T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI …
Transcript of T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI …
TC
NECMETTİN ERBAKAN UumlNİVERSİTESİ
MERAM TIP FAKUumlLTESİ
HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DRYUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
KONYA 2017
TC
NECMETTİN ERBAKAN UumlNİVERSİTESİ
MERAM TIP FAKUumlLTESİ
HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DRYUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
Danışman YRD DOCcedil DR LUumlTFİ SALTUK DEMİR
KONYA 2017
iii
OumlNSOumlZ
Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonda
almış olduğum 4 yıllık uzmanlık eğitimimde buumlyuumlk emekleri olan bilgi ve tecruumlbeleri ile
bana yol goumlsteren sayın hocalarım Prof Dr Tahir Kemal ŞAHİNrsquoe Yrd Doccedil Dr
Yasemin DURDURANrsquoa ve Yrd Doccedil Dr Mehmet UYARrsquoa
Bu ccedilalışmanın yuumlruumltuumllmesinde maddi destek aldığım Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuumlrsquone
Tez ccedilalışmamın her aşamasında oumlnemli katkıları olan değerli arkadaşım Dr Kuumlbra
EKENrsquoe veri toplanmasında ve laboratuar analizlerinde destek aldığım asistan
arkadaşlarım Dr Muhammet Fatih TABARArsquoya Dr Reyhan EVCİrsquoye ve tuumlm asistan
arkadaşlarıma
Hayatımın her aşamasında maddi ve manevi desteklerini sevgisini ve ilgisini hiccedilbir
zaman esirgemeyen sevgili annem babam ve kardeşlerime neşe ve huzur kaynağım
kıymetli eşim Sultan Ayşe BOYRAZrsquoa ve canım kızım Zehra Nuumlha BOYRAZrsquoa
Saygı ve teşekkuumlrlerimi sunarım
Ocak2017 Yusuf Kenan BOYRAZ
iv
OumlZET
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
KONYA 2017
Amaccedil Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillanmıştır
Youmlntem Kesitsel tipteki bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde 1 Nisan ndash 1 Haziran 2016 tarihleri
arasında yapıldı Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-power 3192 programıyla 810 hane olarak
hesaplandı Meram ilccedilesindeki mahallelerden oumlrnekleme seccedililen 810 haneye ulaşıldı
Ccedilalışmaya katılmayı kabul eden katılımcılara yuumlz yuumlze goumlruumlşme youmlntemiyle anket
uygulandı Ev tipi arıtma cihazı kullanılan ve analiz iccedilin ulaşılabilen hanelerin şebeke
sisteminden ve arıtma cihazından mikrobiyolojik ve kimyasal analiz iccedilin su oumlrnekleri
alındı Verilerin analizleri bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 programında yapıldı
Bulgular Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortancası 1 L olup 883rsquouuml
guumlnluumlk 25 Lrsquoden daha az su iccedilmekteydi Katılımcıların 83rsquouumlnuumln ev tipi su arıtma cihazı
kullandığı tespit edildi Evde kullanılan 39 arıtma cihazından alınan mikrobiyolojik
oumlrneklerin bir tanesinde toplam koliform uumlremesi tespit edildi Arıtma cihazlarından
kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrneklerde pH iletkenlik serbest klor floruumlr kalsiyum
magnezyum ve toplam sertlik değerleri şebeke suyuna goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(plt005)
Sonuccedil Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları duumlşuumlk bulundu Ev tipi arıtma
cihazlarının iccedilme suyunun hem mikrobiyolojik hem de kimyasal kalitesine olumsuz etki
ettiği saptandı
Anahtar Kelimeler Ev tipi su arıtma cihazı iccedilme suyu tercihi Meram
v
ABSTRACT
THE EFFECTS OF HOUSEHOLD WATER PURIFIER ON DRINKING WATER
QUALITY IN MERAM
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
SPECIALIZATION THESIS
KONYA 2017
Objective In this study it was aimed to determine the preferences and reasons of drinking
water for the people aged 18 years and over and the effects of household water purifier on
drinking water quality in Meram district
Methods This cross-sectional study was conducted between 1 April and 1 June 2016 in
Meram The sample size was calculated as 810 homes with the program G-power 3192
810 homes were selected which were sampled from the neighborhoods of Meram district
A questionnaire was applied to the participants who agree to participate by face to face
interview Water samples were taken from homes which were accesible for
microbiological and chemical analysis from the water network system and the household
water purifier Analyzes of the data were studied in the IBM SPSS 230 program on the
computer
Results Median of participants daily drinking water consumption was 1 L 883 of
them was drinking less than 25 L of water per day It was found that 83 of the
participants were using household water purifier Coliform were detected in one of the 39
household water purifier sample pH conductivity free chlorine fluoride calcium
magnesium and total hardness values were found significantly lower in the samples taken
from the household water purifiers than the network water (plt005)
Conclusion Participants daily consumption of drinking water was found low It has been
determined that household water purifiers have a negative effect on the microbiological
and chemical quality of drinking water
Keywords Household water purifiers drinking water preference Meram
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
TC
NECMETTİN ERBAKAN UumlNİVERSİTESİ
MERAM TIP FAKUumlLTESİ
HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DRYUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
Danışman YRD DOCcedil DR LUumlTFİ SALTUK DEMİR
KONYA 2017
iii
OumlNSOumlZ
Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonda
almış olduğum 4 yıllık uzmanlık eğitimimde buumlyuumlk emekleri olan bilgi ve tecruumlbeleri ile
bana yol goumlsteren sayın hocalarım Prof Dr Tahir Kemal ŞAHİNrsquoe Yrd Doccedil Dr
Yasemin DURDURANrsquoa ve Yrd Doccedil Dr Mehmet UYARrsquoa
Bu ccedilalışmanın yuumlruumltuumllmesinde maddi destek aldığım Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuumlrsquone
Tez ccedilalışmamın her aşamasında oumlnemli katkıları olan değerli arkadaşım Dr Kuumlbra
EKENrsquoe veri toplanmasında ve laboratuar analizlerinde destek aldığım asistan
arkadaşlarım Dr Muhammet Fatih TABARArsquoya Dr Reyhan EVCİrsquoye ve tuumlm asistan
arkadaşlarıma
Hayatımın her aşamasında maddi ve manevi desteklerini sevgisini ve ilgisini hiccedilbir
zaman esirgemeyen sevgili annem babam ve kardeşlerime neşe ve huzur kaynağım
kıymetli eşim Sultan Ayşe BOYRAZrsquoa ve canım kızım Zehra Nuumlha BOYRAZrsquoa
Saygı ve teşekkuumlrlerimi sunarım
Ocak2017 Yusuf Kenan BOYRAZ
iv
OumlZET
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
KONYA 2017
Amaccedil Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillanmıştır
Youmlntem Kesitsel tipteki bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde 1 Nisan ndash 1 Haziran 2016 tarihleri
arasında yapıldı Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-power 3192 programıyla 810 hane olarak
hesaplandı Meram ilccedilesindeki mahallelerden oumlrnekleme seccedililen 810 haneye ulaşıldı
Ccedilalışmaya katılmayı kabul eden katılımcılara yuumlz yuumlze goumlruumlşme youmlntemiyle anket
uygulandı Ev tipi arıtma cihazı kullanılan ve analiz iccedilin ulaşılabilen hanelerin şebeke
sisteminden ve arıtma cihazından mikrobiyolojik ve kimyasal analiz iccedilin su oumlrnekleri
alındı Verilerin analizleri bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 programında yapıldı
Bulgular Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortancası 1 L olup 883rsquouuml
guumlnluumlk 25 Lrsquoden daha az su iccedilmekteydi Katılımcıların 83rsquouumlnuumln ev tipi su arıtma cihazı
kullandığı tespit edildi Evde kullanılan 39 arıtma cihazından alınan mikrobiyolojik
oumlrneklerin bir tanesinde toplam koliform uumlremesi tespit edildi Arıtma cihazlarından
kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrneklerde pH iletkenlik serbest klor floruumlr kalsiyum
magnezyum ve toplam sertlik değerleri şebeke suyuna goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(plt005)
Sonuccedil Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları duumlşuumlk bulundu Ev tipi arıtma
cihazlarının iccedilme suyunun hem mikrobiyolojik hem de kimyasal kalitesine olumsuz etki
ettiği saptandı
Anahtar Kelimeler Ev tipi su arıtma cihazı iccedilme suyu tercihi Meram
v
ABSTRACT
THE EFFECTS OF HOUSEHOLD WATER PURIFIER ON DRINKING WATER
QUALITY IN MERAM
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
SPECIALIZATION THESIS
KONYA 2017
Objective In this study it was aimed to determine the preferences and reasons of drinking
water for the people aged 18 years and over and the effects of household water purifier on
drinking water quality in Meram district
Methods This cross-sectional study was conducted between 1 April and 1 June 2016 in
Meram The sample size was calculated as 810 homes with the program G-power 3192
810 homes were selected which were sampled from the neighborhoods of Meram district
A questionnaire was applied to the participants who agree to participate by face to face
interview Water samples were taken from homes which were accesible for
microbiological and chemical analysis from the water network system and the household
water purifier Analyzes of the data were studied in the IBM SPSS 230 program on the
computer
Results Median of participants daily drinking water consumption was 1 L 883 of
them was drinking less than 25 L of water per day It was found that 83 of the
participants were using household water purifier Coliform were detected in one of the 39
household water purifier sample pH conductivity free chlorine fluoride calcium
magnesium and total hardness values were found significantly lower in the samples taken
from the household water purifiers than the network water (plt005)
Conclusion Participants daily consumption of drinking water was found low It has been
determined that household water purifiers have a negative effect on the microbiological
and chemical quality of drinking water
Keywords Household water purifiers drinking water preference Meram
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
iii
OumlNSOumlZ
Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonda
almış olduğum 4 yıllık uzmanlık eğitimimde buumlyuumlk emekleri olan bilgi ve tecruumlbeleri ile
bana yol goumlsteren sayın hocalarım Prof Dr Tahir Kemal ŞAHİNrsquoe Yrd Doccedil Dr
Yasemin DURDURANrsquoa ve Yrd Doccedil Dr Mehmet UYARrsquoa
Bu ccedilalışmanın yuumlruumltuumllmesinde maddi destek aldığım Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuumlrsquone
Tez ccedilalışmamın her aşamasında oumlnemli katkıları olan değerli arkadaşım Dr Kuumlbra
EKENrsquoe veri toplanmasında ve laboratuar analizlerinde destek aldığım asistan
arkadaşlarım Dr Muhammet Fatih TABARArsquoya Dr Reyhan EVCİrsquoye ve tuumlm asistan
arkadaşlarıma
Hayatımın her aşamasında maddi ve manevi desteklerini sevgisini ve ilgisini hiccedilbir
zaman esirgemeyen sevgili annem babam ve kardeşlerime neşe ve huzur kaynağım
kıymetli eşim Sultan Ayşe BOYRAZrsquoa ve canım kızım Zehra Nuumlha BOYRAZrsquoa
Saygı ve teşekkuumlrlerimi sunarım
Ocak2017 Yusuf Kenan BOYRAZ
iv
OumlZET
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
KONYA 2017
Amaccedil Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillanmıştır
Youmlntem Kesitsel tipteki bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde 1 Nisan ndash 1 Haziran 2016 tarihleri
arasında yapıldı Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-power 3192 programıyla 810 hane olarak
hesaplandı Meram ilccedilesindeki mahallelerden oumlrnekleme seccedililen 810 haneye ulaşıldı
Ccedilalışmaya katılmayı kabul eden katılımcılara yuumlz yuumlze goumlruumlşme youmlntemiyle anket
uygulandı Ev tipi arıtma cihazı kullanılan ve analiz iccedilin ulaşılabilen hanelerin şebeke
sisteminden ve arıtma cihazından mikrobiyolojik ve kimyasal analiz iccedilin su oumlrnekleri
alındı Verilerin analizleri bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 programında yapıldı
Bulgular Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortancası 1 L olup 883rsquouuml
guumlnluumlk 25 Lrsquoden daha az su iccedilmekteydi Katılımcıların 83rsquouumlnuumln ev tipi su arıtma cihazı
kullandığı tespit edildi Evde kullanılan 39 arıtma cihazından alınan mikrobiyolojik
oumlrneklerin bir tanesinde toplam koliform uumlremesi tespit edildi Arıtma cihazlarından
kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrneklerde pH iletkenlik serbest klor floruumlr kalsiyum
magnezyum ve toplam sertlik değerleri şebeke suyuna goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(plt005)
Sonuccedil Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları duumlşuumlk bulundu Ev tipi arıtma
cihazlarının iccedilme suyunun hem mikrobiyolojik hem de kimyasal kalitesine olumsuz etki
ettiği saptandı
Anahtar Kelimeler Ev tipi su arıtma cihazı iccedilme suyu tercihi Meram
v
ABSTRACT
THE EFFECTS OF HOUSEHOLD WATER PURIFIER ON DRINKING WATER
QUALITY IN MERAM
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
SPECIALIZATION THESIS
KONYA 2017
Objective In this study it was aimed to determine the preferences and reasons of drinking
water for the people aged 18 years and over and the effects of household water purifier on
drinking water quality in Meram district
Methods This cross-sectional study was conducted between 1 April and 1 June 2016 in
Meram The sample size was calculated as 810 homes with the program G-power 3192
810 homes were selected which were sampled from the neighborhoods of Meram district
A questionnaire was applied to the participants who agree to participate by face to face
interview Water samples were taken from homes which were accesible for
microbiological and chemical analysis from the water network system and the household
water purifier Analyzes of the data were studied in the IBM SPSS 230 program on the
computer
Results Median of participants daily drinking water consumption was 1 L 883 of
them was drinking less than 25 L of water per day It was found that 83 of the
participants were using household water purifier Coliform were detected in one of the 39
household water purifier sample pH conductivity free chlorine fluoride calcium
magnesium and total hardness values were found significantly lower in the samples taken
from the household water purifiers than the network water (plt005)
Conclusion Participants daily consumption of drinking water was found low It has been
determined that household water purifiers have a negative effect on the microbiological
and chemical quality of drinking water
Keywords Household water purifiers drinking water preference Meram
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
iv
OumlZET
MERAM İLCcedilESİNDE EV TİPİ SU ARITMA CİHAZLARININ İCcedilME SUYU
KALİTESİNE ETKİSİ
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
UZMANLIK TEZİ
KONYA 2017
Amaccedil Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillanmıştır
Youmlntem Kesitsel tipteki bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde 1 Nisan ndash 1 Haziran 2016 tarihleri
arasında yapıldı Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-power 3192 programıyla 810 hane olarak
hesaplandı Meram ilccedilesindeki mahallelerden oumlrnekleme seccedililen 810 haneye ulaşıldı
Ccedilalışmaya katılmayı kabul eden katılımcılara yuumlz yuumlze goumlruumlşme youmlntemiyle anket
uygulandı Ev tipi arıtma cihazı kullanılan ve analiz iccedilin ulaşılabilen hanelerin şebeke
sisteminden ve arıtma cihazından mikrobiyolojik ve kimyasal analiz iccedilin su oumlrnekleri
alındı Verilerin analizleri bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 programında yapıldı
Bulgular Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortancası 1 L olup 883rsquouuml
guumlnluumlk 25 Lrsquoden daha az su iccedilmekteydi Katılımcıların 83rsquouumlnuumln ev tipi su arıtma cihazı
kullandığı tespit edildi Evde kullanılan 39 arıtma cihazından alınan mikrobiyolojik
oumlrneklerin bir tanesinde toplam koliform uumlremesi tespit edildi Arıtma cihazlarından
kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrneklerde pH iletkenlik serbest klor floruumlr kalsiyum
magnezyum ve toplam sertlik değerleri şebeke suyuna goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(plt005)
Sonuccedil Katılımcıların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları duumlşuumlk bulundu Ev tipi arıtma
cihazlarının iccedilme suyunun hem mikrobiyolojik hem de kimyasal kalitesine olumsuz etki
ettiği saptandı
Anahtar Kelimeler Ev tipi su arıtma cihazı iccedilme suyu tercihi Meram
v
ABSTRACT
THE EFFECTS OF HOUSEHOLD WATER PURIFIER ON DRINKING WATER
QUALITY IN MERAM
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
SPECIALIZATION THESIS
KONYA 2017
Objective In this study it was aimed to determine the preferences and reasons of drinking
water for the people aged 18 years and over and the effects of household water purifier on
drinking water quality in Meram district
Methods This cross-sectional study was conducted between 1 April and 1 June 2016 in
Meram The sample size was calculated as 810 homes with the program G-power 3192
810 homes were selected which were sampled from the neighborhoods of Meram district
A questionnaire was applied to the participants who agree to participate by face to face
interview Water samples were taken from homes which were accesible for
microbiological and chemical analysis from the water network system and the household
water purifier Analyzes of the data were studied in the IBM SPSS 230 program on the
computer
Results Median of participants daily drinking water consumption was 1 L 883 of
them was drinking less than 25 L of water per day It was found that 83 of the
participants were using household water purifier Coliform were detected in one of the 39
household water purifier sample pH conductivity free chlorine fluoride calcium
magnesium and total hardness values were found significantly lower in the samples taken
from the household water purifiers than the network water (plt005)
Conclusion Participants daily consumption of drinking water was found low It has been
determined that household water purifiers have a negative effect on the microbiological
and chemical quality of drinking water
Keywords Household water purifiers drinking water preference Meram
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
v
ABSTRACT
THE EFFECTS OF HOUSEHOLD WATER PURIFIER ON DRINKING WATER
QUALITY IN MERAM
DR YUSUF KENAN BOYRAZ
SPECIALIZATION THESIS
KONYA 2017
Objective In this study it was aimed to determine the preferences and reasons of drinking
water for the people aged 18 years and over and the effects of household water purifier on
drinking water quality in Meram district
Methods This cross-sectional study was conducted between 1 April and 1 June 2016 in
Meram The sample size was calculated as 810 homes with the program G-power 3192
810 homes were selected which were sampled from the neighborhoods of Meram district
A questionnaire was applied to the participants who agree to participate by face to face
interview Water samples were taken from homes which were accesible for
microbiological and chemical analysis from the water network system and the household
water purifier Analyzes of the data were studied in the IBM SPSS 230 program on the
computer
Results Median of participants daily drinking water consumption was 1 L 883 of
them was drinking less than 25 L of water per day It was found that 83 of the
participants were using household water purifier Coliform were detected in one of the 39
household water purifier sample pH conductivity free chlorine fluoride calcium
magnesium and total hardness values were found significantly lower in the samples taken
from the household water purifiers than the network water (plt005)
Conclusion Participants daily consumption of drinking water was found low It has been
determined that household water purifiers have a negative effect on the microbiological
and chemical quality of drinking water
Keywords Household water purifiers drinking water preference Meram
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
vi
İCcedilİNDEKİLER
Sayfa
OumlNSOumlZhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
OumlZEThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
ABSTRACThelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
İCcedilİNDEKİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
TABLOLAR DİZİNİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
SİMGE VE KISALTMALAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
iii
iv
v
vi
x
xii
1 GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1
2 GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
21 Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3
211 Su Kullanımıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 4
212 İccedilme ve Kullanma Suyu Kaynaklarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 7
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
231 Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 8
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
232 Kimyasal Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15
233 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
234 Radyoaktivite Parametreleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
24 Su Kalitesinin İzlemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
241 Kontrol iccedilin izlemehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 18
242 Denetleme İzlemesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
25 İccedilme Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
251 Sıcaklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
252 Renkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
253 Bulanıklıkhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 20
254 Kokuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
255 Tathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 21
256 pHhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 22
257 İletkenlikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
258 Amonyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 23
259 Nitrathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
vii
2510 Nitrithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 24
2511 Bakırhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2512 Borhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 25
2513 Demirhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2514 Manganhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26
2515 Ccedilinkohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 27
2516 Floruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2517 Kalsiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28
2518 Magnezyum helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 29
2519 Toplam Sertlik Derecesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 30
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 32
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2520 Arsenikhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 33
2521 Kadmiyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 34
2522 Siyanuumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2523 Kromhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 35
2524 Cıvahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2525 Nikelhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 36
2526 Kurşun helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2527 Antimonhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 37
2528 Selenyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 38
2529 Kloruumlrhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2530 Suumllfathelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 39
2531 Sodyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 40
2532 Aluumlminyumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2533 Serbest Klorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 41
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 42
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 43
261 Şebeke Suyuhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
262 Ambalajlı Suhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 44
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazlarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 45
2631 Mekanik Filtrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
2632 Yumuşatıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 46
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
viii
2633 Anyon Değiştirici Cihazlarhellip 46
2634 Ultraviyole Sistemlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 47
2635 Ters Osmoz 47
2636 Ozonlayıcılarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
264 Tatlı Su Ccedileşmelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 48
3 GERECcedil ve YOumlNTEMhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
31 Araştırmanın Tipihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zamanhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
33 Araştırmanın Evrenihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
34 Araştırmanın Oumlrneklemihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 50
