T.C.ORMAN VE SU LER BAKANLII

LLEME VE EROZYONLA MCADELE GENEL MDRL

Erozyon Kontrol Daire Bakanl

2011

ORMAN VE SU BAKANLII LER TEKLAT YAPISI

Gayemiz

* EROZYON KONTROL DARE BAKANLII GREVLER

*

EROZYON KONTROLDARES BAKANLIININ GREVLER

a)Erozyonla mcadele plan ve projelerini yapmak, yaptrmak, uygulanmasn izlemek, bu faaliyetlere proje baznda destek salamak, bu i ve ilemlerle ilgili politika ve stratejiler belirlemek, ilgili kurum ve kurulular arasnda ibirlii ve koordinasyonu salamak. b)Ulusal bazda erozyon ve erozyon risk haritalarn oluturmak, alnacak nlemler ile ilgili plan ve projeler gelitirmek, yaplan almalar izlemek ve veri arivi oluturmak. c)Erozyon kontrol almalar ile ilgili ulusal ve uluslar aras kurum, kurulu, niversiteler ile ibirlii yapmak, gelimeleri takip etmek, konu ile ilgili ulusal ve uluslar aras eitim, toplant, sempozyum, altay organize etmek. )Erozyonla mcadele konularnda uluslararas sreleri takip etmek, katlm salamak. d)Grev alan ile ilgili eitim yaym ve tantm faaliyetlerinde bulunmak. f)Genel Mdr tarafndan verilen benzeri grevleri yapmak.

Trkiye; corafi konumu, topografik yaps, iklimi, yanl tarm uygulamalar, mera ve orman tahribat ve topraklarn erozyona duyarl olmas sebepleri ile dnya zerinde erozyona maruz lkeler arasnda yer almaktadr.

Trkiye;kresel iklim deiikliine bal olumsuzluklardan en fazla etkilenecek lkeler arasnda gsterilmektedir. GENEL DURUM

Genel DurumTrkiye; iklim, toporafya ve toprak zellikleri nedeniyle ok farkl ekosistemlere sahiptir.

Eimin %15den yukar olduu yerler % 62,5dir.Topraklarn %67si s ve ok sdr.

MEVCUT DURUM

Topraklarmzn %40 0-20cm, %33 20-50cm derinliktedir.%2si alkali ve tuzlu olup bitki yetimesine uygun deildir.lkemizin %37,3nde yarkurak iklim artlar hkm srmektedir.lkenin %56s 1000 metrenin zerindedir. Yukardaki nedenlerden dolay Trkiyede yetime muhiti zellikleri ok ksa mesafelerde deimektedir. Bu durum ayn zamanda biyolojik eitliliin fazla olmasnn nedenidir.

MEVCUT DURUM

*lkemizde kurak ve yar kurak alan miktar 51 milyon hektardr. (%65) KURAKLIK HARTASIYalar genelde yetersiz ve dzensizdir.Yllk Ya Ortalama: 632mm

Rize:2269mmIdr:231mm

* KLM HARTASI

llemenin en nemli sebeplerinden biri erozyondur.Orman alanlarnn %54, Tarm alanlarnn %59u, Meralarn %64nde,

orta ve iddetli erozyon mevcuttur.

TRKYEDE EROZYONGenel Durum

nfiltrasyon:nfiltrasyon ya sularnn toprak yzeyinden aaya doru szmas olaydr. Toprak yzeyine ulaan ya sular ya yzeysel ak haline geer ya da infiltrasyonla topraa szar. Ya sularnn infiltrasyonla topraa szan miktarnn, ya miktarna oran, ya iddetinin infiltrasyon kapasitesini ap amamasna baldr. Topran infiltrasyon kapasitesinin en yksek olduu yan balangcnda, iddeti yksek bir yamur fazla yzeysel aka neden olmazken, topran infiltrasyon kapasitesinin en dk olduu yan sonuna doru, iddeti yksek bir yamur ar yzeysel aklara neden olur. ayet, yan iddeti infiltrasyon kapasitesinden dkse, bu durumda yan tamam topraa szar. nfiltrasyonla topraa szan sularn bir ksm toprak nemine eklenir, bir ksm da yer alt ve taban suyu haline gelir.

