Tm l m ng v Phn tch ci Ti Sigmund Freud Phm Minh Ngc dch

Ngun: internet Sot chnh t: capthoivu (TVE) Chuyn sang ebook: capthoivu (TVE) Ngy hon thnh: 28/8/2006 Ni hon thnh: ASEC-Jak 1. Li ni u 2. Tm l m ng (Theo Gustave Le Bon) 3. Nhng quan im khc v tm l m ng 4. m th v Libido 5. Gio hi v qun i: Hai m ng nhn to 6. Nhng vn mi v nhng hng tm ti mi 7. ng nht ho 8. Yu ng v thi min 9. Bn nng by n 10. m ng v by n nguyn thy 11. Cc thang bc ca ci Ti

12. Ph ch

1. Li ni uMi nhn th s i lp gia tm l c nhn v tm l x hi (hay tm l m ng) c v nh su sc, nhng xt cho k th tnh cch i lp s bt i nhiu. Tuy khoa tm l c nhn t cn bn trn vic quan st cc c nhn ring l, n nghin cu cc phng thc m c nhn theo nhm p ng cc dc vng ca mnh; nhng thc ra ch trong nhng trng hp hn hu, trong nhng iu kin c bit no n mi c th b qua c quan h ca c nhn vi tha nhn. Trong tm tr ca c nhn th mt c nhn khc lun lun hoc l thn tng, hoc l mt i tng, mt ngi h tr hay k th v v vy m ngay t khi thy khoa tm l c nhn ng thi l khoa tm l x hi theo ngha thng dng nhng rt ng ny. Thi ca c nhn i vi cha m, anh ch em, ngi yu, thy thuc ngha l tt c cc mi lin h ca c nhn m cho n nay l cc i tng nghin cu ch yu ca mn phn tm hc c th c coi l nhng hin tng x hi i lp vi mt vi tin trnh khc m chng ti gi l ng i (narcissistic) trong vic p ng cc dc vng khng da vo tha nhn hoc trnh tha nhn. Nh vy, s i lp gia hot ng ca tm thn x hi v tm thn ng i Bleuer c l s ni l tm thn t k (autistic) - l thuc lnh vc ca khoa tm l c nhn v khng th l l do tch tm l c nhn khi tm l x hi hay tm l m

ng. Trong cc mi quan h nu trn ca c nhn i vi cha m, anh ch em, ngi yu, thy thuc, c nhn ch chu nh hng ca mt ngi hay ca mt nhm ngi hn ch, mi ngi trong s h u c tm quan trng c bit i vi c nhn . Khi ni n tm l x hi hay tm l m ng ngi ta thng khng n cc mi lin h , m ngi ta coi i tng nghin cu l nh hng ng thi ca mt s ln tha nhn i vi mt c nhn m anh ta c quan h mt phng din no trong khi trong nhng phng din khc anh ta c th hon ton xa l vi h. Nh vy ngha l mn tm l m ng nghin cu tng c nhn ring bit khi h l thnh vin ca mt b lc, ca dn tc, ng cp, th ch x hi nht nh hay nh mt nhn t cu thnh ca mt m ng t tp li v mt mc ch no , trong mt thi gian no . Sau khi mi lin h t nhin chm dt, ngi ta c th coi nhng hin tng xy ra trong nhng iu kin c bit l biu hin ca mt dc vng c bit, dc vng x hi (herd instinc t- bn nng by n, group mind - tm l nhm), khng th phn tch c v khng xut hin trong nhng iu kin khc. Nhng chng ti phi bc b quan im y v khng th coi s lng ngi c mt li c nh hng ln n ni c nhn c th nh thc dy mt dc vng mi, cho n lc vn cn ng yn, cha tng hot ng. Chng ta hy ch n hai kh nng khc sau y: dc vng tp th c th khng phi l nguyn thu v c th phn tch c; c th tm thy ngun gc ca dc vng y trong khung cnh nh hp hn, th d nh trong gia nh.

hp hn, th d nh trong gia nh. Khoa tm l m ng tuy mi ra i nhng bao gm rt nhiu vn ring bit v t ra cho nh nghin cu hng lot bi ton cho n nay vn cn cha c tch bit. Ch mt vic phn loi cc hnh thc qun chng khc nhau, v m t cc hin tng tm thn m cc khi qun chng y th hin i hi mt qu trnh quan st lu di v ghi chp t m ri; c nhiu ti liu v vn ny c xut bn. Lnh vc tm l m ng tht l mnh mng, ti thit tng chng cn ni trc rng tc phm khim tn ca ti ch cp n mt vi lnh vc m thi. Qu thc y ch xem xt mt s vn m phn tm hc min su quan tm.

2. Tm l m ng (Theo Gustave Le Bon)Thay v a ra mt nh ngha v tm l m ng, theo ti tt hn ht l nn ch r cc biu hin ca n v t rt ra nhng s kin chung nht v l lng nht c th bt u cng cuc kho cu v sau. C hai mc tiu y c th thc hin mt cch tt p nht bng cch da vo cun sch ni ting mt cch xng ng ca Gustave Le Bon: Tm l m ng (Psychologie des foules) [1] . Chng ta hy tr li thc cht vn mt ln na: gi d mn tm l hc, m i tng nghin cu ca n l cc xu

mn tm l hc, m i tng nghin cu ca n l cc xu hng, dc vng, ng c, nh ca c nhn cho n cc hnh vi v thi ca ngi vi nhng ngi thn, gii quyt c ton b vn v tm ra c ton b cc mi quan h th n s cm thy rt bt ng khi i din vi mt vn cha h c gii quyt: n phi l gii mt s kin l lng l ci c nhn m n tng l hiu r th trong nhng iu kin nht nh bng cm, suy ngh v hnh ng khc hn vi nhng g c d on; iu kin l s hi nhp vo m ng c tnh cch mt m ng tm l. m ng l g, lm sao m m ng li c nh to ln nh vy i vi i sng tinh thn ca mt c nhn, m ng lm bin i tm hn ca c nhn l bin i nhng g? Tr li ba cu hi trn l nhim v ca mn tm l l thuyt. Tt nht l nn bt u t cu hi th ba. Quan st phn ng b bin i ca c nhn cung cp cho ta ti liu nghin cu tm l m ng, mun gii thch iu g th phi m t iu y trc . Vy th ti xin nhng li cho ng Gustave Le Bon. ng vit: (trang 165) S kin l lng nht quan st c trong mt m ng tm l (Psychologische Masse) l nh sau: d cc c nhn c l ai i chng na, d cch sng ca h, cng vic ca h, tnh cch hay tr tu ca h c th no i chng na, ch mt vic tham gia ca h vo m ng to ra mt dng linh hn tp th, buc h cm, suy ngh v hnh ng khc hn lc h ng ring mt mnh. Mt s t tng v tnh cm ch xut hin v bin thnh hnh ng khi ngi ta t tp thnh m ng. m ng tm l l mt c th lm thi, c to ra t nhng

m ng tm l l mt c th lm thi, c to ra t nhng thnh phn khc nhau, nht thi gn kt vi nhau ging nh cc t bo trong thnh phn mt c th sng v bng cch lin kt to ra mt thc th mi c nhng tnh cht hon ton khc vi tnh cht ca cc t bo ring l. Chng ta hy tm ngng trch dn bnh lun v a ra nhn xt nh sau: nu cc c nhn trong m ng lin kt thnh mt khi thng nht th nht nh phi c mt ci g lin kt h li vi nhau v c th ci mt xch lin kt chnh l c trng ca m ng. Nhng Le Bon khng tr li cu hi ; ng ch nghin cu s thay i ca c nhn trong m ng v m t mt cch rt ph hp vi cc lun im c bn ca mn tm l hc min su ca chng ti. Ngi ta d dng nhn thy c nhn tham d vo m ng khc hn c nhn n c, nhng tm ra nguyn nhn ca s khc bit y khng phi l d. c th hiu c nhng nguyn nhn chng ta phi nhc li mt trong nhng quan im ca khoa tm l hc hin i, m c th l: nhng hin tng v thc ng mt vai tr quan trng khng ch trong hot ng ca c th m c trong cc chc nng tr tu na. Hot ng hu thc ca tr tu ch l mt phn nh b so vi hot ng v thc ca n. Ngi phn tch t nh nht, ngi quan st thu o nht cng ch c th nhn ra mt phn rt nh cc ng c v thc m anh ta phc tng m thi. Nhng hnh ng hu thc ca chng ta xut pht t nn tng v thc, c to lp bi nh hng di truyn. Nn tng v thc cha ng hng h sa s cc du tch di truyn to nn chnh linh hn ca ni

ging. Ngoi nhng nguyn nhn iu khin hnh vi ca chng ta m chng ta cng nhn cng khai cn c nhng nguyn nhn b mt m ta khng cng nhn, nhng ng sau nhng nguyn nhn b mt y cn c nhng nguyn nhn b mt hn v chnh chng ta cng khng bit n s hin hu ca chng. Phn ln nhng hnh ng hng ngy ca chng ta c iu khin bi nhng ng c b n ngoi tm quan st ca chng ta (trang 166). Le Bon cho rng trong m ng, s c ca tng c nhn b xo nho i v v vy c tnh ca tng ngi cng bin mt theo. Ci v thc ca ni ging vt ln hng u, ci d bit chm trong ci tng ng. Chng ta c th ni: thng tng kin trc tm l pht trin mt cch hon ton khc nhau nhng c th khc nhau b ph hy v nhn ci nn tng v thc ng u tt c mi ngi mi biu hin ra. Nh vy ngha l con ngi ca m ng l con ngi c c trng trung bnh. Nhng Le Bon cn nhn thy con ngi trong m ng cn c nhng phm cht khc m trc y h khng c v ng ct ngha s xut hin ca nhng c tnh bng ba yu t sau y (trang 168): Nguyn nhn th nht l c nhn, nh c ng ngi, thy mnh c mt sc mnh v ch v nhn thc cho php anh ta ng theo mt s bn nng, m khi c mt mnh anh ta phi kim ch. Ngi ta gim hn xu hng ch ng bn nng cn v m ng l v danh v v vy chng phi chu trch nhim g ht. Trong m ng thc trch nhim, vn lun lun l ci c ch km hm cc c nhn ring l, bin mt hon ton. Theo quan nim ca mnh, chng ti khng ch trng nhiu

Theo quan nim ca mnh, chng ti khng ch trng nhiu n vic xut hin nhng phm cht mi. Chng ti ch cn ni rng con ngi trong m ng l nm trong nhng iu kin cho php anh ta loi b mi nn cc dc vng v thc ca mnh. Nhng phm cht c v mi m c nhn th hin thc ra ch l biu hin ca ci v thc l ci cha ng ton b nhng iu xu xa ca tm hn con ngi; trong nhng iu kin nh vy th vic nh mt lng tri hay thc trch nhim l iu d hiu. Chng ti khng nh t lu rng ct li ca ci gi l lng tm chnh l ni s hi do x hi n nh S khc bit gia quan nim ca Le Bon v quan nim ca chng ti l do quan im ca ng v v thc khng hon ton ph hp vi quan im c tha nhn trong phn tm hc. V thc ca Le Bon bao gm trc ht nhng nt c th su kn ca linh hn ni ging vn nm ngoi kho cu ca phn tm hc. Thc ra chng ti cng nhn rng ht nhn ca ci Ti gm cha c ci di truyn t xa xa ca linh hn nhn loi mt cch v thc; ngoi ra chng ti cn phn bit v thc b dn nn nh l kt qu ca mt phn ca s di truyn . Le Bon khng c khi nim ny. Nguyn nhn th hai - s ly nhim, gp phn to ra v quyt nh xu hng ca nhng tnh cch c bit trong m ng. Ly nhim l hin tng d nhn ra nhng kh gii thch; phi coi nh thuc v lnh vc cc hin tng thi min m chng ta s nghin cu sau. Trong m ng mi tnh cm, mi hnh ng u c tnh hay ly, hay ly n c nhn sn sng hi sinh quyn li ca mnh cho quyn li tp th. Tuy nhin hnh vi l tri vi bn cht ca con ngi v v vy ngi ta ch

vi l tri vi bn cht ca con ngi v v vy ngi ta ch hnh ng nh vy khi h l mt phn t ca m ng (trang 168). Cu ny l c s ca mt gi thuyt quan trng trong tng lai. Nguyn nhn th ba, nguyn nhn quan trng nht, lm xut hin nhng phm cht c bit cc c th gia m ng, nhng phm cht m c th khng c khi ng mt mnh, y l kh nng d b m th; s ly nhim m chng ta va ni ch l kt qu ca kh nng b m th ny. hiu c hin tng cn phi nhc li mt s pht minh mi nht ca mn sinh l hc. Gi y chng ta bit rng bng nhng phng php khc nhau c th a mt ngi vo trng thi m c tnh hu thc ca anh ta bin mt v anh ta tun theo mi m th ca ng thy thi min, theo lnh ng thy lm nhng hnh ng thng khi tri ngc hn vi tnh tnh v thi quen ca anh ta. Quan st cng ch ra rng khi c nhn nm trong m ng no ng mt thi gian - do nh hng ca xung lc ca m ng hay do nhng nguyn nhn no khc cha r - c nhn s ri vo trng thi ging nh trng thi ca ngi b thi min... C tnh hu thc cng nh ch v l tr ca ngi b thi min hon ton bin mt; tnh cm v t tng ca anh ta hon ton l thuc vo ch ca ng thy thi min. Tnh trng ca mt ngi nh l phn t to thnh m ng tm l cng tng t nh vy. Anh ta khng cn thc c hnh vi ca mnh na, ging nh ngi b thi min, mt s nng lc ca anh ta bin mt, trong khi mt s khc li b kch ng n tt . Mt ngi b thi min c th thc hin mt vi hnh ng vi s phn khch

khng g ngn cn c; trong m ng th s phn khch ny cn mnh lit hn v nh hng ca m th vi mi ngi l ging nhau, h h tng m th nhau thnh th lm bi tng mc m th (trang 169). Nh vy l s bin mt ca c tnh hu thc, v thc ng vai tr ch o, tnh cm v t tng do b m th m hng v mt pha v c mun bin ngay nhng t tng do m th m c thnh hnh ng l nhng c trng ch yu ca c nhn trong m ng. Anh ta khng cn l mnh na, anh ta thnh mt ngi my, khng ch (trang 170). Ti trch dn ht on ny khng nh rng Gustave Le Bon thc s coi mt ngi trong m ng l nm trong tnh trng b thi min ch khng phi l so snh vi ngi mt ngi nh vy. Chng ti khng thy c g mu thun y c, chng ti ch mun nhn mnh rng hai nguyn nhn sau ca s thay i ca c nhn trong m ng, kh nng b ly nhim v kh nng b thi min, chc chn l khng c gi tr nh nhau bi v kh nng b ly nhim cng l biu hin ca kh nng b thi min. Hnh nh Le Bon cng khng phn bit r nh hng ca hai nguyn nhn y. C th chng ta s gii thch kin ca ng mt cch r rng hn nu chng ta coi kh nng b ly nhim l nh hng qua li ca cc thnh vin trong m ng vi nhau trong khi cc biu hin m th, lin quan n hin tng thi min li c ngun gc khc. Ngun gc no? Chng ti cm thy y c s thiu st v mt trong nhng thnh phn chnh ca tc ng, m c th l: ngi ng vai tr ng thy thi min qun chng khng c Le Bon nhc ti trong tc phm ca mnh. Tuy nhin ng phn bit c ci nh hng gh gm cn cha