36 Veri Toplama Araccedillarıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
361 Su Oumlrneklerinin Alınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
362 Su Oumlrneklerinin Taşınmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 51
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
37 Etik Durumhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
38 Araştırmanın Buumltccedilesihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
39 Araştırmanın Hipotezihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 52
312 Verileri Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53
4 BULGULARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
41 Katılımcılara Ait Bulgularhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzelliklerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 54
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 55
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının
ve Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85
ix
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu
Tercihlerinin Karşılaştırılmasıhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
418 Ev Tipi Su Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzelliklerhelliphelliphelliphellip 61
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
62
421 Mikrobiyolojik Analizhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
422 Fiziksel Analizlerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
423 pH ve İletkenlik Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 62
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik
Derecesi Analizlerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
63
426 Serbest Klor Analizihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
5 TARTIŞMAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 66
6 SONUCcedil ve OumlNERİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 73
7 KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 75
EK-1 ANKET FORMU
EK-2 NEUuml MERAM TIP FAKUumlLTESİ ETİK KURUL KARARI
x
TABLOLAR
Sayfa
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 6
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametrelerhelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 9
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalarhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenlerhelliphelliphelliphellip 15
Tablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerlerihelliphelliphelliphelliphelliphellip 16
Tablo 26 Goumlsterge Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 27 Radyoaktivite Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 17
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametrelerihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 19
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılmasıhelliphelliphelliphelliphellip 31
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesihelliphelliphellip 31
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)helliphellip 55
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya
2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
56
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 57
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 59
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 61
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphellip 63
xi
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun pHrsquosının İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğe
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 63
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 64
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphellip 64
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış
Suyun Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)helliphelliphelliphelliphellip 65
xii
SİMGE ve KISALTMALAR
AWWA American Water Works Association
ATSDR Agency for Toxic Substances and Disease Registry
Bq Becquerel
degC Santigrad derece
Ca Kalsiyum
CDC Centers for Disease Control and Prevention
CFU Colony-forming units
degdH Alman Sertlik Birimi
DSOuml Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml
DYUuml Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri
dege İngiliz Sertlik Birimi
EFSA European Food Safety Authority
EPA Environmental Protection Agency
degf Fransız Sertlik Birimi Mikrogram
Fe Demir
g Gram
HAA Haloasetikasit
mg Miligram
Mg Magnezyum
ml Mililitre
mSv Milisievert
Per Persentil
Ppm Parts per million
sd Serbestlik Derecesi
std Standart Sapma
TCU True colour unit
THM Trihalometan
TL Tuumlrk Lirası
TNSA Tuumlrkiye Nuumlfus Ve Sağlık Araştırmaları
TUumlİK Tuumlrkiye İstatistik Kurumu
USEPA Amerika Birleşik Devletleri Ccedilevre Koruma Ajansı
WHO World Health Organization
xiii
μg Mikrogram
μS Mikrosiemens
1
1 GİRİŞ VE AMACcedil
ldquoTuumlm canlılar yaşamak iccedilin suya ihtiyaccedil duyarlar Toplumların ulaşmak iccedilin savaş
verdikleri insanlığın gelişiminde temel oumlneme sahip olan su geccedilmiş ccedilağlarda birccedilok
toplumun ccediloumlkmesine ve yok olmasına sebep olmuştur (Guumller 1997)rdquo
ldquoSu yaşamın suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin vazgeccedililemeyecek bir maddedir Vuumlcudumuzda
bulunan su oranı yaşa ve cinsiyete goumlre farklılık goumlstermektedir Organizmada 42 ile
75 arasında su vardır Vuumlcudun elektrolit dengesinin sağlanması ve korunmasında suyun
etkin bir goumlrevi vardır Vuumlcuttaki huumlcre doku organ ve sistem duumlzeyinde buumltuumln yaşamsal
olaylar suya muhtaccediltır (Guumller 2012a)rdquo
İccedililen su miktarı kadar suyun kalitesi de oumlnemlidir ldquoSağlığa uygun ve temiz surdquo
iccedilerisinde ldquohastalık yapacak mikroorganizmalarrdquo ile ldquotoksik kimyasal maddelerrdquo
iccedilermemelidir Aynı zamanda vuumlcuda gereken mineralleri iccedilinde bulundurmalıdır
ldquoTopluma sunulan iccedilme-kullanma suyu niteliksel olarak aynı olması sağlanmalıdırrdquo Yani
temizlikte bulaşıkta ve ccedilamaşırda kullanılan su sağlığa zarar vermeyecek oumlzellikte
olmalıdır Ayrıca iccedilme suyunda toplumun fark edilebileceği koku tat renk ve bulanıklık
problemleri olmamalıdır İccedilme suyu konusundaki ldquofiziksel kimyasal mikrobiyolojik ve
radyolojikrdquo parametrelerin standart duumlzeyleri ldquoDuumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml)rdquo tarafından
belirlenmiştir (Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2015)
Tuumlrkiyersquode ldquoinsani tuumlketim amaccedillı sularınrdquo ldquoteknik ve hijyenik şartlara uygunluğu
ile suların kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali
ambalajlanması etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslarırdquo duumlzenlemek
amacıyla 2005 yılında ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo hazırlanmış
ve iccedilme suyunun kalite standartları belirlenmiştir ldquoBu standartlar hem DSOuml hem de Ccedilevre
Koruma Ajansırsquonın (EPA) iccedilme suyu standartlarına uygun olup ldquoAvrupa Birliğirdquo uyum
suumlrecinde ldquoAvrupa Birliğirdquo mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştır (Sağlık
Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoUluslararası sağlık soumlzleşmesi niteliğinde olan Alma-Ata bildirgesinde
vazgeccedililmez nitelikteki temel bakım kavramı getirilmiştir Temiz ve sağlıklı su sağlanması
ile sanitasyon da bu soumlzleşmenin oumlnemli boumlluumlmuumlduumlr (Guumller 1994)rdquo ldquoSağlıklı guumlvenli ve
yeterli suyu topluma ulaştırmak bir kamu hizmetidir Yerel youmlneticiler suyun topluma
sağlıklı temiz ve guumlvenilir olarak ulaşmasını sağlamayı en oumlnemli goumlrev olarak
goumlrmelidirler (Tekbaş 2009)rdquo
2
Tuumlm duumlnyada sağlıklı iccedilme suyuna erişim sağlayabilmek iccedilin birccedilok kamusal ve bireysel
duumlzeyde faaliyet yuumlruumltuumllmektedir Arıtma cihazları kullanımı da guumlnuumlmuumlzde yaygınlaşan
bireysel faaliyetlerden biridir Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış
olmasına rağmen şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel
kimyasal ve mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke
sularının temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında
ccedilıkan olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke
suyu ile ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015 Tekbaş 2009)
ldquoEvsel arıtım cihazlarırdquo farklı metotlar kullanarak su arıtımı yapan aygıtların genel
ismidir ldquoMekanik filtre sistemleri kimyasal sistemler yumuşatma yapan cihazlar anyon
değiştiren sistemler ultraviyole ışın kullananlar ters osmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayanlar klorlayanlar vb birccedilok metot evsel su arıtma cihazlarında kullanılmaktadırrdquo
Bu metotların hepsi aynı adla (ev tipi su arıtma cihazı) tanımlansa da bu cihazların
birbirinden farklı etkileri avantajları ve dezavantajları vardır Bu cihazlarda belirli
periyotlarda bakıma ve temizliğe ihtiyaccedil vardır Bakımları uygun periyotlarda olmazsa
cihazın filtre suumlzgeccedil arıtım haznesi pompa vb yerlerinde ccedileşitli mikroorganizmalar
ccediloğalıp koloni oluşturmaktadır Zamanında bakım temizlik filtre değiştirme gibi işlemler
kullanıcılar tarafından pek dikkat edilmeyen konulardandır (Tekbaş 2009)
ldquoYapılan ccedilalışmalarında ev tipi su arıtma cihazlarının ilk aylarda arıtım sağladığı
daha sonra mikrobiyolojik kirlenmenin başladığı saptanmaktadır Sonuccedil olarak ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanımı halk sağlığı accedilısından oumlnemli tehditler oluşturmaktadır
(Tekbaş 2009)rdquo
Bu ccedilalışmada Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin
araştırılması amaccedillandı
3
2 GENEL BİLGİLER
21 Su
ldquoSu insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri iccedilin oksijenden sonra gelen vazgeccedililmez
bir oumlğedir İnsan beslenmeden guumlnlerce yaşamanı suumlrduumlrmesine karşın suya ulaşamadığı
durumda ancak birkaccedil guumln yaşayabilmektedir İnsan vuumlcudunun iccedilerdiği su miktarı yaşa ve
cinsiyete goumlre 42 ile 75 arasında değişmekle birlikte yetişkin bir insan vuumlcudunun
ortalama 59rsquou sudur (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2017)rdquo
Yeryuumlzuumlnuumln 71rsquoi sularla kaplı olmasına rağmen suların ancak 3rsquouuml
kullanılabilecek sudur Ayrıca bu suyun 75rsquoi donmuş durumda kutuplarda veya kutuplara
yakın yerlerde bulunmaktadır İnsanların kullanmak amacıyla ulaşabileceği tatlı sular
duumlnyadaki su miktarının ancak 05rsquoidir Bu durum insanlığın kullanabileceği su
kaynaklarının ne kadar sınırlı olduğunu net bir biccedilimde goumlstermektedir Bu gerccedilek goumlz
oumlnuumlne alınırsa neden tatlı su kaynaklarının korunması gerektiği mevcut suların dikkatli ve
kontrolluuml kullanılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılacaktır (Ankara Tabip odası 2012
Sağlık Bakanlığı 2014 Guumller 2012b)
Duumlnya nuumlfusu 1900rsquoluuml yılların başlarında yaklaşık 15 milyar iken 21 yuumlzyıla
girilirken yaklaşık 6 milyar insan su kaynaklarını kullanmaktadır Birleşmiş Milletlerrsquoin
yaptığı araştırmalarda yaklaşık 2 milyar insan oumlnemli derecede su sorunu yaşamaktadır
Sağlıklı suya erişmek insanlar iccedilin temel bir hak olduğu halde guumlnuumlmuumlzde duumlnyada duumlnya
nuumlfusunun 25rsquoi sağlıklı iccedilme suyuna ulaşamamaktadır Bu nuumlfusun yaklaşık yarısının
gelişmekte olan uumllkelerde yaşadığı ifade edilmektedir 2025 yılında duumlnya nuumlfusunun 83
milyar olacağı ve yaklaşık 23 milyar kişinin oumlnemli duumlzeyde iccedilme suyu sorunu yaşayacağı
tahmin edilmektedir İccedilme suyu tuumlketiminde 20 yuumlzyılda yedi kat son 20 yılda da iki kat
artış kaydedilmiştir Goumlruumllduumlğuuml gibi su kaynakları uumlzerindeki nuumlfus baskısı oumlnemli bir
sorundur (Ulusoy 2009 Centers for Disease Control and Prevention 2016)
Sağlık accedilısından suyun miktarı kadar temizliği de oumlnemlidir Yeteri kadar temiz su
sağlanması durumunda duumlnyadaki hastalıkların 80rsquoden fazlası oumlnlenebilecektir Suyla
ilgili sorunların ccediloğunluğu suyun kalitesiyle ilgili sorunlardır Kanalizasyon bulaşması
sanayi atıklarıyla kontamine olması kentsel alanlarda kullanılan iccedilme ve kullanma sularının
en buumlyuumlk kirlilik sebebidir Noktasal (kanalizasyonun ve sanayi ccedilıkışı suların arıtılmadan
deşarjı) ve noktasal olmayan kaynaklardan (tarım alanlarında aşırı oranda kullanılan tarım
4
ilaccedilları pestisitler katı atık depolama alanları vb) yer altı ve yeruumlstuuml sularının kirletilmesi
iccedilme ve kullanma suları accedilısından oumlnemli tehlikelerden biridir (Sağlık Bakanlığı 2014)
ldquoSu yaşamın birccedilok boyutu (yiyecek guumlvenliği beslenme sağlık yaşanabilir
dengeli bir ccedilevre gibi) accedilısından oumlnem taşıdığından su kaynaklarının youmlnetimi de
insanların mutluluğu suumlrekli ve dengeli kalkınma ekolojik buumltuumlnluumlk ve bir tuumlr olarak
insanlığın kendi neslini suumlrduumlrmesi accedilısından vazgeccedililmez unsurlardan birini
oluşturmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)rdquo
ldquoDuumlnyada herkes iccedilin sağlıklı ve guumlvenli su sağlandığında hastalık ve oumlluumlmlerde
oumlnemli oumllccediluumlde azalması beklenmektedir Duumlnyada yaklaşık her on hastalıktan bir tanesinin
Sağlıklı ve guumlvenli iccedilme suyuna erişim arttığında
Sanitasyon ve hijyen koşulları sağlandığında
Sudan bulaşan hastalıklar engellendiğinde
Suda boğulmaların oumlnuumlne geccedilildiğinde oumlnlenmesi beklenmektedir
Sağlıklı ve guumlvenli suya erişim sağlandığında her yıl
Ccedilocukluk doumlneminde 1400 000
Sıtmaya bağlı 500 000
Malnuumltrisyona bağlı 860 000
Boğulma nedenli 280 000 oumlluumlmuumln oumlnlenebileceği bildirilmiştir (WHO
2016)rdquo
ldquoAyrıca sağlıklı ve guumlvenli suyun sağlanması durumunda beş milyon insanın
oumlnlenebilir bir koumlrluumlk nedeni olan trahoma ve beş milyon insanın da lenfatik filariazis
hastalığına yakalanmasını oumlnleyecektir (WHO 2016)rdquo
211 Su Kullanımı
ldquoYaşam iccedilin mutlak duumlzeyde gerekli olan su doğada bulunan gaz dışındaki maddeler
arasında en fazla tuumlketilenidir Bu oumlneminden dolayı tarihte medeniyetlerin kuruluşunda ve
ayakta kalmasında oumlnemli oumllccediluumltlerden birisi olmuştur Su kaynakları yeterli olan
coğrafyalar medeniyetlerin merkezi haline gelmiştir İnsanlığın gelişmesi ile birlikte su
ihtiyacı oumlnemli bir şekilde artmış ve enduumlstri eğlence gibi su değişik birccedilok alanda
kullanılmaya başlanmıştır Su kullanımı uumlccedil sınıfta incelenebilir
Primer kullanım iccedilme yiyecek - iccedileceklerin hazırlanması yıkanma ve temizlik
5
Sekonder kullanım ev ve fabrikalardan atıkların uzaklaştırılması enduumlstride su
gerektiren işlerin gerccedilekleştirilmesi yangınların soumlnduumlruumllmesi ve benzeri
uygulamalarda
Tersiyer kullanım doğal suların balıkccedilılık denizcilik yuumlzme eğlence tarımsal
sulama ve enerji iccedilin kullanımı (Oğur 2005)rdquo
Kişinin oumlncelikle fizyolojik olarak suya ihtiyacı bulunmaktadır Vuumlcut iccedilin gerekli
olan sıvı miktarının en oumlnemli kaynağını su oluşturmaktadır Genel olarak vuumlcutta oluşan
toksik maddelerin atılımını sağlamak ve vuumlcut sıvı dengesinin korunması iccedilin 8-10 bardak
su iccedililmesi oumlnerilmektedir Vuumlcudumuzun guumlnluumlk su ihtiyacı cinsiyete yaşa vuumlcut
ağırlığına guumlnluumlk fiziksel aktiviteye yaşanılan yerin iklimine ve mevsim şartlarına goumlre
değişebilmektedir (Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu 2016) Avrupa Gıda Guumlvenliği Otoritesi
(European Food Safety Authority EFSA) guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar
iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlemiştir (EFSA 2010)
Kişiler iccedilme suyu gereksiniminin yanı sıra yiyecek ve iccedileceklerin hazırlanması
yıkanma temizlik vb ihtiyaccedilları iccedilinde suya gereksinim duyarlar Su tuumlketimi suya
ulaşılabilirlik toplumun su kullanım alışkanlıkları enduumlstrileşme ekonomik durum gibi
faktoumlrlerden etkilenir ve kişiden kişiye değiştiğinden bilimsel kaynaklarda verilen ortalama
değerlerde farklılıklar olabilmektedir (Erkman 2011)
ldquoBireyin su ihtiyacı olan su miktarı 24 saatte litre olarak tanımlanır Yetişkin bir
birey fizyolojik olarak 24 saatte iki buccediluk litre suya gereksinim duyar Bunun yarım
litreden fazlası katı yiyeceklerle birlikte alınır Fizyolojik olarak gerekli olan bu iki buccediluk
litre suya kullanma suyu iccedilin gerekli olan su miktarı da eklenmelidir (Guumller 2015)rdquo ldquoBir
toplumun ihtiyacı olan su miktarı yaşanılan şehrin buumlyuumlkluumlğuuml ve o toplumun sosyokuumlltuumlrel
seviyesine ve ekonomik durumuna goumlre değişmektedir Şehirler buumlyuumlduumlkccedile toplumun
ekonomik durumu iyileştikccedile ve kuumlltuumlr seviyesi arttıkccedila birey başına harcanan guumlnluumlk su
miktarı da artar (Akdur 1998)rdquo Şehirlerde kişi başına gerekli su miktarını hesaplanırken
enduumlstriyel ihtiyaccedillar da hesaba eklenmelidir (Guumller 2015)
ldquoAraştırmalara goumlre nuumlfusu beş bine kadar olan yerlerde yaşayanlar guumlnluumlk kişi
başına 50-60 litre suya ihtiyaccedil duyarlar Nuumlfusu beş bin ile elli bin arasında olan yerlerde
kişi başına guumlnluumlk 60-100 litre suya ihtiyaccedil vardır Nuumlfusu elli binin uumlzerinde olan yerlerde
yaşayanların su ihtiyacı ise guumlnluumlk kişi başına 100 ile 1000 litre arasında değişmektedir
Kırsal boumllgelerde guumlnluumlk kişi başına yirmi litre yeterli olmaktadır Bazı Afrika uumllkelerinde
6
hesaplanan bu miktarın 10rsquoundan daha azı sağlanmaktadır Amerikalılar iccedilin ortalama
kişi başına guumlnluumlk su tuumlketimi 600 litre olarak bulunmuştur (Guumller 2015)rdquo
Birleşmiş Milletlerce 2002 yılında yapılan Duumlnya Su Değerlendirme raporunda
kentsel alanda kullanılan suyun yeterlilik goumlstergeleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur
Tablo 21 Kentsel Alanda Kullanılan Suyun Yeterlilik Goumlstergeleri (Erkman 2011)
Su Kullanımı (Lkişiguumln) Yeterlilik
20 Minimum gerekli olan miktar
gt20 ve lt 50 Temel ihtiyaccedil
gt 50 ve lt100 Yaşam seviyesi accedilısından duumlşuumlk değer
gt 100 ve lt150 Yaşam kalitesi accedilısından uygun seviye
gt 150 Yeterli durum
Gelişmiş toplumlarda kişi başına guumlnluumlk su gereksinimi 400-500 litre olarak
bildirilmesine rağmen Tuumlrkiyersquode kentsel boumllgelerde guumlnluumlk en fazla 200-250 litre kırsal
boumllgelerde ise guumlnluumlk 100-150 litredir (Akbaba 2008) 2014 yılında Tuumlrkiyersquode
belediyelerce şebeke sistemine verilen kişi başı guumlnluumlk ortalama su miktarı 203 litre olarak
hesaplanmıştır (TUumlİK 2014)
212 İccedilme Ve Kullanma Suyu Kaynakları
ldquoDuumlnyadaki suyun 976rsquosı tuzlu sudur Okyanuslar 36X108 km
2 alan kaplamakta ve
13X108 km
3 su iccedilermektedir Bir yılda okyanuslardan 38X10
14 ton su buharlaşarak
atmosfere karışır Fakat yağışlar her zaman buharlaşmanın olduğu yerlere yağmayabilir
Kutuplarda donmuş olan suyun oranı ise duumlnyadaki suyun 19u kadarıdır Bu verilere
goumlre insanlığın ulaşıp kullanacağı su duumlnyadaki suyun sadece 05ini oluşturmaktadır
Yeraltı suyu topraktaki nem akarsular ve goumlller hepsi bu oranın iccedilindedir (Guumller 2012b)rdquo
İnsanların iccedilme ve kullanma sularını aldığı elde ettiği başlıca su kaynakları
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Erkman 2011)
1Yeruumlstuuml Suları 2Yeraltı Suları 3Meteor Suları
- Akarsular
- Goumlller
- Barajlar
- Denizler
Adi Kuyu
Delme Kuyu
Ccedilakma Kuyu
Keson Kuyu
- Kar
- Yağmur
- Dolu
7
- Kaynaklar
- Kuyular
Artezyen
Ancak bu ayrım yapaydır Doğada suumlrekli bir su doumlnguumlsuuml mevcuttur Guumlneş enerjisi
ile buharlaşan su atmosferden yağmur kar şeklinde yeryuumlzuumlne doumlner Yağışların bir kısmı
doğrudan yuumlzeysel su akıntılarına ve su kitlelerine karışırken bir kısmı toprağın
derinliklerine inerek yeraltı sularına ulaşır buna ldquohidrolojik ccedilevrimrdquo adı verilir (Akdur
1998)
22 İccedilme ve Kullanma Sularının Kalitesi
İccedilme ve kullanma suyu kalitesi 1800rsquoluuml yılların sonundan 1900rsquoluuml yılların başlangıcına
kadar tifo paratifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklara yol accedilan mikroorganizmalar
accedilısından ele alınmaktaydı 1950rsquolerde suda bulunabilecek bazı metallerin toksik
etkilerinin olabileceğinin anlaşılması ve enduumlstriyel tarımsal olarak organik kimyasalların
uumlretimi ile kullanımının yaygınlaşması sebebiyle iccedilme suyundaki kimyasal kirleticilerin
kontroluumlnuumln de oumlnem arz ettiği fark edilmiştir 1960rsquolarda bu organik kimyasalların yaban
hayatı uumlzerindeki ciddi etkisinin fark edilmesi insanlar uumlzerinde oluşturabileceği
potansiyel toksik etkisi ya da kanserojen oumlzellikleri nedeniyle endişeye neden olmuştur
(Oğuz 2015)
Patojenlerin ccedilok kısa (24-48 saat) suumlrede etkisi goumlruumlluumlrken iccedilme suyundaki
kimyasal kirleticilerin etkileri daha ccedilok orta (1-5 yıl) ya da uzun (gt 10 yıl) suumlrede ortaya
ccedilıkmaktadır Bu nedenle daha oumlnce benimsenen mikrobiyolojik temelli su analizinin yerini
iccedilme suyu kalitesinin fiziksel kimyasal ve mikrobiyolojik oumlzelliklerinin de dikkate alındığı
daha kapsamlı analizler almıştır (Oğuz 2015)
Suyun kalitesi atmosferde buhar halinden yağmur damlası kar veya dolu olarak
yeryuumlzuumlne duumlşerken oluşmaktadır Hidrolojik ccedilevrim aşamalarından olan suyun akışı
aşamasında yağışla beraber gelen birccedilok bakteri ve ccedilevredeki kirlilikler de suyu kirleten
etkenlerdir ve yeryuumlzuumlndeki sular birbiriyle bağlantılı olduğundan herhangi bir boumllgedeki
kirlilik ekosistemdeki etkileşimle bir yerden başka bir yere taşınabilir Su toprağa
geccedilerken filtrasyon ile iccedilinde bulunan asılı maddeler bakteriler ve diğer
mikroorganizmalar da dahil olmak uumlzere kısmen veya tamamen temizlenir fakat toprakta
bulunan madensel tuzlar vb eriyerek suya karışır Bu nedenle yeraltı sularının iccedilerisinde
yuumlzeysel sulara goumlre daha yuumlksek oranda mineral bulunur Bu minerallerin bir boumlluumlmuumlnuumln
8
suda bulunması gerekir Flor kalsiyum ve magnezyum buna oumlrnek verilebilir Toksik olan
maddelerin hiccedilbirisinin suyun iccedilerisinde bulunmaması gerekir (Guumller 1997)
Su kalitesi hidrolojik dolaşım uygulanan arıtım ve dağıtım sistemi gibi değişik
faktoumlrlere bağlıdır İccedilme suyu kalitesi kaynakta arıtma tesisinde şebeke sisteminde ve bina
iccedili tesisat sisteminde ccedileşitli etkenlerle değişebilmektedir Hızlı bir şehirleşme ve
sanayileşme olgusunun yaşandığı guumlnuumlmuumlzde su kaynakları yoğun ccedilevre sorunlarıyla karşı
karşıyadır İccedilme suyunda goumlruumllen kirleticiler sadece kaynağa ulaşan ve oradan iccedilme suyuna
karışan maddelerden oluşmamaktadır İccedilme suyunu bu kirleticilerden arındırmak
maksadıyla yapılan arıtma işlemleri suumlresince de kimyasallar ilave edilmekte ya da ccedileşitli
malzemelere temas etmekte ve bu şekilde de ccedileşitli kimyasallar ile bunların yan uumlruumlnleri
iccedilme suyuna karışabilmektedir Bir diğer kaynak olarak da iccedilme suyu artıma tesisinden
ccedilıkan suyun son tuumlketiciye ulaşana kadar geccedilirdiği suumlreccedilte temas ettiği malzemeler
sayılabilir İccedilme suyunun sağlıklı ve guumlvenilir şekilde son tuumlketiciye ulaşabilmesi iccedilin tuumlm
bu kaynaklardan gelen kirleticilerin doğru tespit edilmesi tespit edilen kirletici miktarları
goumlz oumlnuumlne alınarak uygun arıtma yapılması ya da yerinde kontroluumln sağlanması gibi
tedbirlerin alınması gereklidir (Guumller 1994 Guumller 1997 Oğuz 2015)
23 Uumllkemizde İccedilme Suyu Kalite Standartları
Tuumlrkiyersquode insani tuumlketim amaccedillı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların
kalite standartlarının sağlanması kaynak suları ve iccedilme sularının istihsali ambalajlanması
etiketlenmesi satışı denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları duumlzenlemek amacıyla 2005
yılında İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik hazırlanmıştır Bu youmlnetmelik
ile iccedilme suyu standartları belirlenmiştir Bu standartlar hem DSOuml hem de EPArsquonın iccedilme
suyu standartlarına uygun olup Avrupa Birliği mevzuatına uyum ccedilerccedilevesinde
hazırlanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote mikrobiyolojik
kimyasal goumlsterge ve radyoaktivite parametreleri ile sınır değerleri belirlenmiştir
231 Mikrobiyolojik Parametreler
Kentsel şebekede ulaşan iccedilme-kullanma sularında 100 mlrsquode enterokok veya koliform
bakteri bulunmamalıdır Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek
olarak P aeruginosa Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens
Patojen Staphylococlar ve parazitler bulunmamalıdır
9
Tablo 22 İccedilme-Kullanma Suları İccedilin Mikrobiyolojik Parametreler
Parametre Parametrik değer (sayı100 ml)
Escherichia coli (E coli) 0
Enterokok 0
Koliform bakteri 0
Kaynaktan alınan numunede 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya agar-jelatin
karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-agar karışımında
koloni sayısı mlrsquode 5rsquoten az olmalıdır
