T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/456/753.pdfT.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ...

T.C.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TEMEL İSLAM BİLİMLERİ (TEFSİR) ANABİLİM DALI

TABERİ’NİN (310/922) CÂMİU’L – BEYANINDA NESH

Yüksek Lisans Tezi

Yunuscan OLİMOV

Ankara – 2003

T.C.





Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan

Yunucan OLİMOV

Tez Danışmanı

Prof. Dr. Hâlis ALBAYRAK

Ankara – 2003

T.C.





Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Hâlis ALBAYRAK

Tez Jürisi Üyeleri: Adı ve Soyadı İmzası

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

………………………………………

……………………………………

Tez Sınav Tarihi........................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

1

İÇİNDEKİLER..........................................................................................................I

KISALTMALAR.......................................................................................................II

RUMUZLAR..............................................................................................................II

ÖNSÖZ........................................................................................................................1

GİRİŞ...........................................................................................................................2

A. Araştırmanın Önemi, Amacı ve Yöntemi................................................................2

B. Nesh Hakkında Genel

Bilgi.....................................................................................3

BİRİNCİ BÖLÜM

TEFSİR RİVAYETLERİ ÇERÇEVESİNDE NESH

A. Rivayetler Çerçevesinde Neshle İlgili Ayetler........................................................5

1. Nasih ve Mensuh Ayetler................................................................................6

2. Rivayetler Çerçevesinde Nesh Edilmediği Özellikle Vurgulanan

Ayetler.........................................................................................................................21

B. Neshle İlgili Rivayetler..........................................................................................23

1. Sahabe Kaynaklı Nesh Rivayetleri................................................................24

2. Tabiin Kaynaklı Nesh Rivayetleri.................................................................29

C. Rivayetler Çerçevesinde Neshin Tanımları............................................................59

İKİNCİ BÖLÜM

TABERİ ve NESH

A. Taberi’nin Nesh Konusunda Tercih Yaptığı Ayetler.............................................61

1. Nasih ve Mensuh Ayetler..............................................................................61

2. Taberinin Nesh Edildiğini Kabul Etmediği Ayetler......................................64

2

B. Taberi’ye Göre Neshin Tanı mı..............................................................................67

C. Taberi’ye Göre Neshin Varolabilmesinin Şartları.................................................69

1. Hz. Peygamberin Uygulaması.......................................................................69

2. Kati Delilin Bulunması..................................................................................69

3. Konu Birliği...................................................................................................70

4. Emir ve Teklifte Zıtlık...................................................................................70

5. İcmâ...............................................................................................................70

6. Hükmün Bütünüyle Kalkması.......................................................................70

7. Mensuh Ayetin Nasih Ayetten Önce İnmiş Olması......................................71

SONUÇ......................................................................................................................72

BİBLİYOGRAFYA..................................................................................................72

3

RUMUZLAR

M : Mensuh

N : Nâsih

T : et-Taberi Ebu Ca’fer Muhammed İbn Cerir, Câmiu’l- Beyân an Tevîli Âyi’l-

Kur’an, Mısır 1954

KISALTMALAR

a. g. e. : adı geçen eser.

a. g. m. : adı geçen makale.

Bkz. : bakınız

Ter. : tercüme eden.

Tah. : tahkik eden.

Thz. : tarihsiz.

Yay. : yayınları.

4

ÖNSÖZ

Ulumu’l- Kur’an ilimlerinden sayılan nâsih-mensuh konusunda bugüne kadar

yüzlerce müstakil eser telif edilmiş ve bu konu açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.

Taberi’nin “Camiu’l- Beyan an Tevili Ayi’l- Kur’an” adlı eseri Ulumu’l- Kur’an ve

Tefsir açısından büyük öneme sahiptir. Bu eserde Taberi nâsih- mensuh konusu

üzerinde de durmaktadır. Dolayısıyla Taberi’nin nesh anlayışının incelenmesi,

Kur’an-ı Kerim’in anlaşılması ve yorumlanması açısından önem arz etmektedir. Bu

sebeple Taberi’nin tefsirinde nesh konusunu araştırmayı uygun gördük.

Araştırmamızın gerçekleşmesinde kaynak teminindeki katkıları ve aydınlatıcı

fikirlerinden dolayı danışman hocam Prof. Dr. Hâlis Albayrak’a, engin

tecrübelerinden yararlandığım Prof. Dr. Ahmet Nedim Serinsu’ya, ayrıca yardımlarını

esirgemeyen Dr. Mehmet Akif Koç’a ve Dr. Davud İltaş’a teşekkürlerimi sunarım.

Yunuscan OLİMOV

Ankara 13.08.2003.

5

GİRİŞ

A. Araştırmanın Önemi, Amacı ve Yöntemi

Ebu Cafer Muhammed ibn Cerir et-Taberi (ö.310/922)'nin 270 yılında telifini

tamamladığı "Câmiu'l-Beyan an Te'vîli Ayi'l-Kur'ân" adlı eseri, kendi dönemine

kadarki tefsir rivayetlerini toplamaya çalışan, ansiklopedik tefsir mahiyetindedir.1

Ayrıca bu eserde 38397 isnadın bulunduğu, bunlardan yirmi bir isnat kalıbının yüzden

fazla tekerrür ettiği malumumuzdur.2

Taberi'nin bu eseri, O'nun kendi özgün görüşlerini, yorumlarını ve Kur'an'la

ilgili pek çok konuya bakış tarzını yansıtması açısından önemli bir kaynaktır.3

Tefsir tarihi alanındaki önemli çalışmaları ile tanınan İsmail Cerrahoğlu, Taberi

tefsirinin günümüz için önemini şu şekilde dile getirmektedir :

"Hakikaten bu tefsir, tefsir tarihi ve tarihi malzeme bakımından, tefsir ve Kur'an

ilimleriyle uğraşan şarklı ve garblı ilim adamları için bir hazine ve tükenmeyen bir

kaynak olmuştur." 4

Bu araştırmayı ele almamızdaki amaç ise Taberi'nin kendi eseri çerçevesinde nesh anlayışını ortaya koymak ve

nâsih ve mensuh olarak kabul ettiği ayetleri tespit etmektir. Diğer yönden günümüze kadar tartışıla gelen nesh sorununun

çözümüne mütevazı bir katkı sağlamaktır.

Kaynak taramasına dayanan bu araştırmamızda bilgisayar ortamından da

yararlandık.

Araştırmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde rivayetler

çerçevesinde nesh konusu incelenmekte ve rivayetler çerçevesinde neshle ilgili

ayetlere, sahabe ve tabiin kaynaklı nesh rivayetlerine ve rivayetler çerçevesinde

1 Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, D.İ.Başkanlığı Yay., Ankara,1988, II. 145-149. 2 Koç, M.Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri İbn Ebî Hâtim ( ö.

327/939) Tefsir Örneğinde Bir Literatür İncelemesi, Kitabiyat Yay. Ankara 2003, s.82-83. 3 Albayrak, Hâlis, Taberinin Kraatları, Değerlendirme ve Tercih Yöntemi, A.Ü. İ.F.Dergisi, A.Ü.

Basımevi, Ankara, 2001, c.XI.II. 97-130. 4 Cerrahoğlu, İsmail, a.g.e., II., 146.

6

neshin tanımlarına yer verilmektedir. İkinci bölümde ise Taberi’ye göre neshle ilgili

ayetler, onun nesh anlayışı ve neshin varolabilmesi için ileri sürdüğü şartlar ele

alınmaktadır.

B. Nesh Hakkında Genel Bilgi

Neshin kelime anlamı: Nesh sözcüğü Arapça'da izale, tebdil, tahvil ve istinsah

anlamlarında kullanılmaktadır.5

Neshin ıstılahi manası: Şer'î bir hükmün başka bir şerî delil ile kaldırılmasıdır.6

Neshi kabul edenleri üç ayrı grup altında toplamak mümkündür :

Kur'an'ın Kur'an'la neshini kabul edenler.7

Kur'an'ın önceki şeriatleri neshettiğini kabul edenler.8

Kur'an'ın Sünnetle de neshedildiğini kabul edenler.9

Kur'an'da neshin varlığını kabul edenlerin delilleri :

a. "Biz bir ayetin hükmünü yürürlükten kaldırır veya onu unutturursak mutlaka

daha iyisini veya benzerini getiririz." (Bakara2/106).

b. "Biz bir ayetin yerine başka bir ayeti getirdiğimiz zaman - ki Allah, neyi

indireceğini daha iyi bilir - Sen bir iftiracısın derler. Hayır onların çoğu bunu

bilmezler." (Nahl 16/101)

c. "Allah dilediğini siler, dilediğini bırakır, Ummu'l-kitab onun katındadır."

(Rad 13/39)

5 İbn manzur, Lisanül Arab, Beyrut-1955, III, 61. Celaleddin es-Suyûtî, el-İtkan fî Ulumi'l- Kur'an, II. 27-35. Ez-Zerkeşi, el-Burhan fi Ulûmi'l-Kur'ân, II, 29,30.

6 Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, 10. Baskı, T.D.V. Yay.Ankara 1995, s.122; Albayrak, Hâlis, Tefsir Usulü, Şûle Yay. İstanbul-1998, s.168. Şimşek, Sait, Kur'ân'ın Anlaşılmasında İki Mesele, Yöneliş yay., İstanbul 1991, s.94-95.

7 Eş-Safiî, Muhammed b. İdris, er-Risale, Tah: Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut thz, s.108, Bakkal, Ali, İmam Şafiî'de Nesh Anlayışı, Harran Üni.İ.F.Dergisi, H.Ü.İ.F.V. yay. III (4), 117-119.

8 Şimşek, Sait, a.g.e., s.97-136. Şengül, İdris, Ulûmi'l-Kur'ân Konusu Olarak Nasih ve Mensuh, Diyanet İlmi Dergisi, D.İ.Başkanlığı Yay. , Ankara 2002. C.38(3): s.91-110.

9 Gazalî, İslam Hukukunda Deliller ve Yorumlar Metodolojisi, Ter.: Yunus Apaydın, Rey Yay., Kayseri 1994, c.I, s.187-195.

7

d.İcmâ

e.Neshle ilgili haberler.

f.Aklî deliller.10

Neshin vukubulması için gerekli saydıkları şartlar :

a. Nesh konusunda sarih bir nakil.

b. İki ayet arasında açık bir zıtlık.

c. Ayetlerin nüzül sırası.11

Nesh Konusunda Telif Edilen (Mustakil) Eserler :

Mukafil b. Süleyman (ö.150/767)'ın en-Nâsih vel-Mensûh'u.

Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm (ö.223/838)'ın en-Nâsih ve'l-Mensûh'u.

Ebû Davûd es-Sicistanî (ö.275/888)'nin en-Nâsih ve'l-Mensûh'u,

Ebû Muslim el-İsfahânî (ö.328/934)'nin en-Nâsih ve'l-Mensûh'u.

Ebû Câfer en-Nahhas (ö.338/949)'ın en-Nâsih ve'l-Mensûh'u,

Mustafa Zeyd'in en-Nesh Fi'l-Kur'ani'l-Kerim'i.12

BİRİNCİ BÖLÜM

TEFSİR RİVAYETLERİ ÇERÇEVESİNDE NESH

A. Rivayetler Çerçevesinde Nesh ile İlgili Ayetler

Taberi tefsirinde neshle ilgili ayetlerin konularına göre dökümü şu şekildedir:

1. İbadet içerikli ayetler:

10 Ez-Zerkeşî, a.g.e., c.II, s.22, Şimşek, Sait, a.g.e., s.95-96., Şengül, İdris, a.g.m., s.107. 11 es-Suyutî, a.g.e., e.II, s.27-35. 12 Albayrak Hâlis, a.g.e., s.168-169. Sait, Şimşek, a.g.e., s.87-92.

8

İbadet –15

Oruç –2

Zekât –2

2. Hukukî içerikli ayetler:

Aile hukuku –24

Ceza hukuku –18

Miras hukuku –10

Borç hukuku –2

Harp hukuku –32

Ganimet hukuku 4

3. Diğer konular ile ilgili ayetler:

İman –24

Müşrikler –1

Nesh -5

1. Nâsih ve Mensuh Ayetler.

N: Ali-İmran 3/85.

ومن يبتغ غير الإسلام دينا فلن يقبل منه

وهو في الآخرة

M: Bakara 2/62.

إن الذين آمنوا والذين هادوا والنصارى

والصابئين

------------------------------------

N: Bakara 2/149.

9

خرجت فول وجهك شطر ومن حيث

المسجد الحرام

M: Bakara 2/115.

ولله المشرق والمغرب فأينما تولوا فثم

وجه الله

-------------------------------------

N: Tevbe 9/5.

فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم

Tevbe 9/29.

فإن تولوا فقل حسبي الله لا إله إلا هو عليه

توآلت وهو رب العرش العظيم

M: Bakara 2/109.

فاعفوا واصفحوا حتى يأتي الله بأمره

---------------------------------------

N: Nisa 4/11

يوصيكم الله في أولادآم

M: Bakara 2/180.

آتب عليكم إذا حضر أحدآم الموت إن ترك

خيرا الوصية للوالدين والأقربين

-------------------------------------

N: Bakara 2/185.

أنزل فيه القرآن هدى شهر رمضان الذي

للناس وبينات من الهدى والفرقان فمن شهد منكم

الشهر فليصمه

Bakara 2/184.

وأن تصوموا خير لكم إن آنتم تعلمون

M: Bakara 2/184.

ة طعام مسكينوعلى الذين يطيقونه فدي

------------------------------------

N: Tevbe 9/36.

وقاتلوا المشرآين آافة آما يقاتلونكم آافة

M: Bkara 190

وقاتلوا في سبيل الله الذين يقاتلونكم ولا

المعتدينتعتدوا إن الله لا يحب

--------------------------------------

N: Tevbe 9/5.


M: Bakara 2/191

ولا تقاتلوهم عند المسجد الحرام حتى

يقاتلوآم فيه

-------------------------------------

N: Belirsiz

M: Bakara 2/194.

الشهر الحرام بالشهر الحرام والحرمات

قصاص فمن اعتدى عليكم فاعتدوا عليه بمثل ما

اعتدى عليكم واتقوا الله واعلموا أن الله مع المتقين

-------------------------------------

N: Zekat Ayeti

10

M: Bakara 2/215.

يسألونك ماذا ينفقون قل ما أنفقتم من خير

فللوالدين والأقربين

-------------------------------

N: Bakara 2/285.

وقالوا سمعنا وأطعنا

M: Bakara 2/216.

ليكم القتال وهو آره لكمآتب ع

---------------------------------------

N: Maide 5/90-91.

ياأيها الذين آمنوا إنما الخمر والميسر

والأنصاب والأزلام رجس من عمل الشيطان

إنما يريد الشيطان أن )90(حونفاجتنبوه لعلكم تفل

يوقع بينكم العداوة والبغضاء في الخمر والميسر

ويصدآم عن ذآر الله وعن الصلاة فهل أنتم

منتهون

M: Bakara 2/219.

ر قل فيهما إثم يسألونك عن الخمر والميس

آبير ومنافع للناس وإثمهما أآبر من نفعهما

Nisa 4/43.

لا تقربوا الصلاة وأنتم سكارى حتى تعلموا

ما تقولون

-----------------------------------

N: Belirsiz

M: Bakara 2/221.

تنكحوا المشرآات حتى يؤمنولا

----------------------------------

N: Bakara 2/229.

الطلاق مرتان فإمساك بمعروف أو تسريح

بإحسان ولا يحل لكم أن تأخذوا مما آتيتموهن شيئا

ألا يقيما حدود الله فإن خفتم ألا يقيما إلا أن يخافا

حدود الله فلا جناح عليهما فيما افتدت به تلك حدود

الله فلا تعتدوها ومن يتعد حدود الله فأولئك هم

الظالمون

M: Bakara 2/228.

