T.C.MARMARA ÜNİVERSİTESİ

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ A.B.D.İLKÖĞRETİM BÖLÜMÜ

VATANDAŞLIK BİLGİSİ

KONU: Devlet Kavramı ve Devletin Doğuşuna İlişkin Teoriler

Emine SALİM4-B 20070056

1. DEVLET1.1.DEVLET KAVRAMI ve DEVLETİN DOĞUŞUNA İLİŞKİN TEORİLER Devlet kelimesinin İngilizce karşılığı state,

Fransızca karşılığı ise etat, Almanca karşılığı stato, İspanyolca estado’dur. Bunların hepsinin kökeni Latince status kelimesidir. Ancak Latince status, ‘devlet’ demek değil; ‘hal’, ‘durum’, ‘vaziyet’ demektir. İlk defa İtalya’da 16. yüzyılda, devleti ifade etmek için stato terimi kullanılmaya başlandı. Stato terimini modern anlamda ilk kullanan kişi Hükümdar isimli esersinde Machiavelli olduğu kabul edilmektedir.

Genel bir devlet tarifi yapmak oldukça zor. Araştırmacıların kişisel tariflerine göre devlet kavramı farklılık göstermektedir.

Aristoteles’e göre;

İnsanı sosyal-siyasal bir hayvan olarak tanımlayan ve bu açıdan tek başına yaşamasının olanaksız olduğunu açıklayan düşünür; mutluluğa ulaşmak gereksinimlerini karşılamak için bir araya gelen bireylerin toplumu, dolayısıyla da devleti meydana getirdiklerini savunmuştur.

İbn-i Haldun’a göre;

“İnsanlar, insanlıklarını doğal gereği olarak, her toplulukta, kiminin kimine saldırısını, haksızlığını önleyebilecek bir düzenleyici ve yargılayıcı güce gerek duyarlar.

Jean Bodin’e göre;

Jean Bodin, devleti; çeşitli ailelerin ele geçirdikleri çeşitli varlıklarla birlikte hukuka uygun olarak yönetilmesidir.”

Marksistler,

Devleti egemen bir sınıfın, sömürülen bir sınıf üzerindeki ayrıcalıklarını ve egemenliklerinin sürdürmelerine vasıta olan bir baskı aracı olarak görürler.

Anarşistler,

Bütün kötülüklerin kaynağını devlette bulurlar. Onlara göre, kişinin kendi kendini yönetme hakkı vardır. İnsanı idare etmek isteyen her ne ise idaresi için bir baskı kullanacaktır. Bu baskıya meydan vermemek için onun ortadan kaldırılması gerekir. Kişi böylece özgür olarak kendi kendini idare eder

Devlet sözcüğü Türk Dil Kurumu sözlüğünde

şöyle tanımlanmıştır: “Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasi bakımdan teşkilatlanmış millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık.”

Devletin doğuş zamanı değil, doğuş tarzı ve kaynağıyla ilgili bir takım varsayımlar ortaya çıkmıştır. Bu teorileri şöyle sıralayabiliriz;

• 1.1.1.Aileye Dayalı Teori• 1.1.2.Kuvvet ve Mücadeleye Dayalı Teori• 1.1.3.Biyolojik Teori• 1.1.4.Ekonomik Teori• 1.1.5.Akıl ve İradeye Dayalı Teori ve Sosyal Sözleşme Teorisi

– 1.1.5.1.Akıl ve İradeye Dayalı Teori– 1.1.5.2.Sosyal Sözleşme Teorisi

• 1.1.6.Pozitivist Teori• 1.1.7.Dini, İçgüdü ve Metafizik Temellere Dayalı Teoriler

– 1.1.7.1.Dini Teori– 1.1.7.2.İçgüdü Teorisi– 1.1.7.3.Metafizik Teori

1.1.1.Aileye Dayalı Teori

“ Devletin kaynağını ailede ve onun genişlemesinde bulan teoriye göre, devlet bir ailenin büyümesinden veya aynı kandan gelen birçok ailelerin birleşmesinden meydana gelmiştir. Kaynağını sosyoloji esaslarda olduğu kadar dini görüşlerde de bulan bu teori, devletin kaynağını karı koca arasında başlayan ilk ilişkilerin gelişmesinde aramıştır.

Temsilcileri : Kong-tse, Aristoteles, M.T. Cicero, Aurelius

Augustinus Marsilius patavinus, Jean Bodin, Robert Filmer, Jacques-Benigne Bassuet, Sir William Temple, Grambattista Vico, Lauis de Bonald, Hangry Maine, Woodrew Wilson.

