TALENTY – LOLEK JAKO AKTOR, POETA I DRAMATURG

„Człowiek, który swoją duchową formację zawdzięcza od początku polskiej

kulturze, polskiej literaturze, polskiej muzyce, plastyce, teatrowi – polskiej historii,

polskim tradycjom chrześcijańskim, polskim szkołom, polskim uniwersytetom”

– tak powiedział Jan Paweł II 3 czerwca 1979 roku w Gnieźnie.

Powiem Wam jako ciekawostkę, że Karol Wojtyła początkowo nie myślał o tym,

aby zostać księdzem. Uważał, że ma inne powołanie – pociągała go literatura i teatr,

chciał być aktorem.

Już jako papież – Jan Paweł II w książce pt. „Dar i tajemnica” – w pięćdziesiątą

rocznicę święceń kapłańskich tak napisał o sobie w tamtym czasie: „Na tamtym etapie

życia, moje powołanie kapłańskie jeszcze nie dojrzało, chociaż wielu z mojego otoczenia

przypuszczało, że mógłbym pójść do seminarium duchownego. […] W tamtym okresie

decydujące wydawało mi się nade wszystko zamiłowanie do literatury, a w szczególności

do literatury dramatycznej i teatru”.

Dzieciństwo Karola Wojtyły spędzone w Wadowicach to czas, kiedy pisał

utwory literackie i uczestniczył w życiu teatralnym.

Zatem teatrem Karol Wojtyła zetknął się już w szkole w Wadowicach,

gdzie brał udział jako aktor w przedstawieniach szkolnych. Jako uczeń męskiego

Gimnazjum Śląskiego im. Marcina Wadowity (1932–1938) należał od 1934 roku

do szkolnego Kółka Teatralnego. Uczestniczył w przedstawieniach organizowanych

4 – Talenty

„Zostaliście wyposażeni

w wielorakie dary i talenty.

Odkrywajcie w sobie te

zdolności, cieszcie się nimi

i rozwijajcie je z Bożą pomocą.

Niech owocują w waszych

rodzinach, szkołach

i środowiskach.”

na scenie Domu Katolickiego i szkolnego teatru – występował nie tylko jako aktor,

ale także jako pomocnik reżysera. Swoje zainteresowania teatralne traktował bardzo

poważnie, a na kształtowanie jego osobowości jako artysty miał największy wpływ

jego mistrz, reżyser teatralny Mieczysław Kotlarczyk, który wywarł głęboki wpływ

na myślenie Wojtyły na temat głoszonego słowa.

Karol grał w sztukach klasyków polskiej literatury. Grał tam znaczące,

na ogół główne role – w nawiasie jest rola jaką grał Karol Wojtyła – między innymi

grał w „Antygonie” Sofoklesa (Hajmon), „Balladynie” Słowackiego (Kirkor,

Fon Kostryn), „Kordianie” Słowackiego (Kordian), „Nie–Boskiej komedii” Krasińskiego

(Hrabia Henryk), „Ślubach panieńskich” A. Fredry (Gucio), „Sułkowskim”,

„Zygmuncie Auguście” (Zygmunt August), „Boskiej Komedii” Dantego a także

w przedstawieniach wg Apokalipsy św. Jana. Niektóre z przedstawień wyreżyserował.

Do rangi anegdoty urosło pierwsze spotkanie Wojtyły z księciem metropolitą

Adamem Stefanem Sapiehą w maju 1938r. Karol miał wówczas 18 lat.

Ks. Edward Zacher, katecheta Wojtyły, poprosił ucznia, aby przygotował

mowę powitalną, ponieważ do Wadowic miał przyjechać Sapieha i odwiedzić

również gimnazjum Marcina Wadowity. Jak ocenia ks. Zacher, Wojtyła mowę napisał

pięknie, a jeszcze ładniej powiedział.

„Gdy ceremonia się skończyła, Metropolita chwycił mnie za rękę i spytał:

A on co, księdzem będzie?

Niestety nie! – odparłem.

Szkoda, szkoda! Ale dlaczego? – dopytywał się Arcypasterz.

Bo się zakochał w polonistyce. I już nawet wiersze pisze. Chce być aktorem”.

Karol Wojtyła zadebiutował w 1933 r. na łamach „Dzwoneczka” – dodatku

do krakowskiego tygodnika „Dzwon niedzielny”. Pisał wiersze w czasie nauki

w szkole średniej, jednak nie były one wówczas drukowane. Jak uważa Krzysztof

Dybciak, prawdopodobnie pierwszym zbiorem poetyckich utworów Wojtyły

były „Ballady beskidzkie”. Jak wspominają to uczestnicy pierwszych wieczorów

autorskich Karola Wojtyły, te ballady były o tematyce zaczerpniętej z folkloru

Beskidów, miały dramatyczną akcję, były tradycyjne w formie, z maryjnymi

motywami.

