ŠTA NAM EVROPA DONOSI? - portalanalitika.me · U svakom dijelu se nalaze odgovori na tri pitanja:...

ŠTA NAM EVROPA DONOSI?

Komunikacioni projekat finansiran od strane EU.

ŠTA NAM EVROPA DONOSI?

U Podgorici, januar 2015. godine

NazivŠta nam Evropa donosi?

IzdavačEvropski pokret u Crnoj Gori

Za izdavača Momčilo Radulović

UrednicaKsenija Martinović

Autori/eTajana Kesić ŠapićBojan ŽivadinoćSnežana PupovacVlado Dedović

RedakcijaBisera Turković, Ksenija Martinović, Ivana Bošković, Aleksandar Bogdanović, Ivana Lazarević

Dizajn i štampaStudio MOUSE - Podgorica

Lektura i korekturaSuzana Radulović

Tiraž500 primjeraka

Evropski pokret u Crnoj Gori (EPuCG)Sima Barovića 4, 81000 PodgoricaTel/Fax: 020/268-651email: [email protected]. www.emim.org



Prema EUDeceniju za nama su obilježile evropske integracije i težnja Crne Gore za učlanjenjem u Evropsku uniju. Želja za pripadanjem toj nadnacionalnoj porodici evropskih država je podstaknuta težnjom za boljim, kvalitetnijim i sigurnijim životom crnogorskih građana, kao i dostizanjem visokih standarda u svim oblastima života. Evropske integracije se dešavaju svakodnevno, svuda su oko nas i tiču se svih nas. One nisu posao samo političara i administracije, već i preduzetnika, studenata, poljoprivrednika i svih građana. Posvećenost integracijama i sprovođenje neophodnih reformi neće imati željenog efekta ukoliko izostane podrška građana i javnosti.

Većina građana Crne Gore podržava proces evropskih integracija, i ta podrška trenutno iznosi 57% 1, a istraživanje pokazuje da bi na referendumu o pristupanju Crne Gore EU 74,8% građana glasalo za. Iako postoji trend opadanja podrške u poređenju sa prethodnim godinama, ona je i dalje najviša u regionu. Smanjenje podrške sa vrlo visokog nivoa na kome je bila na početku procesa je razumljivo, imajući u vidu sprovođenje krupnih reformi na ovom putu. Ipak, često nedostatak podrške nastaje i kao posljedica nedovoljne informisanosti i razumijevanja ovog složenog procesa. Istraživanje pokazuje da 52,2% građana nije zadovoljno kvalitetom i količinom informacija koje im se pružaju2. Nedostaje razumijevanje pravila igre, obaveza koje nam predstoje, ali i prednosti ulaska u evropsku porodicu. Šta Evropska unija zaista donosi Crnoj Gori? Kakve nam promjene predstoje? Kako da se blagovremeno pripremimo za njih i proživimo ih što bezbolnije? Kako da iskoristimo brojne prednosti ulaska u Evropsku uniju? Na sva ova pitanja nije lako dati odgovor, ali je jedno sigurno: što više naučimo sada, manje ćemo griješiti kada za to dođe trenutak. Upravo to je i cilj ove brošure – da učimo.

Iskustva drugih prožeta su sličnim dilemama. Poljska je 2004. godine postala članica Evropske unije. Danas je jedna od politički najuticajnijih država evropske dvadesetosmorke, sa privredom dovoljno konkurentnom da se nosi sa velikim igračima „stare Evrope”. Poljska je dobro iskoristila pruženu šansu prije i nakon ulaska u Evropsku uniju. Najveći skeptici u Poljskoj su tada bili poljoprivrednici i vlasnici malih i srednjih preduzeća. Deset godina kasnije, 71% poljprivrednika, 86% privrednika i čak 93% studenata podržava članstvo Poljske u Evropskoj uniji. Proces evropskih integracija je praćen izazovima, nepovjerenjem i strahom kod građana, ali na kraju, kao u navedenom primjeru, ispostavlja se da su najveći skeptici zapravo najveći dobitnici.

Otuda i projekat „Prema EU“ ima cilj da informiše i poduči studente, poljoprivrednike i preduzetnike kako da se na najbolji način pripreme za život u Evropskoj uniji. Zajedno sa Evropskim pokretom u Srbiji, uz podršku Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori, činili smo to kroz niz seminara,

1 Istraživanje sprovedeno od strane UNDP kancelarije u Crnoj Gori i Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija Crne Gore u martu 2014.

2 Ibid.


treninga i info-sesija, kako bi na objektivan i građanima pristupačan način dali informacije o procesu pridruživanja Evropskoj uniji, politikama koje će se odnositi na njih i na koji način se najbolje prilagoditi njima. Danas, zahvaljujući ovim edukativnim događajima, imamo oko 300 studenata, poljoprivrednika i preduzetnika objektivno informisanih o procesu pridruživanju Evropskoj uniji i prednostima koje im članstvo u EU može donijeti, a taj broj će svakako biti još veći zahvaljujući ovoj brošuri.

Publikacija pred Vama je nastala na osnovu iskustava sa ovog projeka, i uz pomoć stručnjaka koji su nam pružili pomoć na edukaciji učesnika tokom svih ovih događaja. Podijeljena je na tri dijela – za poljoprivrednike, preduzetnike i mlade u Crnoj Gori. U svakom dijelu se nalaze odgovori na tri pitanja: 1. Šta Evropska unija donosi ovim društvenim grupama?; 2. Koje evropske politike se odnose na njih?; 3. Koji programi Evropske unije su im već sada dostupni?. Namjera nam je da publikacija ostane kao podsjetnik učesnicima naših projektnih aktivnosti, da im da odgovore na pitanja na koja možda nijesmo dovoljno dobro odgovorili, ali i da istovremeno dođe do svih građana u Crnoj Gori. Evropski pokret u Crnoj Gori nastojaće da ovu namjeru i ostvari, i na taj način da svoj doprinos većem razumijevanju procesa pridruživanja Crne Gore EU. Evropska unije je šansa. Od toga kako je iskoristimo zavisiće i naša budućnost.

Evropski pokret u Crnoj Gori U Podgorici, januar 2015. godine

Proslava Dana Evrope, Nikšić i Podgorica 2014.


Sadržaj

Prema EU ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3

1. Mali i srednji preduzetnici ________________________________________________________________________________________________6 Izazovi i prilike za mala i srednja preduzeća prilikom ulaska u EU ______________________________________________________________________________________________________________________6 Promjene koje se očekuju u sektoru malih i srednjih preduzeća kao posljedica pristupanja EU ____________________________________________________________8 Programi Evropske unije za mala i srednja preduzeća ________________________9 Umjesto zaključka ________________________________________________________________________________________________________________________ 13

2. Poljoprivrednici ____________________________________________________________________________________________________________________________14 Zajednička poljoprivredna politika EU __________________________________________________________________ 14 Mjere ZPP-a koje mogu koristiti države u pretpristupnom periodu ___________________________________________________________________________________________________ 15 Mladi poljoprivrednici – podrška u okviru ZPP-a ______________________________________25 Najčešće zablude povodom pristupanja EU u oblasti poljoprivrede___________________________________________________________________________________________________27 Program bespovratne podrške poljoprivrednicima - IPARD like ____________________________________________________________________________________29

3. Mladi ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________32 Značaj pristupanja Evropskoj uniji za mlade _________________________________________________32 Koje politike EU se odnose na mlade? _______________________________________________________________34 Koje EU programe mogu da koriste mladi? __________________________________________________36

Evropski pokret u Crnoj Gori ______________________________________________________________________________________________________________42Evropski pokret u Srbiji ______________________________________________________________________________________________________________________________43


1. Mali i srednji preduzetnici

1.1. Izazovi i prilike za mala i srednja preduzeća prilikom ulaska u EU

Mikro, mala i srednje velika preduzeća (MSP) pokretači su evropske ekonomije. Ona su ključni izvor zapošljavanja, stvaraju preduzetnički duh i inovacije u EU i zbog toga su nužna za njegovanje konkurentnosti i održavanje zaposlenosti. Preduzetnička i industrijska politika u nadležnosti je zemalja članica, koje svoje programe i mjere u tom području oblikuju u skladu sa zajedničkim načelima i preporukama Evropske unije. Te politike uključuju mjere jačanja preduzetništva i inovativnosti, poboljšanja poslovnog okruženja, podsticanja investicija i razvoja industrijske proizvodnje.

Kada govorimo o prilagođavanju zakonske regulative u području malog i srednjeg preduzetništva sa EU, možemo reći da je to tzv. „meko“ prilagođavanje, jer su za to područje donešene smjernice kojih bi zemlje članice trebalo da se pridržavaju prilikom kreiranja nacionalnog zakonodavstva i programa.

Osnovni politički akt, koji odražava političku volju Evropske komisije da potvrdi ključnu ulogu malih i srednjih preduzeća u privredi EU i po prvi put uspostavi sveobuhvatan politički okvir za MSP u EU i njenim državama članicama, je tzv. Akt o malom preduzetništvu (Small Business Act). Usvojen je 2008. godine sa ciljem da sve postojeće inicijative u sferi preduzetništva ujedine pod zajedničkim zakonodavnim okvirom. Akt o malom preduzetništvu, koji počiva na inicijativi „Počnimo od najmanjih”, sadrži skup od 10 načela kojima

6


se treba voditi u osmišljavanju i sprovođenju politika vezanih za preduzetništvo na EU i nacionalnim nivoima, a kako bi se stvorili jednaki uslovi za mala i srednja preduzeća na nivou cijele Evropske unije. Ta načela su:

Stvoriti okruženje u kome preduzetnici i porodična preduzeća mogu napredovati i u kome se preduzetništvo nagrađuje (EU i države članice bi trebalo da stvore okruženje u okviru koga preduzetnici i porodična preduzeća mogu napredovati i u kome se preduzetništvo nagrađuje. Oni moraju bolje brinuti za buduće preduzetnike, posebno podsticati preduzetnički interes i talenat, posebno među mladima i ženama, a treba i da pojednostave uslove za poslovne transfere);

Osigurati da se poštenim preduzetnicima koji su doživjeli stečaj brzo pruži druga prilika (EU i države članice bi trebalo da osiguraju da pošteni preduzetnici koji se suočavaju sa stečajem brzo dobiju drugu priliku);

Osmisliti pravila u skladu s načelom „Počnimo od najmanjih“ (EU i države članice treba da osmisle pravila prema principu „prvo misliti na male“, uzimajući u obzir karakteristike malih i srednjih preduzeća pri izradi zakona, te pojednostaviti postojeće zakonodavno okruženje);

Učiniti državne uprave osjetljivima na potrebe malog i srednjeg preduzetništva (EU i države članice bi trebalo da stvore javne uprave koje odgovaraju na potrebe malih i srednjih preduzeća, pojednostaviti život malim i srednjim preduzećima, posebno promovisanjem e-vlade i one-stop-shop rješenja);

Prilagoditi sredstva javnog interesa potrebama malog i srednjeg preduzetništva, te olakšati učestvovanje malog i srednjeg preduzetništva u javnoj nabavci i omogućiti bolje korišćenje mogućnosti državne pomoći za malo i srednje preduzetništvo;

Olakšati malom i srednjem preduzetništvu pristup finansijama, kao i razviti zakonsko i poslovno okruženje koje pruža podršku blagovremenim uplatama u poslovnim transakcijama (EU i države članice bi trebalo da olakšaju pristup finansijama malim i srednjim preduzetnicima, posebno za rizični kapital, mikrokredite i mezanin finansiranje i razvoj pravnog i poslovnog okruženja koje će biti podsticajno za blagovremeno plaćanje u poslovnim transakcijama);

Pomoći malom i srednjem preduzetništvu u ostvarivanju veće koristi od mogućnosti koje se nude na jedinstvenom tržištu (EU i zemlje članice treba da podstiču malo i srednje preduzetništvo da više koriste mogućnosti koje nudi jedinstveno tržište, posebno kroz poboljšanje upravljanja i informisanja o politikama jedinstvenog tržišta, omogućujući bolju zastupljenost MSP-a u razvoju standarda i omogućavanju malim i srednjim preduzećima pristup patentima i žigovima);

Promovisati unaprjeđenje vještina u malom i srednjem preduzetništvu, kao i sve oblike inovacija (EU i države članice treba da promovišu unaprjeđenje vještina u malim i srednjim preduzećima i svim oblicima

7


inovacija. Oni bi trebalo da podstaknu ulaganja u istraživanje malih i srednjih preduzeća i njihovo učestvovanje u istraživanju i razvoju programa podrške, transnacionalnim istraživanjima, klasterima i aktivno upravljanje intelektualnim vlasništvom malog i srednjeg preduzetništva);

Omogućiti malom i srednjem preduzetništvu pretvaranje ekoloških izazova u prilike (EU i države članice bi trebalo da omoguće malim i srednjim preduzećima da pretvore ekološke izazove u mogućnosti, trebalo bi da pruže više informacija, znanja i finansijskih podsticaja za punu eksploataciju mogućnosti za nova „zelena“ tržišta i povećane energetske efikasnosti);

Podsticati i pružati podršku malom i srednjem preduzetništvu za korišćenje rasta tržišta (EU i države članice treba da podržavaju i podstiču malo i srednje preduzetništvo da ostvare korist od rasta tržišta izvan EU, posebno kroz aktivnosti podrške i poslovnih treninga za specifična tržišta).

