zaferle dmanlarna kar yardm etmesi iin sana apak bir fetih verdik.

Hudeybiye Antlamasnn Mminler, Mnafklar Ve Mrikler Hakkndaki Neticeleri:

4- manlarn bir kat daha artrmalar iin mminlerin kalplerine gven ve huzuru indiren O'dur. Gklerin ve yerin ordular Allah'ndr. Allah her eyi hakkyla bilendir, yegne hkm ve hikmet sahibidir.

5- (te btn bu ltuflar) mmin erkeklerle mmin kadnlar iinde ebed kalacaklar, zemininden rmaklar akan cennetlere sokmak ve onlarn ktlklerini rtmek iindir. Bu, Allah katnda byk bir kurtulu olmutur.

6- (Ayrca bunlar) Allah hakknda kt zanda bulunan mnafk erkek ve mnafk kadnlarla mrik erkek ve mrik kadnlara azap etmek iindir. Ktlk emberi onlarn kendi balarn evrelesin. Allah onlara gazap etmi, onlar lnetlemi ve cehennemi onlar iin

hazrlamtr. Ne kt bir yerdir oras!

7- Gklerin ve yerin btn ordular Allah'ndr. Allah izzet ve hikmet sahibidir.

Aklamas:

"manlarn bir kat daha artrmalar iin mminlerin kalplerine gven ve huzuru indiren O'dur." Yani mminlerin kalplerinde sknet, huzur ve sebat yaratan, meydana getiren bizzat Allah Teal'dr. Burada kastedilen mminler, Hudeybiye gn Allah ve Rasul Ekrem (s.a.)'e icabet edip Allah'n hkmne boyun een ve kamadan samimiyetle cihad iin hazrlanan sahabe-i kiramdr. Sknt ve bel annda gnlleri huzursuz olmasn ve imanlar artsn diye onlarn kalplerine huzur ve sebat indirilmitir. Gnmzde buna askerlerin moralini ykseltme denilmektedir.

Buhari ve dier imamlar imann artmas ve stnlne bu ayeti delil gstermilerdir. Burada imann artmasnn Allah'a imandan sonra dinin hkmlerine eklinde yorumlamas da dorudur. bni Abbas demitir ki: Rasul Ekrem (s.a.) ilk olarak tevhidi getirmitir. nsanlar sadece Allah'a iman edince de srasyla namaz, zekat, cihad ve hac vazifelerini indirmitir.

Devamndaki ayette Allah Teal "Gklerin ve yerin ordular Allah'ndr." buyurarak dilemesi halinde kfirlerden intikam alabileceini ifade etmitir. Allah Teal kesinlikle meleklerden, insanlardan, cinlerden, eytanlardan, zelzeleler, volkanlar, kasrgalar, denizler ve nehirler gibi yeryznde ve gkyznde bulunan kevn kuvvetlerden oluan ordusunu nasl isterse o ekilde idare eder. Dalan ve lkeleri yerle bir etmesi iin tek bir melek gndermesi kfidir. Fakat O, derin ve geni bir hikmet ve yce bir maslahat gerei kullara, cihad ve sava yapma vazifesini yklemitir. Bunun iin Allah Teal "Allah aziz ve hakimdir" buyurmutur. Yani ezelden ebede mahluktn yararna olan ok iyi bilen ve yaratmasnda, takdir ve tedbir etmesinde ok hikmetli olandr. te bu hal, iman ile dolan Ebu Bekir'in konumuyla tam bir uyum iindedir. mer b. Hattab ise: "Biz hak zere, onlar da batl zere deil mi? O zaman niin byle bir antlamay kabul ediyoruz? diyerek antlamann artlanndaki zahir dengesizlii sorgulamaktadr. Ancak bu olayla onun iman sarslmamtr. Aksine bu hareketi onun sahip olduu imann kuvvetine ve yapt deerlendirmede mslmanlarn yarar ynnde ok istekli olduuna dellet etmektedir. Zaten bir mddet sonra Allah Teal onu ve onun gibi olanlarn kalplerine huzur ve gven duygusunu indirmi, Rasulullah'n (s.a.) sahip olduu gre onun gnln am ve ilerleyen gnler de bu grn doruluunu ortaya koymutur.

Allah Teal daha sonra "(Btn bu ltuflar) mmin erkek ve mmin kadnlar altlarndan rmaklar akan ve iinde ebed kalacaklar cennete sokmak ve onlarn yapt ktlkleri rtmek iindir. te bunlar Allah katnda byk bir kurtulutur." buyurmak suretiyle iman sahibi kimselere vaadettii nimetleri zikretmitir. Mminleri cennete sokmak ve mmin olmayanlara azap etmek iin Allah diledii kimseleri ordularyla imtihan eder. Veya yle denebilir: Mmin erkek ve mmin kadnlarn altndan irmaklar akan ve iinde ebedi olarak kalacaklar cennetlere sokmas, onlarn gnahlarn ortaya karmayp bu kusurlarndan dolay onlara azap etmemesi, aksine affetmesi, onlar rtp merhamet etmesi neticesinde kendisine balansn diye biz fetih ihsan ettik veya Allah Teal huzur ve gveni bu yzden mminlerin kalplerine indirdi. te onlarn cennete sokulmas ve gnahlarnn rtlmesi vaadi Allah katnda byk bir baar, her trl gam ve kederden kurtulu ve her trl istei elde etmektir. Bu "Kim cehennemden uzaklatrlr ve cennete sokulur ise kurtulmutur." (Ali mran, 3/185) ayetindeki gibidir.

"Vav" harfi tertip (sra) gerektirmedii ve cennete girmek asl, gnahlarn rtlmesi ise bu asla tabi olduu iin, gnahlarn affedilmesi cennete girmeden nce olmasna ramen ayette ondan sonra zikredilmitir.

Cabir'den (r.a.) yle dedii rivayet edilmitir: Rasul Ekrem (s.a.) yle buyurmutur: "Aacn altnda bana biat etmi olan kimse cehenneme girmez."

Ayetlerin ounda kadnlara da amil olmak zere erkeklere hitap edilmiken, cihad mkellefiyeti olmad iin onlarn cennete giremeyecei zannedilmesin diye Allah Teal burada mmin kadnlar da nassda zikretmitir. Ayn ekilde mmin kadnlarn erkeklerle mterek olmalarna ramen vaadedilen mkfatn erkeklere has olduu zannedilmesi mmkn olan her yerde Allah kadnlar da erkeklerle birlikte zikretmitir.

"Allah hakknda kt zanda bulunan mnafk erkek ve kadnlarla mrik erkek ve kadnlara azap etmesi iindir." Yani bizzat mahede ettikleri slm'n yaylmas, mslmanlarn zafere ulamalar ve slm dmanlarnn kahru perian edilmesinin onlara verdii hzn; dnyada maruz kaldklar ldrlme, perianlk ve esaret ile, ahirette ise cehennem ile Allah'n mnafk ve mriklere azap etmesi iindir.

Zira onlar Allah Teal ve onun verdii hkm hakknda kt niyet beslemektedir. Rasul Ekrem (s.a.) ve ashabnn malup ve perian olacaklarn, kfrn slm'a galip geleceini zannetmektedirler. Nitekim Allah Teal bunu dier bir ayette yle anlatmaktadr: "Aksine siz peygamberin ve mminlerin ailelerine asla dnemeyeceini zannetmitiniz." (Fetih, 31/12). Mnafklar daha zararl ve daha tehlikeli olduu iin ayette mriklerden nce zikredilmitir.

"Ktlk emberi onlarn balarn evrelesin. Onlara Allah gazap etmi, onlar lanetlemi ve onlar iin cehennemi hazrlamtr. Ne kt bir yerdir oras!" Yani mminler hakknda onlarn zannettii musibetler onlarn etrafnda dnmektedir. O emberin dna kamazlar. ldrlme, esaret ve musibetler onlarn bana gelecektir. Allah onlara kzm ve onlar iin gidecekleri cehennemi hazrlamtr. Dnlecek ve konaklayacak ne kt yerdir oras. te bu ekildeki bir ceza ile onlarn dnya ve ahiretteki hallerini birlikte ortaya koymu oldu.