Ambalajlı sularda ise Enterokok veya koliform bakteriye ek olarak P aeruginosa
Fekal koliform bakteri Salmonella Clostridium Perfiringens Patojen Staphylococlar ve
parazitler bulunmamalıdır Ambalajlı sularda 22 degCrsquode koloni sayısı 100ml 37 degCrsquode
koloni sayısı 20mlrsquoden az olmalıdır
Ambalajlı sularda numune ambalajlanmayı takiben 12 saat iccedilerisinde alınmak ve bu
suumlre iccedilerisinde 4 degC plusmn1 degCrsquode saklanmış olmak kaydıyla 22 degCrsquode 72 saatte agar-agar veya
agar-jelatin karışımında koloni sayısı mlrsquode 100rsquoden az olmalı 37 degCrsquode 24 saatte agar-
agar karışımında koloni sayısı mlrsquode 20rsquoden az olmalıdır Ayrıca parazitler ve diğer
mikroskobik canlı bulunmamalıdır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik
2005)
2311 Goumlsterge (İndikatoumlr) Mikroorganizmalar
İndikatoumlr mikroorganizma analizleri suların mikrobiyolojik olarak kontamine olup olmadığını
tespit etmek iccedilin en kısa suumlrede yapılması gereken bir analizdir Sık kullanılan goumlsterge
mikroorganizmalar Tablo 23rsquote sunulmuştur Su yaşamsal bir madde olduğu iccedilin suyun
hijyenik olup olmadığına en kısa zamanda karar vermek oumlnemlidir Kirletici
mikroorganizmanın cinsini ve tipini kesin olarak belirlemek zaman alacağı iccedilin tespiti kolay ve
hızlı olan indikatoumlr mikroorganizmalar tespit edilmeye ccedilalışılmaktadır (Sağlık Bakanlığı 2014)
10
Tablo 23 Sık Kullanılan Goumlsterge Mikroorganizmalar
Goumlsterge Amaccedil
Standart sayı Heterotrofik sayı
Su arıtım işleminin etkinliğini izlemek ve şebeke
muumldahalelerinden sonra kontaminasyonu izlemek
iccedilin kullanılır
Toplam koliform bakteri İccedilme sularının genel olarak mikrobik kalitesini
değerlendirmede kullanılır Fekal koliform bakteri
İccedilme sularının olası fekal kirlenmesinin goumlstergesi
olarak kullanılır
Escherichia coli (Ecoli) İccedilme sularının fekal kirlenmesinin goumlstergesi olarak
kullanılır
Bir toplumda su ile ilgili olarak karşılaşılabilecek en oumlnemli ve riskli tehlikelerden
birisi suda fekal kontaminasyonun meydana gelmesine bağlı gelişebilecek
enfeksiyonlardır Dolayısı ile iccedilme sularının mikrobiyolojik analizi kullanılan suyun
hijyenik kalitesini ortaya koymada en oumlnemli basamaklardan birisidir Bunun iccedilin suda
fekal kontaminasyonu goumlsteren organizmaların izole edilerek belirlenmesi gerekir Bazı
durumlarda bu organizmaların aynısı iccedilme suyu arıtma tesislerinin etkinliğini
değerlendirmede de kullanılır Suda bulunabilen bazı mikroorganizma ve uumlruumlnlerinin
oumlzellikleri şunlardır (Oğur 2005)
Escherichia coli Enterobacteriaceae ailesinden olan Escherichia coli beta-
galaktozidaz ve beta-glukorinidaz enzimlerinin varlığı ile karakterizedir Uygun besi
yerinde 44 - 45degCrsquode uumlrer laktozu ve mannitoluuml fermente ederek asit ve gaz ile
triptofandan indol uumlretir Bununla birlikte bazı suşları 37 degCrsquode uumlreyebilirken 44 - 45 degCrsquode
uumlreyemezler ve gaz uumlretmezler E coli oksidaz uumlretmez ve uumlreyi hidrolize etmez Tam bir
tanımlama oldukccedila zordur ve rutin analizler iccedilin oumlnerilmemektedir (Sağlık Bakanlığı
2014)
Ecoli insan ve hayvan dışkısında fazla miktarda bulunabilir Taze dışkının 1
gramında 10 milyar adet bulunabilir Herhangi bir şekilde fekal kontaminasyona maruz
kalmış atık su doğal sular toprak gibi kaynaklarda bulunabilir Yapılan analizlerde suda
Ecoli veya termotoleran bakteri saptanması o suda fekal kontaminasyon olduğunu veveya
yapılan arıtma işlemlerinin yetersiz olduğunu goumlstermektedir (Oğur 2005)
Termotoleran Koliform Bakteri Bu bakteriler 44 - 45degCrsquode laktozu fermente
edebilen koliform bakterilerdir Escherichia tuumlruuml ile Klebsiella Enterobacter ve
Citrobacter tuumlrlerinin bir kısmı bu gruba dahildir Ecoli dışındaki termotoleran
11
koliformlar enduumlstriyel atıklarla veya bitki ve toprak işleyen fabrika atıkları ile kontamine
olan sularda olabileceği iccedilin bu grup bakterilere fekal koliform bakteriler demek doğru
değildir (Sağlık Bakanlığı 2014)
Şebeke sisteminde termotoleran bakterilerin bulunması ve uumlremesi eğer uygun
ortam yoksa muumlmkuumln değildir ancak su borularında bir problem varsa su sıcaklığı
13degCrsquonin uumlzerinde ise ve suda hiccedil klor kalmamış ise uumlreme olabilmektedir Ccediloğu durumda
termotoleran bakteri konsantrasyonunu doğrudan Ecoli miktarı belirler Bu nedenle rutin
analizler iccedilin bu bakteriler suyun hijyenik kalitesi hakkında yeterli bilgi verebilir ancak
her zaman iccedilin bu bakterilerin fekal koliform bakterilerle aynı grup olmadığına dikkat
edilmelidir Eğer termotoleran bakteri ccedilok yuumlksek miktarda saptanmış ve herhangi bir
hatalı uygulamaya da rastlanamamışsa mutlaka Ecolirsquoyi araştırmaya youmlnelik testler
yapılmalıdır Konu ile ilgili ulusal referans laboratuarlar yerel olarak yapacakları
analizlerle termotoleran koliformlar iccedilindeki Ecoli durumunu ortaya koymalıdırlar
Termotoleran koliformlar daha kolay saptanabildiklerinden dolayı oumlzellikle arıtma
tesislerinin etkinliğini oumllccedilmede son derece kullanışlıdır (Oğur 2005)
Koliform Organizmalar (Toplam Koliformlar) Koliformlar uzun zamandan
beri iccedilme suyu kalitesinin mikrobiyolojik olarak kontroluumlnde goumlsterge mikroorganizma
olarak kullanılmaktadır Bunun en oumlnemli nedeni suda tespit edilmelerinin ve
değerlendirilmelerinin kolay ve pratik olmasıdır ldquoKoliform organizmardquo terimi safra
asitlerinin varlığında uumlreme yeteneğine ve 35 - 37 degCrsquode 24 - 48 saatte laktozu fermente
ederek asit gaz ve aldehit uumlretme yeteneğine sahip Gram-negatif ccedilubuk şeklindeki
sporsuz bakterileri belirtmek iccedilin kullanılmaktadır Bu bakteriler aynı zamanda oksidaz
negatiftirler ve beta-galaktozidaz aktivitesi goumlsterirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Geleneksel olarak koliform bakterilerin Escherichia Citrobacter Enterobacter ve
Klebsiella tuumlrlerine dahil oldukları kabul edilmektedir Bununla birlikte modern
taksonomik youmlntemlere goumlre grup heterojendir Bu grupta Enterobacter Cloacae ve
Citrobacter Freundii gibi laktozu fermente eden ve besin iccedileriği yuumlksek iccedilme sularının
yanı sıra hem dışkıda hem de doğada (doğal sular toprak bitki atıkları gibi) bulunabilen
bakterileri de kapsar Sularda daha nadir olarak bulunmakla birlikte Serratia Fonticola
Rabnella Aquatilis ve Buttiauxella Agrestis bakterileri de bu gruba dahildir (Oğur 2005)
Fekal kaynaklı olmayan bazı bakterilerin koliform bakteri tanımına uyabilmesi ve
bazı koliform bakterilerin laktoz negatif olması bu grup bakterilerin fekal kirlenmeyi
12
ortaya koymada yetersiz kalmasına neden olmaktadır Arıtılmış sularda koliform bakteri
bulunmamalıdır eğer bulunursa arıtma işleminin yetersiz ya da etkisiz olduğu arıtma
sonrası kontaminasyon olduğu veya su iccedilerisinde aşırı miktarda besin maddesi bulunduğu
duumlşuumlnuumlluumlr Dolayısı ile koliform testi arıtma işleminin yeterliliğini ve su dağıtım
şebekesinin buumltuumlnluumlğuumlnuuml ortaya koymada etkili bir goumlstergedir Koliform organizmalar her
zaman fekal kontaminasyonu veya sudaki patojenlerin varlığını goumlstermemekle birlikte
koliform testi halen arıtılmış iccedilme sularının mikrobiyolojik kalitesini ortaya koymada son
derece faydalı bir youmlntem olarak kullanılmaktadır Eğer elde edilen sonuccedillarda her hangi
bir karışıklık veya şuumlphe varsa oumlzellikle de Ecoli ve termotoleran koliformların
saptanmadığı durumlarda koliform organizmalar saptanmışsa doğal kaynaklı bir
kontaminasyonu incelemeye youmlnelik oumlzel analizler gerccedilekleştirilmelidir (Oğur 2005)
Fekal Streptokoklar Fekal streptokoklar genellikle insan ve hayvanların
dışkısında bulunan streptokoklardır Tuumlmuuml Lancefield grubu D antijenine sahiptir
Taksonomik olarak Enterococcus ve Streptococcus grubuna dahildirler Enterekok
taksonomisi yakın zamanda oumlnemli değişikliklere uğramış ve birccedilok yeni tuumlr hakkında
yeterli ekolojik bilgi birikimi gerccedilekleşmemiştir Enterococcus grubu şu anda belirli
kimyasal oumlzelliklere sahip olan tuumlm streptokokları iccediline almaktadır ve uumlreme - gelişme
oumlzellikleri konusunda buumlyuumlk farklılıklar bulunmaktadır Bu bakterilerin bir ccediloğu fekal
kaynaklıdır ve pratikte insan dışkısı ile kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergesi olarak
kabul edilmektedir Bununla birlikte hayvan dışkılarından da izole edilebilirler ve belirli tip
alt tipleri esas olarak bitkisel materyalde bulunur (Ecasseliflavus Efaecalis
Emalodoratus ve Esolitarius) (Sağlık Bakanlığı 2014)
Streptococcus ailesinden sadece Sbovis ve Sequinus grup D antijenine sahiptir ve
fekal streptokok grubuna dahildir Esas olarak hayvan dışkılarında bulunurlar Fekal
streptokoklar kirli sularda nadiren ccediloğalırlar ancak Ecoli ve koliform bakterilerden daha
dayanıklıdırlar Dolayısı ile su kalitesi kontroluumlndeki primer değerleri arıtma işlemlerinin
etkinliğini oumllccedilmede sekonder indikatoumlr organizma olmalarıdır Bunun yanı sıra
streptokoklar kuruluğa son derece direnccedilli olduklarından yeni doumlşenen tamir edilen
boruların rutin kontroluumlnde veya yer altı sularında ve yuumlzey sularında yuumlzeysel akıntılarla
meydana gelen kirliliklerin kontroluumlnde kullanılabilmektedir (Oğur 2005)
Suumllfit İndirgeyen Clostridiumlar Anaerobik spor oluşturan bu
mikroorganizmaların en oumlnemli oumlrneklerinden birisi Clostridium perfiringensrsquotir
13
Cperfiringens Ecolirsquoye goumlre ccedilok az olmakla birlikte dışkıda normal olarak bulunabilirler
Cperfiringensrsquoin esas kaynağı dışkı değildir ve doğada sıklıkla bulunmaktadır
Clostridium sporları suda diğer organizmalardan daha uzun suumlre canlı kalabilirler ve
dezenfeksiyona son derece direnccedillidir Dolayısı ile şebeke sularında saptanması arıtma ve
dezenfeksiyon işlemlerinin yetersizliğini goumlsterir Cperfiringens sporlarının sularda
saptanması protozoal kistlerin olabileceğinin de goumlstergesi olarak kabul edilebilir Uzun
suumlre canlı kalabilmeleri nedeni ile aralıklı ve uzak mesafeden kaynaklanan
kontaminasyonun en oumlnemli goumlstergeleridir Ancak dağıtım şebekelerinde rutin olarak
analizleri oumlnerilmemektedir ccediluumlnkuuml saptanmaları halinde yanlış alarmlara neden
olabilmektedirler (Sağlık Bakanlığı 2014)
Bakteriofajlar Bakteriofajlar bakterileri enfekte eden viruumlsler olarak kabul
edilebilirler Genelde genetik materyal ve protein yapıda kabuk iccedilerirler DNA veya RNA
iccedilerebilirler Ebatları genelde 25 - 100 nm arasındadır Bakteriyofajların enterik viruumlslerle
benzer oumlzelliklere sahip olması ve enterik viruumlslerden daha kolay saptanabilmeleri nedeni
ile su kalitesi kontroluumlnde bir indikatoumlr olarak kabul edilmektedirler Dahası bazı
bakteriofajların sudaki canlılıkları ve arıtma işlemlerine dayanıklılıkları enterik viruumlslerle
ccedilok buumlyuumlk bir benzerlik goumlstermektedir Oumlzellikle Ecolirsquoyi enfekte eden somatik kolifajlar
ve F-spesifik RNA bakteriofajları uumlzerinde yoğun olarak ccedilalışılmaktadır Bu ikisi dışkıda
yoğun olarak bulunmamakla birlikte kanalizasyon sularında bulunmaktadır Dolayısı ile
bunlar esasen sularda kanalizasyon kontaminasyonu olup olmadığının ve yer altı sularının
kalitesinin araştırılmasında kullanılmaktadırlar (Oğur 2005)
Diğer İndikatoumlrler Bifidobacteria ve Bacteroides fragilis grupları dışkıya
spesifik anaeroblardır Doğal sularda yaşayamazlar ve uumlreyemezler Genelde tropikal ve
subtropikal boumllgelerde su kalitesinin bir indikatoumlruuml olarak kullanılabilmekle birlikte
normalde sayılarının hızla azalması ve analiz youmlntemlerinin tam olarak standardize
edilememesi nedeni ile kullanımları oumlnerilmemektedir
Yukarıda sayılan indikatoumlrler fekal kontaminasyonun goumlstergeleridir Bunun dışında su
kalitesinin ortaya konmasında kullanılan başka indikatoumlrler de bulunmaktadır (Sağlık
Bakanlığı 2014)
Heterotrofik Plate Sayımı (Koloni Sayımı) Sudaki genel bakteri iccedileriğini ortaya
koymak iccedilin yapılır Suda bulunabilen tuumlm bakterileri ortaya koymaz sağlanan uumlreme
şartlarında gelişebilen ve koloni oluşturabilen bakterileri saptamak iccedilin kullanılmaktadır
14
Suyun arıtılması dezenfeksiyonu dağıtımı aşamalarının etkinliğini oumllccedilmek ve yuumlzme
havuzlarının durumunu saptamak iccedilin kullanılır Sonuccedillar ldquocolony-forming unitsrdquo (CFU)
olarak ifade edilir 35 degCrsquode 48 saatlik inkuumlbasyon oumlnerilmekle birlikte en yuumlksek değerler
20 - 28 degCrsquode ve 5 - 7 guumlnde alınır (Sağlık Bakanlığı 2014)
Aeromonas tuumlrleri ve Pseudomonas aeruginosa Su hijyeninin kontroluuml amacı ile
analizi oumlnerilen mikroorganizmalardandırlar Ancak rutin olarak kullanılmaları
oumlnerilmemektedir Şehir şebekesi sularının ve arıtma tesislerinin genel temizliklerinin
araştırılmasında ve şişe sularının hijyenik kalitelerinin kontroluumlnde oumlnemlidir (Oğur 2005)
Suda mikroorganizma saptandığında yapılabilecekler Tablo 24rsquote sunulmuştur
(Sağlık Bakanlığı 2014)
15
Tablo 24 Suda Mikroorganizma Tespit Edildiğinde Yapılması Gerekenler
Uumlreyen etken Sorun Yapılması
gereken
işlem
Depo girişinde
klor duumlzeyi
Depo ccedilıkışında
klor duumlzeyi
Toplam Canlı
(+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm 05 ppm
Toplam
Koliform (+) ise
Depoda veya su
kaynağında
sorun
vardır
Depoyu temizlet 2 ppm
Fekal
Streptokok (+)
ise
Dağıtım
şebekesinde
sorun vardır
Depoyu ve
şebeke
sistemini
dezenfekte
et Ccedilapraz
bağlantı
noktalarını
araştır
Tesisatccedilı
personeli
bilgilendir
ldquoDepoyu doldurulmalı ve 5 ppm
klorlanmalı Vanaları accedilıp şebeke
sistemine su vermeye başlayın
depodaki su seviyesi yarıya gelene
kadar bu işleme devam edin
Sonrasında vanayı kapatarak en az
doumlrt saat depo giriş ve ccedilıkışını
kapatarak depo iccedil yuumlzeylerinde
oksidasyon ve dezenfeksiyon
işlemlerinin gerccedilekleşmesi
sağlanmalı Bu şekilde şebeke
sisteminin dezenfeksiyonu
sağlanmış olacaktırrdquo
Parazit (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet 5 ppm
2 ppm
Viruumls (+) ise
Kaynakta
depoda
şebekede sorun
olabilir
Depoyu temizlet
2 ppm
Not Sonuccedillar iki kez uumlst uumlste normal ccedilıkana kadar analizler tekrarlanmalıdır Daha sonra 05 ppm
klorlayarak kullanmaya devam edilir Tabloda sıralananlar yapıldı ise su iccedililebilir
232 Kimyasal Parametreler
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki kimyasal parametreler
Tablo 25rsquote verilmiştir
16
ldquoTablo 25 Suda Saptanan Bazı Kimyasal Maddelerin Sınır Değerleri
Parametre Parametrik değer Birim
Akrilamid 01 microgL
Antimon 50 microgL
Arsenik 10 microgL
Benzen 10 microgL
Benzo (a) piren 0010 microgL
Bor 1 mgL
Bromat 10 microgL
Kadmiyum 50 microgL
Krom 50 microgL
Bakır 2 mgL
Siyanuumlr 50 microgL
12-dikloretan 30 microgL
Epikloridin 010 microgL
Floruumlr 15 mgL
Kurşun 10
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 25 microgL olarak uygulanır)
microgL
Cıva 10 microgL
Nikel 20 microgL
Nitrat 50 mgL
Nitrit 050 mgL
Pestisitler 010 microgL
Toplam pestisitler 050 microgL
Polisiklik aromatik
hidrokarbonlar
010 microgL
Selenyum 10 microgL
Tetrakloreten ve trikloreten 10 microgL
Trihalometanlar-toplam 100
(iccedilme-kullanma suları iccedilin 31 Aralık 2012
tarihine kadar 150 microgL olarak uygulanır)
microgL
Vinil Kloruumlr 050 microgLrdquo
233 Goumlsterge Parametreleri
İnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikte iccedilme sularındaki goumlsterge parametreleri
Tablo 26rsquoda verilmiştir
17
ldquoTablo 26 Goumlsterge Parametreleri
Parametre Parametrik Değer Birim
Aluumlminyum 200 microgL
Amonyum 050 mgL
Kloruumlr 250 mgL
C perfringens (sporlular dahil) 0 sayı100 ml
Renk Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
İletkenlik 2500 20 degCrsquode μScm-1
pH le 95-65le pH birimleri
Demir 200 microgL
Mangan 50 microgL
Koku Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
Oksitlenebilirlik 50 mgL O2
Suumllfat 250 mgL
Sodyum 200 mgL
Tat Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yok
22 degCrsquode koloni sayımı Anormal değişim yok
Koliform bakteri 0 Sayı100 ml
Toplam Organik Karbon (TOC) Anormal değişim yok
Bulanıklık Tuumlketicilerce kabul edilebilir ve
herhangi bir anormal değişim yokrdquo
234 Radyoaktivite Parametreleri
ldquoİnsani tuumlketim amaccedillı sular hakkında youmlnetmelikterdquo iccedilme sularındaki radyoaktivite
parametreleri Tablo 27rsquode verilmiştir
Tablo 27 Radyoaktivite Parametreleri
Parametre Parametrik değer Birim
Trityum 100 BqL
Toplam goumlsterge dozu 010 mSvyıl
18
24 Su Kalitesinin İzlemi
ldquoGuumlnuumlmuumlzde insanların ccedileşitli faaliyetleri sonucunda meydana gelen su kirletici maddeler
hızla artmaktadır Bu maddelerin insan sağlığına zarar verdiğine ilişkin bilgilerin olması
sebebiyle sularda analiz edilmesi gereken parametrelerin sayısında oumlnemli bir artış
olmuşturrdquo
ldquoİccedilme suyunda bulanabilen kirletici maddeler sadece kaynaklarda oluşmamaktadır
İccedilme suyunu bu kirleticilerden arıtmak amacıyla yapılan arıtım işlemleri suumlrecinde de
ccedileşitli kimyasal maddeler eklenmektedir Bu kimyasal maddelerin yan uumlruumlnleri sulara
karışabilmektedir Diğer bir kaynak olarak arıtım tesisinden ccedilıkan suyun insanlara ulaşana
kadar geccedilirdiği suumlrede temas halinde olduğu şebeke boruları olabilir (Oğuz 2015)rdquo
Buumltuumln bu kaynaklardan bulaşan kirletici maddelerin doğru saptanması iccedilin su kaynağını
arıtım tesisini depoyu şebekeyi ve tuumlketiciye ulaşan suyu temsil eden noktalardan numune
almak esas olmalıdır
Bunun iccedilin kriterler şunlardır
Su sağlayan kaynak birden fazla ise buumltuumln kaynakları temsil edecek şekilde numune
almalıdır
Numune alma noktaları seccedililirken suyun olası kirlenme noktaları oumlzellikle
kontamine olabilecek durumlar goumlz oumlnuumlnde bulundurularak korumasız su
kaynakları duumlşuumlk basınccedil noktaları sistemin en uccedil noktası gibi oumlzellikler goumlz
oumlnuumlnde bulundurulmalıdır
Şebekelerin hizmet verdiği nuumlfus ve şebekedeki dallanmalar bilinmelidir Alınan
numuneler hem ana şebekeyi hem de dalları temsil etmelidir
Numuneler tankları depoları ve rezervuarları temsil etmelidir
Birden ccedilok su kaynağı varsa her bir kaynağın ulaştığı nuumlfus miktarı bilinmelidir
(Sağlık Bakanlığı 2014)
241 Kontrol iccedilin İzleme
ldquoKontrol izleminin amacı insani kullanım amaccedillı suyun youmlnetmelikteki parametrik
değerlere uyup uymadığını belirlemektir Suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi
hakkında rutin bilgi sağlamaktır Aynı zamanda yapılan dezenfeksiyon işleminin etkili
olup olmadığını izlemektirrdquo
19
Kontrol izlemesinde Tablo 28rsquode yer alan parametrelerin mutlaka dikkate alınması
gereklidir
Tablo 28 Kontrol İzleme Parametreleri
ldquoİccedilme-Kullanma Sularırdquo ldquoİccedilme Sularırdquo ldquoKaynak Sularırdquo
Renk Renk Renk
Bulanıklık Bulanıklık Bulanıklık
Koku Koku Koku
Tat Tat Tat
İletkenlik İletkenlik İletkenlik
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH)
Hidrojen iyonu
konsantrasyonu (pH )
Nitrit
Amonyum Amonyum Amonyum
Aluumlminyum Aluumlminyum
Demir Demir
C perfringens (Sporlar dacirchil) C perfringens (Sporlar
dahil)
C perfringens (Sporlar
dahil)
E coli E coli E coli
Koliform bakteri Koliform bakteri Koliform bakteri
P aeruginosa P aeruginosa
22 ve 37
oCrsquode koloni
sayımı
22 ve 37 oCrsquode koloni
sayımı
ldquoKaynak sularında demir kuumlkuumlrt mangan ve arseniğin ozonla zenginleştirilmiş hava
kullanılarak ayrıştırılması halinde ozon bromat ve bromoform parametrelerine aktif
aluumlminyum kullanılarak floruumlruumln ayrıştırılması halinde floruumlr parametresine de bakılır
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005rdquo)rdquo
242 Denetleme İzlemesi
ldquoDenetleme izlemesinin amacı ldquoyoumlnetmeliktekirdquo buumltuumln parametrik değerlere uyulup
uyulmadığını belirlemektirrdquo
25 İccedilme Suyunun Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
ldquoSuyun fiziksel analizi ile sıcaklığı bulanıklığı rengi kokusu ve tadı incelenir Bu
oumlzelliklerin bir boumlluumlmuuml oumllccediluumlme bir boumlluumlmuuml ise duyusal olarak incelemeye dayanır Suyun
duyusal olarak değerlendirilen oumlzelliklerine organoleptik oumlzellikler denir Bulanık
renginde farklılık olan kokusu ve tadı bozuk olan sular iccedililebilir nitelikte kabul
edilmemelidir Bu sular yetkili kurumlarca tam bir incelemeden geccedilmeden iccedililmemelidir
(Guumller 1994)rdquo
20
Uumllkemizde artan su ihtiyacı ve su kısıtlılığı sebebiyle buumlyuumlk yerleşim yerlerinde yuumlzey
sularının arıtılmasıyla su sağlama gerekliliğinin meydana gelmesi suyun kimyasal
kirliliğinin de oumln plana gelmesine sebep olmuştur Suyun kuvvetli bir ccediloumlzuumlcuuml olması
sebebiyle doğada saf olarak bulunmamaktadır Oumlrneğin yağış suları bile yeryuumlzuumlne
inerken havada bulunan ccedileşitli gazları iccedilerisine alabilmektedir Toprağa ulaştığında ve
katmanlarından geccedilerken topraktaki birccedilok anorganik kirletici suya geccediler Bunlar arasında
arsenik baryum krom kurşun cıva guumlmuumlş gibi toksik metaller bulunur Suda sağlığa
zararlı olan bu kimyasal maddeler bulunmamalıdır (Guumller 2012b)
251 Sıcaklık
Su kaynakları su kaynağının oumlzellikleri iklimsel koşulları gibi birccedilok faktoumlruumln etkisiyle
farklı sıcaklıklarda olabilir Genel olarak sıcaklığı 7-12 ordmC arasında olan suların susuzluğu
giderici etkisi vardır Sıcaklığı 20 ordmCrsquonin uumlzerindeki su lezzetsizdir (Guumller 2012b)
ldquoSıcaklık sularda kimyasal biyokimyasal ve biyolojik aktiviteyi etkileyebilmesi
nedeniyle su arıtım sistemlerinin tasarımında oumlnemli bir kriterdir (Crittenden 2012)rdquo ldquoSu
sıcaklığının yuumlksek olması mikroorganizma gelişimine neden olabilir Ayrıca yuumlksek
sıcaklıklarda lezzet koku renk ve aşındırıcılık problemleri de oluşabilir (WHO 2011)rdquo
252 Renk
ldquoİccedilme suyu renksiz olmalıdır İnsan goumlzuuml 15 true colour unit (TCU) uumlzerindeki rengi
goumlrebilirler (WHO 2011)rdquo İccedilme sularında renk oluşumu genellikle toprak kaynaklıdır
ldquoBunun dışında demir ve diğer metallerin varlığıyla ya da su kaynağının sanayi
kaynaklarıyla kirlenmesi sonucunda suda renk goumlzlenebilmektedir (Oğuz 2015)rdquo
Sudaki renk tuumlketime verilmeden oumlnce giderilmelidir (Oğur 2005) ldquoRenk
gideriminde ozon klor klordioksit gibi kimyasallarla oksidasyon youmlntemleri
kullanılmakta Pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme ve filtrasyon da etkili bir giderim sağlamaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
253 Bulanıklık
İccedilme ve kullanma suları berrak olmalıdır Şebeke sisteminde bir tamirat olduğunda bir suumlre
suların berraklığı bozulabilir Suyun bulanıklığı iccedilerisinde bulunan balccedilık bitki atıkları ve
yosunlar nedeniyle gelişebilmektedir ldquoBazen fazla miktarda mikrobiyolojik canlı uumlremesi
21
sebebiyle bulanıklık oluşabilir Ayrıca suyun iccedilerisinde bulunabilen inorganik tuzlar da
bulanıklığa sebep olabilmektedir Bu tuumlr bulanıklık sular kaynatılınca ortadan kalkarrdquo
ldquoBulanıklık tuumlrbidite değeri ile oumllccediluumlluumlr Tuumlrbidite suyun kendisine gelen ışığı
doğrudan değil de youmln değiştirerek geccedilirmesi oumlzelliğidir Suların izin verilen bulanıklık
değeri 5-10 Nepholometric Turbidity Unit arasındadır (Oğur 2005 Guumller 2012b)rdquo
Bulanıklığın giderilmesinde durultma pıhtılaştırma ccediloumlktuumlrme filtreden geccedilirme
ve aktif karbon metotları kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
254 Koku
ldquoSu doğal formunda kokusuzdur Sudaki kokunun insanlar tarafından fark edilmesi sudan
kaynaklanabilecek zehirlenmeler iccedilin ilk ve en oumlnemli korunma youmlntemidir Sudaki koku
iccedilerisindeki yosun ot balık algler protozoalar planktonlar ve diğer
mikroorganizmalardan kaynaklanabilir Su topraktan yeraltına geccedilerken kuumlkuumlrt dioksit
hidrojen suumllfuumlr gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir Suların korunması ve
saklanması sırasında iccedilerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da
olabilmektedir Bu kokular suda uumlreyen mikroorganizmaların uumlrettiği maddelere bağlı
olarak gelişir Enduumlstriyel atıkların iccedilerisindeki kimyasalların kokularının da sulara
karışma olasılığı vardır (Oğur 2005)rdquo
ldquoKoku genellikle koaguumllasyon ve klorlama ile giderilebilir Fakat daha ileri bir
arıtımın gerekmesi durumunda havalandırma granuumllertoz aktif karbon ozonlama gibi
youmlntemler kullanılabilmektedir (WHO 2011)rdquo
255 Tat
ldquoTat genel olarak acı tuzlu ekşi ve tatlı olarak tanımlanır Ağza alınan su oumlrneği iccedilindeki
kimyasalların oumlzelliğine goumlre- hemen her durumda tat ve koku reseptoumlrlerini birlikte
harekete geccedilireceğinden sonuccedilta genel olarak ldquolezzetrdquo adı verilen bir sonuccedil ortaya ccedilıkarrdquo
ldquoSuya lezzet veren etkenler iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş durumda bulunan karbondioksit ve
oksijendir Kaynamış suyun lezzetinin iyi olmaması kaynatma sırasında bu gazların