nhin ng phn bit c ci nh hng gh gm cn cha r l g vi tc ng ca ly nhim do ngi n truyn cho ngi kia v v vy m tc ng m th khi thy c tng cng hn ln. Le Bon cn a ra mt lun im quan trng nh gi v c nhn tham gia vo m ng. Nh vy l khi tham gia vo m ng c t chc mi ngi tt xung mt vi nc thang ca nn vn minh. Khi ng mt mnh c th anh ta l ngi c vn ha, nhng trong m ng anh ta l mt g mi r, ngha l mt sinh vt hnh ng theo bn nng. Anh ta c xu hng d bc pht, hung hn, c c nhng cng d c nhng hnh ng hng hi, anh hng nh nhng ngi tin s. Do tham gia vo m ng m ngi ta tr nn km ci hn trong hot ng tr tu [2] . (trang 170). By gi chng ta hy c nhn sang mt bn v quay li vi m t tm hn tp th do Le Bon phc ho. Trong lnh vc ny th mt nh phn tm hc d dng tm ra ra ngun gc v xp loi tt c cc nt c th. Chnh Le Bon ch cho ta ng li khi ng nu r s tng ng gia i sng tinh thn ca ngi tin s v tr em. m ng bng bt, bt nh v d kch ng. Lnh vc v thc gn nh hon ton kim sot m ng [3] . m ng tun theo nhng kch ng, ty theo hon cnh, cao c hay c c, ho hng hay hn nht, nhng trong mi trng hp nhng kch ng y cng mnh m n ni chng lun chin thng c nhn, chin thng ngay c bn nng t bo tn (trang 176). m ng khng lm g c ch ch c. Ngay c khi m ng rt mun mt iu g th c mun cng khng tn ti lu, m ng khng c tnh kin tr. m

cng khng tn ti lu, m ng khng c tnh kin tr. m ng khng chp nhn hon thc hin ngay c mun ca mnh. m ng c cm gic mnh c sc mnh v bin, i vi c nhn tham gia vo m ng th khi nim bt kh l khng tn ti [4] . m ng rt d b thi min, c tin, v khng c kh nng t ph phn, i vi m ng th khng c vic g l khng thc hin c. m ng suy ngh bng hnh nh, hnh n to ra hnh kia, ging nh khi mt ngi cho tr tng tng t do hot ng vy. Nhng hnh nh khng th no dng tr tu so snh vi hin thc c. Tnh cm ca m ng bao gi cng n gin v phn khch mnh. Nh vy l m ng khng h bit n nghi ng v dao ng (trang 193). Trong vic gii thch gic m nh chng ta bit rt nhiu v hat ng ca v thc chng ti theo k thut sau y: chng ti khng quan tm n nhng mi nghi ng, thiu t tin trong khi k li gic m v coi tt c cc yu t ca gic m bc l u l yu t chc chn. Chng ti coi s nghi ng, thiu t tin l do hat ng ca kim duyt v gi nh rng nhng ngh khi thy ca gic m th cha c nghi ng ngha l mt hnh thc ph phn. D nhin nghi ng v thiu t tin cng nh mi th khc c th l vt tch t lc thc v khi ng gic m xut hin (xem Gii thch gic m [Traumdeutung] - bn ting Nga, in ln th 5, 1919, trang 386). m ng tin ngay n ch cc oan nht, mt iu m h va c ni ra lp tc tr thnh hin nhin, mt cht c cm mi nhen nhm bng ngay thnh lng cm th hung bo (trang 186). Khuynh hng phng i, qa trn nh th cng c trng

cho nhng kch ng ca tr con, khuynh hng lp li trong gic m. Trong m, do s cch li ca cc kch ng tnh cm trong v thc m mt cht bc dc lc ban ngy c th tr thnh c mun st hi k c li, cn mt ngh ti li thong qua c th tr thnh nguyn c mt hnh ng ti li c th hin trong gic m. Bc s Hans Sachs c nhn xt rt hay: Chng ta s tm thy trong thc nhng iu gic m thng bo cho ta v quan h ca ta vi thc ti, cng nh ta chng nn ngc nhin nu di knh hin vi con sinh vt n bo bin thnh mt qui vt. (xem Gii thch gic m [Traumdeutung] bn ting Nga, in ln th 5, 1919). m ng vn c xu hng cc oan nn ch nhng kch ng phng i mi gy cho n phn khch m thi. K mun c nh hng vi m ng chng cn l l ng, hn ch cn to ra nhng bc tranh tht rc r, phng i v lp i lp li mt chuyn l . V m ng khng nghi ng vo tnh ng n hay sai lm ca l l ca n trong lc hiu r sc mnh ca mnh cho nn n va thiu khoan dung va sng tn i vi th lnh. m ng tn th sc mnh, vic thin i vi n ch l biu hin ca s yu ui. m ng i hi cc anh hng ca n phi c sc mnh v uy lc. m ng mun b thng tr, mun b nn. N mun s k thng tr. m ng rt bo th, n khinh b mi iu mi m v tin b, n sng knh tuyt i truyn thng (trang 189). c th nh gi ng v t cch ca m ng ta phi ch n s kin sau: trong m ng cc c ch ngn chn ca tng ngi bin mt trong khi tt c nhng bn nng d tn, tn

bo, ph hoi, vt tch ca thi tin s vn m mng trong ngi ta bng bng tnh v i c t do tho mn dc vng ca mnh. Nhng di nh hng ca m th m ng cng c th c nhng hnh vi cao thng: v tha, tn ty vi l tng, bt v li. Li lc gn nh l ci l xo duy nht thc y c nhn th i vi m ng t khi n l ng c s mt. Ngi ta c th ni v tc ng gio ha ca m ng i vi c nhn (trang 192). Trong khi tr tu ca m ng bao gi cng thp hn tr tu ca mt c nhn th v phng din o c n c th: hoc l cao hn rt nhiu hoc l thua xa mt c nhn ring l. Mt s nt c trng khc c Le Bon m t cng cho thy s ng n ca vic ng nht tm hn m ng vi tm hn ca ngi tin s. Trong m ng c th c nhng tng hon ton tri ngc nhau cng tn ti m khng h to ra xung t v mu thun. Phn tm hc chng minh c nhng trng hp nh th trong v thc ca mt s ngi, ca tr em v ca ngi suy nhc thn kinh. Th d tr em c th tn ti trong mt thi gian di nhng tnh cm tri ngc nhau i vi ngi thn cn nht m khng h gy bt k tr ngi no. Nu cui cng m c xy ra xung t gia cc kha cnh tnh cm tri ngc nhau th xung t s c gii quyt bng cch i i tng, a tr s chuyn mt trong hai tnh cm mu thun sang mt ngi khc. Nghin cu lch s pht trin bnh thn kinh ngi ln, thng khi ta cng thy rng mt tnh cm b nn c th tn ti rt lu trong nhng tng tng v thc v ngay c hu thc, m ni dung ca n d nhin l ngc vi xu hng ch o, nhng d c mu thun nh vy vn khng xut

hng ch o, nhng d c mu thun nh vy vn khng xut hin ci Ti phn khng, chng li ci m n bc b. Tr tng tng c dung th trong mt thi gian di cho n khi, do s tng cao qu mc ca tnh trng kch ng mt cch bt thnh lnh m xy ra xung t vi ci Ti, vi tt c nhng hu qu km theo. Khi a tr pht trin thnh ngi ln c tnh ca n tr nn ngy cng thng nht, thnh s hp nht cc dc vng v c nguyn, tng pht trin c lp vi nhau. Chng ta cng bit mt qa trnh tng t nh vy trong i sng tnh dc di dng hp nht cc xu hng dc tnh thnh ci m chng ta gi l t chc tnh dc Nhiu th d m chng ti bit li chng t rng s hp nht ca ci Ti cng nh s hp nht ca tnh dc (libido) c th gp tht bi: th d nh cc nh t nhin hc tip tc tn sng kinh thnh v.v Ngoi ra, m ng cn b m hoc bi ma lc ca ngn t, ngn t c th to ra trong lng m ng nhng cn bo kinh hong cng nh c th trn an c n. L l v s thuyt phc khng th no chng li c mt s t ng, mt vi cng thc c sn. Ch cn ni nhng t hay nhng cng thc trc m ng vi mt thi sng tn th lp tc ngi ta s ci u v nt mt s y thnh knh (trang 235). Ta hy ngh n cc hu k ca ngi tin s v sc mnh ma thut m h gn cho danh t v tn gi [5] . Sau ht: m ng khng bao gi khao kht chn l. H i hi o tng m h khng th no thot ra c. i vi m ng ci phi thc li u vit hn ci thc, ci khng hin hu cng c nh hng mnh nh ci hin hu. m ng c xu hng khng phn bit gia c v khng (trang 203).

203). Chng ti chng minh rng c tng tng v o tng qu mc do ham mun khng c tho mn l bc khi u quyt nh to ra cc chng suy nhc thn kinh. Chng ti cng pht hin ra rng i vi ngi b suy nhc thn kinh th ci c gi tr khng phi l hin thc khch quan bnh thng, m chnh l hin thc do tm l ca h to ra. Triu chng lon thn kinh pht sinh ch do tng tng ch khng ti to mt cm xc c tht; mt cm tng ti li m nh mt ngi no thc ra ch cn c trn c s mt d nh c c m cha bao gi c thc hin. Cng nh trong gic m v thi min, trong tm l m ng nguyn tc thc tin b sc mnh ca cc c mun phn khch y xung hng th yu. Nhng iu m Le Bon ni v lnh t ca m ng khng c y lm, khng cho php ta tm ra qui lut nht nh no. ng gi nh rng ngay khi cc con vt t tp li, khng k y l n gia sc hay mt nhm ngi, th chng u theo bn nng m phc tng uy lc ca lnh t. m ng l mt by n d sai khin v khng th sng thiu cha t. m ng khao kht phc tng n ni n s theo bn nng m tun phc ngay k no tuyn b l cha t ca n. Nu m ng cn mt lnh t th lnh t cng phi c mt s phm cht c nhn ph hp. Chnh hn phi tin tng mt cch cung nhit (vo mt l tng) c th nh thc nim tin y trong qun chng; hn phi c mt ch ng khm phc c th truyn ch ny cho m ng nhu nhc (trang 247). Tip theo Le Bon tho lun nhng kiu lnh t khc nhau v

nhng th thut m cc lnh t dng gy nh hng vi qun chng. Ni chung th Le Bon cho rng cc lnh t gy nh hng bng cc l tng m chnh cc lnh t cng tin mt cch cung nhit. Le Bon gn cho cc l tng ny cng nh cho cc lnh t mt sc mnh v ch v b him m ng gi l uy tn. Uy tn l mt dng thng tr ca mt c nhn, mt tc phm hay mt l tng i vi chng ta. S thng tr ny lm t lit tt c nhng kh nng ph phn ca c nhn v lm cho c nhn ch cn bit ngc nhin v knh phc. S thng tr c th to ra nhng tnh cm ging nh khi b thi min (trang 259). ng cn chia ra uy tn t ginh c hay uy tn gi to v uy tn c nhn. Uy tn ginh c do tn tui, ti sn, ting tm; uy tn ca d lun, ca tc phm ngh thut to ra bng con ng truyn thng. Trong mi trng hp uy tn u c gc gc t trong qu kh nn n khng cho ta nhiu t liu c th nghin cu nh hng b him ny. Ch mt t ngi c uy tn c nhn m nh th h tr thnh lnh t; mi ngi khut phc h nh c ma thut vy. Nhng uy tn ph thuc vo thnh cng v c th bin mt nu tht bi (trang 268). Chng ti c cm tng rng Le Bon cha a c vai tr ca lnh t v nh hng ca uy tn vo mt mi lin h ng n vi iu c ng m t tuyt vi l tm l m ng.

3. Nhng quan im khc v tm l m ng

Chng ti dng cun sch ca Le Bon lm phn dn v ng nhn mnh n vai tr ca hot ng v thc trng hp vi quan nim v tm l ca chnh chng ti. Tuy nhin chng ti phi ni rng khng c lun im no ca ng l mi m c. Tt c nhng biu hin v trch nhim v nhc nh ca tm l m ng m ng ni ti cng c cc tc gi khc trc ng ni vi cng mt mc xc quyt v th ch nh vy; tt c nhng iu c cc nh vn, nh th, cc nh t tng, cc chnh tr gia t thi c i ni n nhiu ln [1] . Hai lun im quan trng nht ca Le Bon l lun im v s c ch tp th trong hot ng tr tu v phng i cm xc ca m ng cng c Sighele a ra gn y [2] . Ci c sc ca Le Bon ch cn l hai kin v v thc v so snh vi i sng tinh thn ca ngi tin s. Tuy nhin hai im ny cng c ni n trc ng ri. Hn th na: vic m t v nh gi tm l m ng nh ta thy trong tc phm ca Le Bon v ca nhng ngi khc khng phi l hon ton vng chc. Khng nghi ng g rng tt c nhng hin tng ca tm l m ng c m t trc y l ng, nhng c th ni rng mt s biu hin khc ngc li hon ton cho php ta nh gi tm l qun chng cao hn rt nhiu. Ngay Le Bon cng sn sng nhn rng trong mt s hon cnh o c ca m ng c th cao hn o c ca tng c nhn hp thnh v ch c m ng mi c kh nng lm nhng hnh ng bt v li v hi sinh cao c. Li ch c nhn him khi l ng lc mnh m ca m ng, trong khi n chim

him khi l ng lc mnh m ca m ng, trong khi n chim v th quan trng nht i vi tng c nhn ring r (trang 193). Mt s ngi khc th cho rng ni chung ch c x hi mi c th t ra cc qui phm o c cho c nhn theo, trong khi trong mt s lnh vc tng c nhn ring l khng th vn ti nhng i hi cao hay trong mt vi trng hp c bit trong m ng c th bng ln nhng hin tng hng khi nh qun chng c th lm c nhng hnh vi cao thng nht. ng l trong lnh vc hot ng tr tu th ta phi nhn rng nhng kt qu quan trng nht ca hot ng t tng, nhng pht minh ko theo h qu to ln, vic gii quyt cc vn phc tp ch dnh cho cc c nhn lm vic trong mi trng n c. Nhng linh hn qun chng cng c sc sng to tinh thn to ln m minh chng trc ht l ngn ng, sau na l dn ca, folklore Ngoi ra chng ta khng th bit c bao nhiu nh t tng hay nh th tng ly cm hng t chnh m qun chng m h l thnh vin; m c th h ch l nhng ngi thc hin ci s nghip m trong ng thi c c nhng ngi khc tham d na. Do nhng mu thun r rng nh vy ta d c cm tng rng mn tm l m ng l mn hc v b. Nhng chng ta c th tm c mt li ra cho php hi vng tm c gii p kh quan. Danh t m ng c nhiu ngi gn cho nhng tp hp khc nhau m ng ra cn phi tch bit. Tc phm ca Sighele, Le Bon v nhiu ngi khc lin quan n nhng m ng khng bn vng, c to ra mt cch nhanh chng t nhng c nhn khc hn nhau, ch lin kt vi nhau bi nhng mi quan tm nht thi. Khng nghi ng g rng c im ca