Uspješnost pojedine zemlje u sprovođenju politika za MSP analizira se na godišnjem nivou i objavljuje u dokumentu SBA Fact Sheets (statistički podaci Akta o malom preduzetništvu).

1.2. Promjene koje se očekuju u sektoru malih i srednjih preduzeća kao posljedica pristupanja EU

Promjene koje očekuju preduzetnike prilikom ulaska u EU možemo definisati sa nekoliko aspekata:

A. U području poslovne regulative:

Promjene u trgovinskim sporazumima i carinama;

Ukidanje carina sa EU, istupanje iz CEFTA3 sporazuma (poskupljenje izvoza proizvoda u zemlje članice CEFTA-e);

Ukidanje nulte stope PDV-a na neke proizvode;

Nužnost ispunjavanja ekoloških i tehničkih standarda EU kao preduslov plasmana proizvoda na tržište EU;

Usklađivanje javnih nabavki sa ciljem povećanja mogućnosti učestvovanja MSP.

3 Centralnoevropska zona slobodne trgovine (Central European Free Trade Agreement).

8


B. U poslovnoj/investicionoj klimi:

Promjene u politici i praksi izdavanja građevinskih dozvola, poreza, licenci; uticaja na disciplinu plaćanja, zakonske postupke, promociju i zaštitu investicija i dr.;

Veća makro-ekonomska i politička stabilnost.

C. U podršci malim i srednjim preduzećima:

Povećanje raspoloživosti sredstava EU.

D. Promjene u tržišnim uslovima:

Lakši pristup tržištima država EU;

Veća dostupnost tržišta kompanijama iz EU;

Manja privlačnost tržišta zemalja CEFTA-e za izvoznike zbog povećavanja carina;

Poboljšan pristup finansiranju radi povećanja raspoloživih sredstava iz fondova EU;

Povećanje direktnih stranih ulaganja;

Povećanje izvoznih aktivnosti;

Unaprijeđenje pristupa učenju i inovacijama kroz intenzivniju saradnju sa razvijenijim inostranim preduzećima.

1.3. Programi Evropske unije za mala i srednja preduzeća

Kada je u pitanju pristup finansijskim sredstvima iz fondova Evropske unije, jedna od najvažnijih promjena u sektoru malih i srednjih preduzeća nakon pristupanja Evropskoj uniji ogleda se upravo u povećanju raspoloživosti sredstava iz fondova Evropske unije.

9


Info-sesija za mala i srednja preduzeća

No, ostvarivanje koristi od novih mogućnosti neće se realizovati „automatski“, ukoliko preduzeća ne zadovolje određene uslove, a prije svega uobičajene tržišne uslove sa konkurentnim cijenama i kvalitetom. Kako bi novi izvoznici ostvarili koristi od lakšeg pristupa tržištima EU-28, treba da zadovolje odgovarajuće tehničke norme i norme u oblasti zaštite životne sredine. Za poljoprivredne prehrambene proizvode postoje striktne norme i dosta ih je teško zadovoljiti. Striktne norme u pogledu emisija primjenjuju se i na preduzeća za drumski i teretni prevoz. Iako je teško generalizovati, može se reći da u mnogim podsektorima postoje preduzeća koje trenutno ne zadovoljavaju specifične norme, a dobijanje relevantnih licenci je najvažniji prag koji, posebno mikro preduzeća sa malim obrtima, ne mogu postići bez pomoći, a teško da ih uopšte i mogu postići.

Preduzeća koja žele da izvoze trebalo bi da imaju znanje, resurse, brendiranje itd. za prebacivanje prodaje sa domaćeg tržišta, ili tržišta CEFTA-e, na tržišta EU-28. Isto se primjenjuje, doduše u manjoj mjeri, na preduzeća koja već izvoze u malim količinama na tržišne niše, pa žele povećati izvoz. Osim toga, i preduzeća koja izvoze manji dio proizvodnje, kao i nove buduće firme izvoznici takođe bi trebalo da proizvedu veće proizvodne količine kako bi mogli poslovati na većim tržištima. U većini slučajeva to podrazumijeva širenje, duže vremenske rokove, sredstva za ulaganje i osiguranje materijalnih resursa po umjerenoj cijeni. Sve navedeno trenutno je povezano sa različitim preprekama sa kojima će se u većoj ili manjoj mjeri morati suočiti sva mala i srednja preduzeća.

Različite promjene koje će biti podstaknute pristupanjem Evropskoj uniji i novi tržišni uslovi koji će pristupanjem nastupiti za MSP-e rezultiraće nizom potencijalnih efekata, različitih s obzirom na vrijeme u kome će nastupiti i po intenzitetu, većinom kao rezultat opštih kretanja u evropskim privredama i efikasnosti odgovora na pristupanje uz poslovnu podršku i podršku putem politike.

10


Kako bi se preduzeća uspješno i na vrijeme prilagodila ulasku na veliko i zahtjevno EU tržište, prvo je potrebno da unaprijede svoje poslovanje, sa ciljem zadovoljavanja viših normi i jačanja kvaliteta i produktivnosti, kao i poboljšanja konkurentnosti. U tom cilju:

novi izvoznici trebalo bi da zadovolje tehničke norme i norme na području zaštite životne sredine predviđene za pojedine podsektore;

postojeći izvoznici treba da povećaju kvalitet ili prošire proizvodnju, kako bi mogli poslovati na većim tržištima;

preduzeća koja više ili manje posluju isključivo na domaćem tržištu i suočena su sa rastućom konkurencijom, posebno iz razloga jeftinijeg uvoza, moraće da unaprijede poslovanje sa ciljem jačanja produktivnosti i biti u mogućnosti sniziti cijene bez ugrožavanja profitabilnosti i održivosti.

Sve ranije navedeno neće biti moguće uspješno sprovesti ukoliko nacionalne vlade ne sprovedu načela iz Akta o malom preduzetništvu, odnosno ne implementiraju mjere i programe podrške malim i srednjim preduzetnicima, kako bi im olakšali tranzicioni period.

Ono što je važno znati jeste činjenica da za sve vaše aktivnosti koje ćete sprovoditi radi podizanja konkurentnosti usluge, proizvoda ili uopšteno vašeg preduzeća, postoje dostupna finansijska sredstva na EU nivou. Za početak, sredstva iz pretpristupnih fondova (npr. IPA, IPARD itd), programa Unije (npr. COSME, HORIZON itd), a kasnije, ulaskom u EU, sredstva iz strukturnih fondova. Ipak, često sredstvima iz pretpristupnih fondova (osim preduzetnika u poljoprivredi) nije moguće finansirati ono što biste vi htjeli (nabavka opreme, izgradnja objekata, subvencija kamate na preduzetničke kredite, nastupi na inostranim sajmovima, predfinansiranje izvoza, garancije) i za takve mjere potrebna je podrška vlade putem ministarstava nadležnih za MSP-e, koji bi trebalo da osmisle i ponude programe finansirane budžetskim sredstvima. To će vam zasigurno biti od velike pomoći da prilagodite svoje poslovanje i dočekate strukturne fondove.

Da, kada smo kod strukturnih fondova, iako još nijeste sigurni kada će oni biti na raspolaganju, počnite se pripremati. Zašto? Zato što je za korišćenje takvih fondova potrebno imati cjelokupnu dokumentaciju čije izdavanje, ukoliko se radi o nekim lokacijskim, građevinskim i sličnim dozvolama u nekim zemljama potraje i nekoliko godina. Isto tako, važno je znati da kod strukturnih fondova morate imati zaokruženu cijelu finansijsku konstrukciju, tj. unaprijed finansiran projekt (obvezujuće pismo banke), a nakon završetka projekta i uspješne kontrole dobijate svoj dio ugovoren iz fonda. Da biste to mogli, potrebno je da planirate dugoročno, odnosno danas se pitajte koje su to aktivnosti i investicije koje planirate do 2020. godine i počnite pripremati dokumentaciju. Strukturni fondovi su za preduzeća sa vizijom. I zapamtite, ne finansiraju se projekti u koje ste već uložili sredstva u prethodnim godinama, niti oni koje ste započeli i treba da budu brzo biti gotovi, jer procedure su dugotrajne i pripremite se na to.

11


Prije toga, provjerite da li vi uopšte pripadate kategoriji MSP-a. Mnogi smatraju da, ako imaju 5 zaposlenih i prihode i imovinu do 2 miliona eura, da su automatski MSP. Mogli bi se prevariti, jer to nije dovoljan pokazatelj.

Sama definicija nadilazi glavne kriterijume koji se odnose na broj zaposlenih, godišnji promet i godišnji bilans. Ovdje se, osim glavnih kriterijuma za definisanje MSP-a (broj zaposlenih, godišnji promet i godišnji bilans), u obzir uzimaju i povezanosti između dva ili više preduzeća. Postoje 3 kategorije preduzeća: nezavisna, partnerska i povezana. Svaka od ovih kategorija sa sobom donosi određene promjene pri konačnoj definiciji preduzeća u jednu od kategorija MSP-a, s obzirom na broj zaposlenih, godišnji promet i aktivu/dugoročnu imovinu.

Tabela 1. Kriterijumi definisanja MSP-a

Izvor: HGK, Vodič za definiciju malog i srednjeg poduzetništva u konkursima za dodjelu sredstava iz fondova EU

Većina preduzeća u Evropskoj uniji su nezavisna. To znači da je preduzeće u potpunosti nezavisno ili je partnerski povezano s jednom ili više firmi. Kod autonomnih preduzeća, partnerski udio jednog ili više preduzeća mora biti manji od 25% ukupnog udjela preduzeća i obrnuto. Ukoliko udio jednog ili više preduzeća u drugom preduzeću iznosi 25% ili više, a ne više od 50% (procenat glasačkih prava i kapitalnog udjela), njihov odnos postaje partnerski, pa se to preduzeće više ne može smatrati nezavisnim.

U tom slučaju, pri definisanju spada li pojedino preduzeće u jednu od kategorija MSP-a, konačnom broju zaposlenih i godišnjem prometu/ aktivi/ dugoročnoj imovini pridodaju se isti pokazatelji drugog ili više preduzeća sa kojima je to preduzeće u partnerskom odnosu i to za onoliki procenat koliko drugo preduzeće ili preduzeća imaju udjela u navedenom preduzeću.

