Κυριακή Σεβεντεκίδου. ΠΕ02

Το Εκπαιδευτικό Δράμα στη διδασκαλία της λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου

Ενότητα : Τα φύλα στη λογοτεχνία

Κείμενο: Η τιμή και το χρήμα του Θεοτόκη

Εισαγωγή

Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου σύμφωνα με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών ήταν για

όλους – μαθητές και εκπαιδευτικούς - μεγάλη πρόκληση από την πρώτη στιγμή. Την πρώτη χρονιά που

εφαρμόστηκε ο νέος τρόπος διδασκαλίας για το συγκεκριμένο μάθημα, οι δυσκολίες με τις οποίες ήρθαμε

αντιμέτωποι ήταν πολλές.

Παρακολουθώντας φέτος το χειμώνα ένα σεμινάριο διάρκειας 40 ωρών με θέμα «Η αξιοποίηση του

εκπαιδευτικού δράματος στην εκπαίδευση», μου προέκυψε η ιδέα να αξιοποιήσω τα όσα διδαχθήκαμε στο

σεμινάριο στο μάθημα της λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου και συγκεκριμένα στην ενότητα Τα φύλα στη

λογοτεχνία. Η εφαρμογή αυτού του εναλλακτικού τρόπου διδασκαλίας είχε θετικά αποτελέσματα και οι

μαθητές ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στις δραστηριότητες που εφαρμόσαμε.

Παρακάτω προτείνονται ενδεικτικά ορισμένες δραστηριότητες που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν

κατά τη διδασκαλία του διηγήματος του Κ. Θεοτόκη «Η τιμή και το χρήμα».

Εκπαιδευτικό Δράμα

Το Εκπαιδευτικό Δράμα είναι μια μορφή θεατρικής τέχνης με καθαρά παιδαγωγικό χαρακτήρα.

Μπορεί να αξιοποιηθεί ως μέσο για τη διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων του προγράμματος σπουδών και

είναι δυνατόν να μεταβάλει τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας σε μια ευχάριστη παιδαγωγική

διαδικασία. Επίσης, μπορεί να αποτελέσει βασικό εργαλείο της διαδικασίας διερεύνησης της γνώσης που

αποσκοπεί στην ενεργοποίηση της ανθρώπινης φαντασίας και στη δυνατότητα του ατόμου να ενεργεί και

να σκέφτεται αυτόνομα και δημιουργικά.

Το είδος της μάθησης που προωθείται με την αξιοποίηση του δράματος έχει τα εξής

χαρακτηριστικά: Πρόκειται για μάθηση βιωματική, συνεργατική, ενεργητική, μάθηση που προωθεί την

κριτική σκέψη και αναπτύσσει το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης.

Αξιοποίηση εκπαιδευτικού δράματος στη λογοτεχνία

Όπως προκύπτει από τα νέα αναλυτικά προγράμματα, είναι επιτακτική η ανάγκη για ανανέωση των

παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας της λογοτεχνίας. Η αξιοποίηση του δράματος μπορεί να συμβάλει

ποικιλοτρόπως προς αυτήν την κατεύθυνση και να φέρει δραστικά αποτελέσματα προς όφελος των

μαθητών.

Με το εκπαιδευτικό δράμα οι μαθητές:

Υποδύονται ρόλους και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους

Βιώνουν είτα μία ατομική είτε μία συλλογική εμπειρία, συχνά λυτρωτική όπως συμβαίνει με κάθε

άλλη μορφή παιχνιδιού

Αντιμετωπίζουν ποικίλα διλήμματα ή προβλήματα και καλούνται να πάρουν αποφάσεις

Δρουν και στη συνέχεια αναστοχάζονται τις πράξεις τους

Κυριακή Σεβεντεκίδου. ΠΕ02

Διερευνούν ποικίλα κοινωνικά θέματα, για τα οποία καλούνται να προτείνουν λύσεις

Αναπτύσσουν όλα τα εκφραστικά τους μέσα (σώμα, λόγο, φωνή)

Καλλιεργούν τις ψυχικές και πνευματικές τους δυνατότητες , όπως π.χ. τη φαντασία, την κριτική

σκέψη, την παρατηρητικότητα κ.α.

Ανακαλύπτουν νέες πτυχές της προσωπικότητάς τους και αποκτούν αυτοπεποίθηση

Εξοικειώνονται με την τέχνη και τον πολιτισμό

Κοινωνικοποιούνται και συνεργάζονται

Στην όλη διαδικασία ο δάσκαλος αναλαμβάνει το ρόλο του υποστηρικτή και συντονιστή της κάθε

δραστηριότητας.