mi quan tm nht thi. Khng nghi ng g rng c im ca cc m ng qun chng cch mng m c th l cuc Cch mng Php (1789 1799, ND) c nh hng n cc tc phm ca h. Nhng khng nh ngc li da trn c s nh gi cc khi qun chng n nh hay nhng cng ng m con ngi sng sut i, nhng cng ng th hin thnh cc nh ch x hi. m ng loi th nht i vi m ng loi th hai cng nh cc t sng ngn nhng cao i vi cc con sng di trong nhng vng nc nng vy. Mc Dougal trong tc phm The Group Mind [3] , xut pht t mu thun nu trn tm c li gii cho n bng cch a thm vo yu t t chc. ng ni rng trong trng hp n gin nht, m ng (group) hon ton v t chc hoc l c t chc s si khng ng k. ng gi khi qun chng y l m ng (crowd). Nhng ng cng nhn rng tht kh tp hp c mt m ng nh vy nu nh trong khng hnh thnh t nht l nhng c s ban u ca mt t chc, v chnh trong ci khi qun chng n gin y c bit d dng nhn ra mt s s kin ch yu ca tm l m ng. Nhm ngi t hp mt cch tnh c ch c th tr thnh khi qun chng v mt tm l vi iu kin l h c cng mt im chung no : cng quan tm n mt i tng, cm xc nh nhau trong mt hon cnh nht nh v (nu l ti th ti ni l: v vy m) c kh nng nh hng ln nhau gia cc thnh vin trong nhm (trang 23). im chung m cng mnh th h cng d hp thnh m ng tm l v biu hin ca tm l m ng cng r rt. Hin tng c bit hn c ng thi cng quan trng hn c ca m ng l

s phng i xc cm ca tng c nhn (trang 24). Theo kin ca Mc Dougall th kh c iu kin no m cm xc ca ngi ta li t n mc nh khi nm trong m ng v nh th tng ngi mt u cm thy khoan khoi, khng cn cm gic c n, h cho dc vng v gii hn ca mnh dn dt v cng vi n tan vo m ng. Mc Dougall gii thch ci nhit huyt ca c nhn bng nguyn tc cm ng trc tip thng qua giao cm nguyn thy, ngha l hin tng truyn nhim tnh cm m ta bit (trang 25). Thc cht l nhng du hiu r rng ca trng thi phn khch c kh nng t ng to ra nhng phn khch nh th ngi quan st. Cng c nhiu ngi cng phn khch mt lc th ci c ch t ng y cng mnh m thm. C nhn mt kh nng ph phn, anh ta b li ko vo tnh trng phn khch. Khi phn khch th anh ta li gia tng phn khch nhng ngi tng c nh hng n anh ta v nh vy l bng h tng cm ng m mc phn khch ca tng c nhn gia tng thm ln. Khng nghi ng g rng c mt ci g nh l t tng thi ua vi nhng ngi khc, cng hnh ng nh nhng ngi khc thc y. Trong m ng, xc ng cng th lu v n s cng c nhiu kh nng lan truyn (trang 39). Mt s nh hng c ngun gc t m ng cng to iu kin thun li cho c ch gia tng phn khch. m ng to cho c nhn cm gic sc mnh v hn v mi nguy khng cng. Pht chc m ng th ch cho ton th x hi loi ngi, vn l i din cho uy quyn m hnh pht ca n th ngi ta s v chiu theo n m ngi ta buc phi t kim ch. i khi tht

chiu theo n m ngi ta buc phi t kim ch. i khi tht l nguy him nu ta phn i n, ngc li ta s c an ton nu lm theo nh nhng ngi khc v nu cn th tru ln nh ch si. Khi tun phc uy quyn mi ny ri th cn phi dp yn ting ni lng tm ca mnh i, phi ng theo vin cnh c c khoi lc do loi b c mi kim ch. Bi vy, ni chung khng c g l khi c ngi ni vi ta rng mt c nhn trong m ng c th lm nhng vic m trong nhng iu kin bnh thng hn s quay mt i v bng cch chng ta c hy vng rng soi t c mt lnh vc cn m mt vn c ngi ta gi di ci tn m th. Mc Dougall cng khng phn i lun im v s nh tr tp th trong hot ng tr tu ca m ng (trang 41). ng bo rng k ngu ko ngi khn hn xung ngang tm vi mnh, ngi thng minh tr nn tr tr v s khch ng cao khng to iu kin thun li cho hot ng tr tu, v h b m ng e da, v v nhn thc trch nhim ca tng c nhn gim i. kin chung ca Mc Dougall v hot ng tm thn ca m ng n gin v t chc nghe cng khng thn thin g hn kin ca Gustave Le Bon (trang 45): d khch ng, bng bt, am m, thiu kin nh, bt nht, thiu kin quyt v rt d cc oan; m ng ch c th lnh hi nhng dc vng th lu v nhng cm xc n s; n d b m th, nng ni trong suy ngh, d thay i kin; n ch chp nhn nhng l l v kt lun n gin nht. m ng d b iu khin v e da, m ng khng c nhn thc v ti li, v lng t trng v trch nhim; nhng do thc c sc mnh ca mnh, n sn sng thc hin mi ti c m ch c nhng lc lng tuyt i v trch

hin mi ti c m ch c nhng lc lng tuyt i v trch nhim cng nh c sc mnh tuyt i mi dm lm. Ngha l n hnh ng ging nh mt a tr thiu gio dc hoc nh mt tn mi m mui c xng ra mi trng xa l vi n; trong nhng trng hp ti t nht hnh ng ca m ng ging vi hnh ng ca by th hoang ch khng cn l ca m ngi na. V Mc Dougall so snh hnh vi ca m ng c t chc vi hnh vi va c m t nn chng ta s c bit th v khi tm hiu xem m ng c t chc l th no, ci g to ra t chc y. ng a ra nm iu kin c bn a hot ng tinh thn ca m ng ln mt mc cao hn. iu kin cn bn th nht l mt mc n nh nht nh trong thnh phn m ng. S n nh ny c th mang tnh vt cht hay hnh thc; loi th nht l khi c mt s ngi nht nh tham gia vo m ng trong mt thi gian tng i di, loi th hai l khi trong m ng c mt s vai tr do mt s ngi lun phin nm gi. iu kin th hai: c nhn tham gia c mt s hiu bit nht nh v bn cht, chc nng, hat ng v i hi ca m ng v v vy m h c tnh cm vi ton th m ng . iu kin th ba: m ng c lin h vi nhng m ng tng t, nhng vn khc vi n mt s im to ra s cnh tranh. iu kin th t: m ng c mt s truyn thng, phong tc, nh ch p dng cho quan h gia cc thnh vin cu thnh. iu kin th nm: trong m ng c s phn cng, th

hin trong vic phn thnh nhm v chia cng vic cho tng ngi. Khi hi nhng iu kin th theo Mc Dougall s trnh c cc khim khuyt tm l ca m ng. Nhng hn ch trong hot ng tr tu ca m ng c th trnh c bng cch khng cho n gii quyt cc vn i hi tr nng m s giao vic y cho mt s c nhn thnh vin. Chng ti c cm tng rng nhng iu kin m Mc Dougall gi l t chc ca m ng hon ton c th m t theo mt cch khc. Vn l to cho m ng chnh nhng phm cht c trng ca c nhn, nhng phm cht b san bng khi trong m ng. Khi bn ngoi m ng mng mui, c nhn tng c nhng c tnh nh s nht qun, t tri, nhng truyn thng v thi quen ca mnh, kh nng lm vic, phong cch sng ca mnh; hn tng cch bit vi nhng c nhn khc cnh tranh vi hn. Hn nh mt tnh c th ca mnh khi tham gia vo m ng v t chc. Nu mc ch l to cho m ng nhng phm cht ca c nhn th cn phi nh li nhn xt rt chnh xc ca W. Trotter [4] , ngi pht hin ra trong xu hng thnh lp m ng ci s tip tc to ra c th a bo ca mi sinh vt cp cao.

4. m th v LibidoChng ti bt u t s kin ch yu l trong m ng, do nh hng ca n, c nhn phi chu nhng thay i thng

khi rt su sc trong i sng tinh thn ca mnh. S khch ng b phng i qu mc, hot ng tr tu gim thiu ng k, r rng l c hai qu trnh xy ra theo hng nh ng mnh vi nhng thnh vin khc ca m ng, cc qu trnh y ch c th thc hin c bng cch loi b s t kim ch, vn l c trng ca tng c th v t b nhng dc vng c th ca n. Chng ta cng c nghe ni rng c th trnh c (t ra l mt phn) nhng nh hng khng tt y bng cch to ra m ng c t chc, nhng iu cng khng h mu thun vi s kin ch yu, vi hai lun im v khch ng phng i v gim thiu tr tu ca m ng. y chng ti c gng tm cch gii thch v mt tm l s thay i ca c nhn. Yu t thc dng i loi nh s s hi ca c nhn v do biu hin ca bn nng t bo tn r rng l khng th gii thch c ton b hin tng quan st c. Cc tc gi, cc nh x hi hc hay nh tm l hc, nghin cu m ng u a ra cho chng ta mt li gii thch d bng nhng thut ng khc nhau: y l t m th y ma lc. Tarde gi y l bt chc, nhng chng ti phi ni rng tc gi c l khi ch ra rng bt chc cng l m th, rng n l kt qu ca m th [5] . Le Bon th qui mi s bt thng trong hin tng x hi vo hai yu t: h tng m th v uy tn ca lnh t. Nhng uy tn cng ch l biu hin ca kh nng to ra nh hng. i vi Mc Dougall th c mt lc chng ti c cm tng rng trong nguyn tc cm ng trc tip ca ng khng cn ch cho m th. Nhng sau khi nghin cu k th chng ti buc lng phi cng nhn rng nguyn tc ny cng ch th hin ci lun im bit l bt chc hay

tc ny cng ch th hin ci lun im bit l bt chc hay ly nhim, ng ch nhn mnh thm yu t khch ng m thi. Khng nghi ng g rng chng ta c xu hng ri vo trng thi khch ng khi thy du hiu khch ng nh th mt ngi khc, nhng chng ta cng thng thng c xu hng , chng ta nn khch ng v thng phn ng hon ton ngc li i ph. Th th ti sao trong m ng ta li lun lun b nhim khch ng? Mt ln na cn phi ni rng nh hng c tnh m th ca m ng buc ta tun theo xu hng bt chc v to trong ta s khch ng. Trc y chng ta cng thy rng Mc Dougall phi s dng khi nim m th, chng ta c ng, cng nh nhng tc gi khc bo cho bit rng: m ng rt d b m th. Nh vy l chng ta c chun b chp nhn rng m th (ng hn: kh nng b m th) l hin tng khi thy, s kin nn tng, khng cn phn tch nh ra c na, ca i sng tinh thn. y cng l kin ca Bernheim, ti tng chng kin ti ngh c bit ca ng vo nm 1889. Nhng ti cng tng m thm chng i s m th cng p. Khi ngi ta gt vi mt con bnh cng u cng c, khng b thi min: ng lm ci g vy? ng chng c h?, th ti t nh rng y l s bt cng, s cng p. D nhin khi c k nh thi min ngi ta, nh khut phc ngi ta bng cch th ngi ta phi c quyn chng li ch. S chng i ca ti sau ny i theo xu hng chng li vic dng m th gii thch mi s trong khi chnh n li khng c gii thch. Ni n m th ti thng c on th hi hc sau y [6] : Thnh Christophe ng Christ v cha Christ ng th gian, vy ti xin hi ng thnh

Christ v cha Christ ng th gian, vy ti xin hi ng thnh Christophe bit chn vo u m ng. Ngy nay, ba mi nm qua, ti li quay v vi cu ca m th th thy vn cha c g thay i c. Ti c th khng nh iu , ngoi tr mt vic duy nht l nh hng ca phn tm hc. Ti thy rng tt c mi c gng u nhm nh ngha ng khi nim m th ngha l xc nh iu kin s dng thut ng [7] , vic d nhin khng tha v t cng ngy cng b s dng mt cch sai lc v chng bao lu na ngi ta s dng ch bt k nh hng no cng c. Nhng mt s gii thch thc cht hin tng m th, ngha l nhng iu kin trong nh hng c th xy ra m khng cn l l hu l cn thit th cha c. Ti sn sng khng nh iu bng vic phn tch cc ti liu trong vng 30 nm qua, nhng ti khng lm v bit rng hin nay c mt cng trnh nghin cu k lng v vn ny ang c tin hnh ri. Thay vo ti s c gng p dng khi nim libido, mt khi nim gip chng ti rt nhiu trong qu trnh nghin cu bnh tm thn (Psychoneurose), gii thch tm l m ng. Libido l danh t mn ca l thuyt v tnh cm. Chng ti dng danh t y (libido) ch nng lng ca tt c nhng dc vng m t tnh yu bao hm. Nng lng y c th c xem nh thuc loi nh tnh mc d hin ti th cha o lng c. Ct li ca khi nim m chng ta gi l tnh yu l ci ni chung vn c ngi ta gi l tnh yu, l ci c cc nh th ca ngi ngha l tnh yu nam n, c mc ch l s lin kt gii tnh. Nhng chng ti khng tch khi khi nim tt c nhng g

lin quan n t yu: mt ng l yu chnh mnh, mt ng l tnh yu cha m, con ci, tnh bn v tnh yu nhn loi ni chung cng nh lng trung thnh vi mt vt c th hay mt l tng tru tng no . Bin minh cho cch lm nh vy l nhng kt qu ca mn nghin cu phn tm hc, nghin cu ch r rng tt c nhng i lc u l biu hin ca mt loi dc vng hng n lin kt gii tnh gia cc gii khc nhau, mc d trong mt s trng hp dc vng ny c th khng nhm mc ch l giao hp hay l ngi ta c th kim ch chuyn , nhng nhng i lc vn lun lun gi c mt phn thc cht nguyn thy bo tn tnh tng ng (s hy sinh, c mun gn gi). Nh vy l chng ti cho rng ngn ng thit lp c trong nhng ng dng cc k a dng ca t yu mt mi lin h hon ton ng v rng khng g tt hn l ly mi lin h lm c s cho nhng cuc tho lun khoa hc v m t ca chng ti. Lm nh th phn tm hc to ra nhiu bt bnh, tung nh n l ti nhn ca mt sng kin y ti li vy. Phn tm hc gn cho cch hiu t yu rng nh vy, khng c ngha l n to ra mt ci g c o. T Eros ca nh trit hc Platon hon ton trng hp c v mt ngun gc, tc ng v quan h vi hnh vi giao hp, vi nng lng tnh yu, vi libido ca phn tm hc, nh hai ng Nachmansohn v Pfister ch r [8] , v trong bc th ni ting Th gi ngi x Corinth [9] Thnh Paul ca ngi tnh yu v t tnh yu ln trn ht th hn rng Ngi hiu t theo ngha rng. T c th kt lun rng ngi i khng phi lc no cng thc

c th kt lun rng ngi i khng phi lc no cng thc s hiu nhng nh t tng v i ca mnh ngay c khi h lm ra v tn sng cc bc v nhn y. Nhng ham mun tnh i trong phn tm hc gi l a potiori v v mt ngun gc th chnh l ham mun nhc dc. Nhiu nh tr thc cho rng gi nh vy l mt s tho m v bo th, h trch c mn phn tm hc l lon dm. Ngi no cho rng dc tnh l mt ci g xu xa, tin i vi con ngi th ngi hon ton c quyn dng nhng t thanh nh hn nh Eros chng hn. Ti cng c th lm nh th ngay t u v nh vy ti c th trnh c nhiu s phn bc, nhng ti khng lm th v ti khng phi l k nhu nhc. Khng th bit c iu s a n u: u tin l nhng b v ngn t, sau s dn dn nhng b trong thc t. Ti cho rng chng c g phi xu h chuyn dc tnh, ngi ta cho rng dng t Eros trong ting Hy lp th bt ngng, nhng t y c khc g t yu ca ta v cui cng ngi no c th ch i th ngi khng cn phi nhng b. Nh vy l chng ti gi nh rng cc mi lin h tnh i (din t mt cch trung tnh: nhng lin h tnh cm) l bn cht ca linh hn tp th. Xin nh rng cc tc gi m chng ti ni n trn khng ng g n khi nim y c. C l nhng iu ph hp vi quan h tnh i b che du sau bc bnh phong l m th. Hai suy ngh sau y cng c thm gi thuyt ca chng ti: th nht, m ng c lin kt bng mt lc no . Nhng ngoi ci Eros y th cn lc no c ci sc mnh lin kt mi ngi trn th gian? Th hai c cm tng rng trong m ng c nhn t b c tnh c o ca mnh v

rng trong m ng c nhn t b c tnh c o ca mnh v ng theo m th ca m ng l do anh ta c nhu cu ng thun vi m ng ch khng phi l mu thun vi h, anh ta lm th l chiu lng h.