Sonra Allah Teal kfir ve mnafklardan oluan slm dmanlarndan intikam almaya kadir olduunu vurgulayarak "Gklerin ve yerin ordular Allah'ndr. Allah azizdir ve hakimdir." buyurmaktadr. Yani Allah'n gklerde ve yerde melekler, insanlar, eytanlar ve dmanlar kahretmek g ve kuvvetine sahip baka varlklardan olumu yle ordular vardr ki herhangi bir ekilde snrlandrlamazlar. Allah Teal ezelden ebede malup edilemeyen kuvvete sahiptir, azab geri evrilemez. O yaratmasnda ve mahlkat iin yapt tedbir ve dzenlemede ok hikmet sahibidir.

Bu ayetin iki defa tekrar edilmesinin faydas, Allah'n rahmet ordular ve azap ordularnn bulunduunu beyan etmektir. Allah Teal "O mminlere kar ok merhametlidir." buyurarak bu ordular, nce mminlere ok merhametli olduunu beyan etmek iin; ikinci defa ise kfirlere azap indirilmesini aklamak iin zikretmitir. Rahmet indirmeye uygun olsun diye nce "Allah ok iyi bilen ve ok hikmet sahibi olandr." ifadesini kullanmtr. Azabn iddetine iaret etmek iin de "Allah izzet ve hikmet sahibidir." tabirini kullanmtr. Azap ve tehditle mnasip olmas iin "izzet" kelimesini; mahlkatn ilerini tam olarak dzenleyip idare etmesi ve rahmetin datlmas ile uyumlu olmas iin de "ilim" kelimesini zikretmitir. Huzur ve gvenin verilmesi, imann artmas ve fethin bu neticeye balanmas, btn bunlar Allah'n ezel ilminde sabittir ve hikmetiyle de ahenk iindedir. Allah Tela gklerin ve yerin ordularn mminlerin cennete sokulmasndan nce zikretmitir. nk Allah Teal rahmet ordularn indirir, bu sayede mminler ikram ve sayg grerek cennete sokulur. Sonra da "Bu Allah katnda byk bir kurtulutur." szyle kurbiyet ve Allah'a yaknlk onlarn olur. Kfirlere azap edilmesi ve cehennemin hazrlanmasndan sonra ordulardan bahsedilmesi, ncelikli olarak Allah'n kfirlere gazap ettiini ve onlar rahmetinden uzaklatrp kovduunu gstermek iindir. Allah Teal kendi ordularndan azap meleklerini onlara musallat edecektir.

Rivayet olduuna gre Hudeybiye antlamas yapld zaman bni Ubeyy demitir ki: "Muhammed (s.a.) Mekkelilerle antlama yaptnda veya Mekke'yi fethettiinde hi dman kalmayacak m zannediyor? Rum ve ran nerede?" Bunun zerine Allah Teal gklerin ve yerin ordularnn Rumlar ve ranllardan daha fazla olduunu beyan etmitir.

Peygamberin (S.A.) Vazifeleri, Peygamber Olarak Gnderilmesinin Yarar Ve Hudeybiye'de Yaplan Biatin Manas:

8- phesiz seni biz ahit, mjdele-yici ve uyarc olarak gnderdik.

9- (Muhammed'i (s.a.) size gnderiimiz) Allah'a ve Rasulne iman etmeniz, O'na ve Rasulne yardm etmeniz, O'nu yceltmeniz ve sabah akam O'nu tebih etmeniz iindir.

10- Gerek olan udur ki sana biat edenler aslnda Allah'a biat etmilerdir. Allah'n (yardm ve kudret) eli onlarn elleri zerindedir. Kim ahdini bozarsa kendi aleyhine bozmu olur. Kim de Allah'a verdii ahde vefa gsterirse Allah ona byk bir mkfat verecektir.

Aklamas:

"phesiz seni biz ahit, mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik." Yani ey Muhammedi Biz seni peygamberlik vazifesini tebli ettiine dair btn insanlara ve mmetine tanklk etmen iin ahit, itaatkr mminlere cenneti mjdeleyici ve isyankr kfirleri cehennem ateiyle korkutan bir uyarc olarak gnderdik.

Seni gnderiimiz "Allah'a ve Rasulne iman etmeniz, O'nun dinine ve peygamberine yardm etmeniz O'nu yceltmeniz ve sabah akam O'nu tebih etmeniz iindir." Yani biz seni Allah'a ve Rasulne (s.a.) iman etmeniz, Rasul Ekrem (s.a.)'e tazim gsterip irk, ocuk ve zevce sahibi olmak ve yaradlmlara banzemek gibi O'nun iin uygun olmayan sfatlardan Allah Teal'y srekli olarak tenzih etmeniz iin gnderdik. Ayette geen "sabah akam" dan ya "davaml olarak" veya "gnn banda ve sonunda" manalar kastedilmi olabilir. bni Abbas'a gre burada sabah, le ve ikindi namazlan kastedilmitir. Ayrca Allah'a yardm etmekten maksat da O'nun dinine ve peygamberine yardm etmektir.

Zemaheri demitir ki: Birinci fiil dnda dier fiildeki zamirler Allah'a racidir. Bu zamirlerin farkl yerleri gsterdiini syleyen kimse doruluk ihtimali uzak bir gr ileri srm olur.

Hz. Muhammed (s.a.)'in peygamber olduunu beyan ettikten sonra ona biat edenlerin aslnda kendisine biat ettiklerini beyan etmek ve onlar yceltmek iin Allah Teal yle buyurmaktadr:

"Gerek olan udur ki sana biat edenler aslnda Allah'a biat etmilerdir. Allah'n (kudret ve yardm) eli onlarn elleri zerindedir." Ey peygamber Hudeybiye'de aacn altnda Kurey ile savamak zere (Beyat'r-R-van'da) sana biat edenler aslnda Allah'a biat etmiler, yani emirlerini yerine getirmek hususunda ona ahit vermiler ve ona itaat etmilerdir. Zira onlar canlarn cennet karl Allah'a satmlardr. Ayrca Rasul Ekrem'e (s.a.) itaat, gerekte Allah Teal'ya itaattir.

"Allah'n eli onlarn elleri zerindedir." szyle de bu manay tekit etmitir. Allah Rasul (s.a.) ile antlama yapmakla Allah Teal ile antlama yapmak eittir. Hem, biatleme esnasnda Allah onlar ile beraberdir, szlerini duyar, bulunduklar yeri grr kalplerinde ve d grnlerinde olan bilir. Allah, Rasul (s.a.) vastasyla biate itirak eder. Bunun bir benzeri de u ayeti kerimedir: "Tevratta, ndide ve Kur'an da kendi zerine vaade-dilmi bir bor olmak zere Allah yolunda savap ldrdkleri ve ldrldkleri iin Allah Teal mminlerden canlarn ve mallarn satn almtr. Allah 'tan daha ok verdii sz tutan kim vardr! O halde onunla yapm olduunuz bu al veriinizden dolay sevinin. te bu gerekten byk bir kazantr." (Tevbe, 9/111).

Ayrca Allah'n onlara ihsan ettii hidayet nimeti biat arsna olumlu cevap vermenin stndedir. Nitekim bu, Allah Teal'nn u sznde ifade edilmitir: "(Ey Muhammed!) Onlar slm 'a girdikleri iin seni minnet altnda brakmak istiyorlar. De ki: Mslmanlnz benim bama kakmayn. Aksine imana ilettii iin Allah sizi minnet altnda brakmaktadr." (Hucurat, 17/49).

Ksaca, "Allah'n eli onlarn elleri zerindedir." sz, daha nce geen Rasul Ekrem'e (s.a.) biat etmenin, Allah'a biat etme olduu ifadesini teyid eden yeni bir cmledir.

"Kim anlamay bozarsa kendi aleyhine bozmu olur. Kim de Allah'a verdii ahde vefa gsterirse Allah ona byk bir mkfat verecektir." Allah ile biat yapmaktan u netice ortaya kar: Kim Nebi (s.a.) ile yapt anlamay bozarsa bunun gnah ve zarar bizzat anlamay bozan kiiyedir, ondan bakasna sirayet etmez.

Kim verdii ahde vefa gsterir, sebat edip Rasul Ekrem'e (s.a.) biat esnasnda verdii sz yerine getirirse "Andolsun ki Allah aacn altnda sana biat ediyorlarken mminlerden raz olmutur. Onlarn kalplerindeki (tedirginlik ve huzursuzluu) bildii iin zerlerine huzur ve gven indirmi ve onlar pek yakn bir fetihle mkafatlandrmtr." (Fetih, 48/18).