Isto tako, preduzeće može biti i povezano. Karakteristika povezanog preduzeća je većinski udio jedne ili više kompanije u udjelu povezanog preduzeća. Tačnije, ukoliko je više od 50% udjela preduzeća u vlasništvu jedne ili više kompanija, preduzeće se smatra povezanim. U definisanju ovih odnosa važi pravilo reciprociteta. U tom slučaju, pri defninisanju spada li pojedino preduzeće u jednu od kategorija MSP-a, konačnom broju zaposlenih i godišnjem prometu/ aktivi/ dugoročnoj imovini pridodaju se isti pokazatelji kompanije ili kompanija sa kojima je preduzeće u partnerskom odnosu i to u iznosu od 100% preduzeća za koje je preduzeće vezano.

12


1.4. Umjesto zaključka

Ulazak neke zemlje u Evropsku uniju donosi velike i bitne promjene za sektor malih i srednjih preduzeća, koje se prepoznaju u području poslovne regulative, investicionom i poslovnom okruženju, podršci malim i srednjim preduzećima, kao i uslovima na tržištima tih preduzeća.

Opstanak i razvoj malih i srednjih preduzeća na jedinstvenom tržištu Evropske unije zavisiće od njihove sposobnosti uspješnog konkurisanja i odgovora na izazove koje postavlja zahtjevno tržište, nova regulativa i oštra konkurencija u Evropskoj uniji.

Za rješavanje prepreka i razvoj sektora malih i srednjih preduzeća potrebna je politička volja i koordinisana aktivnost svih relevantnih aktera u vašoj državi.

P.S. Poštovani preduzetnici, ako još juče nijeste počeli sa pripremama za ulazak na zahtjevno tržište EU - požurite!

Tajana Kesić Šapić, pomoćnica direktora sektora za industriju

Hrvatske gospodarske komore

13

2. Poljoprivrednici

2.1. Zajednička poljoprivredna politika EU

Zajednička poljoprivredna politika EU je jedna od najstarijih politika Evropske unije, računajući sve periode razvoja ove nadnacionalne organizacije. Ova politika predstavlja proizvod dugogodišnjih konstantnih promjena, kao proizvod interakcije mnogobrojnih unutrašnjih subjekata jedinstvenog tržišta EU, od proizvođača, preko prerađivačke industrije i institucija Evropske unije, vlada država članica, pa sve do potrošača. Takođe, snažan zamah svih najvažnijih reformi Zajedničke poljoprivredne politike EU (ZPP) bili su spoljni faktori, oličeni u trgovinskim interesima vanevropskih velikih poljoprivrednih zemalja (SAD, Brazil, Australija), koji su dobili na značaju počevši od urugvajske runde pregovora u okviru Opšteg sporazuma o carinama i trgovini (GATT), kasnije Svjetskoj trgovinskoj organizaciji.

Od svog nastanka pa do danas, ZPP doživjela je mnogobrojne promjene, a uvijek sa jednakim ciljem – opstankom EU/EZ na svjetskom tržištu kao ozbiljnog aktera u oblasti proizvodnje i prerade poljoprivrednih proizvoda. Ovako definisana, ona je određena jasnim ciljevima koji se do danas nisu značajno mijenjali:

povećanje produktivnosti u poljoprivredi unaprijeđenjem tehničkog razvoja, racionalizacijom poljoprivredne proizvodnje i optimalnim korišćenjem faktora proizvodnje, naročito radne snage;

obezbjeđivanje odgovarajučeg životnog standarda poljoprivrednog stanoviništva, posebno putem povećanja zarada u poljoprivredi;stabilizacija tržišta;

14


garantovanje snadbijevanja;obezbjeđivanje snadbijevanja potrošača razumnim cijenama.

Do najnovijih reformi, ZPP nije previše vodila računa o malim poljoprivrednicima i zato je danas starosna struktura poljoprivrednika u EU nepovoljna. Samo 6% poljoprivrednika u EU čine poljoprivrednici ispod 35 godina starosti, dok 33% poljoprivrednika ima preko 65 godina. U različitim zemljama članicama EU situacija varira od 12% mlađih od 35 godina u Poljskoj, do svega 2% u Portugalu.4 Doskorašnja politika u okviru ZPP-a se samo indirektno odnosila prema mladim poljoprivrednicima, ali se donekle situacija mijenja od najnovijih reformi ZPP-a za period 2014-2020.

2.2. Mjere ZPP-a koje mogu koristiti države u pretpristupnom periodu

Kada je u pitanju perspektiva koju poljoprivrednici u zemljama kandidatima za punopravno članstvo u EU imaju, ona se sastoji iz seta mjera koje dolaze iz EU, bilo u pretpristupnom periodu, bilo nakon punopravnog članstva. Ono što je trenutno dostupno su nacionalne mjere podrške u poljoprivredi i one varijaju od zemlje do zemlje i ovdje neće biti previše riječi o tim mjerama, jer bi bila neophodna posebna studija da se one analiziraju. Drugi razlog za neulaženje u detalje nacionalnih politika je njihova nestabilnost, pa je teško pronaći konstantu koja bi bila osnova dublje analize.

Na putu ka EU, poljoprivrednicima država kandidata EU stavljene su na raspolaganje mjere kroz Instrument pretpristupne pomoći EU u ruralnom razvoju (IPARD). Ovaj set mjera odnosi se na sve poljoprivrednike, uz određena ograničenja koja definiše zainteresovana država (sektori poljoprivredne proizvodnje koji će biti podržani, broj grla, veličina posjeda, kapacitet objekata itd.). Svi ovi detalji definisani su u IPARD programu koji država kandidat priprema i tek nakon usvajanja ovog programa od strane Evropske komisije i akreditacije određenih institucija poljoprivrednici mogu da koriste sredstva iz IPA fonda namijenjenog ruralnom razvoju (IPARD). Mjere koje su stavljene na raspolaganje državama kandidata su:

1. Ulaganja u materijalna sredstva poljoprivrednih gazdinstava;2. Podrška za upostavljanje grupa proizvođača;3. Ulaganja u materijalna sredstva za preradu i marketing poljoprivrednih

i ribarskih proizvoda;4. Mjera agroekološko-klimatske i organske proizvodnje;5. Sprovođenje lokalnih strategija razvoja – pristup LEADER;6. Investicije u ruralnu javnu infrastrukturu;

4 http://capreform.eu/strengthening-the-role-of-young-farmers-in-the-future-cap/

15


7. Diverzifikacija poljoprivrednih gazdinstava i poslovni razvoj;8. Unaprjeđenje i usavršavanje;9. Tehnička pomoć;10. Savjetodavne usluge;11. Uspostavljanje i zaštita šuma5.

Intenzitet pomoći

Kada je u pitanju intenzitet pomoći, javni troškovi u principu ne smiju da pređu gornju granicu od 50% od ukupnih prihvatljivh troškova ulaganja, sa sljedećim izuzecima:

A. 60% za ulaganja u fizičku imovinu poljoprivrednih gazdinstava.

B. 65% za ulaganja:

mladih poljoprivrednika u fizičku imovinu poljoprivrednih gazdinstava,u poljoprivrednu diversifikaciju i poslovni razvoj.

C. 70% za ulaganja u fizičku imovinu poljoprivrednih gazdinstava u planinskim područjima.

D. 100% za ulaganja u/pomoć za:

ruralnu javnu infrastrukturu, koja nije takve prirode da bi stvarala znatan neto prihod,aktivnosti finansiranih u okviru mjera za tehničku pomoć,uspostavljanje i zaštitu šuma,sprovođenje strategija lokalnog razvoja – pristup LEADER,uspostavljanje grupa proizvođača,mjere agroekološko-klimatske i organske proizvodnje,poboljšanje obuke, savjetodavne usluge.

Dodatnih 10% se može odobriti za sakupljanje otpadnih voda koje ima koristi za životnu sredinu za ulaganja u:

fizičku imovinu poljoprivrednih gazdinstava,fizičku imovinu koja se tiče prerade i marketinga poljoprivrednih i ribarskih proizvoda.

5 Sektorski sporаzum zemlje kаndidаtа i Evropske komisije o mehаnizmimа primjene finаnsijske pomoći Unije zemlji kаndidаtu pod Instrumentom zа pretpristupnu pomoć u oblаsti podrške poljoprivredi i rurаlnom rаzvoju (IPARD)

16


Stope doprinosa Unije

Doprinos Evropske unije će u principu biti 75% javnih troškova. Međutim, treba ga povećati na:

A. 85% za:

mjere agroekološko-klimatske i organske proizvodnje,uspostavljanje i zaštitu šuma,aktivnosti finansirane u okviru mjera za tehničku pomoć,poboljšanje obuke,savjetodavne usluge,u slučaju investicionih projekata koji se sprovode u područjima gde Komisija utvrdi da je došlo do posebnih prirodnih katastrofa.

B. 90% za „sprovođenje strategija lokalnog razvoja – pristup LEADER“.

Prihvatljivost mjera

Za različite mere primenjuje se sledeće:

1. Ulaganja u fizičku imovinu poljoprivrednih gazdinstava

Primaoci u okviru ove mjere su poljoprivrednici ili grupe poljoprivrednika, bilo fizička ili pravna lica i druga poljoprivredna pravna lica (npr. privatna poljoprivredna preduzeća, grupe proizvođača, itd) odgovorna za sprovođenje i finansiranje ulaganja u poljoprivrednom gazdinstvu (kao što je definisano nacionalnim propisima i unijeto u nacionalni registar poljoprivrednih gazdinstava).

Pošto pravila EU ne definišu specifične uslove/ograničenja veličine prihvatljivog gazdinstva, nacionalna tijela treba da identifikuju odgovarajuće uslove/ograničenja u programu. Oni treba da budu u skladu sa definisanom strategijom, što bi trebalo da bude zasnovano na analizama sektora izvedenim za sektore koji su podržani u okviru ove mjere.

Najkasnije do konačne isplate investicije, cijelo gazdinstvo mora poštovati odgovarajuće nacionalne minimalne standarde koji su na snazi u vezi sa zaštitom životne sredine i dobrobiti životinja. Ako su nacionalni standardi slični standardima Evropske unije, u opravdanim slučajevima, Komisija može da odobri odstupanje od ovog pravila. Ovo mora biti jasno napisano u IPARD II programu.

Investicija se mora odnositi na proizvodnju poljoprivrednih proizvoda.

17


2. Podrška za formiranje grupa proizvođača

Pomoć u okviru ove mjere može se odobriti samo grupama proizvođača zvanično priznatim od strane nadležnih nacionalnih tijela nakon 1. januara 2014. godine. Grupe proizvođača koje su prihvatljive pod uslovima Uredbe Komisije (EK) br. 718/2007 mogu da podnesu zahtjev za pomoć u okviru ove mere, pod uslovom da i dalje ispunjavaju uslove za podršku u okviru IPARD programa za 2014-2020. godinu.

Zemlja kandidat treba da definiše odgovarajući pravni i organizacioni oblik grupa proizvođača, omogućavajući im da steknu prava i preuzmu obaveze (npr. zadruga, društvo sa ograničenom odgovornošću, ortačko društvo, itd). Profesionalne i/ili međunarodne profesionalne organizacije koje predstavljaju jedan ili više sektora se ne kvalifikuju kao grupe proizvođača.

Podnosioci zahtjeva moraju ispuniti sledeće uslove:

Grupe proizvođača moraju da budu osnovane po prvi put i zvanično priznate od strane nadležnih državnih organa nakon 1. januara 2014. godine;Grupe proizvođača treba da budu priznate od strane nadležnog organa na osnovu poslovnog plana.

Pomoć će biti odobrena kao paušalna pomoć u godišnjim ratama za prvih pet godina nakon datuma kada je grupa proizvođača priznata i obračunava se na osnovu godišnje tržišne proizvodnje grupe. Biće ograničena na maksimalnih 10% tržišne proizvodnje za prvu godinu i postepeno će se smanjivati za naredne godine. Pomoć neće prelaziti 100.000 evra godišnje.