5. Gio hi v qun i: Hai m ng nhn toNh chng ta cn nh, v mt hnh thi hc c th chia ra rt nhiu loi m ng khc nhau v c nhng xu hng hon ton tri ngc nhau trong nguyn tc phn loi m ng. C nhng m ng tn ti trong mt thi gian ngn, c m ng tn ti trong mt thi gian di; c nhng m ng gm nhng thnh vin tng ng, c m ng gm nhng thnh vin tng d; c m ng t nhin, c nhng m ng nhn to ch t tp v b thc bch; c nhng m ng n gin, c nhng m ng c phn cng, c t chc cao. V nhng l do s c cp sau, chng ti mun nhn mnh mt im m cc tc gi khc t ch : m ng khng c ngi cm u v m ng c ngi cm u. Ngc li vi thi thng, nghin cu ca chng ti khng bt u bng mt m ng n gin m bt u t nhng m ng c t chc cao, tn ti lu di, t tp do b thc bch. Hai nhm ng ch hn c l gio hi, tp hp ca cc tn , v qun i. Gio hi v qun i thc cht l nhng m ng nhn to, hnh thnh do b thc bch; bo m cho chng khng b tan

hnh thnh do b thc bch; bo m cho chng khng b tan r v ngn chn nhng thay i trong t chc ca chng ngi ta phi p dng mt s cng bch t bn ngoi. Ngi ta khng c hi v cng khng c t gia nhp nhng t chc nh th. Vic rt ra khi t chc nh th thng b n p hoc phi c mt s iu kin nht nh. Hin thi chng ta khng quan tm n vic l ti sao cc t chc x hi y li cn cc bin php m bo nh vy. Chng ta ch quan tm n mt tnh tit: trong nhng m ng c t chc cao nh th, nhng m ng c bo v khi tan r nh vy ta c th d dng nhn ra mt s c im m nhng m ng khc kh nhn ra hn. Trong gio hi (tt nht nn chn gio hi Cng gio lm mu) cng nh trong qun i (mc d hai t chc ny khc nhau) vn tn ti mt nim tin sai lm (o tng) rng ngi cm u - trong gio hi l Jesus-Christ, cn trong qun i l v Tng t lnh - yu thng tt c cc thnh vin trong on th nh nhau. Mi iu khc ph thuc vo o tng ny, nu o tng ny bin mt th c qun i v gio hi u tan r, hon cnh bn ngoi ch lm cho vic tan r xy ra lu hay mau hn m thi. Jesus-Christ yu thng tt c mi ngi nh nhau, y din t r rng trong cu sau y: Qu tht, ta ni cng cc ngi, h cc ngi lm vic cho mt ngi trong nhng anh em ta, du l k nh mn hn ht, tc l lm cho chnh ta vy [10] . Ngi l mt ngi anh nhn t, ngi ng vai tr ngi cha ca mi tn hu. Mi yu cu i vi cc o hu u pht sinh nhn danh tnh yu ny. Gio hi khc vi cc t chc khc tnh dn ch chnh v trc Jesus-Christ mi ngi u

bnh ng, mi ngi u c Ngi yu thng nh nhau. Khng phi l khng c l khi ngi ta so snh s tng ng ca cng ng Cng gio vi mt gia nh, v cc tn gi nhau l anh em trong Thin Cha, ngha l anh em trong tnh thng yu m Jesus-Christ dnh cho h. Khng nghi ng g rng mi lin h ca mi ngi vi Jesus-Christ cng l nguyn nhn rng buc gia h vi nhau. Trong qun i cng nh vy, Tng t lnh l ngi cha yu thng tt c cc chin s nh nhau v v vy m mi qun nhn rng buc vi nhau trong tnh ng i. V c cu, qun i khc gio hi im ng cp, mi v ch huy l th trng v cha ca n v mnh. Thc ra cc cp bc nh th c thit lp c trong gio hi na, nhng thang bc khng ng vai tr nh trong qun i v ngi ta gn cho Jesus-Christ nhiu s cm thng v quan tm n tng c nhn hn l mt v t lnh c tht di trn gian. Quan nim mt c cu qun i trn nn tng dc tnh (libido) nh vy c th b ch trch, ngi ta c th ch trch rng chng ti khng k n nhng khi nim nh t quc, lng t ho dn tc v.v. l nhng nhn t c kt quan trng i vi mt i qun. Nhng y l trng hp khc, khng phi trng hp m ng n thun v nu xt n cc o binh ca Cesar, Wallenstein hay Napoleon th ta s thy nhng nhn t y khng cn thit cho s thit lp v duy tr qun i. Sau ny chng ti s xt kh nng thay th lnh t bng mt l tng ch o v quan h gia lnh t v l tng. Vic coi thng yu t libido trong qun i (ngay c trong trng hp n khng phi l yu t duy nht ng vai tr t

trng hp n khng phi l yu t duy nht ng vai tr t chc) khng ch l sai lm c tnh l thuyt m cn nguy him trong thc tin. Khoa hc c cng nh ch ngha qun phit Ph khng bit n kha cnh tm l chc chn hc c bi hc trong cuc th chin va qua (Th chin I - ND). Nh ta bit bnh suy nhc thn kinh ca binh s lm tan r qun i c chnh l li phn khng ca tng c nhn i vi vai tr ca h trong qun ng v theo bo co ca E. Simmel [11] th ta c th khng nh rng nguyn nhn bnh hon ch yu ca binh s chnh l thi nhn tm ca cc cp ch huy. Nu ngi ta nh gi cao hn hp lc libido th c th l nhng li ha vin vng 14 im ca Tng thng M khng ginh c s tin cy d dng nh th v cc nh chin lc c khng b nh bt khi tay mt cng c ng tin cy nh th. Chng ta phi ghi nhn rng trong c hai loi m ng nhn to y mi c nhn u c mi lin h libido, mt mt vi lnh t (Jesus-Christ, Tng t lnh) v mt khc vi nhng ngi khc trong m ng. Hai mi lin h y c quan h vi nhau ra sao, chng c tng ng v bn cht v cng gi tr hay khng, v mt tm l chng phi c m t ra sao, tt c nhng iu s c nghin cu sau. Nhng ngay t by gi ta c th trch c cc tc gi i trc l h khng nh gi ng mc vai tr ca lnh t i vi tm l qun chng trong khi chng ti chn n lm i tng nghin cu u tin v v vy m ginh c v tr thun li. Chng ti c cm tng rng chng ti i ng hng trong vic ct ngha hin tng nn tng ca tm l m ng, l: s gn b ca c nhn trong m ng. Nu mi c nhn u cm thy mt mi lin kt tnh cm mnh m nh vy

nhn u cm thy mt mi lin kt tnh cm mnh m nh vy trong c hai hng th t quan h s d dng gii thch nhng thay i v hn ch ca c nhn trong m ng m ta quan st c. Bn cht ca m ng nm trong cc mi lin kt libido hin hu bn trong n c th c tm thy trong hin tng hong lon trong qun i l hin tng c l c nghin cu k nht. S hong lon pht sinh khi c s tan r. c im ch yu ca n l ngi ta khng cn tun theo mnh lnh ca cp ch huy na, ai cng ch lo cho mnh, b mc ngi khc. Khng cn mi rng buc no na, mt ni hong lon khng khip v v ngha xm chim lng ngi. D nhin y ngi ta cng c th ci rng: ngc li, chnh v ni s hi qu ln, n bp mi suy lun v rng buc. Mc Dougall (trang 24) cn coi hong lon (tuy khng phi l qun i) l th d v phng i khch ng l do cm ng nguyn thu (primary induction). Nhng s gii thch thun l hon ton sai. Chng ta phi gii thch ti sao ni hong lon li khng khip n nh th. Mc him nguy khng phi l nguyn nhn v chnh o qun ang hong lon tng ng u c vi nhng mi him nguy nh vy m c th l cn him nguy hn, v i vi ni hong lon th iu c bit l n khng nm trong mi tng quan no vi him nguy ang e da c, thng khi n xut hin ch v nhng l do chng ng k g. Khi mt c nhn hong lon th hn ch lo cho bn thn, iu chng t rng mi mi lin h tnh cm ca hn, nhng mi lin h tng gip gim thiu ni s hi, chm dt. V hn phi mt mnh, n c, i din vi

him nguy th d nhin l hn phng i thm mi nguy him. Nh vy ngha l hong lon xy ra do s tan r c cu libido ca m ng v l phn ng phi c i vi s tan r y, ch khng phi ngc li l nhng lin h libido ca m ng b tan ra l do hong lon trc him nguy. Nhn nh trn y khng mu thun vi khng nh rng trong m ng do cm ng nguyn thy (truyn nhim) m hong lon tr thnh khng khip hn. L gii ca Mc Dougall hon ton ng cho nhng trng hp khi mi nguy him qu tht l to ln cng nh khi trong m ng khng c nhng mi lin kt tnh cm su sc. y l khi trong rp ht hay rp xic xy ra ha hon chng hn. Nhng trng hp ng quan tm v c ch cho mc ch ca chng ta l s hong lon trong mt o qun khi m mi nguy him khng vt qu mc bnh thng, mc m trc y khng h gy ra ni hong lon no. V chng t hong lon khng c mt ngha chun xc v nht nh. Trong mt s trng hp th n dng ch mi s s hi ca m ng, trong mt s trng hp khc th ca mt ngi, nu ni s l qu ln, nhiu khi n c dng ch s bng pht s hi do nhng l do khng ng k. Nu chng ta dng t hong lon theo ngha ni s hi ca m ng th ta c th tin hnh so snh. C nhn s hi l do c nguy him ln hay do b mt cc lin h libido; trng hp sau l do suy nhc thn kinh (xin xem Phn tm hc nhp mn, chng 25, Freud). Hong lon xy ra khi c mi nguy him to ln e do mi ngi hay khi nhng mi dy lin kt tnh cm ca m ng khng cn, trng hp sau cng tng t nh s hi do suy nhc thn

cn, trng hp sau cng tng t nh s hi do suy nhc thn kinh. Nu m t s hong lon (nh Mc Dougal lm) nh l biu hin r rt ca tm l m ng th s c nghch l sau y: tm l m ng t hy dit ngay trong mt biu hin r rt nht ca mnh. Khng cn nghi ng g rng hong lon l s tan r m ng, kt qu ca s tan ra l s tiu vong mi rng buc gia cc c nhn lm thnh m ng. Nguyn c in hnh cho vic xut hin hong lon rt ging vi iu c m t trong on vn ca Nestroy nhi v kch ca Hebbel (Judith v Holopherne). Trong on vn ny mt ngi lnh h: Ch tng b cht u ri, th l ton b qun lnh Assyrie b chy. Vic mt ngi cm u trong bt c ngha no ca t ny, hay s tht vng i vi ng ta cng u to ra hong lon d rng nguy him khng tng. Lin kt h tng gia nhng c nhn lp thnh m ng s tan r cng vi s tan r lin kt vi ngi ch huy. m ng tan r nh tuyt gp nh nng mt tri. S tan r ca m ng tn gio kh thy hn. Mi y ti c c c mt cun tiu thuyt ca Anh v ti Cng gio nhan m en (When it was dark) do mt gim mc a ht London gii thiu. Theo ti cun tiu thuyt m t rt hay v rt ng kh nng v nhng hu qu ca s tan r ca m ng tn gio. Tc gi tng tng ra mt hnh ng dng nh xy ra trong thi hin ti: c mt m mu chng li Jesus-Christ v nhng li rao ging ca Ngi. Nhng k m mu phao tin chng tm thy Jesusalem mt hm m, trong c mt tm bia ni rng mt ngi tn l Arimathie th nhn l ng ta, v lng

ni rng mt ngi tn l Arimathie th nhn l ng ta, v lng knh Cha, b mt ly trm xc Ngi sau khi Ngi cht c ba ngy v em giu ci hm y. Bng cch , nhng k m mu lm sp nim tin vo s ti sinh v ngun gc thn thnh ca Jesus-Christ. V pht hin kho c hc y lm rung chuyn c nn vn ha u Chu v hu qu l ti c v bo hnh gia tng n mc bo ng. Tnh trng gia tng ti c ch chm dt khi ngi ta khm ph ra m mu ca nhng k gi mo. S kin bc l trc tin trong v tan r tn gio gi nh ni ti y khng phi l ni s hi (khng c l do no c) m l cc xung lc ch k v th ch i vi tha nhn. Nhng xung lc ny trc y khng th biu l ra c chnh v tnh yu ng u m Jesus-Christ dnh cho mi ngi [12] . Ngay thi Cha cn ti th vn c nhng c nhn nm ngoi mi lin kt tnh cm y; l nhng ngi khng thuc cng ng Cng gio, h khng yu Cha m Cha cng khng yu h; v th mt tn gio - d n c t gi l tn gio ca tnh thng i na - cng phi tn bo v khng nng tay vi k ngoi o. Ti cn , mi tn gio u l tn gio ca tnh thng i vi nhng ngi cng bn o, v tn gio no cng tn c v khng khoan dung vi ngi khng chu theo n. V vy d c b tn thng n u ta cng ch nn nng li vi nhng ngi sng tn. Xt v mt tm l th nhng ngi v thn v nhng k th l nhng ngi gp may mn hn. Nu lng hp hi, c chp ngy nay khng cn mnh lit nh xa th ta cng khng th ni rng y l do tnh kh ngi ta nay du hn xa. Nguyn do l vic

gim st khng chi ci c ca tnh cm tn gio v cng vi n l nhng lin kt libido. Nu c mt m ng khc thay th cho m ng tn gio (hin nay dng nh m ng theo hc thuyt x hi ch ngha lm c nh th) th kt qu cng vn l lng hp hi, c chp nh th vi ngi khng thuc on th y nh thi cc cuc chin tn gio m thi v nu nhng khc bit v quan im khoa hc c ngha ln vi qun chng th kt qu tng t cng xy ra ngay c trong lnh vc ny na. -----------------------[1]Die Psychologie der Kollektivitten ca B. Kraskovic Jun., 1915. [2]Walter Moede, Die Massen- und Sozialpsychologie im kritischen berlick, Zeitschrift fr pdagogische Psychologie und experimentelle Pdagogik von Meumann und Scheibner, XVI, 1915. [3]Cambridge, 1920. [4]Instinct of the Herd in Peace and War. London, 1916. [5]Brugeilles, "Lessence du phenomene social: la suggestion. Revue philosophique XXV. 1913 [6]Christoph trug Christum. Christum trug die ganze Welt. Sag wo hat Christoph hin den Fuss gestellt? Christophorus Christum, sed Chistus sustulit orbem: Constiterit pedibus die ubi Christophorus? [7]Mc Dougall trong tp ch Journal of Neurology and Psychopathology. Vol.1, No 1, May 1920. A note on suggestion. [8]Nachmansohn, Freuds Libidotheorie verglichen mit

der Eroslehre Platos. Intern. Zeitschr. f. Psychoanalyse III, 1915; Pfister ebd. VII. 1921 [9]Xem Th th nht ca Phao L gi cho ngi CRin-T, bn dch ca Hi Ghi--n. (Ghi ch ca ngi dch) [10]Tin lnh theo Ma-thi- (25:40), bn dch ca Hi Ghi--n. (Ghi ch ca ngi dch) [11]Kriegsneurosen und psychisches Trauma, Mnchen 1918 [12]Trong cun Die vaterlose Gesellschaft ca Federn, Vienne 1919, c gii thch nhng hin tng tng t xy ra khi sp quyn tc trng.