Daha nce getii gibi Hudeybiye'de Semure aacnn altnda yaplan Bey'at'r-Rdvan'dr. En doru gre gre o gn Rasulullah'a (s.a.) biat eden Ashab- Kiram'n says bin drt yzdr. Bin yz ve bin be yz olduu da sylenmitir.

Hudeybiye'ye Katlmayanlarn Durumu:

11- Geri kalan bedeviler sana diyecekler ki: Bizi mallarmz ve ailelerimiz alkoydu. Bu sebeple bizim iin Allah'tan af dile. Onlar dilleriyle kalplerinde olmayan eyi sylemektedirler. De ki: Allah size bir zarar gelmesini dilerse veya bir fayda elde etmenizi isterse O'na kar kimin bir eye gc yetebilir! Hayr, Allah sizin yaptklarnzdan

12- Aslnda siz Peygamber'in ve m- minlerin ailelerine bir daha dne- meyeceini zannetmitiniz ve bu dnce kalplerinize ok cazip gelmisti. Kt bir zanda bulundunuz ve helk olmay haketmi bir toplu- luk oldunuz.

13-Kim Allah'a ve Rasulne iman etmezse gerekten biz kfirler iin alevli bir ate hazrladk.

14. Gklerin ve yerin hkmranl de azap eder. Allah ok ba edendir.

15- Siz ganimetleri almaya giderken duunun zerine onlar yle diyeeklerdir: Aslnda siz bizi kskam- yorsunuz. Aksine onlarn anlay Seferden geri kalm bedevilere

16- Seferden geri kalm bedevilere de ki: Siz pek yaknda ok kuvvetli

bir kavme kar mslman oluncaya kadar onlarla savamaya arlacaksnz. Eer itaat ederseniz Allah size gzel bir mkfat verecektir. Eer nceden yz evirdiiniz gibi yine yz evirecek olursanz size ac bir ekilde azap edecektir.

17- (Savaa katlmamalar yznden) kre gnah yoktur, topala bir gnah yoktur, hastaya da bir gnah yoktur. Kim Allah'a ve peygamberine itaat ederse Allah onu zemininden rmaklar akan cennetlere sokar kim de yz evirirse ona ok ac bir ekilde azap eder.

Aklamas:

"Sefere kmayp geri kalan bedeviler sana diyecekler ki: Bizi mallarmz ve ailelerimiz (bundan) alkoydu. Bu sebeple bizim iin Allah'tan af dile." Allah Teal Rasul Ekrem'e (s.a.), Hudeybiye ylnda umre yapmak gayesiyle Mekke'ye yola kt zaman ailelerinin yannda kalmay ve onlarla megul olmay tercih edip kendisi ile yola kmayanlarn ileri srdkleri mazeretlerini haber vermitir. Bu sefere kmayan bedevi kabileleri Medine'nin evresinde yaayan Elem, Cuheyne, Mzeyne, Gfar, Esca ve ed-Dil kabileleridir. Rasul Ekrem (s.a.) ile beraber bulunmaktan geri brakldklar iin Allah Teal bu kimseler hakknda "Muhallefn" ifadesini kullanmtr. Zira muhallef terkedilmi, geride braklm manasna gelmektedir.

Kur'an'n gaybtan verdii bu haber vakaya uygun olduu iin bu ayet Kur'an'n mucize olduunu ispat etmektedir.

Mallaryla ve aileleriyle megul olmay mazeret olarak ileri srmler, isyan ve emre muhalefet sebebiyle iledikleri ettikleri gnahlarndan deil de srf bu meguliyet sebebiyle sefere katlmamaktan meydana gelen gnahlarn Allah'n balamas iin Rasul Ekrem'den (s.a.) kendileri iin istifar etmesini istemilerdir. Zaten bu telepleri sadece laftan ibarettir. Gerekten inandklar iin deil de aksine takyye ve yapmack bir tavr olarak byle davranmaktadrlar. Bu yzden Allah Teal "Onlar dilleriyle kalplerinde olmayan eyi sylemektedirler." szyle onlar reddetmi ve yalanlamtr. Bu szn manas udur: Onlarn ileri srd mazeretleri doru deildir. Bunu dilleriyle syleyerek yapmack bir tavr ortaya koymaktadrlar. Kalplerinin derinliklerinde ise Hz. Muhammed (s.a.)'in ve ashabn hezimete urayacana inanmakta, Kurey, Sakif, Kinane ve Mekke yaknlarndaki Ehabi kabileleri ile savamaktan korkmaktadrlar. Allah Te-al'nn "Aslnda siz Peygamber'in ve mminlerin ailelerine bir daha dnmeyeceini zannetmitiniz." sz bunun delilidir.

"(Habibim) de ki: Allah size bir zarar gelmesini dilerse veya bir fayda elde etmenizi isterse O'na kar kimin bir eye gc yetebilir. Hayr Allah sizin yaptklarnzdan haberdardr." Yani ey Peygamber! Onlara de ki: Allah'n sizin hakknzda istedii hayr veya errin size gelmesine kim engel olabilir? Mnafklk yapsanz da, yapmack davransanz da Allah'n sizin hakknzda diledii eyi geri evirmeye hi kimse muktedir olamaz. Bu, ister mallarn zayi ve ailenin helak olmas gibi bir zararn indirilmesi, isterse zafer ve ganimet gibi bir faydann gerekletirilmesi olsun farketmez.

Aksine sefere katlmamanz sizin ileri srdnz mazeretlerden dolay deildir. Allah Teal yaptnz ilerin tamamndan haberdar olduu iin bu seferden geri kalmanzn sebebini de ok iyi bilmektedir. Mal ve aileler ile megul olduunuz iin deil de siz asl phe, mnafklk, adilik, kt inan, Kurey ve yandalarndan korkmanz ve Allah'a gvenmemenizden doan kt dnceleriniz yznden bu sefere kmadnz.

Allah Teal "Aslnda siz Peygamber'in ve mminlerin bir daha ailelerine dnmeyeceini zannetmitiniz. Bu dnce kalplerinize ok da cazip gelmiti. Kt bir zanda bulundunuz ve helak olmay haketmi bir topluluk oldunuz." buyurarak bunlarn irkinlik ve ktlklerini ortaya koymutur. Mana udur: Sizin bu sefere katlmayp geride kalmanz ne mazereti olan bir kiinin fiiline ne de isyankr bir ahsn yaptna benzer. Aksine mnafklnz sizi geri brakmtr. Siz dmann mminleri ldrp kesin olarak yok edeceine, dolaysyla onlardan hibirinin ailelerine asla dnmeyeceine inanmtnz. eytan da bu dnceyi kalplerinizde ssleyip cazip hale getirince hemen onu kabul ettiniz. Allah'n peygamberine yardm etmeyeceini dndnz. Bylece Allah nezdinde helak olmu bir kavim oldunuz. Bu yaptnz yznden hibir hayra lyk olmadnz gibi iddetli azab da hakettiniz.

Sonra Allah Teal "Kim Allah'a ve Rasulne iman etmezse gerekten de biz kfirler iin alevli bir ate hazrladk." buyurarak kfirlere verilecek cezay haber vermitir. Yani kim sefere katlmayp Medine'de kalan bu bedeviler gibi Allah' ve Rasuln (s.a.) gnlden tasdik etmez ve hem da akseden davranlarnda hem de gnlnde srf Allah rzasn umarak amel etmezse, bunun cezas olarak Allah onlar iin ok iddetli bir ate hazrlamtr.

Daha sonra Allah Teal "Gklerin ve yerin hkmranl Allah'ndr. Dilediini balar, dilediine de azap eder. Allah ok balayan ve ok merhamet edendir." buyurarak her eyi amil olan kudretinin sahasn beyan etmitir. Ayetin manas yledir: Gklerin ve yerin ahalisi hakknda mutlak olarak tasarruf etme yetkisi sadece Allah'a aittir. Onlar hakknda istedii gibi tasarruf eder. Onun hkmn geri evirecek, takdir ettiini kusurlu grp dzeltecek hi kimse yoktur. Allah kendi yaratt varlklarn hibirine muhta deildir.