مطلقات يتربصن بأنفسهن ثلاثة قروء ولا وال

يحل لهن أن يكتمن ما خلق الله في أرحامهن إن

آن يؤمن بالله واليوم الآخر وبعولتهن أحق بردهن

في ذلك إن أرادوا

صلاحا ولهن مثل الذي عليهن بالمعروف إ

وللرجال عليهن درجة والله عزيز حكيم

--------------------------------------

N: feraiz ve Mevaris

M: Bakara 2/229.

فلا جناح عليهما فيما افتدت به

--------------------------------------

N: Bakara 2/235.

11

ولا تعزموا عقدة النكاح حتى يبلغ الكتاب

أجله

M: Bakara 2/235.

إلا أن تقولوا قولا معروفا

---------------------------------------

N: Ahzab 33/49

آمنوا إذا نكحتم المؤمنات ثم ياأيها الذين

طلقتموهن من قبل أن تمسوهن فما لكم عليهن من

عدة تعتدونها فمتعوهن وسرحوهن سراحا جميلا

Bakara 2/237

وإن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن وقد

فريضة فنصف ما فرضتمفرضتم لهن

M: Bakara 2/236

لا جناح عليكم إن طلقتم النساء ما لم

تمسوهن أو تفرضوا لهن فريضة ومتعوهن على

الموسع قدره وعلى المقتر قدره متاعا بالمعروف

حسنينحقا على الم

-------------------------------------

N: Bakara 2/234

والذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا

يتربصن بأنفسهن أربعة أشهر وعشرا

M: Bakara 2/240

وصية والذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا

لأزواجهم متاعا إلى الحول

-------------------------------------

N: Nisa 4/65

فلا وربك لا يؤمنون حتى يحكموك فيما

شجر بينهم ثم لا يجدوا في أنفسهم حرجا مما

ليماقضيت ويسلموا تس

M: Bakara 2/256

لا إآراه في الدين قد تبين الرشد من الغي

فمن يكفر بالطاغوت ويؤمن بالله فقد استمسك

بالعروة الوثقى

-------------------------------------

N: Bakara 2/283

كم بعضا فليؤد الذي اؤتمن فإن أمن بعض

أمانته

M: Bakara 2/282

ياأيها الذين آمنوا إذا تداينتم بدين إلى أجل

مسمى فاآتبوه وليكتب بينكم آاتب بالعدل ولا يأب

ه الله فليكتب وليملل الذي آاتب أن يكتب آما علم

عليه الحق وليتق الله ربه ولا يبخس منه شيئا فإن

آان الذي عليه الحق سفيها أو ضعيفا أو لا يستطيع

واستشهدوا شهيدين أن يمل هو فليملل وليه بالعدل

من رجالكم فإن لم يكونا رجلين فرجل وامرأتان

ممن ترضون من الشهداء أن تضل إحداهما

---------------------------------------

N: Bakara 2/286

12

ا وسعها لها ما آسبت لا يكلف الله نفسا إل

وعليها ما اآتسبت

M: Bakara 2/284

وإن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه يحاسبكم

به الله

--------------------------------------

N: Ali-İmran 3/89

أصلحوا فإن إلا الذين تابوا من بعد ذلك و

الله غفور رحيم

M: Ali-İmran 3/86

آيف يهدي الله قوما آفروا بعد إيمانهم

وشهدوا أن الرسول حق وجاءهم البينات والله لا

يهدي القوم الظالمين

------------------------------------

N: Teğabun 64/16

فاتقوا الله ما استطعتم واسمعوا وأطيعوا

M: Ali-İmran 3/102

ياأيها الذين آمنوا اتقوا الله حق تقاته ولا

تموتن إلا وأنتم مسلمون

------------------------------------

N: Feraiz ve Mevaris Ayetleri

M: Nisa 4/8

وإذا حضر القسمة أولوا القربى واليتامى

والمساآين

------------------------------------

N: Belirsiz

M: Nisa 4/11

يوصيكم الله في أولادآم للذآر مثل حظ

الأنثيين

-------------------------------------

N: Had الحد

M: Nisa 4/15

واللاتي يأتين الفاحشة من نسائكم فاستشهدوا

عليهن أربعة منكم فإن شهدوا فأمسكوهن في

الله لهن البيوت حتى يتوفاهن الموت أو يجعل

سبيلا

------------------------------------

N: Nur 24/2

الزانية والزاني فاجلدوا آل واحد منهما

مائة جلدة ولا تأخذآم بهما رأفة في دين الله إن آنتم

لآخر وليشهد عذابهما طائفة تؤمنون بالله واليوم ا

من المؤمنين

M: Nisa 4/16

واللذان يأتيانها منكم فآذوهما فإن تابا

وأصلحا فأعرضوا عنهما إن الله آان توابا

هما فإن تابا رحيماواللذان يأتيانها منكم فآذو

وأصلحا فأعرضوا عنهما إن الله آان توابا رحيما

-------------------------------------

13

N: Belirsiz

M: Nisa 4/19

ولا تعضلوهن لتذهبوا ببعض ما آتيتموهن

بينة وعاشروهن بالمعروفإلا أن يأتين بفاحشة م

-------------------------------------

N: Bakara 2/229

ولا يحل لكم أن تأخذوا مما آتيتموهن شيئا

إلا أن يخافا ألا يقيما حدود الله فإن خفتم ألا يقيما

الله فلا جناح عليهما فيما افتدت بهحدود

M: Nisa 4/21

وآيف تأخذونه وقد أفضى بعضكم إلى

بعض وأخذن منكم ميثاقا غليظا

---------------------------------

N: Nur 24/61

على الأعرج ليس على الأعمى حرج ولا

حرج ولا على المريض حرج ولا على أنفسكم أن

تأآلوا من بيوتكم أو بيوت آبائكم أو بيوت أمهاتكم

أو بيوت إخوانكم أو بيوت أخواتكم أو بيوت

ت عماتكم أو بيوت أخوالكم أو أعمامكم أو بيو

بيوت خالاتكم أو ما ملكتم مفاتحه أو صديقكم ليس

عليكم جناح أن تأآلوا جميعا أو أشتاتا

M: Nisa 4/29

بينكم ياأيها الذين آمنوا لا تأآلوا أموالكم

بالباطل إلا أن تكون تجارة عن تراض منكم ولا

تقتلوا أنفسكم إن الله آان بكم رحيما

----------------------------------

N: Enfâl 8/75

وأولوا الأرحام بعضهم أولى ببعض في

للهآتاب ا

M: Nisa 4/33

ولكل جعلنا موالي مما ترك الوالدان

والأقربون والذين عقدت أيمانكم فآتوهم نصيبهم إن

الله آان على آل شيء شهيدا

--------------------------------------

N: Tevba 9/5

قتلوا المشرآين حيث وجدتموهم وخذوهم فا

واحصروهم واقعدوا لهم آل مرصد

M: Nisa 4/90

إلا الذين يصلون إلى قوم بينكم وبينهم ميثاق

أو جاءوآم حصرت صدورهم أن يقاتلوآم أو

يقاتلوا قومهم ولو شاء الله لسلطهم عليكم فلقاتلوآم

فإن اعتزلوآم فلم يقاتلوآم وألقوا إليكم السلم فما

جعل الله لكم عليهم سبيلا

--------------------------------------

14

N: Nisa 4/127

وأن تقوموا لليتامى بالقسط

M: Nisa 4/127

ويستفتونك في النساء قل الله يفتيكم فيهن

وما يتلى عليكم في الكتاب في يتامى النساء اللاتي

لا تؤتونهن ما آتب لهن

----------------------------------

N: Tevba 9/5

فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم وخذوهم

M: Maide 5/2

ياأيها الذين آمنوا لا تحلوا شعائر الله ولا

ت الشهر الحرام ولا الهدي ولا القلائد ولا آمين البي

الحرام

-----------------------------------

N: Ali-İmran 3/89

إلا الذين تابوا من بعد ذلك وأصلحوا فإن

الله غفور رحيم

M: Ali-İmran 3/86

آيف يهدي الله قوما آفروا بعد إيمانهم

سول حق وجاءهم البينات والله لا وشهدوا أن الر

يهدي القوم الظالمين

---------------------------------

N: Tevba 9/29

قاتلوا الذين لا يؤمنون بالله ولا باليوم الآخر

ولا يدينون دين ولا يحرمون ما حرم الله ورسوله

الحق من الذين أوتوا الكتاب حتى يعطوا الجزية

عن يد وهم صاغرون

M: Maide 5/13

فاعف عنهم واصفح إن الله يحب المحسنين

---------------------------------------

N: Maide 5/49

وأن احكم بينهم بما أنزل الله

M: Maide 5/42

فإن جاءوك فاحكم بينهم أو أعرض عنهم

--------------------------------------

N: Belirsiz

M: Maide 5/106

ياأيها الذين آمنوا شهادة بينكم إذا حضر

دآم الموت حين الوصية اثنان ذوا عدل منكم أو أح

آخران من غيرآم إن أنتم ضربتم في الأرض

من بعد الصلاة فأصابتكم مصيبة الموت تحبسونهما

نشتري به ثمنا ولو آان فيقسمان بالله إن ارتبتم لا

ذا قربى ولا نكتم شهادة الله إنا إذا لمن الآثمين

------------------------------------

N: Nisa 4/140

15

وقد نزل عليكم في الكتاب أن إذا سمعتم

ا ويستهزأ بها فلا تقعدوا معهم آيات الله يكفر به

حتى يخوضوا في حديث غيره إنكم إذا مثلهم إن

الله جامع المنافقين والكافرين في جهنم جميعا

M: En’âm 6/69

من شيء وما على الذين يتقون من حسابهم

ولكن ذآرى لعلهم يتقون

-----------------------------------

N: Tevbe 9/5


M: En’âm 6/106

وأعرض عن المشرآين

-------------------------------------

N: Maide 5/5

م الذين أوتوا الكتاب حل لكم وطعامكم وطعا

حل لهم

M: En’âm 6/121

ولا تأآلوا مما لم يذآر اسم الله عليه وإنه

لفسق وإن الشياطين ليوحون إلى أوليائهم ليجادلوآم

وهم إنكم لمشرآونوإن أطعتم

N: Zekat, Üşür ve üşürün yarısı

M: En’âm 6/141

وآتوا حقه يوم حصاده

-----------------------------------

N: Belirsiz

M: En’âm 6/159

لست منهم في شيء إنما أمرهم إلى الله

-------------------------------------

N: Belirsiz

M: A’raf 7/180

وذروا الذين يلحدون في أسمائه

-------------------------------------

N: Belirsiz

M: A’raf 7/199

خذ العفو

-------------------------------------

N: Enfâl 8/41

ن شيء فأن لله خمسه واعلموا أنما غنمتم م

وللرسول

M: Enfâl 8/1

يسألونك عن الأنفال قل الأنفال لله والرسول

-------------------------------------

N: Enfâl 8/66

الآن خفف الله عنكم وعلم أن فيكم ضعفا

يكن منكم مائة صابرة يغلبوا مائتينفإن

16

M: Enfâl 8/16

ومن يولهم يومئذ دبره

---------------------------------

N: Enfâl 8/34

وما لهم ألا يعذبهم الله وهم يصدون عن

نوا أولياءه إن أولياؤه إلا المسجد الحرام وما آا

المتقون ولكن أآثرهم لا يعلمون

M: Enfâl 8/33

وما آان الله ليعذبهم وأنت فيهم وما آان

الله معذبهم وهم يستغفرون

----------------------------------

N: Enfâl 8/41

واعلموا أنما غنمتم من شيء فأن لله خمسه

وللرسول ولذي القربى واليتامى والمساآين وابن

السبيل

M: Haşır 59/6

وما أفاء الله على رسوله منهم فما أوجفتم

من خيل ولا رآاب ولكن الله يسلط رسله على عليه

من يشاء والله على آل شيء قدير

------------------------------------

N: Cihad Ayeti

M: Enfâl 8/61

وإن جنحوا للسلم فاجنح لها

-----------------------------------

N: Enfâl 8/66


فإن يكن منكم مائة صابرة يغلبوا مائتين وإن يكن

منكم ألف يغلبوا ألفين بإذن الله والله مع الصابرين

M: Enfâl 8/65

ياأيها النبي حرض المؤمنين على القتال إن

يكن منكم عشرون صابرون يغلبوا مائتين وإن يكن

منكم مائة يغلبوا ألفا من الذين آفروا بأنهم قوم لا

يفقهون

--------------------------------------

N: Enfâl 8/75

والذين آمنوا من بعد وهاجروا وجاهدوا

معكم فأولئك منكم وأولوا الأرحام بعضهم أولى

ببعض في آتاب الله إن الله بكل شيء عليم

M: Enfâl 8/72

ذين آمنوا وهاجروا وجاهدوا بأموالهم إن ال

وأنفسهم في سبيل الله والذين آووا ونصروا أولئك

بعضهم أولياء بعض والذين آمنوا ولم يهاجروا ما

وا وإن لكم من ولايتهم من شيء حتى يهاجر

استنصروآم في الدين فعليكم النصر إلا على قوم

بينكم وبينهم ميثاق والله بما تعملون بصير

------------------------------------

N: Muhammed 74/4

17

فإما منا بعد وإما فداء

M: Tevbe 9/5


-----------------------------------

N: Belirsiz

M: Tevbe 9/7

إلا الذين عاهدتم عند المسجد الحرام فما

استقاموا لكم فاستقيموا لهم

------------------------------------

N: Tevbe 9/122

وما آان المؤمنون لينفروا آافة فلولا نفر

من آل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا في الدين ولينذروا

قومهم إذا رجعوا إليهم لعلهم يحذرون

M: Tevbe 9/120

ل المدينة ومن حولهم من ما آان لأه

الأعراب أن يتخلفوا عن رسول الله ولا يرغبوا

بأنفسهم عن نفسه ذلك بأنهم لا يصيبهم ظمأ ولا

نصب ولا مخمصة في سبيل الله ولا يطئون موطئا

يغيظ الكفار ولا ينالون من عدو نيلا إلا آتب لهم به

عمل صالح إن الله لا يضيع أجر المحسنين

Tevbe 9/39

إلا تنفروا يعذبكم عذابا أليما ويستبدل قوما

شيئا والله على آل شيء قديرغيرآم ولا تضروه

---------------------------------------

N: Nur 24/62

إنما المؤمنون الذين آمنوا بالله ورسوله

وإذا آانوا معه على أمر جامع لم يذهبوا حتى

ذين يستأذنونك أولئك الذين يؤمنون يستأذنوه إن ال

بالله ورسوله فإذا استأذنوك لبعض شأنهم فأذن لمن

شئت منهم واستغفر لهم الله إن الله غفور رحيم

M: Tevbe 9/44

يؤمنون بالله واليوم الآخر لا يستأذنك الذين

أن يجاهدوا بأموالهم وأنفسهم والله عليم بالمتقين

Tevbe 9/45

إنما يستأذنك الذين لا يؤمنون بالله واليوم

يبهم يترددونالآخر وارتابت قلوبهم فهم في ر

----------------------------------

N: Belirsiz

M: Yunus 10/41

وإن آذبوك فقل لي عملي ولكم عملكم أنتم

بريئون مما أعمل وأنا بريء مما تعملون

-----------------------------------

N: Tevbe 9/5

وخذوهم واحصروهم واقعدوا لهم آل

مرصد

Nisa 4/91

18

فخذوهم واقتلوهم حيث ثقفتموهم وأولئكم

جعلنا لكم عليهم سلطانا مبينا

M: Hicr 15/85

فاصفح الصفح الجميل

Hicr 15/94

ض عن المشرآينوأعر

Zuhruf 43/89

فاصفح عنهم وقل سلام فسوف يعلمون

Casiye 45/14

قل للذين آمنوا يغفروا للذين لا يرجون أيام

الله

---------------------------------------

N: Maide Suresinde neshedildi

M: Nahl 16/67

تتخذون منه سكرا ورزقا حسنا