uccedilmasına bağlıdır Bu durumda suyun kaptan kaba doumlkuumllerek havalandırılması lezzetinin
yeniden gelmesini sağlamaktadır Bazı inorganik maddeler de aşırı oranda bulunursa
madeni bir tat oluşabilir Serin sularda lezzeti bozan faktoumlrlerin etkisi belirgin olmayabilir
Litrede 03 mg uumlzerindeki klor tat olarak algılanabilmektedirrdquo
22
ldquoSadece iccedililmesinin kesin olarak guumlvenilir olduğu bilinen su oumlrneklerinin lezzet analizi
yapılır Atık sular ve benzeri sularda lezzet analizi yapılmaz Analizin yapılacağı ortamda
koku olmamalıdır (Oğur 2005)rdquo
256 pH
Suyun asitlik veya bazlık durumunu goumlsteren logaritmik bir oumllccediluumlduumlr Bir ccediloumlzeltinin
hidrojen iyonu aktivitesinin negatif logaritmasıdır pH = -log (H +) Seyreltik ccediloumlzeltilerde
hidrojen iyonu aktivitesi hidrojen iyon konsantrasyonuna yaklaşık olarak eşittir (WHO
2007)
Suyun pHrsquosı asit-baz dengesi karbon dioksit - bikarbonat - karbonat denge sistemi
tarafından kontrol edilir Karbondioksit konsantrasyonunda artış pHrsquoyi duumlşuumlruumlrken azalışı
ise pHrsquoyi arttırır Sıcaklık da dengeyi ve pH değerini etkileyecektir Saf suda sıcaklığın
25degCye yuumlkselmesi pH değerinde yaklaşık 045 azalma meydana getirir Bikarbonat
karbonat ve hidroksil iyonları ile kazandırılan tamponlama kapasitesine sahip suda bu
sıcaklık etkisi modifiye edilir Doğadaki ccediloğu suyun pHrsquosi 65-85 arasındadır (WHO
2007)
Sulu bir numunenin pH değeri genellikle bir cam elektrot ile elektrometrik olarak
oumllccediluumlluumlr Sıcaklık pH oumllccediluumlmuuml uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir
pH suyun korozivitesinin belirlenmesinde buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Genel olarak
pH duumlştuumlkccedile korozivite artar Bununla birlikte pH değeri koroziviteyi etkileyen ccedileşitli
faktoumlrlerden sadece biridir (WHO 2007)
Asitlerin ve alkalilerin etkileri guumlcuumlne ve konsantrasyonuna bağlıdır Guumlccedilluuml
konsantre asitler ve alkaliler aşındırıcıdır seyreltik ve zayıf asitler ile alkaliler aşındırıcı
etkiye sahip değildirler Tek başına pH olumsuz etkilerin primer belirleyicisi değildir
Normalde suda asitler ve alkaliler seyreltik halde bulunurlar Hidroklorik asit iccedileren mide
sıvısının pHrsquosı 10-35 arasındadır Yaklaşık 20 pH değerinde bir ccedilok gıda bulunmaktadır
Limon suyu 24 pH ve sirke 28 pH değerindedir Bunlar zayıf asit olduklarından
tuumlketilmelerinde sağlığa hiccedilbir tehditleri yoktur Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH
değeri ile insan sağlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin
suların dezenfeksiyon verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquoın metallerin korozyonunu
arttırdığını boumlylece pH değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir
23
(WHO 2007) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen pH değeri
65-95 arasındadır (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
257 İletkenlik
ldquoİletkenlik su kalitesi iccedilin goumlsterge bir parametre olup suyun elektrik akımını iletme
kabiliyetinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr İletkenlik genel olarak kirlilik izlemesinde kullanılır (Oğuz
2015)rdquo ldquoİletkenlik oumllccediluumlm birimi μScmrsquodir 1 μScm = 1 μmhocmrsquodirrdquo Distile sular
genelde 05-3 μScm iletkenliğe sahiptirler ancak havayla ve kap ile temastan sonra
iletkenlikleri değişebilir İccedilme sularının iletkenliği 50 ndash 1500 μScm arasında değişebilir
kirlilik arttıkccedila iletkenlik de artar ve bazı enduumlstriyel atık sularda iletkenlik 10000
μScmrsquoin uumlzerinde olabilmektedir (Oğur 2005) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquoterdquo belirlenen iletkenlik uumlst sınır değeri ldquo2500 μScmrsquodirrdquo (ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoAlkol fenol ve şeker gibi maddeler elektrik akımını iyi iletmediğinden suda
bulunduklarında suyun iletkenliği duumlşer Fakat klor nitrat ve suumllfat anyonları ya da
sodyum magnezyum kalsiyum ve aluumlminyum katyonları gibi inorganik ccediloumlzuumlnmuumlş
maddelerin varlığında suyun iletkenlik değeri artmaktadır (Spellman 2003)rdquo
ldquoİletkenliğinrdquo insan sağlığı uumlzerinde iccedilme suyu tuumlketimi yoluyla bağlantılı bir
etkisinin olduğuna dair bir veri bulunmamaktadır (WHO 2011)
Suyun iletkenlik duumlzeyinin artışı magnezyum kalsiyum ve demir gibi maddeler
nedeniyle ise yumuşatma youmlntemleriyle giderilebilir Eğer sorun sodyum potasyum vb
konsantrasyonların artışından dolayı ise ters ozmoz ve distilasyon uumlnitesiyle giderilebilir
(Oğuz 2015)
258 Amonyum
Amonyumun suda bulunması tarım ve enduumlstri kaynaklıdır Kloraminle dezenfeksiyon
sırasında da oluşabilmektedir Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye duumlşuumlrebilir şebeke
sisteminde nitrit oluşumuna yol accedilabilir filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye
duumlşuumlrebilir Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yuumlksek
olabilmektedir Ccedilimento harccedillı borularda oluşabilir Amonyum yuumlksekse bakteriyel
kanalizasyon evsel atıklar enduumlstriyel atıklar ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı
akla gelmelidir Sularda tat ve koku problemi oluşturur İnsan sağlığı uumlzerinde olumsuz
24
etkisi vardır 200 mgkg uumlzerinde alımı toksik etkilere yol accedilar (Tuumlrkiye Halk Sağlığı
Kurumu 2016) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen amoyum
uumlst sınırı 050 mgLrsquodir (İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik 2005)
259 Nitrat
ldquoNitrat ccedilevrede doğal olarak bulunabilir Bitkilerin oumlnemli bir besinidir Nitrat tarımsal
faaliyetlerden enduumlstriyel deşarjlardan ve yeruumlstuuml ve yer altı sularına ulaşabilmektedir
(Guumller 2012b) Araştırmalarda nitrat seviyelerindeki ani artışların sadece guumlbre
kullanımındaki artışların değil fosil yakıtların yanması sonucu ortaya ccedilıkan azot
oksitlerlerin de neden olduğu saptanmıştır (Oğuz 2015)rdquo
ldquoNitrat vuumlcut iccedilinde nitritrsquoe doumlnuumlşebilir Sağlığa zararlı etkisi olabilecek kimyasal
reaksiyonlara uğrayabilir Bebeklerde mavi bebek sendromuna (methemoglobinemi) neden
olabilirken nitrosamitnitrosamin formlarına doumlnuumlşerek muhtemel ldquokarsinojenikrdquo etkiye de
neden olabilir (American Water Works Association 1999)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 50 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrat uumlst sınırı 50 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
ldquoBiyolojik nitrifikasyon kimyasal indirgeme iyon değişimi ters ozmoz
distilasyon ve elektrodiyaliz metotları nitrat arıtımında kullanılabilir (WHO 2011)rdquo
2510 Nitrit
ldquoNitrit katkı maddesi veya kontaminantlar şeklinde doğada yaygın olarak
bulunabilmektedirrdquo Bu bileşiklerin sudaki varlığı bakteriyel bir kontaminasyonun
goumlstergesidir Son yıllarda nuumlfus artışı ve sanayileşmeye bağlı olarak bu maddelerin
sularda bulunma olasılığı ve miktarı artış goumlstermektedir Evsel atıklar azot iccedileren sanayi
atıkları gıda guumlbre deri yuumln bira suumlt enduumlstrisi organik maddeler mezbaha atıkları ve
tarımda kullanılan azotlu guumlbrelerin sulama suyu ya da yağmur sularıyla taşınması nitritin
sulara karışmasında etkili olan başlıca faktoumlrlerdir (Ağaoğlu 2007)
Bu bileşiklerin insan sağlığı uumlzerinde oumlnemli etkilerinin olduğu bilinmektedir
Oumlzellikle nitritin sekonder aminler ve diğer azotlu maddelerle reaksiyona girerek N-
25
nitrozaminleri oluşturduğu ldquokaraciğer oumlzefagus boumlbrek mide bağırsak merkezi sinir
sistemi ve lenfoid sistem kanserlerinerdquo neden olduğu bildirilmiştir (Ağaoğlu 2007)
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlrsquonuumln 2011rsquode yayınladığı iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda uumlst
limit 3 mgLrsquodir (WHO 2011) ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo
belirlenen nitrit uumlst sınırı 05 mgLrsquodir (ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrdquo 2005)
2511 Bakır
ldquoBakır ve bileşikleri yuumlzeysel sularda bulunabilirlerrdquo ldquoSudaki bakırın suyun pHrsquosıyla
karbonat konsantrasyonuyla ve diğer anyonlarla ilgili olabileceği belirtilmiştir (Guumller
1997)rdquo Bakır doğal su kaynaklarında duumlşuumlk miktarlarda bulunmaktadır ldquoBakırın su
kaynaklarında bulunması kaya aşınması ya da enduumlstriyel sebeplerle olabilir Şebeke
suyunda ise şebeke sistemindeki borulardan kaynaklı olabilir (Oğuz 2015)rdquo
ldquoBakır 1 mgL uumlzerinde ccedilamaşır ve sıhhi tesisat malzemelerinde lekelenmelere
neden olabilirrdquo ldquo25 mgLrsquoyi aşan miktarlarda acı bir tat olarak algılanabilir (WHO
2011)rdquo Daha yuumlksek konsantrasyonlarda suyun rengini de değiştirir(Oğuz 2015)
ldquoBakırrdquo besin olarak gerekli bir element olup eksikliğinde ldquoanemiye iskelet
rahatsızlıklarına sinir sistemi hastalıklarına ve infertiliteyerdquo neden olabilir Yuumlksek
miktarda bakır alımında ise bulantıyla birlikte sindirim sistemi hastalıklarına karaciğer ve
boumlbrek hastalıklarına sebep olabilir (American Water Works Association 1999) WHO
tarafından saptanan uumlst sınır 2 mgLrsquodir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer geccedilerlidir
2512 Bor
ldquoCam deterjan kozmetik ilaccedil pestisit yapay guumlbrerdquo yapımında ldquoborrdquo bileşikleri
kullanılmaktadır
Bor kayalar ve topraklardan suumlzuumllme gibi yollarla yeraltı sularında goumlruumllmektedir
ldquoBor Avruparsquodaki su kaynaklarında 20 mgLrsquoye kadar goumlruumllebilmektedir Duumlnya bor
rezervleri accedilısından zengin olan Tuumlrkiyersquonin bor madenlerinin yoğun olduğu Kuumltahya
Hisarcık koumlyuuml civarında bor miktarı 2-29 mgL değerleri arasında oumllccediluumllmuumlştuumlr (Ccediloumll 2003)rdquo
26
ldquoYeruumlstuuml sularında bor bulunması daha ccedilok atık su deşarjlarından kaynaklanmaktadır İccedilme
suyundaki miktarı genel olarak 05 mgLrsquonin altındadır (WHO 2011)rdquo İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen bor uumlst sınır 1 mgLrsquodir
ldquoKusma baş ağrısı ishal heyecan ve depresyonrdquo yetişkinlerde borun toksik
etkileridir ldquoKonvuumllziyon kanama ve beyin zarı tahribi gibi etkilerrdquo ise daha ccedilok
ccedilocuklarda goumlruumllebilmektedir Bor ile zehirlenmeyi goumlsteren tipik goumlruumlnuumlş ldquoparmak
uccedillarında goumlruumllen pembe renktirrdquo ldquoYuumlksek miktarda bor iccedileren suların iccedililmesi sindirim
sisteminde bazı rahatsızlıklara yol accedilabilmektedir (Demirtaş 2010)rdquo
Sodyum aluumlminat ve kireccedille 90 bor arıtımı sağlanabilir (WHO 2009)
2513 Demir
ldquoDemir duumlnyanın yapısında ccedilok miktarda bulunmaktadır Demire doğada element olarak
ccedilok nadir rastlanmaktadır Demir doğada en ccedilok oksitlenmiş haliyle bulunmaktadır (Oğuz
2015)rdquo
Su kaynaklarındaki 05-50 mgL arasında değişen değerlerde bulunabilir (WHO
2011) ldquoDemir kaya ve minerallerin ccediloumlzuumlnmesinden katı atık sızıntılarından atık su
deşarjlarından ve demir ile ilgili sanayilerdenrdquo kaynaklı olarak sularda bulunabilmektedir
(Guidelines for Canadian Drinking Water Quality 2014) Demir ayrıca şebeke
sistemindeki demir boruların aşınması nedeniyle iccedilme suyunda bulunabilmektedir (Oğuz
2015)
ldquoDemir 03 mgL ve altı değerlerde suyun lezzetinde oumlnemli bir değişiklik yapmaz
03 mgL uumlzerindeki demir konsantrasyonlarında ccedilamaşır ve seramikler uumlzerinde lekelenme
goumlruumllebilmektedir (WHO 2003)rdquo İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen demir uumlst sınırı 200 microgL (02 mgL)
ldquoHavalandırmardquo ve ldquokimyasal oksidasyon metodurdquo ile ldquodemirin oksidasyonurdquo
sağlanır Bunun sonucunda ccediloumlzuumlnmeyen formda demir oluşur ccediloumlkebilir hale getirilerek
arıtılır (Oğuz 2015)rdquo
2514 Mangan
ldquoDuumlnyanın yapısında en ccedilok bulunan metallerden biri de mangandırrdquo Genellikle demirle
birlikte goumlruumlluumlr Fakat sudaki miktarı demire goumlre duumlşuumlktuumlr ldquoCcedileşitli uumlruumlnlerin iccedileriğinde
demir ve ccedilelik uumlretiminde temizlikte ağartmada ve potasyum permanganatrdquo olarak
27
ldquodezenfeksiyondardquo kullanılmaktadır ldquoHam suda 0001-06 mgL duumlzeyinde bulunmaktadır
(Oğuz 2015)rdquo
ldquoMangan 01 mgL değerini aşan miktarlarda istenmeyen tat algılanmasına neden
olabilirrdquo ldquoAyrıca borularda ve ccedilamaşırlarda lekelenmelere sebep olabilirrdquo ldquo002 mgL gibi
duumlşuumlk miktarlarda şebeke borularında tabaka oluşturabilmektedirrdquo Birccedilok uumllke renk
değişimi gibi sorunlar nedeniyle ldquomanganrdquo iccedilin 005 mgL değer belirlemiştir (WHO
2011a) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote belirlenen mangan uumlst sınırı
50 microgL(005 mgL)rsquodir
ldquoManganrdquo ldquoinsanların ve hayvanların sağlığırdquo iccedilin gerekli bir elementtir (WHO
2011a) Yuumlksek konsantrasyonlarda bulunması durumunda insan vuumlcudunda toksik etki
goumlsterebilir (Talaat 2010)
ldquoManganrdquo arıtımı ldquoiyon değişimi ters ozmoz kireccedille yumuşatma ve ccediloumlktuumlrmerdquo
metotlarıyla sağlanabilmektedir (Oğuz 2015)
2515 Ccedilinko
ldquoCcedilinko yiyeceklerde ve iccedilme sularında bulunabilen gerekli bir elementtir (WHO 2011)rdquo
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularındaki ccedilinko konsantrasyonları 001 mgL ile 005 mgLrsquonin
arasında değişmektedir ldquoSu kaynaklarında yuumlksek konsantrasyonlar ccedilinko madenlerinin
ccedilıkarıldığı boumllgelerde goumlruumllebilirrdquo Ccedilinkonun şebeke sularındaki oumlnemli kaynağı tesisat
borularının aşınmasıdır Bu aşınma duumlşuumlk pHrsquolı sularda daha dazla olmaktadır (Guumller 1997
Oğuz 2015) Ayrıca şebeke sularındaki ldquoccedilinko duumlzeylerininrdquo boru kaynaklı olarak yuumlksek
olması (gt01 mgL) suda ldquokadmiyumrdquo konsantrasyonlarının da arttığının goumlstergesi olabilir
(Oğuz 2015)
ldquo3 mgLrsquoyi aşan ccedilinko seviyelerinde suda bulanıklık ve tat değişikliği olur(WHO
2011)rdquo İnsanlarda ccedilinko zehirlenmesinin belirtileri ldquokusma elektrolit dengesizliği karın
ağrısı bulantı uyuşukluk ve baş doumlnmesidir (Guumller 1997)rdquo
ldquoSudan ccedilinko arıtımı iccedilin yumuşatma ile pH 95-10 değerlerinde artımak
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)rdquo
28
2516 Floruumlr
ldquoFlor gaz halinde bulunur Bilinen en reaktif ametaldir Yuumlksek reaktivitesi nedeniyle
floruumlr şeklinde bulunur (Oğuz 2015)rdquo
Su kaynaklarında floruumlr doğal kaynaklardan aşınma yoluyla ldquoguumlbre ve aluumlminyum
sanayisinden kaynaklananrdquo bulaşlar sebebiyle goumlruumllmektedir Yeraltı sularında 10 mgLrsquoye
kadar goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
Floruumlruumln belirli konsantrasyonlarda diş ccediluumlruumlklerine karşı korunmada fayda
sağladığı bilinmektedir Yuumlksek konsantrasyonlarda ise ldquodiş florozisi ve iskelet florozisirdquo
gibi hastalıklara neden olabilmektedir (WHO 2011) Duumlşuumlk konsantrasyonlarda iccedilme
suların iccedilerisine flor katılabilir ldquoŞebeke suyuna katılan floruumlruumln optimum noktası
1mgLrsquodirrdquo Sıcak yerlerde su tuumlketiminin fazlalığı nedeniyle miktar azaltılır soğuk
yerlerde miktar arttırılır (Guumller 1997) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote belirlenen floruumlr uumlst limiti 15 mgLrsquodir
Floruumlr koaguumllasyon aluumlminyum ve membran prosesleri ile arıtılabilmektedir
(WHO 2011)
2517 Kalsiyum
ldquoSudaki kalsiyum iyonu kaynağını karbonatlı ve suumllfatlı kalsiyum mineralleri teşkil eder
Suya sertlik oumlzelliğini veren en oumlnemli iyonlardan birisi kalsiyumdur Kalsiyumlu sularda
karbonat ve suumllfat da bulunuyorsa karbonat ve suumllfat ccediloumlkerek kabuk meydana getirebilir
Borularda bir miktar karbonat ccediloumlkerek borunun iccedil yuumlzeyini bir tabaka halinde oumlrterek
boruların aşınmasını oumlnler (Guumller 1997)rdquo
Kalsiyum biyolojik olarak oumlnemli bir mineraldir İnsan vuumlcudunda en yoğun
bulunan katyondur Toplam vuumlcut kalsiyumunun 99rsquou ldquokemiklerde ve dişlerderdquo bulunur
ve buralarda anahtar yapısal unsuru olarak işlev goumlruumlr (Guumller 1997 WHO 2009)
Kalsiyumun vuumlcuttaki goumlrevleri arasında ldquokasların kasılması ve gevşemesi kanın
pıhtılaşma mekanizması sinir iletiminin ve ccedileşitli hormon ile enzimlerin salgılanmalarının
duumlzenlenmesirdquo yer almaktadır (WHO 2009) Yetersiz kalsiyum alımı ldquoosteoporoz boumlbrek
taşı kolorektal kanser hipertansiyon felccedil koroner arter hastalığı insuumllin direnci ve
obeziterdquo risklerindeki artış ile ilişkilendirilmiştir (WHO 2009)
Alınması gereken guumlnluumlk kalsiyum miktarı 700-1000 mgrsquodir İccedilme suyu da bu
miktar iccedilin oumlnemli bir kaynaktır (Kozisek 2004)
29
ldquoWHO iccedilme suyunda asgari kalsiyum iccedileriğinin 1980rsquode 20 mgL olmasını oumlnerirken 1996
ve sonraki iccedilme suyu kılavuzlarında asgari seviye veya azami limit tavsiyesinde
bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo 2011 yılındaki WHO iccedilme suyu kalitesi kılavuzunda
kalsiyum iccedilin tat eşik değerinin 100-300 mgL arasında olduğu belirtilmiştir (WHO 2011)
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
2518 Magnezyum
ldquoMagnezyum suya sertlik veren minerallerdendir (Guumller 2012)rdquo ldquoSuda bulunan
karbondioksit karbonatlı ve silikatlı minerallerdeki magnezyumun suya geccedilmesinde rol
oynar Su kaynaklarında değişik miktarlarda bulunmaktadır (Guumller 1997)rdquo
İnsan vuumlcudu iccedilin magnezyum oumlnemli minerallerden birisidir (Guumller 1997)
ldquoMagnezyum vuumlcutta doumlrduumlncuuml en fazla bulunan katyondur ve huumlcre iccedili sıvıda ikinci en
bol katyondurrdquo ldquoBirccediloğu enerji metabolizmasında yer alan 350 enzimin kofaktoumlruumlduumlr
Ayrıca protein ve nuumlkleik asit sentezinde yer alır ve normal damar tonusu ile insuumllin
duyarlılığı iccedilin gereklidir (WHO 2009)rdquo Magnezyum eksikliğinde kalp damar hastalıkları
eklampsi osteoporoz ve diyabet gibi hastalıklar ortaya ccedilıkabilir Alınması gereken guumlnluumlk
magnezyum miktarı 300-400 mgrsquodır Şebeke suyu bu oumlnemli mineralin alımı iccedilin oumlnemli
bir kaynaktır (Kozisek 2004)
ldquoİccedilme Suyu Kalitesi Kılavuzursquonunda WHO kalsiyum magnezyum ve sertlik
accedilısından asgari seviye veya azami seviye oumlnerisinde bulunmamıştır (Kozisek 2004)rdquo
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de herhangi bir değer
belirtilmemiştir
ldquoAvrupa Birliği mevzuatında kalsiyum magnezyum ya da sertlik iccedilin bir koşul
bulunmamaktadır Buna karşılık Avrupa Birliğirsquone 2004rsquote katılan doumlrt Orta Avrupa
uumllkesi bağlayıcı huumlkuumlmleri değişik seviyelerde olsa da kendi mevzuatlarında kalsiyum ve
magnezyum iccedilin aşağıda belirtilen koşullara yer vermiştirrdquo
bull ldquoCcedilek Cumhuriyeti (2004) Yumuşak su iccedilin 30 mgL kalsiyum ve 10 mgL
magnezyum kılavuz seviyeleri 40-80 mgL kalsiyum ve 20ndash30 mgL magnezyum (toplam
sertlik Ca + Mg = 20 ndash 35 mmolL)rdquo
bull ldquoMacaristan (2001) Sertlik 50 ndash 350 mgL (CaO olarak) şişelenmiş iccedilme
suyunda yeni su kaynaklarında yumuşatılmış ve tuzdan arındırılmış suda zorunlu olan
asgari konsantrasyon 50 mgLrdquo
30
bull ldquoPolonya (2000) Sertlik 60ndash500 mgL (CaCO3 olarak)rdquo
bull ldquoSlovakya (2002) Kılavuz seviyeleri gt 30 mgl kalsiyum ve 10 ndash 30 mgL
magnezyum (Kozisek 2004)rdquo
2519 Toplam Sertlik Derecesi
ldquoToplam sertlik derecesi su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyum miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir tanımlamadır (Tekbaş 2004)rdquo
Sulardaki sertlik iki ccedileşittir ldquoBikarbonatlarınrdquo oluşturduğu ldquogeccedilici sertlikrsquorsquo ve
suumllfatların oluşturduğu ldquokalıcı sertlikrsquorsquotir ldquoKalıcı sertlik kaynatmadan etkilenmez ama
geccedilici sertlik kaynatma ile ortadan kalkarrdquo Karbonatın iccedilerisindeki karbondioksitin uccedilması
neticesinde geriye yalnızca su kalacağından karbonat sertliği geccedilici bir sertlik ccedileşididir
Kalıcı ve geccedilici sertliğin toplanması ile elde edilen değere ldquotoplam sertlik derecesirdquo denir
(Tekbaş 2004 Koccedilak 2011)
Duumlnyada ccedileşitli uumllkelerde değişik sertlik dereceleri kullanılmaktadır bunlar arasında sık
kullanılanlar şu şekildedir
ldquo1 Alman sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaOrdquo
ldquo1 Fransız sertlik derecesi= 100 ml suda 1 mg CaCO3rdquo
ldquo1 İngiliz sertlik derecesi= 700 ml suda 10 mg CaCO3rdquo
ldquo1 ABD sertlik derecesi= 100 ml suda 01 mg CaCO3rdquo (Oğur 2005)
31
Tablo 29 Sertlik Derecelerine Goumlre İccedilme Sularının Sınıflandırılması (Koccedilak 2011)
Suyun sertlik
derecesi
Fransız sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Alman sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
İngiliz sertlik
derecesinin
sınıflandırılması
Suların
oumlzellikleri
Ccedilok yumuşak
0-72
0-4
0-5
Tam
doymamış ve
koroziv sular
olduğundan
şehir şebekesi
iccedilin oumlnerilmez
Yumuşak
73-142
5-8
6-10
Şehir şebeke
sularının
sertliğinin bu
duumlzeyde
olması
oumlnerilir
Orta sert
143-215
9-12
11-15
İccedilmek iccedilin
ideal
sertlikteki
sulardır Bir
ccedilok hastalıktan
koruyucu
etkisi olduğu
bilinmektedir
Oldukccedila sert 216-325 13-18 16-225 Birccedilok maden
suyu ve
mineralli sular
bu
duumlzeylerdedir
İccedilmek iccedilin
uygun olabilir
Sert 326-540 19-30 226-375
Ccedilok sert
54rsquoden fazla
30rsquodan fazla
375rsquoden fazla
ldquoUumllkemizde Fransız sertlik derecesi (f) kullanılmaktadırrdquo
Birimlerin de birbirine doumlnuumlşuumlmuuml şu şekildedir
ldquo1 Amerikan SD = Fransız SD x 10rdquo
ldquo1 Fransız SD = 056 Alman SD = 070 İngiliz SDrdquo
Tablo 210 Uluslar Arası Sertlik Derece Değerlerinin Birbirine Ccedilevrilmesi
Ccedilarpma Faktoumlrleri Alman(degdH) Fransız(degf) İngiliz(dege)
degdH iccedilin 1 179 125
degf iccedilin 056 1 07
dege iccedilin 080 143 1
32
Sert olmayan sular aşındırıcı oldukları iccedilin şebeke sistemlerinde aşınmaya sebep
olabilirler ldquoYumuşak sularrdquo yuumlksek geccedilirgenlikleri nedeniyle temas ettikleri ldquotoksik
metallerirdquo daha yuumlksek miktarda iccedilerebilirler (Tekbaş 2004) Sert sularda bu zararlı
maddelerin daha az olduğu bilinmektedir Sudaki kalsiyum bu koruyucu etkide en oumlnemli
roluuml oynar ldquoVuumlcudumuzda kalsiyum toksik iyonların bağırsaklardan emilerek kana
karışmasını da engeller (Guumller 1997)rdquo
25191 Sert Suların Sağlık Uumlzerine Etkileri
ldquoİccedilme suyunun sertliği ile kalp-damar hastalıklarındaki mortalite arasındaki ilişkiyi
duumlnyada ilk defa ABDrsquoli Schroeder (1960) ve Japon Kobayashi (1957) ortaya ccedilıkarmıştırrdquo
ldquoSuyun sertlik derecesi ile kap-damar hastalıkları arasında ters bir ilişki olduğu birccedilok
kaynakta belirtilmektedir (Koccedilak 2011)rdquo 1956 yılından 1978e kadar yapılan 60 ccedilalışma
su sertliği ve kardiyovaskuumller hastalık mortalitesi arasında ilişkileri bildirmiştir Bu
ccedilalışmaları 1979-2004 yılları arasındaki 18 ccedilalışma izlemiştir Genel olarak bu
ccedilalışmalarda sert suyun koruyucu etkisinin olduğu oumlne suumlruumllmuumlştuumlr (Morris 2008)
ldquoYapılan ccedilalışmalarda yumuşak su kullanan toplumlardaki kap-damar hastalıkları
mortalitesi sert su kullananlara goumlre daha yuumlksek olduğu bulunmuştur Sertlik derecesi
fazla olan suyun kalbi koruyucu etkisinin oumlncelikle sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
iccedileriğinin yuumlksekliği ile yakından ilişkili olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (Koccedilak 2011)rdquo
ldquoLacey ve Shaperrsquoın 1984 yılındaki ccedilalışmasında sudaki kalsiyum karbonat
100mgL arttırıldığında erkeklerde kardiyovaskuumller hastalığa bağlı mortaliteyi 75
azalttığı bulunmuştur (Lacey 1984)rdquo ldquoRubenowitz ve arkadaşlarının yapmış olduğu
ccedilalışmada iccedilme suyunda magnezyum duumlzeyi 69mgL ve daha fazla ise erkeklerde akut
miyokard infarktuumlsuuml nedeniyle oumlluumlmleri anlamlı duumlzeyde azalttığı goumlsterilmiştir
(Rubenowitz 1996)rdquo ldquoMorris ve arkadaşlarının 24 İngiliz kentindeki erkeklerde yapmış
oldukları prospektif ccedilalışmada ldquosuyun sertlik derecesirdquo ile ldquokardiyovaskuumller hastalıklarrdquo
arasında zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (Morris 2008)rdquo
Sertlik derecesi yuumlksek suların pankreas karaciğer kolon rektum meme over
kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma
mevcuttur (Koccedilak 2011) Oumlzellikle magnezyumun bu koruyuculuğun ortaya ccedilıkmasında
oumlnemli olduğu bildirilmektedir (Blondell 1980)
33
Bazı ccedilalışmalarda magnezyumun koroner kalp hastalığı mortalitesine koruyucu etki yaptığı
gibi serebrovaskuumller hastalık mortalitesine de koruyucu etki yaptığı bulunmuştur
(Ferrandiz 2004) ldquoYang ve arkadaşlarının ccedilalışmalarında magnezyumun serebrovaskuumller
hastalıklara bağlı mortaliteyi azalttığı saptanmıştır (Yang 1998)rdquo ldquoMarque ve
arkadaşlarının yapmış oldukları ccedilalışmada 4-11 mgL arasında olan magnezyum