Diledii kimselerin gnahlarn affeder. nkr ve masiyeti sebebiyle de istedii kimselere atele azap eder. Allah Teal tevbe eden kullarn gnahlarn srekli olarak balayc, btn mahlukta da ok merhamet edicidir. Ancak, mafiret ve rahmetini diledii kimselere tahsis eder.

Burada slah olmaya umumi bir tevik, sefere itirak etmeyen bu bedeviler ve onlar gibi gnahkr olanlar tevbe etmeye, Allah'n emrine dnmeye, Rasul Ekrem (s.a.)'e itaat etmeye tevik vardr.

Yine Allah biat edenleri kendi iradesiyle balayacan, dierlerine ise azap edeceini aka beyan etmitir. Allah'n mafiret ve rahmeti ok geni ve mull, tam ve mkemmeldir.

Hayber Fethine Katlma Talebi:

Allah Teal aile ve mallaryla megul olduklar iddiasyla Hudeybi-ye'ye katlmayan bedevilerin yalan sylediklerini, ganimet elde etmeyi umduklar, Hayber seferine Rasul Ekrem (s.a.) ile birlikte gitmek istemeleri deliliyle aka ortaya koymutur.

Bu hususta Allah Teal yle buyurmutur: "Siz ganimetleri almaya giderken (nceki) sefere katlmayanlar diyeceklerdir ki: Brakn da sizinle beraber gelelim." Ayetin manas yledir: Ey mslmanlar! Siz Hayber'de elde edilen ganimetleri almaya giderken Hudeybiye umresinde Rasulul-lah' (s.a.) brakp Medine'de kalan u bedeviler diyeceklerdir ki: "Brakn da sizinle beraber Hayber savanda bulunalm." Zira onlar Allah Teal'nn mslmanlara Hayber fethini vaadettiini ve orada elde edilen ganimetleri Hudeybiye'de bulunanlara tahsis ettiini bilmektedirler.

Ksaca, onlarn mazeret olarak ileri srdkleri meguliyetleri doru olsayd Rasulullah (s.a.) ile Hayber'e gitmeyi talep etmezlerdi.

"Onlar Allah 'm szn deitirmek istiyorlar." Yani bu bedeviler Allah'n Hayber ganimetlerinin Hudeybiye'de bulunanlara tahsis edilmesine dair yapt vaadin deimesini istemektedirler. Allah Teal Rasulne (s.a.), Hudeybiye'de bulunan ashab dnda hi kimsenin kendisiyle beraber Hayber'e gitmemesini emretmi, Hayber ganimetlerini sadece Hudeybiye ehline vaadetmitir. Hudeybiye ye gelmeyen bedevilerden hi kimse ganimetler hususunda onlara ortak olamaz. Bunun dnda baka bir hkm verilemez ve yeni bir takdir yaplamaz.

Sonra Allah Teal "De ki: Bizimle asla gelemezsiniz. Daha nce Allah Teal byle buyurmutur." diyerek onlarn Rasulullah (s.a.) ile Hayber'e gidemeyecei kararn aka ortaya koymutur. Bu szn manas yledir: Ey Peygamber! Onlara aka unu syle: Siz asla bizimle Hayber'e gelemezsiniz. Hudeybiye'den Medine'ye dnnce Allah Teal bize Hayber ganimetlerinin zellikle Hudeybiye ehline ait olduunu bakalarnn onda bir pay bulunmadn haber vermitir.

Bunun bir benzeri de u ayettir: "ayet seni Allah Teal onlardan bir kavme tekrar dndrr de (seninle beraber) kmak iin senden izin isterlerse de ki: Benimle beraber asla kmayacaksnz ve dmana kar benimle beraber asla savamayacaksnz. nk siz birinci defa (Tebuk seferinde) evinizde oturup kalmaya raz oldunuz. Simde de arkada kalanlarla (ocuk ve kadnlarla) beraber oturun." (Tevbe, 9/83)

Daha sonra da Allah "Bunun zerine onlar diyeceklerdir ki: Aslnda siz bizi kskanyorsunuz." szyle bedevilerin bunu kabul etmeyip reddettiklerini haber vermitir. Yani Hudeybiye'ye katlmayan bedeviler Hudeybiye ehlinden bu sz iitince yle diyeceklerdir: Aslnda siz bizim ganimetlere ortak olmamz ekemiyorsunuz. Sizinle beraber gelmemize msa-de etmeyiinizin tek sebebi kskanlktr.

Bedevilerin bu itirazlarna Allah Teal u szyle cevap vermitir:

"Aksine onlarn anlay ok kttr." Yani gerek, onlarn iddia ettii gibi onlarn ganimetten pay almasna kar kskanlk duymanz deildir. Aksine onlarn anlay ok kt olduu iin btn bunlar meydana gelmitir. Burada kastedilen mana udur. Onlar dnya ilerini bilseler ve anlasalar bile, Allah iin cihad etmek, kt niyeti slah etmek ve iman davasnda sadk olmak gibi din ile alkal eylerden de hi anlamazlar.

te bu ayet, onlarn Allah'n hkmn bozmaya almalar ve mminleri kskanlkla itham etmelerinin cehaletten, anlay ve dnce ktlndan kaynaklandna ve onlarn dnyalk dnda hibir ey bilmeyen maddeci bir topluluk olduuna dellet etmektedir.

ayet onlar mminlerle ortak olma isteinde samimiyseler gerek zr sahipleri hari Allah onlar savaa armtr. Onlarn Rasulullah'a (s.a.) ve iman edenlere kar samimiyet ve sadakatlerini ispat etmek iin cihad meydannn geni ve devaml ak bulunduunu Allah Teal u aye-tiyle aklamtr:

"(Hudeybiye'ye) seferden geri kalm bedevilere de ki: Siz pek yaknda kuvvetli bir kavme kar onlar mslman oluncaya kadar savamaya arlacaksnz." Yani ey Peygamber (s.a.)! Sefere katlmayp geride kalan u Bedevilere slm saflarna gereince ve sadakatle balanmak istiyorlarsa yle syle: Yaknda gl kuvvetli ve etin bir kavme kar cihada arlacaksnz. Onlar iki eyden birini tercih hususunda serbest brakn: Ya savamay ya da mslman olmay tercih edebilirler. Tercih edebilecekleri nc bir durum sz konusu olamaz. Mslmanlarla aralarnda cizye vs. antlama olmayan kfirlerin hkm ite budur. Bu hkm Arap ve Arap olmayan mrik ve mrtedlere de amildir.

Mfessirler mslmanlarn sava ile emrolunduu bu kavmi ktleme konusunda drt gr zikretmilerdir:

1- Huneyn savann yapld esnadaki Hevazin ve Gatafan kabileleridir. Onlarla Mekke fethinden sonra Hicretin sekizinci yl sava yaplmtr.

2- Sakif kabilesidir.

3- Mseylemet'l-Kezzabn adamlar, Yemame savana katlanlar ve Beni Hanife'dir. Onlarla Ebu Bekir Sddk'in (r.a.) hilfeti zamannda sava-lmtr. Mfessirlerin ou mslmanlarn kendileriyle cihada arlaca kavmin Beni Hanife ve Hz. Ebu Bekir'in savat dinden dnen topluluklar olduu grndedirler. Zira Allah Teal "Onlarla mslman oluncaya kadar savamaya arlacaksnz." buyurmaktadr. Kendileri hakknda ya slm'a girmek veya sava dnda herhangi bir muamele kabul edilmeyenler mrtedler ve Arap mrikleridir. Arap olmayan dier milletlere mensup mrikler, Ehl-i Kitap ve mecusilerden Ebu Hanife'ye gre cizye kabul edilir. mam afi'ye gre ise cizye sadece Ehl-i Kitap ve mecusilerden kabul

edilir, Arap olsun olmasn mriklerden kabul edilmez. 4- ranllar, Rum ve Bizansllar ile putperestlerdir.

bni Cerir demitir ki: "Bu kavmin kimler olduunu tayin ve tesbite ne akl ne de nakl bir delil getirilemez. Bu sebeple biz tayin ve tasbite hacet olmakszn bu konuyu olduu ekliyle brakyoruz."