--------------------------------------

N: Nahl 16/126

وإن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به ولئن

صبرتم لهو خير للصابرين

M: Nahl 16/106

من بعد إيمانه إلا من أآره من آفر بالله

وقلبه مطمئن بالإيمان ولكن من شرح بالكفر صدرا

فعليهم غضب من الله ولهم عذاب عظيم

--------------------------------------

N: Tevbe 9/113

والذين آمنوا أن يستغفروا ما آان للنبي

للمشرآين ولو آانوا أولي قربى من بعد ما تبين لهم

أنهم أصحاب الجحيم

M: İsrâ 17/24

وقل رب ارحمهما آما ربياني صغيرا

--------------------------------------

N: Nur 24/32

وأنكحوا الأيامى منكم والصالحين من

عبادآم وإمائكم إن يكونوا فقراء يغنهم الله من

فضله والله واسع عليم

M: Nur 24/3

ية الزاني لا ينكح إلا زانية أو مشرآة والزان

لا ينكحها إلا زان أو مشرك وحرم ذلك على

المؤمنين

------------------------------------

N: Nur 24/29

ليس عليكم جناح أن تدخلوا بيوتا غير

ون وما مسكونة فيها متاع لكم والله يعلم ما تبد

تكتمون

M: Nur 24/27

19

ياأيها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوتا غير بيوتكم

حتى تستأنسوا وتسلموا على أهلها ذلكم خير لكم

لعلكم تذآرون

------------------------------------

N: Belirsiz

M: Nur 24/58

ليستأذنكم الذين ملكت أيمانكم

----------------------------------

N: tevbe 9/5


M: furkan 25/72

وإذا مروا باللغو مروا آراما

---------------------------------------

N: Kıtal Ayetleri

M: Ankebut 29/46

ولا تجادلوا أهل الكتاب إلا بالتي هي أحسن

---------------------------------

N: Belirsiz

M: Şuara 26/224-225-226

ألم ترى )224(والشعراء يتبعهم الغاوون

وأنهم يقولون ما لا )225( واد يهيمونأنهم في آل

يفعلون

-----------------------------------

N: Bakara 2/237

وإن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن وقد

فرضتم لهن فريضة فنصف ما فرضتم إلا أن

أو يعفو الذي بيده عقدة النكاح وأن تعفوا يعفون

أقرب للتقوى ولا تنسوا الفضل بينكم إن الله بما

تعملون بصير

M: Ahzâb 33/49

ياأيها الذين آمنوا إذا نكحتم المؤمنات ثم

موهن من قبل أن تمسوهن فما لكم عليهن من طلقت

عدة تعتدونها فمتعوهن وسرحوهن سراحا جميلا

---------------------------------------

N: Cihad Ayetleri

M: Şûrâ 42/39-40

ي هم والذين إذا أصابهم البغ

وجزاء سيئة سيئة مثلها فمن عفا )39(ينتصرون

وأصلح فأجره على الله إنه لا يحب الظالمين

-------------------------------------

N: Belirsiz

M: Şûrâ 42/41

ك ما عليهم من ولمن انتصر بعد ظلمه فأولئ

سبيل

------------------------------------

N: Kıtal Ayetleri

M: Casiye 45/14

20

قل للذين آمنوا يغفروا للذين لا يرجون أيام

الله ليجزي قوما بما آانوا يكسبون

---------------------------------------

N: fetih 48/1-2

ليغفر لك الله ما )1(إنا فتحنا لك فتحا مبينا

تقدم من ذنبك وما تأخر ويتم نعمته عليك ويهديك

صراطا مستقيما

M: Ahkâf 46/9

ا أدري ما قل ما آنت بدعا من الرسل وم

يفعل بي ولا بكم إن أتبع إلا ما يوحى إلي وما أنا إلا

نذير مبين

-------------------------------------

N: Tevbe 9/5


Enfâl 8/57

الحرب فشرد بهم من خلفهم فإما تثقفنهم في

M: Muhammed 47/4

فإما منا بعد وإما فداء

------------------------------------

N: Kıtal ve Cihad Ayetleri

M: Muhammed 47/35

فلا تهنوا وتدعوا إلى السلم وأنتم الأعلون

-------------------------------------

N: Mücâdele 58/13

أأشفقتم أن تقدموا بين يدي نجواآم صدقات

فإذ لم تفعلوا وتاب الله عليكم فأقيموا الصلاة وآتوا

بير بما تعملونالزآاة وأطيعوا الله ورسوله والله خ

M: Mücâdele 58/12

ياأيها الذين آمنوا إذا ناجيتم الرسول فقدموا

بين يدي نجواآم صدقة ذلك خير لكم وأطهر فإن لم

تجدوا فإن الله غفور رحيم

-------------------------------------

N: Enfâl Suresi Ayetleri ile

Neshedildi

M: Haşr 59/7

ما أفاء الله على رسوله من أهل القرى فلله

وللرسول ولذي القربى واليتامى والمساآين وابن

فانتهوا واتقوا الله السبيل آي لا يكون دولة بين عنه

بإن الله شديد العقا الأغنياء منكم وما آتاآم

الرسول فخذوه وما نهاآم

-----------------------------------

N: Tevbe 9/5


M: Mümtehine 60/8

21

ا ينهاآم الله عن الذين لم يقاتلوآم في الدين ل

ولم يخرجوآم من ديارآم أن تبروهم وتقسطوا

إليهم إن الله يحب المقسطين

--------------------------------------

N: Ali-İmran 3/102

لله حق تقاتهاتقوا ا

M: Teğâbun 64/16

فاتقوا الله ما استطعتم

--------------------------------------

N: Belirsiz

M: Talâk 65/1

لا تخرجوهن من بيوتهن ولا يخرجن إلا أن

يأتين بفاحشة مبينة

Nisa 4/15-16

اللاتي يأتين الفاحشة من نسائكم فاستشهدوا و

عليهن أربعة منكم فإن شهدوا فأمسكوهن في

البيوت حتى يتوفاهن الموت أو يجعل الله لهن

م فآذوهما فإن تابا واللذان يأتيانها منك)15(سبيلا

وأصلحا فأعرضوا عنهما إن الله آان توابا رحيما

---------------------------------------

N: Belirsiz

M: Mearic 70/5

فاصبر صبرا جميلا

--------------------------------------

N: Müzzemmil 73/20

ن ربك يعلم أنك تقوم أدنى من ثلثي الليل إ

ونصفه وثلثه وطائفة من الذين معك والله يقدر

الليل والنهار علم أن لن تحصوه فتاب عليكم

علم أن سيكون منكم فاقرءوا ما تيسر من القرآن

مرضى وآخرون يضربون في الأرض يبتغون من

فضل الله وآخرون يقاتلون في سبيل الله فاقرءوا

ما تيسر منه وأقيموا الصلاة وآتوا الزآاة وأقرضوا

حسنا الله قرضا

M: Müzzemmil 73/2-3-4

نصفه أو انقص منه )2(قم الليل إلا قليلا

أو زد عليه ورتل القرآن ترتيلا)3(قليلا

--------------------------------------

N: Belirsiz

M: Müzzemmil 73/10

نصفه أو انقص منه )2(اقم الليل إلا قليل

أو زد عليه ورتل القرآن ترتيلا)3(قليلا

--------------------------------------

N: Nebe 78/30

فذوقوا فلن نزيدآم إلا عذابا

M: Nebe 78/23

22

لابثين فيها أحقابا

23

2. Rivayetler Çerçevesinde Nesh Edilmediği Özellikle Vurgulanan Ayetler.

Bakara 2/106

ما ننسخ من آية أو ننسها نأت بخير منها أو

مثلها ألم تعلم أن الله على آل شيء قدير

Bakara 2/142

لاهم عن سيقول السفهاء من الناس ما و

قبلتهم التي آانوا عليها قل لله المشرق والمغرب

يهدي من يشاء إلى صراط مستقيم

Bakara 2/143

وآذلك جعلناآم أمة وسطا لتكونوا شهداء

يكم شهيدا وما جعلنا على الناس ويكون الرسول عل

القبلة التي آنت عليها إلا لنعلم من يتبع الرسول

آانت لكبيرة إلا على ممن ينقلب على عقبيه وإن

ن الله الذين هدى الله وما آان الله ليضيع إيمانكم إ

بالناس لرءوف رحيم

Bakara 2/144

قد نرى تقلب وجهك في السماء فلنولينك

قبلة ترضاها فول وجهك شطر المسجد الحرام

وحيث ما آنتم فولوا وجوهكم شطره وإن الذين

وتوا الكتاب ليعلمون أنه الحق من ربهم وما الله أ

بغافل عما يعملون

Bakara 2/187

أحل لكم ليلة الصيام الرفث إلى نسائكم هن

آنتم لباس لكم وأنتم لباس لهن علم الله أنكم

تختانون أنفسكم فتاب عليكم وعفا عنكم فاآلن

باشروهن وابتغوا ما آتب الله لكم وآلوا واشربوا

حتى يتبين لكم الخيط الأبيض من الخيط الأسود من

ا الصيام إلى الليل ولا تباشروهن الفجر ثم أتمو

وأنتم عاآفون في المساجد تلك حدود الله فلا

تقربوها آذلك يبين الله آياته للناس لعلهم يتقون

Ali-İmran 3/7

منه آيات هو الذي أنزل عليك الكتاب

محكمات هن أم الكتاب وأخر متشابهات فأما الذين

في قلوبهم زيغ فيتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة

وابتغاء تأويله وما يعلم تأويله إلا الله والراسخون

في العلم يقولون آمنا به آل من عند ربنا وما يذآر

إلا أولوا الألباب

Nisa 4/93

ومن يقتل مؤمنا متعمدا فجزاؤه جهنم خالدا

ابا عظيمافيها وغضب الله عليه ولعنه وأعد له عذ

Tevbe 9/6

وإن أحد من المشرآين استجارك فأجره

حتى يسمع آلام الله ثم أبلغه مأمنه ذلك بأنهم قوم لا

يعلمون

Râd 13/39

تابيمحوا الله ما يشاء ويثبت وعنده أم الك

24

Nahl 16/101

وإذا بدلنا آية مكان آية والله أعلم بما ينزل

قالوا إنما أنت مفتر بل أآثرهم لا يعلمون

Hac 22/52

وما أرسلنا من قبلك من رسول ولا نبي إلا

ى الشيطان في أمنيته فينسخ الله ما يلقي إذا تمنى ألق

الشيطان ثم يحكم الله آياته والله عليم حكيم

25

B. Neshle İlgili Rivayetler.

Taberi Tefsirinde Neshle İlgili Rivayetlerin Kaynaklarına Göre Dağılımını Şu Tabloda Görmek Mümkündür:

Sahabe Kaynaklı: Tabiin Kaynaklı: Abdullah ibn Abbas –33 Katade-49 Abdullah ibn Mesûd –1 İbn Zeyd-33 Abdullah ibn Ömer –1 İkrime-24 Ebi Sa’îd el-Hudrî –1 Sudî-22

el-Hasan el-Basrî- 20

(Sahabe Rivayet Sayısı-36) Mucahid –19 Dahhak –14 İbrahim –11 Şa’bî –9 Said ibn Museyyeb –9 er-Rabî-6 Said ibn Cubeyr –5 Hammam ibn Yahya –4 İbn Cureyc –4 Alkame ibn Kays –2 Yahya –1 Tavus ibn Keysan –1 İbn Tavus –1 Abdullah ibn Bedr –1 Ubeyde –1 Ukbe ibn Ebi Suhba –1 Saîd ibn Mercane –1 Sâlim –1 Âmir –1 Mansur –1 Ebi Malik –1 Kays ibn Sa’d –1 Abdullah ibn Kesîr –1 Ebi Razin –1 Sufyan –1 A’mr ibn Ebi Seleme –1 Zeyd ibn Eslem –1 ( Tabiîn rivayet sayısı 247)

Toplam Rivayet Sayısı 283

26

1. Sahabe Kaynaklı Nesh Rivayetleri.

Bakara 2/62

İbn Abbas Bakara süresi 2/62. ayetinin ) إن الذين آمنوا و الذين هادوا و النصارى و

)الصابئين kısmının Ali-İmran süresi 3/85. ayetinin و من يبتغ غير اإلسالم دينا فلن يقبل منه وهو (

) اسرينفي اآلخرة من الخ kısmi ile nesh edildiğini ileri sürmektedir.13

Bakara 2/109

İbn Abbas Bakara süresi 2/109 ayetinin ) فاعفوا و اصفحوا حتى يأتي اهللا بأمره إن اهللا على

)آل شئ قدير kısmını Tevbe süresi 9/5. Ayetinin )فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم( kısmı

neshettiğini belirtmektedir.14

Bakara 2/115

İbn Abbas Kur’an’dan ilk nesh edilenin kıble olduğunu belirterek, ardından

Bakara süresinin 115. ayetini okumaktadır.15

Bakara 2/180

İbn Abbas Bakara süresi 2/180. ayetinin )إن ترك خيرا الوصية للوالدين و األ قربين (

kısmından mirasçı olanların nesh edildiği ve mirasçı olmayanlar için vasiyetin

geçerli olduğu görüşündedir. Ayrıca ondan bu görüşünü destekleyen iki ayrı rivayet

yer almaktadır.16

İbn Abbas’a göre Bakara süresi 2/180. ayetindeki anne baba ve akrabalara

vasiyet, feraizlerle tamamen nesh edilmiştir. İbn Abbas’tan bu görüşünü destekleyen

diğer bir rivayet de zikir edilmektedir.17

Bakara 2/184.

13 T, I, 323. 14 T, I, 502. 15 T, I, 490. 16 T, II, 117-118. 17 T, II, 118-119

27

İbn Abbas Bakara süresinin 2/185. ayetinin, aynı sürenin 2/184. ayeti ile nesh

edildiği görüşündedir.18

Abdullah ibn Ömer’e göre Bakara süresi 2/184. ayetinin ) و على الذين يطيقونه فدية

)طعام مسكين kısmını aynı sürenin 185. ayetinin ) فمن شهد منكم الشهر فليصمه و من آان مريضا

)أو على سفر فعدة من أيام أخر kısmı nesh etmiştir.19

İbn Abbas Bakara süresi 2/185. ayetinin )فعدة من أيام أخر ( kısmı ile 184.

ayetinden fidyenin nesh edildiğini ifade etmektedir.20

İbn Abbas’a göre Bakara süresinin2/184. ayeti kendinden sonra nazil olan 185.

ayetin )فمن شهد منكم الشهر فليصمه و من آان مريضا أو على سفر فعدة من أيام أخر( kısmı ile nesh

edilmiştir. Ruhsat ise oruca güç yetiremeyen yaşlı kadın ve erkeğe, endişelendikleri

zaman hamile kadınlar ve çocuk emziren kadınlar için geçerli olmuştur. Ayrıca

ondan bu görüşünü destekleyen diğer bir rivayet zikr edilmektedir.21

İbn Abbas, Bakara süresinin 2/184. ayetinin mensuh olmadığını

savunmaktadır.22

Bakara 2/216.

İbn Abbas'a göre Bakara süresi 2/216. ayetinin ) آتب عليكم القتال وهو آره لكم(

kısmını aynı sürenin 2/285. ayetinin kısmı nesh etmiştir.23 )قالوا سمعنا و أطعنا(

Bakara 2/282.

Ebi Said el-Hudri de Bakara süresi 2/283. ayetinin )فإن أمن بعضكم بعضا( kısmının

kendisinden önceki 2/282. ayetini nesh ettiğini belirtmektedir.24

18 T, II, 131. 19 T, II, 133. 20 T, II, 134. 21 T, II, 135-138. 22 T, II, 138. 23 T, II, 344.

28

Bakara 2/ 284.

Abdullah İbn Mesud Bakara süresi 2/284. ayetinin )في أنفسكم أو تخفوه اإن تبدوا م

) به اهللاميحاسبك kısmını, kendisinden sonra nazil olan 2/285. ayetinin ( ها ما آسبت و عليها ل

kısmı nesh etti demektedir.25 ( ما اآتسبت

Abdullah İbn Abbas Bakara süresinin 2/284. ayetinden hiç bir şey nesh

edilmediğini belirtmektedir.26

Ali-İmran 3/102.