3. Ulaganje u fizičku imovinu koja se tiče prerade i marketinga poljoprivrednih i ribarskih proizvoda

Primaoci su preduzeća, kao što je definisano nacionalnim propisima, odgovorna za sprovođenje projekata u njihovom objektu ili objektima. Preduzeće se može sastojati od jednog ili više objekata.

Glavni fokus treba da bude na preduzećima koja zapošljavaju manje od 250 radnika, a koja imaju godišnji promet manji od 50 miliona eura i/ili ukupan godišnji bilans stanja manji od 43 miliona eura koji odgovara trenutnoj definiciji malog i srednjeg preduzeća iz Preporuke Komisije 2003/362/EC.

Ekonomska isplativost preduzeća mora se pokazati do kraja realizacije investicije.

Najkasnije do kraja projekta (prije konačne isplate), cijelo preduzeće mora poštovati glavne relevantne nacionalne minimalne standarde koji su na snazi u pogledu zaštite životne sredine, javnog zdravlja, dobrobiti životinja i bezbjednosti na radu. Ako su nacionalni standardi zasnovani na standardima EU posebno zahtijevni, Komisija može, samo u opravdanim slučajevima, da

18


odobri odstupanje od ovog pravila. Ovo mora biti jasno napisano u IPARD programu.

Podržane investicije moraju se odnositi na obradu i/ili marketing poljoprivrednih proizvoda, uključujući i ribarske proizvode.

Identifikacija vrste primalaca i prihvatljivih investicija u svakom sektoru moraju dati prioritet razvoju najslabije karike u lancu prerade i marketinga, identifikovan analizom relevantnih sektora.

4. Mjera agroekološko-klimatske i organske proizvodnje

Primaoci mogu biti poljoprivrednici, grupa poljoprivrednika koji, po pravilu, najmanje pet godina preduzimaju obaveze u okviru te vrste poslovanja.

Na osnovu izabranog cilja odnosno grupe ciljeva, zemlja kandidat treba da identifikuje vrstu operacija koje treba podržati i da obezbijedi opravdanje u pogledu očekivanih uticaja. Prilikom definisanja vrste operacija, posebnu pažnju treba obratiti na specifične prioritete životne sredine koji su opisani u IPARD programu za izabrane oblasti, kao i u vezi sa poljoprivrednim aktivnostima u gazdinstvu i administrativnim kapacitetima za sprovođenje te vrste operacija.

Zemlja kandidat treba da predstavi u IPARD programu kako će se postići probna dimenzija mjera/vrste operacija. Ovo se može odnositi na eksperimentalnu prirodu vrste operacija, ograničenje područja implementacije vrste operacija, doprinos vrste operacija razvoju iskustva kako na administrativnom nivou tako i na nivou poljoprivrednog gazdinstva, smanjen broj vrste operacija.

Prihvatljivi za ove mjere će biti primaoci koji će dobrovoljno preuzimati vrstu operacija, koja prevazilazi relevantne obavezne standarde (početna vrijednost). Primaoci će morati da poštuju relevantne obavezne standarde na cijelom gazdinstvu. Opisi relevantnih obaveznih standarda će morati da budu predstavljeni u IPARD programu.

Zemlja kandidat treba da obezbijedi da svaki primalac prije preduzimanja bilo koje vrste operacija posjeduje relevantno znanje potrebno za uspješnu realizaciju ovakve vrste operacija.

Zemlja kandidat treba da ustanovi minimalnu veličinu poljoprivrednog zemljišta koje može da se prijavi pod bilo koju vrstu operacija, kao i minimalnu veličinu stada ugroženih životinjskih vrsta.

Obaveze koje primaoci moraju da poštuju će biti kreirane za svaku vrstu operacija. Obaveze su specifične i detaljne odgovornosti primalaca koje moraju biti jasno opisane u IPARD programu. Pritom, primaocima će biti nadoknađeni i dodatni troškovi i izgubljena dobit kao rezultat preuzete obaveze u okviru izabranih vrsta operacija.

19


5. Sprovođenje strategija lokalnog razvoja – pristup LEADER

Primaoci su Lokalne akcione grupe (LAG) koji ispunjavaju sljedeće uslove:

moraju da predlože integrisanu lokalnu strategiju razvoja zasnovanu na karakteristikama LEADER-a;moraju da se sastoje od grupe koja predstavlja partnere iz različitih lokalnih društveno-ekonomskih sektora na teritoriji u pitanju;moraju da pokažu sposobnost za definisanje i sprovođenje strategije razvoja za područje;moraju da budu sposobni za upravljanje javnim sredstvima.

Pristup LEADER kod IPA korisnika će biti podržan kroz sljedeće mjere:

Mjera Tehničke pomoći za podizanje kapaciteta potencijalnih LAG-a (aktivnost i tehničke pomoći „sticanje vještina i animiranje stanovnika ruralnih teritorija“);Mjera „Implementacija lokalnih razvojnih strategija – LEADER pristup“ – za odabrane LAG-e sa sljedećim aktivnostima: „sticanje vještina i animiranje stanovnika LAG teritorija“ za podizanje kapaciteta i animiranje odabranih LAG; „Tekući troškovi i mali projekti“, Implementacija lokalnih strategija razvoja „za pokretanje izabranih LAG i realizaciju malih projekata iz „Start-up kompletalata“; „Projekti kooperacije“ za među-teritorijalne ili transnacionalne projekte;

6. Ulaganja u ruralnu javnu infrastrukturu

Primaoci su administrativni subjekti u ruralnim područjima sa do 10.000 stanovnika, prema zvaničnim dostupnim rezultatima posljednjeg popisa stanovništva i kao što je opravdano u programu.

Projekat se mora odnositi na javne infrastrukture potrebne za razvoj ruralnih područja, uključujući puteve, lokalne pristupe putevima od posebnog značaja za lokalni ekonomski razvoj, pristup poljoprivrednom i šumskom zemljištu, snabdijevanje strujom, upravljanje otpadom i vodama, lokalni pristup informacionim i komunikacionim tehnologijama itd.

Demarkacija pomoći koja je odobrena u bilo kom drugom programu EU mora biti objašnjena u programu.

20


7. Diversifikacija gazdinstava i poslovni razvoj

Primaoci su:

Poljoprivrednici i članovi poljoprivrednog domaćinstva koji razlikuju aktivnosti domaćinstva; poljoprivredna domaćinstva i/ili njihovi članovi mogu biti prihvatljivi korisnici, bez obzira da li se nalaze u urbanim ili ruralnim područjima;Fizička lica u ruralnim sredinama; fizička lica, koja se bave ekonomskim aktivnostima, a koja su korisnici u okviru mjere i treba da žive u ruralnom području, što bi moglo da se dokaže, na primjer, prema njihovoj registraciji. Oni mogu da se bave samostalnim djelatnostima (na primjer, za zanate);Privatna pravna lica u ruralnim sredinama; privatna pravna lica osnovana ili koja posluju u ruralnim područjima treba da obuhvataju mikro i mala preduzeća, uključujući i zanatska preduzeća, koja imaju potencijal za sprovođenje projekta, kao i bilo koja vrsta pravnog lica osnovana od strane seoskog stanovništva u ruralnim sredinama. Pravna lica osnovana van ruralnih područja mogu biti prihvatljiva ako su podržane investicije/aktivnosti u ruralnim područjima.

Pomoć u okviru ove mjere se odnosi samo na podršku za fizičke investicije.

Prihvatljive aktivnosti su:

Ulaganje „na poljoprivrednom imanju“ (koji nijesu prihvatljivi u okviru mjere „Ulaganja u poljoprivredna gazdinstva radi strukturiranja i dostizanja standarda EU“);Ostale investicije, promovisane u ruralnim sredinama, npr. u selima, kako bi se povećala privredna aktivnost.

8. Poboljšanje obuke

Primaoci pomoći odobrene u okviru ove mjere će biti profesionalne i/ili među-profesionalne organizacije (pružaoci obuke) sposobne i odgovorne za sprovođenje kurseva obuke.

Učesnici obuke u okviru ove mjere treba da budu lica koja se bave poslovima iz sektora poljoprivrede, proizvodnje hrane i šumarstva i drugi privredni subjekti koji posluju u oblastima koje pokriva predmetni IPA program za ruralni razvoj. Učesnici neće biti u obavezi da plate kurseve.

Zemlja kandidat razrađuje strategiju obuke za sprovođenje aktivnosti za unaprijeđenje profesionalnih vještina i sposobnosti lica koja se bave poljoprivrednom proizvodnjom, proizvodnjom hrane i šumarstvom i drugih ekonomskih subjekata koja rade u oblastima koje pokriva IPA program za ruralni razvoj. Strategija obuke treba da bude odobrena od strane odbora za praćenje IPARD programa.

21


Pomoć neće biti odobrena za kurseve za davanje uputstava ili obuke koje čine dio normalnih programa ili sistema obrazovanja na srednjim ili višim nivoima.

Prihvatljivi su samo oni troškovi za administrativne aktivnosti obuke, kao što su za organizacije koje pružaju kurseve/informativne akcije, kao i troškovi putovanja, smještaja i dnevnica, a po potrebi i za pripravnike.

9. Tehnička pomoć

Primalac u okviru ove mjere je Upravljačko tijelo, koje je najčešće dio Ministarstva poljoprivrede koje je zaduženo za kreiranje politike ruralnog razvoja.

Prihvatljivi troškovi se zasnivaju na realnim troškovima koji su povezani sa sprovođenjem kofinansirane operacije i moraju da se odnose na isplate izvršene od strane primaoca, potkrijepljeni primljenim fakturama ili računovodstvenim dokumentima jednake dokazne vrijednosti.

U okviru ove mjere, prihvatljivim se smatraju sljedeće aktivnosti, pod uslovom da su pokrivene akcionim planom indikativne tehničke pomoći:

A. Troškovi na sastancima odbora za praćenje;B. Drugi troškovi neophodni za izvršenje odgovornosti odbora za praćenje;C. Troškovi za kampanje informisanja javnosti, uključujući troškove štampanja

i distribucije;D. Troškovi prevođenja i tumačenja kao odgovor na zahtjeve Komisije;E. Troškovi u vezi sa posjetama i seminarima;F. Troškovi u vezi sa „sticanjem vještina“ kako bi se pripremile potencijalne

LAG za sprovođenje mjere „Implementacija lokalnih razvojnih strategija – pristup Leader“;

G. Troškovi u vezi sa pripremom ili pojednostavljenjem realizacije mjera u programu, kako bi se osigurala efikasnost uključujući i one mjere u kojoj je sprovođenje predviđeno u kasnijoj fazi;

H. Troškovi evaluacija programa;I. Troškovi u vezi sa uspostavljanjem i radom nacionalne mreže koja podržava

koordinaciju aktivnosti pripreme i implementacije lokalnih strategija ruralnog razvoja;

J. IPA II korisnici i organizacije osnovane u IPA II korisnicima i upravama IPA II korisnika aktivnih u oblasti ruralnog razvoja mogu imati koristi od djelovanja Evropske mreže za ruralni razvoj kao što je predviđeno članom 52(3) (g) Uredbe (EU) br. 1305/2013. Relevantne detaljne odredbe dogovaraju se sa IPA II korisnicima;

K. Nivo podrške zaradama koji uzima u obzir nivoe naknada na tržištu rada u cilju zadržavanja osoblja i izgradnju/zadržavanje znanja u upravi.

22


10. Savjetodavne usluge

Direkcije ili tijela, koja će davati savjete, biće primaoci podrške. Direkcije ili tijela, koja će davati savjete, imaju odgovarajuće resurse u vidu redovno obučenog i kvalifikovanog osoblja i savjetodavno iskustvo i pouzdanost na poljima gdje će pružati savjete. Osoblje savjetodavnih službi mora biti redovno obučavano.