TANIMLAR

*Olaydr.Topran;veTanmasAnmas,BirikmesiErozyon ;Bitki rtsnn olmamas veya tahrip edilmesi nedeniyle , su ve rzgr etkisiyle;ayet , insann tabiattaki toprak su bitki arasndaki dengeyi bozucu nitelikteki mdahalesi sonucu meydana geliyorsa hzlandrlm erozyon

*ErodibiliteTopraklarn erozyon eilimi; tamamen kendi bnyelerindeki eitli zelliklerden kaynaklanan, su ve rzgar kuvvetlerine kar direncini veya erozyona duyarlln gsteren bir niteliidir.

*EROZYONUN ETLERSu erozyonuRzgar erozyonu erozyonuYerekimi erozyonuBuzul erozyonu

SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLER

KLM : klimin erozyon zerine etkisi ya , scaklk ve rzgarla olmaktadr. Bunlarn ierisinde en nemlisi yatr. yanda ekli iddeti, sresi ve zaman erozyona farkl etki yapmaktadr. KLM : klimin erozyon zerine etkisi ya , scaklk ve rzgarla olmaktadr. Bunlarn ierisinde en nemlisi yatr. yanda ekli iddeti, sresi ve zaman erozyona farkl etki yapmaktadr.

KLM : klimin erozyon zerine etkisi ya , scaklk ve rzgarla olmaktadr. Bunlarn ierisinde en nemlisi yatr. yanda ekli iddeti, sresi ve zaman erozyona farkl etki yapmaktadr.

VEJETASYON ve L RT :Bitki rts topraa ulaan yan miktarn, iddetini ve mekanik etkisini azaltmaktadr. Bitki rtsnn skl, kapall ve boyu yzeysel akn nnde mekanik bir engel oluturur.

TOPOGRAFYA : Yamacn eimi ve uzunluu erozyonda nemlidir. Erozyonun iddeti bakmndan eim ok daha nemlidir. Eimin % 5 den %10a kmas erozyon miktarnda 3 kat, % 15e kmas 5 kat art yapmaktadr.

SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLERANAKAYA TOPRAK

Ana materyalin , toprak erozyonunun etkileyen zellikleri; topraklarn erodibilitesi ( erozyon eilim deeri) ve topraklarn slanabilme yetenekleridir. rnein granit, diorit, gnays ve istler erozyona kar hassastr. Bazalt, gabro ve andezit gibi ana materyaller erozyona kar son derece dayankldr.Topran fiziksel zellikleri yzeysel ak miktarn etkilemektedir. Topran tekst r, sitrik tr, nem ve organik madde miktar erozyona etki eden faktrler arasnda yer almaktadr.

NSAN FAKTR

Tabiat en ok tahrip eden de en ok imar edende insandr.

SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLER

*SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLER

*SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLERTOPOGRAFYA : Yamacn eimi ve uzunluu erozyonda nemlidir. Erozyonun iddeti bakmndan eim ok daha nemlidir. Eimin % 5 den %10a kmas erozyon miktarnda 3 kat, % 15e kmas 5 kat art yapmaktadr.

*

SU EROZYONUNA ETK EDEN FAKTRLER

*YZEY EROZYONU LE MCADELE TERASLAR gc le yaplan Teraslar Makineli Teraslar RME T ZG OT EKM DER TESSLEROYUNTU EROZYONU LE MCADELEEKLERKuru Duvar eiklerrme EiklerKafes Tel Eikleruvall seddelerHarl YaplarSU EROZYONU LE MCADELE

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDE1-TERASLAR :Arazi zerinde, meyil ve blge hidrolii gereklerine gre aralklar belli edilen, toprak ve suyu sath zerinde tutmaya yarayan, tesviye erilerine paralel (su tutucu) veya havzadan suyu erozyona sebep olmayacak ekilde dar boaltan kanallardr.