İbn Abbas Ali-İmran süresi 3/102. ayetinin ) إتقوا اهللا حق تقاته ( kısmının mensuh

olmadığı görüşündedir.27

Nisa 4/8.

İbn Abbas Nisa süresi 4/8. ayetinin mensuh olmadığı görüşündedir.28

Nisa 4/11.

İbn Abbas Nisa süresi 4/11. ayetinin ) يوصيكم اهللا في أوالدآم( kısmının nesh

edildiğini ifade etmektedir.29

Nisa 4/33.

İbn Abbas Nisa süresi 4/33. ayetinin ) و الذين عقدت أيمانكم فآتوهم نصيبهم( kısmını,

aynı ayetin baş tarafındaki )و لكل جعلنا موالي( kısmı ile nesh edildiğini belirtmektedir.30

Nisa 4/93.

24 T, III. 19. 25 T, III. 148. 26 T, III. 148. 27 T, IV. 29. 28 T, IV. 263. 29 T, IV. 275-276. 30 T, V. 53.

29

İbn Abbas bu ayetin tefsiri ile ilgili zikir edilen iki rivayette ondan hiç bir şey

nesh edilmediğini tekit etmektedir.31

En'am 6/106.

İbn Abbas En'am süresi 6/106. ayetin ) و أعرض عن المشرآين( kısmını Tevbe

süresi 9/5. ayetinin )وجدتموهمثاقتلوا المشرآين حي ( kısmı ile nesh edildiğini ifade

etmektedir.32

En'am 6/141.

İbn Abbas En'am süresinin 6/141. ayetini öşür ve öşürün yarısının nesh ettiğini

belirtmektedir. Ayrıca İbn Abbas’tan bu görüşünü destekleyen diğer bir rivayet zikr

edilmektedir.33

Enfal 8/65-66.

İbn Abbas’a göre Enfal süresi 8/65. ayetin hükmünü ondan sonra nazil olan

8/66. ayet nesh etmiştir. İbn Abbas’tan bu görüşünü pekiştiren diğer bir rivayet de

gelmektedir.34

Enfal 8/72.

İbn Abbas Enfal süresinin 8/72. ayetinin kendisinden sonra nazil olan 8/75. ayet ile nesh edildiğini

belirtmektedir.35

Hicr 15/94.

İbn Abbas Hicr süresi 15/94. ayetinin ) و أعرض عن الشرآين( kısmının mensuh

olduğunu belirtmektedir.36

Nahl 16/126.

31 T, V. 219. 32 T, VII. 308. 33 T, VIII. 58. 34 T, X. 39. 35 T, X. 51-52. 36 T, XIV. 69.

30

İbn Abbas Nahl süresi 16/126. ayetinin ) و إن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به(

kısmının mensuhlardan olduğunu savunmaktadır.37

İsra 17/24.

İbn Abbas İsra süresi 17/24. ayetinin ) و قل رب ارحمهما آما ربياني صغيرا( kısmının

mensuh olmadığını belirtmektedir.38

Nur 24/27.

İbn Abbas'a göre Nur süresinin 24/27. ayeti aynı sürenin 24/29. ayeti ile nesh

edilmiştir.39

Casiye 45/14.

İbn Abbas, Casiye süresinin 45/14. ayetinin mensuh ayetlerden olduğunu

belirtmektedir.40

Muhammed 47/4.

İbn Abbas, Muhammed süresinin 47/4. ayetini Tevbe süresinin 9/5. ayetinin

nesh ettiğini ifade etmektedir.41

Mucadele 58/12.

İbn Abbas Mucadele süresinin 58/12. ayetini zekat ayeti tarafından nesh

edildiğini ileri sürmektedir.42

2. Tabiîn Kaynaklı Nesh Rivayetleri.

Bakara 2/109.

37 T, XIV. 196. 38 T, XV. 68. 39 T, XVIII. 110. 40 T, XXV. 144. 41 T, XXVI. 41. 42 T, XXIX. 20.

31

Katade Bakara süresi 2/109. ayetinin ) فاعفوا و اصفحوا حتى يأتي اهللا بأمره( kısmını,

Tevbe süresi 9/29. ayetinin )ون باهللا و ال باليوم اآلخراتلوا الذين ال يؤمنق( kısmı nesh ettiğini

ifade etmektedir.43

Katade’den gelen diğer rivayette ise Bakara süresi 2/109. ayetinin aynı kısmını

Tevbe suresi 9/5. ayetinin ) اقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم( kısmı nesh etmiştir.44

er-Rabi'ye göre Bakara süresi 2/109. ayetini ) فاعفوا و اصفحوا حتى يأتي اهللا بأمره(

kısmını, Tevbe süresinin 9/29. ayeti nesh etmiştir.45

Suddi de Bakara süresi 2/109. ayetinin )فاعفوا و اصفحوا حتى يأتي اهللا بأمره( kısmını

Tevbe süresinin 9/29. ayeti nesh etti demektedir.46

Bakara 2/115.

Katade Bakara süresi 2/115. ayetinin )وهللا المشرق و المغرب فأينما تولوا فثم وجه اهللا(

kısmını, aynı sürenin 2/149. ayetinin )و من حيث خرجت فول وجهك شطر المسجد الحرام(

kısmı nesh etti demektedir.47Ayrıca ondan bu görüşünü destekleyen diğer bir rivayet

de gelmektedir.

Yahya'ya göre Bakara süresi 2/115. ayetinin ) فأينما تولوا فثم وجه اهللا( kısmını, aynı

sürenin 2/149. ayeti nesh etmiştir.48

Bakara 2/180.

Katade Bakara süresi 2/180. ayetinin ذا حضر أحدآم الموت ان ترك خيرا إآتب عليكم (

)الوصية للوالدين و األقربين kısmından anne-babanın nesh edildiğini belirtmektedir. Ondan

bu görüşünü tekit eden diğer bir rivayet de zikir edilmektedir.49

43 T, I. 490. 44 T, I. 490. 45 T, I. 490. 46 T, I. 490. 47 T, I. 502. 48 T, I. 502. 49 T, II. 117.

32

İbn Tavus ( babasından ) Bakara süresi 2/180. ayetini miras ayetinin nesh

ettiğini savunmaktadır.50

Hasan'a göre Bakara süresi 2/180. ayetinin ) الوصية للوالدين و األقربين ( kısmından

anne-baba için vasiyet nesh edilmiştir. Ayrıca ondan bu görüşünü destekleyen diğer

bir rivayet zikir edilmektedir.51

er-Rabi Bakara süresi 2/180. ayetinin آتب عليكم إذا حضر أحدآم الموت أن ترك خيرا (

)ة للوالدين و األقربينالوصي kısmında, Nisa süresindeki miras ayeti nazil olunca anne-baba

hükmünü nesh ettiğini ileri sürmektedir.52

İbn Zeyd'e göre Bakara süresi 2/180. ayetinin ( ) أن ترك خيرا الوصية للوالدين و

kısmını, Allah tamamen nesh etmiştir.53 األقربين

Abdullah ibn Bedr, İbn Ömer’den Bakara süresi 2/180. ayetinin ) ان ترك خيرا

)الوصية للوالدين و األقربين kısmını miras ayeti nesh etti dediğini duyduğunu

belirtmektedir.54

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Bakara süresi 2/180. ayetinin ) ان ترك خيرا

)الدين و األقربينالوصية للو kısmı miras ayeti ile nesh edilmiştir.55

Katade Bakara süresinin vasiyet hakkındaki ayetini Nisa süresindeki miras

ayetinin nesh ettiğini iddia etmektedir.56

Mucahid Bakara süresi 2/180. ayetinin )ان ترك خيرا الوصية للوالدين و األقربين(

kısmının mensuh olduğunu, Nisa süresi 4/11. ayetinin ) يوصيكم اهللا في أوالدآم( kısmının

50 T, II. 117. 51 T, III. 117-118. 52 T, II. 118. 53 T, II. 118. 54 T, II. 119. 55 T, II. 119. 56 T, II. 119.

33

nesh ettiğini ifade etmektedir.57Ondan bu fikrini destekleyen diğer bir rivayet yer

almaktadır.

Suddi'ye göre de Bakara süresi 2/180. ayetinin وت ان آتب عليكم إذا حضر أحدآم الم(

)ترك خيرا الوصية للوالدين و األقربين kısmını, Nisa süresi 4/11. ayetinin ) يوصيكم اهللا في

)أوالدآم kısmı nesh etmiştir.

Bakara 2/184.

Alkame'ye göre Bakara süresi 2/184. ayetinin )و على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين(

kısmını, aynı sürenin 2/185. ayetinin ) شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن هدى للناس و بينات من

)الهدى و الفرقان فمن شهد منكم الشهر فليصمه kısmı nesh etmiştir. Ayrıca ondan bu görüşünü

destekleyen diğer bir rivayet zikir edilmektedir.58

İbrahim'e göre Bakara süresinin 2/184. ayeti kendisinden önceki ayeti nesh

etmiştir.59

Dahhak Bakara süresi 2/185. ayetinin )فعدة من أيام أخر( kısmının, aynı sürenin

2/184. ayetindeki fidyeyi nesh ettiğini söylemektedir.60

İbrahim’den nakil edilen diğer rivayette ise Bakara süresi 2/184. ayetinin ) و

)يطيقونه فدية طعام مسكين على الذين baş kısmını, devamı olan ) و أن تصوموا خير لكم إن آنتم

)تعلمون kısmı nesh etmiştir.61

İkrime'ye göre Bakara süresi 2/184. ayetinin )و على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين(

kısmını, aynı sürenin 2/185. ayetinin )صمهفمن شهد منكم الشهر فلي( kısmı nesh etmiştir.62

Ubeyde'ye göre Bakara süresi 2/184. ayetinin )يقونه فدية طعام مسكينطو على الذين ي(

kısmını, aynı sürenini 2/185. ayetinin ) فمن شهد منكم الشهر فليصمه( kısmı nesh etmiştir.63

57 T, II. 119. 58 T, II. 133. 59 T, II. 133. 60 T, II. 135. 61 T, II. 135. 62 T, II. 135-136.

34

İkrime’den rivayet edilen diğer haberde ise Bakara süresi 2/184. ayetinin ) و

)على الذين يطيقونه فدية طعام مسكين kısmı mensuh değildir.64

Hammam ibn Yahya, Bakara süresi 2/184. ayetinin ) و على الذين يطيقونه فدية طعام

)مسكين kısmını, aynı sürenini 2/185. ayetinin ) شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن هدى للناس و

)أيام أخر ات من الهدى و الفرقان فمن شهد منكم الشهر فليصمه ومن آان مريضا أو على سفر فعدة منبين

kısmı nesh ettiğini belirtmektedir. Ruhsatın güç yetiremedikleri zaman yaşlı erkek ve

kadına, karnındaki çocuğundan endişelenen hamile kadın ve elindeki çocuğundan

endişelenen emzikli kadın için sabit kılındığını belirtmektedir.65

Bakara 2/190.

İbn Zeyd'ye göre Bakara süresinin 2/190. ayetini, Tevbe süresi 9/36. ayetinin )

)قاتلوا المشرآين آافة آما يقاتلونكم آافة kısmı nesh etmiştir.66

Bakara 2/191.

Katade Bakara süresi 191. ayetinin ) و ال تقاتلوهم عند المسجد الحرام حتى يقاتلوآم فيه

(kısmını, Tevbe süresi 9/5. ayetinin )فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم( kısmı nesh ettiğini

belirtmektedir. Katade’den ayrıca bu görüşünü destekleyen diğer bir rivayet de zikir

edilmektedir.67

er-Rabi Bakara süresi 2/191. ayetinin ) و ال تقاتلوهم عند المسجد الحرام حتى يقاتلوآم فيه(

kısmının nesh edildiğini ifade etmektedir. 68

Bakara 2/194.

İbn Zeyd'e göre Bakara süresi 2/194. ayetinin tamamı nesh edilmiştir.69

63 T, II. 135. 64 T, II. 137. 65 T, II. 136. 66 T, II. 189. 67 T, II. 192. 68 T, II. 192. 69 T, II. 198.

35

Bakara 2/215.

es-Suddi Bakara süresi 2/215. ayetinin يسألونك ماذا ينفقون قل ما أنفقتم من خير فللوالدين (

)و األقربين kısmını zekat ayetinin nesh ettiğini belirtmektedir.70

Bakara 2/219.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Nisa süresi 4/43. ayetinin ) يا أيها الذين آمنوا ال

)ة وأنتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون تقربوا الصال kısmı ve Bakara süresi 2/219. ayetinin

)ر قل فيهما اثم آبير ومنافع للناس وإثمهما أآبر من نفعهماسيسألونك عن الخمر والمي( kısmı Maide

süresinin 5/90-91 ayeti ile nesh edilmiştir.71

Suddi, Bakara süresinin 2/219. ayetini ve Nisa süresi 4/43. ayetinin ) يا أيها الذين

)آمنوا ال تقربوا الصالة وأنتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون kısmını Maide süresinin 5/90-91

ayetlerinin nesh ettiğini belirtmektedir.72

İbn Zeyd Bakara süresinin 2/219. ayetini okuduktan sonra bu üçü de Maide

süresinde nesh edildi demektedir.73

Suddi, Bakara süresi 2/219. ayetinin ) ويسألونكم ماذا ينفقون قل العفو( kısmını zekâtın

nesh ettiğini iddia etmektedir.74

Bakara 2/221.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Bakara süresi 2/221. ayetinin ) وال تنكحوا

)ؤمنواالمشرآين حتى ي kısmından Ehli kitabın kadınları nesh edilmiştir.75

Bakara 2/228.

70 T, II. 343. 71 T, II. 361-362. 72 T, II. 362-363. 73 T, II. 363-364. 74 T, II. 367. 75 T, II. 376.

36

Hammam ibn Yahya Bakara süresi 2/228. ayetin ) والمطلقات يتربصن بأنفسهن ثالثة

)قروء kısmından, zifafa girmeden boşanan, ay halinden kesilince, ay hali görmeyenler

ve hamileli kadınların nesh edildiğini ifade etmektedir.76

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Bakara süresinin 228. ayeti 229. ayeti ile

nesh edilmiştir.77

Bakara 2/229.

Ukbe ibn Ebi Suhba'ya göre Bakara süresi 2/229. ayetinin ) فال جناح عليهما فيما

)افتدت به kısmı nesh edilmiştir.78

Bakara 2/235.

İbn Zeyd' göre Bakara süresi 2/235. ayetinin )إال أن تقولوا قوال معروفا( kısmı, aynı

ayetin devamı olan )وال تعزموا عقدة النكاح حتى يبلغ الكتاب أجله( kısmı ile nesh edilmiştir.79

Bakara 2/236.

Katade, Bakara süresi 2/234. ayetinin )تموهن من قبل أن تمسوهن وقد فرضتم لهن وإن طلق

)فريضة فنصف ما فرضتم kısmının kendinden öncekileri nesh etti dediğini

belirtilmektedir.80

Said ibn el-Museyyeb'e göre ise Bakara süresinin 2/236. ayetini, Ahzab

süresinin 33/49. ayeti nesh etmiştir.81

Bakara 2/237.

Katade'ye göre Bakara süresi 2/235. ayetinin ) وإن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن وقد

)فريضة فنصف ما فرضتم فرضتم لهن kısmı kendinden önceki ayeti nesh etmiştir.82

76 T, II. 439. 77 T, II. 451. 78 T, II. 472. 79 T, II. 527. 80 T, II. 533. 81 T, II. 533. 82 T, II. 540.

37

Bakara 2/240.