Direkcije ili tijela koja nude savjete mogu uključiti: javne savjetodavne službe, organizacije sektora (kao što su poljoprivredne komore), razvojne agencije, nevladine organizacije, opštinska vijeća, itd). Savjeti će biti pružani besplatno poljoprivrednicima, vlasnicima šuma i malih i srednjih preduzeća u ruralnim područjima.

Grupa savjetodavnih službi za poljoprivrednike i mikro i mala preduzeća mogu da pokriju ekonomske, poljoprivredne i ekološke performanse poljoprivrednih gazdinstava, šumskih gazdinstava ili mala i srednja preduzeća. Obuka savjetnika mora biti pružena direktno u vezi sa oblastima u kojima se pružaju savjeti.

11. Uspostavljanje i zaštita šuma

Vlasnici privatnog i javnog zemljišta i njihova udruženja mogu biti primaoci u okviru ove mjere. Za pošumljavanje i agrošumarstvo, zemlja za koju se traži podrška može da bude u vlasništvu države, pod uslovom da je rukovodilac privatno tijelo ili opština, u tom slučaju, podrška pokriva samo troškove osnivanja.

Podržani projekti moraju biti u skladu sa Nacionalnim šumarskim programima/ strategijama ili ekvivalentnim instrumentima i, po potrebi, sa nacionalnim programom pošumljavanja ili smjernicama, planom adaptacije ili ublažavanja klimatskih promjena, biodiverziteta ili ekvivalentnim strategijama.

Kada je u pitanju podrška za pošumljavanje, agrošumarstvo i restauraciju šume nakon požara, važe sljedeća pravila:

i poljoprivredno i nepoljoprivredno zemljište je prihvatljivo;usjevi sa kratkom rotacijom i jelke su isključene iz pomoći;podrška za pošumljavanje zemljišta u vlasništvu države ili državnih organa ili za brzo rastuće drveće pokriva samo troškove osnivanja;sadnju drveća treba prilagoditi lokalnim uslovima, u skladu sa okruženjem i povećati biodiverzitet;nove šume ne mogu biti uspostavljene u zaštićenim prirodnim područjima, osim kada je povećanje šumovitosti među željenim intervencijama; primalac je dužan da pribavi dozvolu za pošumljavanje izdatu na njegovo ime i odobrenu od strane organa za šumarstvo; podrška je moguća ako je dodatna sadnja neophodna u slučaju samo-zasađenih/spontano pošumljenih područja (npr. na napuštenom zemljištu gdje počinje da se pojavljuje drvenasta vegetacija);

23


podrška neće isključiti upotrebu drvenog ili nedrvenog materijala ili drugih šumskih proizvoda i usluga iz ekonomskih razloga;u područjima gdje je sadnja drveća otežana teškim pedo-klimatskim uslovima (oskudna dostupnost vode, siromašna zemljišta, itd) podrška može biti obezbijeđena za sadnju višegodišnjih drugih drvenastih vrsta, kao što su grmlje ili žbunje, pogodnih u lokalnim uslovima;za agrošumarstvo, preporučeni odnos šumskog zemljišta/drveća i poljoprivrednog zemljišta treba da definiše zemlja kandidat, uzimajući u obzir lokalne pedo-klimatske uslove, šumske vrste (primjenjljivo drveće i žbunje) i potrebu da se osigura poljoprivredna svrha zemljišta;zemlja korisnica utvrđuje maksimalni i minimalni broj stabala.

Osim toga, za prevenciju i restauraciju oštećenja šume od šumskih požara troškovi za uspostavljanje zaštitne infrastrukture treba da budu pokriveni, a podrška neće biti odobrena za aktivnosti u vezi sa poljoprivredom u oblastima koje pokrivaju agro-ekološke obaveze.

Za gazdinstva iznad određene veličine koja treba da se odredi u programu, podrška će biti uslovna. Preventivne akcije protiv požara treba da se odvijaju u oblastima koje razvrstava (IPA II korisnik) sa srednjim ili visokim rizikom od požara. Takve neophodne preventivne akcije moraju da budu usmjerene prema ciljevima javnog programa. Da bi se popravila šteta, potrebno je formalno priznanje javnih organa o pojavljivanju prirodne katastrofe, a pored toga, IPA korisnici moraju da osiguraju da su mjere prevencije i sanacija šumskog požara i štetočina i bolesti u skladu sa odgovarajućim planovima zaštite nacionalnih šuma.

Što se tiče stvaranja šumskih požara kada su u pitanju očišćena područja, prihvatljivi troškovi mogu da sadrže, osim troškova osnivanja, i naknadne troškove održavanja na području u pitanju. Međutim, ova podrška neće biti odobrena za aktivnosti u vezi poljoprivrede u oblastima koje pokrivaju agroekološke obaveze. Pokretni materijal ne bi trebalo da bude pokriven podrškom, već samo materijal vezan za sprječavanje nastanka štete treba da bude obuhvaćen u okviru ove mjere. Druge vrste investicija strukturne zaštite od požara, kao što su pojasevi zaštite od požara, moguće su i mogu se smatrati prihvatljivim.

Podrška za poboljšanje otpornosti i ekološke vrijednosti šumskih ekosistema

Ova podrška ne bi trebalo da dovede do značajnog povećanja vrijednosti ili profitabilnosti šumarskog gazdinstva. Međutim, podrška ne može isključiti pružanje ekonomskih koristi na dugi rok. Za gazdinstva iznad određene veličine koju odredi zemlja kandidat u programu, investicije će se bazirati na planovima upravljanja šumama ili ekvivalentnim instrumentima.

24


Pritom, sve investicije treba da budu u skladu sa relevantnim i odgovarajućim državnim planovima i strategijama. Standardni troškovi se mogu primijeniti za one odgovarajuće slučajeve kada su ispunjena relevantna pravila za provjeru i kontrolu, na primjer, u slučaju prorjeđivanja i oprezivanja.

Seminar o poljoprivredi „Proces pregovaranja Crne Gore i EU – Iskustvo Hrvatske u procesu pregovora, pregovaračka poglavlja 11 i 12“

2.3. Mladi poljoprivrednici – podrška u okviru ZPP-a

U ovom trenutku nije poznat datum ulaska u punopravno članstvo trenutnih država kandidata za članstvo u EU, pa je teško sa punom izvjesnošću pretpostaviti kako će ZPP izgledati nakon 2020. godine. Međutim, pretpostavka je da se EU neće značajnije mijenjati, pa će ovdje biti predstavljena podrška za period 2014-2020. Mladi poljoprivrednici imaju mogućnost podrške u okviru prvog stuba – direktna plaćanja, ali i u okviru drugog stuba ZPP – ruralni razvoj.

U okviru direktnih plaćanja, da bi ostvario pravo na podršku, poljoprivrednik mora biti mlađi od 40 godina (ne smije napuniti 40 godina u godini apliciranja) i mora ispunjavati sve uslove za podršku kao i ostali poljoprivrednici u sklopu osnovne šeme plaćanja. Poljoprivrednik mora da bude nosilac poljoprivrednog gazdinstva u prethodnih pet godina. Ukoliko ispuni sve ove uslove, poljoprivrednik može da dobije 25% uvećanu podršku, kao korisnik osnovne šeme plaćanja do 90 hektara ostvarenih prava na plaćanje.

25


Kroz drugi stub podrške, koji se odnosi na ruralni razvoj u okviru mjere – inovacija, modernizacija i restrukturiranje farmi, malim mladim poljoprivrednicima je omogućena podrška kroz start-up podršku u iznosu do 70.000 eura, za investicije u materijalna sredstva i obuke. U okviru ostalih mjera, svaka država korisnik ZPP-a može predvidjeti dodatne olakšice za mlade farmere u sklopu ostalih mjera ruralnog razvoja.

Mladi farmeri u okviru EU se organizuju u udruženja, a najznačajniji forum koji okuplja mlade poljoprivrednike u EU je Evropski savjet mladih poljoprivrednika (European Council of Young Farmers - CEJA). Ovaj forum okuplja 28 organizacija članica sa osnovnim ciljem uspostavljanja komunikacije mladih farmera u EU, ali i prenošenja znanja i iskustava i objezbjeđivanja kanala komunikacije između mladih poljoprivrednika i donosioca političkih odluka u Briselu.

Više informacija o Evropskom savjetu mladih poljoprivrednika možete naći na njihovom sajtu: http://www.ceja.eu/

Bojan Živadinović, pomoćnik direktora za komunikaciju sa Evropskom komisijom

Uprave za agrarna plaćanja Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine Vlade Republike Srbije

26


Najčešće zablude povodom pristupanja EU u oblasti poljoprivrede

Proces pridruživanje Evropskoj uniji i uticaj brojnih reformi koje se u tom procesu sprovode na svakodnevni život građana često dovode do stvaranja velikog broja zabluda. Zablude se javljaju kako u vidu pretjeranog optimizma, tako i u pogledu pretjeranog pesimizma kada su u pitanju posljedice pristupanja EU. Sa jedne strane, javljaju se mišljenja da će ulazak u EU preko noći promijeniti sve na bolje i da će životni standard naglo porasti na nivo onoga u najrazvijenijim državama članicama. Sa druge strane, kod velikog broja građana se javlja pretjerana bojazan da će ulazak u EU teško pogoditi našu privredu, a naročito poljoprivredu, i da će preduzetnici i poljoprivrednici propasti u nemogućnosti da se izbore sa konkurentskim pritiscima EU tržišta.

Ova pojava je najevidentnija u oblasti poljoprivrede. Neke od najčešćih zabluda o Zajedničkoj poljoprivrednoj politici se odnose na proizvodnju domaćih mliječnih proizvoda, rakije, životinjskog mesa i namirnica, klasifikacija voća i povrća i udruživanje poljoprivrednih proizvođaća. Ono što je sigurno, jeste da u proizvodnji poljoprivrednih proizvoda za sopstvene potrebe nakon sticanja članstva u EU neće biti bitnih izmjena, i ljudi će i dalje moći da za svoje potrebe proizvode prehrambrene proizvode, poštujući osnovna načela, poput higijenskih uslova i testiranja na zarazne bolesti. Međutim, proizvodnja poljoprivrednih proizvoda za dalju prodaju i preradu će sa sobom povući i niz EU standarda i propisa kojih će se morati pridržavati u cilju zaštite potrošača, zdravlja ljudi i garantovanja ispravnosti, bezbjednosti i kvaliteta hrane.

Proizvodnja domaćih mliječnih proizvoda

Proizvodnja domaćih mliječnih proizvoda ulaskom u EU će i dalje bila moguća, kao i njihov plasman na domaćem tržištu, uz poštovanje domaćih propisa. Svakako, zadovoljavanje osnovnih higijenskih uslova će morati da se poštuje da bi se mogli plasirati na tržište. Poštovanje strogih higijenskih standarda će takođe biti neophodno ukoliko želimo da domaće proizvode izvozimo u zemlje članica EU. Pored toga, biće neophodno sprovoditi testiranje životinja od kojih se dobijaju proizvodi namijenjeni daljoj prodaji. Samo zdrave životinje su garacija da je hrana koja od njih potiče bezbjedna za ishranu.

Proizvodnja rakije

Ulaskom u EU domaćinstva će i dalje moći da peku rakiju za sopstvene potrebe, ali dalji plasman će biti posebno regulisan. Da bi se domaća rakija mogla plasirati na tržište. pored poštovanja higijenskih uslova, biće neophodno postojanje deklaracije sastava, koja mora biti u skladu sa evropskim propisima. Ove mjere se sprovode u cilju zaštite potrošaća i njihove bezbjednosti.

27


Proizvodnja životinjskog mesa i namirnica

Značaj zaštite zdravlja ljudi i kvaliteta hrane predstavlja bitnu komponentnu Evropske unije. Pri uzgoju životinja za klanje i dalju proizvodnju životinjskih namirnica za sopstvene potrebe, potrebno je uraditi testiranje mesa na zarazne bolesti. Nakon pristupanja EU, kod proizvodnje mesa i životinjskih namirnica za potrebe tržišta, proizvođači će morati garantovati ispravnost hrane. Biće neophodno brinuti o zdravlju i dobrobiti životinja, hrani koja se daje životinjama, a prilikom klanja, životinja će morati da se omami kako se ne bi bespotrebno mučila.