seviyesinin 4 mgL den daha duumlşuumlk magnezyum seviyesine goumlre serebrovaskuumller
hastalıklardan daha ccedilok koruduğu belirtilmiştir (Marque 2003)rdquo ldquoMiyake ve arkadaşlarının
yaptıkları araştırmada ldquoserebrovaskuumller mortaliterdquo ile ldquosuyun sertliğirdquo arasında bir ilişki
bulunmamıştır (Miyake 2003)rdquo
ldquoRamello suda bulunan maddelerle ile boumlbrek taşı oluşumu arasında bir ilişki
saptanmadığını belirtmiştir (Ramello 2000)rdquo ldquoBoumlbrek taşı oluşumu ile suyun sertlik
derecesi arasında ilişki olabileceği youmlnuumlnde oumlngoumlruumller olmasına rağmen ispatlanmış bir
bilgi ortaya konamamıştır (Koccedilak 2011)rdquo
25192 Suyun Sertliğini Giderme Youmlntemleri
ldquoHavalandırma fosfat youmlntemi ile sertlik giderme kalsiyum oksit ile muamele etme
damıtma youmlntemi ile sertlik giderme ters osmoz youmlntemi ile sertlik giderme zeolitndash
permutit youmlntemi ile sertlik giderme kireccedilndashsoda youmlntemi ile sertlik giderme resinler
kullanılarak suyun sertliğinin giderilmesi (Koccedilak 2011)rdquo
2520 Arsenik
ldquoArsenikrdquo ldquobeyaz renkte kırılgan kristal yapıda yarı-metalrdquo katı bir kimyasal elementtir
Su kaynaklarında ccedileşitli metal madenlerinde yapılan işlemler sonucunda bulunur
ldquoSeramik pil cam boya ilaccedil ve elektronik ekipmanlar iccedilin alaşım yapımı ile pestisitrdquo
olarak kullanılabilmektedir ldquoAhşap koruyucuların uumlretimirdquo ldquoarseniğinrdquo en yaygın kullanım
alanıdır (Guumller 2012b Oğuz 2015)
Doğada ccediloğunlukla ldquosuumllfuumlrler metal arsenitler ya da arsenatlarrdquo halinde bulunur
Arsenik suda doğal olarak 1-2 μgL miktarında goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)
İnsan vuumlcudu iccedilin arsenik gerekli bir element değildir Ancak arseniğin belli
miktarların uumlzerinde insan sağlığına olumsuz etkileri soumlz konusudur Arsenik alımı en ccedilok
iccedilme suları nedeniyle gerccedilekleşebilir ldquoArsinrdquo arsenik formlarından en toksik olandır
ldquoArsini arsenit arsenat ve organik bileşiklerirdquo takip eder (WHO 2011b)
34
Arsenik zehirlenmesinin semptomları ldquohalsizlik karın ağrısı kusma ishal kas ağrısı ile
cilt kızarıklığıdırrdquo Bu belirtileri ldquoeller ve ayaklardaki hissizlik kaslarda kramp ve sivilce
gibi doumlkuumlntuumllerrdquo takip eder Kronik arsenik zehirlenmesinde ldquocilt lezyonları periferik
noumlropati cilt kanseri mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığırdquo goumlruumllebilir
(WHO 2011b)
WHO tarafından limit değer 001 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote de aynı değer verilmiştir
Arsenat normal pH değerlerinde negatif yuumlzey yuumlkuumlne sahiptir ve etkin şekilde
arıtılabilir Bu nedenle arsenik arıtımında ilk basamak arsenit formunu arsenata
doumlnuumlştuumlrmektir Doumlnuumlştuumlrme işlemi iccedilin klor permanganat ozon ve klor dioksit
kullanılabilir Doumlnuumlştuumlrme işleminden sonra ldquokoaguumllasyonfiltrasyon aktif aluumlminyum
iyon değişimi ters ozmoz ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2521 Kadmiyum
ldquoKadmiyum yumuşak mavi-beyaz metalik bir elementtirrdquo ldquoCcedilinko kurşun bakır gibi
metallerin uumlretim aşamasında yan uumlruumln olarak pillerde kaplamalarda seramiklerde
plastiklerde fotoğrafccedilılıkta insektisitlerde ve ccedileşitli alaşımlardardquo kullanılır (Oğuz 2015)
Kadmiyum suya şebeke borularının aşınması ve sanayi atıklarının
karıştırılmasından bulaşabilir (Guumller 1997)
Kadmiyum boumlbreklerde birikebilir Vuumlcutta uzun yarılanma oumlmruumlne sahiptir
Kadmiyuma uzun suumlre duumlşuumlk seviyede maruz kalındığında ldquoakciğerde boumlbreklerde ve
karaciğerde kanserlererdquo neden olabilir Akut olarak yuumlksek miktarlardaki kadmiyum
ldquomideyi tahriş eder kusma ve ishale bazen de oumlluumlmerdquo dahi sebep olabilmektedir (Agency
for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR 2012)
WHO 0003 mgL değerini uumlst limit olarak kabul etmiştir (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote kadmiyum uumlst sınırı 0005 mgL (5
microgL)rsquodir
Kadmiyum arıtma youmlntemleri ldquokoaguumllasyonfiltrasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz
iyon değişimidir (Oğuz 2015)rdquo
35
2522 Siyanuumlr
ldquoKarbon atomunun uumlccedilluuml bağ ile azot atomuna bağlanarak oluşan ve siyano grubu olarak
adlandırılan bileşikler siyanuumlr (CN-)rsquoduumlrrdquo ldquoGuumlmuumlş ve altın madenlerirdquo işlemlerinde
siyanuumlrler kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
ldquoSu kaynaklarında serbest siyanuumlr miktarı ccediloğunlukla 001 mgLrsquonin altındadır
(Australian Drinking Water Guidelines 2011)rdquo
Akut yuumlksek miktarda siyanuumlr zehirlenmesinde ldquobeyin kalp hasarı koma ve oumlluumlmrdquo
goumlruumllebilmektedir Az miktarlarda olan siyanuumlr zehirlenmeleri bile hemen tedavisi
yapılmazsa oumlluumlmle sonuccedillanabilir (Oğuz 2015)
Siyanuumlr zehirlenmesinin ilk semptomları ldquonefes darlığı konvulziyon ve bilinccedil
kaybıdırrdquo (Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2006)
Siyanuumlr iccedilin kısa suumlreli maruziyette 05 mgL limit değer olarak hesaplanmıştır Bu
sınır değer beş guumlnluumlk suumlre iccedilin geccedilerlidir İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmelikrsquote siyanuumlr uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL)rsquodir
Siyanuumlruumln arıtımında oksidasyon oumlnemli bir yer tutar Siyanuumlruumln arıtılmasında
ldquokimyasal oksidasyon iyon değiştirme ve ters ozmozrdquo metotları kullanılır (Oğuz 2015)
2523 Krom
Krom kayalar hayvanlar bitkiler toprak volkanik kuumll ve tozlarında bulunur Doğal
birikintilerin erozyonuyla sulara karışır Doğada birccedilok farklı biccedilimde goumlruumlluumlr Hava su ve
toprağa genellikle ldquouumlccedil ve altırdquo değerli biccedilimlerinde girer (Guumller 2012b) Krom (VI)
bileşikleri ldquometaluumlrji enduumlstrisinde ve kimya enduumlstrisinderdquo kullanılmaktadır (Oğuz 2015)
İccedilme suyundaki duumlzeyi 0002 mgLrsquoden 012 mgL duumlzeyine kadar saptanmıştır
İnsan sağlığına toksik olan ldquokrom (VI)rdquo formudur WHO tarafından belirlenen limit değer
0005 mgLrsquodir (WHO 2011)
ldquoKrom (III) insan sağlığı iccedilin gerekli bir elementtirrdquo Ancak krom (VI)rsquonın insan
vuumlcudu iccedilin toksiktir Yuumlksek dozlarda alınması durumunda ldquoakciğer kanserinerdquo sebep
olduğu kanıtlanmıştır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011) WHO tarafından uumlst
sınır 005 mgL değeri saptanmıştır İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
de krom uumlst sınırı 005 mgL (50 microgL) verilmiştir
36
Krom ldquokoaguumllasyon filtrasyon iyon değişimi ters ozmos kireccedille yumuşatmardquo
youmlntemleriyle iccedilme suyu kaynaklarından arıtılabilir (Australian Drinking Water Guidelines
6 2011)
2524 Cıva
Doğada en az bulunan elementlerden biri cıvadır Ccediloğunlukla suumllfuumlrluuml bileşikler halinde
bulunur Serbest halde nadir olarak goumlruumlluumlr (Oğuz 2015) Cıva yuumlzeysel 0001 mgLrsquonin
altındadır İccedilme sularında ki seviyesi ccedilok duumlşuumlktuumlr (Guumller 1997)
Cıva bileşiklerinin zehirli etkileri daha ccedilok ldquoboumlbreklerderdquo goumlruumlluumlr (Oğuz 2015)
Akut cıva zehirlenmelerinde ldquokanamalı gastritrdquo goumlruumllebilir Cıva (II) kloruumlruumln ise benign
tuumlmoumlr oluşturma potansiyeli vardır (WHO 2011)
Metil cıvanın yağda ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumlnuumln daha yuumlksek olması sebebiyle vuumlcuttaki pek
ccedilok sisteme (ldquobeyin omirilik plesentardquo vb) girebilmektedir (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011) Metil cıva zehirlenmeleri ldquoMinamata hastalığırdquo ile ldquoccedilok ciddi
noumlrolojik bozukluklara ve zihinsel problemlererdquo neden olabileceği saptanmıştır (Oğuz
2015)
WHO 2004 yılında inorganik cıva iccedilin limit değeri 0006 mgL olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote cıva uumlst sınırı 0001
mgL (1 microgL)rsquodir
Cıva arıtımında ldquokoaguumllasyon kireccedille yumuşatma aktif karbon ve membranlarrdquo
kullanılabilir (WHO 2011)
2525 Nikel
ldquoNikel parlak ve sert bir metaldir Doğada ccediloğunlukla saf halde bulunmaz Suumllfitler
arsenitler oksitler ve silikatlar halinde bulunur Paslanmaz ccedilelik kaplamada
kullanılmaktadır (Oğuz 2015)rdquo
Nikel iccedileren toprak ve taşların erimesi sonucu bazı yer altı sularında bulunabilir
Ancak iccedilme suyunda şebeke borularından kaynaklı olarak bulunabilir(Oğuz 2015)
Nikelin eksikliği insan sağlığı iccedilin bir sorun değildir Nikel duumlşuumlk toksisiteye sahip
bir elementtir Dokularda birikim yapmaz (Oğuz 2015)
37
ldquoBir işyerinde işccedililerin nikel iccedileren suyu yanlışlıkla iccedilmeleri sonucunda işccedililerde bulantı
kusma ishal baş doumlnmesi halsizlik baş ağrısı nefes kesilmesi ve geccedilici koumlrluumlk gibi
semptomlar goumlruumllmuumlştuumlr (WHO 2005)rdquo
WHO limit değerini 007 mgL olarak belirlenmiştir (WHO 2011) İnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote nikel uumlst sınırı 002 mgL (20 μgL)rsquodir
Kimyasal ldquokoaguumllasyon ccediloumlktuumlrme ve filtrasyonrdquo ile arıtım sağlanabilmektedir
Yuumlksek pHrsquoda nikel daha iyi arıtılır (WHO 2005)
2526 Kurşun
Kurşun yumuşak kolay işlenebilir bir elementtir ldquoAkuuml alaşım lehim boya pigmenti
kablo yalıtımı ve plastik dengeleyicirdquo sektoumlrlerinde kullanılabilmektedir (Oğuz 2015)
Yeruumlstuuml ve yeraltı sularında 001 mgL duumlzeyinde bulunur Ccediloğunlukla yuumlksek
konsantrasyonlar tesisat kaynaklı olabilir İccedilme sularında genellikle 5 μgL altındaki
değerlerde bulunur ancak şebeke borularında kurşun olan yerlerde daha yuumlksek
konsantrasyonlarda goumlruumllebilir (WHO 2011)
Kurşun zehirlenmesi oumlncelikle ldquosinir sisteminirdquo etkiler Kurşuna maruz
kalındığında ldquohalsizlik tansiyonda artış anemirdquo gibi belirtiler goumlruumllmektedir Yuumlksek
seviyede maruz kalındığında beyin ve boumlbreklerde ciddi hasarlara hatta oumlluumlme sebep
olabilir Gebelerde yuumlksek seviyedeki maruziyetler ldquoduumlşuumlklererdquo neden olurken erkeklerde
yuumlksek maruziyetler ldquosperm uumlretiminerdquo zarar verebilir ldquoUluslararası Kanser Araştırma
Kuruluşurdquo inorganik kurşunu insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenikrdquo olarak kabul etmiştir
(Agency for Toxic Substances and Disease Registry ATSDR 2007)rdquo
Kurşun ldquokoaguumllasyon filtrasyon ve kireccedille yumuşatmardquo ile arıtılmaktadır Bu
metotlara ek olarak ldquoaktif karbon iyon değiştirme ters ozmozrdquo olabilir (Oğuz 2015)
2527 Antimon
Elemental antimon formları ldquobakır kurşun ve kalayrdquo ile ccedilok sert alaşımlar oluşturur
Antimon bileşikler ccedileşitli terapotik kullanımlara sahiptir Antimon ldquokurşunlu lehim yerine
antimonlu lehimrdquo olarak kullanılabilir Antimon maruziyeti incelendiğinde mesleki
maruzyetlere goumlre gıda ve iccedilme suyundan olan maruziyet ccedilok duumlşuumlktuumlr (WHO 2011)
38
Yeraltı suyunda konsantrasyonu 0001 μgLden az yuumlzey suyu konsantrasyonu 02
μgLrsquoden az iccedilme suyunda konsantrasyonu 5 μgLden az goumlruumllmektedir İccedilme suyunda
antimonun en yaygın kaynağı ldquometal sıhhi tesisat ve bağlantı parccedilalarındanrdquo ccediloumlzuumlnme
yoludur (WHO 2011)
Araştırmalarda ldquokalpte karaciğerde boumlbrekte ve dalaktardquo birikim yaptığı
goumlzlenmiştir Ayrıca ldquokan şekerini duumlşuumlruumlr ve kolesterol seviyelerinirdquo arttırır Antimon (III)
tuzlarının ldquogenotoksikrdquo olduğu goumlruumllmuumlştuumlr ldquoUluslararası Kanser Araştırma Kuruluşurdquo
antimon trioksitrsquoi insanlar iccedilin ldquomuhtemel kanserojenik (Grup 2B)rdquo olarak belirlemiştir
(Oğuz 2015)
WHO antimon iccedilin uumlst sınır değeri 002 mgL (20 μgL) olarak belirlemiştir İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 0005 mgL (5 μgL) olarak
belirlenmiştir
İccedilme suyunda ccediloğunlukla şebeke sisteminden kaynaklandığından bu kaynaklardaki
uumlruumln kontroluuml ile kontrol altına alınabilir (WHO 2011)
2528 Selenyum
Suumllfuumlr grubunda ldquoametalikrdquo bir elementtir ldquoKimya enduumlstrisinde cam ilaccedil elektrikli
aygıtlar ve lastik sanayisinde kullanılmaktadır (Guumller 1997)rdquo
Su kaynaklarında selenyum miktarı duumlşuumlktuumlr İccedilme sularında genellikle 10 μgLrsquonin
ccedilok altında bulunmaktadır Yeraltı suyunda 6 mgLrsquoye kadar ccedilıkabilmektedir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011) Enduumlstriyel kirlenmeden dolayı suda yuumlksek değerli
selenyuma rastlanabilir (Guumller 1997)
İnsan sağlığı iccedilin selenyum ccedilok duumlşuumlk miktarlarda gerekli bir mineraldir Selenyum
eksikliğinde ldquoKeshan hastalığı ve Kaschin-Beck hastalığırdquo goumlruumllebilmektedir Selenyumun
kanserlerde koruyucu olduğuna dair ccedilalışmalar vardır (WHO 2011) ldquoYuumlksek miktarlarda
selenyum alınması halinde sindirim sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ciltte renk değişimi diş
saccedil ve tırnak kaybı tırnak anomalileri goumlruumllebilmektedir (WHO 2011)rdquo
Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml selenyum uumlst sınırını 004 mgL (40 μgL) olarak belirlemiştir
(WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote bu değer 001 mgL
(10 μgL) olarak belirlenmiştir
39
ldquoKoaguumllasyon kireccedille yumuşatma ters ozmoz elektrodiyaliz iyon değişimi adsorpsiyon
aktif aluumlminyumrdquo youmlntemleriyle arıtım yapılabilir (Oğuz 2015)
2529 Kloruumlr
ldquoKloruumlrler klorun bileşikleridir (WHO 2003)rdquo İccedilme sularında kloruumlr ldquodoğal kaynaklardan
kanalizasyondan enduumlstriyel deşarjlardanrdquo kaynaklı olarak goumlruumllebilmektedir (Oğuz
2015)
Yuumlzey sularında kloruumlr miktarı ccediloğunlukla 100 mgLrsquonin altındadır (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Kloruumlrrsquouumln miktarı 250 mgLrsquoyi geccedilmesi durumunda suya tuzlumsu bir tat verir
WHO tarafından herhangi bir limit değer belirtilmemiştir (WHO 2003) ldquoİnsani Tuumlketim
Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo kloruumlr uumlst sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
Kloruumlr suyun elektriksel iletkenliğini arttırması sebebiyle aşındırıcı etkisini de
arttırır Alkaliniteye bağlı olarak şebeke sisteminde boruların aşınmasına neden olabilir
Ters ozmoz ve elektrodiyaliz metotlarıyla arıtım sağlanabilir (Oğuz 2015)
2530 Suumllfat
ldquoSuumllfuumlrik asitin tuz ya da ester halidirrdquo Suumllfuumlruumln en ccedilok uumlretilen kimyasal formudur Doğal
halde birccedilok mineralde bulunur Suumllfatlar ldquoguumlbre boya cam kağıt sabun tekstil ilaccedil
yapımında metal ve kaplama enduumlstrilerinde atık su arıtımında deri işlemederdquo
kullanılmaktadır (WHO 2004)
Su kaynaklarında 1990 yılında yapılan bir ccedilalışmada suumllfatın tatlı sulardaki
değerinin 20 mgL olduğu tespit edilmiştir İccedilme suyu arıtımında kullanılan kimyasallar
suumllfat duumlzeyinin artmasına neden olabilmektedir (WHO 2004)
Suumllfatın tat eşiği 250 mgL olarak saptanmıştır (WHO 2004) Suumllfit oluşumuna
bağlı istenmeyen tat ve kokunun yanı sıra şebekede aşındırıcılık oluşabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
Yuumlksek suumllfat (600 mgL ve uumlzeri iccedilin) maruziyetinde suumllfatın ishal yapıcı etkisi
vardır (WHO 2011) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote suumllfat uumlst
sınırı 250 mgL olarak belirlenmiştir
40
ldquoTers ozmoz ve elektrodiyaliz gibi membran prosesleri ile ya da iyon değişimirdquo youmlntemi
ile arıtım yapılabilmektedir (Oğuz 2015)
2531 Sodyum
Yerkabuğunda en fazla bulunan elementlerdendir ldquoDeniz suyunda 26 NaCl vardır
(Guumller 1997)rdquo Sodyum tuzları ldquokağıt cam sabun ilaccedil olarak ve diğer ccedileşitli amaccedillar iccedilin
genel kimya enduumlstrilerinderdquo kullanılır (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
Vuumlcut sıvılarında en yoğun bulunan elementtir Vuumlcuttaki en oumlnemli goumlrevi sıvı
basıncının sağlanmasıdır Suyun sodyum iccedileriği elde edilen kaynağa goumlre değişir (Polat
2009) Birccedilok uumllkede su kaynaklarının ccediloğunun sodyum iccedileriği 20 mgLrsquoden azdır Fakat
250 mgLrsquoden fazla olan kaynaklarda bulunmaktadır (Australian Drinking Water
Guidelines 6 2011)
Sodyum vuumlcudun su dengesi etkin mide sinir ve kas fonksiyonu kan pHrsquoının
normal seviyede olması ve potasyumun huumlcre zarlarından dışarı pompalanması iccedilin uygun
ortamı sağlamaya yardım eder Sodyum yetersizliği mide krampları aşırı kilo kaybı bilinccedil
bulanıklığı dehidratasyon depresyon baş doumlnmesi yorgunluk baş ağrısı kalp ccedilarpıntısı
tat duyusu bozukluğu uyuşukluk duumlşuumlk kan basıncı hafıza bozukluğu kas zayıflığı noumlbet
ve kilo kaybı gibi sorunlara sebep olur Hipertansiyonu kalp yetmezliği ve karaciğer sirozu
olanların sodyum miktarı yuumlksek olan sulardan iccedilmeleri tavsiye edilmez Bunun dışında
kuumlccediluumlk ccedilocuklarda boumlbreklerin tam gelişmemesi nedeniyle fazla sodyum alınması zararlıdır
Aşırı sodyum alımı idrarla kalsiyum atımını hızlandırarak kemik erimesi sorununa yol
accedilabilir (Soumlnmez F 2008 Polat 2009)
İccedilme suyundaki sodyumla hipertansiyon arasında kesin bir ilişki goumlsteren sonuccedillar
olmadığında WHO herhangi bir sınır değeri oumlnermemektedir Ancak 200 mgL
konsantrasyonları aşan sularda tat problemi olacağını belirtmiştir (WHO 2011) ldquoİnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sodyum uumlst sınırı 200 mgL olarak
belirlenmiştir
Sodyum tuzları kolaylıkla iccedilme suyundan arıtılamaz Sodyum konsantrasyonlarını
azaltmak iccedilin suyu yumuşatma basamağında kullanılan sodyum yerine alternatif tuzlar
kullanılabilir ldquoTers osmoz veya damıtmardquo sodyum arıtımında kullanılabilir (Australian
Drinking Water Guidelines 6 2011)
41
2532 Aluumlminyum
Aluumlminyum element formunda doğal olarak bulunmamaktadır Duumlnyada en ccedilok bulunan
metallerden biridir Aluumlminyum birccedilok enduumlstri kolunda metal alaşımlarının uumlretiminde
elektrik enduumlstrisinde ve pişirme aletleri ile yiyecek paketlemede kullanılmaktadır (Oğuz
2015) Aluumlminyum suların renginin ve bulanıklığının giderilmesinde koaguumllant olarak
kullanılabilmektedir (Guumller 1997)
Doğal pH seviyesinde aluumlminyumun ccediloumlzuumlnebilirliği duumlşuumlktuumlr Su kaynaklarında
aluumlminyum miktarı genellikle duumlşuumlktuumlr Konsantrasyonları 0001-005 mgL arasında
değişmektedir WHO 09 mgLrsquoyi limit değer olarak belirlemiştir (WHO 2011) Ancak
estetik accedilıdan iccedilme suyunda bulunması oumlnerilen değerler bu değerden daha duumlşuumlk
olduğundan sağlık accedilısından belirlenen değer kullanılmamaktadır (Oğuz 2015) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote aluumlminyum uumlst sınırı 02 mgL (200 microgL)
olarak belirlenmiştir
Aluumlminyum yiyecek iccedilme suyu gibi geniş bir kullanım alanına sahip olmasına
karşın ağız yoluyla vuumlcuda alımında akut toksik etkisiyle ilgili ccedilok az bulgu mevcuttur
1988 yılında kayıtlara geccedilen bir vakada aluumlminyum suumllfat kullanan bir iccedilme suyu arıtma
tesisinden kaynaklı olarak yuumlksek miktarda aluumlminyum seviyelerine yaklaşık 5 guumln
boyunca maruz kalan nuumlfus uumlzerinde goumlzlenen semptomlar baş doumlnmesi kusma ishal
ağız uumllseri deri uumllseri deri kaşıntısı ve eklem ağrıları tespit edilmiştir (WHO 2010)
Uzun suumlreli maruz kalmaya ilişkin bilgiler sınırlıdır Ancak fosfor metabolizması
ile etkileşime geccediltiği halsizlik kemik ağrısı ve anoreksiyaya neden olduğu bilinmektedir
İccedilme suyunda aluumlminyum varlığının olası sağlık etkileri oumlzellikle aluumlminyumun Alzheimer
hastalığı ya da diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirilmesi sebebiyle giderek tartışılır hale
gelmektedir Zayıf kanıtlar da olsa iccedilme suyu aracılığı ile yuumlksek duumlzeyde aluumlminyum
alınmasının Alzheimer hastalığı accedilısından yuumlksek risk oluşturduğu duumlşuumlnuumllmektedir
(Yavuz 2013)
Aluumlminyum arıtımı ldquokoaguumllasyon flokuumllasyon ve filtrasyonrdquo gibi metotlarla
muumlmkuumlnduumlr (Australian Drinking Water Guidelines 6 2011)
2533 Serbest Klor
Suyun dezenfeksiyonunda en ccedilok kullanılan madde klor gazı ve klor bileşikleridir Klor
dezenfeksiyon etkisinin yanı sıra suda bulunabilen organik ve inorganik maddelerle
42
reaksiyona girerek onları okside eder Bu oksidasyon işlemi sırasında tuumlketilen ve
mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek iccedilin gereken klor miktarının toplamına ldquoaslan
payırdquo denir ve bu aşamada meydana gelen uumlruumlnlere ldquodezenfeksiyon yan uumlruumlnlerirdquo adı
verilir (Oğur 2004)
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda serbest klor duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir
2534 Dezenfeksiyon Yan Uumlruumlnleri (Trihalometanlar)
Klor iccedilerikli dezenfektanlar ekonomik ve kolay uygulanabilir olmasının yanı sıra suyun
işlendiği tesisten kullanıcıya ulaştığı son noktaya kadar suumlrekli dezenfeksiyon sağlayan tek
youmlntem olduğu iccedilin en yaygın kullanılan dezenfektanlardır Ancak klor doğal organik
maddelerle reaksiyona girerek ldquotrihalometan (THM) ve haloasetikasit (HAA)rdquo gibi
kanserojen olduğu ve insan sağlığına zarar verdiği bilinen ccedileşitli ldquodezenfeksiyon yan
uumlruumlnlerini (DYUuml)rdquo oluştur Bunlar arasında en tehlikeli ve en yaygın olanlar ldquoTHMrsquo lerdirrdquo
(Guumlmuumlş 2013)
İnsanların ldquotrihalometanlarardquo maruz kalması sadece iccedilme suyu tuumlketimi ile değil bu
suların temizlik amacıyla kullanılması durumunda deri yoluyla emilmesi şeklinde de
gerccedilekleşebilir (Backer 2000)
ldquoKanadarsquoda yapılan klorlama yan uumlruumlnleri ile kolon-rektum kanserleri arasındaki
ilişkinin araştırıldığı bir ccedilalışmada 767 kolon kanseri 661 rektum kanseri olgusu ve 1545
kontrol olmak uumlzere 2973 kişi araştırılmıştır 75 mikrogramL duumlzeyinde Trihalometanlar
iccedileren suyu uzun suumlre tuumlketen kişilerde kanser riskinin 2 kat fazla olduğu bulunmuştur
(King 2000) ABD kanser enstituumlsuumlnuumln yaptığı topluma dayalı bir araştırmada klorlama
yan uumlruumlnlerinin beyin kanseri oluşma olasılığını artırdığı bulunmuştur (Cantor 1999)
Standartların uumlzerinde ldquoTHMrdquo iccedileren suların iccedililmesi ldquoboumlbrek karaciğer ve merkezi sinir
sistemi sorunlarınardquo yol accedilarken ldquokanser riskinirdquo de arttırabilmektedir (Guumller 2012b
Tekbaş 2015)
ldquo
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo belirtilen ldquoTHMrdquo
bileşikleri kloroform bromoform dibromoklorometan bromodiklorometanrsquodırrdquo
Youmlnetmelikte toplam değer olarak uumlst sınır 01 mgL (100 microgL) olarak belirlenmiştir
WHOrsquonun 2011 su kalitesi standartlarında ldquoChloroform 03 mgL (300 μgL) Bromoform
43
01 mgL (100 μgL) Dibromochloromethane (DBCM) 01 mgL (100 μgL)
Bromodichloromethane (BDCM) 006 mgL (60 μgL)rdquo olarak belirlenmiştir
İccedilme ve kullanma sularının dezenfeksiyonu iccedilin kullanılan ve guumlnuumlmuumlzde de halen
en etkili en guumlvenli ve ucuz dezenfektan klordur Dezenfektan olarak kullanılan klorun
bilinen sağlık etkisi yoktur Ancak klorlama sonrası oluşabilen THMrsquolerin sağlık etkisi
olduğuna dair bazı yayınlar bulunmaktadır Vazgeccedililmez bir dezenfektan olan klorun
organik yuumlkuuml fazla olan iccedilme suyu kaynaklarında daha fazla THM oluşumuna neden
olduğu bilinmektedir Bu nedenle klorlama ile dezenfekte edilecek suların oumln arıtım
işleminin etkin bir biccedilimde yapılması ve organik yuumlkuumlnuumln azaltılması ve daha sonra
klorlanması oumlnerilmektedir (Tekbaş 2015) Yani dezenfeksiyon yan uumlruumlnlerin oluşmasını
engellemede temel basamak organik prekuumlrsoumlr maddelerin ortamdan uzaklaştırılmasıdır
(Oğur 2004)
26 Toplumun İccedilme Suyu Tercihleri
Su insan yaşamında vazgeccedililmez bir oumlğedir İccedililen ya da kullanılan suyun temiz ve
guumlvenilir olması son derece oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde yaygın hale gelen kent yaşantısı
gelişen sanayi ve doğal kaynakların azalması gibi nedenlerden dolayı insanların iccedilme-
kullanma suyu tercihleri farklılaşmaya başlamıştır (Ufacık 2015)
ldquoNuumlfus artışı goumlccediller uumlretim ve tuumlketim baskısı iklim değişikliği ccedilevre kirliliği gibi
etkenler insanın ve doğanın ihtiyaccedillarının karşılanmasında su kaynaklarının yetersiz
kalmasına neden olmaktadırrdquo Su kaynaklarının giderek azaldığı boumllgelerde tarım ve
sanayi uumlretiminin kapasitesi kadar kentsel yaşam kalitesi de etkilenmektedir Gittikccedile artan
stratejik oumlneme sahip olan suya erişim tuumlm canlılar iccedilin doğal ve yasal bir haktır Bireyler
iccedilme amaccedillı tuumlketim iccedilin ldquoambalajlı su şebeke suyu kaynak suyu ve arıtılmış surdquo tercih
etmektedirler İnsanlar iccedilin hayati oumlneme sahip olmakla birlikte sağlık accedilısından da
oldukccedila buumlyuumlk bir oumlneme sahip olan suyun oumlncelikle guumlvenilir olması ve ilgili kuruluşlar
tarafından kullanımı uygun bulunmuş olması gereklidir (Karakuş 2016) Bu nedenlerden