6. Nhng vn mi v nhng hng tm ti miChng ta nghin cu hai m ng nhn to v thy rng c nhng rng buc tnh cm lng phn ng tr trong cc m ng , mt mt l rng buc vi lnh t, c tnh quyt nh hn v mt khc l vi nhng c nhn tham gia m ng. Nhiu vn v c cu m ng vn cha c kho st v m t. Cn phi xut pht t lun im l nu trong mt nhm ngi t tp m cha hnh thnh cc rng buc nu trn th nhm ngi cha phi l m ng, ng thi phi cng nhn rng trong bt k nhm ngi t hi no cng rt d xut hin xu

trong bt k nhm ngi t hi no cng rt d xut hin xu hng to lp mt m ng tm l. Phi xem xt cc m ng t t hi t nhiu c tnh cch thng k, theo nguyn vng ca mnh; cn phi nghin cu iu kin hnh thnh v tan r ca chng. Trc ht chng ta quan tm n s khc nhau ca m ng c ngi cm u v khng c ngi cm u. Liu c phi l m ng c ngi cm u l c xa hn v hon thin hn hay khng? Liu ngi cm u c th c thay th bng mt l tng, bng mt ci g tru tng l bc chuyn tip m cc m ng tn gio to nn cng vi ngi cm u v hnh hay khng? Liu mt xu hng, mt c vng chung c th thay th vai tr ngi cm u hay khng? Ci gi tr tru tng c th th nhp vo mt c nhn ng vai tr lnh t th hai v t quan h ca ngi cm u v l tng c th xut hin nhng bin tng ng quan tm. Ngi cm u hay t tng ch o cng c th thnh tiu cc, lng cm th mt ngi no hay th ch no c th c kh nng tp hp v to ra nhng mi lin kt tnh cm ging nh nhng cm xc tch cc vy. Sau c th hi rng c thc s cn ngi cm u to ra m ng hay khng v.v. Nhng tt c nhng cu hi , mt phn c tho lun trong sch bo v tm l m ng, khng th lm chng ta sao lng khi nhng vn tm l m chng ta cho l c bn trong c cu m ng. Trc ht chng ta xem xt lun c ch cho ta con ng ngn nht dn n vic chng minh rng nhng mi lin kt c trng cho m ng c ngun gc libido. Chng ta hy nh li xem ngi i i x vi nhau nh th no trong lnh vc tnh cm. Schopenhauer c mt so snh

no trong lnh vc tnh cm. Schopenhauer c mt so snh ni ting vi nhng con nhm ma ng gi rng khng mt ngi no c th chu ni s gn gi qu mc ca ngi khc. Ma ng lnh gi, n nhm p st vo nhau cho m. Nhng ngay lc y chng cm thy au v lng con n chc vo con kia, chng phi li xa nhau ra. Thy rt chng li xch vo nhau v c th chng lun qun gia hai nghch cnh cho n khi tm c mt khong cch va phi thoi mi nht [1] . Phn tm hc khng nh rng mi lin h tnh cm gn gi trong khong thi gian lu no (quan h v chng, tnh bn, cha con) [2] u li cm gic kh chu mang tnh th nghch ch c th c loi b bng cch y nhau i. Ta thy r iu khi hai bn thng gy g vi nhau hay khi thy cc nhn vin ta thn chng li cp trn. Khi ngi ta t tp thnh m ng hn th cng xy ra nhng chuyn ht nh vy. Khi c hai gia nh thng gia vi nhau th bn no cng cho rng mnh tt hn v cao qu hn bn kia. Hai tnh cnh nhau ghen t vi nhau, tng n khinh thng tng kia. Ging ngi cng ngun gc ganh ght nhau: ngi c min Nam khng chu ni ngi c min Bc, ngi Anh ght ngi Scotland, ngi Ty Ban Nha khinh ngi B o Nha. Cn s khc bit ln gy ra mi cm th: ngi Php th ngi c, ngi Arien ght dn Do Thi, da trng th da en; chuyn t lu chng lm ta ngc nhin na. Nu xut hin s c cm chng li ngi m ta tng yu mn th ta gi l thi nc i (ambivalent) v ta t gii thch mt cch qu duy l bng nhng l do dn n xung t v quyn li, nhng l do lun lun hin hu trong cc quan h thn tnh

kiu . Trong trng hp khi s c cm, th ch biu l cng khai vi tha nhn th ta c th nhn thy y l biu hin ca tnh ch k, ng i, ci ng i mun t khng nh, ci ng i hnh ng theo kiu dng nh s hin hu nhng g khc vi c im c nhn ca n u km theo s ch trch v i hi phi bin ci. Chng ta khng bit v sao ngi ta li nhy cm vi nhng tiu tit n nh th, nhng chc chn rng trong hnh vi hin l r rng tnh d xung t, d gy hn m chng ta khng r ngun gc v chng ta coi l c im nguyn thy. Trong cun sch Vt qua nguyn tc khoi lc xut bn nm 1920, ti th qui hai thi cc yu ght vi s i lp gia bn nng sng v bn nng cht v coi khuynh hng tnh dc nh l mt th thay th thun khit nht ca ci th nht, ngha l bn nng sng. Nhng ton b s bt dung s bin mt tm thi hay lu di khi xut hin m ng hay ngay trong m ng. Khi cn m ng th c nhn hnh ng trong khun kh ca n nh nhng ngi ging nhau hon ton, h chp nhn c tnh ca tha nhn, coi mnh ngang hng vi tha nhn v khng thy c s cm ght no. S hn ch ng i , theo l lun ca chng ti, l do mt mt yu t duy nht: lin kt libido vi ngi khc. Tnh ch k ch b hn ch khi c tnh yu i vi ngi khc, khi c tnh yu vi cc i tng [3] . Mt cu hi lp tc xut hin, t thn quyn li chung m khng cn bt c lin kt libido no th c dn n s khoan dung v tn trng i tc hay khng? C th p rng s hn ch ng i trong trng hp ny khng bn vng v s khoan dung s mt ngay khi mi li do s cng tham gia ca tha

nhn khng cn. Nhng gi tr thc t ca vn ang tranh lun ny nh hn ngi ta ngh lc u v kinh nghim dy chng ta rng trong qu trnh cng tc th gia cc i tc s pht sinh cc iu kin libido gip cng c quan h ca h k c sau khi li lc ht. Trong quan h x hi ca con ngi cng xy ra hin tng ging ht nh vy m phn tm hc pht hin ra khi nghin cu qu trnh pht trin libido ca c nhn. Libido hng vo vic p ng cc nhu cu sng cn v la chn nhng ngi c th p ng nhng nhu cu lm nhng i tng u tin. Trong qu trnh tin ho ca nhn loi cng nh ca c nhn, ch c tnh yu mi c th ng vai tr nh l nhn t vn ha trong qu trnh chuyn t ch ngha v k sang ch ngha v tha. V thc t l v tnh yu vi mt ngi n b, cho d n c gy ra nhng hn ch, ta sn sng chu ng mi th min l ngi yu ta c hnh phc; tng t nh vy khi c mt tnh yu ng gii thng hoa, phi dc tnh sinh ra trong qu trnh cng tc vi mt ngi n ng. Nh vy l nu trong m ng c s gii hn lng ch k ng i th y l bng chng khng th chi ci rng thc cht ca m ng chnh l nhng lin kt mi c xc lp gia cc thnh vin ca n vi nhau. Nhng by gi chng ta li phi hi rng nhng mi lin kt trong m ng y l loi lin kt g? Trong l thuyt phn tm hc v bnh tm thn cho n nay chng ti mi ch nghin cu v cc kht khao yu ng vi cc i tng nhm mc ch dc tnh trc tip. Trong m ng th hin nhin khng th ni n chuyn dc tnh ri. y chng ta gp phi kht khao yu

n chuyn dc tnh ri. y chng ta gp phi kht khao yu ng tuy r khi mc ch ban u nhng vn gi nguyn nh hng i vi m ng. Trong khun kh ca s chim ot i tng v mt dc tnh chng ti cng nhn thy nhng biu hin ca s chuyn hng ham mun khi mc ch dc tnh. Chng ti m t chng nh l mt mc yu ng nht nh v nhn xt rng chng hn ch mt phn ci Ti. By gi chng ta s nghin cu k lng nhng biu hin tnh i vi hy vng rng chng ta s tm ra cc quan h c th em p dng vo trng hp cc mi lin kt trong m ng. Ngoi ra chng ta cn mun bit liu phng php chim ot i tng, nh chng ta bit trong i sng tnh dc, c phi l hnh thc lin kt tnh cm duy nht i vi ngi khc hay chng ta cn phi lu n nhng c ch khc na. Phn tm hc cho chng ta bit rng cn c nhng c ch lin kt tnh cm khc na: l hin tng ng nht ha, mt hin tng cha c nghin cu k, rt kh m t, chng ta hy tm gc vn tm l m ng xem xt vn ng nht ho.

7. ng nht hoPhn tm hc cho rng ng nht ho l biu hin sm nht ca lin kt tnh cm vi ngi khc. ng nht ho ng vai tr nht nh trong vic pht trin mc cm p. a b trai rt thch cha n, n mun c tr thnh nh b n, n mun thay th b n trong mi hon cnh. Ta c th ni: ngi cha l nhn vt l tng ca n. Thi khng phi l th ng hay n

vt l tng ca n. Thi khng phi l th ng hay n tnh i vi b (hay vi n ng ni chung) m ngc li y hon ton l nam tnh. Thi y hon ton dung ho vi mc cm p v gp phn thc y mc cm ny. ng thi vi qu trnh ng nht ho vi cha, a b bt u coi m l i tng libido. Nh vy l a b bc l hai lin kt khc nhau v mt tm l: vi m l khao kht dc tnh cn vi cha l s ng nht ho vi nhn vt l tng. C hai mi lin kt cng tn ti bn cnh nhau mt thi gian m khng nh hng n nhau, khng gy xo trn g cho nhau. Nhng dn dn hot ng tinh thn i n ch thng nht, hai mi lin kt va chm nhau v nh s qui t m xut hin hi chng p. a tr nhn thy rng by gi ng b cn tr n trn ng n vi m; s ng nht vi cha c pha cht c cm v tr thnh ng nht vi c mun thay th cha k c trong quan h vi m. ng nht ho c tnh cch nc i ngay t u [4] , n va l biu hin tnh cm u ym va l c mun loi tr cha. N th hin ra nh l nhnh ca giai on u, giai on ming trong vic hnh thnh libido, trong giai on a tr hp thu i tng yu qu bng cch n v bng cch hy dit ngay chnh i tng. Nh ta bit th mi n tht ngi dng li giai on pht trin ny: hn chn c ngi hn ght ln ngi hn yu.. Vic ng nht ho vi cha s khng li du vt g. C th xy ra hin tng sau y: khi a tr mang n tnh th ngi cha s b coi l i tng p ng dc tnh v khi s ng ho vi b tr thnh s k ca lin kt i tng. a con gi

cng c thi tng t nh vy vi m n. S khc nhau ch l mt ng th ng nht ho vi cha cn ng khc th coi cha l i tng. Trong trng hp th nht ngi cha l i tng tr thnh, trng hp th hai th ngi cha l i tng chim hu. Nh vy, s khc nhau l mi lin kt tnh cm ny lin quan n ch th hay khch th ca ci Ti. V vy mi lin kt th nht c th tn ti trc khi c s la chn i tng dc tnh. Rt kh m t s khc bit bng tm l siu hnh. y ch cn ghi nhn rng s ng nht ho dn n vic to lp ci Ti ca mnh theo hnh mu ca ngi khc, ngi c coi l l tng. Chng ti phn bit mt s ng nht ho khi nhng mi lin h phc tp trong trng hp suy nhc thn kinh nh sau. Mt b gi m chng ti quan st c cng mt triu chng bnh l nh ngi m, th d cng b nhng cn ho dai dng. Chuyn c th xy ra bng nhng cch khc nhau: y c th l s ng nht ho vi m, sinh ra bi mc cm p, ngha l c mun th ch ca m; triu chng ny cng c th l biu hin ca tnh yu i vi cha, n thc hin chnh vic thay th m, a b b nh hng bi cm gic ti li: my mun l m , th my c ri , my ho nh m . y l ton b c ch hnh thnh chng lon thn kinh (hysterie). C c triu chng tng t vi triu chng ca ngi m a tr yu (v d c b Dora trong Bruchstck einer Hysterieanalyse bt chc chng ho ca cha); trong trng hp ny ta c th m t thc cht vn nh sau: ng nht ho chim ch ca la chn i tng, cn la chn i tng thoi ho thnh ng nht ho. Chng ta

cn la chn i tng thoi ho thnh ng nht ho. Chng ta nghe rng ng nht ho l hnh thc sm nht, hnh thc u tin ca mi lin kt tnh cm; khi c du hiu triu chng, ngha l s dn nn v khi cc c ch v thc chim u th th thng ng l la chn i tng th ngi ta li ng nht ha vi i tng, ngha l Ti nhn nhng phm cht ca i tng. Chng ta nn rng trong ng nht ha, ci Ti i khi sao chp ngi n yu, i khi sao chp ngi n ght. Chng ta cng phi nh rng trong c hai trng hp, ng nht ho cng ch l phn no, rt hn ch, n ch mn mt nt no ca ngi m n nhn lm i tng m thi. Trng hp th ba, hay xy ra v quan trng l trng hp s ng nht ha khng ty thuc vo quan h libido vi i vi ngi m n sao chp. V d mt c n sinh ni tr nhn c t ngi yu b mt mt bc th gi lng ghen, c ta phn ng bng cch ni cn lon thn kinh, th mt vi c bn ca c ta bit chuyn v b ly cn lon , chng ti gi l truyn nhim tm thn. y c ch ng nht ho, trn c s mt c mun c hoc mt kh nng cng hon cnh, c kch hot. Cc c hc tr khc cng mun c mt mi tnh b mt v do nh hng ca nhn thc ti li ca mnh h chp nhn s au kh do ti li mang li [5] . S l sai lm nu khng nh rng h rc vo mnh triu chng l do lng xt thng. Ngc li, xt thng sinh ra t ng nht ha, bng chng l s truyn nhim hay bt chc c th xy ra trong trng hp s cm thng trc cn t hn s cm thng gia cc c hc tr trong trng ni tr nh va ni. Mt ci Ti cm nhn c trong ci Ti khc mt tng ng quan trng mt kha cnh