Klasifikacija voća i povrća

Jedna od čestih zabluda je i da će po pristupanju Evropskoj uniji moći da se proizvodi voće i povrće samo standardizovane veličine. Zabluda je nastala kao odraz klasifikacije voća i povrća po veličini ili obliku, koju su počeli da primjenjuju proizvođači uvidjevši ekonomsku pogodnost takvog postupanja. Plasiranje određenih klasa proizvoda je pomoglo proizvođačima pri plasmanu proizvoda i lakšem pronalaženju kupaca. Prema tome, propisi Evropske unije ne obavezuju proizvođače biljnih proizvoda da sortiraju proizvode po veličini ili obliku.

Udruženja poljoprivrednika

Poljoprivrednici u Evropskoj uniji su uvidjeli da veliku prednost mogu ostvariti udruživanjem. Stoga, danas je većina poljoprivrednika u EU član nekog poljoprivrednog udruženja, najčešće u odnosu na to u kom konkretnom sektoru vrše proizvodnju. Predstavnici udruženja zastupaju i štite interese poljoprivrednika pred EU institucijama

prilikom usvajanja i mijenjanja propisa koji se odnose na poljoprivrednu politiku, jer se njihov glas čuje, u odnosu da primjedbe pojedinačnih proizvođača. Prednost se ogleda i u povećanju prihoda, razvoju pojedinačnih gazdinstava, zajedničkom nastupu na tržištu i sl. Članstvo u udruženjima nije obavezujuće unutar EU, međutim, imajući na umu prednosti koje ono donosi, trebalo bi stimulisati udruživanje poljoprivrednika, pod uslovima koji su njima prihvatljivi, zarad ostvarivanja pomenutih i brojnih drugih pogodnosti.

28


Program bespovratne podrške poljoprivrednicima - IPARD like

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja Crne Gore je u prethodnom periodu radilo na implementaciji programa koji će pomoći poljoprivrednicima na razvoju njihovih gazdinstava. Tako su poljoprivrednici do sada mogli konkurisati za sredstva bespovratne podrške u okviru MIDAS projekata. MIDAS je svojevrsni prelazni projekat do potpunog usvajanja IPARD pravila, a trenutno poljoprivrednici mogu konkurisati za IPARD like projekat, koji predstavlja još jedan korak do početka korišćenja IPARD sredstava, planiranih za 2016. godinu.

IPARD like projekat, koji finansira Evropska unija, podržaće jedan ili više narednih poziva za dodjelu sredstava bespovratne podrške, sa ciljem daljeg uvođenja IPARD mjera i pravila, uz jačanje kapaciteta svih uključenih institucija, a realizuje ga Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja u saradnji sa Svjetskom bankom.

Cilj IPARD like projekta je da se osnaži privreda kroz pružanje bespovratnih investicija u poljoprivredna gazdinstva u cilju modernizacije, uvođenja i implementacije mjera ruralnog razvoja, povećanja konkurentnosti na tržištu poljoprivrednih proizvoda i uvođenja i jačanja evropskih standarda proizvodnje hrane. Standardi EU na polju poljoprivrede se ogledaju u: povećanju kvaliteta proizvoda; higijeni i bezbjednosti hrane; poboljšanju konkurentnosti porodičnih gazdinstava; uvođenju novih tehnologija i inovacija i otvaranja novih tržišnih mogućnosti; poboljšanju kvaliteta proizvoda; očuvanju proizvodnje tradicionalnih proizvoda; povezivanju sektora poljoprivrede i sektora turizma; obogaćivanju turističke ponude specifičnim i rijetkim proizvodima visokog kvaliteta.

Analizirajući poljoprivrednu zajednicu, ustanovljeno je crnogorsku poljoprivedu karakteriše postojanje malih farmi, visok nivo usitnjenosti obradivih parcela, nizak nivo modernizacije poljoprivrednih gazdinstava i nedostatak investicionog kapitala. Na tržištu postoji opšti nedostatak većih količina sirovina odgovarajućeg kvaliteta, posebno mesa. Ovaj nedostatak proizilazi iz nedovoljne tehničke i tehnološke opremljenosti gazdinstava i zastarjelosti mehanizacije. Stoga je proizvodnja manje efikasna i ljudski resursi manje iskorišteni. Takođe, uvidjelo se da veoma mali broj farmi ispunjava minimum standarda EU u pogledu higijene, zaštite životne sredine i dobrobiti životinja. Odnosi između proizvođača i prerađivača bi trebalo intezivirati i ojačati kako bi se poboljšali mehanizmi tržišta i povećala ponuda tržištu. Ovim projektom će nastojati da se uz pomoć bolje opreme i savremene mehanizacije bolje ispunjavaju zahtjevi održavanja prirodnih resursa, zaštite i dobrobiti životinja i bezbjednosti hrane.

29


Investicije koje podržava IPARD like

Pozivom za dodjelu sredstava bespovratne podrške propisane su prihvatljive investicije, koje su podijeljene po oblastima investiranja. Prihvatljive investicije su grupisane u investicije u sektoru stočarstva (uključujući i živinarstvo), investicije u sektoru biljne proizvodnje i pčelarstva i investicije u sektoru akvakulture.

Investicije koje će se podržati kroz IPARD like poziv za dodjelu sredstava bespovratne podrške:Izgradnja i/ili rekonstrukcija i/ili adaptacija objekata za smještaj stoke, stočne hrane i mehanizacije sa pripadajućom opremom; Izgradnja različitih oblika zaštićenog prostora; Izgradnja i/ili rekonstrukcija objekata za skladištenje voća/povrća/ratarskih kultura;Unutrašnji pristupni putevi (uređenje ekonomskog dvorišta u cilju povezivanja objekata na poljoprivrednom gazdinstvu);Nabavka i ugradnja fotovoltažnog sistema za proizvodnju električne energije i nabavka i ugradnja solarnog sistema za sopstvene potrebe;Nabavka nove poljoprivredne mehanizacije za funkcionisanje poljoprivrednog gazdinstva (traktor, priključni uređaji i slično);Nabavka priplodnih grla (junice, jarice i nazimice).

Projektom su propisani i neprihvatljivi troškovi finansiranja, dok u prihvatljive može spadati izrada tehničke dokumentacije. Maksimalno prihvatljiv iznos troška za ovu namjenu je do 1.000a (do 500a se nadoknađuje) i izrada biznis plana (nacrta, skica, računovodstva). Maksimalno prihvatljiv iznos troška za ovu namjenu je 600a (do 300a se nadoknađuje).

Od raspoloživih sredstava za ovaj Poziv, predviđeno je da 10% od ukupnog iznosa bude raspoređeno na sektor akvakulture, a ostatak sredstava biće raspoređen na sektor stočarstva – 60% i sektor biljne proizvodnje 40%. U slučaju da ne bude dovoljno prihvatljivih investicija za jednu oblast, sredstva će se preusmjeriti na drugu oblast investiranja, ukoliko u toj oblasti nema dovoljno sredstava za prihvatljive investicije.

Minimalan iznos investicije je 10.000 eura, a maksimalan 100.000 eura.

Podrška se obezbjeđuje u iznosu od 50% od prihvatljive investicije (ne uključuje PDV), za sve sektore investiranja sa sljedećim izuzecima (izuzeća se ne odnose na pravna lica):

A. 55% prihvatljivih troškova za investicije implementirane od strane mladih farmera (do 40 godina života u vrijeme donošenja odluke o dobijanju bespovratne podrške);

B. 60% prihvatljivih troškova za investicije implementirane od strane poljoprivrednih gazdinstava koja se nalaze planinskim oblastima (iznad 600mnv);

30


C. 65% prihvatljivih troškova za investicije u poljoprivredna gazdinstva koja se nalaze u planinskim oblastima od strane mladih farmera (ispod 40 godina života u vrijeme donošenja odluke o dobijanju bespovratne podrške).

Podnosioci zahtjeva

Podnosilac zahtjeva (korisnik) je fizičko lice ili privredno društvo koje mora biti registrovano, ili je predalo kompletnu dokumentaciju za registraciju u Registar poljoprivrednih gazdinstava, u skladu sa Pravilnikom o obliku i načinu vođenja registra subjekata i registra poljoprivrednih gazdinstava (Službeni list Crne Gore, br. 16/2014), u trenutku podnošenja aplikacije (ova definicija se ne odnosi na korisnike u sektoru akvakulture).

Podnosilac zahtjeva (korisnik) mora da bude registrovan u relevantnim registrima Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, u trenutku podnošenja zahtjeva, odnosno u:

Veterinarskoj upravi (centralni registar gazdinstava, registar objekata i ostali) za sektor stočarstva, živinarstva i pčelarstva;Centralnim registrima Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja za sektor vinogradastva (registar proizvođača grožđa i vina), malinarstva (registar proizvođača ploda masline i proizvoda od masline), a za ostale sektore biljne proizvodnje u nekom od registara ili evidencija Fitosanitarne uprave;Veterinarskoj upravi i u Centralnom registru privrednih subjekata (CRPS) za sektor akvakultre.

Opšte kriterijume prihvatljivosti za korisnike, opšte kriterijume prihvatljivosti za investicije, specifične kriterijume prihvaljivosti, procedura prijavljivanja i potrebna dokumentacija, kao i kriterijume za bodovanje možete naći u Operativnom priručniku za IPARD like koji se može naći na: http://www.minpolj.gov.me/rubrike/IPARD_like/144440/Objavljen-Javni-poziv-za-dodjelu-bespovratne-podrske-investicijama-u-poljoprivredna-gazdinstva-kroz-IPARD-like-projekat.html

Za pružanja podrške poljoprivrednicima u pripremanju aplikacije i davanje potrebnih informacija zadužene su savjetodavne službe u biljnoj proizvodnji i za selekciju stoke. One su dužne pružiti savjetodavnu pomoć potencijalnim korisnicima u ocjeni mogućnosti za investiranje, upoznavanje sa prihvatljivim i neprihvatljivim investicijama, obavezama i pravima potencijalnih korisnika, raspoloživim sredstvima za finansiranje i u ostalim oblastima za koje potencijalni korisnik traži dodatna tumačenja.

Da biste se informisali o narednim fazama IPARD-a, kao i o drugim projektima koje sprovodi Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja možete pratiti njihov sajt www.mpr.gov.me i sajt Savjetodavne službe www.savjetodavna.org ili putem telefona Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja: 020 482 151 i 020 482 298.

31



3. Mladi

Značaj pristupanja Evropskoj uniji za mladeČlanstvo u Evropskoj uniji jedan je od najznačajnijih strateških ciljeva Crne Gore. Kao zemlja kandidat za članstvo u EU, Crna Gora je već zakoračila u proces pregovora u okviru koga se vodi dinamičan dijalog sa evropskim partnerima o javnim politikama u gotovo svim oblastima društva. Kroz proces pregovora, Crna Gora će uskladiti svoj pravni okvir sa pravnom tekovinom EU, a brojne promjene u institucionalnom i pravnom okviru će ojačati vladavinu prava, poštovanje ljudskih prava i kreirati atmosferu u kojoj će građani uživati bolji standard života. Proces evropskih integracija će pozitivno uticati i na politike usmjerene ka jačanju uloge mladih u društvu. Nesumnjivo je da mladi u Crnoj Gori već osjećaju benefite integracionih procesa kroz mogućnosti da putuju, studiraju i razmjenjuju iskustva i znanja sa svojim kolegama i vršnjacima iz zemalja članica EU. Naravno, postoji još uvijek značajan prostor za unaprjeđenje položaja mladih u Crnoj Gori, pogotovo kada je riječ o njihovom aktivnom učešću u procesima donošenja odluka, drušvenom aktivizmu i jačanju njihove svijesti i odgovornosti prema društvenoj zajednici kojoj pripadaju.