Daha sonra Allah Teal "Eer itaat ederseniz size gzel bir mkfat verecektir. Yok nceden yz evirdiiniz gibi yine yz evirecek olursanz size ac bir ekilde azap edecektir." buyurarak itaat etmeleri durumunda onlara sevap vereceini vaadetmi, isyan etmeleri halinde ise onlar azapla tehdit etmitir. Ayete gre mana udur: Eer bu davete icabet edip cihada kar ve vazifelerinizi yerine getirirseniz Allah size gzel bir sevap verecektir ki o da dnyada bol ganimet, ahirette ise cennettir.

Eer daha nce Hudeybiye zamannda arldnz halde geri kalmak suretiyle yz evirdiiniz gibi yz evirecek olursanz gnahnz byk olduu iin dnyada ldrlme, esaret ve kahr u perianlkla, ahirette cehennem azabyla size ok ac ve elem verici bir ekilde azap edecektir.

Allah Teal gerekten mazereti olanlar cihad farizasndan ve cihada katlmamaya balad tehditten istisna etmitir. Allah Teal bu konuda yle buyurmaktadr:

"(Sefere katlmamalar yznden) kre gnah yoktur, topala bir gnah yoktur, hastaya da bir gnah yoktur." Yani ister krlk, srekli topallk, isterse sonradan ortaya km hastalk gibi zr ve mazeretlere sahip olanlara g ve kudretleri olmad iin cihada katlmamak hususunda gnah yoktur. zr srekli olduu iin ayette m topaldan nce zikredilmitir.

Mukatil yle demitir: Ayette istisna edilen zr sahipleri Hudeybiye'ye katlmayan sakatlardr. Allah Teal onlarn zrlerini kabul etmitir.

Sonra da Allah Teal cihada Allah ve Rasulne (s.a.) itaata tevik etmek iin yle buyurmutur: "Kim Allah'a ve Peygamberine itaat ederse Allah onu zemininden rmaklar akan cennete sokar, kim de yz evirirse ona ok ac bir ekilde azap eder." Yani ihlas ve samimiyetle Allah ve Rasulne (s.a.) itaat edip de Allah'n dinini yceltmek ve onu mdafaa etmek iin mminlerle birlikte cihad eden kimseyi Allah Teal, ahirette kklerinin zemininden suyu bembeyaz parlayan va tatl tatl dklen nehirlerin akt cennete sokar, Allah'a itaat etmeyi kabul etmeyip Allah ve Rasulne (s.a.) isyan edene de Allah Teal, dnyada onu zillet iinde brakmak, ahirette ise cehennem ateinde yakmak suretiyle elem verici bir ekilde azap eder.

Allah Teal, peygamberden sadece birine itaat etmek aslnda dierine itaat olmasna ramen burada grlmeyen ve kelm iitilmeyen Allah Te-al'ya itaatin ne olduunu beyan etmek iin hem Allah'a hem de Peygamber'e itaatin ikisi birlikte zikredilmitir. Allah Teal sanki burada yle demek istemitir: Allah'a itaat Rasul Ekrem'e (s.a.) itaat etmekle olur, O'nun sz de yine Rasulullah'tan (s.a.) duyulur.

Beyat'r-Rdvan'da Bulunanlarn Mkafat:

18, 19- Andolsun ki Allah, aacn altnda sana biat ediyorlarken mminlerden raz olmutur da kalplerndekn bildii iin zerlerine manevi bir kuvvet indirmi ve onlar yakn bir fetih ve elde edecekleri birok ganimetlerle mkafatlandrmtr. Allah mutlak galiptir, yegane hkm ve hikmet sahibidir.

Aklamas:

"Andolsun ki Allah aacn altnda sana biat ediyorlarken mminlerden raz olmutur." Yani Allah'a yemin olsun ki Hudeybiye'de aacn altnda Rasulullah'a (s.a.) Kurey ile savamak ve kamamak zere biat eden ihlasl mslmanlardan Allah raz olmutur. "Allah... mminlerden raz olmutur." ayeti sebebiyle bu biate Bey'atu'r-Rdvan denilmitir. Doru olan gre gre bu biatte bulunanlarn says bin drt yz kadardr.

Buhari Abdurrahman b. Avf in yle dediini rivyet etmitir: "Hac iin yolculua kmtm. Yol zerinde namaz klan bir toplulua rastladm. Onlara: "Bu ne mescididir?" dedim. Onlar: Bu aacn bulunduu yer Rasulullah'a (s.a.) Bey'atu'r-Rdvan'n yapld yerdir, dediler. Said b. el-Msey-yeb'e geldim ve ona durumu haber verdim. Said dedi ki: Bana babam kendisinin de aacn altnda Rasulullah'a (s.a.) biat edenlerden olduunu sylemitir. Abdurrahman b. Avf demitir ki: Biz ertesi yl ktmzda o aacn yerini unuttuk ve onu tespit edemedik. Bunun zerine Said b. Mseyyeb: Rasul Ekrem'in (s.a.) ashab o aac bilemediler de onu siz mi bildiniz, dedi. bni Ebi eybe Musannefinde Nafii'in yle dediini rivayet etmitir: Hz. mer'e altnda biat yaplan aacn baz kimselerce ziyaret edildii haberi ulanca kesilmesini emretti. Bunun zerine aa hemen kesildi.

"Kalplerindekini bildii iin zerlerine manevi bir kuvvet indirmi ve onlar yakn bir fetihle..." Allah Teal onlarn kalplerinde bulunan iman ve sadakati, ihlas ve vefay ve itaati bildii iin gnl honutluu ve skneti

zerlerine indirmi ve onlar Hudeybiye'den dndkten sonra Hayber'in fethiyle mkafatlandrmtr. Daha sonra Hayber'in fethinden sonra Mekke'nin dier belde ve yerlerin fethini nasip etmitir.

"Onlarn kalplerindekini bilmitir." ayetindeki "bilmitir." fiilinin banda bulunan "fa" harfi bu cmlenin yukardaki cmleyi takip ettiini ifade etmek iin getirilmitir. Fiil (alime: bilmitir) nceki cmlede geen "sana biat ediyorlarken..." szyle ilikilidir. nk kalplerde olan bilmek rzadan nce gelir. O takdirde mana u szde olduu gibidir: Dn ok rahatladm. nk dn onunla konutum. Bana gelmiti de. Veya buradaki mana u szdeki gibidir: Dn ok sevindim. nk Zeydin yanma girdim de bana ikramda bulundu. Burada manadaki tertip ve sra sebebiyle sevinme, ikram etmeden sonra meydana gelmektedir. te bunun gibi bu ayet-i celile de u manaya iaret etmektedir: Allah Teal'nm rzas srf biatleme esnasnda mevcut deildir. Aksine daha biatleme esnasnda ezel ilmi ile onlarn sadk ve vefakr olduklarn bilmesi neticesinde Allah'n rzas gereklemitir.

"zerlerine manevi bir kuvvet indirmitir." sznn bandaki "fa" harfi ise hakiki bir takip ifade eder. Buna gre mana yledir: Allah Teal onlardan raz olmutur. Peinden onlarn zerlerine manevi bir kuvvet indirmitir.

"Elde edecekleri birok ganimetlerle mkafatlandrmtr. Allah mutlak galiptir ve yegne hkm ve hikmet sahibidir." Allah Teal onlara birok ganimetleri, yani Hayber ganimetlerini mkfat olarak ihsan etmitir. Hayber ganimetleri Mekke'lilerden elde etmeyi mit ettikleri ganimetlere karlk olarak sadece Hudeybiye'de Bey'atu'r-Rdvan'da bulunanlara taksim edilmitir.

Allah Teal ezelde ve ebedde tam bir kudret ve mutlak galibiyet sahibidir. Mahluktn ilerini hikmete uygun ve en doru ekilde tanzim ve tedbir eder. Bey'atu'r-Rdvan'da bulunanlar iin dnya ve ahirette izzet, nusret ve yksek bir mevki gerekletirmitir.

Mminlere Vaadedilen Ganimetler, Fetihler Ve eitli Nimetler:

20- Allah size elde edeceiniz birok ganimet vaadetmitir. (Bu ganimetlerden) unlar hemen vermi ve insanlarn elini sizden ekmitir ki bunlar, mminlere bir iaret olsun ve sizi de hidayete ulatrsn.

21- Henz elde etmeye muktedir olmadnz baka ganimetleri de (vaadetmitir.) Allah onlar ezel ilmi ve kudretiyle bilmektedir. Allah her eye hakkyla kadirdir.