*na edilecek teraslarn aralk mesafelerinin ve yerlerinin arazideiaretlenmesi ilemidir. APLKASYON

*Eimli(Aktc) Teraslar: Esas itibariyle eimli yamalar zerinde, ani sel tahribatnn ve toprak erozyonunun nlenmesi amac ile tesis edilen teraslardr.YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*Eimsiz Teraslar: Tesviye erilerine paralel sfr meyilli teraslardr. Yzeysel aka geen sularn tamamen tutulmas ve arazinin n grlen kltrel nlemlere hazr hale getirilmesi iin tesis edilirler.YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*TERASLAR

*TERASLARGC LE YAPILAN

*TERASLARGC LE YAPILAN

YZEY EROZYONU LE MCADELEDE ALI DEMETL TERAS: al demetli teraslar meyilli, rzgar erozyonuna hassas, ince kumlu yapda, ince materyal tanan yamalarn stabil hale getirilmesinde kullanlr. Yama arazide kaz tabannn ie doru meyli % 10 olacak ekilde bir hendek alr. Bu hendek zerine civardan temin edilen her trl dallar demetler halinde yatrlr. Demetlerin ucu topraktan dardadr. Daha sonra, bu terasn zerine toprak ekilerek tam bir gradoni tipi terasa dntrlr. Teras zerinden toprak sktrlarak % 35-40 meyil verilir. Daha sonra alan ukurlara projesinde belirtilen fidanlar dikilir. Bu metotda kazk kullanlmamaktadr. al demetli terasn zerine fidan dikilecekse, al demetleri terasa yerletirilirken, fidan dikilecek yerin al demetleri ile kapatlmamasna dikkat edilmelidir.

*

YZEY EROZYONU LE MCADELEDE *ALI DEMETL TERAS:

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDEALI DEMETL TERAS

*ALI DEMETL TERAS

YZEY EROZYONU LE MCADELEDE.*ALI DEMETL TERAS

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDEALI DEMETL TERAS

YZEY EROZYONU LE MCADELEDE RME T TESS : Topra gevek rk yamalarda, topran tanmasn nlemek iin ou yerlerde rme itler yaplr. Bu itler, yamur sularnn akn yavalatarak topran anmasn ve tanmasn nlerler.

rme itlerin inaatnda ince aplar 4-6 cm. olan 90-100 cm. boyunda kazklar kullanlr. aklan kazklarn birbirine olan mesafesi 30-40 cm. olmaldr. Sralar arasndaki mesafe 1-1.5 metredir. Kazk akmada klavuz kazk kullanlmas ve topran tavda olmas kazk aklmasn kolaylatrr. Ayrca, srgn verme zellii olan kazklar tercih edilmelidir.

*

YZEY EROZYONU LE MCADELEDE RME T : Kazklarn te ikisi topraa girmelidir. Topran gevek ve yama eiminin fazlal orannda kazklar derin aklmaldr. Kazklar yamaca ne tam dey, ne de araziye dik olmal bunun ikisinin aras ynde ve daha ziyade yukar doru aklmaldr rme itlerin tesis zaman genellikle lkbahardr. nk, aa budama bu mevsimde yaplr. Ayrca, yalarn bol olmas nedeniyle toprak yumuak olduu iin kazklarn aklmas bu mevsimde daha kolaydr. Kazk akma ve rme ilemleri tamamlandktan sonra itlerin arkas toprakla doldurulur ve st ksmlarna da aa nevilerinden uygun olanlar dikilir.