Na nivou Evropske unije, politika mladih je relativno nov pojam koji se po prvi put pominje u Ugovoru iz Mastrihta (1993). Politika mladih u EU bazira se na ideji podsticanja razmjene mladih ljudi i istraživača, kao i njihovo dalje uključivanje u demokratske tokove koji se odvijaju u državama članicama EU. Politika mladih se na tlu EU neposredno počela razvijati nakon 1988. Godine, kroz realizaciju programa „Mladi za Evropu”, ali je svoju ekspanziju doživjela nakon usvajanja „Bijele knjige o mladima” tokom 2001. godine. „Bijela knjiga o mladima” je sadržala četiri okosnice svih programa koji će se sprovoditi u državama članicama EU u okviru politika mladih, a podrazumijevala je: saradnju, informisanje, volonterski rad i međusobno upoznavanje mladih u državama članicama EU.

„Bijela knjiga” je poslužila kao osnov Savjetu EU da 2002. godine uspostavi okvir evropske saradnje mladih. Tokom 2009. godine, Evropska komisija je donijela novi strateški dokument namijenjen unaprjeđenju politika mladih

32


u EU – „Strategiju EU za mlade”. U strategiji se pozivaju države članice EU da u periodu 2010-2018. uspostave direktan dijalog sa mladima i aktivno učestvuju i sarađuju na sprovođenju programa za mlade. Strategija definiše dva opšta cilja u okviru evropskog okvira za mlade i to: veću ponudu i jednake mogućnosti za mlade u obrazovanju i na tržištu rada; i aktivno građanstvo, socijalnu uključenost i solidarnost mladih. Ova dva opšta cilja su razrađena kroz konkretne smjernice u strateškom djelovanju na razvijanju i unaprjeđenju položaja mladih u društvenim sferama od obrazovanja, zdravstva, volonterzima, socijalne uključenosti, itd. Period 2014-2020. predstavlja period u kome će politike mladih doživjeti svoju novu fazu u razvoju, prvenstveno u dijelu daljeg jačanja politika u oblasti

obrazovanja i položaja mladih na tržištu rada. Od programa koji će u ovom periodu biti aktivni treba spomenuti „Erasmus +” program koji će u periodu 2014-2020. osnaživati oblasti obrazovanja, osposobljavanja i sporta, uz mjere koje će imati za cilj da problem nezaposlenosti među mladima u državama članicama EU prevaziđu na najefikasniji način. Kroz ovaj program, studenti će imati mogućnost da dobijaju stipendije za studijske boravke u drugim državama članicama EU, čime će se dalje podstaći mobilnost mladih istraživača i akademaca.

Pored formalnog obrazovanja, EU prepoznaje neformalno obrazovanje kao značajan medijum za podršku mladim ljudima, ali i za širenje ideje o integracijama, povezivanju, toleranciji i međusobno usklađenom djelovanju. Tokom 2006. godine, Evropska unija je uspostavila program „Mladi na djelu” čime je stvoren pravni okvir za realizaciju programa neformalnog obrazovanja za mlade na tlu Evropske unije.6 Ciljevi programa se ogledaju u promovisanju koncepta evropskog građanstva mladih; razvijanju solidarnosti i tolerancije među mladima; uspostavljanje međusobnog razumijevanja među mladima; doprinos jačanju kapaciteta organizacija organizacija civilnog društva koje se bave temama iz politika mladih i sličnim aktivnostima.

6 Program Mladi na djelu predstavlja nastavak sljedećih programa za mlade: „Mladi za Europu” (1989-1999); „Evropska volonterska služba” (1996-1999) i „Mladi” (2000-2006).

33


Koje politike EU se odnose na mlade?Po Nacionalnom planu akcije za mlade (2006), mladima u Crnoj Gori smatraju se svi oni između 15 i 29 godina. Od ukupnog broja stanovništva, mladih u Crnoj Gori ima nešto više od 20%.

Putem kreiranja politike za mlade jača se civilno društvo Evrope, podstiču se mladi na učešće u civilnom društvu, ohrabruju se novi oblici učešća i organizovanja mladih. Takođe, politika za mlade ima za cilj da podstakne kritičko mišljenje kod mladih, podstakne ih da se posvete životu svoje lokalne zajednice i da se stvore uslovi za aktivno učešće mladih u donošenju odluka.

EU Strategija za mlade

U cilju povećanja aktivnog učešća mladih kao i njihovog uključivanja u proces razvoja EU politika, Evropska komisija podstiče dijalog između mladih i kreatora politika. Ovo čini prioritetnu osnovu EU strategije za mlade 2010-2018, koja ima dva osnovna cilja:

Da obezbijedi jednake mogućnosti za mlade u oblasti obrazovanja i na tržištu rada;Da ohrabri i podrži mlade da aktivno učestvuju u društvu.

Strategija poziva zemlje članice EU i Evropsku komisiju da u periodu 2010-2018. sarađuju na polju omladine sredstvima nove metode koordinacije. To pretpostavlja među-sektorski pristup, sa kratkoročnim i dugoročnima akcijama, koje uključuju sve ključne oblasti koje se tiču mladih Evrope.

Strategija predlaže inicijative u 8 oblasti, i to:

Obrazovanje i trening Zapošljavanje i preduzetništvoZdravlje i blagostanje UčešćeVolonterski rad Socijalna inkluzijaMladi i svijet Kreativnost i kultura

Ukoliko želiš više da pročitaš na ovu temu, posjeti sajt Evropske komisije: http://ec.europa.eu/youth/policy/youth_strategy/index_en.htm

Agenda 2020

U oktobru 2008. godine ministri zaduženi za omladinu i drugi stručnjaci za mlade okupili su se u Kijevu kako bi kreirali strategiju za bolji položaj mladih u društvu. Oni su željeli da kreiraju prioritete i smjernice u oblasti omladinske politike kojima bi svaka zemlja trebala da se vodi do 2020. godine.

34


Ovaj dokument ima za cilj da utvrdi trenutne snage i slabosti omladinske politike Savjeta Evrope, i da identifikuje način na koji postojeće snage mogu dalje da se razvijaju i usmjeravaju na brz i efikasan način. Poseban akcenat se stavlja na zaštitu ljudskih prava, socijalno jedinstvo, građanstvo i aktivno učešće mladih, ali se ne zapostavlja ni globalizacija i regionalna saradnja.

Osnovni ciljevi dokumenta su:

Da razjasni i artikuliše vrijednost i značaj omladinskog sektora Savjeta Evrope unutar same institucije;Da razjasni osnove omladinske politike Savjeta Evrope, kao i njene specifične snage i doprinose, posebno u odnosu na aktivnosti u okviru EU, te da postavi političku agendu omladinskog sektora za narednu dekadu;Da kroz proces konsultacija obavi evaluaciju trenutnih radnih metoda i formi koje se koriste u omladinskom sektoru i da predloži korisne smjernice u budućnosti.

Više informacija o Agendi 2020 potraži na sajtu Savjeta Evrope: http://www.coe.int/t/dg4/youth/ig_coop/agenda_2020_EN.asp

Mladi u pokretu

Program „Mladi u pokretu” predstavlja paket politika Evropske komisije o obrazovanju i zapošljavanju mladih u Evropi. Osnovan 2010. godine, nastao je kao dio Strategije za održivi i inkluzivni razvoj – Evropa 2020. Cilj ovog programa je da unaprijedi obrazovanje i zapošljavanje mladih, da smanji visoku nezaposlenost i poveća stopu zapošljivosti, a u skladu sa ciljem EU da se dostigne stopa od 75% zapošljivosti za radno sposobnu populaciju (20-64 godina). Ovi ciljevi bi trebalo da se realizuju na sledeće načine:

Usklađujući obrazovanje i trening sa potrebama mladih ljudi; Ohrabrujući mlade da koriste EU grantove za studiranje i obuku u drugim zemljama; Ohrabrujući evropske zemlje da preduzmu mjere u cilju pojednostavljenja transfera znanja ka tržištu rada.

Više informacija potraži na sajtu Evropske komisije: http://ec.europa.eu/youthonthemove/index_en.htmhttp://europa.eu/youthonthemove/docs/communication/youth-on-the-move_EN.pdf

Bijela knjiga za mlade

Ovaj dokument usvojio je Savjet ministara uz preporuku Evropske komisije još 2001. godine. Osnovni cilj Bijele knjige bio je da predloži novi okvir za saradnju među različitim akterima u oblasti mladih, kako bi se mladi ljudi više uključili u donošenje odluka koje se tiču njih samih. U Bijeloj knjizi istaknuti su prijedlozi

35


članicama EU za poboljšanje saradnje sa mladima kroz uspostavljanje novih načina učestvovanja mladih u javnom životu; unaprjeđenje načina informisanja mladih o pitanjima EU; ohrabrivanje mladih za volonterski angažman, kao način uključivanja mladih u društvo i sticanje iskustva, i rad na boljem razumijevanju mladih. Bijela knjiga predstavlja jedan od prvih dokumenata posvećen mladima, zahvaljujući kome su pokrenute i konkretne strategije i akcije namijenjene mladima.

Koje EU programe mogu da koriste mladi?Pred vama su samo neki od programa EU koje možete koristiti ukoliko ispunjavate uslove za prijavljivanje. Proces prijavljivanja je jednostavan. Potrebno vam je samo malo vremena za pisanje prijave i prikupljanje potrebne dokumentacije.

Erazmus za sve (2014-2020)

Program Erazmus za sve novi je program Evropske komisije iz oblasti obrazovanja, treninga, mladih i sporta. Cilj ovog programa jeste da zamijeni sedam postojećih programa počevši od 2014. godine.

Novi program za obrazovanje, obuku, omladinu i sport značajno će povećati fondove za razvoj znanja i vještina. Program će priznati značaj neformalnog učenja i vještine stečene na taj način, što bi moglo mladima u EU da poveća izglede za zaposlenje. Erazmus za sve zasniva se na pretpostavci da je ulaganje u obrazovanje i obuku ključni element da svaki pojedinac, bez obzira na godine i porijeklo, iskoristi svoje potencijale i poveća šanse da se zaposli.

Erazmus za sve će biti otvoren za sve države članice EU, Island, Lihtenštajn, Norvešku, Švajcarsku, zemlje kandidate za članstvo u EU koje koriste pretpristupnu pomoć i druge zemlje Zapadnog Balkana.

Erazmus plus (Erasmus +)

Erazmus plus je program Evropske unije namijenjen finansiranju projekata, partnerstava, događaja i mobilnosti u oblasti obrazovanja i obuka, mladih i sporta. Cilj ovog programa je da poveća sposobnosti i mogućnosti zapošljavanja, modernizaciju obrazovanja, obuka, i rada sa mladima. Zahvaljujući Erazmus plus programu preko 4 miliona građana Evrope i mladih ljudi će imati priliku da steknu iskustvo i vještine kroz studiranje, obuke i volontiranje u inostranstu.

36


Erazmus plus predstavlja jedinstveni program koji strukturiše tri glavne akcije i to:

A. Edukativna mobilnost pojedinaca;

B. Saradnja za inovacije i razmjene dobre prakse;

C. Podrška za reformu politika.

Pored toga u sklopu Erazmus plus programa postoje i dvije specifične akcije:

Jean Monnet – namijenjen promociji EU studija u visokoobrazovnim ustanovamaSport – namijenjen održavanju integriteta sporta (sprječavanja dopinga, sportskog nasilja, netolerancije i diskriminacije), promociji zdravih načina života i socijalne inkluzije kroz sport.

Erazmus plus program će podržavati projekte mobilnosti mladih i to: razmjene mladih, evropski volonterski servis, obuke i job shadowing projekte. Ovaj program pokriva period 2014 – 2020. godine.