Σχεδιασμός και υλοποίηση

Αρχικά γίνεται ανάγνωση ολόκληρου του διηγήματος ή επιλεγμένων, αντιπροσωπευτικών

αποσπασμάτων του διηγήματος, σε περίπτωση που δεν υπάρχουν πολλές διαθέσιμες διδακτικές ώρες. Οι

μαθητές αναφέρουν τις πρώτες εντυπώσεις τους και αναδιηγούνται το περιεχόμενό του συνοπτικά.

Εντοπίζουν τον τόπο, το χρόνο, τα βασικά πρόσωπα του κειμένου και τις σχέσεις μεταξύ τους.

Στη συνέχεια, επικεντρωνόμαστε σε μία πλευρά του θέματος και από την εστίαση αυτή απορρέει η

βασική ερώτηση που θα αποτελέσει τον άξονα του δράματος π.χ. ποια ήταν η θέση της γυναίκας την εποχή

εκείνη ή ποια γυναικεία πρότυπα προβάλλονται στο διήγημα. Δίνονται από τον/την εκπαιδευτικό οι πρώτες

πληροφορίες που θα αξιοποιήσουν οι μαθητές για να ξεκινήσουν το χτίσιμο του φανταστικού κόσμου του

δράματος. Δημιουργείται η κατάλληλη ατμόσφαιρα για την εισαγωγή της δραματικής έντασης, ενώ αρχίζει

το χτίσιμο του ρόλου και του χώρου χρησιμοποιώντας τις παρακάτω τεχνικές – δραστηριότητες.

Δραστηριότητες

Παγωμένη εικόνα

Οι μαθητές , χωρισμένοι σε ομάδες των 4-5 και χρησιμοποιώντας τα σώματά τους, δημιουργούν

μια εικόνα, η οποία αποκρυσταλλώνει μια στιγμή της δράσης, ένα θέμα ή μια ιδέα.

π.χ. αναπαριστούν τη στιγμή που η σιόρα-Επιστήμη μπαίνει στο σπίτι και βρίσκει τη Ρήνη να συζητά

με τον Αντρέα ή τη στιγμή που επιτίθεται η σιόρα – Επιστήμη στον Αντρέα στην ψαραγορά.

Παρακολούθηση της σκέψης

Κατά τη διάρκεια μιας παγωμένης εικόνας, ο/η εκπαιδευτικός , ακουμπώντας στον ώμο τους

μαθητές με τη σειρά, τους καλεί να εκφράσουν σε α΄ ρηματικό πρόσωπο τις σκέψεις τους τη

δεδομένη στιγμή ανάλογα με το ρόλο που υποδύονται. Με την τεχνική αυτή αποκαλύπτονται οι

ανομολόγητες σκέψεις ή αντιδράσεις των ρόλων σε ορισμένες στιγμές.

Κυριακή Σεβεντεκίδου. ΠΕ02

Στοά της συνείδησης

Οι μαθητές δημιουργούν με το σώμα τους ένα διάδρομο όπου ακούγονται οι εσωτερικές φωνές

ενός ήρωα του έργου.

π.χ. περνάνε όλοι οι μαθητές ένας ένας, σε ρόλο Ρήνης, μέσα από το διάδρομο που έχουν

δημιουργήσει οι ίδιοι και ακούν τους συμμαθητές τους να τους ψιθυρίζουν τι λέει η συνείδηση της

Ρήνης για το τι πρέπει να κάνει τελικά. Στο τέλος θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα παντρευτεί η

Ρήνη τον Αντρέα ή όχι.

Συζήτηση (σχετικά με τις αποφάσεις που πάρθηκαν)

Σε περίπτωση που τα περισσότερα παιδιά αποφασίσουν ότι η Ρήνη έφυγε, καλούνται να

φανταστούν και να περιγράψουν πώς εξελίχθηκε η ζωή της Ρήνης.

Φράση στον κύκλο

Όλοι οι μαθητές ενώ κάθονται σε κύκλο, συμπληρώνουν τη φράση με δικές τους ιδέες : « Τι έχασε

και τι κέρδισε η Ρήνη».

π.χ. έχασε την αγάπη της, την ευκαιρία να κάνει οικογένεια σύμφωνη με τα κοινωνικά στερεότυπα

ενώ κέρδισε την αξιοπρέπεια της, τον αυτοσεβασμό της κ.α.