Hammam ibn Yahya, Bakara süresi 2/240. ayetinin ) والذين يتوفون منكم ويذرون

)اجهم متاعا الى الحول غير إخراجأزواجا وصية ألزو kısmının daha sonra Nisa süresinde nesh

edildiğini belirtmektedir.83

er-Rabi de Bakara süresinin 2/240. ayetinin Nisa süresinde nesh edildiği

görüşünü savunmaktadır.84

Dahhak, Bakara süresi 2/240. ayetinin الى الحول غير إخراجصية ألزواجهم متاعا و(

)kısmının nesh edildiğini belirtmektedir. Ayrıca Dahhak’tan bu görüşünü tekit eden

diğer bir rivayet zikir edilmektedir.85

İbn Cüreye'ye göre Bakara süresinin 2/240. ayetini miras ayeti nesh etmiştir.86

İbn Zeyd Bakara süresi 2/240. ayetindeki bir senelik nafakayı, aynı sürenin

2/234. ayetinin ) أنفسهن أربعة أشهر وعشرابوالذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا يتربصن( kısmı

nesh ettiğini belirtmektedir.87

Katade Bakara süresinin 2/240. ayetinin nesh edildiğini savunmaktadır.88

Suddi, Bakara süresinin 2/240. ayetini mirasin dörtte bir ve sekizde bir

paylarının nesh ettiğini kabul etmektedir.89

İbrahim de Bakara süresi 2/240. ayetinin ) و الذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا وصية

)ألزواجهم متاعا الى الحول غير إخراج kısmının mensuh olduğunu iddia etmektedir.90

Bakara 2/256.

83 T, II. 579. 84 T, II. 579. 85 T, III. 580. 86 T, II. 580. 87 T, II. 580. 88 T, II. 580-581. 89 T, II. 581. 90 T, II. 581.

38

Suddi’ye göre Nisa süresinin 4/65. ayeti Bakara süresi 2/256. ayetinin ) ال إآراه

)في الدين ) kısmını nesh etmiştir.91

İbn Zeyd Bakara süresi 2/256. ayetinin )العروة الوثقى( yukarıdaki olan kısmının

mensuh olduğunu ifade ediyor.92

Bakara 2/282.

Şa'bi’ye göre Bakara süresi 2/283. ayetinin )فإن أمن بعضكم بعضا( kısmı

kendisinden öncekileri nesh etmiştir.93

İbn Zeyd de Bakara süresi 2/283. ayetinin )فإن أمن بعضكم بعضا فليؤد الذي أؤتمن أمانته(

kısmının kendisinden önceki ayeti nesh ettiği görüşündedir.94

Dahhak'a göre de Bakara süresi 2/283. ayetinin )فإن أمن بعضكم بعضا( kısmı

kendisinden önceki ayeti nesh etmiştir.95

Bakara 2/284.

Said ibn Mercane Bakara süresi 2/284. ayetinin )و إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه(

kısmını, 286. ayetin )ال وسعها لها ما آسبت و عليها ما إآتسبتال يكلف اهللا نفسا إ( kısmı tarafından

nesh edildiğini ileri sürmektedir.96

Mucahid Bakara süresi 2/284. ayetinin aynı sürenin 286. ayeti ile nesh

edildiğini ifade etmektedir.97

Salim Bakara 2/284. ayetinin )ه يحاسبكم به اهللاو إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفو( kısmını

aynı sürenin 2/286. ayetinin )ال يكلف اهللا نفسا إال وسعها( kısmı nesh ettiğini

belirtmektedir.98

91 T, III. 15. 92 T, III. 16. 93 T, III. 18. 94 T, III. 18. 95 T, III. 20. 96 T, III. 144. 97 T, III. 144-145. 98 T, III. 145.

39

Said ibn Cubeyr Bakara 2/284. ayetinin )و إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه( kısmını

aynı sürenin 2/286. ayetinin )وسعهال يكلف اهللا نفسا إال ( kısmı nesh ettiği görüşünü kabul

ediyor.99

Amir’e göre, de Bakara süresi 2/284. ayetini, aynı sürenin ) ال يكلف اهللا نفسا إال

)وسعها لها ما آسبت kısmı nesh etmektedir.100

Şa'bi Bakara süresinin 2/284. ayetini aynı sürenin 2/286. ayetinin ) نفسا ال يكلف اهللا

)إال وسعها kısmı tarafından nesh edildiğini belirtmektedir. Yine Şa'bi’den bu görüşü

tekit eden (üç-dört ) ayrı rivayet zikr edilmektedir.101

Dahhak'a göre, de Bakara 2/284. ayetinin )و إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه( kısmını,

aynı sürenin 2/286. ayetinin )لها ما آسبت و عليها ما إآتسبت( kısmı nesh etmiştir.102

Katade'de Bakara süresi 2/284. ayetinin )و إن تبدوا ما في أنفسكم أو تخفوه يحاسبكم به اهللا(

kısmını, aynı sürenin 2/286. ayetinin )ال يكلف اهللا نفسا إال وسعها( kısmı nesh etti diyerek

yukarıda belirtilen görüşü desteklemektedir. Ayrıca Katade'den bu söylediklerini

tekit eden dört ayrı rivayet yer almaktadır.103

er-Rabi'den Bakara süresi 2/284. ayetinin tefsiri hususunda, “bu ayet

muhkemdir, ondan hiç bir şey nesh edilmemiştir” dediği rivayet edilmektedir.104

Ali-İmran 3/86-89.

Suddi, Ali-İmran süresi 3/86. ayeti, aynı sürenin 2/89.ayeti ile nesh edildiğini

ifade etmektedir.105

Ali-İmran 3/102.

99 T, III. 145. 100 T, III. 145. 101 T, III. 145-146. 102 T, III. 146. 103 T, III. 147. 104 T, III. 148. 105 T, III. 340.

40

Katade'nin Ali-İmran süresinin 3/102. ayetini, Teğabün süresi 64/16. ayetinin

)عوافاتقوا اهللا ما استطعتم و اسمعوا و اطي( kısmı nesh etti dediği belirtilmektedir.106

er-Rabi ibn Enes'e göre Ali-İmran süresi 3/102. ayetinin( )اتقوا اهللا حق تقاته kısmı,

Teğabün 64/16. ayetinin ( )فاتقوا اهللا ما استطعتم kısmı ile nesh edilmiştir.107

Suddi'ye göre, de Ali-İmran süresinin 3/102. ayetini Allah Teğabün süresi

64/16. ayetinin )تقوا اهللا ما استطعتماف( kısmı ile nesh etmiştir.108

İbn Zeyd'de Ali-İmranın 3/102. ayetini Teğabun süresinin 64/16 ayetinin )تقوا اف

)اهللا ما استطعتم kısmı nesh etti diyerek, yukarıdaki görüşe katılmaktadır.109

Nisa 4/8.

İbrahim ve Şa'bi Nisa süresinin bu ayetinin muhkem bir ayet olup, mensuh

olmadığını belirtmektedirler.110

Sa'id ibn Cübeyr'e göre Nisa süresinin 4/8. ayeti muhkem ayettir, mensuh

değildir.111

İbrahim de bu ayet hakkında; o ayet muhkem ayettir, mesuh değildir

demektedir.112

Hasan ve Mansur Nisa süresinin 4/8. ayetini muhkem bir ayet olduğunu ve

mensuh olmadığını ifade ediyorlar.113

Katade Nisa süresi 4/8. ayetinin )تامى و المساآينيو إذا حضر القسمة أولوا القربى و ال(

kısmının mensuh olduğu görüşündedir.114

106 T, IV. 29. 107 T, IV. 29. 108 T, IV. 29. 109 T, IV. 29-30. 110 T, IV. 263. 111 T, IV. 263. 112 T, IV. 263. 113 T, IV. 264. 114 T, IV. 264.

41

Said ibn Museyyeb Nisa süresinin bu ayetini feraiz ve mevarisler nesh ettiğini

ifade ediyor.115

Ebi Malik'e göre de mevaris ayeti Nisa süresinin 4/8. ayetini nesh etmiştir.116

Dahhak'ta mevaris ayetinin Nisa süresi 4/8. ayetini nesh ettiği görüşündedir.117

Nisa 4/11.

Mucahid Nisa süresinin 4/11. ayetini nesh edildiğini belirtmektedir.118

Nisa 4/15.

İbn Zeyd Nisa süresinin 4/15. ayetinin nesh edildiğini kabul etmektedir.119

Dahhak ibn Müzahim'e göre Nisa süresi 4/15. ayetinin )أو يجع اهللا لهن سبيال(

kısmını Had ( لحدا ) nesh etmiştir.120

Suddi, Nisa süresinin 4/15. ayetini ve onunla beraber Nisa süresi 4/19. ayetinin

)مما أتيتموهن شيئا إال أن يأتين بفاحشة مبينة و عاشروهن بالمعروف ( kısmının Hududun )دودحال(

belli olmasıyla nesh edildiklerini belirtmektedir.121

Nisa 4/16.

Mucahid Nisa süresi 4/16. ayetinin )و اللذان يأتيانها منكم فآذوهما( kısmının Nur

süresindeki ayet tarafından nesh edildiğini belirtmektedir. Ayrıca Mücahid'den bu

görüşünü destekleyen ikinci bir rivayet zikir edilmektedir.122

İkrime ve el-Hasan el-Basri Nisa süresinin 4/16. ayetinin Nur süresi 24/2. ayeti

ile nesh edildiğini belirtmektedirler.123

115 T, IV. 264. 116 T, IV. 264. 117 T, IV. 265. 118 T, IV. 276. 119 T, IV. 293. 120 T, IV. 293. 121 T, IV. 292-293. 122 T, IV. 297. 123 T, IV. 297.

42

Suddi Nisa süresinin 4/15. ayetinin )والالتي يأتين الفاحشة من نسائكم( tamamını bu

konuda haddın belli olması ile nesh edildiğini belirtmektedir.124

Dahhak da yukarıdaki zikir edilen görüşü tekit ederek had o ayeti nesh etti

demektedir.125

Katade Nisa süresi 4/15. ve 16. ayetlerini bu konuda had cari olması ile nesh

edildiğini savunmaktadır. Bu ayetlerin tefsirinde Katade’den iki rivayet zikir

edilmektedir. Bu rivayetlerin biri diğerini desteklemektedir.126

İbn Zeyd Nisa süresinin 4/16. ayetinin nesh edildiğini belirtmektedir.127

Nisa 4/ 21.

İbn Zeyd göre Nisa süresinin 4/20. ve 21. ayetlerini Bakara süresi 2/229.

ayetinin )حدود اهللا فإن خفتم أال يقيما حدود و ال يحل لكم أن تأخذوا مما آتيتموهن شيئا إال أن يخافا أال يقيما

)اهللا فال جناح عليهما فيما إفتدت به kısmı nesh etmektedir.128

Nisa 4/29.

İkrime ve el-Hasan el-Basri Nisa süresinin 4/29. ayetini Nur süresi24/61.

ayetinin nesh ettiğini ileri sürmektedirler.129

Nisa 4/33.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Nisa süresinin 4/33. ayeti Enfal süresi

8/75. ayetinin )و أولوا األرحام بعضهم أولى ببعض في آتاب اهللا( kısmı ile nesh edilmiştir.130

124 T, IV. 297. 125 T, IV. 297. 126 T, IV. 297-298. 127 T, IV. 297. 128 T, IV. 317. 129 T, V. 31. 130 T, V. 52.

43

Katade’den Nisa süresinin 4/33. ayetini Enfal süresi 8/75. ayetinin ) و أولوا األرحام

)اهللابعضهم أولى ببعض في آتاب ) kısmı ile nesh edildiğine dair iki rivayet zikir

edilmektedir.131

Hammam ibn Yahya da Nisa süresi 4/33. ayetinin ( )و الذين عقدت أيمانكم فآتوهم

)و أولوا األرحام بعضهم أولى ببعض في آتاب اهللا( kısmının, Enfal süresi 8/75. ayetinin نصيبهم

kısmı ile nesh edildiği görüşünü benimsemektedir.132

Nisa 4/43.

Mücahid, Nisa süresi 4/43. ayetini bu )و أنتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون( kısmının

içkinin yasaklanması ile nesh edildiğini ifade etmektedir.133

Katade de Nisa süresi 4/43. ayetinin )رىال تقربوا الصالة و أنتم سكا( kısmının içkinin

yasaklanması ile nesh edildiği görüşünü savunmaktadır.134

Nisa 4/90.

Katade'ye göre, Nisa süresi 4/90. ayeti )فإن إعتزلوآم( kısmını Tevbe süresi 9/5.

ayetinin )فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم( kısmı nesh etmiştir.135

Hammam ibn Yahya Nisa süresinin 4/90. ayetini, Tevbe süresi9/5. ayetinin

)فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم وخذوهم و احصروهم و اقعدوا لهم آل مرصد( kısmı ile nesh


İbn Zeyd'e göre, Nisa süresi 4/90. ayetinin tamamı cihad ayeti ile nesh

edilmiştir.137

Nisa 4/93.

131 T, V. 52. 132 T, V. 52. 133 T, V. 96. 134 T, V. 96. 135 T, V. 200. 136 T, V. 200. 137 T, V. 200-201.

44

Said ibn Cübeyr’den Nisa süresi 4/93. ayetinden hiç bir şeyin nesh

edilmediğine dair iki rivayet yer almaktadır.138

Dahhak ibn Mezahim de bu ayetten hiç bir şeyin nesh edilmediğini ifade

etmektedir.139

Nisa 4/127.

İbn Zeyd'e göre, يفتيكم فيهن و ما يتلى عليكم في الكتاب في يتامى و يستفتونك في النساء قل اهللا(

)النساء االتي ال تؤتونهن ما آتب لهن Nisa süresi 4/127. ayetinin bu kısmını ayetin devamı

olan )بالقسطىو أن تقوموا لليتام ( kısmı ile nesh edilmiştir.140

Maide 5/2.

Amir, Maide süresinden ancak 5/2. ayetinin ) ال تحلوا شعائر اهللا و ال الشهر الحرام و ال

)الهدي و ال القالئد kısmının nesh edildiğini ifade etmektedir.141

Mücahid, Maide süresi 5/2. ayetinin )ياأيها الذين آمنوا ال تحلوا شعائر اهللا( kısmını,

Tevbe süresi 9/5. ayetinin )فاقتلوا المشرآين حيث وجدتموهم( kısmı nesh ettiğini

savunmaktadır.142

Şa'bi'ye göre, Maide süresi 5/2. ayetinin )ياأيها الذين آمنوا ال تحلوا شعائر اهللا(

kısmından başkası nesh edilmemiştir.143

Katade de Maide süresinin 5/2. ayetini, Tevbe süresi 9/5. ayetinin ) فاقتلوا

)المشرآين حيث وجدتموهم kısmı ile nesh edildiği görüşündedir. Ayrıca Katade’den bu

görüşünü destekleyen diğer bir rivayet zikir edilmektedir.144

138 T, V. 219-220. 139 T, V. 221. 140 T, V. 304. 141 T, VI. 60. 142 T, VI. 60. 143 T, VI. 60. 144 T, VI. 60-61.

45

Dahhak’a göre, de Maide süresi 5/2. ayetinin ) هللا و ال الشهر الحرام و ال اال تحلوا شعائر

)الهدي و ال القالئد وال آمين البيت الحرام kısmı Tevbe süresi 9/5. ayetinin ) فاقتلوا المشرآين حيث

)وجدتموهم kısmı ile nesh edilmiştir.145

İbn Zeyd, Maide süresinin 5/2. ayetini cihad ayetinin neshettiğini ileri

sürmektedir. İbn Zeyd’den bu fikrini tekit eden iki rivayet zikir edilmektedir.146

Maide 5/13.

Katade'ye göre, Maide süresi 5/13. ayetinin )فاعف عنهم و اصفح إن اهللا يحب المحسنين(

kısmını, Tevbe süresinin 9/29. ayeti nesh etmiştir. Ayrıca Katade’den bu görüşünü

destekleyen iki ayrı rivayet yer almaktadır.147

Maide 5/42.

İkrime ve el-Hasan el-Basri, Maide süresi 5/42. ayetinin ) فإن جاؤك فاحكم بينهم أو

)أعرض عنهم kısmının, aynı sürenin 5/49.ayetinin ) وأن احكم بينهم بما أنزل اهللا( kısmı ile

nesh edildiği görüşündedirler.148

Suddi'ye göre, Maide süresinin bu ayetini, aynı sürenin 5/49. ayetinin ) وأن احكم

) بما أنزل اهللابينهم kısmı nesh etmiştir.149Suddi’den ayrıca bu görüşü destekleyen üç ayrı

rivayet yer almaktadır.