trong ci Ti khc mt tng ng quan trng mt kha cnh no , trong th d ca chng ta th y l s sn sng c cm xc; trn c s m xy ra s ng nht ho kha cnh v do nh hng ca tnh trng bnh hon m ng nht chuyn thnh triu chng do ci Ti cm ng c. Ngha l ng nht ho thng qua triu chng l du hiu chng t hai ci Ti c chung mt im b dn nn. Chng ta c th tp hp nhng iu va nghin cu vo ba ngun gc: th nht, ng nht ha l hnh thc lin kt tnh cm u tin vi i tng; th hai, do thoi ho m n tr thnh ci thay th cho lin kt tnh cm vi i tng ging nh phng chiu i tng vo ci Ti; th ba, n c th xut hin khi c mt ci chung vi mt ngi khng phi l i tng dc tnh. Ci chung cng ln th s ng nht ho tng phn ny cng d xy ra v bng cch m n to ra mt lin kt mi. Chng ta on ra l s lin kt vi nhau ca cc c nhn to thnh m ng v thc cht l s ng nht ho trn c s mt ci chung quan trng, v chng ta c th gi nh rng ci chung ny chnh l mi lin kt vi ngi cm u. D nhin chng ta khng coi l vn ng nht ho c trnh by mt cch ton din; chng ta mi ngng ca ca ci m tm l hc gi l ni nhp tnh cm (Einfhlung - tip th tnh cm ca ngi khc), l ci ng vai tr ch yu trong s hiu bit ca chng ta v ci Ti ca k khc. Nhng chng ta gii hn s tm hiu bng vic kho st nhng biu hin tnh cm trc tip nht ca hin tng ng nht ho v tm gc sang bn nh hng ca n i vi hot ng tr tu.

Nghin cu phn tm hc cp mt cch s lc c nhng vn phc tp hn ca bnh tm thn bin thi c th ch cho chng ta hin tng ng nht ho c trong mt s trng hp m chng ta cha hon ton hiu r. Ti xin phn tch k hai trng hp sau y tin cho vic nhn nh v sau. S pht sinh ng tnh luyn i ca n ng thng xy ra nh sau: ngi thanh nin rng buc vi m, hiu theo ngha mc cm p, mt cch mnh m v trong mt thi gian di. Nhng cui cng, sau giai on trng thnh v mt gii tnh th cn phi tm mt i tng tnh dc khc thay cho m. Khi xy ra mt bc ngot khng ai ng c: trong khi ri b m chng trai ng nht ho mnh vi m, tr thnh ngi m v i tm i tng c th thay th ci Ti ca chng ta, i tng m anh ta c th yu, c th u ym, nh ngi m tng yu, tng u ym anh ta vy. y l qu trnh thng gp, c th c khng nh trong mi trng hp v d nhin l khng ph thuc vo gi thuyt v duyn c v ng c ca s thay i bt thn . iu ng ch l mc rng ln ca trng hp ng ho ny: n thay i ci Ti ca con ngi trong mt lnh vc quan trng nht, trong lnh vc dc tnh, theo mu ca ngi m cho n lc vn l i tng libido ca n. Chnh i tng th b t b: s t b l hon ton hay l c gi trong v thc - nhng y khng phi l ti ca cuc tho lun ca chng ta. S ng nht ho vi i tng m ngi ta b hay ngi ta b mt vi mc ch thay th n, vic nhp ni (introjection) i tng vo trong ci Ti d nhin khng phi l mi i vi chng ti. i khi c th quan st trc tip qu

trnh ny mt a tr. Gn y trn t Internationale Zeitschrift fr Psychoananlyse c tng thut s kin sau: mt a nh cm thy au kh v mt mt ch mo con v bt thnh lnh gii thch rng by gi n chnh l con mo y, n cng b bng bn chn v khng chu ngi vo bn n v. v. [6] Phn tch hin tng trm cm (Melancholie) cho ta mt th d khc v hin tung nhp ni i tng; nguyn nhn ch yu ca hin tng ny l mt, mt tht s hay mt v phng din tnh cm, i tng tnh i. c trng ch yu ca cc trng hp ny l con bnh t h thp qu mc ci Ti ca mnh bng cch t ph phn v t on trch khng thng tic. S phn tch cho hay rng thc ra nhng li t ph phn v t ch trch l nhm vo i tng, l s tr th ci Ti ca chnh i tng. Nh ti tng ni mt ch khc, y l ci bng ca i tng ph ln Ti. Trong trng hp ny ta c th thy r hin tng nhp ni i tng mt cch r rng, khng cn nghi ng g na. Nhng chng trm cm cn cho ta mt iu na c th quan trng cho nhng kho st sau ny. N ch cho chng ta thy mt ci Ti b chia ch, mt ci Ti v lm hai phn, phn ny kch lit chng li phn kia. Mnh kia tc na ci ti b bin i bi s nhp ni, na y cha ng i tng b mt. Nhng ci na t th hin mt cch hung bo cng khng xa l vi chng ta: n a lng tm, a thm quyn ph phn vo Ti; tuy lc bnh thng n cng ph phn Ti nhng khng bao gi t ra bt cng v mnh lit nh vy. Trc y chng ta cng c c (hin tng ng i, bun b v trm cm) gi

cng c c (hin tng ng i, bun b v trm cm) gi nh rng trong ci Ti ca chng ta c mt thm quyn nh th, mt na ci Ti c th tch ring ra v xung t vi phn cn li. Chng ti gi phn l Ti- l tng v gn cho n chc nng t quan st, thc o c, kim duyt gic m v vai tr ch yu trong vic dn nn. Chng ti ni rng n l hu du ca ng i khi thy nht, trong ci Ti ca a tr tm c s t tho mn. Dn dn n hiu c nhng yu cu m mi trng xung quanh t ra vi ci Ti, nhng khng phi lc no Ti cng thc hin c, v ngi ta trong khi bt mn vi ci Ti ca mnh vn c th tm c s tho mn trong Ti- l tng tch ri khi Ti. Ngoi ra chng ti cn xc nh c rng trong s in khng v t soi mi (Beobachtungswahn) s tan r ca Ti- l tng cng tr nn r rng v trong khi tan r, n li ch cho ta thy ngun gc ca n l t nh hng ca nhng ngi c uy tn m trc ht l b m [7] . Chng ti cng khng qun ch r rng i vi tng ngi th mc tch bit gia Ti- l tng v Ti thc t l rt khc nhau v mt s ngi th s phn ha bn trong ci Ti khng vt qu mc ca mt a tr. Nhng trc khi c th s dng ti liu ny gii thch t chc libido ca m ng, chng ta cn ch n mt s quan h qua li gia Ti v i tng. Chng ti hiu r rng bng nhng th d ly t mn bnh l hc chng ti khng th ni ht v hin tng ng nht ha v nh vy l phi b qua khng ni ti mt vi phn b mt ca m ng. y ng l ra phi c mt cuc phn tch tm l mt cch su sc v y hn. T ng nht ha qua bt chc n ni nhp tnh cm ngha l

T ng nht ha qua bt chc n ni nhp tnh cm ngha l hiu c ci c ch nh chng ta c th tip xc vi tm hn ca tha nhn. Trong nhng biu hin ca ng nht ha cng cn nhiu iu phi tm hiu. Hu qu ca ng nht ha l ngi ta khng c thi th nghch vi ngi m ta ng nht, ngi ta bo v, ngi ta gip na. Robertson Smith khi nghin cu nhng s ng nht ha l c s s thng nht ca cc b lc pht hin ra mt kt qu l s ng nht ha da vo s cng cng nhn mt ci chung (Kinship and Marriage, 1885) v v vy c th c thit lp bng mt ba n chung. c im y cho php lin kt s ng nht ha vi lch s nguyn thy ca gia nh m ti phc ha trong cun Vt t v cm k.

8. Yu ng v thi minNgn ng d c ng nh vn trung thnh vi mt thc t no . N gi nhng quan h tnh cm rt khc nhau l yu v chng ta gom v mt l thuyt tt c nhng quan h di danh t yu, nhng sau li nghi ng rng khng hiu y c phi l tnh yu thc s, ng n, chn thnh hay khng; n cng ch ra mt lot cp bc trong hin tng tnh yu. Quan st nhng cp bc y khng phi l vic kh. Trong nhiu trng hp yu chnh l vic tm kim i tng dc tnh nhm tho mn nhc dc mt cch trc tip, v khi t c mc ch th tnh yu cng tt; y l tnh yu bt chnh, tnh yu sc dc. Nhng, nh chng ta bit, tnh trng libido

thng khng gin n nh vy. Tin chc rng nhu cu va cht tt s li bng dy d nhin phi l l do chnh ngi ta p nim say m vi i tng trong mt thi gian di, phi yu i tng c khi khng b la tnh thiu t. T trong lch s pht trin tnh i ca con ngi ta li c th thy mt kha cnh khc. Trong giai on u, thng chm dt vo nm ln nm tui, a tr chn cha hay m lm i tng tnh i u tin v tp trung mi ham mun dc tnh i c tho mn vo . Sau s n giai on dn nn buc a tr phi t b phn ln mc tiu dc tnh tr con v a tr thay i thi i vi cha m mt cch su sc. a tr vn cn gn b vi cha m, nhng nhng ham mun ca n th phi ni v mt mc ch b ngn chn. Tnh cm ca n vi nhng ngi thn yu c gi l u ym. Nhng nh ta bit, trong v thc khao kht sc dc lc trc vn cn c gi mt mc no , cho nn theo mt ngha no th nhnh dc lc vn cn tn ti [8] . n tui dy th bng pht trin mt xu hng mi, mnh m nhm t mc tiu dc tnh trc tip. Trong nhng trng hp bt li th cc khao kht mnh lit mi s vn l lung sc dc tch ri khi lung tnh cm u ym tn ti t lu. Chng ta c mt bc tranh m c nhng xu hng vn chng nht nh sn sng l tng ha c hai mt. Ngi n ng th hin lng say m vin vng nhng ngi n b ng knh, nhng ngi khng h hp dn anh ta v mt tnh dc, anh ta ch ng tnh khi ng trc nhng ngi n b khc, nhng ngi anh ta khng yu, khng tn trng, thm ch coi khinh [9] . Nhng thng

yu, khng tn trng, thm ch coi khinh [9] . Nhng thng th chng trai tr c th thc hin vic kt hp gia i tnh cao thng phi dc tnh vi i tnh nhc dc th gian v quan h ca anh ta vi i tng dc tnh l ng tc dng ca khao kht khng b cn tr v khao kht b cn tr. C th theo s lng ham mun u ym b cn tr m nh gi sc mnh tnh yu ca h so vi nhng c mun nhc dc. Trong phm vi tnh i ny ngay t u ta thy p vo mt hin tng l tng ha i tng, i tng dc tnh mt mc no trnh c s ph phn, tnh nt ca i tng c nh gi cao hn nhng ngi h khng yu hoc cao hn chnh i tng trc khi c yu. Khi nhng khao kht nhc dc b dn nn hay n p qu mc th ngi ta c o tng rng nh nhng u vit tinh thn m i tng c yu v nhc dc, trong khi thc ra th chnh tnh yu nhc dc gn cho i tng cc u vit tinh thn . Khao kht to ra trong trng hp ny phn on sai lc gi l l tng ho. Nh th m chng ta d nh hng. Chng ta thy r rng i tng c coi l chnh Ti v nh vy l trong tnh yu phn ln ng i libido c rt sang i tng. Trong mt vi hnh thc chn la ngi yu ta cn thy r rng hin tng i tng c dng thay th cho ci Ti- l tng cha thnh tu ca chnh mnh. Ngi ta yu i tng v cho rng i tng c nhng im tn thin tn m m ci Ti ca ngi ta cha vn ti v gi y ngi ta tho mn ng i ca mnh bng con ng vng . i tng cng c nh gi cao, mc yu ng cng ln th bc tranh cng tr nn r rng. Nhng ham mun i tho mn nhc dc trc tip by gi c th b gt b

mun i tho mn nhc dc trc tip by gi c th b gt b hon ton nh trong trng hp tnh yu th mng; Ti cng t hp dn hn, cng khim tn hn; i tng cng qu gi hn, cng lng ly hn. Cui cng th i tng lm ch ton b tnh yu m ci Ti c th c vi chnh n v nh vy s hy sinh Ti l hu qu t nhin. C th ni i tng nut chng Ti. Trong mi trng hp yu ng u ni r nhng c im nh nhn nhng, hn ch ng i, qun mnh. Trong trng hp cc oan nhng c im y c khuych i ln v do cc ham mun nhc dc b gt b m chng tr thnh quan trng hng u. iu ny c bit d xy ra trong nhng mi tnh bt hnh, bt thnh v mi ln nhc dc c tha mn th mc l tng ho i tng li gim st phn no. ng thi vi vic hi sinh ci Ti cho i tng (s hi sinh ny khng khc g hi sinh thng ha cho mt l tng tru tng), nhng chc nng ca Ti- l tng khng cn. Chc nng ph phn xut pht t Ti- l tng khng cn ln ting na th d i tng c lm g, c i hi g cng u l ng, cng l khng ch vo u c. Lng tm khng cn ch trong nhng vic ngi ta lm v i tng. M qung v tnh, ngi ta c th phm c ti c m khng h hi hn. Tnh trng y c th thu tm vo cng thc sau: i tng chim ch ca Ti- l tng. Rt d dng m t s khc nhau gia ng nht ha v yu ng trong nhng biu hin cc oan nht ca n, c gi l m mn hay phc tng n l. Trong trng hp th nht Ti c lm giu thm bng cc phm cht ca i tng, theo cch ni ca Ferenczi th n nhp ni i tng; trong trng

hp th hai n ngho i, n hi sinh mnh cho i tng, n ly i tng thay vo thnh phn quan trng nht ca mnh. Tuy nhin khi xem xt tht k th c th thy cch m t nh vy to ra nhng im i lp m thc ra l khng c. ng v phng din li ch th y khng phi l vn giu ln hay ngho i, tnh trng yu thng cng cc cng c th m t nh l ci Ti nhp ni i tng. C l s phn bit sau y bao qut c thc cht vn . Trong trng hp ng nht ha, i tng bin mt hoc ngi ta t b i tng, sau n c ti sinh vo Ti; Ti thay i phn no theo nguyn mu ca i tng mt. Trong trng hp kia i tng vn cn, v c nh gi cao hn v bng cch h thp chnh Ti. Nhng s phn bit nh th cng c ch ng thc mc. C phi xc nh r rng rng ng nht ho l t b ham mun i vi i tng? C th c t b trong khi i tng vn cn hay khng? Trc khi chng ta i su vo nhng vn phc tp y, chng ta thy xut hin mt ngh bao hm thc cht ca vn , y l: i tng chim ch ca ci Ti hay ca ci Ti- l tng. R rng l t trng thi yu ng n trng thi thi min khong cch khng xa lm. Nhng im ging nhau l rt r rng: khim tn phc tng, nhu thun, khng c thi ph phn vi ng thy thi min cng nh vi ngi yu du, khng cn sng kin ring. Khng cn nghi ng g rng ng thy thi min chim ch ca ci Ti- l tng. Nhng trong tnh trng thi min nhng trng thi y hin ra r rng hn, ni bt hn cho nn ng ra l phi dng thi min ct ngha yu thng ch