Karol Wojtyła w 1938 r. rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie

Jagiellońskim, co sprzyjało pogłębieniu wiedzy, a także twórczości literackiej.

Wówczas zetknął się z krakowskimi uczonymi. W tym czasie odbywały się również

pierwsze spotkania autorskie Wojtyły.

„W związku ze studiami pragnę podkreślić, że mój wybór polonistyki

był umotywowany wyraźnym nastawieniem na studiowanie literatury. Jednakże już

pierwszy rok studiów skierował moją uwagę w stronę języka […] To wprowadziło

mnie w zupełnie nowe wymiary, żeby nie powiedzieć w misterium języka. […]

Później zrozumiałem, że te studia polonistyczne przygotowywały we mnie grunt

pod inny kierunek zainteresowań i studiów: mam na myśli filozofię i teologię”

– pisał papież w „Darze i tajemnicy”.

W czasie studiów polonistycznych Wojtyła występował w spektaklach

teatralnych – w 1939 r. uczestniczył w pracach „Studia 39”. Była to swego rodzaju

szkoła dramatyczna zorganizowana przy Krakowskiej Konfraterni Teatralnej.

Pod koniec roku akademickiego 1938/1939 Wojtyła zagrał zodiakalnego byka

w sztuce fantastycznej „Kawaler księżycowy”. W czasie przedstawienia na widowni

był obecny aktor Juliusz Osterwa. Był on pod silnym wrażeniem przedstawienia.

Czas wojny przyniósł Wojtyle ciężką, fizyczną pracę. Aby zdobyć kartki

żywnościowe dla siebie i ojca, a także aby uchronić się przed wywózką na roboty

do Rzeszy, poszedł do pracy w fabryce sody „Solvay”. Najpierw pracował

w kamieniołomie, gdzie rozbijał wapienne bloki, pracował także przy kolejce

wąskotorowej; został również pomocnikiem strzałowego. Jednak mimo wyczerpującego

zajęcia nie zrezygnował z pracy nad sobą, nauki i teatru.

Tadeusz Kwiatkowski wspominał, że pewnego razu zapytał Wojtyłę, czy zna

„Trzy zimy” Czesława Miłosza. Ten odpowiedział, że czytał i że są to piękne wiersze.

Kwiatkowski zdziwił się, że Wojtyła ma na to czas – praca w Solvayu, próby teatralne,

zainteresowanie filozofią. W odpowiedzi usłyszał: „Dla chcącego nic trudnego”.

W czasie wojny Karol zaangażował się w różne projekty Juliusza Osterwy,

które obejmowały również nowy przekład arcydzieł światowej dramaturgii

na współczesny język.

Wojtyła włączył się również w podziemny kulturalny ruch oporu, pomaga

tworzyć teatr.

Pomysł na Teatr Rapsodyczny, „protest przeciwko tępieniu polskiej kultury

narodowej na własnej ziemi, forma podziemnego ruchu oporu przeciwko okupacji

nazistowskiej” powstał w mieszkaniu Wojtyły na Dębnikach, w pokoju, który został

udostępniony Mieczysławowi Kotlarczykowi i jego żonie, Zofii. Główne zebranie

organizacyjne Teatru Rapsodycznego odbyło się 22 sierpnia 1941 roku w mieszkaniu

rodziny Dębowskich przy ul. Komorowskiego 7. Próby odbywały się w środy i soboty,

późnym popołudniem po pracy, przed godziną policyjną. Pierwsze przestawienie

odbyło się w mieszkaniu rodziny Szkockich – był to „Król-Duch” Słowackiego.

Ostatnią produkcją, w której uczestniczył Wojtyła, był „Samuel Zborowski”

Słowackiego.

W 1942, ku rozczarowaniu Kotlarczyka, Wojtyła zrezygnował z dalszej pracy

artystycznej i postanowił studiować teologię w tajnym Metropolitalnym Seminarium

Duchownym w Krakowie, a potem na konspiracyjnym Wydziale Teologii Uniwersytetu

Jagiellońskiego.

Karol Wojtyła jako poeta był najpierw zafascynowany Biblią i renesansem,

o czym świadczy młodzieńczy zbiór wierszy Renesansowy psałterz, nawiązujący

do Jana Kochanowskiego. Potem przedmiotem trwałej fascynacji stał się romantyzm,

zwłaszcza Juliusz Słowacki oraz Cyprian Kamil Norwid. Swoje wczesne utwory

publikował od roku 1950 w prasie katolickiej pod pseudonimami literackimi

Andrzej Jawień, AJ i Piotr Jasień, a po 1961 roku – Stanisław Andrzej Gruda.