dolayı insanların su ihtiyacını yeterli ve guumlvenli şekilde karşılaması iccedilin guumlvendikleri
sulara talep giderek artmaktadır Bunun sonucunda da ambalajlı su ve arıtma cihazı
kullanımı yeni bir iccedilme suyu tercihi olarak yaygınlaşmaktadır Belediye su dağıtım
sisteminin veya su kalitesinin yetersiz olduğu duumlşuumlnuumllen yerlerde hane halkının buumlyuumlk
ccediloğunluğu şişe suyu tuumlketmektedir Aynı nedenlerden dolayı da evinde arıtma cihazı
bulunduran ailelerin sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Ayrıca şebeke suyunun dışında
44
mahalle ve uumlnluuml ccedileşmelerdeki sulara da birccedilok tuumlketici rağbet etmektedir (Uzundumlu
2016)
261 Şebeke Suyu
Şebeke İnsani tuumlketime youmlnelik suları kullanıcılara ulaştırmak maksadıyla sarfiyat
yerlerine dağıtan borular ve donanım elemanlarından oluşan dağıtım ağını ifade eder
(ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrdquo 2005)
İyileştirilmiş iccedilme suyuna suumlrduumlruumllebilir bir şekilde ulaşabilen nuumlfusun oranının
artırılması Tuumlrkiyersquonin duumlnyadaki diğer devletler ile birlikte kabul ettiği Binyıl Kalkınma
Hedeflerirsquonden bir tanesidir İccedilme suyunun kaynağı o suyun iccedilmek iccedilin uygun olup
olmadığının bir goumlstergesidir Uygun nitelikte olan iccedilme suyu kaynakları ldquoİyileştirilmiş
kaynakrdquo olarak uygun nitelikte olmayan kaynaklar ise ldquoİyileştirilmemiş kaynakrdquo olarak
sınıflandırılmışlardır Tuumlrkiye nuumlfus ve sağlık araştırmaları 2013rsquote (TNSA-2013) şu
kaynaklar ldquoiyileştirilmiş kaynaklarrdquo olarak nitelendirilmişlerdir ldquo(1) evde veya bahccedilede
şebeke suyu (2) ortak şebeke suyu veya umumi ccedileşme (3) sondaj veya borulu kuyu suyu
(4) korunaklı kuyu suyu (5) korunaklı kaynak suyu ve (6) şişe suyu ldquoİyileştirilmemiş
kaynaklarrdquo ise şunları kapsamaktadır (1) korunaksız kuyu suyu (2) korunaksız kaynak
suyu (3) tankersu istasyonu veya kuumlccediluumlk tanker (4) yuumlzey suyu ve (5) diğer su
kaynaklarırdquo
ldquoGenel olarak Tuumlrkiyersquode hanelerin yuumlzde 99rsquou iyileştirilmiş iccedilme suyu kaynağına
ulaşabilmektedir Kentteki hanelerin iyileştirilmiş su kaynağına ulaşma yaygınlığı kırdaki
hanelere goumlre daha yuumlksektir (sırasıyla yuumlzde 100 ve yuumlzde 97) Tuumlrkiyersquodeki konutların
yarısı (yuumlzde 50) evde şebeke suyu yuumlzde 36rsquosı şişe suyu ve yuumlzde 8rsquoi korunaklı kaynak
suyu kullanmaktadır (TNSA 2013)rdquo
262 Ambalajlı Su
Ambalajlı su gelişmemiş su kaynağı olarak kabul edilmektedir Ambalajlı sular bireylerin
tuumlm ihtiyaccedillarını karşılamada ucuz elde edilir kolay ulaşılabilir ve yeterli miktarda
olmadığı iccedilin gelişmemiş su kaynağı olarak sınıflandırılmıştır Bununla birlikte gelişmekte
olan uumllkelerde hızla yaygınlaşan ambalajlı sular ikincil bir su kaynağı gibi
algılanmaktadır Oysa ambalajlı sular bir su kaynağı değil var olan kaynaklardaki suyun
işlenip şişelenerek tuumlketime sunulmasıdır Hatta uumlretim sırasındaki işlemler ve tuumlketim
sonucunda accedilığa ccedilıkan ambalajlar var olan su kaynaklarının kirlenmesine ve koumltuuml
45
kullanımına yol accedilmaktadır İnsanların ccediloğu standartlarını karşıladığı takdirde guumlnluumlk iccedilme
suyu ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin ambalajlı suları tercih eder ve su iccedilin ccedilok daha fazla
paralar oumlder hale gelmiştir (Til 2015)
Tuumlrkiyersquode de son zamanlarda ambalajlı su kullanımında ciddi artışlar goumlzlenmiştir
Ambalajlı su kullanımı kentlerde daha fazla goumlruumllmuumlştuumlr TNSArsquoda bu artışı goumlzler oumlnuumlne
sermiştir TNSA-1998rsquode kent merkezinde ambalajlı su tuumlketimi 149 iken TNSA-2003
2008 ve 2013rsquode sırasıyla 264 490 ve 435 bulunmuştur Kent nuumlfusunun yarısına
yakını temel iccedilme suyu kaynağı olarak ambalajlı suyu tercih etmektedir AB uumllkelerinin
ortalama tuumlketimi 104 litre iken Tuumlrkiyersquode kişi başı ortalama ambalajlı su tuumlketimi
yaklaşık 126 litredir Tuumlrkiye AB uumllkeleri arasında İtalya (1891 L) ve Almanyarsquodan
(1653 L) sonra uumlccediluumlncuuml sıradadır (Til 2015)
263 Ev Tipi Su Arıtma Cihazları
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
ldquoMekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlarrdquo vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009)
Bu cihazların bazıları şebeke sisteminin eve giriş noktasına yerleştirilir Bunlara
giriş noktası cihazları denir Bunlar evdeki buumltuumln musluklara giden suyun arıtımına
youmlneliktir ve su saatinden sonra takılırlar Su yumuşatıcıları genellikle bu tip cihazlardır
(Guumller 2008)
Diğer bir tip de kullanım noktasına ya da tek musluğa takılır Bunlar kullanım
noktası cihazlarıdır Uumllkemizde genellikle mutfak musluğuna takılmaktadır Aktif koumlmuumlr
filtreleri genellikle bu tiptedir Kişisel termos biccediliminde olanlar genellikle bir şişe ve
suumlzgeccedilten oluşur Suyu emici bir duumlğmeleri ya da pipetleri vardır Akıtma tiplerinde su
yerccedilekimi etkisiyle alttaki suumlrahiye akar Bunların suumlzme kapasiteleri genellikle diğer
tiplerden azdır Bazı araccedillar tezgahın altında şebeke sistemine takılır ve su musluğa
gelmeden oumlnce cihazdan geccediler Bu ya musluktan akan suyu suumlrekli suumlzer ya da ayrı bir
musluk takılarak gerektiğinde arıtılmış su alınır (Guumller 2008)
Buumltuumln bu sistemlerle ilgili olarak unutulmaması gereken genel kurallar şunlardır
46
Tek bir arıtım sistemi hiccedilbir zaman buumltuumln su kalitesi sorunlarına ccediloumlzuumlm olmaz
Buumltuumln sistemlerin kısıtlılıkları ve belirli bir kullanım oumlmruuml vardır
Buumltuumln sistemler duumlzenli bakım ve izleme gerektirir
Arıtılacak suyun oumlzelliğine goumlre arıtım cihazı seccedililmelidir (The University Of Iowa
Hygienic Laboratory 1999)
Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtma cihazı kullanım
sıklığı 63 ile 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu
2016)
2631 Mekanik Filtreler
Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bu tip sistemlerdendir Genellikle suyun tadını kokusunu
goumlruumlnuumlmuumlnuuml duumlzeltmeye youmlnelik cihazlar olduğundan estetik amaccedillı cihazlar olarak da
tanımlanmaktadır Aktif koumlmuumlrluuml filtreler bazı haşere kırıcı kalıntıları da dahil olmak uumlzere
oumlzguumll organik kimyasal maddelerin sudan arıtılması iccedilin en iyi youmlntemdir Aktif koumlmuumlrluuml
cihazlar bakteri nitrat ve metallerin ccediloğunu tutmaz Bu cihazlar sudaki kimyasal
maddelerle kısa suumlrede doygunluğa ulaşabilirler Aktif koumlmuumlruumln doyduğunu goumlsteren
guumlvenilir bir oumllccediluumlt yoktur Bu suumlzgeccedillerin kullanılmaya devam edilmesi durumunda biriken
kirleticiler ccedilok miktarda suumlzuumllen suya geccedilebilirler Bunların uumlzerinde bakteri uumlremesi
olabilir Karbon mikrobiyolojik canlılar iccedilin muumlkemmel bir uumlreme ortamıdır Bu yuumlzden
filtreler ccedilok sık değiştirilmelidir (Guumller 2008)
2632 Yumuşatıcılar
Bir katyon değiştirici yapay reccediline kullanarak suda kalsiyum magnezyum gibi sertlik
etkenlerinin uzaklaştırılmasını sağlarlar Bu sistemlerde sudaki sertliği oluşturan iyonlar
potasyum ya da sodyumla yer değiştirirler Suların sodyum derişimi artabilir Duumlşuumlk
miktardaki kalsiyum ve magnezyumu da alabilir Bu duumlzeydeki kalsiyum ve
magnezyumun alınması istenmeyebilir Suyun metalleri aşındırıcı oumlzelliğini artırırlar(Guumller
2008)
2633 Anyon Değiştirici Cihazlar
Nitratlar floruumlrler suumllfatlar ve bikarbonatlar gibi negatif yuumlkluuml iyonları arıtırlar Doğal
olarak oluşan humik asit fulvik asit ve humin gibi maddelerin arıtılmasını sağlarlar
Etkinliğinin arttırılması iccedilin ham suyun pHrsquosının ayarlanması gerekebilir Arıtım sırasında
47
sudaki kloruumlr miktarını arttırabilir Suda tuzlumsu bir tat bırakır Bikarbonatların arıtılması
suyun aşındırıcılığını arttırır Suda suumllfat yuumlksekse nitratları arıtma etkinliği azalır (Guumller
2008)
2634 Ultraviyole Sistemler
Suyun dezenfeksiyonu iccedilin ve sudaki heterotrofik bakterileri azaltabilmek iccedilin ultraviyole
ışınlarını kullanan sistemlerdir Organik karbon kullanan buumltuumln bakterileri kapsayan geniş
gruba heterotrofik bakteriler denmektedir Bunlar kolayca biyofilm oluşturduklarından
şebeke iccedilinde akan su kuumltlesinde kolayca uumlreyebilirler (Guumller 2008)
Dezenfeksiyon iccedilin 254 nmrsquode ultraviyole kullanılır Bu goumlruumlnuumlr ışık yelpazesinin
hemen sınırına yakındır Mikrobiyolojik canlılar ultraviyoleyi soğururlar Ultraviyole bu
yolla onların genetik materyallerini etkileyerek ccediloğalmalarını daha sonra da oumllmelerini
sağlar Suya herhangi bir kimyasal eklenmediğinden tadında değişiklik yapmaz
Dezenfeksiyon suumlreci hızlıdır Ancak dezenfeksiyon kalitesini izleme olanağı vermeyen bir
sistemdir Beş mikrometreden buumlyuumlk parccedilacıklar etkinliğini azaltır Humik asitler tanenler
sertlik demir manganez ultraviyole boumllmesinin deliklerini tıkayarak ya da ultraviyoleyi
soğurarak etkisizleştirir Ultraviyole ccedilıktısı giderek azaldığından etkinliği de azalır
Cihazların ccediloğunda bu konuda uyarıcı bir mekanizma yoktur Donanımın karmaşıklığı
guumlvenilirliği azaltır (Guumller 2008)
2635 Ters Ozmoz
Yarı geccedilirgen zarlardaki doğal ozmoz suumlreccedillerindeki su akış youmlnuuml basınccedil uygulanarak
tersine ccedilevrilir boumlylece su daha derişik olan ortamdan daha az derişik ya da sulu ortama
geccediler Basit olarak kirli suya basınccedil uygulanarak sadece suyun yarı geccedilirgen zardan
geccedilmesi sağlanır Bunların ccediloğu oumln suumlzme ya da son suumlzme filtreleriyle bir arada uumlretilirler
Zarlar mikrofiltrasyon ultrafiltrasyon ve nanofiltrasyon sağlayacak oumlzellikte olabilir
(Guumller 2008)
Anorganik kirleticilerin bir boumlluumlmuumlnuuml arıtabilir Sodyum kalsiyum demir
manganez magnezyum ağır metaller nitratlar suumllfatlar floruumlrler ve kloruumlrler gibi
anorganikleri arıtırlar Pestisitlerin bazılarını petrol uumlruumlnlerini ve humus maddelerini
suumlzebilirler Bazı organik kirleticileri arıtabilmesi iccedilin aktif koumlmuumlr filtreleriyle
birleştirilebilmektedirler (Guumller 2008)
48
Bu sistemlerin su tuumlketimi yuumlksektir Ham suyun 10-30rsquou arıtılmış su olarak ccedilıkar 50
ve uumlzerinde su israfına yol accedilar Kloroform gibi bazı organik bileşikleri arıtamaz Arıtma
cihazlarının en maliyetli olanıdır Suumlzme zarının tıkanmasını oumlnlemek iccedilin ham suyun
oumlzellikle sert suların oumln arıtımı gereklidir Biyofilm oluşumu zar etkinliğini azaltır Duumlzenli
aralıklarla tuumlm sistemin yıkanması gerekir (Guumller 2008)
Bu cihazlar mikropları arıtma amacıyla oumlnerilmez Kriptospor giardia ve viruumlsleri
suumlzme etkinliği zar tiplerine goumlre değişir ve guumlvenlik accedilısından dezenfeksiyonun yerini
alamazlar (Guumller 2008)
2636 Ozonlayıcılar
Bakteri ve viruumlsleri oumllduumlruumlr Organik bileşiklere bağlı tat ve kokuyu giderir Organik olarak
bağlı demir ve manganezi parccedilalayarak alınmalarını kolaylaştırır Su yosunlarını oumllduumlruumlr
Koloid bulanıklığı azaltarak suumlzmeyi kolaylaştırır Dezenfeksiyon kalıntısı olmadığından
bakteriler tekrar uumlreyebilir Malathion ve parathion gibi bazı haşerekırıcıları daha toksik
bileşenlere parccedilalar Araccedil pahalı ve karmaşıktır Belirli bir ozon duumlzeyine ulaşılması ve
suumlrduumlruumllmesi gerekir Ortamdaki ozonun uzaklaştırılması iccedilin etkin havalandırma gerekir
(Guumller 2008)
264 Tatlı Su Ccedileşmeleri
1989 yılına kadar Konya şehir merkezindeki birkaccedil ccedileşmede ve bazı boumllgelerde
(Lalebahccedile oumlğretmenevleri vb) akan pınar suları 1989 yılında yapılan bir projeyle normal
su şebekesinden ayrı ccedilalışan yeni doumlşenen ccedileşitli cins ve ebatta 300000 mlik bir
şebekeyle mahallere yapılan 644 adet tatlı su ccedileşmesiyle tuumlm Konya halkının hizmetine
sunulmuştur Bu ccedileşmelerden 313rsquouuml Meram ilccedilesinde bulunmaktadır (KOSKİ 2016) Bu
ccedileşmeler ilccedile halkının iccedilme suyu tercihinde oumlnemli bir yere sahiptir
Şehir merkezindeki 644 adet tatlı su ccedileşmesinin beslendiği beş ayrı tatlı su kaynağı
bulunmaktadır Bunlar Ccedilayırbağı Dutlukırı Kırankaya Mukbil ve Beypınarı tatlı su
kaynaklarıdır Ccedilayırbağı kaynak suyu Hatiprsquoda bulunan 3000 m3rsquoluumlk betonarme bir goumlmme
depoda Dutlukırı kaynağı Krom-Magnezit Fabrikasının yan tarafında bulunan 2000
m3luumlk betonarme goumlmme depoda toplanıp dağıtım şebekesine verilmektedir Depo
ccedilıkışlarında klorlanmaktadır Mukbil Beypınarı ve Kırankaya kaynakları ccedilıktıkları
noktalardan doğrudan dağıtım şebekesine verilmektedir Bu kaynaklarda ve dağıtım
49
şebekesinde fiziksel-kimyasal ve bakteriyolojik analizler iccedilin suumlrekli numune alınıp
analizleri yapılmaktadır (KOSKİ 2016)
Bu ccedilalışmada
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihlerinin ve
nedenlerinin belirlenmesi
Ev tipi su arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine
etkisinin araştırılması amaccedillandı
50
3 GERECcedil ve YOumlNTEM
31 Araştırmanın Tipi
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde iccedilme suyu tercihleri ve nedenlerinin belirlenmesi ile ev tipi su
arıtma cihazlarının kullanıldığı hanelerde iccedilme suyu kalitesine etkisini ortaya koyan kesitsel
bir ccedilalışmadır
32 Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
Araştırma Konya ili Meram ilccedilesinde 2016 yılı 1 Nisan ndash 1 Haziran tarihleri arasında
yapıldı
32 Araştırmanın Evreni
Araştırmanın evreni Konya ili Meram ilccedilesindeki hanelerdir
34 Araştırmanın Oumlrneklemi
Oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuuml G-Power 3192 bilgisayar programı (Faul 2007) ile Meram ilccedilesinde
ev tipi su arıtma cihazı kullanım prevalansı bilinmediğinden prevalans 50 alınarak 95
guumlven aralığında (α=005) 7 sapma 80 guumlccedil ve desen etkisi 2 olacak şekilde 810 hane
olarak hesaplandı Meram İlccedilesinde bulunan 115 mahalle kuumlme kabul edilerek 27 mahalle
(Alavardı Dede Korkut Hocacihan Saray Armağan Yunus Emre Melikşah Abduumllaziz
Buumlyuumlk İhsaniye Sahibata Koumlyceğiz Kuumlrden Yaka Yorgancı Havzan Orgeneral Tural
Kuumlccediluumlk Kovanağzı Saadet Lalebahccedile Aşkan Necip Fazıl Durunday Gazanfer Dr Ziye
Barlas Toprak Sarnıccedil Selver Toki Goumldene Hacı İsa Efendi) basit rastgele youmlntem
kullanılarak kuumlmeye seccedilildi Kuumlmeye dahil olan her mahalleden ldquoKonya Buumlyuumlkşehir
Belediyesi Kent Bilgi Sistemirdquo kullanılarak basit rastgele oumlrnekleme youmlntemiyle 30 hane
oumlrnekleme dahil edilerek toplam 810 haneye ulaşıldı
35 Araştırmaya Kabul Edilme Kriterleri
1) Meram ilccedilesinde ikamet etmek
2) 18 yaş ve uumlzeri olmak
3) Araştırmaya katılmaya goumlnuumllluuml olmak
51
36 Veri Toplama Araccedilları
Araştırmacı tarafından yapılan konu ile ilgili literatuumlr taraması sonrasında 16 sorudan
oluşan anket formu (Ek-1) hazırlanmıştır İlk 4 soru sosyodemografik bilgileri 5-8 sorular
iccedilme suyu tuumlketimini iccedilme suyu tercihlerini ve nedenlerini 9-16 sorular arıtma cihazı
kullanımıyla ilgili bilgileri iccedilermekteydi
361 Su Oumlrneklerinin Alınması
Şebekeye doğrudan bağlanan arıtma cihazı kullanıldığı tespit edilen 67 haneden 52rsquosi su
oumlrneği almaya izin verdi Su oumlrneği almak iccedilin hanelere ziyarete gidildiğinde 9 katılımcıya
evde ulaşılamadığından 3 hane cihazı soumlktuumlrduumlğuumlnden 1 hanede taşındığı iccedilin toplam 13
ev tipi arıtma cihazından oumlrnek alınamadı 39 haneden su oumlrnekleri mutfakta arıtma
cihazından oumlnce şebeke sisteminden ve arıtma cihazında arıtılmış sudan alındı Su oumlrnekleri
alınırken musluk alkolluuml mendille silindi 2-3 dakika orta şiddette akıtıldı musluk kapatılıp
alevle alazlandı tekrar musluk accedilılarak oumlrnekler numune kaplarına alındı Mikrobiyolojik
analiz iccedilin ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındanrdquo temin edilen 500 mlrsquolik steril kaplara
kimyasal analiz iccedilin 500 mlrsquolik numune kaplarına da su oumlrnekleri alındı
362 Su Oumlrneklerinin Taşınması
Mikrobiyolojik analiz iccedilin alınan oumlrnekler soğuk zincir taşıma kabında 2-4 saat suumlresinde
Konya Halk Sağlığı Laboratuarına ulaştırıldı Kimyasal analiz iccedilin alınan oumlrnekler 2-4 saat
iccedilerisinde ldquoMeram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalırsquonardquo ulaştırıldı
363 Su Oumlrneklerinin Mikrobiyolojik Analizi
Mikrobiyolojik analiz olarak ldquoKonya Halk Sağlığı Laboratuarındardquo toplam koliform
analizi yaptırıldı
364 Su Oumlrneklerinin Kimyasal Analizi
pH iletkenlik serbest klor amonyum nitrit floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam
sertlik analizleri orijinal kitleriyle Hach Lange DR 3900 UV spektrofotometresinde ve
Hach Lange HQ40D Ph-iletkenlik cihazıyla Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim
Dalırsquonda yapıldı Serbest klor analizi numune alındığı anda hanelerde Hach Lange DR
3900 UV spektrofotometresiyle yapıldı
52
365 Su Oumlrneklerinin Fiziksel Analizleri
Tat koku ve renk analizleri organoleptik olarak araştırmacı tarafından yapıldı
37 Etik Durum
Araştırmanın yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Meram Tıp Fakuumlltesi
İlaccedil ve Tıbbi Cihaz Dışı Araştırmalar Etik Kuruluna proje sunulup (Tarih 18122015
Sayı2015384) onayı alınmıştır (Ek-2) Anket formları uygulanmadan oumlnce araştırmacı
tarafından katılımcılara ccedilalışmanın amacı ve formların iccedileriği hakkında accedilıklamalarda
bulunulup katılımları iccedilin soumlzluuml onayları alındı
38 Araştırmanın Buumltccedilesi
Araştırmanın finansmanını Necmettin Erbakan Uumlniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Koordinasyon Birimi sağladı (Proje No 161518004)
39 Araştırmanın Hipotezleri
1) Bireylerin sosyo-demografik oumlzelliklerine goumlre iccedilme suyu tuumlketim miktarları ve
tercihleri değişmektedir
2) Ev tipi su arıtma cihazları şebeke suyunun fiziksel kimyasal mikrobiyolojik kalitesini
değiştirmektedir
310 Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri
Araştırmada katılımcıların yaş cinsiyet ekonomik durum evde birlikte yaşadıkları kişi
sayısı bağımsız değişken iken iccedilme suyu tercihleri ve tuumlketim miktarı bağımlı değişkendir
Arıtma cihazı kullanımının su kalitesine etkisini araştırmak iccedilin kullanım suumlresi cihaza
duumlzenli bakım yaptırma durumu en son bakımının yapılma zamanı bağımsız değişken
iken arıtma cihazından alınan numunenin analiz sonuccedilları bağımlı değişken olarak kabul
edildi
311 Verilerin Tanımları ve Kısaltmaları
Tatlı Su Ccedileşmesi Konyarsquoda belediye tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan
ccedileşmeler
Kaynak Suyu Meramrsquoa yakın koumlylerde bulunan kaynak suları
Arıtılmış Su Hanelerde ev tipi arıtma cihazlarında uumlretilen su
53
Guumlnluumlk Yeterli Su Kullanımı Kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L olarak belirlenmiştir
(EFSA 2010)
ŞS Şebeke Suyu
TSCcedil Tatlı Su Ccedileşmesi
AS Ambalajlı Su
ETAC Ev Tipi Arıtma Cihazı
KS Kaynak Suyu
SAS Site Artıma Sistemi
312 Verilerin Analizi
Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarıldı Verilerin analizleri
bilgisayar ortamında IBM SPSS 230 (IBM SPSS Statistics Suumlruumlm 230 Armonk NY
IBM Corp) programında yapıldı Tanımlayıcı istatistikler ortanca (1 Ccedileyreklik - 3
ccedileyreklik) ve dağılım kullanılarak verildi İstatistik analizde verilerin normallik
analizleri Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro Wilk testleriyle incelendi Kategorik verilerin
karşılaştırmasında ki-kare testi suumlrekli verilerin analizinde Mann Whitney U testi bağımlı
gruplarda t testi Wilcoxon işaretli sıra testi Kruskal-Wallis testi ve Oneway Anova testi
kullanıldı İstatistiksel anlamlılık iccedilin plt005 değeri kabul edildi
54
4 BULGULAR
41 Katılımcılara Ait Bulgular
411 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri
Ccedilalışmaya toplam 810 kişi katıldı ve katılımcıların 365rsquoi (296) erkek 635rsquoi (514)
kadındı Katılımcıların yaş ortalaması 4320plusmn1557 idi Yaş sınıflamasına goumlre
katılımcıların 484rsquouumlnuumln (392) 39 yaş ve altında 398rsquoinin (322) 40-64 yaş aralığında
119rsquounun (96) 65 yaş ve uumlzerinde olduğu saptandı Hanelerde ortalama olarak 384plusmn163
kişi yaşadığı hesaplandı Hanelerde yaşayan kişi sayısına goumlre iki kişi olanlar 184
(149) uumlccedil kişi olanlar 201 (163) doumlrt kişi olanlar 279 (226) beş kişi olanlar 19
(154) olarak tespit edildi Gelir sınıflamasına goumlre katılımcıların 412rsquosi (334) 1000-1999
TL 259rsquou (210) 2000-2999 TL 128rsquoi (104) 3000-3999 TL 159rsquou (129) 4000 TL
ve uumlzeri gelirleri vardı Katılımcıların sosyo-demografik oumlzelliklerinin ayrıntıları Tablo
41rsquode goumlruumllmektedir
55
Tablo 41 Katılımcıların Sosyo-Demografik Oumlzellikleri (MeramKonya 2016)
n
Cinsiyet
Erkek
Kadın
Toplam
296 365
514 635
810 100
39 ve altı 392 484
Yaş 40-64 322 398
65 ve uumlzeri 96 119
Toplam 810 100
Hanelerde Yaşayan Kişi Sayısı
Bir kişi 28 35
İki Kişi 149 184
Uumlccedil Kişi 163 201
Doumlrt Kişi 226 279
Beş Kişi 154 19
Altı ve Daha fazla 90 111
Toplam 810 100
1000 TL altı 33 41
1000-1999 TL 334 412
Gelir Durumu 2000-2999 TL 210 259
3000-3999 TL 104 128
4000 ve uumlzeri TL 129 159
Toplam 810 100
412 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketimleri ve Tercihleri
Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri) iccedilme suyu
tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlkettiği saptandı Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı ortalaması 140plusmn081 L
ortancası 100 L (100-200) olarak bulundu Katılımcıların 12rsquosinin (10) site arıtma
sistemini 4rsquouumlnuumln (32) kaynak suyunu 83rsquouumlnuumln (67) bireysel ev tipi arıtma cihazını
194rsquouumlnuumln (157) şebeke suyunu 22rsquosinin (178) ambalajlı suyu 452rsquosinin (366) tatlı
su ccedileşmesini iccedilme suyu olarak tercih ettiği saptandı Yemek ve ccedilay yaparken katılımcıların
kullandıkları su tercihinde en ccedilok 515 (417) ile şebeke suyu kullanılırken ardından
351 (284) tatlı su ccedileşmesi gelmekteydi (Tablo 42)
56
Ccedilalışmaya katılanların iccedilme suyu tuumlketim tercihlerine goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim
miktarları arasında anlamlı bir fark tespit edildi Ambalajlı suyu tercih edenlerde guumlnluumlk
iccedilme suyu tuumlketim miktarı şebeke suyunu tatlı su ccedileşmesini ve kaynak suyunu tercih
edenlere goumlre anlamlı olarak fazla bulundu (Tablo 43 p=0001)
Tablo 42 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Dağılımı (MeramKonya 2016)
n
İccedilmek İccedilin Su Tuumlketim Tercihi
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 366 452
Ambalajlı Su (AS) 178 22
Şebeke Suyu (ŞS) 157 194
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 67 83
Kaynak Suyu (KS) 32 4
Site Arıtma Sistemi (SAS) 10 12
Toplam 810 100
Yemek ve Ccedilay Yapmak İccedilin Su
Tuumlketim Tercihi
Şebeke Suyu (ŞS) 417 515
Tatlı Su Ccedileşmesi (TSCcedil) 284 351
Ev Tipi Arıtma Cihazı (ETAC) 39 48
Ambalajlı Su (AS) 32 4
Kaynak Suyu (KS) 21 26
Site Arıtma Sistemi (SAS) 17 21
Toplam 810 100
57
Tablo 43 Katılımcıların İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerine Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu
Tuumlketim Miktarı Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
AS (n=178) 150 (100-200)
0193 ETAC + SAS (n=77) 110 (100-200)
TSCcedil + KS (n=398) 100 (100-200)
ŞS (n=157) 100 (060-150)
413 Katılımcıların Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarına bakıldığında erkeklerle kadınların
guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimleri arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 44 p=0193)
Cinsiyete goumlre guumlnluumlk yeterli su tuumlketimi oranları karşılaştırıldığında kadınların (313)
yeterli su tuumlketim oranı erkeklerin (128) yeterli su tuumlketim oranından anlamlı olarak
yuumlksek bulundu (p=0001 χ234633 sd1)
Tablo 44 Cinsiyete Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
Erkek (n=296) 140 (100-200) 0193
Kadın (n=514) 100 (087-200)
Cinsiyete goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında erkeklerle
kadınların iccedilme suyu tuumlketim tercihleri benzer olarak bulundu (Tablo 45 p=0217)
58
Tablo 45 Cinsiyete Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2705 sd5
414 Katılımcıların Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarlarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketimi karşılaştırıldığında 40 yaş altı 40-64 yaş arası 65
ve uumlzeri yaş grupları arasında anlamlı fark bulunmadı (Tablo 46 p=0582)
Tablo 46 Yaş Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
40 yaş altı (n=392) 100 (100-200)
0582 40-64 yaş (n=322) 120 (100-200)
65 ve uumlzeri (n=96) 105 (100-200)
Yaş gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri karşılaştırıldığında gruplar
arasında anlamlı farklılık bulundu (Tablo 47 p=0032) Kaynak suyu kullanım oranı 40
yaş altı grupta diğer yaş gruplarına goumlre anlamlı olarak daha duumlşuumlk bulundu (p=0032)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