1.1.2.Kuvvet ve Mücadeleye Dayalı Teori

“Kuvvet teorisine göre devlet, kuvvetlinin zayıflara üstünlüğünü kabul ettirmesi sonucunda doğmuştur, bu ise doğal bir olaydır. Bu noktadan hareketle, devletin bir zapt, yağma ve fetih eseri olduğunun kabulü zorunlu olmaktadır.

Temsilcileri :

Herakleitos, Lukretius, Polybios, Lucius Annaeus Seneca, İbni Haldun, jerome Vida ve Jean Bodin, Benigne Bossuet, Giambattista Vico, Charles Baron, Mon- tesquieu, Ch. Ludovic Haller, Ludwig Gumplowicz, Franz oppenheimer.

1.1.3.Biyolojik Teori

“Bu görüş devleti, yaşayan bir varlığa, canlıya ya da organizmaya benzetmektedir. Nasıl canlı bir organizma hücrelerin bir araya gelmesinden kurulmuş ise, devlet de böylece, hücrelere benzetilebilecek olan insanların bir araya gelmesinden oluşmuştur.

Temsilcileri:

• Platon, Aristoteles, İbni Haldun, Farabi, Salisbury, Harbert Spencer, Adam Müler, Hegel, Auguste Comte, Alfred Fouille, Charles Darwin, Alber schaeffle, I. Nowikow.

1.1.4.Ekonomik Teori

“İnsanların ekonomik faktörlerin etkisi altında hareket ettiklerini onların etkisi altında faaliyette bulunduklarını benimseyen bazı görüşler, bu husustaki teorik düşüncelerini devletin kuruluşu problemine de yansıtmışlardır. Bu görüşlere göre, devlet, ekonomik olayların sosyal ve siyasi olaylara hakim olmaları sonucu meydana gelmiştir. Böyle bir hakimiyet, devletin doğmasını sağlamıştır.

Temsilcileri:

Platon, İbn-i Haldun, Karl Marx

1.1.5. Akıl ve İradeye Dayalı Teori ve Sosyal sözleşme Teorisi:

1.1.5.1. Akıl ve İradeye Dayalı Teori “Devleti insan aklının eseri olarak karşılayan ve bununla

yetinen görüş çeşitli düşünürler tarafından benimsenmiştir.

Temsilcileri: Herakleitos, M.T. Cicero, Aurelius Augustinus, Thomas Aquino, Marlius Patavinus.

1.1.5.2. Sosyal Sözleşme Teorisi

“Bu teoride, insanın akıl ve muhakemesi yine hareket noktası olarak ele alınmış, fakat bu hususta daha da ileri gidilerek, devlet, bu akıl ve muhakemenin ifadesi olmak üzere insanlar tarafından açıklanan isteklere, onların iradeleri arasındaki anlaşma ve birleşmeye dayandırılmıştır.

Temsilcileri: Epiküros, Marsilius Patavinus, Francisco, Suarez Richard Hooker, John Locke, Jean- Jacques Rousseau, Emanuel Kant.

1.1.6.Pozitivist Teori

Bu teori, ferdi şuur ve iradelerin, tarihi, sosyal ve ekonomik olayların, şeflerin fiziki muhitin devletin doğuşundaki önemini benimsemekle beraber bunların hepsinin devleti doğuran bir sonuca sebep olduğu ve ancak bu sebep olmadan sonra ve onunla devletin meydana geldiğini kabul etmektedir.

Temsilcileri: Georg Jellinek, R. Carre de Malberg, Georges Burdeau, Hans Kelsen.

1.1.7.Dini, İçgüdü ve Metafizik Temellere Dayalı Teoriler

1.1.7.1.Dini Teori Bu görüşe göre devlet ilahi bir müssesedir. Yani, bu ilahi

hukuk teorisine göre devlet, Allah tarafından yaratılmıştır. Devleti yarattıktan sonra Allah, insanları yönetmek yetkisini de belirli kişilere veya gruplara vermiştir. Temsilcileri: St. Paul, St. Augustinus

1.1.7.2.İçgüdü Teorisi “Aristo, insanlarda topluluk halinde ve devlet düzeni

içinde yaşamak suretinde bir içgüdünün mevcudiyetini ileri sürmektedir. İşte bu içgüdü nedeniyle insan, toplum ve devlet hayatına itilmekte veya kendiliğinden bu yaşamın içine girmiş olmaktadır.

1.1.7.3.Metafizik Teori

“Hegel’e göre, devlet; ideal ve ebedi bir varlıktır. Devlet, en üstün değerdir; veya en üstün değerler sistemidir. Ebedi ve mutlak bir varlık olan devletin iradesinin karşısında, bireysel iradelerin değeri ve önemi yoktur; bireysel iradeler, bu üstün iradenin karşısında ne zaman gerekiyorsa, silinip ortadan kalkmaktadırlar.

Temsilcileri: Hegel, Jhering