Mimo że Karol Wojtyła w latach 40 wybrał drogę kapłaństwa, nie zerwał

do końca swoich związków z teatrem – był dramaturgiem i krytykiem teatralnym.

Napisał kilka dramatów. Wczesne sztuki teatralne Wojtyły to Hiob i Jeremiasz

– oba z 1940 r.

Sztuka „Brat naszego Boga” (powstała 1944-1950) została zainspirowana

postacią żyjącego na przełomie XIX i XX w św. Adama Chmielowskiego,

znanego jako Brat Albert. Utwór Wojtyły przedstawia dylematy moralne artysty,

który porzuca malarstwo, by służyć biednym. W roku 1989 Adam Chmielowski

został przez Jana Pawła II kanonizowany.

Dojrzałość twórczą odsłania dramat „Przed sklepem jubilera” (powstały w 1960 r.)

to najbardziej znana sztuka Wojtyły, wielokrotnie wystawiana w teatrze. Tematem jest

miłość między ludźmi: jako nadzieja lub rozczarowanie, jako uczucie i więź intymna,

a w końcu jako uświęcający sakrament.

Ostatni dramat Wojtyły, „Promieniowanie ojcostwa” (powstały w 1964r.),

określony został w podtytule jako „misterium”.

Między 30 września a 2 października 1978 roku kardynał Wojtyła napisał swój

ostatni poemat „Stanisław”.

W roku 1999 udziałem Jana Pawła II ukazała się płyta kompaktowa Abba Pater,

na której znalazły się fragmenty recytowane i śpiewane przez Jana Pawła II w muzycznym

opracowaniu. Ten projekt muzyczny powstał dla uczczenia oficjalnych obchodów

2000-lecia chrześcijaństwa oraz jubileuszu dwudziestolecia pontyfikatu Jana Pawła II.

Jest on pierwszym w historii wydawnictwem muzycznym z udziałem papieża.

Jako ciekawostka – niektóre książki Karola Wojtyły:

Renesansowy psałterz – młodzieńczy zbiór wierszy, powstały przed II wojną

światową

Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze (tytuł w innym przekładzie:

Zagadnienie wiary w dziełach świętego Jana od Krzyża) powstały 1948 na Uniwersytecie

Angelicum w Rzymie

Wykłady lubelskie – zapis wykładów z filozofii głoszonych na Katolickim

Uniwersytecie Lubelskim w latach 1954-1956

Elementarz etyczny – szkice zamieszczane pierwotnie w Tygodniku w roku

1957

Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach

systemu Maksa Schelera, 1959

Miłość i odpowiedzialność – 1960; monografia przedstawiająca analizę

psychologiczną, filozoficzną i teologiczną zjawiska miłości

Osoba i czyn – 1969; najważniejsza monografia filozoficzna; studium z

zakresu antropologii chrześcijańskiej

Poezje i dramaty – całość dorobku artystycznego autora utwory poetyckie,

m. in. poematy; Pieśń o Bogu ukrytym, Stanisław; dramaty, m. in.: Brat Naszego

Boga, Przed sklepem jubilera, Promieniowanie ojcostwa; także esej O teatrze słowa

Aby Chrystus się nami posługiwał – zbiór esejów z całego okresu prac

twórczej sprzed pontyfikatu; m. in.: Apostoł, O humanizmie św. Jana od Krzyża,

Personalizm tomistyczny

Książki, które wydał jako Jan Paweł II

Mężczyzną i niewiastą stworzył ich.

Przekroczyć próg nadziei

Tryptyk rzymski

Dar i Tajemnica

Wstańcie, chodźmy

Pamięć i tożsamość

Jako papież opublikował liczne dokumenty:

14 encyklik

14 adhortacji apostolskich

11 konstytucji apostolskich

45 listów apostolskich

31 Motu Proprio

Utwory Karola Wojtyły inspirowały różnych twórców. Jego dramaty doczekały się

filmowych adaptacji. Dzieła Wojtyły inspirowały również kompozytorów.

Drodzy Uczniowie, w tym materiale o Karolu Wojtyle chcemy ukazać,

że nasz Patron posiadał dużo talentów, miał różne plany, ale odkrył POWOŁANIE

– POWOŁANIE DO KAPŁAŃSTWA i w tym posługiwaniu wykorzystał talenty,

którymi go Pan Bóg obdarzył. Widzicie sami, że Karol te talenty odkrył, rozwijał,

dzielił się nimi do końca jako młodzieniec, jako kapłan, biskup, kardynał i papież.

Karol nie zakopał tych darów. Wy też macie różne talenty i dary dlatego bierzmy

przykład z naszego Patrona – co trzeba robić z TALENTAMI.