Το κουτί των αναμνήσεων

Όλοι οι μαθητές ζωγραφίζουν ή γράφουν πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί ένα πολύτιμο αντικείμενο που

ενδεχομένως πήρε μαζί της η Ρήνη φεύγοντας και το τοποθετούν μέσα στο κουτί των αναμνήσεων.

Ένας μαθητής ή μία μαθήτρια , υποδυόμενη τη Ρήνη, ανοίγει το κουτί μετά από χρόνια και

αναδιηγείται, χρησιμοποιώντας τη φαντασία του, τι περιέχει το κουτί και γιατί ήταν σημαντικό το

κάθε αντικείμενο γι’ αυτήν ή τι της θυμίζει.

π.χ. ένα κόσμημα που της είχε χαρίσει ο Αντρέας , μια φωτογραφία, ένα γράμμα κ.α.

Ρόλος στον τοίχο

Σχεδιάζεται σε ένα μεγάλο χαρτί το περίγραμμα μιας ανθρώπινης μορφής. Οι μαθητές καλούνται

να γράψουν εντός του περιγράμματος σκέψεις ή συναισθήματα του απεικονιζόμενου προσώπου

και εκτός του περιγράμματος σκέψεις και συναισθήματα άλλων προσώπων του έργου. Με την

τεχνική αυτή δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να διερευνήσουν «από απόσταση» ένα ρόλο και

να τον κατανοήσουν σε βάθος.

Ανακριτική καρέκλα

Ένας ρόλος του έργου, π.χ. μια μαθήτρια που υποδύεται τη Ρήνη, κάθεται στην ανακριτική καρέκλα

και δέχεται ερωτήσεις σχετικά με τις πράξεις, τα κίνητρα, τα συναισθήματα, τις αξίες της και τις

απόψεις της σχετικά με τα θέματα που θίγονται στο διήγημα.

Κυριακή Σεβεντεκίδου. ΠΕ02

Ο κύκλος του κουτσομπολιού

Ο/η εκπαιδευτικός διαδίδει κάποια φήμη που αφορά την ιδιωτική ή δημόσια ζωή των προσώπων

του δράματος. Καθώς η φήμη διαδίδεται, δημιουργείται δραματική ένταση , ενώ στη συνέχεια

εντοπίζονται προκαταλήψεις, αντιθέσεις που μπορούν να διερευνηθούν.

Οικογενειακό συμβούλιο

Ορισμένοι μαθητές υποδύονται τα μέλη της οικογένειας της Ρήνης και πραγματοποιούν ένα

οικογενειακό συμβούλιο για να διαχειριστούν το θέμα που έχει προκύψει και να αποφασίσουν για

το μέλλον της Ρήνης.

Η αρματωσιά των συναισθημάτων και των αξιών

Σε ένα πανωφόρι ή σε μία κάπα οι μαθητές καρφιτσώνουν διάφορα σημειώματα όπου

αναγράφονται συναισθήματα ή αξίες, τα οποία θα αποτελέσουν την αρματωσιά του ρόλου για να

αντιμετωπίσει μια δύσκολη απόφαση.

Σύνταξη κειμένων

Οι μαθητές καλούνται να γράψουν κάποιο κείμενο, όπως π.χ. ημερολόγιο, επιστολή, σημείωμα κ.α.

Θα πρέπει στη συγκεκριμένη δραστηριότητα να υιοθετήσουν την κατάλληλη γλωσσική ποικιλία και

το ανάλογο ύφος για τη συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση.

Το κλείσιμο του δράματος

Το δράμα κλείνει δίνοντας τη δυνατότητα στους μαθητές να φανταστούν διαφορετικές εκδοχές για

την εξέλιξη της ζωής της Ρήνης. Έτσι, οι μαθητές αναγνωρίζουν ότι στη ζωή υπάρχουν εναλλακτικές

συμπεριφορές και εναλλακτικοί ρόλοι που μπορούν να αναλάβουν. Συνειδητοποιούν πως ανάλογα

με τις επιλογές τους, μπορούν σε ένα μεγάλο βαθμό να καθορίσουν τη ζωή τους.

Βιβλιογραφία

Άβρα Αυδή, Μελίνα Χατζηγεωργίου, "Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση: 48 προτάσεις για εργαστήρια

θεατρικής αγωγής", Μεταίχμιο, 2007,