Erkek
50
(169)
144
(486)
26
(88)
57
(193)
13
(44)
6
(20)
296
(100)
0217 Kadın
107
(208)
222
(432)
41
(80)
121
(235)
19
(37)
4
(08)
514
(100)
Topla
m
157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
59
Tablo 47 Yaş Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ219761 sd10
415 Katılımcıların Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarının ve
Tercihlerinin Karşılaştırılması
Katılımcıların gelir gruplarına goumlre guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarları
karşılaştırıldığında geliri 2000 TL ve uumlzeri olanların guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketim miktarı
geliri 2000 TL altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulundu (Tablo 48 p=0001)
Tablo 48 Gelir Gruplarına Goumlre Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketim Miktarı Ortancalarının
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Guumlnluumlk İccedilme Suyu Tuumlketimi (L) p Değeri
2000 TL altı (n=367) 100 (100-200) 0001
2000 TL ve uumlzeri (n=443) 150 (100-200)
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu
(Tablo 49 p=0001) 2000 TL uumlzeri gruplarda ev tipi su arıtma ve ambalajlı su tercihi
oranı anlamlı olarak yuumlksek bulundu (p=0001)
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
40 yaş
altı
90
(230)
176
(449)
30
(77)
86
(219)
6
(15)
4
(10)
392
(100)
0032
40-64
yaş
57
(177)
142
(441)
28
(87)
70
(217)
20
(62)
5
(16)
322
(100)
65 ve
uumlzeri
10
(104)
48
(500)
9
(94)
22
(229)
6
(63)
1
(10)
96
(100)
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
60
Tablo 49 Gelir Gruplarına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketim Tercihlerinin Karşılaştırılması
(MeramKonya 2016)
χ2118246 sd12
416 Katılımcıların Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tercihlerinin
Karşılaştırılması
Katılımcıların evde yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tuumlketim tercihleri anlamlı olarak
farklı bulundu (Tablo 410 p=0003) Evde yaşayan kişi sayısının 3 ve daha fazla olduğu
grupta ambalajlı su kullanım oranı diğer gruplara goumlre anlamlı olarak duumlşuumlk bulundu
(p=0003)
Gelir
Grubu (TL)
ŞS
n
()
TSCcedil+K
S
n
()
ETAC+
SAS
n
()
AS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
0-999 10
(303)
18
(545)
1
(30)
4
(121)
33
(100)
0001
1000-1999 88
(181)
193
(578)
12
(36)
41
(123)
334
(100)
2000-2999 38
(181)
107
(510)
21
(100)
44
(210)
210
(100)
3000-3999 9
(87)
35
(337)
17
(163)
43
(413)
104
(100)
4000ge 12
(93)
45
(349)
26
(202)
46
(357)
129
(100)
Toplam 157
(194)
398
(491)
77
(95)
178
(220)
810
(100)
61
Tablo 410 Evde Yaşayan Kişi Sayısına Goumlre İccedilme Suyu Tuumlketimi Tercihlerinin
Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
χ226372 sd10
417 Katılımcıların Şebeke Suyunu Tercih Etmeme Nedenleri
Şebeke suyunu tercih etmeyen 653 (806) kişinin 458rsquoi (299) tat ve koku
probleminden 303rsquouuml (198) kireccedilli olduğundan 248rsquoi (162) kirli olduğunu
duumlşuumlnduumlğuumlnden 118rsquoi (77) alışkanlıktan 87rsquosi (57) de klordan rahatsız olduğu iccedilin
şebeke suyunu tercih etmediği saptandı
418 Ev Tipi Arıtma Cihazı Kullanımıyla İlgili Oumlzellikler
İccedilme suyu tuumlketim tercihi ev tipi arıtma cihazı olan 67 katılımcının bu cihazları en sık
tercih nedeni 582 (39) ile şebeke suyunu kirli bulduğu iccedilin olurken 448rsquoi (30) şebeke
suyunun tadını beğenmediği 254rsquouuml (17) şebeke suyunu kireccedilli bulduğu iccedilin ev tipi su
arıtma cihazını tercih ettiğini ifade etti
Ev tipi arıtma cihazı kullananların bu cihazları kullanım suumlresi ortancası 48 ay (36-
84) olarak tespit edildi Ev tipi arıtma cihazı kullananların 219rsquou (14) 0-24 aydır
437rsquosi (28) 25-60 aydır 346rsquosı (22) 61 ay ve daha fazla suumlredir arıtma cihazı
kullanmaktaydı
lsquoCihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuzrsquo sorusuna katılımcıların908rsquoi
(59) lsquoduumlzenli bakım yaptırıyorumrsquo cevabını verdi lsquoCihazınıza ne sıklıkta bakım yapılıyorrsquo
sorusuna ise katılımcıların 77rsquosi (5) uumlccedil ayda bir 492rsquosi (32) altı ayda bir 369rsquou
ŞS
n
()
TSCcedil
n
()
ETAC
n
()
AS
n
()
KS
n
()
SAS
n
()
Toplam
n
()
p
Değeri
1 Kişi 3
(107)
12
(429)
1
(36)
11
(393)
1
(36)
0
(00)
28
(100)
2 Kişi 24
(161)
53
(356)
12
(81)
50
(336)
9
(60)
1
(07)
149
(100)
3 ve
Daha
Fazla
130
(205)
301
(476)
54
(85)
117
(185)
22
(35)
9
(14)
633
(100)
0003
Toplam 157
(194)
366
(452)
67
(83)
178
(220)
32
(4)
10
(12)
810
(100)
62
(24) yılda bir cevabını verdi Katılımcıların cihazlarının son bakımı ortanca olarak 6 (2-10)
ay oumlnce yaptırdıkları tespit edildi Katılımcıların 815rsquoinin (53) cihazlarının son
bakımlarını zamanında yaptırdığı belirlendi Katılımcıların 80rsquoi (52) cihazlarından ccedilıkan
suyun uumlcretsiz analizinin yapılmasına izin verdi Ancak su oumlrnekleri toplanırken analize
izin verilen cihazların 750rsquoına (39) ulaşıldı Cihazların tamamının ters ozmos sistemiyle
arıtma yaptığı tespit edildi
42 Ev Tipi Arıtma Cihazlarından Oumlnce Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazı Sonrası
Arıtılmış Suyun Analizleri
421 Mikrobiyolojik Analiz
Arıtma cihazlarında arıtılmış sudan alınan oumlrneklerin birinde (25) toplam koliform
uumlremesi oldu Uumlreme olan cihaz bakımı zamanında yapıldığı belirtilen bir arıtma cihazıydı
Arıtma oumlncesi şebeke suyundan alınan mikrobiyolojik oumlrneklerin hiccedilbirinde toplam
koliform uumlremesi goumlruumllmedi
422 Fiziksel Analizler
Arıtma cihazlarının suyundan ve şebeke suyundan alınan oumlrneklerin tamamında renk koku
ve tat accedilısından herhangi bir problem tespit edilmedi
423 pH ve İletkenlik Analizi
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun pH analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerin pHrsquosının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu bulundu (Tablo
411 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinin tamamı pH accedilısından youmlnetmelikteki değerlere
(65-95) uygunken arıtma cihazlarından alınan su oumlrneklerinin 11rsquoi (282) İnsani
Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmelikrsquote alt sınır olan 65rsquoten daha kuumlccediluumlk
bulundu Alınan oumlrneklerin pH değeri bu youmlnetmeliğe uygunluk accedilısından
değerlendirildiğinde arıtma cihazlarından alınan uygunsuz oumlrnek sayısının şebeke
suyundan alınanlardan anlamlı olarak daha fazla olduğu tespit edildi (Tablo 412
p=0001)
Arıtma cihazlarının suyu ile şebeke suyunun iletkenlik analizleri
karşılaştırıldığında şebeke suyundan alınan oumlrneklerin iletkenliği anlamlı olarak daha
yuumlksek bulundu (Tablo 411 p=0001) Şebeke suyundan ve arıtma cihazları suyundan
63
alınan oumlrneklerin tamamı iletkenlik accedilısından İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında
Youmlnetmeliğe uygun bulundu
Tablo 411 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pH ve İletkenlik Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
pH 771 (749 - 785) 659 (637 - 687) 0001
İletkenlik (μScm-1
) 43600 (40500 - 67100) 5240 (3800 - 6700) 0001
Tablo 412 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
pHrsquosının ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkındaki Youmlnetmeliğerdquo
Uygunluğunun Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Uygun
n()
Uygunsuz
n()
Toplam
n()
p
Şebeke Suyu 39 (1000) 0 (0) 39 (1000)
0001 Arıtılmış Su 28 (718) 11 (282) 39 (1000)
Toplam 67 (859) 11 (141) 78 (1000)
χ212806 sd1
424 Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Analizleri
Şebeke suyu ve arıtma cihazları suyundan alınan oumlrneklerin tamamı nitrit amonyum ve
floruumlr accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmeliğerdquo uygundu
Kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik derecesi accedilısından ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular
Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo sınır değer belirtilmemiştir Nitrit ve amonyum değerleri
arasında şebeke ve arıtma cihazı suyu arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi (p değerleri
sırasıyla 0106 0287 Tablo 413) Floruumlr kalsiyum magnezyum ve toplam sertlik
derecesi değerlerinin ise şebeke suyunda anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu tespit edildi (p
değeri tamamında 0001 Tablo 413)
64
Tablo 413 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Nitrit Amonyum Floruumlr Kalsiyum Magnezyum ve Toplam Sertlik Derecesi
Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Nitrit (mgL) 0003 (0002 - 0003) 0002 (0001 - 0003) 0106
Amonyum(mgL) 0005 (0005 - 0009) 0006 (0003 - 0010) 0287
Floruumlr (mgL) 0157 (000 - 0321) 000 (000 - 0008) 0001
Kalsiyum (mgL) 5300 (4260 - 7140) 120 (000 - 375) 0001
Magnezyum (mgL) 2710 (2230 - 4770) 659 (302 - 1070) 0001
Toplam Sertlik (degf) 2403 (2064 - 3898) 279 (179 - 471) 0001
degf Fransız sertlik derecesi olarak hesaplanmıştır
426 Serbest Klor Analizi
Arıtma cihazı suyu ile şebeke suyunun serbest klor analizleri karşılaştırıldığında şebeke
suyundan alınan oumlrneklerde serbest klor miktarının anlamlı olarak daha yuumlksek olduğu
bulundu (Tablo 414 p=0001) Şebeke suyu oumlrneklerinde yapılan serbest klor
incelemesinde 3rsquouumlnuumln (77) youmlnetmelikte alt sınır olan 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk 13rsquouumlnuumln
(333) normal sınırlar (02 ndash 05 mgL) iccedilerisinde ve 23rsquouumlnuumln (59) 05 mgLrsquoden buumlyuumlk
olduğu tespit edildi Arıtma cihazından alınan su oumlrneklerinin tamamında serbest klor
seviyesi 02 mgLrsquoden kuumlccediluumlk olarak tespit edildi (Tablo 415 p=0001)
Tablo 414 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Ortancalarının Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
Şebeke Suyu
(n=39)
Arıtılmış Su
(n=39)
p
Değeri
Serbest Klor (mgL) 058 (043 - 069) 002 (001 - 003) 0001
65
Tablo 415 Arıtma Cihazı Oumlncesi Şebeke Suyu ile Arıtma Cihazlarında Arıtılmış Suyun
Serbest Klor Duumlzeylerinin Karşılaştırılması (MeramKonya 2016)
lt 02 mgL
n()
02 ndash 05 mgL
n()
gt 05 mgL
n()
p
Şebeke Suyu 3 (77) 13 (333) 23 (59) 0001
Arıtılmış Su 39 (100) - -
χ266857 sd2
66
5 TARTIŞMA
İnsan yaşamın her doumlneminde hayatsal faaliyetlerin gerccedilekleşebilmesi iccedilin temel
oumlğelerden birisi sudur Bu accedilıdan suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece
oumlnemlidir Suyun şebeke dağıtımı ile yeterli duumlzeyde temiz sağlıklı ve guumlvenilir olarak
dağıtılması gerekmektedir (Bal 2014)
Kamusal duumlzeyde şebeke sularına yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen
şebeke suyu hizmetlerinde zaman zaman olan kesintiler fiziksel kimyasal ve
mikrobiyolojik kalitesinde yaşanan sıkıntılar tuumlketicilerin aklında şebeke sularının
temizliği ve guumlvenliği ile ilgili endişe oluşturmaktadır Şebeke suları hakkında ccedilıkan
olumsuz haberler ambalajlı sular ve arıtma cihazları iccedilin yapılan reklamlar şebeke suyu ile
ilgili olumsuz algıları guumlccedillendirmektedir (Til 2015) Bu problemlerden dolayı toplumda
kaliteli iccedilme suyuna ulaşabilmek iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullanımı ambalajlı su
kullanımı sokaklardaki tatlı su ccedileşmelerinden su taşınması ve yakın koumlylerdeki doğal
kaynak suyu kullanımı gibi ccedileşitli ccediloumlzuumlm arayışları olmuştur Literatuumlrde bu ccediloumlzuumlm
seccedileneklerinden biri olan ev tipi su arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkilerini
inceleyen sınırlı sayıda ccedilalışma yapılmıştır
EFSA guumlnluumlk iccedililmesi gereken su miktarını kadınlar iccedilin 2 L erkekler iccedilin 25 L
olarak belirlemiştir (EFSA 2010) Trabzonrsquoda yapılan bir ccedilalışmada ise guumlnluumlk iccedilme suyu
tuumlketim ortalaması 12 L olarak bulunmuş ve İstanbulrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da
katılımcıların 866rsquosı 2 Lrsquonin altında su tuumlkettiğini bildirmişlerdir (Ufacık 2015 Yıldırım
2009) Bu ccedilalışmada da benzer şekilde guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketimi ortancası 10 L olarak
bulunmuştur Erkek katılımcıların 128rsquoi (38) guumlnluumlk yeterli miktarda (25 L ve uumlzeri)
iccedilme suyu tuumlketirken kadın katılımcıların 313rsquouumlnuumln (161) guumlnluumlk yeterli miktarda (2 L
ve uumlzeri) iccedilme suyu tuumlkettiği saptanmıştır Bu konuda aile hekimleri ve diğer hekimlerin
kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile ilgili bilgilendirme yapmaları ve Sağlık
Bakanlığı tarafından kamu spotları hazırlanması faydalı olacaktır
TNSA 2013rsquoe goumlre Tuumlrkiyersquodeki konutların yarısı evde şebeke suyu 36rsquosı şişe
suyu ve 8rsquoi korunaklı kaynak suyu kullanmaktadır Yerleşim yerine goumlre iccedilme suyu
kaynakları oldukccedila değişmektedir Kentte en yaygın iccedilme suyu kaynakları evde şebeke
suyu (51) ve şişe suyudur (44) Kırsal boumllgelerde hanelerde ise en yaygın iccedilme suyu
kaynağı evde şebeke suyu (48) korunaklı kaynak suyu (22) ve sondaj veya borulu
kuyu suyudur (10) (TNSA 2013) Tuumlrkiyersquode ccedileşitli illerde yapılan ccedilalışmalarda şebeke
67
suyu kullanımı 317 - 449 ambalajlı su kullanımı 130 - 540 ev tipi arıtma cihazı
kullanımı 63 - 25 kaynak suyu kullanımı 20 - 271 arasında değişmektedir (Ccedilalık
2004 Bal 2014 Til 2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Bu ccedilalışmada ise şebeke
suyunu tercih edenler 194 ambalajlı suyu tercih edenler 220 bireysel ev tipi arıtma
cihazını tercih edenler 83 kaynak suyunu tercih edenler 40 ve site arıtma sistemini
tercih edenler ise 12 olarak bulunmuştur Ayrıca ccedilalışmamızda Konyarsquoda belediye
tarafından sağlanan ayrı bir şebeke sistemi olan tatlı su ccedileşmeleri Meram ilccedilesindeki
bireylerin en fazla tercih ettiği iccedilme suyu olarak tespit edilmiştir (452) Ambalajlı su ev
tipi arıtma cihazı ve kaynak suyu kullanım oranları literatuumlrdeki ccedilalışmalarla benzer
oranlarda bulunmuştur Şebeke suyu kullanımı hem TNSA 2013 hem de diğer ccedilalışmalarla
karşılaştırıldığında bu ccedilalışmada daha duumlşuumlk bulunmuştur Bu durum belediye tarafından
sağlanan tatlı su ccedileşmeleri hizmetinin şebeke suyuna bir alternatif oluşturmasına bağlı
olabilir
Literatuumlr incelendiğinde iccedilme suyu tuumlketim miktarını ve tercihlerini etkileyen
faktoumlrlerin araştırıldığı birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışmalarda bireylerin iccedilme suyu
tercihlerini ldquokişisel sağlık inancı alışkanlıklar konut durumu yaş cinsiyet gelir durumu
eğitim durumu gibi sosyo-demografik faktoumlrler tat koku lezzet mineral duumlzeyi ve kirlilik
gibi şebeke suyunun kalitesi ile ilgili parametreler ambalajlı su ve arıtma cihazı reklamları
ile iccedilme suyu kaynaklarına ulaşılabilirlikrdquo gibi birccedilok faktoumlruumln etkilediği tespit edilmiştir
(Doria 2006 Ward 2009 Chenoweth 2010 Teillet 2010 Durga 2010 Tuumlmer 2011 Ogbuji
2011 Chen 2012 Quansah 2015) Bu ccedilalışmada ise yaş grupları gelir durumu ve evde
yaşayan kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri anlamlı olarak farklı bulundu Yaş
gruplarına goumlre 40 yaş altında kaynak suyu tercihi 40-64 yaş 65 yaş ve uumlzeri gruplara goumlre
anlamlı olarak duumlşuumlk bulunmuştur (p=0032) Gelir durumlarına goumlre 2000 TL uumlzerinde
geliri olanlarda ambalajlı su kullanımı ve ev tipi arıtma cihazı kullanımı geliri 2000
TLrsquonin altında olanlara goumlre anlamlı olarak yuumlksek bulunmuştur (p=0001) Evde yaşayan
kişi sayısına goumlre iccedilme suyu tercihleri kıyaslandığında evde uumlccedil kişi ve daha fazla yaşayan
grupta ambalajlı su kullanımı daha duumlşuumlk bulunmuştur (p=0003) Arıtma cihazı
kullanımının gelir seviyesi artması ile ilişkili olması bu cihaz ve bakım maliyetinin
karşılanabilmesi ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir
Toplumun iccedilme suyu tercihinin nedenlerine baktığımızda Tuumlmer ve arkadaşlarının
Ankara- Keccedilioumlrenrsquode yaptıkları ccedilalışmada da tuumlketicilerin ambalajlı suda en ccedilok kokuya
tada ve lezzete oumlnem verdikleri belirlenmiştir (Tuumlmer 2011) Tokatrsquota yapılan bir
68
ccedilalışmada tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketmeyi tercih nedenleri olarak şebeke suyunun
kireccedilli (3946) ve kirli (3605) olması duumlşuumlncesi ambalajlı suyun sağlıklı (3537)
daha guumlvenilir (1769) ve ccedilocuklar iccedilin uygun olması (816) duumlşuumlncesi alışkanlıklar
(544) ve ev dışı su tuumlketim ihtiyacı (068) şeklinde tespit edilmiştir Aynı ccedilalışmada
katılımcılar şebeke suyunu ucuz (5037) alışkanlık dolayısıyla tuumlketilen (319) iccedilmek
iccedilin uygun olmayan (6875) temiz olmayan (7831) kireccedilli (8860) ve temini kolay
(6397) şeklinde ifade etmişlerdir (Bal 2014) Edirnersquode yapılan bir ccedilalışmada
tuumlketicilerin ambalajlı su satın almada birinci oumlncelik nedeni sağlık ve hijyen (477)
olarak bildirilmiştir Sağlık ve hijyeni fiyat (210) ve uumlruumlne kolay erişim (148)
izlemektedir (Karakuş 2016) Erzurumrsquoda yapılan bir ccedilalışmada tuumlketicilerin iccedilme suyu
tercihinde en fazla oumlnem verdiği kriterler sırasıyla hijyen tat mineral iccedileriği fiyat ve
ulaşım kolaylığıdır (Uzundumlu 2016) Bu ccedilalışmada ise iccedilme suyu olarak şebeke suyunu
kullanmayan katılımcıların şebeke suyunda tat ve koku problemi olduğu (458) şebeke
suyu kireccedilli olduğu (303) şebeke suyu kirli olduğu (248) şebeke suyu dışındaki
tercihlere alışkanlıkları olduğu (118) ve şebeke suyundaki klordan rahatsız oldukları
(87) iccedilin iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmedikleri belirtilmektedir
Ccedilalışmalarda goumlruumllduumlğuuml gibi iccedilme suyu tercihinde en oumlnemli nedenler tercih edilen suyun
temiz sağlıklı guumlvenilir ve damak tadına uygun olması olmuştur Yerel youmlnetimlerin
topluma guumlvenli sağlıklı ve damak tadına uygun su sağlamaları şebeke suyu tercihini
artıracaktır
Toplumun iccedilme suyu tercihlerinden birisi de olan ev tipi su arıtma cihazlarının
kullanım sıklığı uumllkemizde 63 - 25 arasında değişmektedir (Ccedilalık 2004 Bal 2014 Til
2015 Uzundumlu 2016 Ufacık 2015) Tokatrsquota yapılan ccedilalışmada katılımcıların 75rsquoi
arıtma cihazının daha sağlıklı olduğunu duumlşuumlnduumlkleri iccedilin 221rsquoi tuumlkettikleri suyun
maliyetini azaltmak iccedilin 15rsquoi apartmanda arıtma cihazının mevcut olması ve 15rsquoi de
yemek yapımında kullanmak iccedilin ev tipi su arıtma cihazı kullandıklarını belirtmişlerdir
(Bal 2014) Bu ccedilalışmada ise ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığı 83 olarak
bulunmuştur İccedilme suyu tercihi ev tipi su arıtma cihazı olan katılımcıların bu cihazları
582 oranında şebeke suyunu kirli bulduğu 448 şebeke suyunun tadını beğenmediği
254 şebeke suyunu kireccedilli bulduğu 60 ambalajlı suya goumlre daha ekonomik bulduğu
iccedilin tercih ettikleri tespit edilmiştir Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını
sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı
kullanımının azalmasını sağlayacaktır
69
Ev tipi su arıtım cihazları değişik youmlntemlerle arıtım yapan cihazların genel adıdır
Mekanik filtreli sistemler kimyasal sistemler yumuşatıcı cihazlar anyon değiştiriciler
ultraviyole ışın kullanarak dezenfekte ediciler ters ozmoz sistemiyle arıtım sağlayanlar
ozonlayıcılar klorlayanlar vb birccedilok youmlntem kullanılabilmektedir Buumltuumln bu youmlntemlerin
hepsi aynı isimle ifade edilse de farklı etkileri avantaj ve dezavantajları yanında farklı
duumlzeyde faydaları ve zararları olduğu bilinmektedir (Tekbaş 2009) Bu ccedilalışmada analizi
yapılan cihazların tamamı ters ozmoz youmlntemiyle arıtım yapmaktadır Buumltuumln bu cihaz
tiplerinin etkin ccedilalışabilmeleri iccedilin duumlzenli bakım gerektiği bilinmelidir Takıldıktan sonra
herhangi bir maliyet getirmeden etkinliğini suumlrduumlren hiccedilbir araccedil yoktur Oumlrneğin bazı
cihazlarda suumlzmeyi sağlayan kimyasalın bazılarında filtrelerin değiştirilmesi gerekir
Bunların işlevlerini yitirdiği değiştirilmesi gereken ortalama suumlreler verilebilmekle birlikte
arıtılacak suyun niteliğine goumlre bu suumlreler değişebilmektedir (Guumller 2008) Bu ccedilalışmada
katılımcıların oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln (815) cihazlarına duumlzenli bakım yaptırmakta
olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
ldquoYapılan ccedilalışmalarda ev tipi su arıtım cihazlarının tamamının ilk birkaccedil ay kaliteli
arıtım sağladığı daha sonra ldquomikrobiyolojik kirlenmeninrdquo başladığı tespit edilmiştir
(Tekbaş 2009)rdquo Ankararsquoda yapılan bir ccedilalışmada 16 adet cihazdan mikrobiyolojik oumlrnek
alınmış 10 tanesinde toplam koliform bakteri uumlrediği tespit edilmiştir (Kuumlrkluuml 2015) Bu
ccedilalışmada ise 39 arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bir tanesinde zamanında bakım
yapılmış olmasına rağmen toplam koliform uumlremesi tespit edilmiştir Arıtma cihazlarının
bağlandığı şebeke sularından alınan numunelerin hiccedilbirinde uumlreme olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr
Her ne kadar benzer ccedilalışmaya goumlre cihazlardan alınan oumlrneklerde koliform uumlremesi az
goumlruumllmuumlş olsa bile bu durum oumlnemli bir hijyen ve halk sağlığı sorunudur Ayrıca bu
ccedilalışmada toplam koliform uumlremesi olan cihaz sayısının az olması cihazların oumlnemli bir
boumlluumlmuumlnuumln bakımlarının zamanında yaptırılmış olmasına bağlanabilir
Alınan oumlrnekler pH bakımından değerlendirildiğinde şebeke suyundan alınan
oumlrneklerin tamamı pH accedilısından youmlnetmeliğe uygun olduğu tespit edilmiştir Arıtma
cihazlarının neredeyse tamamının bağlı oldukları şebeke suyunun pHrsquosını duumlşuumlrduumlğuuml ve bu
oumlrneklerin uumlccedilte birinin pH değerinin youmlnetmelikte sınır değer olarak belirtilen 65 değerinin
altında olduğu tespit edildi Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml iccedilme suyu pH değeri ile insan sağlığı
arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını fakat pH değerinin suların dezenfeksiyon
verimliliğini etkilediğini ve duumlşuumlk pHrsquonın metallerin korozyonunu arttırdığını boumlylece pH
değerinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediğini belirtmektedir (WHO 2007) Şebeke
70
sularının pH değerlerinin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olduğu fakat arıtma
cihazında arıtılmış suların pH değerinin bu standartlara uygun olmadığı goumlzlenmiştir Bu
nedenle sağlıklı yaşam iccedilin şebeke suyunun tercih edilmesi gerektiği Sağlık Bakanlığı ve
Halk Sağlığı Muumlduumlrluumlkleri tarafından ccedileşitli ortamlarda halka ulaşacak şekilde dile
getirilmelidir
ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo iccedilme-kullanma sularının
dezenfeksiyonunda klor kullanılması halinde uccedil noktada yapılacak oumllccediluumlmlerde serbest klor
duumlzeyinin 02-05 mgL olması gerektiği bildirilmiştir Bu ccedilalışmada alınan şebeke suyu
oumlrneklerinin serbest klor miktarı (054 mgL) youmlnetmelikte belirtilen uumlst sınırdan yuumlksektir
Şebeke suyu serbest klor miktarı alınan oumlrneklerin kuumlccediluumlk bir kısmında (77)
youmlnetmelikteki alt sınırdan daha duumlşuumlk bulunurken oumlrneklerin ccediloğunda (59) uumlst sınırdan
yuumlksek bulunmuştur Ccedilalışmada şebeke suyunu tercih etmeme nedeni olarak lsquotat koku ve
klordan rahatsız olmarsquo katılımcıların 545rsquoi tarafından bildirilmiştir Bu durumun şebeke
sularındaki yuumlksek klor duumlzeyi ile ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr Arıtma cihazından
alınan oumlrneklerde ise tamamında serbest klor miktarı alt sınırdan duumlşuumlk bulunmuştur Klor
iccedilme suyu dezenfeksiyonu iccedilin oumlnemli bir elementtir ve uygun dozda klorlama yapılması
insanların şebeke suyunun tat ve kokusundan rahatsız olmalarını azaltacaktır Arıtma
cihazlarında klor miktarının duumlşuumlk olması da olası cihaz kaynaklı mikrobiyolojik
kirlenmelerde olumsuzluğa neden olacaktır Bu nedenle cihazların kullanım esnasında
duumlzenli bakımlarının yaptırılması gereklidir
ldquoFlor doğada oumlzellikle suda youmlreye ve ısıya bağlı olarak değişen duumlzeylerde
bulunur İnsanın yapısında bulunan florun esas kaynağı yiyecek ve iccedileceklerdir Florun
yiyeceklerdeki miktarı duumlşuumlktuumlr dolayısıyla asıl kaynağı sudur İccedilme sularında olması
istenen floruumlr değeri 05-10 mgl arasındadır 05 mgLrsquonin altı floruumlr duumlzeyi diş
ccediluumlruumlklerinin daha kolay oluşmasına neden olurken 15 mgLrsquonin uumlzeri floruumlr duumlzeyi ise
florozis denilen dişlerdeki lekelenmelere yol accedilabilir (Şavik 2012)rdquo WHO iccedilme suyu
kalitesi kılavuzunda ve ldquoİnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquoterdquo uumlst sınır
15 mgL olarak belirtilmiştir Floruumlr duumlzeylerini belirlemek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan birccedilok
ccedilalışmada iccedilme suyunda floruumlr konsantrasyonlarının 10 mgLrsquoden daha duumlşuumlk olduğu
goumlzlenirken Ispartarsquoda bir ccedilalışmada floruumlr değeri 166 mgL olarak bulunmuştur
Konyarsquoda 2005 yılında yapılan bir ccedilalışmada 50 farklı noktadan numuneler alınmış