22- Eer kfirler sizinle savasalar-d arkalarna dnp kaarlard. Sonra da ne bir dost ne de bir yardmc bulabilirlerdi.

23- Allah'n teden beri sre gelen hkm ve kanunu budur. Allah'n kanununda asla bir deitirme bulamazsn.

24- O sizi onlara kar muzaffer kldktan sonra, Mekke'nin iinde onlarn ellerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan ekendir. Allah yaptklarnz hakkyla grendir.

Aklamas:

"Allah size elde edeceiniz birok ganimet vaadetmitir. (Bu ganimetlerden) unlar size hemen vermi ve insanlarn elini sizden ekmitir ki btn bunlar mminler iin bir iaret olsun ve- sizi de hidayete ulatrsn." Ey mminler! Allah Teal size kyamete kadar geen sre zarfnda kfirlerden ve mriklerden bol ganimet elde edeceinizi vaadetmitir. Fakat Hayber ganimetlerini size hemen ihsan etmi, Hudeybiye'de sulh yoluyla Kurey'in elini sizden ekmi, Hayber Yahudileri ile onlarn mttefiki olan Esed ve Gatafan kabilelerinin sizinle savamalarna engel olmu ve onlarn kalplerine korku salmtr. Bu sebeple dmanlarnzn ilerinde gizledikleri savatan size her hangi bir ktlk dokunmaz. te btn bunlar Ona kretmeniz iin ihsan edilmitir. Bu nimetler, vaadettii eylerin tamamnda Rasulullah'n (s.a.) doru sylediini ve saylar az olmasna ramen dmanlarna kar Allah'n onlar koruduu ve yardm ettiini bilmeleri iin bir almet olsun diye bu almetle veya ayetle hidayetleri artsn, veya bu almet onlar hak yolunda hidayet zere sabit klsn da Allah'n emrine boyun esinler ve Rasulullah'a (s.a.) itaat etsinler diye ihsan edilmitir.

"Henz elde etmeye muktedir olamadnz baka ganimetleri de (vaadetmitir. Allah onlar ezel ilmi ve kudretiyle bilmektedir. Allah her eye kadirdir." Yani Allah Teal size Hudeybiye sulhu sayesinde Hayber'in fethi dnda baka ganimetler ve fetihler de vaadetmitir. Hali hazrda onlar elde etmeye muktedir deilsiniz. Allah Teal ezel ilmi ile Huneyn gazvesinde Hevazin ganimetleri, ran ve Bizans fetihleri gibi fetihlerde bulunup ganimetler elde edeceinizi bilmektedir. Allah Teal her eyi yapabilecek mutlak g ve kuvvetin sahibidir. Hibir ey onu aciz brakamaz.

"Eer kfirler sizinle savasalard arkalarn dnp kaarlard. Sonra da ne bir dost ne de bir yardmc bulabilirlerdi." Yani ayet Hudeybiye'de Kurey kfirleri sizinle savaa tutusalard Allah Teal Rasulne (s.a.) ve mminlere mutlaka yardm ederdi. Kfirlerin ordusu da kaarak hezimete urarlard. Sonra da sizinle savamak iin kendilerini koruyacak bir muhafz, kendilerine destek olacak bir dost ve size kar kendilerine yardm edecek bir yardmc bulamazlard.

"Allah'n teden beri sregelen kanunu budur. Allah'n kanununda asla bir deitirme bulamazsn." Yani kfirlere kar iman ordusuna yardm etmek, hakk ykseltip batl alaltmak, Bedirde sevdii mmin kullarna mrik dmanlarna kar yardm ettii gibi kuvvetler dengesiz bile olsa mmin kullarn dmanlarna galip klmak, ite btn bunlar Allah'n mahlukt hakknda cereyan eden kadim adet ve kanunudur (snnetul-lah). te bu snnetullah aynen devam etmektedir. Onun deitirilmesi sz konusu olamaz.

"O sizi onlara kar muzaffer kldktan sonra, Mekke'nin iinde onlarn ellerini sizin ellerinizi de onlardan ekendir. Allah yaptklarnz hakkyla grmektedir." Hudey.biye ylnda Rasulullah' (s.a.) ve beraberindekileri Kabe-i Muazzama'dan alkoymak iin geldiklerinde Mekke'nin iinde ve etrafnda mriklerin ellerini mslmanlardan, mslmanlarn ellerini de mriklerden eken bizzat Allah Tealdr. Zira nzul sebebi bahsinde getii gibi Mekkelilerden seksen kii silahl olarak Rasulullah'm (s.a.) dalgnlndan faydalanmak maksadyla Tenim da tarafndan Rasul Ekrem'in (s.a.) bulunduu yere doru indiler. Mslmanlar onlar yakaladlar. Bir mddet sonra da onlar serbest braktlar. te mslmanlarla mrikleri bir birlerinden uzak tutmas, Allah'n mminlere ihsan ettii bir ltuftur.

Allah Teal mmin ve mrik kullarnn yapt amelleri ok iyi bilmektedir. Bu konuda hibir ey ona gizli kalmaz. Buna gre "Sizi onlara kar muzaffer kldktan sonra..." sznden maksat Mekke'nin fethi deildir. Doru olan gre gre bu ayet Mekke sava yoluyla fethedildii halde Mekke'nin fethinden nce Hudeybiye'de nazil olmutur. Buna gre bu ayetten maksat mslmanlara baskn yapmak iin gelen mriklerin esir alndktan sonra mslmanlar tarafndan ldrlmemeleridir.

Mriklerin Ktlenmesi Ve Hudeybiye Gn Yaplan Sulh Antlamasnn Hikmeti:

25- Onlar inkr eden ve sizin Mes-cid-i Haram' ziyaretinize ve alkonulmu hediyelerin mahalline ulamasna engel olanlardr. Eer kendilerini henz tanmadnz mmin erkeklerle mmin kadnlar bilmeyerek ineyip de o yzden size bir sknt ve vebal isabet etmeeydi (size fetih iin elbette izin verilirdi.) Allah diledii kimselere rahmet etmek iin byle yapmtr. ayet onlar (Mekke'deki mslmanlar) seilip ayrlm olsalard biz dan (Mekke-Ulerden) inkr edenleri elem verici bir azaba arptrmtkbile.

26- Hani o vakit kfirler kalplerine taassubu, cahiliye taasubunu yerletirmilerdi ki Allah hemen Rasulnn (s.a.) ve mminlerin zerine sknet ve gvenini indirdi, onlarn takva szn tutmalarn salad. Zaten onlar da buna daha lyk ve ehil idiler. Allah her eyi hakkyla bilendir.

Aklamas

"Onlar inkr eden ve sizin Mescid-i Haram ziyaretinize ve alkonulmu hediyelerin mahalline ulamasna engel olanlardr." Yani Allah'n bir olduunu inkr edenler bakalar deil elbette Kurey mrikleridir. Ey mslmanlar! Siz ona daha lyk ve ehil olduunuz halde Beytullah' tavaf etmenize de onlar engel olmaktadr. nat ve taknlklar yznden bulunduu yerde hapsedilmi, Beytullah'a gtrlen kurbanlk hayvanlarn mahalline ulamasna onlar mani olmaktadr. Rasulullah (s.a.) yetmi deve gtrmt. Kurbanlklarn mahalli kendisinde kurban kesimi adet olmu mekndr. Oras da Harem blgesinde kesimin hell olduu Mina veya Mekke'deki harem dahilidir.

Allah Teal Harem hudutlarnn dnda bulunduklar halde vardklar yeri (Hudeybiye) kurban kesim yeri klarak onlara ruhsat vermitir.

"Eer kendilerini henz tanmadnz mmin erkekler ile kadnlar bilmeyerek ineyip de o yzden size bir sknt ve vebal isabet etme ihtimali olmasayd." Yani ayet Mekke'de imanlarn gizleyen kavminden korktuu iin gnlnde saklayan mustazaf mmin erkek ve kadnlar bulunma-sayd elbetteki fetih iin size izin verirdik. Ve sizin ellerinizi onlardan ekmeniz, onlar ldrp kkten temizlemeniz iin sizi onlarn bana bel yapardk. Ancak, onlar arasnda tanmadnz, savan tuzana dm mmin erkek ve kadn topluluklar vardr ki ldrerek onlar ineyip getiinizden dolay onlar cihetinden size sknt, znt ve onlarn msl-man olduunu bilmeden ldrme vukuu bulduu iin de hata ile ldrmeye karlk kefaret ve gnah isabet edebilirdi. te o zaman mrikler de mslmanlar kendi dindalarn ldryor demeye balarlard.