*

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDE RME T KAZIKLARININ AKILMASI

*

*

*

*

*YZEY EROZYONU LE MCADELEDERME T

*MAKNE LE YAPILAN TERASLAR: Deiik zelliklere sahip toprak ileme makinelerinden yararlanlarak zellikle sel ve takn nlemede kullanlan, genilii 140-150 cm, derinlii 60-80 cm ebatlarnda yaplan teraslardr.YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

TERASLARMN EKSKAVATRPalet aral maksimum 170 cm Gc 24-50HpYZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*MAKNE LE YAPILANTERASLARARI 2010YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*MAKNE LE YAPILANTERASLARYZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*MAKNE LE YAPILANTERASLARARI 2010YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*MAKNE LE YAPILANTERASLARARI 2010MALATYA 2010YZEY EROZYONU LE MCADELEDE

*Akan yamalarn slahnda nce mekanik nlemlerle topran durdurulmas ,daha sonra o ksmda uygun bir bitki rtsnn gelitirilmesi ile slah almalarna devamllk kazandrlmas gerekir RK YAMALARIN SALAMLATIRILMASI

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEYzey erozyonu devam etmesi halinde oyuntu erozyonuna dnr. Yzeyden akan sular kanalize olunca oyulmalar meydana getirir ve bylece oyuntu erozyonu balam olur. Oyuntu slah yaplacak yerlerde sularn oyuntu alanna gelmeden aktc bir hendekte toplayarak bir boaltma kanalna veya bir dereye aktlmas gerekmektedir.

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

EVRME HENDE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEKuru Duvar Eikler: Harsz olarak ina edilen enine yaplardr. Fazla su tamayan mecralarda, kk oyuntularda ina edilirler. Kuru duvar eikler, harsz olarak ina edilen enine yaplardr. Fazla su tamayan mecralarda, kk oyuntularda ina edilirler. Kuru duvar eikler, genel olarak su toplama havzas 100 hektardan kk olan derelerin (sel yarnts, sel derecii) slahnda kullanlr.

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEKuru duvar eikler, harsz olarak ina edilen enine yaplardr. Fazla su tamayan mecralarda, kk oyuntularda ina edilirler. Kuru duvar eikler, genel olarak su toplama havzas 100 hektardan kk olan derelerin (sel yarnts, sel derecii) slahnda kullanlr.

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEKuru Duvar Eikler

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*Biyolojik Yaplar: al Demetli Canl Eikler Dere yataklarnda kullanlacak enine yaplarn tesisinde srgn verme yetenei yksek canl bitki malzemesi kullanlarak oluturulan yaplardr.

rme canl eik ve al demetli canl eik olmak zere iki eittir. Oyuntu kenarlar doal ev asna uygun dzeltilir. Oyuntu eksenine dik olarak 25-30 cm. derinliinde ve 30 cm. geniliinde bir hendek alr.

Bu hendein ierisine 1.00-1.50 m. uzunluunda, aplar 6-15 cm. olan kazklar, 0.30-0.50 m. ara ile aklr, bozuk mee baltalklarnn imarnda, seyreltme ve teklemelerden elde edilen Mee, St veya Kavak dallar ile kazklarn aras rlr. Kazklarn en az te biri srgn verecek aa trlerinden seilmelidir. Kazklar en az 1/3 topraa girecek ekilde akldktan sonra aralar rlr ve sonra itin arkas doldurulur ve gerekirse kazklar latalarla veya tellerle birbirlerine balanr ve mansap tarafna aklacak payandalarla kuvvetlendirilirOYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*UVALLI TOPRAK SEDDE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEKAFES TEL EKOYUNTU EROZYONU LE MCADELEBu tip eikler 70 cm. den daha yksek olmazlar. naas iin kazk, 3 mm.lik elik tel ve kafes tel kullanlr. Kazklar arasna 1 m. mesafe verilir. Bu sistem, aklklar 1.50-2.00 m.yi gemeyen dar boazlarda faydal ekilde kullanlabilir.

*KAFES TEL EKOYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEKAFES TEL EK

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELE

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEHARLI YAPILAR

*OYUNTU EROZYONU LE MCADELEHARLI YAPILAR

*RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERYeterli bitki rts bulunmayan, arazilerde, gevek yapdaki kuru ve ince bnyeli topran iddetli rzgarlarn etkisi yerinden oynatlarak tanmasn engelleme iin yaplan faaliyetlerdir.

RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERRzgar erozyonu ile mcadele yntemleri blmde ele alnmaktadr:1- DAR NLEMLER Eitim Tarm alanlarnn kabiliyet snfna uygun kullanlmas Meralarda otlatmann bitki rtsn bozmayacak ekilde yaplmas Tarla kenarlarndaki vejetasyonun korunmas Tarm alanlarnda anzlarn yaklmamas 2- KLTREL NLEMLER Mevcut vejetasyonun korunmas ve gelitirilmesi Bozulmu mera alanlarnn slah ve mnavebeli otlatma sistemi kullanlmas Tarm alanlarnda iinde baklagillerinde olduu nbetlee ekim ynteminin kullanlmas Tarm alanlarnda uygun toprak ileme yntemlerinin kullanlmas Sulu tarm uygulamalar ok yllk yem bitkileri ekimi Tarm alanlarnda nadas- hububat eritvari ekim ynteminin kullanlmas

*

RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER3- MEKANK NLEMLER Koruyucu orman kuaklar oluturulmas Rzgar perdeleri tesisi Kumul tespit almalar

*

RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERKUMUL TESBT ALIMALARI 1. n Kumul Oluturma 2. Yzeysel Kum Hareketlerinin nlenmesiCansz materyal ile stabilizasyon Dal rts sermekit sistemi kurmakCanl materyal le stabilizasyonOtlandrmakallandrmak 3.Daimi Stabilizasyon(Aalandrma)

*

*Koruyucu Orman Kuaklar: Tarm arazilerini ve iftlikleri korumak, kumullar tespit etmek gayesi ile 30-60 metre geniliinde, 10-30 aa srasndan oluan koruyucu orman kuaklar tesis edilir.

RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Koruyucu orman kuaklar srtlarn zerinde ve yerleim yerlerinin etrafnda tesis edilir.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Rzgar Perdeleri:Tarm arazilerini rzgardan korumak gayesi ile genellikle 1-3 aa srasndan, bazen de 1-7 sradan oluan rzgar perdeleri tesis edilir. erit yksekliinin 20 kat kadar mesafede etkilidir.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Rzgar perdeleri 350 metre aralklarla tesis edilir.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Tarm ve Mera Alanlarnda: Koruyucu orman kuaklar oluturulmas Rzgar perdeleri tesisiRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Yol kenarlarna rzgar erozyonuna nlem olarak tesis edilen rzgar perdeleri 3 sra olarak dikilir.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Tarm alanlarnda rzgar perdesi uygulamalarRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Rzgar erozyonuna kar tesis edilen yol kenar aalandrmalar.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*KUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*KUMUL TESPT ALIMALARIn eksibenin ( n kumulun ) tespitiRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*KUMUL TESPT ALIMALARIn eksibenin ( n kumulun ) tespitiRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERKUMUL TESPT ALIMALARIYzeysel kum hareketlerinin nlenmesi iin yaplan almalar

*Yzeysel kum hareketlerinin nlenmesi iin yaplan almalarKUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*KUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERYzeysel kum hareketlerinin nlenmesi iin yaplan almalar (Cansz materyal ile stabilizasyon)

*Ebu cehil als (Calligonum poligonoidesRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLERYzeysel kum hareketlerinin nlenmesi iin yaplan almalar(Canl materyal le stabilizasyon)

Daimi stabilizasyon (Aalandrma) KUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Daimi stabilizasyon (Aalandrma) KUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Daimi stabilizasyon (Aalandrma) KUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Kumul alanlarda ok yllk yem bitkilerinin kullanlmasKUMUL TESPT ALIMALARIRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*IDIR- ARALIK20042008ran, Nahcivanve Ermenistan gibi komu lkeye snr olan Idr-Aralk lesindeki sahann genilii 13.542 hektar dr.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*20042008IDIR- ARALIKRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*20042008IDIR- ARALIKRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Karapnar ,1960'l yllarda iddetli rzgar erozyonu nedeniyle g tehlikesi ile kar karya kalmtr. KONYA-KARAPINARRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*KONYA-KARAPINARlk olarak 13 000 Ha saha kontrol altna alnarak slah almalarna balanmtr. RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Alann bir ksm slah edilerek arazi sahiplerine iade edilmitir.KONYA-KARAPINARRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Manisa- Beyoba / Sazoba1988-1989 yllarnda Tiyenli, Denekler Kyleri ve Kumkuyucak Kasabas arasnda kalan 297 hektarlk alanda, 1996 ylnda Beyoba, Sazoba kyleri snrnda 145 hektar sahada rzgar erozyonu tedbirleri alnmtr.

RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Manisa- Beyoba / SazobaRZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Manisa- Beyoba/SazobaSahaya 196 bin fstkam, 34 bin yalanc akasya, 10 bin Okaliptus, 5 bin badem ve 4 bin 500 adet de Kbrs akasyas fidan dikildi. RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

* Adana / Karata Adana / Akyatan Antalya/Side-Sorgun Antalya / Kadriye-Belek Antalya / Konyaalt Antalya / Yeniceky Mula / Kale Antalya / Ovagelemi Mula / Kumluova stanbul / Durusu stanbul / Ava Sinop / Sarkum

KIYI KUMULLARINDA YAPILAN RZGAR EROZYONU LE MCADELE ALIMALARI

*ADANA - AKYATANalmalar sonucunda, 2065 hektar alan kumun etkisinden arndrlarak aalandrlmtr.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*FETHYE-KALKANBu blgede 1350 hektarlk Fethiye-Kumluova ve 1100 hektarlk Ka-Ovagelemi Projesi uygulanmtr.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*STANBUL- TERKOS-AALIKaradeniz Blgesindeki en geni kumul sahas olup, stanbulun su ihtiyacn salayan Terkos Gln doldurduundan nem tamaktadr. 2102 hektarlk stanbul-atalca Terkos Durusu Kumulu Projesi uygulanmtr.RZGAR EROZYONU NLEME FAALYETLER

*Vetiver (Vetiveria zizanioides (L.) Nash) Birok lkede bata toprak ve su muhafazas, Maden iletmelerinin atk sahalarnda, yol evleri ve baraj havzalarnda toprak stabilizasyonu ve toprak slah amal,Kklerinden elde edilen aromatik yalardan parfm ve kimya endstrisinde,Tbbi olarak (aromaterapi) ,Vegetatif aksam kat endstrisinde ham madde olarak; yapraklar ise hasr ve sepet yapmnda ,Hayvan yemi ve mal malzemesi, Bitki rotasyon bitkisi olarak deerlendirilebilmektedir.

*Gramineae familyasndan olup, 12 adet tr bulunmaktadr ve ortalama mr 40 yldr.Asya, Afrika ve Gney Amerikada yar karasal ve tropikal alanlarda yayl gstermektedir. Avrupada Fransa, spanya, talya, ngiltere, Portekiz gibi lkelerde de yetitirilmektedir.

*Trkiyede Vetiverlkemizde ilk olarak Muhammet KILCI tarafndan 1998 ylnda talyann Sicilya Adasnn Catania blgesinden getirilerek, zmir/Karyakada retilmeye balanmtr

Daha sonra bitkinin Ege Blgesinde farkl toprak ve iklim koullarna adaptasyonunun belirlenmesi iin TBTAK destekli bir proje gerekletirilmitir (TOGTAG 2883).

*Vetiverin zellikleriSaz grnml olup, boyu 2 mye, ta genilii ise 1 mye ulaabilmektedir. Kardelenme yetenei yksektir. Saak kkl olup, yumak oluturan kkleri uygun koullarda 3 m derinlie kadar gidebilmektedir. Yapraklar ortalama 75 cm uzunluunda, 8 mm geniliinde, ince uzun grnmldr.iekler erguvan-bordo renginde, salkm eklindedir. ieklenme zaman yaz sonudur.Tohumlar evresel koullara hassas olup, imlenme yzdesi dktr. Bu nedenle retimi, kardelerin ayrlmas ve eliklerin kklendirilmesiyle yaplmaktadr.