Mucahid'de Maide süresi 5/42. ayetinin )فإن جاؤك فاحكم بينهم أو أعرض عنهم(

kısmını, 5/49. ayetin )وأن احكم بينهم بما أنزل اهللا( kısmının nesh ettiğini ifade etmektedir.

Mücahid’den rivayet edilen diğer iki haberde bu görüşünü desteklemektedir.150

Maide 5/106.

145 T, VI. 60. 146 T. VI. 60-66. 147 T, VI. 157-158. 148 T, VI. 245. 149 T, VI. 245-246. 150 T, VI. 245.

46

Zeyd ibn Eslem, Maide süresi 5/106. ayetin tamamen nesh edildiğini ileri

sürmekte ve feraizlerin nesh ettiğini belirtmektedir.151

Enam 6/69.

İbn Cüreyc Enam süresinin 6/69. ayetini Nisa süresinin 4/140. ayeti ile nesh


Suddi'ye göre En'am süresinin 6/69. ayeti Nisa süresinin 4/140. ayeti ile nesh

edilmiştir.153

En'am 6/121.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre, En'am süresinin 6/121. ayetini Maide

süresi 5/5. ayetinin )ا الكتاب حل لكم وطعامكم حل لهم وطعام الذين أوتو( kısmı nesh etmiştir.154

En'am 6/141.

Said ibn Cübeyr En'am süresi 6/141. ayetinin )آتوا حقه يوم حصادهو( kısmının zekat

ayetinin nazil olması ile nesh edildiğini belirtmektedir.155

İbrahim ibn Hanafiyye En'am süresi 6/141. ayetinin )آتوا حقه يوم حصادهو(

kısmının öşür ve öşrün yarısı ile nesh edildiğini savunmaktadır. Ayrıca onun bu

görüşünü tekit eden üç ayrı rivayet yer almaktadır.156

Hasan'a göre bu ayeti zekat ayeti nesh etmiştir.157

Suddi, zekat ayetinin En'am süresi 6/141. ayetinin )آتوا حقه يوم حصادهو ( kısmını

nesh ettiğini belirtmektedir.158

En'am 6/159.

151 T, VII. 106. 152 T, VII. 230. 153 T, VII. 230. 154 T, VIII. 21. 155 T, VIII. 58. 156 T, VIII. 58. 157 T, VIII. 58. 158 T, VIII. 58.

47

Suddi'ye göre, En'am süresi 6/159. ayetinin )ست منهم في شئ إنما أمرهم الى اهللال(

kısmı nesh edilmiştir.159

A'raf 7/180.

İbn Zeyd, A'raf süresi 7/180. ayetinin )ذروا الذين يلحدون في أسمائهو( kısmının

mensuh olduğunu belirtmektedir.160

Ar’af 7/199.

İbn Zeyd, A'raf 7/199. ayetinin )ذ العفوخ( kısmının nesh edildiğini ifade

etmektedir. İbn Zeyd'den ayrıca bu görüşünü destekleyen diğer bir rivayet zikr

edilmektedir.161

Enfal 8/1.

Mücahid ve İkrime’ye göre, Enfal, yani ganimetin Allah ve Resülüne aid

olduğu hususu, aynı süre 8/41. ayetinin )اعلموا أنماغنمتم من شئ فان هللا خمسه وللرسولو(

kısmı ile nesh edilmiştir. Ayrıca onlardan gelen diğer bir rivayet bu görüşlerini tekit

etmektedir.162

Suddi Enfal süresi 8/1. ayetini Allah beşte bir olayı ile nesh ettiğini

belirtmektedir.163

Mucahid’in kendisi de Enfal süresinin 8/1. ayeti ile ilgili, aynı sürenin 8/41.

ayetinin )شئ فان هللا خمسه من تماعلموا أنما غنمو( kısmı ile nesh edildiğini belirtmektedir.164

Enfal 8/16.

159 T, VIII. 106. 160 T, IX. 134. 161 T, IX, 154. 162 T, IX,175-176. 163 T, IX, 175-176. 164 T, IX, 176

48

Kays ibn Sa'd'e göre Enfal süresi 8/16. ayetinin )من يولهم يومئذ دبرهو( kısmı, aynı

sürenin 8/66. ayeti )بوا مئتينغلآلن خفف اهللا عنكم وعلم أن فيكم ضعفا فإن يكن منكم مئة صابرة يا(

kısmı ile nesh edilmiştir.165

Enfal 8/34.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre, Enfal süresinin 8/33. ayetini aynı sürenin

34. ve 35. ayetleri nesh etmiştir.166

Enfal 8/41.

Katade, Haşır süresinin 59/6. ayetini, Enfal süresi 8/41. ayetinin )اعلموا أنما و

)فان هللا خمسه وللرسول ولذي القربى واليتامى والمساآين وابن السبيلمن شئ م غنمت kısmı nesh ettiğini

belirtmektedir.167

Enfal 8/61.

İbn Zeyd'e göre Enfal süresi 8/61. ayetinin )ان جنحوا للسلم فاجنح لهاو kısmının,

cihad ayeti ile nesh edilmiştir.168

İkrime ve el-Hasan el-Basri'de Enfal süresi 8/61. ayetinin ) ان جنحوا للسلم فاجنحو(

kısmını Tevbe süresinin 9/5. ayeti ile nesh edildiğini belirtmektedirler.169

Enfal 8/65-66.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre, Enfal süresinin 8/65. ayetini, aynı sürenin

8/66. ayeti nesh etmiştir.170

Suddi de Enfal süresinin 8/65. ayetini aynı sürenin 8/66. ayeti ile nesh


165 T, IX, 203. 166 T, IX, 238. 167 T, X, 2. 168 T, X, 34. 169 T, X, 34. 170 T, X, 40. 171 T, X, 41.

49

Enfal 8/72.

Mucahid “Enfal süresinin 8/72. ayetini sonundaki 8/75. ayeti nesh etti”

demektedir.172

Abdullah ibn Kesir Enfal süresinin 8/72. ayetini sonundaki 8/75. ayetin nesh

ettiğini belirtmektedir.173

Katade'ye göre, de Enfal süresinin 8/72. ayetini ondan sonra nazil olan aynı

sürenin 8/75. ayeti nesh etmiştir. Ayrıca Katade’den bu görüşünü destekleyen diğer

bir rivayette zikredilmektedir.174

İkrime ve el-Hasan el-Basri Enfal süresinin 8/72. ayetini 8/75. ayeti nesh etti

demektedirler.175

Suddi, Enfal süresinin 8/72. ayetinin tamamını, 8/73. ayetin )الذين آفروا بعضهم و

)أولياء بعض kısmını ve 8/75. ayetinin )فأولئك منكمماهدوا معكج الذين آمنوا من بعد و هاجروا و و

( kısmının feraiz ve mevaris ayetleri ile nesh edildiğini ifade etmektedir.176

Tevbe 9/6.

İbn Zeyd Tevbe süresinin 9/6. ayeti hakkında: bu mensuh değildir-

demektedir.177

Dahhak Tevbe süresi 9/5. ayetinin )اقتلوا المشرآين حيث وجدتموهمف( kısmının

Muhammed süresi 47/4. ayetinin )إما منا بعد و إما فداءف( kısmı ile nesh edildiğini ileri

sürmektedir.178

172 T, X, 52. 173 T, X, 52. 174 T, X, 53-54. 175 T, X, 53. 176 T, X, 53. 177 T, X, 80. 178 T, X. 80.

50

Katade'ye göre ise, bu olay tam tersine bulmuştur. Muhammed süresi 47/4.

ayetinin )تى إذا أثخنتموهم فشدوا الوثاقح( kısmını Tevbe süresi 9/5. ayetinin )ن اقتلوا المشرآيف

)حيث وجدتموهم kısmı nesh etmiştir.179

Tevbe 9/7.

İbn Zeyd’e göre Tevbe süresi 9/7. ayetinin )ال الذين عاهدتم عند المسجد الحرام فما إ

)كم فاستقيموا لهم لاستقاموا kısmı nesh etmiştir.180

Tevbe 9/39.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre, Tevbe süresinin 9/39.ve 9/120. ayetlerini

aynı sürenin 9/122. ayeti nesh etmiştir.181

Tevbe 9/44- 45.

İkrime ve el-Hasan el-Basri, Tevbe süresinin 9/44. ve 9/45. ayetlerini Nur

süresinin 24/62. ayetinin nesh ettiğini ifade etmektedirler.182

Yunus 10/41.

İbn Zeyd Yunus süresinin 10/41. ayetinin mensuh olduğu kanaatindedir.183

Hicr 15/85-86.

Katade’ye göre, Hicr süresi 15/85. ayetinin )اصفح الصفح الجميلف( kısmı nesh

edilmiştir.184

Dahhak, Hicr süresi 15/85. ayetinin اصفح الصفح الجميلف( ) kısmının, Zuhruf süresi

43/89. ayetinin )قل سالم فسوف يعلموناصفح عنهم وف ( kısmının, Hicr süresi 15/94. ayetinin

) أعرض عن المشرآينو( kısmının ve Casiye süresi 45/14. ayetinin قل للذين أ منوا يغفروا (

) اللذين ال يرجون ايام اهللا kısmının Allah’ın öldürmeyi emretmesiyle Tevbe süresi 9/5.

179 T, X, 80-81. 180 T, X, 82. 181 T, X. 135. 182 T, X. 143. 183 T, XI. 119. 184 T, XIV. 51.

51

ayetinin )ا لهم آل مرصدواحصروهم و اقعدذوهم و خ( kısmı bu ayetlerin tamamını nesh ettiği

rivayet edilmektedir.185

Hicr 15/94.

Dahhak'a göre, Hicr süresi 94. ayetinin )اعرض عن المشرآينو ( kısmını ve Casiye

süresi 45/14. ayetinin )ل للذين آمنوا يغفروا للذين ال يرجون أيام اهللاق( kısmını Nisa süresi 4/91.

ayetinin )ذوهم و اقتلوهم حيث ثقفتموهم و أولئكم جعلنا لكم عليهم سلطانا مبيناخ( kısmı ile nesh

edilmiştir.186

Nahl 16/67.

İbrahim, Şa'bi ve Ebi Razin'e göre Nahl süresi 16/67. ayetinin )تخذون منه سكرا و ت

)رزقا حسن kısmı mensuhtur.187

İbrahim ayrıca Nahl süresinin )تخذون منه سكرا و رزقا حسنات( bu kısmının mensuh

olduğunu tekit etmektedir.188

Katade Nahl süresi 16/67. ayetinin Maide süresinde nesh edildiğini

belirtmektedir.189

Nahl 16/110.

İbn Cureyc Nahl süresi 16/106. ayetinin )هباهللا من بعد إيمان من آفر و( kısmının nesh

edildiğini beyan etmektedir.190

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Nahl süresinin 16/106. ayetinin daha sonra

nazil olan 110. ayeti ile nesh edilmiştir.191

Nahl 16/126.

185 T, XIV. 51. 186 T, XIV. 69. 187 T, XIV. 135. 188 T, XIV. 135. 189 T, XIV. 136. 190 T, XIV. 183-184. 191 T, XIV. 184.

52

İbn Zeyd Nahl süresi 16/126. ayetinin tamamının mensuh olduğunu kabul

etmektedir.192

İsra 17/24.

Katade'ye göre İsra süresi 17/24. ayetinin )قل رب ارحمهما آما ربياني صغيراو (

kısmını, Tevbe süresinin 9/113. ayeti nesh etmiştir.193

İkrime’ye göre İsra 17/23. ayetinin )ما يبلغن عندك الكبر الكبر أحدهما أو آالهماإ(

kısmından itibaren 24. ayetinin sonuna kadar ki kısmını Tevbe süresinin 9/113. ayeti

nesh etmektedir.194

Nur 24/5.

Said ibn el-Museyyeb Nur süresi 24/5. ayetini aynı sürenin 32. ayetinin nesh

ettiği görüşündedir. Ayrıca Said ibn el-Museyyeb'den bu görüşünü destekleyen beş

ayrı rivayet zikredilmektedir.195

Nur 24/58.

Şa'bi'ye göre, Nur süresi 24/58. ayetinin )يستأذنكم الذين ملكت أيمانكمل( kısmı nesh

edilmiştir.196

Said ibn Cubeyr insanlar Nur süresi 24/58. ayetini nesh edildi diyerek hafife

aldıklarını ifade etmektedir.197-

Fur'kan 25/72.

Sufyani, Suddi'den Furkan süresi 25/72. ayetinin )إذا مروا باللغو مروا آراماو (

kısmını Tevbe süresi9/5. ayetinin )اقتلوا المشرآين حيث وجدتموهمف( kısmı ile Allah nesh

etti, dediğini rivayet etmektedir.198

192 T, XIV. 196. 193 T, XV. 68. 194 T, XV. 68. 195 T, XVIII. 75. 196 T, XVIII. 162. 197 T, XVIII. 163.

53

Şua'ra 26/224-226.

İkrime ve Tavus'a göre, Şua'ra süresinin 26/224-225 ve 226. ayetleri nesh

edilerek )ال الذين آمنوا و عملوا الصالحاتإ( ayeti istisna edilmiştir.199

Ankebut 29/46.

İbn Zeyd Ankabut süresi29/46. ayetinin )ال تجادلوا أهل الكتاب إال بالتي هي أحسنو (

kısmının mensuh olmadığı görüşündedir.200

Katade ise Ankebut süresi 29/46. ayetinin )ال تجادلوا أهل الكتاب إال بالتي هي أحسنو (

kısmının, Tevbe süresinde kıtalın emir edilmesi ile nesh edildiği görüşündedir.201

Ahzab 33/49.

Katade'ye göre, Ahzab süresinin 33/49. ayeti Bakara süresinin 2/237. ayeti ile

nesh edilmiştir.202

Sa'id ibn Müseyyeb Ahzab süresi 33/49. ayetinin nesh edildiği görüşündedir.203

Şura 42/39- 40.

İbn Zeyd, Şura süresinin 42/39 ve 40. ayetlerinin tamamının cihad emir

edilmesi ile nesh edildiğini belirtmektedir.204

Şura 42/41.

İbn Zeyd, Şura süresi 42/41. ayetinin mensuh olduğunu ifade etmektedir.205

Casiye 45/14.

Mücahid'e göre, Casiye süresinin 45/14. ayeti Allah'ın müşrikleri öldürmeyi

emr etmesi ile nesh edilmiştir.206

198 T, XIX. 50. 199 T, XIX. 129. 200 T, XXI. 2. 201 T, XXI. 2. 202 T, XXII. 19-20. 203 T, XXII. 20. 204 T, XXV. 38. 205 T, XXV. 99.

54

Ahkaf 46/9.

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre Ahkaf süresi 46/9. ayetini Fetih süresinin

48/1-2. ayetleri nesh etmiştir.207

Muhammed 47/4.

İbn Cüreyc’e göre, Muhammed süresinin 4. ayeti olan )إما منا بعد و إما فداءف(

kısmını Tevbe süresi 9/5. ayetinin )إما منا بعد و إما فداءف( kısmı nesh ediyor.208

Suddi Muhammed süresi 47/4. ayetinin )إما منا بعد و إما فداءف( kısmını Tevbe

süresi 9/5. ayetinin )إما تثقفنهم في الحرب فشرد بهم من خلفهمف( kısmı nesh ettiği

görüşündedir.209

Katade'ye göre, Muhammed süresi 47/4. ayetinin )إما منا بعد و إما فداءف( kısmını

Enfal süresi 8/57. ayetinin )إما تثقفنهم في الحرب فشرد بهم من خلفهمف( kısmı nesh etmiştir.

Ayrıca Katade'den bu görüşüne tekit eden iki ayrı rivayet de zikir edilmektedir.210

Dahhak'a göre, Muhammed süresi 47/4. ayetinin )إما منا بعد و إما فداءف( kısmını

Tevbe süresinin 9/5. ayeti nesh etmiştir.211

Muhammed 47/35.