"Allah diledii kimselere rahmet etmek iin byle yapmtr." Yani Allah Teal mminleri mriklerin esaretinden kurtarmak ve onlardan ounun imana dnmesini salamak iin sizin elinizi onlardan ekip, sizinle onlar arasna girip savaa engel olmutur.

"ayet onlar seilip ayrlm olsalard biz onlardan (Mekke 'lilerden) inkr edenleri elem verici bir azaba arptrmtk bile." Yani iman edenler inkr edenlerden seilip de bugn tamamen irtibat kesmek diye isimlendirilecek ekilde birbirlerinden aynlsalard, onlar ldrmeniz iin sizi onlara musallat etmek suretiyle kfirleri elem verici bir azapla, yani lmle cezalandrrdk.

Allah "Hani o vakit kfirler kalplerine taasubu, cahiliyye taassubunu yerletirmilerdi ki Allah hemen Rasulnn ve mminlerin zerine sknet ve emniyetini indirmi ve onlarn takva sznde durmalarn salamt. Zaten onlar da buna daha lyk ve ehil idiler. Allah her eye hakkyla bilendir." buyurarak azabn snrlarn veya vaktini beyan etmitir. Yani biz onlar, kalplerine hakka boyun emeyen, mantk tanmayan ve ikna edici bir delile de dayanmayan cahiliye taasup ve gururunu yerletirdikleri anda elbette ki cezalandrrz. Kalplerine yerletirdikleri bu taassup onlarn Hu-deybiye anlamasnn ba tarafna besmeleyi ve Hz. Muhammed (s.a.)'in peygamberlik vasfn yazmay kabul etmemeleridir.

Allah Teal Rasul (s.a.) ve mminler zerine honutluk sebat ve sabr indirmitir. Kfirlerin gnlne giren taassubu onlarn kalplerine sokmad gibi onlar rza ve teslimiyet zere sabit klm, kelime-i tevhidi veya kelime-i ehadeti onlarn iine sindirmitir. Veya onlarn Hareme tazimini ve orada sava terketmelerini salam, kfirlerin yapt gibi Ha-rem'in hrmetini bozmak iin onlar kkrtmamtr.

Zaten bu kelimeye kfirler deil mminler daha lyk ve ehildir. nk onlar bozuk akideli kfirlerin zddna sahih akidenin, salh ve hayrn sahipleridir.

Allah Teal hayra lyk olanlarla olmayanlar hakkyla bilendir. Nesai Ubey b. Ka'b dan yle rivayet etmektedir: Ubey b. Ka'b "Hani o vakit kfirler kalplerine taassubu, cahiliyye taassubunu yerletirmilerdi." ayetiyle ilgili olarak "ayet onlarn yapt gibi sen de taassuba decek olsaydn elbette Mescid-i Haram fesada urard." eklinde aklama getirmiti. Bu durum Hz. mer'e ulanca Ubey b. Kaba sert kt. Bunun zerine Ubeyy: "Biliyorsun ki ben Rasulullah'n (s.a.) huzuruna giriyordum. O da Allah'n kendisine rettii bilgileri bana retiyordu." deyince Hz. mer: "Tamam, sen ilim ve Kur'an ehli bir zatsn. O zaman sen Allah'n ve Rasulnn rettii eyleri oku ve ret." dedi.

Fetih Ylnda Rasulullah'n (S.A.) Ryasnn Dorulanmas:

27- Andolsun ki Allah, Rasulnn grd ryann hak olduunu tas- dSk etmitir. naaUah emniyet iin- de, balarnz tra ettirerek, ksaltSrak korkusuzca mutlaka Mescid-i Haram'a gireceksiniz. Ancak Allah SZn bilmediSinizi bilmekte iin bunun dnda size yakn bir fetih vermitir.

28-Onu (hak dini) dier btn dinere 6aP khnak iin Rasuln hidayetle ve hak din ile gnderen O'dur. Buna ahit olarak Allah yeter.

Aklamas:

"Andolsun ki Allah, rasulnn grd ryann hak olduunu tasdik etmitir. naallah emniyet iinde balarn tra ettirerek, ksaltarak korkusuzca mutlaka Mescid-i Harama gireceksiniz. Ancak Allah sizin bilmediinizi bilmekte olduu iin bunun dnda size yakn bir fetih vermitir." Yani Allah'a yemin olsun ki Allah, Rasulullah'n grd ryann tevilinin hak olduunu tasdik etmitir. Siz Allah'n izni ve meietiyle bu yl yani Hudeybiye yl deil de gelecek yl Mescid-i Haram'a dman tehlikesi olmakszn, kiminiz salarn tamamen kesmi, kiminiz de salarn ksaltm olarak korkmadan gireceksiniz.

te bunlar emniyet ortamn salamlatrmak iindir. Zira Allah Mekke'ye girme esnasnda onlar iin emniyet ve gven meydana getirmi, orada kaldklar srece de hi kimseden korkmayacak ekilde onlarn korku hislerini gidermitir. Rasulullah (s.a.) ile ashabnn Mekke'ye girmeleri hicretin yedinci senesi Zilkade aynda tahakkuk etmitir. Rasulullah (s.a.) Zilkade aynda Medine'ye dndkten sonra Zilhicce ve Muharrem aylarn orada ge-

irmitir. Safer aynda Hayber seferine km Allah Teal Hayber'in bir ksmn sava yoluyla, bir ksmn da anlama ile fethini ihsan etmitir.

Hicretin yedinci senesi Zilkade aynda umre iin Hudeybiye ehli ile birlikte Medine'den km, Zulhuleyfe'de ihram giymi ve beraberinde kurbanlk hayvan da gtrmt. Sylendiine gre bu hayvanlar yetmi tane deve idi. Rasulullah (s.a.) ve ashab telbiye getirererk yrdler. Hudeybiye sulh anlamasnda Mekke'lerin ileri srd arta riayet ederek knlarndan ekilmemi kllaryla Mekke'ye girdiler.

Allah Teal Rasulullah'n (s.a.) ryasn tasdik ettikten ve orada bulunan topluluun kt zanda bulunmasndan sonra u sz getirmitir. "Ancak Allah Teal" fethin gelecek yla ertelenmesi hususunda "sizin bilmediiniz" hikmet ve maslahat "bildii iin bunun dnda size yakn bir fetih" yakn bir zamanda meydana gelecek Hayber fethini "vermitir.

"naallah" sz kullar eitmek ve btn ilerini Allah'n meietine balamaya irad etmek iindir.

Allah Teal u kavliyle her hususta Rasulullah' (s.a.) tasdik ederek onun grd ryann doruluunu bir kez daha tekit etmitir:

"Onu (hak dini) dier btn dinlere galip klmak iin Rasuln hidayetle ve hak din ile gnderen Odur. Buna ahit olarak Allah yeter." Yani nceki dinleri neshetmek ve bozuk itikatlarnn fesadn ortaya kartmak suretiyle slm dinini btn dinlere stn klmak iin Rasul Muhammed'i (s.a.) faydal ilim, amel-i salih ve dosdoru hidayet yoluna irad eden slm diniyle gnderen bizzat Allah Teal'dr. slm dinini dier dinlere stn klaca hususundaki bu vaadine ve Hz. Muhammed'in (s.a.) kendi peygamberi olduuna ona yardm edeceine ahit olarak Allah kfidir. Bu ayetle Hudeybiye sulhunun ba ksmna "Allah'n Rasul Muhammed" ifadesinin yazlmasn kabul etmeyen Sheyl b. Amr'n bu tavr reddedilmi, Rasulullah (s.a.) teselli edilmi, Rasulullah'n (s.a.) grd ryann doruluu te-yid edilmi ve "Onu dier btn dinlere galip klmak iin" ifadesiyle de Mekke'nin fethedilecei mjdelenmi olmaktadr.