*

*Vetiver bitkisinin nemli kullanm yerlerinden birisi de toprak-su muhafazas almalardr:Yamur suyunun ak hzn %60-70 azaltabilmektedir. Yllk yan 689 mm olduu bir yerde toprak kaybn % 89, su kaybn % 57 orannda azaltt,Yllk 1240 mm ya alan bir baka alanda ise yzeysel akla meydana gelen toprak kaybn %11,6dan % 3,6ya drd belirtilmektedir.

*Ekstrem Koullarda VetiverTuzluluk ve pH asndan geni toleransa sahip olup, her tr toprakta yetiebilmektedir.Kurakla, uzun sre su altnda kalmaya ve sele dayankldr.Topraktaki ar metallere ve tarm ilalarnn artklarna yksek toleransldr.Yangn ve otlatmaya kar dayankldr.Geni bir iklim rejiminde yetiebilmektedir (-10 C ile 48 C scaklk, 200-6000 mm yllk ya miktarlar).ok meyilli alanlarda kullanlabilmektedir.

*Vetiver ve Dier Bitkilerin Dayanabildii Ar Metal Seviyeleri

Ar MetallerTopraktaki Seviye (mg/kg)Bitkideki Seviye (mg/kg)VetiverDier BitkilerVetiverDier BitkilerArsenik Kadmium Bakr KromKurunCiva Nikel Selenyuminko100-25020-6050-100200-600>1 500>6100>74>7502.01.5----7-102-14 -21-7245-4813-155-18>78>0.12347>118801-105-20150.02-0.20--10-30--

*Tarm Alanlarnda Vetiverin Toprak Kayb ve Yzeysel Ak zerine Etkisi

lkelerToprak Kayb (t/ha)Yzeysel Ak (Ya %)KontrolGelenekselVetiverKontrolGelenekselVetiverTayland3.97.32.51.21.4 0.8Venezuella95.088.720.264.150.0 21.9Venezuella (15 %)*16.812.01.18876 72Venezuella (26 %)*35.516.14.9Vietnam27.15.70.8Banglade426-11Hindistan25214.43.923.315.5

*Materyal ve YntemMateryal alma alan, Seferihisar ilesi Doanbey Ky snrlar iinde yer alan orman alandr. Bu alan 2009 ylnda yangn geirmi, 2010 ylnda yeniden aalandrlmtr. Alanda hakim anakaya fillattr. Bu sahann iinde bir dere yata seilerek Vetiver dikilmitir. Derenin su toplama alan 21 ha olup, balang noktas 222 m, biti noktas 181 m rakmdadr.Dere yatann uzunluu 561 mdir.

*Toprak zellikleri

Kum (%)58,20pH7,86Kil (%)20,16Organik Madde (%)2,259Toz (%)21,64Azot (%)0,135Toprak TrKumlu Killi BalkFosfor (ppm)3,40Kire (%)1,33Potasyum (ppm)101E.C.x10-3 (mS/cm)0,176Kalsiyum (ppm)2600

*klim zellikleriSeferihisar Meteoroloji stasyonunun uzun dnemli lmlerine gre (1933-2002 ) ortalama yllk toplam ya miktar 582,4 mmdir.Ortalama nispi nem % 63, ortalama scaklk 16,3 oC, en dk scaklk 17,5 oC (Ocak 1942), en yksek scaklk 45,1 oC (Temmuz 1933). almann gerekletirildii 2010 ylnda ortalama ya miktar 979 mm olup, bu yan 308,7 mmsi Ekim aynda meydana gelmitir. Bu ay iinde bir gn ok kuvvetli saanak ya olmutur (178 mm /19.10.2010).