khng phi l ngc li. ng thy thi min l i tng duy nht bn cnh k b thi min, ngoi ra khng cn ai khc. Trong trng thi thi min Ti tun theo tt c nhng g ng thy i hi v ra lnh v s kin ny nhc chng ta rng chng ta qun khng ni n mt chc nng ca ci Ti- l tng, y l chc nng kim nghim thc t [10] . Khng c g ng ngc nhin l Ti coi mi cm gic l thc nu thm quyn tm thn lm nhim v kim nghim thc t (Ti- l tng) cng nhn ci thc t . V khng c khao kht a n nhng mc tiu dc tnh khng b cn tr cho nn vic th hin l rt hon ho. Quan h trong thi min l s x thn hon ton m khng c tho mn nhc dc, cn trong tnh yu th s tho mn c tm thi gc li, c coi l mc ch n trong tng lai. Nhng mt khc ta cng c th ni rng thi min l mt s hnh thnh m ng (nu c th ni nh th) gm hai ngi. Thi min khng phi l i tng ph hp so snh vi m ng v chng y ht nhau. Thi min tch ring t cu trc phc tp ca m ng ra cn mt thnh phn: quan h vi lnh t. Thi min khc m ng gii hn ngi tham gia, cn khc yu ng ch khng c khao kht dc tnh trc tip. Thi min gi v tr trung gian gia m ng v tnh yu. Chng ta nn rng chnh cc khao kht b ngn chn hiu theo ngha mc ch dc tnh to ra nhng mi lin kt lu di gia ngi vi ngi. iu tht d hiu v cc khao kht ny khng th c tho mn hon ton trong khi cc khao kht dc tnh khng b ngn chn b yu i nhiu sau mi ln tho mn mc ch nhc dc. Tnh yu nhc dc nht nh tt ngay sau khi

mc ch nhc dc. Tnh yu nhc dc nht nh tt ngay sau khi c tho mn; mun di lu th ngay t u n phi ho quyn vi tnh u ym ngha l b ngn chn hiu theo ngha mc ch hay nht nh s xy ra s ho quyn nh vy. Hin tng thi min c th gii c cu v cu trc libido, nu nh chnh n khng cha ng cc c im ca tnh yu khng c khao kht dc tnh trc tip vn cha c gii thch trong khun kh suy l va nu. Thi min vn cn cha ng nhiu iu kh hiu, thn b. Mt trong nhng c im y l s t lit do k mnh gy ra vi k yu, k bt lc; rt gn vi trng thi thi min do hong lon ca cc loi ng vt. Phng php gy thi min cng nh quan h ca n vi gic ng cng cha r, ti sao mt s ngi d b thi min, cn s khc th khng, cho ta thy mt iu b n c thc hin trong khi thi min, y c th l gi cho thi libido c hon ho. Mt s kin khc cng ng ch l lng tm ca ngi b thi min c th vn cn cng ci ngay c khi nhu thun hon ton trong nhng lnh vc khc. Nhng iu c th xy ra v trong a s trng hp thi min c thc hin nh hin nay c th ngi b thi min vn cn nhn thc c rng y ch l mt tr chi, y ch l ti to mt cch gi to mt tnh hung quan trng hn trong cuc sng. Nhng iu trnh by trn gip chng ta lp ra cng thc cu trc libido ca m ng, t nht l ca ci m ng m chng ta xem xt hin gi, y l m ng c ngi cm u nhng cha c t chc hon b ti thu nhn c nhng phm cht ca mt c nhn ring l. m ng l tp hp ca nhng c nhn t mt i tng vo Ti-l tng

hp ca nhng c nhn t mt i tng vo Ti-l tng ca chnh mnh v v vy m t ng ha vi nhau trong ci Ti ca mnh. Quan h c th c m t bng biu nh sau: (Trong bn ting Nga download c khng c biu , rt mong c bn c b sung ND). ________________________________________ [1]Parerga und Paralipomena, II. Teil, XXXI, Gleichnisse und Parabeln [2]C th loi tr quan h gia m v con trai, vn c t nn tng trn s ng i, s khng b ph v do s tng tranh v sau m s c tng cng do tham gia vo vic la chn i tng tnh dc. [3]Zur Einfhrung des Narzimus. 1914 [4]Freud: Ba cuc kho cu v l thuyt dc tnh v Abraham - Untersuchungen ber die frheste prgenitale Enrwicklungsstufe der Libido (Internat. Zeitschr. f. Psychoanal., IX 1916) cng nh Klinische Beitrge zur Psychoanalyse (Internat. Psychoanalyst. Bibliothek, Bd. 10.1921). [5] y l trng hp cc trng ni tr cui th k XIX cn rt nhiu cm on kht khe nn mi c hin tng v cc hu qu nh c trnh by trong th d ny (ch thch ca ngi dch) [6]Markuszewicz, Beitrag zum autistischen Denken bei Kindern, Internat. Zeitsch. f. Psychoanalyse, VI, 1923 [7]Zur Einfhrung des Narzimus. [8]Sexualtheorie

[9]ber die Allgemeine Erniedrigung des Liebeslebens: Sammlung, 1918 [10]Xem Metapsychologische Ergnzungen zur Traumlehre, Sammlung kleiner Schriften zur Neurosenlehre, Vierte Folge, 1918.

9. Bn nng by nChng ta s chng hi lng c lu vi cch gii quyt huyn hoc b mt v m ng bng cng thc trn. ngh rng thc ra chng ta da vo b n ca thi min, m thi min th cng cn bit bao iu cha r li lm chng ta khng yn. V nh vy l li xut hin vn i hi phi nghin cu tip. Chng ta phi ni ngay rng nhng mi lin kt tnh cm ca m ng m chng ta ni ti cng gii thch mt trong cc c im ca n: c nhn thiu c lp v sng kin, hnh ng a dua, c th ni l s thoi ho c nhn thnh mt n v ca m ng. Nhng m ng, nu xt tng th, cn th hin nhng c im nh: hat ng tr tu thp, d khch ng, khng c kh nng t ch v tr hon, c xu hng vt gii hn trong biu l tnh cm v chuyn nhng tnh cm ny thnh hnh ng - tt c nhng c im y v c nhng c im khc na c Le Bon m t rt r rng - cho ta mt bc tranh v s thoi ho tinh thn tr li thang bc thp hn nh ta ta thng thy tr con v ngi tin s. S thoi ho

nh ta ta thng thy tr con v ngi tin s. S thoi ho c bit r nhng m ng bnh thng, cn nhng m ng nhn to, c t chc cao th s thoi ho khng n mc su sc nh vy. Nh vy l chng ta c cm gic rng y l trng thi m nhng kch thch tnh cm v hot ng tr tu ca tng c nhn qu yu, khng th t th hin mt cch ring r c m nht nh phi ch tip ng di dng lp li mt cch ng lot nhng ngi khc. Ta phi nh rng trong x hi loi ngi c qu nhiu hin tng ph thuc nh vy, c qu t s c o v lng can m ring, v mi ngi u b tm l m ng chi phi rt mnh, biu hin trong c im v chng tc, trong cc thnh kin giai cp, d lun x hi v.v. B mt ca nh hng m th cng tng ln khi chng ta khng nh rng nh hng y khng ch tc ng t ngi cm u m cn do tng ngi tc ng ln nhau, th chng ta phi t trch mnh v nhn mnh mt chiu quan h vi ngi cm u m khng ch g n tc nhn khc l h tng m th. Chng ta hy khim tn lng nghe mt ging ni khc, ging ni s a ra cho chng ta li gii thch trn mt c s n gin hn. Ti xin mn li gii thch t cun sch vit v bn nng by n ca ng W. Trotter [1] , ch tic l cun sch khng hon ton trnh c mi c cm do cuc i chin va ri gy ra (Cuc i chin th gii th nht 1914-1918 ND). Trotter cho rng nhng hin tng tinh thn va m t l sn phm ca bn nng by n (gregariousness) bm sinh ca con ngi cng nh cc loi ng vt khc. V mt sinh hc th tnh cht by n c th coi l s tip tc ca c ch a bo, cn

cht by n c th coi l s tip tc ca c ch a bo, cn trong l thuyt libido th n l biu hin ca mt khuynh hng ca libido, khuynh hng tp hp tt c cc sinh vt sng ging nhau thnh mt n v to ln hn [2] . Mi c th u cm thy mnh cha ton vn (incomplete) khi ng mt mnh. Ni s hi ca a tr l biu hin ca bn nng by n ny. Chng li by cng c ngha l b chia la khi by nn vic chng i thng b n trnh v s hi. Nhng by n li ph nhn bt c ci g l mi m, cha quen. Bn nng by n l bn nng nguyn thu, khng cn phn tch ra nh hn c na (it cannot be split up). Trotter dn ra mt mt lot dc vng (hay l bn nng) m ng coi l nguyn thu: bn nng bo tn, bn nng dinh dng, bn nng tnh dc v bn nng by n. Bn nng by n thng i lp vi cc bn nng khc. thc v ti li v trch nhim l ti sn c trng ca con vt sng thnh by (gregarious animal). Theo quan nim ca Trotter th sc mnh dn nn m phn tm hc pht hin c trong ci Ti, ngha l s chng c m thy thuc gp phi khi thc hin cha tr bng phn tm l xut pht t bn nng by n. Ting ni c tm quan trng v n gip nhng c nhn trong on hiu ln nhau, da vo n m c s ng nht ho cc c nhn trong on vi nhau. Le Bon tp trung ch vo cc m ng nht thi, Mc Dougall th quan tm n cc cng ng n nh, Trotter kho st nhng on th ph bin nht trong con ngi, ci c gi l sinh vt chnh tr (zwou politikou), ang sng v xc lp c

s tm l ca chng. Trotter khng cn phi tm ci ngun ca bn nng by n v ng cho rng n l nguyn thu, khng cn phn tch ra nh hn c na. Li bnh ca ng rng Boris Sidis cho rng bn nng by n l sn phm ca m th cng may l tha i vi ng; li gii thch ny l theo mt mu quen thuc, sai lm v li khng nh ngc li rng m th l sn phm ca bn nng by n theo ti l ng hn. Nhng chng ta cn c nhiu l do phn i ng Trotter hn l nhng ngi khc v ng gn nh khng n vai tr ca ngi cm u trong m ng, trong khi chng ti li ng sang kin ngc li rng nu b qua ngi cm u th khng lm sao hiu c thc cht ca m ng. Bn nng by n khng dnh ch cho ngi cm u, ngi cm u c a vo by mt cch ngu nhin v v vy rt cn ch n s kin l: bn nng by n khng dn n nhu cu c thng , nhng by cu li cn mt ngi chn chin. Ngoi ra cn c th bc b quan im ca Trotter v mt tm l na, ngha l c th gi nh rng bn nng by n c th chia tch c, n khng phi l nguyn thu nh bn nng t bo tn hay bn nng tnh dc. D nhin l rt kh theo di qu trnh pht trin ca bn nng by n trong tng c th. Ni s hi ca a nh b b mt mnh (Trotter gii thch y l biu hin ca bn nng) c th c gii thch hon ton khc. Ni s hi y lin quan n m n, sau ny l lin quan n nhng ngi thn yu khc v l biu hin ca mt c mun khng thc hin c, a tr khng th lm g vi c mun [3] ngoi vic bin n thnh

ni s hi. Ni hong s khng ht d c ngi thuc by ti gn, ngc li, ngi l ch lm cho n hong s hn m thi. Trong mt thi gian kh di ngi ta khng tm thy biu hin g ca a tr chng t bn nng by n hay thc tp th. Tnh cm hnh thnh trong cc nh tr, ni c nhiu tr em v t mi quan h vi cha m m c th l: s ghen t khi thy m a con ln dnh cho a nh hn. D nhin l a ln mun gt b a nh, y a nh khi cha m, tc mi quyn li ca a nh, nhng v cha m thng yu ng u cc con, a ln hn s khng th gi mi thi th ch vi em m khng b trng pht nn n buc phi ng nht ha mnh vi nhng a con khc; cn trong nh tr th xut hin thc tp th hay cng ng, thc y s pht trin thm trong nh trng. Yu cu u tin ca s hnh thnh phn ng ny l s cng bng, l cch i x ging nhau vi mi ngi. Chng ta hn u thy rng nh trng yu cu cng bng mnh m n mc no. Nu ti khng phi l cc cng th t ra cng ng ai c cng nh. C th cho rng s chuyn ha v thay tnh ghen t bng tinh thn tp th trong nh tr v trng hc l chuyn kh tin nu nh chng ta khng thy chnh qu trnh trong nhng quan h khc. Ch cn nh li mt m ng cc b v cc c m mng cng yu mt chng ca s hay ngh s dng cm, ang xm xt chen nhau quanh chng ta sau bui biu din th s r. Hn l trong thm tm c no cng mun ghen vi c khc, nhng v h ng qu v v th m khng c no c th mt mnh chim at c thn tng nn h nh b ngh y v thay v lao vo cu x nhau, h hnh ng nh mt tp th

v thay v lao vo cu x nhau, h hnh ng nh mt tp th thng nht, hoan h thn tng v ly lm sung sng m chia nhau ln tc ca chng ta. Ban u vn l nhng tnh ch, nhng v tnh yu vi mt i tng nn h c th ng nht ho vi nhau. Thng thng nu mt tnh trng c th c gii quyt bng nhiu cch th khng c g phi ngc nhin l gii php c thc hin l gii php mang li mt phn tho mn trong khi cc gii php khc, d thch ng hn, li khng c s dng v hon cnh thc t khng cho php t mc tiu. Tinh thn tp th, tnh on kt v.v. c hiu nng trong i sng x hi u l do lng ghen t ban u ny m ra. Khng ai c vt ln, ai cng nh ai, mi ngi u phi c nhng gi tr nh nhau. Cng bng x hi ngha l mt ngi phi t t b mt s th ngi khc cng t b nhng ci , hay ni khc hn, khng c i nhng th . Chnh s i hi cng bng y l ci r ca lng tm v tinh thn trch nhim. Chng ti v tnh tm thy v nh phn tm hc m hiu c biu hin ca i hi cng bng y trong ni s truyn bnh cho ngi khc ca nhng ngi mc bnh giang mai. Ni s hi ca ngi bnh l biu hin vic chng li ci c mun v thc bnh cho k khc. Bi v ti sao ch c h b bnh v chu thit thi th, trong khi ngi khc th khng? Cu chuyn tuyt vi v v x kin ca Solomon cng c cng mt ci r nh vy: nu con ca mt b cht th nhng b khc cng khng c c con sng. Cn c vo c mun m nh vua tm c ngi b nn. Nh vy l thc x hi c t nn mng trn s chuyn ha mt tnh cm m khi thy l th ch thnh tnh cm tch cc mang c im ca ng nht ho. V chng ti theo di

cc mang c im ca ng nht ho. V chng ti theo di qu trnh cho n nay cho nn chng ti nhn thy l qu trnh y din ra do nh hng ca tnh cm tru mn vi mt ngi khc bn ngoi nhm y. Chng ti cng t thy s phn tch v ng nht ho ca mnh l cha hon ho, nhng i vi mc ch ca chng ta hin nay th cn phi quay li vi lun im rng m ng i hi mt s cng bng trit . Nh chng ta thy khi bn v hai loi m ng nhn to l nh th v qun i th iu kin tin quyt chng tn ti l tnh thng ng u ca ngi cm u i vi mi thnh vin ca tp th . Nhng chng ta cng khng c qun rng i hi cng bng trong m ng y ch p dng cho cc thnh vin ca n ch khng lin quan n ngi cm u. Mi thnh vin ca m ng phi ngang nhau, nhng h u mun c mt ngi cm u thng tr tt c. Nhiu ngi ging nhau, c th ng nht ha vi nhau, v mt ngi, mt ngi duy nht, cao hn tt c y l tnh trng ca mt m ng c sc sng. Bi vy cho nn chng ti mn php sa li quan im ca Trotter: ngi l con vt sng thnh by, ngi l con vt thuc by, thnh vin ca by, do mt cha chm dn dt.