Rasulullah (S.A.) le Kendilerine Peygamber Gnderilenlerin Vasflar:

29- Muhammed Allah'n Rasuldr. Onun beraberinde bulunanlar kfirlere kar sert, kendi aralarnda ise ok merhametlidirler. Onlar r-kya varrken ve secde ederken grrsn. Allah'tan ltuf ve rza isterler. Onlarn nianlar yzlerinde secde izidir. te onlarn Tevrat'taki vasflar budur, ncil'deki vasflar da (yledir: Onlar) filizini yarp karm git gide onu salamlatrarak kalnlam ve gvdesi zere dorulup kalkm bir ekine benzerler ki bu, ekincilerin de houna gider. (Ashab hakkndaki bu tebih) onunla kfirleri fkelendirmek iindir. man edip salih amel ileyen onlara Allah hem mafiret, hem byk mkfat vaadetmitir. Aklamas:

"Muhammed Allah'n Rasuldr." Yani Muhammed seksiz phesiz Allah tarafndan gnderilmi gerek bir peygamberdir.

"Onun beraberinde bulunanlar, kfirlere kar sert ve etin, kendi aralarnda ise ok merhametlidirler." Yani onun ashab Allah' inkr edenlere ve kendilerine dmanlk edenlere kar dayankllk, katlk ve sertlikle, birbirlerine kar da yumuak ve merhametli olmak ile temeyyz ederler. Nitekim Onlarn bu zellikleri baka ayetlerde yle ifade edilir: "Ey iman edenler! inizden kim dininden dnerse Allah yle bir kavim getirir ki onlar sever, onlar da Allah' severler. Mminlere kar alak gnll, kfirlere kar da onurlu ve zorludurlar." (Maide, 5/54). Baka bir ayet de yledir: "Ey iman edenler! Size yakn olan kfirlerle muharebe edin. Onlar sizde byk bir azim ve sertlik bulsunlar."

Ahmed, ve Mslim Ebu Hreyre'nin sahih bir hadiste Rasulullah'n yle dediini rivayet etmitir: "Birbirlerine kar sevgi, merhamet ve efkat gstermek hususunda mminler bir vcuda benzer. Onun her hangi bir uzvu rahatsz olduunda dierleri de uykusuzluk ve ate ile ona itirak ederler."

Buhari ve Mslim, Tirmizi ve Nesei'nin Ebu Musa el-Esari'den rivayet ettii hadis yledir: Rasulullah (s.a.) yle buyurmulardr: "Mmin mmin iin tulalar birbirine kenetlenmi bina gibidir."

Hasan- Basri yle demitir: Ashab- Kiram'm kfirlere kar gsterdii sertlie dair u bilgiler ulamtr: Onlar brakn bedenlerini elbiselerinin bile kfirlerin elbisesine demesinden saknyorlard. Kendi aralarndaki merhamet ve efkatleri hakknda da u bilgiler ulamtr: Birbiriyle gren mminler mutlaka musafaha yapp kucaklarlard.

Musafahanm caiz olduu hususunda alimler ittifak etmilerdir. Bu snnete devaml olarak riayet etmek, kendilerine muhalif olanlara kar sertlik gsterip kendi dindalarna merhamet etmek btn mminlerin vazifesidir.

"Onlar rkya varrken ve secde ederken grrsn. Allah'tan ltuf ve rza isterler." Yani ihlsl bir ekilde ok namaz kldklarn mahede edersin. ounlukla onlar rk ve secde halinde grrsn. Sevap ve Allah'n rzasn isterler, Allah katnda sevabn en by olan cennete girmeyi ve Allah'n rzasn umarlar. Allah rzas cennetten daha byk bir nimettir. "Allah'n rzas daha byktr." (Tevbe, 9/72).

"Onlarn nianlar yzlerindeki secde izidir." Onlarn en belirgin almetleri yzlerinde bulunan nur, parlaklk ve vakardr. Sddi demitir ki: Namaz onlarn yzlerini gzelletirmitir. Seleften birisi de yle demitir: Gece ok namaz klann gndz yz gzel olur.

bni Mace Cabir'den yle dediini rivayet etmektedir: Rasulullah (s.a.) yle buyurmutur: "Gece ok namaz klann gndz yz gzel olur." Gerekte bu merfu deil mevkuf bir hadistir.

Yine selef ulemasndan birisi yle demitir: "Muhakkak iyilerin kalplerinde bir nur, yzlerinde bir k, rzklarnda bir genilik ve insanlarn gnllerinde onlara kar bir muhabbet bulunur."

Mminlerin emiri Osman b. Afvan (r.a.) yle demitir: "Bir kimsenin iinde saklad bir srr Allah Teal mutlaka onun yznde veya lisannn srmesinde ortaya karr." Bu szden u mana kastedilmitir: badetin, salhn ve Allah iin hlasn izini Allah Teal mminin yznde ortaya karr. Bunun iin mer b. Hattab (r.a.) yle demitir: "Kim iini dzeltirse Allah da onun dn dzeltir."

mam Ahmed Ebi Said el-Hudri'nin yle dediini rivayet etmektedir: Rasulullah (s.a.) yle buyurmaktadr: "ayet biriniz kaps ve menfezi olmayan kapal bir maarann iinde amel etseydi Allah Teal bunu mutlaka olduu gibi insanlara gsterirdi."

Ayn ekilde Ahmed b. Hanbel ve Ebu Davud bni Abas (r.a.)'dan Rasulullah in yle dediini rivayet etmilerdir: "Muhakkak dzenli bir hal, gzel yaant ve itidal, peygamberliin yirmi be parasndan biridir."

"te onlaran Tevrattaki vasflar budur. ncil'deki vasflar da (yledir: Onlar) filizini yarp karm, gitgide onu salamlatrarak kalnlam ve gvdesi zere dorulup kalkm bir ekine benzer ki bu, ekincilerin houna gider. (Ashab hakkndaki bu tebih) kfirleri fkelendirmek iindir." Yani sahabeye ait bu vasf onlarn Tevrat'ta ve ncil'de bulunan vasflardr. Onlar balangta zayf idiler ve saylar da az idi. Tpk filizlenip dallar etrafna serpilen ve sertleip kuvvetlenen kkn destekledii ve tuttuu bir ekin gibi ashab- kiram da artm oalm ve glenmitir. Bilindii gibi ekinin bu hali, salaml ve gzel grnm sebebiyle iftilerin houna gider.

Mminin iman da byledir. slm'a ilk girdii esnada zayftr. lim ve iman ehliyle srekli birliktelii sebebiyle kuvvet kazanr ve neticede eit seviyeye karak onlar gibi olur. Bazen de onlardan daha kuvvetli bir imana sahip olabilir.

"man edip salih amel ileyen onlara Allah hem mafiret hem de byk bir mkfat vaadetmitir." Yani Allah kendisine ve Peygamberine (s.a.) iman edip salih amel ileyenlere gnahlarn balayp bol mkfat vermeyi ve cennete sokmay vaadetmitir. Allah'n vaadi haktr, gerektir ve kesinlikle tahakkuk edecektir. Zira Allah asla vaadinden dnmez.

Btn bu vasflar sahabe-i kirama ve onlarn izini takip eden ve onlarn yolu zere yryen iman topluluklar, slm ordular ve birbirini izleyen nesillere amildir.

Mslim Sahih'inde Ebu Hreyre (r.a.)'nin yle sylediini rivayet etmitir: Rasulullah (s.a.) buyurmutur ki: "Ashabma svmeyin. Nefsim yedi kudretinde bulunan Allah 'a yemin olsun ki ayet sizden biri Uhud da kadar altn infak etmi olsa onlardan birinin verdii ne bir mdd (hurma vs.) ne de onun yarsnn sevabna eriemez"

Mekke'ye giden kiinin "Harem "e en'am (deve, inek, koyun) cinsinden bir hayvan hediye olarak gtrmesi snettir. Buna "Hedy" denir.

Taris: Bir kavmin uyuyup istirahat etmek ve sonrada gitmek iin bir yerde konaklamas demektir.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/377-379.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/382-383.

Raz, XXVIII/82.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/387-389.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/393-395.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/400-402.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/402-406.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/412-413.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/418-419.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/424-425.

fealime" lafznn bandaki "fa" bu lafz "saddeka" lafzna atfetmek, bir de ilm-i ilhinin Rasulullah'n (s.a.) ryasndan nce var olduunu ifade etmek iindir. Zira burada takip ve tertipten maksat grnen ve meydana geleni bilmektir, yoksa ilm-i bilmek deildir.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/430-431.

Vehbe Zuhayli, et-Tefsirl-Mnir, Risale Yaynlar: 13/435-437.