*Yntem

Vetiver fidanlar dere yatanda 15-20 cm ara ile su ak ynne dik olarak dikilmitir (Nisan ay sonunda toplam 3300 adet bitki).Aralk aynda bitki sralarnn n ve arka taraflarnda biriken sedimentin miktar belirlenmitir. Sediment rnekleri alnarak analiz iin karma hale getirilmitir. Sediment rnekleri alnarak ncelikle 2 mmlik elekten elenmi, elek st ve elek alt materyal ayrlmtr. Alnan rneklerin hacim arlklar gr/cm3 olarak belirlenmitir. Analiz Yntemleri: Tepkime (pH) ve tuzluluk (E.C.) 1/2,5 orannda toprak-su sspansiyonunda, organik madde Walkley-Black Ya Yakma Yntemi, tekstr Bouyoucos Hidrometre Yntemi, toplam azot Kjeldahl Yntemi, fosfor Olsen Yntemi, potasyum, kalsiyum ve sodyum Ntr 1N Amonyum Asetat Yntemi ile belirlenmitir (Glur, 1974).

*Mays 2010Aralk 2010

*Bulgular ve TartmaFidanlarn Geliim Durumlar

Nisan ay sonunda dikilen fidanlar Haziranda kardelenmeye balam ve sra zerinde fidanlar arasndaki boluklar Eyll aynda kapattklar gzlenmitir. Aralk aynda her bir fidan 1-1,5 m boya ulam ve 50-100 kardeli bireyler haline gelmitir.

*Sediment Tanm ve Birikim DurumuSaha Mays Eyll aylar arasnda toplam 50,5 mm ya alm ve dere yatanda herhangi bir tanma gzlenmemitir. Ekim aynda mevsimsel yalar balam ve bu ay iinde bir gnde 178 mm ekstrem ya almtr.Kasm - Aralk aylarnda devam eden yal periyot sonunda fidanlarca tutulan sediment miktar, yaplan lmlerle dere yata boyunca belirlenmitir. 21 halk havzada 8 ay iinde dere yatanda tutulan sedimentlerin derinlii fidan sralarna gre deimekte olup, bu derinliin 15-50 cm aralnda ve ortalama 28,5 cm olduu belirlenmitir. Kaba malzemeler ounlukla fidan sralarnn nnde birikirken, ince malzemeler daha ok sralarn arkasnda birikmitir. Bylece dere yata boyunca toplam 646 m3 (784,2 ton) sediment tutulmutur.Buna gre toplam tutulan sedimentin 284,24 m3 (345 ton) kaba malzeme (ta, akl), 361,76 m3 (439,2 ton) ince malzeme (kum, kil, toz) olarak hesaplanmtr. Hektar bana tutulan sediment miktar ise 30,76 m3tr (37,3 ton).Sedimentlerin ortalama hacim arl 1,214 gr/cm3 olarak belirlenmitir.

*

*

*Sedimentlerin Besin Element erikleri

Alan(21 ha)Org. Mad.kgNkgPkgKkgCakgNakgToplamkgTop. Sediment646 m3 (784,2 ton)6250,4312,512,9134,82937,622,69570,8Hektarda Sediment361,8 m3 (37,3 ton)297,614,90,621,66139,91,1455,8

*Sonu ve nerilerBu alma ile aalandrma sahas iinde kk bir dere havzasnda vetiver ile yaplan bitkilendirme ile nemli miktarda sediment (646 m3; 784,2 ton) ve besin elementleri tutulduu ortaya konmutur:

6250,4 kg organik madde, 312,5 kg azot, 12,9 kg fosfor, 34,8 kg potasyum, 2937,6 kg kalsiyum ve 22,6 kg sodyum

(Toplam 9570,8 kg).

Bugne kadar lkemizde birok bitki tr erozyonla mcadelede kullanlrken, bu almadan elde edilen sonulara gre, Vetiver bitkisinin de sediment tanmn engellemede alternatif bir tr olarak gl, glet ve baraj havzalarnda, orman ii ve dndaki erozyona ak alanlarda kullanlabilecei belirlenmitir.

*Teekkrler

****ER.KONT.B.MD.*ER.KONT.B.MD.*ER.KONT.B.MD.*