İbn Zeyd'e göre, Muhammed süresi 47/35. ayetinin )و تدعوا إلى السلم و أنتم األعلون(

kısmını kıtal ve cihad nesh etmiştir.212

Mücadele 58/12.

206 T, XXV. 144. 207 T, XXVI. 7. 208 T, XXVI. 40. 209 T, XXVI. 40. 210 T, XXVI. 40-41. 211 T, XXVI. 41. 212 T, XXVI. 63.

55

Mücahid, Mücadele süresi 58/12. ayetinin )الرسول فقدموا بين ا أيها الذين آمنوا إذا ناجيتمي

)يدي نجواآم صدقة kısmının mensuh olduğunu ifade ediyor. Mücahid'den ayrıca bu

görüşünü destekleyen üç ayrı rivayet yer almaktadır.213

Katade, Mücadele süresi 58/12. ayetinin mensuh olduğu kanaatindedir.214

İkrime ve el-Hasan el-Basri'ye göre, Mücadele süresinin 58/12. ayetini

kendisinden sonra nazil olan 13. ayeti nesh ettiğini beyan etmektedir.215

Mücadele 58/13.

Katade'ye göre Mücadele suresinin 58/13. ayeti kendisinden önceki sadaka

emriyle ilgili ayeti nesh etmiştir.216

Haşr 59/7.

Katade Haşr süresinin 59/7. ayetinin Enfal süersinin ayeti ile nesh edildiğini

belirtmektedir.217

Mümtehine 60/8.

İbn Zeyd, Mümtehine süresinin 60/8. ayetinin kitalin emr edilmesi ile nesh

edildiğini savunmaktadır.218

Katade, Mümtehine 60/8. ayetini, Tevbe süresi 9/5. ayetinin )قتلوا المشرآين حيث و ا

)مهجدتمو kısmı nesh etti demektedir.219

Tağabun 64/16.

Katade'ye göre, Tağabun süresi 64/16. ayetinin )تقوا اهللا ما استطعتم ا( kısmı, Ali-

İmran süresi 3/102. ayetinin )تقوا اهللا حق تقاتها( kısmını nesh etmiştir.220

213 T, XXVIII. 20. 214 T, XXVIII. 20. 215 T, XXVIII. 21. 216 T, XXVIII. 22. 217 T, XXVIII. 37-38. 218 T, XXVIII. 66. 219 T, XXVIII. 66. 220 T, XXVIII. 127.

56

Talak 65/1-2-3.

İbn Zeyd Talak süresi 65/1. ayetinin )تخرجوهن من بيوتهن و ال يخرجن إال أن يأتين ال

)بفاحشة مبينة kısmı ve Nisa süresi 4/15-16. ayetlerinin tamamının nesh edildiğini

belirtiyor.221

Mea'ric 70/1-5.

İbn Zeyd, Mea'ric süresinin 70/5. ayetini nesh edildiğini ifade etmektedir.222

Müzemmil 73/1-4.

İkrime ve el-Hasan el-Basri Müzemmil süresi 73/2. 3. ve 4. ayetlerini aynı

sürenin 20. ayeti nesh etti fikrindedirler.223

Müzemmil 73/10.

Katade'ye göre, Müzemmil süresinin 73/10. ayeti neshedilmiştir.224

Nebe 78/21-25.

A'mr ibn Ebi Seleme Nebe süresi 78/23. ayetini, aynı sürenin 30. ayetinin nesh

ettiğini belirtmektedir.225

Gaşiye 88/21-26.

İbn Zeyd Gaşiye süresinin 88/21. ve 22. ayetlerinin nesh edilmediğini

vurgulamaktadır.226

Bütün bunlardan sonra nesh konusundaki rivayetlerle ilgili tespit edebildiğimiz

sorunlar şunlardır:

1. Mensuh tek olduğu halde nâsihin çokluğu ve değişikliği.227

221 T, XXVIII. 133. 222 T, XXIX. 72. 223 T, XXIX. 126. 224 T, XXIX. 134. 225 T, XXX. 12. 226 T, XXX. 166.

57

2. Mensuh belli olduğu halde, nâsihin belli olmaması.228 (Cihat ayeti neshetti,

miras ayeti neshetti, üşür neshetti gibi.)

3. Bir birleri ile çelişik rivayetler.229

4. Sahabenin kendi arasındaki ihtilaflar.230

5. Tabiinin kendi arasındaki ihtilaflar.231

6. Sahabe ve tabiin arsındaki ihtilaflar.232

7. Bir ayetin içinde neshin vuku buluşu.233

C. Rivayetler Çerçevesinde Neshin Tanımları

1. Abdullah ibn. Abbas'a göre nesh: (ayetin hükmünü) değiştirmektir.234

2. Mücahid, neshi: " Hattını sabit bırakmak hükmünü değiştirmektir" diye ifade

etmektedir.235

3. İbn Ebi Necih'e göre de nesh: "Hattını sabit bırakmak, hükmünü

değiştirmektir."236

4. Suddî neshi : "Onu alıp götürmek, yani kabzetmek" olarak tarif etmektedir.237

5. el-Hasan el-Basri de neshi "unutmaktır" diye tarif etmektedir.238

Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki; Abdullah ibn Abbas, Katade, er-Rabî ve Dahhak-muhkem

ayetleri nâsih, müteşâbih ayetleri ise mensup olarak adlandırmaktadırlar.239

227 T, X. 34; T, XXVI. 40-41. 228 T, II. 118-119; T, VIII. 58. 229 T, II. 117-119; T, II. 134-138; 230 T, III. 148. 231 T, III. 144-148; T, IV. 163-125; T, X. 80-81. 232 T, II. 133-135; T, I. 490; T, II. 117-119. 233 T, II. 533; T, II. 135. 234 T.I. 475. 235 T.I. 475-476. 236 T.I. 475. 237 T.I., 475. 238 T.I., 475. 239 T.III. 170-173.

58

İKİNCİ BÖLÜM

TABERİ VE NESH

A. Taberi’nin Nesh Konusunda Tercih Yaptığı Ayetler

1. Nâsih ve Mensuh Ayetler.

N: Tevbe 9/29

قاتلوا الذين لا يؤمنون بالله ولا باليوم الآخر

وله ولا يدينون دين ولا يحرمون ما حرم الله ورس

الحق من الذين أوتوا الكتاب حتى يعطوا الجزية

عن يد وهم صاغرون

M: Bakara 2/109

فاعفوا واصفحوا حتى يأتي الله بأمره

-----------------------------------

N: Bakara 2/185

ن شهد منكم الشهر فليصمهفم

M: Bakara 2/184

وعلى الذين يطيقونه فدية طعام مسكين

-----------------------------------

N: Tevbe 9/5


Bakara 2/193

كون فتنةوقاتلوهم حتى لا ت

M: Bakara 2/191

واقتلوهم حيث ثقفتموهم وأخرجوهم من

حيث أخرجوآم والفتنة أشد من القتل ولا تقاتلوهم

عند المسجد الحرام حتى يقاتلوآم فيه فإن قاتلوآم

وهم آذلك جزاء الكافرينفاقتل

---------------------------------------

N: Tevbe 9/36

إن عدة الشهور عند الله اثنا عشر شهرا في

آتاب الله يوم خلق السماوات والأرض منها أربعة

القيم فلا تظلموا فيهن أنفسكم وقاتلوا حرم ذلك الدين

المشرآين آافة آما يقاتلونكم آافة واعلموا أن الله

مع المتقين

M: Bakara 2/217

يسألونك عن الشهر الحرام قتال فيه قل قتال

ير وصد عن سبيل الله وآفر به والمسجد فيه آب

الحرام وإخراج أهله منه أآبر عند الله والفتنة أآبر

من القتل ولا يزالون يقاتلونكم حتى يردوآم عن

يرتدد منكم عن دينه فيمت دينكم إن استطاعوا ومن

59

وهو آافر فأولئك حبطت أعمالهم في الدنيا والآخرة

وأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون

-------------------------------------

N: Miras Ayeti Neshetti

M: Bakara 2/240

الذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا وصية و

لأزواجهم متاعا إلى الحول غير إخراج فإن خرجن

فلا جناح عليكم في ما فعلن في أنفسهن من معروف

والله عزيز حكيم

-------------------------------------

N: Nur 24/2

الزانية والزاني فاجلدوا آل واحد منهما

مائة جلدة ولا تأخذآم بهما رأفة في دين الله إن آنتم

ة تؤمنون بالله واليوم الآخر وليشهد عذابهما طائف

من المؤمنين

M: Nisa 4/15

فإن شهدوا فأمسكوهن في البيوت حتى

يتوفاهن الموت أو يجعل الله لهن سبيلا

Nisa 4/16

فآذوهما

N: Tevbe 9/5


M: Maide 5/2

ولا الشهر الحرام ولا الهدي ولا القلائد ولا

آمين البيت الحرام

--------------------------------------

N: Tevbe 9/5


M: En’âm 6/106

وأعرض عن المشرآين

------------------------------------

N: Üşür ve Üşürün yarısı

M: En’âm 6/141

وآتوا حقه يوم حصاده

-------------------------------------

N: Enfâl 8/66


غلبوا مائتين وإن يكن فإن يكن منكم مائة صابرة ي

منكم ألف يغلبوا ألفين بإذن الله والله مع الصابرين

M: Enfâl 8/65

ياأيها النبي حرض المؤمنين على القتال إن

تين وإن يكن يكن منكم عشرون صابرون يغلبوا مائ

منكم مائة يغلبوا ألفا من الذين آفروا بأنهم قوم لا

يفقهون

60

--------------------------------------

N: Tevbe 9/5


M: Hicr 15/94

رآينوأعرض عن المش

61

2. Taberi’nin Nesh Edildiğini Kabul Etmediği Ayetler.

Bakara 2/180

آتب عليكم إذا حضر أحدآم الموت إن ترك

خيرا الوصية للوالدين والأقربين بالمعروف حقا

على المتقين

Bakara 2/221

نكحوا المشرآات حتى يؤمن ولأمة ولا ت

مؤمنة خير من مشرآة ولو أعجبتكم ولا تنكحوا

المشرآين حتى يؤمنوا ولعبد مؤمن خير من مشرك

الله يدعو إلى ولو أعجبكم أولئك يدعون إلى النار و

الجنة والمغفرة بإذنه ويبين آياته للناس لعلهم

يتذآرون

Bakara 2/282

ياأيها الذين آمنوا إذا تداينتم بدين إلى أجل

بالعدل ولا يأب مسمى فاآتبوه وليكتب بينكم آاتب

آاتب أن يكتب آما علمه الله فليكتب وليملل الذي

عليه الحق وليتق الله ربه ولا يبخس منه شيئا فإن

تطيع آان الذي عليه الحق سفيها أو ضعيفا أو لا يس

أن يمل هو فليملل وليه بالعدل واستشهدوا شهيدين

من رجالكم فإن لم يكونا رجلين فرجل وامرأتان

ممن ترضون من الشهداء أن تضل إحداهما

Nisa 4/8

مة أولوا القربى واليتامى وإذا حضر القس

والمساآين فارزقوهم منه وقولوا لهم قولا معروفا

Nisa 4/21

وآيف تأخذونه وقد أفضى بعضكم إلى

بعض وأخذن منكم ميثاقا غليظا

Nisa 4/29

آمنوا لا تأآلوا أموالكم بينكم ياأيها الذين

بالباطل إلا أن تكون تجارة عن تراض منكم ولا

تقتلوا أنفسكم إن الله آان بكم رحيما

Nisa 4/33

ولكل جعلنا موالي مما ترك الوالدان

بون والذين عقدت أيمانكم فآتوهم نصيبهم إن والأقر

الله آان على آل شيء شهيدا

En’âm 6/121

ولا تأآلوا مما لم يذآر اسم الله عليه وإنه

م ليجادلوآم لفسق وإن الشياطين ليوحون إلى أوليائه

وإن أطعتموهم إنكم لمشرآون

En’âm 6/159

إن الذين فرقوا دينهم وآانوا شيعا لست

منهم في شيء إنما أمرهم إلى الله ثم ينبئهم بما

آانوا يفعلون

A’raf 7/199

العفو وأمر بالعرف وأعرض عن خذ

الجاهلين

Enfâl 8/1

62

يسألونك عن الأنفال قل الأنفال لله والرسول

فاتقوا الله وأصلحوا ذات بينكم وأطيعوا الله

ورسوله إن آنتم مؤمنين

Enfâl 8/16

ومن يولهم يومئذ دبره إلا متحرفا لقتال أو

متحيزا إلى فئة فقد باء بغضب من الله ومأواه جهنم

وبئس المصير

Enfâl 8/34

وما لهم ألا يعذبهم الله وهم يصدون عن

المسجد الحرام وما آانوا أولياءه إن أولياؤه إلا

المتقون ولكن أآثرهم لا يعلمون

Enfâl 8/41

واعلموا أنما غنمتم من شيء فأن لله خمسه

ى والمساآين وابن وللرسول ولذي القربى واليتام

السبيل إن آنتم آمنتم بالله وما أنزلنا على عبدنا يوم

الفرقان يوم التقى الجمعان والله على آل شيء

قدير

Enfâl 8/61

على وإن جنحوا للسلم فاجنح لها وتوآل

الله إنه هو السميع العليم

Enfâl 8/72

إن الذين آمنوا وهاجروا وجاهدوا بأموالهم

وأنفسهم في سبيل الله والذين آووا ونصروا أولئك

يهاجروا ما بعضهم أولياء بعض والذين آمنوا ولم

لكم من ولايتهم من شيء حتى يهاجروا وإن

استنصروآم في الدين فعليكم النصر إلا على قوم

بينكم وبينهم ميثاق والله بما تعملون بصير

Tevbe 9/6

رآين استجارك فأجره وإن أحد من المش

حتى يسمع آلام الله ثم أبلغه مأمنه ذلك بأنهم قوم لا

يعلمون

Tevbe 9/39

إلا تنفروا يعذبكم عذابا أليما ويستبدل قوما

الله على آل شيء قديرغيرآم ولا تضروه شيئا و

Tevbe 9/45

إنما يستأذنك الذين لا يؤمنون بالله واليوم

الآخر وارتابت قلوبهم فهم في ريبهم يترددون

Tevbe 9/120

ما آان لأهل المدينة ومن حولهم من

الأعراب أن يتخلفوا عن رسول الله ولا يرغبوا

بأنفسهم عن نفسه ذلك بأنهم لا يصيبهم ظمأ ولا

نصب ولا مخمصة في سبيل الله ولا يطئون موطئا

عدو نيلا إلا آتب لهم به يغيظ الكفار ولا ينالون من

عمل صالح إن الله لا يضيع أجر المحسنين

Nahl 16/67

ومن ثمرات النخيل والأعناب تتخذون منه

سكرا ورزقا حسنا إن في ذلك لآية لقوم يعقلون

63

Nahl 16/126

وإن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به ولئن

صبرتم لهو خير للصابرين

Ankebut 29/46

ولا تجادلوا أهل الكتاب إلا بالتي هي أحسن

لذي أنزل إلينا إلا الذين ظلموا منهم وقولوا آمنا با

وأنزل إليكم وإلهنا وإلهكم واحد ونحن له مسلمون

Ahzâb 33/52

لا يحل لك النساء من بعد ولا أن تبدل بهن

ينك من أزواج ولو أعجبك حسنهن إلا ما ملكت يم

وآان الله على آل شيء رقيبا

Şûra 42/42

إنما السبيل على الذين يظلمون الناس

ويبغون في الأرض بغير الحق أولئك لهم عذاب

أليم

Casiye 45/29

إنا آنا هذا آتابنا ينطق عليكم بالحق

نستنسخ ما آنتم تعملون

Muhammed 47/4

فإذا لقيتم الذين آفروا فضرب الرقاب حتى

إذا أثخنتموهم فشدوا الوثاق فإما منا بعد وإما فداء

ولو يشاء الله حتى تضع الحرب أوزارها ذلك

لانتصر منهم ولكن ليبلو بعضكم ببعض والذين

قتلوا في سبيل الله فلن يضل أعمالهم

Mümtehine 60/8

لا ينهاآم الله عن الذين لم يقاتلوآم في الدين

وآم من ديارآم أن تبروهم وتقسطوا ولم يخرج

إليهم إن الله يحب المقسطين

Teğabun 64/16

فاتقوا الله ما استطعتم واسمعوا وأطيعوا

وأنفقوا خيرا لأنفسكم ومن يوق شح نفسه فأولئك هم

المفلحون

Nebe’ 78/23

لابثين فيها أحقابا

B. Taberi’ye Göre Neshin Tanımı

Taberi nesh kelimesinin asıl anlamının, bir konuyu bir kitaptan başka bir yere

taşımak ve nakil etmek olduğunu söylemektedir. Ardından ise şu değerlendirmeleri

yapmaktadır: Bir ayetin hükmünün kaldırılıp lafzının bırakılması veya lafzının da