numunelerin 92rsquosi 015-030 mgL aralığında bulunmuştur (Dursun 2005 Şavik 2012)
Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke sularından alınan oumlrneklerin 974rsquouumlnde floruumlr
71
duumlzeyi olması istenen minimum floruumlr duumlzeyinden duumlşuumlk bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir
ccedilalışmada ev tipi arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr miktarını tamamen
suumlzduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013) Bu ccedilalışmada da arıtma cihazlarının tamamının
şebeke suyundaki floruumlr miktarını azalttığı tespit edilmiştir Bu nedenle arıtma cihazlarının
kullanımının diş sağlığı accedilısından risk oluşturacağı duumlşuumlnuumllmektedir
Suda bol miktarda bulunan kalsiyum (Ca+2
) ve magnezyum (Mg+2
) iyonları mide ve
barsak sistemi tarafından kolaylıkla emilebilmektedir (Şavik 2012) Sulardan alınan Mg
yiyeceklerden alınan Mgrsquoye goumlre daha hızlı emilebilmektedir (Durlach 1989) Bir guumlnde
700-1000 mg kalsiyum 300-400 mg magnezyum alınmasının gerekli olduğu
bildirilmektedir (Kozisek 2004) Ca+2
ve Mg+2
iccedileriği yuumlksek olan sert suların kolon
rektum pankreas karaciğer meme over kanseri gibi hastalıklardan oumlluumlmlere karşı
koruyucu olduğuna youmlnelik birccedilok ccedilalışma mevcuttur (Koccedilak 2011) Duumlşuumlk Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların olduğu yerlerde yaşayan kişilerin yuumlksek Ca+2
ve Mg+2
iccedilerikli suların
olduğu yerlerde yaşayan kişilere goumlre kalp damar hastalıklarından oumlluumlm oranı 10-30 daha
fazla olmaktadır (Garzon 1998) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli noktalardan alınan su
oumlrneklerinde Ca+2
duumlzeyleri 5124-9215 mgL Mg+2
duumlzeyleri 425-2824 mgL arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Bu ccedilalışmada şebeke suyundaki kalsiyum miktarı 5300 mgL
olarak bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde kalsiyum miktarı 120
mgL olarak bulunmuştur İranrsquoda yapılan bir ccedilalışmada da bu cihazların şebeke suyundaki
kalsiyum ve magnezyum miktarlarını duumlşuumlrduumlğuuml goumlsterilmiştir (Ashkavandi 2013)
Kalsiyum ve magnezyum iccedileren iccedilme sularının faydaları goumlz oumlnuumlne alındığında bu
cihazların kullanımı bu faydalardan mahrum kalınacağı anlamına gelmektedir
Suyun sertliği su iccedilerisinde bulunan iyonların sayısını ve oumlzellikle kalsiyum ile
magnezyumun suumllfat ve karbonat tuzlarının miktarını belirtmek iccedilin kullanılan bir terimdir
Suyun bu oumlzelliği iccedilme enduumlstri ve hizmet alanında kullanımı iccedilin oumlnemli bir kalite ve
estetik parametredir Sert su oumlzellikle kalsiyum ve magnezyum gibi guumlnluumlk olarak
alınması gereken minerallerin birccediloğunu iccedilermektedir Yukarıda da belirtildiği gibi sert
suyun ldquokardiyovaskuumller hastalıklar serebrovaskuumller hastalıklar inme ve birccedilok kanser
ccedileşidinderdquo koruyucu bir rol oynadığına youmlnelik olan ccedilalışmalar mevcuttur Sert su
iccedilerisindeki kalsiyum ve magnezyum iccedileriği ne kadar yuumlksek ise soumlz konusu hastalıkları o
kadar azalttığı ifade edilmektedir (Koccedilak 2011) Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada ccedileşitli
noktalardan alınan su oumlrneklerinde toplam sertlik derecesi 162-342 degf arasında
bulunmuştur (Şavik 2012) Ccedilalışmamızda şebeke suyu sertlik derecesi 2403 degf olarak
72
bulunurken ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrneklerde 279 degf olarak bulunmuştur
Suyun sertliği damak tadına hitap eden estetik bir parametredir Yumuşak suya alışkın
damak tadı olan toplumlarda belediyeler tarafından temin edilen iccedilme sularının bireyler
tarafından evlerde arıtma cihazları kullanılarak sertliğinin giderilmeye ccedilalışılması
yumuşak su kategorisindeki ambalajlı suların iccedilme suyu olarak tercih edilmesi toplum
sağlığı accedilısından sert suyun yararlarından mahrum kalmak anlamına gelmektedir (Koccedilak
2011) Sert iccedilme suyuna sahip olan boumllgelerde yerel youmlnetimlerin Konyarsquodakine benzer
şekilde tatlı su ccedileşmeleri oluşturarak guumlvenli ve yumuşak suyu vatandaşların hizmetine
sunabilir ve ev tipi arıtma cihazı kullanımının oumlnuumlne geccedililebilir
Elektriksel iletkenlik suyun ccediloumlzuumlnmuumlş tuz iccedileriğine bağlı olarak artacaktır Duumlnya
Sağlık Oumlrguumltuuml 0-800 microS cm-1
arasındaki elektriksel iletkenlik değerini hiccedilbir organik
kirlilik ve askıda katı madde olmaması koşuluyla insanlar iccedilin iyi iccedilme suyu olarak
tanımlamıştır (Şavik 2012) İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelikrsquote
belirlenen iletkenlik değeri uumlst sınırı 2500 μScm-1
rsquodir Ispartarsquoda yapılan ccedilalışmada oumlrnek
alınan suların elektriksel iletkenliği 524-704 microScm-1
arasında olup ortalaması 5833 microS
cm-1
olarak bulunmuştur Bu ccedilalışmada da benzer şekilde şebeke suyunda iletkenlik değeri
436 microScm-1
olarak bulunmuştur Ccedilalışmamızda hem şebeke suyu oumlrneklerinin iletkenlik
değerleri hem de ev tipi arıtma cihazlarından alınan oumlrnekler sınır değerlere uymaktadır
73
6 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Meram ilccedilesinde 18 yaş ve uumlzeri bireylerin iccedilme suyu tercihleri ve nedenleri ile ev tipi su
arıtma cihazlarının iccedilme suyu kalitesine etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmada aşağıdaki
sonuccedillar elde edildi
1) Meram ilccedilesinde en ccedilok tercih edilen iccedilme suyunun tatlı su ccedileşmeleri olduğu
bulundu İccedilme suyu olarak şebeke suyu kullanım oranı hem TNSA 2013rsquoe goumlre
hem de Tuumlrkiyersquonin ccedileşitli illerinde yapılan araştırmalara goumlre duumlşuumlk bulundu
2) Katılımcıların iccedilme suyu olarak şebeke suyunu tercih etmemelerinin en oumlnemli
sebepleri tat koku kirlilik kireccedil gibi problemler olarak saptandı
3) Katılımcıların iccedilme suyu tercihinde ekonomik sebeplerin rol oynadığı tespit edildi
Gelir gruplarına goumlre iccedilme suyu tercihlerinin farklı olduğu goumlzlendi
4) Katılımcıların buumlyuumlk ccediloğunluğunun guumlnluumlk iccedililmesi gereken 25 Lrsquoden az su iccediltiği
tespit edildi
5) Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım oranı 83 olarak bulundu
6) Meram ilccedilesinde 39 hanenin şebeke suyundan alınan oumlrneklerde toplam koliform
uumlremesi olmazken 39 ev tipi su arıtma cihazından alınan oumlrneklerin bakımı
zamanında yapıldığı bildirilen bir tanesinde toplam koliform uumlremesi olduğu tespit
edildi
7) Şebeke suyundan alınan oumlrneklerin bir kısmında serbest klor miktarının 05
mgLrsquoden yuumlksek olduğu goumlruumlluumlrken ccedilok az bir kısmında 02 mgLrsquoden duumlşuumlk
olduğu tespit edildi
8) Ev tipi su arıtma cihazlarının şebeke suyunda bulunan floruumlr kalsiyum ve
magnezyum miktarlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrduumlğuuml saptandı Bu minerallere bağlı
olarak ev tipi arıtma cihazlarının toplam sertlik değerini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
Su iccedilerisinde ccediloumlzuumlnmuumlş madde miktarına bağlı olarak değişebilen suyun elektrik
iletkenliğini de duumlşuumlrduumlğuuml tespit edildi
9) Hem şebeke suyundan alınan oumlrneklerde hem de ev tipi su arıtma cihazlarından
alınan oumlrneklerde amonyum nitrit değerlerinin sınır değerlere uygun olduğu
bulundu
Bu sonuccedillara dayanarak aşağıdaki oumlnerilerde bulunulabilir
1) Yerel youmlneticilerin halka musluktan temiz sağlıklı yeterli ve guumlvenilir su
sağlaması temel goumlrevlerinden biridir Su kaynaklarının guumlvenliğini sağlamak su
74
dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmak ve şebeke suyuna youmlnelik olumsuz tutumu
ortadan kaldırmak iccedilin ccedilalışmalar yuumlruumltuumllmesi gerekmektedir
2) Bireylerin ev tipi su arıtma cihazları konusunda yanlış bilgilendirilmesini
engelleyecek tedbirler alınmalıdır Bu cihazların su kalitesine olumlu bir etki
yapmadığı ve sağlığa uygun olmayan oumlzellikleri de vurgulanmalı konuyla ilgili
olarak toplum eğitilmelidir Bu konuda yerel youmlneticilere sağlık youmlneticileri ve
basın da destek vermelidir
3) Aile hekimleri ve diğer hekimler kişilere guumlnluumlk iccedilmeleri gereken su miktarı ile
ilgili bilgilendirme yapmalıdır ve Sağlık Bakanlığı bu konuda kamu spotları
hazırlamalıdır
4) Belediyelerin iccedilme sularının guumlvenli olmasını sağlaması Konyarsquoda olduğu gibi
guumlvenli tatlı su ccedileşmeleri oluşturmaları arıtma cihazı kullanımının azalmasını
sağlayacaktır
75
7 KAYNAKLAR
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Public Health Statement for
Cadmium US Department of Health and Human Services Atlanta 2012
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=46amptid=15 Erişim Tarihi29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
Cyanıde US Department of Health and Human Services Atlanta 2006
httpswwwatsdrcdcgovphsphsaspid=70amptid=19 Erişim Tarihi 29122016
Agency for Toxic Substances and Disease Registry-ATSDR Toxıcologıcal profıle for
lead US Department of Health and Human Services Atlanta 2007
httpswwwatsdrcdcgovtoxprofilestp13pdf Erişim Tarihi 29122016
Ağaoğlu S Alişarlı M Alemdar M Dede S Van boumllgesi iccedilme ve kullanma sularında nitrat
ve nitrit duumlzeylerinin araştırılması YYUuml Vet Fak Dergisi 200718(2)17-24
Akdur R Ccediloumll M Işık A İdil A Durmuşoğlu M Tunccedilbilek A Halk sağlığı Ankara Antıp
Aş Tıp Kitapları Ve Bilimsel Yayınlar 1998
American Water Works Association Water qualıty and treatment a handbook of
community water supplies 5th ed New York McGraw-Hill 1999
Ankara Tabip Odası ASKİ-SUKADER Ccedilevre Muumlhendisleri Odası Gıda Muumlhendisleri
Odası Halkevleri İnşaat Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Jeoloji Muumlhendisleri
Odası Kimya Muumlhendisleri Odası Ankara Şubesi Tuumlketici Dernekleri
Federasyonu Tuumlketici Hakları Derneği Ziraat Muumlhendisleri Odası Algı Tanıtım
Su ve yaşam Birinci Baskı Ankara Algı Tanıtım 2012
Ashkavandi ZJ Kheirmand M Effect of homeused water purifier on fluoride concentration
of drinking water in Southern Iran Dent Res J (Isfahan) 201310(4)489ndash492
Australian Drinking Water Guidelines 6 2011 Version 32 Updated February 2016
National Health and Medical Research Council Canberra 2011
httpswwwnhmrcgovau_files_nhmrcfilepublicationsnhmrc_adwg_6_version
_33_2pdf Erişim Tarihi 30122016
Bal ZE Tokat il merkezinde tuumlketicilerin ambalajlı su tuumlketimleri uumlzerine bir araştırma
Tokat Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi 2014
Backer CL Ashley DL Bonin MA Cardinali FL Kieszak SM Wooten JV Household
exposures to drink water disinfection by products whole blood trihalomethane
levels Journal of Exposure Analysis And Environmental Epidemiology
200010321-6
Blondell JM The antıcarcınogenıc effect of magnesıum Medical Hypotheses 1980
6863-71
Cantor KP Lynch CF Hildesheim ME Doumlşemeci M Lubin J Alavanja M Craun G
Drinking Water Source and Chlorination Byproducts in Iowa American Journal
of Epidemiology 1999150(6)552-60
CDC The safe water system httpswwwcdcgovsafewaterpdfsws-overview-
factsheet508cpdf erişim tarihi17062016
Chen H Zhang Y Ma L Liu F Zheng W Shen Q et al Change of water consumption
and ıts potential ınfluential factors in shanghai a cross-sectional study BMC
Public Health 201212450
76
Chenoweth J Barnett J Capelos T Schaw CF Kelay T Comparison of consumer attitudes
between cyprus and latvia an evaluation of effect of setting on consumer
preferences in the water ındustry Water Resour Manage 201024 4339-4358
Crittenden JC Trussell RR Hand DW Howe KJ Tchobanoglous G MWHs water
treatment principles and design Third edition John Wiley amp Sons İnc United
States of America 2012 42
Ccedilalık E Menteş Y Karadağ F Dayıoğlu H İccedilme suyunun sağlık accedilısından değerlendirilmesi DPUuml Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Dergisi 2004617-26
Ccediloumll M Ccediloumll C ldquoEnvironmental boron contamination in waters of hisarcik area in the
kutahya province of turkeyrdquo Food and Chemical Toxicology 2003411417-20
Demirtaş A Borrsquoun insan beslenmesi ve sağlığı accedilısından oumlnemi Atatuumlrk Uumlniversitesi
Ziraat Fakuumlltesi Dergisi 201041(1)75-80
Doria M F Bottled water versus tap water understanding consumers preferences Journal
of Water and Health 20064(2)271-6
Durga M Consumersrsquo buying behavior of bottled water in Suriname Department of
Health New York State FHR Lim A Po Institute for Social Studies 2010
httpwwwfhrinstituteorgmoddataviewphpd=1amprid=49
ErişimTarihi05012017
Durlach J Recommended dietary amounts of magnesium Mg RDA Magnesium Res
1989 2195-203
Dursun Ş Karataş M Oumlztuumlrk E Konya il merkezindeki kuyu iccedilme sularının floruumlr
seviyelerinin tespit edilmesi S Uuml Fen Ed Fak Fen Derg 20052663-70
EFSA Panel on Dietetic Products Nutrition and Allergies Scientific Opinion on Dietary
Reference Values for water EFSA Journal 20108(3)1459
Erkman NG Duumlzce ilindeki iccedilme ve kullanma sularının durumunun değerlendirilmesi
Duumlzce Duumlzce Uumlniversitesi 2011
Faul F Erdfelder E Lang AG Buchner A GPower 3 A flexible statistical power
analysis program for the social behavioral and biomedical sciences Behavior
Research Methods 200739175-91
Federal-Provincial-Territorial Committee on Health and the Environment Guidelines for
Canadian Drinking Water Quality Ottawa Ontario 2014 httpwwwhc-
scgccaewh-semtalt formatspdfpubcwater-eausum guide-res recomsum
guide-res recom 2014-10 engpdf Erişim Tarihi26122016
Ferraacutendiz J Abellaacuten JJ Rubio VG Quiacutelez AL Sanmartiacuten P Abellaacuten C et al Spatial
analysis of the relationship between mortality from cardiovascular and
cerebrovascular disease and drinking water hardness Environmental Health
Perspectives 2004112(9)1037-44
Garzon P Eisenberg MJ Variation in the mineral content of commercially available
bottled waters ımplications for health and disease The Amerıcan Journal Of
Medıcıne 1998105125ndash30
77
Guumller Ccedil Akın L editoumlrler Halk sağlığı temel bilgiler İkinci baskı Hacettepe uumlniversitesi
yayınları Ankara 2012a
Guumller Ccedil Ccedilevre Sağlığı (Ccedilevre ve Ekoloji Bağlantılarıyla) Birinci Baskı Birinci Cilt Yazıt
Yayıncılık Ankara 2012b
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kalitesi Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1997
Guumller Ccedil Ccedilobanoğlu Z Su kirliliği Birinci baskı Ankara Aydoğdu Ofset 1994
Guumller Ccedil İstenmeyen seccedilenek evsel su arıtım aygıtları Ankara Yazıt Yayıncılık 2008
Guumller Ccedil Su Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Guumlmuumlş D Akbal F İccedilme sularında doğal organik madde giderimi ve trihalometan
oluşumunun oumlnlenmesi Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 2013 31 529-53
Hygienic Laboratory The University of Iowa Well water quality and home treatment
systems Iowa1999 httpwwwwater-
researchnetWaterlibraryprivatewellprivatewellqualitypdf Erişim Tarihi
07012017
İnsani Tuumlketim Amaccedillı Sular Hakkında Youmlnetmelik Resmi Gazete Tarihi 17022005
Resmi Gazete Sayısı 25730
Karakuş E Lorcu F Demiralay T Ambalajlı su sektoumlruumlnde tuumlketici tercihleri edirne ili
oumlrneği International Journal of Economic and Administrative Studies
201617103-28
King WD Marrett LD Woolcott CG Case-control study of colon and rectal cancers and
chlorination by-products in treated water Cancer Epidemiology Biomarkers amp
Prevention American Association for Cancer Research 200010813-8
Koccedilak N Guumlleccedil M Tekbaş OumlF Suyun sertlik derecesi ve sağlık etkileri TAF Prev Med
Bull 201110(2)187-92
KOSKİ Tatlı Su Ccedileşmeleri httpwwwkoskigovtrmSuTatliSuKaynakphppd=2||23amp
ErişimTarihi15112016
Kozisek F Health risks from drinking demineralised water World Health Organization
Geneva 2004
Kuumlrkluuml S Ccedilınar M Oğur R Tekbaş OumlF Ev tipi su arıtma cihazlarının suyun
mikrobiyolojik kalitesine etkisinin araştırılması Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler
Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
Lacey RF Shaper AG Changes in water hardness and cardiovascular death rates
International Journal of Epidemiology 198413(1)18-24
Marque S Gadda HJ Dartigues JF Commenges D Cardiovascular mortality and calcium
and magnesium in drinking water An ecological study in elderly people
European Journal of Epidemiology 200318305-9
Morris RW Walker M Lennon LT Shaper AG Whincup PH Hard drinking water does
not protect against cardiovascular disease new evidence from the British
78
Regional Heart Study European Journal of Cardiovascular Prevention and
Rehabilitation 200815185ndash9
Miyake Y Iki M Ecologic study of water hardness and cerebrovascular mortality in Japan
Archives of Environmental Health An International Journal 200358(3)163-6
Oğur R Tekbaş OumlF Temel su analizleri teknikleri GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2005
Oğur R Tekbaş OumlF Hasde M Klorlama rehberi GATA Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
Ankara 2004
Oğuz TC İccedilme suyu arıtımında yaygın olarak karşılaşılan su kalite problemleri ve arıtımı
iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri Uzmanlık Tezi TC Orman Ve Su İşleri Bakanlığı Ankara
2015
Ogbuji CN Anyanwu AV Onah JO An Empirical Study of the Impact of Branding on
Consumer Choice for Regulated Bottled Water in Southeast Nigeria International
Journal of Business and Management 20116(6)150-66
Polat A Bir damla su Birinci Baskı İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 2009
Quansah F Okoe A Angenu B Factors Affecting Ghanaian Consumersrsquo Purchasing
Decision of Bottled Water International Journal of Marketing Studies 2015 7(5)
76-87
Ramello A Vitale C Marangella M Epidemiology of nefrolithiazis J Nephrol
200013(3)45-50
Soumlnmez F Ccedilocuklarda sodyum dengesi bozuklukları ve tedavisi J Curr
Pediatr 20086152-8
Spellman FR Hand book of water and wastewater treatment plant operations A CRC
Press Company 2003
Şavik E Demer S Memiş Uuml Doguccedil DK Ccedilalışkan TA Sezer MT Isparta ve civarında
tuumlketilen suların iccedilerik ve sağlık accedilısından değerlendirilmesi SDUuml Tıp Fak
Derg 2012 19(3) 92-102
Talaat H Ghaly MY Kamel EM Ahmed EM Awad EM Simultaneous removal ıron and
manganese from ground water by combined photo‐electrochemical method
Journal of American Science 20106(12)1-7
TC Sağlık Bakanlığı Ccedilok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirme programı 2013-2023
fiziksel ccedilevrenin geliştirilmesi Birinci baskı Ankara Anıl Matbaacılık Ltd Şti
2014
Teillet E Urbano C Cordelle S Schlich P Consumer perception and preference of bottled
and tap water Journal of sensory studies 2010 25 463-80
Tekbaş OumlF Guumlleccedil M Suların sertlik derecesi ve sağlık etkileri TSK Koruyucu Hekimlik
Buumllteni 20043(7)156-61
Tekbaş OumlF İccedilme suyu dezenfeksiyonunda klorlama ve tartışılan bir konu trihalometanlar
Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre
kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
79
Tekbaş OumlF Oğur R Evsel su arıtma cihazlarına dikkat TAF Preventive Medicine Bulletin
20098(2)i-ii
Til A Topaloğlu S Zencir M Denizli ili ccedilalışan nuumlfusun iccedilme suyu tercihleri ve etkileyen
faktoumlrler Ccedilamur D Topbaş M editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık
kongre kitabı 26-30 Ekim 2015 Antalya
TNSA 2013 Hacettepe Uumlniversitesi Nuumlfus Etuumltleri Enstituumlsuuml Ankara Elma Teknik Basım
Matbaacılık Ltd Şti 2013
Tuumlmer Eİ Birinci A Yıldırım Ccedil Ambalajlı su tuumlketimini etkileyen faktoumlrlerin
belirlenmesi Ankara İli Keccedilioumlren İlccedilesi Oumlrneği Alınteri Zirai Bilimler Dergisi
201121(B)11-9
TUumlİK Belediye Su İstatistikleri httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=18779
2014 Erişim Tarihi 30062016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu httpcevresagligithsksaglikgovtrdosyaDokumanlar
sunumlarSu25_nisan_AntalyaSu_analizlerinde_bakilan_parametreler_Anlami_
Kaynagi_-_Saglik_etkileri ppt erişim tarihi25092016
Tuumlrkiye Halk Sağlığı Kurumu Su ve sağlık httpbeslenmegovtrindexphppage=112
erişim tarihi 27012017
Ufacık A Topbaş M Ccedilankaya S Nas SS Sağdıccedil T Ortahisar E Trabzon şehir merkezinde
yaşayanların İccedilme kullanma suyu tercihleri ve nedenleri Ccedilamur D Topbaş M
editoumlrler Uluslararası katılımlı ulusal su ve sağlık kongre kitabı 26-30 Ekim
2015 Antalya
Ulusoy CK Metropolitan alanlarda su youmlnetimi sorunu Ankara oumlrneği Memleket Siyaset
Youmlnetim Dergisi 2009 4(10) 125-57
Uzundumlu AS Fakıoğlu Ouml Koumlktuumlrk M Temel T Erzurum ilinde en uygun iccedilme suyu
tercihinin belirlenmesi Alınteri Dergisi 2016 30(B) 1-7
Yavuz CI Vaizoğlu SA Guumller Ccedil İccedilme suyunda aluumlminyum TAF Preventive Medicine
Bulletin 200912(5) 589-96
Yıldırım İE İstanbulrsquoda su tuumlketim bilinci araştırması 2009 Projem İstanbul (İstanbul
Buumlyuumlkşehir Belediyesi Tarafından Hazırlatılmıştır)
Ward LA Cain OL Mullally RA Holliday KS Wernham AGH Baillie PD et al Health
beliefs about bottled water a qualitative study Biomed Central Public Health
20099196
WHO Aluminium in drinking-water World Health Organization Geneva 2010
WHO Arsenic in drinking-water World Health Organization Geneva 2011b
WHO Boron in drinking-water World Health Organization Geneva 2009
WHO Calcium and magnesium in drinking-water World Health Organization Geneva
2009
WHO Chloride in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
80
WHO Guidelines for drinking water quality 4th ed World Health Organization Geneva
2011
WHO How does safe water impact global health httpwwwwhointfeaturesqa70en
erişim tarihi17062016
WHO Iron in drinking-water World Health Organization Geneva 2003
WHO Ph in drinking-water World Health Organization Geneva 2007
WHO Manganese in drinking-water Geneva 2011a
WHO Nickel in drinking-water World Health Organization Geneva 2005
WHO Sulfate in drinking-water World Health Organization Geneva 2004
81
8 EKLER
EK-1 Anket Formu
Sayın Katılımcı Anket No
Bu ccedilalışma Meram ilccedilesinde ev tipi su arıtma cihazı kullanım sıklığının nedenlerinin
belirlenmesi ve evlerdeki şebeke suyu ile bu cihazların uumlrettiği suyu analiz ederek
karşılaştırılması amacıyla yapılmaktadır Katılımcılardan uumlcret talep edilmeyecek elde
edilen veriler gizli tutulacak sadece bilimsel amaccedillı kullanılacaktır Necmettin Erbakan
Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatoumlrluumlğuuml tarafından desteklenmekte olup
Meram Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan Boyrazrsquoın tez
ccedilalışmasıdır Anketin doldurulmasında katkıda bulunduğunuz iccedilin teşekkuumlr ederim
Saygılarımla Arş Goumlr Dr Yusuf Kenan BOYRAZ
1- Yaşınız helliphelliphelliphellip
2- Cinsiyetiniz 1) Erkek 2) Kadın
3- Evinizde kaccedil kişi yaşıyor
helliphelliphelliphelliphellip
4- Evinizin aylık toplam geliri ne kadardır
1) 0 -999 TL
2) 1000-1999 TL
3) 2000-2999 TL
4) 3000-3999 TL
5) 4000 ve uumlzeri TL
5- Guumlnluumlk iccedilme suyu tuumlketiminiz ne kadardır (Kaccedil litre)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
6- Evinizde iccedilme suyu olarak aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz (Birden
fazla işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
82
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
7- Evinizde yemek ve ccedilay yapmak iccedilin aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz
1) Şebeke suyu
2) Tatlı su ccedileşmeleri
3) Arıtma cihazı suyu
4) Hazır ambalajlı su
5) Diğer (helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
8- Evinizde iccedilme suyu olarak şebeke suyu dışında başka sular kullanma nedeniniz
nedir
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Arıtma cihazı kullanıyorsanız bundan sonraki soruları cevaplayınız Teşekkuumlr ederim
9- Arıtma cihazı kullanıyorsanız kullanma sebebiniz nedir (birden fazla seccedilenek
işaretleyebilirsiniz)
1) Şebeke suyunun kirli olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
2) Şebeke suyunun tadını beğenmiyorum
3) Hazır ambalajlı suya goumlre daha ekonomik olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
4) Diğer
(helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip)
10- Ne kadar suumlredir arıtma cihazı kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11- Kullanmakta olduğunuz arıtma cihazını ne kadar suumlredir kullanıyorsunuz
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12- Arıtma cihazınıza duumlzenli bakım yaptırıyor musunuz
83
1) Evet
2) Hayır
13- Arıtma cihazınızın bakımı ne sıklıkta yapılıyor (12 Soruya lsquoEvetrsquo yanıtı verenler
yanıtlayacaktır)
1- Ayda 1 kez
2- 3 ayda 1 kez
3- 6 ayda 1 kez
4- Yılda 1 kez
5- Diğer(helliphelliphelliphelliphelliphellip)
14- En son ne zaman cihazınızın bakımı ve filtre değişimi yapıldı (12 Soruya lsquoEvetrsquo
yanıtı verenler yanıtlayacaktır)
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15- Uumlcretsiz olarak arıtma cihazınızın uumlrettiği suyun tahlil edilmesini ister misiniz
1- Evet
2- Hayır
84
Ek-2 Etik Kurul Kararı
85