10. m ng v by n nguyn thyNm 1912 ti chp nhn gi thuyt ca Ch. Darwin rng

hnh thc nguyn thy ca t chc x hi loi ngi l mt by hp chu s thng tr c on ca mt ngi n ng c uy lc. Ti c gng chng minh rng by n li nhng du vt khng phai m trong lch s nhn loi, th d nh s pht trin ca ch tn th vt t (totemism) l khi u ca tn gio, o c v phn ho x hi lin quan n vic th tiu ngi cm u v bin by hp ph h thnh cng ng huynh [4] . Thc ra y ch l mt gi thuyt cng nh nhiu gi thuyt khc m cc nh nghin cu v thi tin s dng soi ri bc mn b mt thi nguyn thy - mt nh ph bnh ngi Anh, ng Kroeger, gi y l mt cu chuyn (just a story) nhng ti cho rng gi thuyt ny rt ng c quan tm nu c th dng n thit lp cc mi lin kt v gii thch trong nhng lnh vc khoa hc khc. m ng cho chng ta mt bc tranh quen thuc: mt ngi n ng y uy lc gia m ngi bnh ng vi nhau, mt bc tranh c sn trong tng tng ca chng ta v by hp nguyn thy. Tm l ca m ng nh chng ta c thy trong cc m t trch dn: bin mt thc c nhn, hng ngh v tnh cm theo mt chiu duy nht, lnh vc tnh cm v v thc tri dy, khuynh hng mun thc hin ngay nhng nh va xut hin - tng ng vi s thoi ho v mt i sng tinh thn s khai c th gn cho by n nguyn thy. Nhng iu chng ti m t trc y v c im chung ca m ng c bit ph hp vi by hp nguyn thy. ch ca tng c nhn qu yu, hn khng dm hnh ng. Ch c nhng xung lc tp th l c thc hin, ch tn ti ch tp

th, khng cn ch c nhn, nim khng th bin thnh ch nu ngi ta khng thy rng n c tng cng nh ph bin khp mi ngi. S yu t ca nim l do lin lc tnh cm rt mnh gia mi ngi vi nhau; iu kin sng ging nhau v khng c ti sn ring cng to ra nhng hnh ng ging nhau ca cc c nhn ring l. Ngi ta c nhu cu chung ngay c trong vic i i tin nh ta cn thy tr con v trong tri lnh. Mt ngoi l duy nht l hnh vi tnh dc v s c mt ca ngi th ba l tha nu khng ni l rt kh chu khi phi ch i. Sau ny s ni ti phn ng ca hnh vi tnh dc vi nhu cu by n. Nh vy ta c cm gic dng nh m ng l mt by nguyn thy ti sinh. Ging nh mt ngi nguyn thy c th ti sinh trong mi c nhn, t mi m ng c th ti to by hp nguyn thy. V m ng thng thng tr cc c nhn cho nn chng ta nhn ra n chnh l hu du ca by n nguyn thu. Bi vy chng ta phi kt lun rng tm l m ng l tm l c xa nht ca loi ngi. Tm l c nhn m chng ti a ra, vt qua nhng biu hin m ng cn ri rt li, ch sau ny mi xut hin v pht trin dn dn, c th ni l tch ra mt phn t tm l c xa ca m ng. Chng ti s c th tm im khi u ca qu trnh pht trin . Trc ht chng ta thy rng iu khng nh trn phi c nh chnh. Tm l c nhn cng phi lu i nh tm l m ng v ngay t khi thy c hai loi tm l: tm l ca cc thnh vin ca m ng v tm l ca ngi cha, ngi ch huy, lnh t. Cc c nhn to thnh m ng cng b rng buc nh ngy

t. Cc c nhn to thnh m ng cng b rng buc nh ngy nay ta cn thy, nhng ngi cha ca by nguyn thy th t do. Hot ng tr tu ca hn rt mnh m v c lp ngay c khi phi mt mnh; ch ca y cng khng cn phi c tng cng bng ch ca k khc. c nht qun chng ta phi gi nh rng ci Ti ca hn khng b rng buc trong quan h libido, hn khng yu ai, hn ch yu mnh, hn yu ngi khc ch v nhng ngi y phc v cho nhu cu ca hn. Ci Ti ca hn khng cho cc i tng bt c ci g qu mc cn thit. Trong bui bnh minh ca lch s nhn loi hn l mt siu nhn m Nietzche ch i s xut hin trong tng lai. Ngy nay cc thnh vin ca m ng vn cn mt o tng rng h c ngi cm u yu thng nh nhau, nhng chnh ngi cm u li khng cn phi yu ai, hn phi thuc vo dng ging cai tr, phi hon ton ng i, t tin v t ch. Chng ta bit rng tnh yu hn ch ng i v chng ta c th chng minh rng nh nh hng m n tr thnh mt nhn t ca nn vn minh. By gi ngi cha ca by cha phi l nhn vt bt t, mi sau ny mi c s thn thnh ho nh th. Khi hn cht th phi c ngi thay, chc l a con t ca hn, mt k cho n lc y ch l thnh vin ca m ng nh nhng ngi khc, s thay th hn. Nh vy l phi c kh nng bin tm l m ng thnh tm l c nhn, phi c nhng iu kin thc hin s bin i y cng nh by ong c kh nng, trong trng hp cn thit, bin mt ci trng thnh ong cha ch khng phi ong th. Chng ta ch c th tng tng nh sau: Ngi cha tin s y ngn chn khng cho cc con hn c tho mn cc khao kht

ngn chn khng cho cc con hn c tho mn cc khao kht dc tnh trc tip, hn buc chng phi tit ch v kt qu l to ra s rng buc tnh cm vi mnh v gia chng vi nhau; nhng mi rng buc c th xut pht t nhng khao kht dc tnh b ngn chn. C th ni hn p cc con vo tnh trng pht trin tm l m ng. Chnh lng ghen tung dc tnh v s thiu khoan dung ca hn l nguyn nhn ca tm l m ng. C th gi nh rng nhng a con b xua ui, khi tch ri khi ngi cha li dng kt qu ng nht ha vi nhau m thc hin ng tnh luyn i v bng cch ginh c t do nn dm git cha. K k v cng ginh c kh nng tho mn dc tnh v bng cch thot khi cc iu kin ca tm l m ng. S tp trung libido vo mt ngi n b, kh nng c tho mn ngay lp tc, khng tr hon, t du chm ht cho nhng ham mun dc tnh b ngn chn v cho php lng ng i lun lun gi mc c nh. Trong chng cui chng ta s bn n quan h gia tnh yu v vic hnh thnh tnh cch. Xin nhn mnh mt ln na nhng mi lin h ng ch gia cu trc ca by hp nguyn thy v cc iu kin gi cho m ng nhn to khi tan r. Qua th d ca qun i v nh th chng ta thy rng iu kin l o tng v mt tnh yu ng u ca ngi cm u i vi tt c cc thnh vin ca m ng. Nhng ch l l tng ho cc quan h c trong by hp nguyn thy, trong tt c cc con u b cha sn ui v u s cha nh nhau. Hnh thc t chc k tip ca x hi loi ngi l b lc tn th vt t i hi mt s

chuyn i nh th (t s hi sang tnh thng - ND), mi bn phn x hi u c xy dng trn c s chuyn i . S bn vng khng g lay chuyn c ca gia nh, mt tp th t nhin, bt ngun t mt tin l tnh thng ng u ca ng b vi mi thnh vin trong gia nh c thc t chng minh. Nhng chc chn l chng ta s cn thu c kt qu ln hn qua nh gi m ng t quan im by hp nguyn thy. S nh gi s gip chng ta hiu nhng iu cn l b mt, cha r ng sau nhng t ng b him nh: thi min v m th. Xin nhc li rng thi min l mt ci g khng khip, tnh cht khng khip chng t s trn p nhng ci gi ci v rng buc chn thnh [5] . Xin nhc li cch tin hnh thi min. ng thy khng nh rng ng ta c sc mnh b n c th lm t lit ch ngi b thi min, hay ni cch khc, k b thi min tin rng ng thy c sc mnh nh th. Dn gian gi sc mnh l nhn in; chc chn y cng l sc mnh ngun gc ca tc cm k (tabu) ca cc dn tc thi tin s, ngha l thn kh (mana) pht ra t cc vua cha, n gn h qu l nguy him. ng thy thi min cng mun c sc mnh ; h th hin n nh th no? H bt i tng nhn vo mt v thng thng th h dng mt thi min. Ngi tin s s v khng chu ni nh mt ca th lnh v sau ny ngi dn thng cng s nh mt ca thn thnh vy. Moise phi lm trung gian gia dn chng v Jehova v dn chng khng chu ni con mt ca thn linh v khi Moise tr v mt ng to ho quang, mt phn thn kh (mana) nhp vo ng ta - k mi gii ca ngi tin s

kh (mana) nhp vo ng ta - k mi gii ca ngi tin s [6] . D nhin c th thi min bng nhng cch khc. Chuyn a n nhng lm ln v to c ngi ta a ra nhiu l thuyt sinh l hc v cn c, th d nh thi min bng cch nhn vo mt vt sng chi hay nghe ting ng u u. Thc ra cc bin php ny ch nhm nh lc hng v v hiu ha ch hu thc ca i tng. Tnh trng cng ging nh khi ng thy thi min ni: By gi hy ch ch n ta, ngoi ra khng c g ng k. Tt nhin, v mt k thut th ni th s khng c hiu qu mong mun v ngi b thi min s b li ra khi tnh trng v thc v s xut hin thi chng i. V mc d ng thy c gng lm cho s ch hu thc ca i tng khng n ch ch ca ng ta v mc d i tng ri vo trng thi khi ton b th gii tr nn v ngha th i tng b thi min tp trung mt cch hon ton v thc ton b s ch ca mnh vo ng thy, to ra mi lin h chuyn di sang ng thy. Phng php thi min gin tip nh ni nhng cu v, khi hi cng c kt qu l mt s phn b nng lng tinh thn xc nh bi v mt s phn b khc i s ph v qu trnh v thc; cc phng php ny cui cng cng a n mc ch nh phng php trc tip bng cch nhn chm ch. Khi b thi min thc v thc tp trung vo ng thy cn thc hu thc th tp trung vo cc cm th khng c gi tr v thay i lin tc. Trong khi thc hin cha bnh bng tm phn th tnh hnh hon ton ngc li. Trong khi thc hin tm phn, t nht c mt ln con bnh c quyt rng khng c mt t tng no hin ln trong tr no c. S lin tng t do ngng hn, nhng khch ng thng

c. S lin tng t do ngng hn, nhng khch ng thng ngy vn iu ng s lin tng y by gi tr nn v hiu. Nu kin tr hi th ngi bnh s th nhn rng anh ta ang ngh v phong cnh bn ngoi ca s phng bnh hay tm giy bi tng hoc chic n treo trc mt. iu c ngha l ngi bnh b mi lin h chuyn di v nhng tng v thc ca ng thy tm phn chi phi. Nu gii thch cho ngi bnh tnh trng ca h th cc lin tng t do li c phc hi. ng Ferenzi hon ton c l khi ni rng khi ng thy thi min bo i tng ng i trc khi thi min th ng thy ng vai tr cha m i tng. ng cho rng c hai loi thi min: loi m i v loi e da; loi th nht l mu tnh, loi th hai l ph tnh [7] . Ra lnh ng khi thi min cng chng khc g yu cu khng c ch vo th gii bn ngoi m tp trung vo ng thy. Ngi b thi min cng hiu nh vy bi v qun th gii bn ngoi chnh l c im tm l ca gic ng v chnh v th m ng gn vi trng thi thi min. Nh vy l ng thy thi min dng cc bin php ca mnh nh thc mt phn cc tn tch ca qu kh xa xm, ci tn tch cn th hin trong quan h vi cha m, nht l vi cha; ng thy nh thc hnh nh mt c nhn y uy lc, ngi ta phi mt ht ch khi c mt ngi ; cnh ngi hay hn trng thy l c mt mi him nguy. Chng ta ch c th tng tng thi ca mt c nhn trong by hp nguyn thy vi ngi cha tin s di dng nh vy. Khi nghin cu cc phn ng khc chng ti nhn thy rng ty thuc vo c im ring ca tng c nhn m mc ti lp cc hon cnh

qu kh ca tng ngi l khng ging nhau. Nhn thc rng thi min ch l mt tr chi, rng y ch l lm sng li mt cch gi to nhng n tng c c th vn cn v iu lm cho ngi b thi min sc khng c li nhng hu qu nghim trng ca vic trit tiu thc bng thi min. c im ng s, y m nh ca m ng m ta thy trong cc biu hin do m th c th c coi l c xut x t by hp nguyn thy. Lnh t ca m ng vn l ngi cha tin s, ngi ta s hn; m ng mun c iu khin bi mt quyn lc v gii hn; m ng khao kht mt ngi c quyn uy; m ng khao kht, theo li ca Le Bon, c phc tng. Ngi cha tin s l l tng ca m ng, nhn vt l tng y thay v chim hu ci Ti-l tng li th li chim hu chnh ci Ti. Thi min c th c coi l m ng c hai ngi, cn m th l nim tin t c s khng phi trn s tri gic v suy lun m trn c s lin kt Eros. Cn phi ni rng nhng quan im trnh by trong chng ny cho php chng ta i t quan im ca Bernheim ngc v nhng li gii thch mt cch th s v xa c hn v thi min. Theo Bernheim th mi hin tng thi min u l sn phm ca m th, cn m th l nguyn th bt kh phn. Chng ti li i n kt lun rng m th l biu hin ca trng thi thi min, cn thi min li c ngun gc bm sinh cn gi li mt cch v thc t ci ngun xa xa ca gia nh loi ngi. ________________________________________ [1]W. Trotter. Instinct of the Herd in Peace and in War, London 1916

London 1916 [2]Xem tc phm ca ti: Jenseits des Lustprinzips, 1920 [3]Xem Freud. Phn tm hc nhp mn. Chng XXV [4]Vt t v cm k, Sigmund Freud [5]Das Unheimliche, Imago, V, 1919. [6]Vt t v cm k, Sigmund Freud [7]Introj