Više o ovom programu možete pronaći na sajtu Evropske komisije: http://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/index_en.htm i na sajtu Nacionalne Erasums + kancelarije u Crnoj Gori http://www.neomontenegro.ac.me/.

Erazmus za mlade preduzetnike

Erazmus za mlade preduzetnike koji je pokrenula Evropska komisija 2009. godine omogućava novim preduzetnicima, naoruža- nim koherentnim planom poslovanja ili preduzetnicima koji su osnovali sopstvenu firmu u protekle tri godine – da steknu korisne vještine i iskustvo u poslovanju u nekoj drugoj zemlji kroz učešće u Programu za konkurentnost i inovativnost (CIP) 1.

Program „Erazmus za mlade preduzetnike“ finansira Evropska komisija i on funkcioniše u onim zemljama koje učestvuju u CIP-u pomažući gotovo 200 podržanih poslovnih organizacija (posredničkih organizacija), kao što su privredne komore, organizacije za pomoć u poslovanju i centri za novoosnovane firme.

Dodatne informacije o programu možete pronaći na sajtu: www.erasmus-entrepreneurs.eu

37


Mladi u akciji (Youth in Action)

Mladi u akciji je program EU za mlade od 15 do 28 godina, dizajniran da kod njih podstakne osjećaj aktivnog evropskog građanstva, solidarnosti i tolerancije, kao i da ih više uključi u oblikovanje buduće Evropske unije.

Program promoviše mobilnost mladih unutar EU, ali i van njenih granica, kao i neformalno učenje, međukulturni dijalog i saradnju mladih, bez obzira na njihovo kulturno, vjersko ili drugo porijeklo. Neki od potprograma su dostupni za mlade između 13 i 30 godina.

Više o ovom programu možete pronaći na sajtu Evropske komisije: http://ec.europa.eu/youth/tools/youth-in-action_en.htm

Erazmus Mundus (Erasmus Mundus)

Kroz Erazmus Mundus program studentima su dostupne stipendije za master i doktorske studije. Ovaj program je dostupan i nastavnom i istraživačkom osoblju. Mogućnosti se odnose na sprovođenje nastave, odnosno istraživanja u okviru kurseva ponuđenih za master i doktorske studije.

Master studije postoje za gotovo sve oblasti. Organizovane su tako što minimum tri visokoobrazovne ustanove iz različitih EU zemalja formiraju konzorcijume i organizuju zajedničke studije u trajanju od jedne ili dvije godine.

U okviru Erasmus Mundusa postoje i posebni Action 2 programi namijenjeni studentima Zapadnog Balkana. Sigma Agile i SunBeam predstavljaju dva takva programa, koji nude mogućnost razmjene studenata između partnerskih univerzitata na svim akademskim nivoima. Aplikacije za ova dva programa se popunjavaju putem sajtova:

http://portal.uw.edu.pl/en/web/sigma/about-sigma, i http://www.sunbeam.univpm.it/EN/partnersa.

Od akademske godine 2015/2016 Sigma Agile i SunBeam će biti sastavne komponentne Erazmus plus programa.

Više o trenutnim master i doktorskim kursevima možete pronaći na sajtu Evropske komisije:

http://eacea.ec.europa.eu/erasmus_mundus/results_compendia/selected_projects_action_1_master_courses_en.php

http://eacea.ec.europa.eu/erasmus_mundus/results_compendia/selected_projects_action_1_joint_doctorates_en.php.

38


Evropski volonterski servis

Evropski volonterski servis (EVS) omogućava mladim Evropljanima da pokažu svoju posvećenost kroz neplaćene volonterske aktivnosti u inostranstvu. Na ovaj način razvija se solidarnost, razumijevanje i tolerancija među mladim ljudima.

Program je namijenjen mladima od 18 do 30 godina, koji žele da daju svoj doprinos društvu, učestvujući u različitim aktivnostima i voljni su da razvijaju nove vještine. Volonteri dobijaju Youthpass sertifikat koji potvrđuje da su bili dio neformalnog učenja. Učešće je besplatno za volontere i pokriva sve troškove boravka u inostranstvu.

Kako bi projekat uspio, neophodno je učešće organizacije koja šalje, organizacije koja prima i volontera koji se prijavio za EVS program. U jednom programu može da učestvuje i do 30 volontera. Volonteri mogu dati svoj doprinos u različitim oblastima: kultura, sport, društvo, kulturološko nasljeđe, umjetnosti, zaštita civila, očuvanje sredine, itd. Program najčešće traje od 2 do 12 mjeseci.

Više informacija možete pronaći na sajtu:http://europa.eu/youth/EU/voluntary-activities/european-voluntary-service_en.

Mediteranska kancelarija za mlade

Jedna od aktivnosti ovog programa posvećena je mobilnosti studenata i istraživača u okviru mediteranskih partnerskih zemalja, a to su: Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Egipat, Francuska, Grčka, Hrvatska, Italija, Kipar, Liban, Malta, Maroko, Slovenija, Španija, Tunis i Turska.

Ovaj program namijenjen je prvenstveno studentima magistarskih i doktorskih studija, ali i onima koji su zainteresovani da stručnu praksu obave u nekoj od navedenih zemalja. Stipendija se odobrava na period od minimum 5 mjeseci.

Više informacija o ovom programu možete naći na sajtu:

www.officemediterraneendelajeunesse.org

39


EUROWEB plus

EUROWEB plus je program Evropske komisije namijenjenstipendiranju studenata na dodiplomskim, magistarskim, doktorskim i post-doktorskim studijama, kao i univerzitetskom osoblju. Program je namijenjen prvenstveno studentima tehničkih nauka i informacionih tehnologija.

Program EUROWEB otvoren je za državljane zemalja Evropske unije i zapadnog Balkana koji žele da studiraju ili rade na jednoj od partnerskih institucija.

Opšti cilj projekta je ojačati saradnju na polju obrazovanja i istraživanja koja će doprinijeti jačanju veza između Evropske unije i zemalja Zapadnog Balkana. Partner iz Crne Gore na ovom projektu je Univerzitet Mediteran, a studenti ostalih univerziteta mogu se prijaviti kao članovi ciljne grupe 3.

Više informacija o ovom programu možete pronaći na sajtu: http://www.mrtc.mdh.se/eurowebplus/

OBESSU

Organizacioni biro evropskih uče-ničkih parlamenata je pla-tforma za saradnju između nacionalnih učeničkih parlamenata koji djeluju u srednjim školama evropskih država. Obessu je osnovan 1975. godine u Daublinu u Irskoj i okuplja članove i organizacije posmatrače iz više od 20 evropskih zemalja.

Ciljevi organizacije su:

predstavljanje stavova učenika u Evropi prema različitim obrazovnim institucijama i platformama podrška poboljšanju kvaliteta i dostupnosti obrazovanja i obrazovne demokratije u Evropipoboljšnje uslova za kvalitetno obrazovanje u srednjim školama u Evropi u cilju promocije solidarnosti, saradnje i razumijevanja među učenicimasmanjenje i iskorjenjivanje diskriminacijei i nepravde unutar obrazovnog sistema u zemljama Evrope.

Više informacija o ovom programu možete naći na sajtu:www.obessu.org/

40


... i još nešto!Ukoliko želite da putujete po Evropi i potrebne su vam informacije o tome, posetite sajt www.europa.eu/travel

Evo još nekih sajtova na kojima možete pronaći korisne informacije:

Delegacija EU u Crnoj Gori - www.delmne.ec.europa.euKancelarija za mlade - www.infomladi.meEvropski portal mladih - http://europa.eu/youth/enEU Info centar u Podgorici – FB: EU Info Centar

Kampovi za mlade, Cetinje, jul i oktobar 2014.

Snežana Pupovac, konsultatkinja i ekspertkinja za mlade iz Srbije i

Vlado Dedović, direktor pravnog odjeljenja Centra za monitoring i istraživanje

41


Evropski pokret u Crnoj Gori

Evropski pokret u Crnoj Gori (EPuCG) je nevladina organizacija, osnovana 2000. godine, čija je vizija demokratski i ekonomski prosperitetno društvo Crne Gore, sa statusom punopravnog članstva u Evropskoj uniji. Osnovni pravac djelovanja Evropskog pokreta u Crnoj Gori je edukacija o Evropskoj uniji, njenim vrijednostima i strukturi, načinu funkcionisanja, kao i samom procesu evropske integracije. Pored toga, EPuCG se promocijom i doprinosi jačanju vladavine prava, povećanjem transparentnosti u radu državnih i lokalnih institucija Crne Gore, kao i pitanjima opšte demokratizacije društva Crne Gore.

Ciljevi Evropskog pokreta u Crnoj Gori su unaprijeđivanje razumijevanja i saradnje ljudi, zajednica i država, podsticanje svestrane i slobodne komunikacije u oblasti kulture, informisanja, privrede i politike, širenje ideja evropskih integracija u Crnoj Gori i uticanje na javnost Crne Gore da svoje angažovanje usmjeri ka demokratskom djelovanju, ka ostvarivanju jednakosti ljudi i njihovih zajednica, uz uvažavanje i unaprijeđivanje standarda usvojenih u Evropi.

Svoje ciljeve Evropski pokret u Crnoj Gori ostvaruje realizovanjem velikog broja projekata i organizovanjem aktivnosti koje se sprovode na lokalnom, nacionalnom i regionalnom nivou. U saradnji sa svojim partnerima trudimo se da doprinesemo procesu evropskih integracija i učlanjenju Crne Gore u Evropsku uniju i njenom uspješnom funkcionisanju u toj međunarodnoj strukturi.

Više informacija o EPuCG možete naći na našem sajtu: www.emim.org.

42


Evropski pokret u Srbiji

Evropski pokret u Srbiji (EPuS) je samostalna i dobrovoljna društvena organizacija građana Srbije. Osnovana je 24. novembra 1992. godine, kao nevladina, nepartijska i neprofitna organizacija. EPuS je nezavisna ustanova demokratskog javnog mnjenja i oblik okupljanja građana koji se zalažu za miroljubivu, demokratsku, sveevropsku integraciju, kao i za demokratsku i modernu Srbiju kao dio Evrope. Od 1993. godine Evropski pokret u Srbiji je punopravni član Međunarodnog evropskog pokreta koji se ubraja u međunarodne nevladine organizacije sa velikom tradicijom i značajnim idejnim uticajem na političke činioce u evropskim državama.

EPuS ima više 650 individualnih i 12 kolektivnih članova, mrežu od 14 lokalnih vijeća i svake godine širi svoju individualnu i kolektivnu bazu članova.

Osnovna misija EPuS-a je uticanje na javnost u Srbiji da se angažuje u stvaranju demokratskog, višestranačkog društva i u ostvarivanju jednakosti među ljudima i u njihovim zajednicama, kao i promocija evropskih vrijednosti i tekovina, uz podržavanje procesa i pojava u Srbiji koji tome vode.

EPuS u svom djelovanju polazi od punog poštovanja ljudskih vrijednosti, sloboda i prava kao i od svih civilizacijskih vrijednosti na kojima je utemeljen Savjet Evrope; teži ostvarivanju vladavine prava i uvažavanju različitosti.

U saradnji sa svima koji podržavaju ova opredjeljenja, EPuS radi na stvaranju političkih i drugih uslova za ulazak Srbije u Evropsku uniju. To podrazumeva obnavljanje i normalizaciju pokidanih veza sa evropskim zemljama, posebno sa bivšim jugoslovenskim republikama, ali i ozbiljne reforme na administrativnom i sektorskom, nacionalnom i lokalnom nivou.

Više informacija o EpuS-u možete pronaći na zvaničnoj stranici: www.emins.org

43

ŠTA NAM EVROPA DONOSI? - portalanalitika.me · U svakom dijelu se nalaze odgovori na tri pitanja:...

Documents

Transcript of ŠTA NAM EVROPA DONOSI? - portalanalitika.me · U svakom dijelu se nalaze odgovori na tri pitanja:...