II

kaldırılması aynı şeydir. Bir kısım ayetlerin sadece hükümleri değiştirilmiş lafızları

ise aynen kalmış veya unutturulmuştur. Bu iki durum da nesh ifadesinin kapsamı

içindedir.240 Görüldüğü gibi Taberi’nin bu değerlendirmesi nesh kelimesinin izale

etmek, gidermek, silmek ve tebdil gibi diğer anlamlarını da kapsamaktadır.241 Ayrıca

Taberi Tefsirinde neshi kelime anlamında da kullanmaktadır.242

Neshin istilahi anlamına gelince, Taberi: '' Kitabu’l-Beyan an-Usulil Ahkam''

adlı kitabında nasih ve mensuhu açıkladığını belirterek, şu tariflere yer vermektedir:

- Nasih: Kur'an-ı Kerim ayetlerinden ve Resulullah'ın hadislerinden sabit olan

hükmü kaldırır, kullara yeni bir hükmü gerekli kılar. Taberi sözlerine devam ederek:

şayet, ayet veya hadis başka bir şekilde yorumlanabiliyorsa örneğin bir istisna teşkil

ediyor, yada umum-husus usulüne giriyor, veya mücmel- müfesser kabul ediliyorsa,

artık bu ifadeyi nasih veya mensuh saymanın ımkansız olduğunu belirtmektedir.243

-Mensuh ise, daha önce hükmü sabit iken, kesin bir şekilde hükmü, kaldırılan

metindir.244

Nesh faaliyeti helalı haram, haramı helal, mubahı mahzurlu, mahzurluyu

mubah kılan bir işlem olup emir, nehiy ve ibaha konularında geçerlidir. Haber

mahiyetinde olan ifadelerde geçerli değildir.245

Taberi Kur’an’i Kerimde neshin varlığına delil olarak gösterdiği Bakara

süresinin 2/106. ayetini şu şekilde tefsir etmektedir:'' Biz bir ayetin hükmünü

değiştirirsek veya değiştirmeden onun hükmünü olduğu gibi brakacak olursak,

hükmünü değiştirdiğimiz ayetten sizin için ya hemen yahut gelecekte daha hayırlı

240 T, I. 475. 241 İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, III. 61. 242 Bkz. T, XIX. 18-19; T, XXV. 48, 158. 243 T, I. 505. 244 T, I. 505. 245 T, I. 475.

III

olacak olanını veya değiştirdiğimizin sevap bakımından aynısını getiririz''.246

Dolaysıyla Tabari’ye göre nesh işlemi sonucunda aşağıda belirteceğimiz üç

durumdan biri ortaya çıkacaktır:

-Dünyadaki hayat açısından zor görülen hükmün kaldırılıp, yerine kolay

hükmün getirimesi. Örnek olarak, gece namazının müminlere farz oluşunun daha

sonra kaldırılması gibi.

-Dünya hayatı bakımından kolay görülen hükmün kaldırıp, yerine zor hükmün

getirilmesi. Örneğin, sayılı günlerde oruç tutmanın kaldırılarak yerine tam bir ay

Ramazan orucu tutmanın farz kılınması gibi. Bu da müminler için gelecekte sevap

bakımından daha sevaplı ve daha hayırlıdır.

-Bir hükmün kaldırılıp yerine, zorluk ve kolaylık bakımından eşit olan hükmün

getirilmesi. Örneğin: Kudüs’e yönelerek namaz kılma hukmünün kaldırılıp, Kabe’ye

yönelerek namaz kılmanın emr edilmesi gibi. Ayette zikr edilen ''veya aynısını

getiririz'' den maksat budur, çünkü bu olayın sevab ve külfeti aynıdır.247

Taberi Nisa süresi 4/15. ayetinin ''ölüm onları alıp götürünceye veya Allah

onlara bir yol açıncaya kadar evlerde hapsedin'' kısmının ve 16. ayetinin ''sizden zina

edenlerin ikisine de eziyet edin'' kısmının Nur süresi 24/2. ayeti ve peygamberin evli

olanlar için recim uygulaması ile nesh edildiğini ifade ederek, Kur’an’ın sünnetle

nesh edildiğini kabul etmektedir.248

Yahudilerin neshi kabul etmediklerini249 belirten250 Taberi’nin bu konuda

kitabi bilgiye sahip olduğunu kanıtlamaktadır.

246 T, I. 475-481. 247 T, I. 480. 248 T, IV. 294-297. 249 Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Seba İlmi Araştırma Yayınları, Ankara 1997, s.

131-136.

IV

C. Taberiye göre Neshin Var Olabilmesinin Şartlar

1. Hz. Peygamberin uygulaması.

Taberi Hz. Peygamberin uygulamasının neshin şartlarından biri olduğunu

kabul etmektedir. Buna, Bakara süresi 2/217. ayetini tefsir ederken, bu ayetin Tevbe

süresi 9/36. ayeti ile nesh edildiği görüşünü, Hz. Peygamberin haram aylarda

Gazveye çıktığını esas alarak kabul ettiği bir örnek teşkil etmektedir.251

2. Kati Delilin Bulunması.

Neshin şartlarından biri de kati delilin bulunmasıdır. Taberi En'am süresi

6/159. ayetinin tefsirinde, bu ayetin mensuh olmadığını savunurken, mensuh olduğu

hakkında kesin bir delilin olmadığını ve Hz. Paygamber’den de bu hususta bir

haberin bize kadar ulaşmadığını ileri sürmektedir.252

3. Konu Birliği.

Konu birliği de Taberi’nin neshin var olabilmesi için koştuğu şartlardan biridir.

Örneğin Taberi Bakara süresi 2/286. ayetinin baş kısmını, aynı ayetin son kısmının

nesh ettiğini kabul etmemektedir. Delil olarak: iki ayetin bir birini nesh ettiğini

söylemek için ikisinin hükmünün bir konu üzerinde aynı anda çelişmesi gerektiğini

şart koşmaktadır.253

4. Emir ve Teklifte Zıtlık.

Taberi bir nassın mensuh olabilmesi için, onu nesheden diğer nass ile tamamen

çelişmesi ve aralarını telif etmenin imkansiz olması halinde söz konusu olacağını

250 T, I. 482-483. 251 T, II. 353-354; T, IV. 294-296. 252 T, VIII. 107; T, III. 265-266; T, II. 116. 253 T, III. 149-150.

V

belirtmektedir. Buna örnek olarak Bakara süresi 2/256. ayetin emir ve teklifte zıtlık

olmadığı için mensuh olmadığını savunan görüşünü verebiliriz.254

5. İcma

Taberi’nin icmayı neshin şartlarından biri olarak kabul ettiğini şu ifadelerinden

öğrenmekteyiz: “ Bu ayeti kerime (Casiye 45/14) tevil ehlinin icması üzerine

mensuhtur”.255

6. Hükmün Bütünüyle Ortadan Kalkması

Hükmün bütünüyle ortadan kalkması hususu da Taberi’nin neshin

varolabilmesi için koştuğu diğer şartlardan biridir. Örneğin: Bakara suresi 2/286.

ayetini, 284. ayetinin “ İçinizde olanı açıklasanız da gizleseniz de Allah onunla sizi

hesaba çeker” kısmının hükmünü bütünüyle ortadan kaldırır mahiyette olmadığını

ileri sürerek nâsih yada mensuh olduğundan bahsedilemeyeceğini belirtmektedir.256

7. Mensuh Ayetin Nâsih Ayetten Önce İnmiş Olması

Taberi’nin nesihte bulunmasını zorunlu gördüğü şartlardan diğer biri mensuh

ayetin nâsih ayetten önce inmiş olmasıdır. Taberî bu şartın oluşmadığı ayetlerdeki

nesih iddialarını kabul etmemektedir.257

254 T, III. 17; T, III. 265-266; T, III. 120-121. 255 T, XXV. 144; T, VI. 61. 256 T, III. 149-150. 257 T, X. 34; T, XXI. 3.

VI

SONUÇ

Kur’an’da nesih konusu sahabe döneminden itibaren üzerinde yoğun olarak

durulan konulardan biri olmuştur. Taberi de tefsirinde yeri geldiğinde nesih konusu

üzerinde durarak, bu hususta fikirlerini beyan eden bir yöntem izlemiştir. Taberi’nin

nesh konusuna temel yaklaşımını şu şekilde özetlemek mümkündür: “Nesh emir,

nehiy ve ibaha konularında geçerlidir. Haber mahiyetindeki ifadelerde geçerli

değildir.”

Taberi tefsirinde toplam 139 ayette nesh konusuna temas etmiştir. Bu ayetlerden 49’u hakkında Taberi görüş

beyan ettiğini müşahede etmekteyiz.

Diğer yandan Taberi anılan 139 ayetin tefsirinde nesh konusu 283 rivayet çerçevesinde ele almıştır. Söz konusu

rivayetlerden 36 tanesi Sahabe’ye 247 tanesi Tabiin âlimlerine isnat edildiği görülmektedir. Sahabeye isnat edilen 36

rivayetten 33 ünün İbn Abbas’tan gelmesi ise dikkat çekici bir husustur.

Taberi’nin nesh ile ilgili mütalaa ettiği 139 ayeti yorumlamasında ayrıca şu

hususlar mülahaza olunmuştur:

- Nesh konusunu ayetin yorumunda merkeze alan bir yol izlememesi,

- Nesh konusunda her ayet için kanaatini izah etmemesi; ( Kanaatini açıkça

tasrih ettiği nâsih ayet sayısı 9 ve mensuh ayet sayısı 12’dir),

- Nasih ve mensuhu tarif etmesi,

- Neshin varolabilmesi için yedi şart öne sürmesi,

- Sünnetin ayeti nesh edebileceğini kabul etmesi ( bu hususta sayılı örnek

olduğu vurgulanmalıdır.)

BİBLİOGRAFYA

ADAM, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Seba İlmi Araştırma Yay,

Ankara 1997,

VII

ALBAYRAK, Halis, Tefsir Usulü, Şûle Yay. İstanbul-1998

- Taberinin Kraatları, Değerlendirme ve Tercih

Yöntemi, A.Ü. İ.F.Dergisi, A.Ü. Basımevi, Ankara, 2001, c.XI.II. 97-130.

BAKKAL, Ali, İmam Şafiî'de Nesh Anlayışı, Harran Üni.İ.F.Dergisi,

H.Ü.İ.F.V. Yay. III (4), 117-119.

CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Tarihi, Ankara,1988

- Tefsir Usulü, 10. Baskı, T.D.V. Yay.Ankara 1995

GAZZALİ, Ebu Hâtim, İslam Hukukunda Deliller ve Yorumlar

Metodolojisi, Ter.: Yunus Apaydın, Rey Yay., Kayseri 1994

İBN MANZUR, Cemaluddin Muhammed, Lisanül Arab, Beyrut-1955

KOÇ, M. Akif, İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir

Faaliyetleri İbn Ebî Hâtim ( ö. 327/939) Tefsir Örneğinde Bir Literatür

İncelemesi, Kitabiyat Yay, Ankara 2003

es-SUYUTÎ, Celaleddin, el-İtkan fî Ulumi'l- Kur'an, Beyrut tarihsiz

eş-ŞAFİÎ, Muhammed b.İdris, er-Risale, Tah: Ahmed Muhammed Şakir,

Beyrut tarihsiz

ŞENGÜL, İdris, Ulûmi'l-Kur'ân Konusu Olarak Nasih ve Mensuh, Diyanet

İlmi Dergisi, D.İ.Başkanlığı Yay. , Ankara 2002. C.38(3): s.91-110.

ŞİMŞEK, Sait, Kur'ân'ın Anlaşılmasında İki Mesele, Yöneliş Yay., İstanbul

1991

et-TABERİ, Muhammed İbn Cerir, Câmiu’l- Beyân an Tevîli Âyi’l- Kur’an,

Mısır 1954

ez-ZERKEŞÎ, Bedruddîn Muhammed ibn Abdillah, el-Burhan fi Ulûmi'l-

Kur'ân, daru’l-marife, Beyrut, Thz

VIII

ÖZET

OLİMOV, Yunuscan; “Taberi’nin (310/922) Câmiu’l – Beyanında Nesh”

Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof.Dr. Hâlis ALBAYRAK, Ankara Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi, III+72 s.

Taberi’nin “Câmiu’l – Beyan an Tevîli Ayil

Kur’ân” adlı eseri, kendi dönemine kadarki tefsir

rivayetleri toplamaya çalışan ansiklopedik tefsir

mahiyetindedir. Ancak bu eser, Taberi’nin kendi

özgün görüşlerini, yorumlarını ve Kur’ân’la ilgili pek

çok konuya bakış tarzını yansıtması açısından önemli

bir kaynaktır.

Bu araştırmada, Taberi’nin kendi eseri çerçevesinde nesh anlayışını ortaya

koymaya ve nâsih ve mensuh olarak kabul ettiği ayetleri tespit etmeye çalışıldı.

Araştırma, Giriş ve Sonuç bölümleri hariç iki bölümden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde araştırmanın önemi, amacı ve

yöntemi araştırıldı ve nesh hakkında genel bilgi

verildi.

IX

Araştırmanın birinci bölümünde rivayetler çerçevesinde nesh konusu incelendi

ve rivayetler çerçevesinde neshle ilgili ayetlere, sahabe ve tabiin kaynaklı nesh

rivayetlerine ve rivayetler çerçevesinde neshin tanımlarına yer verildi.

İkinci bölümde ise Taberi’ye göre neshle ilgili ayetler, onun nesh anlayışı ve

neshin varolabilmesi için ileri sürdüğü şartlar araştırıldı.

Sonuç ve değerlentirme kısmında da araştırmadan elde edilen sonuçlar

zikredildi.

X

ABSTRACT

OLIMOV, Yunusjan;

Subject: “ Taber`s ( 310|922) method of Abrogation (nesh)” in His “

Jamiu`l Bayan”

Adviser of Thesis: Prof. Dr. Halis ALBAYRAK. Ankara University the

faculty of Theologian. III=72 s.

Taberi`s work of “Jamiu`l Bayan Tawil Ayil Koran” one a work of

ansiclopedic commentary which contains the collection of narratives until his

time. But this work also one of important literatures which Taberi reflecting

self opinions, interpretations and a lot of his viewpoint to the matters involved

Koran.

In this research we tried to achive Taberi`s thought of Nesh and

around his work , to determinate the ayats which he accepted as nasih and

mensuh.

The Resarches is composed of two chapters.

1.INTRUCTION

2. CONCLUSION.

In the first chapter we researched important of the topic, aim and

method of research .And we stated general term of the Nesh. At the first

chapter of the research in the light of narratives matter of nesh is

investigated. And according to the narratives the ayats, sahabis and tabiin`s

narratives are given.

In the second chapter we researched the nesh ayats according to

Taberi and his thought about nesh , the conditions to be .In the part of

conclusion we mentioned the results obtained.

T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/456/753.pdfT.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ...

Documents

Transcript of T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİacikarsiv.ankara.edu.tr/browse/456/753.pdfT.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ...