รายงานผลสรปการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผบรหารภาครฐ

หลกสตร การคดเชงระบบบรณาการ

เพอการยดหยนตอการผกผนหรอ ฟนคนสภาพไดอยางวองไว

(Systemic Thinking – Strategic Agility & Resilience)

โครงการพฒนาประสทธภาพดาน

การบรหารจดการแกผบรหารระดบสงภาครฐ

(ร – คด – ด – ท า)

ประจ าป 2556

ขอสงวนสทธในการเผยแพรเนอหาทงหมดหรอสวนหนงสวนใดในรายงานฉบบบนแกบคคลภายนอกหรอใชในกจการอน โดยไมไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษร

1

ชอหลกสตร: การคดเชงระบบบรณาการ เพอการยดหยนตอการผกผน หรอฟนคนสภาพ ไดอยางวองไว (Systemic Thinking – Strategic Agility & Resilience)

วน เวลา และสถานท: วนองคารท 19 และวนพธท 20 มนาคม พ.ศ. 2556 เวลา 08:30-16:30 น. โรงแรมรามา การเดนส

วทยากร: อ.ภทรศกด อตตมะโยธน APM Group กรอบเนอหารายงาน: สรปเนอหาและภาพรวมของกจกรรม

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

2

สรปเนอหา และภาพรวมของกจกรรม การคดเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking) คออะไร

การคดเชงระบบบรณาการคอ กระบวนการในการคดเพอใหเกดการเรยนร ผานการมองโลกนอกตวเอง

และคดในลกษณะอเนกนย (Divergent) หรอเปนการคดแบบกระจายออกโดยการเปดรบตอขาวสารขอมลตางๆ รอบตวโดยไมปดกนเพอใหเกดแนวคดสรางสรรคทหลากหลาย และขณะเดยวกนกใชทกษะการคดแบบเอกนย (Convergent) หรอเปนการคดแบบรวบสรปจากความหลากหลายเพอไดค าตอบทเหมาะสมทสด ซงการผสมผสานทางการคดทงสองแบบนจะเรมตนจากการเปดกวางทางความคด และพจารณาความสมพนธอนหลากหลาย และซบซอนของปจจยตางๆ ทเปลยนแปลงอยเสมอ แลววางผงความคด อยางเปนระบบ กอนดงนามธรรมทเหนไปสรปธรรมทมความเหมาะสม และเปนไปได

การคดในลกษณะนจะท าใหผคดไดมองเหนภาพทกวาง และบรบรณ (Rich Picture) มากยงขน

แมวาการคดเชงระบบบรณาการนไมใชเครองมอในการตดสนใจโดยตรง แตจะชวยสรางใหมองเหน ภาพใหญในองครวมทงหมด และน าไปสการตดสนใจทรอบคอบ และครอบคลมมากยงขน

การคดเชงระบบบรณาการ เปรยบเสมอน

การเดนทางคดเคยวอยในปาลกและมสภาพแวดลอม ทซบซอน และยากจะหาทางออก ระหวางเดนทาง จะมองเหน และเรยนรสงตางๆ รอบตว ในขณะนนอาจจะเกดความงนงง และสบสนกบเสนทาง เปนชวงๆ เมอเรมจบจดได และคดหรอคนพบอะไรบางอยางได กจะอทานออกมาวา “AHA!!” หลงจากนนเมอเดนทางตออาจจะเกดอาการงนงงสบสน และ

ไดเรยนรหรอคดคนอะไรบางอยางขนอกครง จนกระทงเรมเหนรปแบบ (Pattern) บางอยางออก เรมเหน ความเชอมโยงทชดเจนมากขน และเกดเปนชวงเวลา “AHA!!” อกครง วนซ าลกษณะนไปเรอยๆ ดงแสดงในภาพ

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

3

ท าไมจงตองสนใจเรองการคดเชงระบบบรณาการ เนองจากในทกวนน แตละคนมการสงสมประสบการณ/ โลกทศนทแตกตางกน คนๆ หนงอาจรเรอง

เรองหนงไมเทากบอกคนหนง บางเรองรมาก บางเรองรนอย และในบางเรองไมเคยรมากอนเลย นอกจากนน ในความเปนจรง สมองของคนไมสามารถจดจ าการเปลยนแปลงทเกดขนภายนอกรอบๆ ตวไดทงหมด และสมองไมสามารถประมวลขอมลเปนจ านวนมากไดอยางตอเนองในเวลาเดยวกน จงอาจท าใหพลาดหรอมองขามบางสงบางอยางไปได แมวาสงเหลานนไดปรากฏอยขางหนาบคคลนนแลวกตาม ดงนน การเปดรบฟง การแลกเปลยนขอมล/ ความคดเหนทหลากหลายจากทกมมมอง โดยไมตดสนวา ความคดเหนนนจะด-ไมด ถก-ผด และรวบรวมเอาความคดเหนทหลากหลายนนมาพจารณา เพอหาจดเชอมโยงในขอมลเพอหาแนวทางในการปรบปรงพฒนาเหตการณ หรอสถานการณตางๆ ใหดขน จงเรยกวาเปนการคดเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking)

ตามธรรมชาตโดยทวไป คนเรามกคนเคยกบการแกไขปญหา/สถานการณทเกดขนดวยรปแบบ การคดแบบเปนระบบ (Systematic Thinking) ซงกระบวนการคดทเปนล าดบแบบเสนตรง คอ

.

พบปญหา คนหาสาเหต เปรยบเทยบหาทางเลอก ก าหนดผลลพธ ลงมอแกไข .

ซงหลายๆ ครง การคดแบบ Systematic อาจจะใหความส าคญกบบางจด และมแนวโนมทจะมองขามในบางจดไป โดยกระโดดจากขนตอนของการคนหาสาเหตไปยงการเปรยบเทยบหาทางเลอกในทนท โดยอาจไมไดพจารณาความสมพนธของแตละปจจยหรอระบบ ซงมความซบซอนตามโลก แหงความเปนจรง

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

4

การคดแบบเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking) เปนการคดลกษณะแบบวงจรทสมพนธกนในองครวม (Holistic) โดยเรมตนจากการพจารณาระบบใหญ และภายในระบบใหญจะประกอบดวยระบบยอยหลายๆ ระบบ ทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา และไมหยดนง (Dynamic) ดงนน การคดเชงระบบบรณาการไมไดพจารณาจดเรยง หรออธบายการแกปญหาแบบเสนตรงแบบ Systematic แตจะ ใหความส าคญกบการมองหาความสมพนธ และรปแบบ (Pattern) ของปญหาในแตละระบบยอย (Sub-Systems) กอนทจะน าไปสการหาทางเลอก และการตดสนใจในภาพรวมของระบบใหญ (Systems) ยกตวอยาง เชน การผาตดไสตง เปาหมายของแพทย คอการท าใหผปวยหายเปนปกตจากอาการปวดทอง ทมสาเหตมาจากไสตงอกเสบ แพทยผท าการผาตดจะไมไดพจารณาแคจะตดเฉพาะสวนของไสตงนน เพยงอยางเดยว แมวาจะทราบสาเหตของการปวย แตตองเขาใจระบบใหญของการท างานของรางกาย ในองครวมวามระบบยอยอะไรเกยวของบาง รวมถงความสมพนธของแตละระบบยอยทเชอมโยงตอกนกอนการผาตด เชน ระบบการไหลเวยนของโลหต ระบบการหายใจ ระบบการเตนของหวใจ และระบบอนๆ ซงจ าเปนตองรวา เมอด าเนนการสงใด สงหนงลงไป จะสงผลกระทบกบระบบยอยอนๆ อกหรอไม อยางไรบาง

ดงน น การคดเชงระบบบรณาการ จงเปนเคร องมอท ส าคญท จะชวยในการแกไขปญหา/

สถานการณ ทปรากฏใหเหน โดยเรมจากการมองหาความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทอยในระบบยอย (ขอ 3 ตามภาพประกอบหนาถดไป) จากนนจง สรางรปแบบความคด (Pattern) (ขอ 4) ในลกษณะ ผสานรปแบบเดมทมอย (ขอ 4a) และ/ หรอ สรางรปแบบความคดใหมขน (ขอ 4b)

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

5

เมอใดจงควรน าแนวทางการคดเปนระบบเชงบรณาการ (Systemic Thinking) มาใชในการแกไขปญหา

ทกวนนเมอเรามกพบปญหาทแตกตางกนซงมทงทแกงาย และแกยาก เรามกจะพบหลายๆ ครงท

เรามกเลอกวธการดงตอไปนในการแกไขปญหาทยาก และซบซอน ปญหาเดมๆ ทเคยเจอทกวน เกดแลวกแกไขไปแบบเดมๆ ซงเปนลกษณะของ การ“บรรเทา”

ปญหา ดงนนเมอปญหาเกดขนอกครง กแกไขกนใหม ปญหาเดมทแกไมตก เกดขนซ าแลวซ าอก แกกนไปเรอยๆ เหมอนลงตดแห ปญหาทไมเคยคดวาจะไดเจอ พอเจอแลวกท าอะไรไมได ทท าไดดทสดคอท าใจ คอยๆ ขยบ

และเรยนรไปทละนด ทละหนอยเพอใหสถานการณคลคลายไปเอง ดงนน หากจะพจารณาวา เมอไหรจงควรจะใชการคดเชงระบบบรณาการ Systemic Thinking

เพอแกไขปญหา ควรตองพจารณาวา เมอวธแกไขปญหาแบบเดมไมประสบผลส าเรจอกตอไป จ าเปนตองคดภาพเชงกวาง

โดยท าความเขาใจภาพใหญใหเหนระบบทงหมดกอน เมอปญหามความซบซอนสงเนองจากมปจจย หรอองคประกอบจ านวนมากเขามา

เกยวของสมพนธกน เรมตนดวยทกษะการปรบมมมองทหลากหลาย แบบ Zoom-In และ Zoom-Out

ดวยภาวะในโลกปจจบนทผนผวน และเปลยนแปลงอยางตอเนอง และรวดเรว ผน าหรอผบรหารจ าเปนตองปรบเปลยนอยางตอเนองตลอดเวลา และทกษะหนงทส าคญ คอมความสามารถในการสรางมมมองทหลากหลายแบบ Zoom-in (ภาพเลก) และ Zoom-out (ภาพใหญ) ซงการ Zoom-in เปนการมองภาพใหญ หรอสงทเปนนามธรรมเพอใหเหนเปนภาพเลก หรอภาพยอยทเปนรปธรรม และการ Zoom-out เปนการมอง จากภาพเลก หรอสงทเปนรปธรรมไปยงภาพทใหญขน กวางขน หรอเปนนามธรรมมากขน ดงแสดงใน ภาพตวอยางดานลางน เชน เรมตนจาก “ปากกา” ซงเปนรปธรรมจบตองได (Concrete) แลวลองปรบ ภาพขยายใหญ Zoom-Out ขนมาตามล าดบบนสงเดยวกน เชน เครองเขยน อปกรณส านกงาน และ อปกรณสอสาร ซงถกขยายขนเปนภาพในระดบนามธรรมจบตองไมได (Abstract) เปนตน

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

6

ทกษะการมองแบบ Zoom-in และ Zoom-out สามารถน ามาใชในการพจารณาสภาพแวดลอมท

กระทบ/ มผลตอระบบในระบบขนทสงทอยเหนอขนไป จากการศกษาของ Jim Collins และทมงานพบวา ในโลกธรกจมบางองคกรทสามารถสรางความเจรญเตบโต และผลก าไรใหกบผลงทนไดถง 10 เทา อยางตอเนองตลอดระยะเวลา 15 ป หรอมากกวา โดยเปนการเตบโตภายใตสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไมแนไมนอน โดยทการ Zoom-in และ Zoom-out เปนหนงในความสามารถส าคญของผน าในบรษทเหลาน ทถกน ามาใชเพอบรหารจดการความเสยง และไขวควาสรางโอกาสทางธรกจได

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

7

ท าความเขาใจในค าวาปญหา ผานการจดประเภทของสถานการณ เมอกลาวถงค าวา “ปญหา” เราจะหมายถง สภาพการณ หรอสถานการณทเกดขนอนไมเปนไปตาม

ความคาดหวง หรอความตองการโดยสามารถแบงค าวา “สถานการณ” ออกไดเปน 4 ประเภท ดงแสดงใน ภาพดานลาง

Based on the pioneering work of David Snowden of Cognitive Edge 1. มองขาด (Common) หมายถง สถานการณทวๆ ไป ทมเหตมผลทชดเจน มรปแบบทชดเจน รบรไดทวไป

เกดซ าๆ มค าตอบอยแลว เปนเรองทร (Known) มขอเทจจรง และสามารถควบคมไดไมยาก สถานการณลกษณะนแกไขโดย: ใชแนวทางปฏบตทดทสด (Best Practice) มาเปนเครองมอ ในการจดการปญหา

2. มองออก (Complicated) หมายถง สถานการณทตองมองหาความเปนเหต-เปนผล อาจมมากกวาหนงค าตอบ เปนเรองทรบางไมรบาง (Partially Known) มขอเทจจรง และสถานการณมความซบซอน ซงเกยวของกบปจจยตางๆ มาก แตยงอยในระดบทสามารถควบคมได สถานการณลกษณะนแกไขโดย: ใชผเชยวชาญ (Expertise) เขามาชวยในการจดการปญหา

2. มองออก (Complicated)

1. มองขาด (Common)

3. มน… มองไมชด (Complex)

4. มว…มองไมทน (Chaotic)

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

8

3. มน…มองไมชด (Complex) หมายถง สถานการณทมความเปนเหตเปนผลชดเจน แตเมอเกดไปแลว คาดเดาผลลพธไมได และไมมค าตอบอบตขน จงอาจตองอาศยความคดสรางสรรคเพอคาดการณ สถานการณลกษณะนเตมไปดวยความคลมเครอ และสงทไมร (Unknown) อกทงมความซบซอนมาก เกยวของกบหลายฝาย/ หลายปจจย มความเปนไปไดหลายทาง สถานการณไมเหมอนเดม (Evolving) ไมแนนอน กลบไปกลบมา ท าใหก าหนดขอบเขตไดยาก โดยกอนเกดไมมใครร ไมมค าตอบทถกตอง ประสบการณทมอยกไมสามารถบอกค าตอบได ตองลองแกปญหาแลวเหนผลลพธจงจะฉลาดขน สถานการณลกษณะนแกไขโดย: ใชการคดเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking) เพอหารปแบบ (Pattern) ของสถานการณทซบซอน และหาแนวทางแกไขบนรปแบบนนๆ

4. มว…มองไมทน (Chaotic) หมายถง สถานการณทไมอาจคาดเดาความเปนเหต-เปนผลไดในเวลานน ไมจ าเปนตองหาค าตอบ สถานการณมความปนปวน ตงเครยด สบสนอลหมาน และวนวาย ไมเปนระเบยบ ตองใชการแกไขปญหาเฉพาะหนาไมมเวลามาคด เพราะเปนเรองทไมรมากอน (Unknown) สถานการณลกษณะนแกไขโดย: ใชการแกไขปญหาเฉพาะหนาไปกอน โดยตอบสนองตอสถานการณ อยางรวดเรว (Rapid Response)

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

9

ตวอยางกจกรรมการวเคราะหประเภทของสถานการณ

ในระหวางการด าเนนหลกสตร วทยากรไดจดกจกรรมเพอใหเขาใจสถานการณประเภทตางๆ ไดชดเจนขน โดยผเรยนแตละทานชวยกนเสนอสถานการณตางๆ ในชวตประจ าวนในการท างานทานละ 3-5 สถานการณ จากนน ใหกลมผเรยนชวยกนแยกประเภทของสถานการณตางๆ ทเสนอมาวาอยในประเภทใด โดยสามารถสรปตวอยางของประเภทสถานการณทยกตวอยางในกจกรรม ดงแสดง ในตารางดานลาง มองขาด (Common)

การตรวจงาน การไปเปนประธานกลาวเปด-ปดงาน การเซนเอกสารประจ าวน งาน Routine ตางๆ การไปรวมงานสงคมตางๆ การอานหนงสอ การออกก าลงกาย การดขาว

มองออก (Complicated) การแกปญหาในงาน การรบฟงความคบหนาของงาน การตรวจราชการ การเตรยมค าบรรยายพเศษ การซอมเครองยนต การจดการระบบเงนเดอน

มน…มองไมชด (Complex) การปฏรปการศกษาไทย การจมของเรอไททานค การสรางคนทดแทนในระบบราชการ ปรากฏการณละครดอกสมสทอง ปรากฏการณตกตาเฟอรบ

มว…มองไมทน (Chaotic) การแตกตนหนตายจากไฟไหมตกสง แผนดนไหว อกาบาตตกในรสเซย ตกถลม จลาจลกลางเมอง

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

10

ท าความเขาใจระบบการคดทใชในการบรหารจดการ 3 แบบ ระบบท 1: การคดเชงระบบ (Systematic Thinking) คอ การคดเชงระบบ เปนเสนตรง Linear เชน การคดในเชงกระบวนการ หรอคดแบบเปนขนตอนตางๆ

จากแผนภาพ ชใหเหนกระบวนการทเปนล าดบขนตอนทตอเนองกน ตวอยางดงกลาวชวยใหเหนวากระบวนการคดสวนใหญทมนษยสราง หรอก าหนดขน มกเกดขนอยางเปนล าดบขนตอน อยางไรกด หากพจารณาถงสภาพความเปนจรงจงพบวาสงตางๆ ตามธรรมชาตนนมไดเกดขนทละขนตอนดงทเหน แตยอมมการเกดขน และสงผลกระทบซงกนและกน ดงกลาวถงไดในรปแบบของระบบทซบซอนขน ในล าดบตอไป

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

11

ระบบท 2: การคดเชงระบบพลวต (System Dynamics Thinking) คอ การคดแบบองครวมอนมหลายตวแปร ทเราทราบอยแลว (Known Variables) และแตละตวแปรมความสมพนธกน

ระบบท 3: การคดเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking) คอ การคดแบบองครวมโดยค านงถงสงท เราไมทราบ (Unknown) เขามาเปนสวนหนงของระบบความคด และสงเหลานจะรไดกตอเมอเหตการณนนเกดขนแลว แตไมสามารถคาดการณ หรอคาดเดารปแบบได ดงนน การคดในระบบรปแบบนจ าเปนตอง เกดจากการไดรบมมมองรวมกนจากหลายฝาย คดเองฝายเดยวไมได

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

12

ตวอยางการจดการจราจรโดยใชระบบการคดแบบตางๆ

Systematic System Dynamics Systemic การจดการจราจรโดยใสระบบ/กระบวนการแบบเสนตรงเขาไป เชน การมไฟจราจร โดยเปด ไฟเขยวใหรถไปหรอรอไฟแดง ดวยระยะเวลาเทาๆ กน ไมวารถจะวงมาจากทางไหนกตาม โดยไมค านงวารถจากฝงไหน จะมรถตดยาวกวากน

การจดการจราจรมการค านงถง ตวแปรมากขน เชน รถจากฝงตดมากกวาอกฝงหนง ดงนน จงม การปรบระบบใหยดหยนมากขน โดยมต ารวจจราจรคอยสงเกตอก หากรถจากฝงไหนตดมากกวา กเปดไฟเขยวใหนานขน รถจากฝงไหนนอยกวากรอไฟแดง นานขน

หวใจส าคญของการจราจรคอ การสรางชองวาง และจดพนทใหมนเคลอนทไปได ตองหาใหเจอวาเปาหมายหลก (Key Purpose) คออะไร และองคประกอบหลก (Key Element) อยตรงไหน ดงนน ต ารวจอาจจะตองเปดทางใหรถขยบออกไดทางใดทางหนงกอน เพอใหเกดชองวาง และรถในวงเวยนเกดการขยบทละเลกละนอย

และหลงจากท าความเขาใจความหมายของการคดเชงระบบบรณาการ (Systemic Thinking) จะเหนวาเปนรปแบบการคดทพจารณาถงปจจยทงทรจก และไมรจก ควบคมได และควบคมไมได แตปจจยทงหมดมความสมพนธกนไมมากกนอย รวมถงรปแบบความสมพนธนนอาจจะเปนททราบ หรอไมกได และขณะเดยวกนปจจย และความสมพนธนนกเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ในบางครงปจจย หรอประเดนเลกๆ ทเกดขนอาจสงผลกระทบอยางตอเนองเปนวงกวางผานรปแบบความสมพนธกบปจจยอนๆ ทงทเรารและไมรจนกลายเปนปญหาระดบยกษได ซงตรงกบค าตวอยางวา “เดดดอกไมสะเทอนถงดวงดาว” “Butterfly Effect-การกระพอปกของผเสออาจท าใหเกดพายทอรนาโด” หรอ “The Black Swan – เหตการณทเกดขน ณ สถานท/ เวลาใดเวลาหนงโดยไมคาดคด กอใหเกดผลพวง หรอผลกระทบในลกษณะลกโซแผขยายกวางออกไป อาจเปนไปไดทงผลดานด (ดานบวก) หรอผลเสย (ดานลบ)”

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

13

*ประเดนส าคญคอ กอนเกดไมร แตถารแลวท าใหมองเหนภาพ และเสนทางความเชอมโยง (Routing) ของมนได ซงจะท าใหเรมมองเหตการณออกไดอยางกระจางขน และจะสามารถแกไขปญหา ได ดงนน หนงในเทคนคทควรใชคอการตงค าถาม...

อะไรจะเกดขน ถา… “What If…”

ซงจะชวยท าใหสามารถคดนอกกรอบ หลดจากกรอบเดมๆ และเกดแนวคด/สรางทางเลอกในการจดการกบเหตการณไดหลากหลายมากขน

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

14

วธการรบมอกบสถานการณทซบซอน (Complexity) อางถงรปแบบสถานการณปญหา 4 แบบ ซงหนงในนน คอสถานการณซบซอนทมทงปจจยทรและ

ไมรสมพนธกนอยางคลมเครอแบบ “Complex” หรอ “มน..มองไมชด” เปนความจ าเปนอยางยงทตองน าสถานการณรปแบบนมาสรางเปนภาพทบรบรณเพอใหเขาใจความซบซอน (Rich Picture Building to Understand the Complexity) เราจ าเปนตองเปดใจรบฟง และค านงถงความหลากหลายของมมมองตางๆ ในเวลาทเราพจารณาสบหา และเกบรวบรวมขอมล จะเหนไดวามมมองตางๆ นนแบงได เปน 3 ประเภท

1. ภาพเปนชนๆ หลายๆ ภาพจากหลายๆ จด (Multiple Partial Views) 2. ภาพจากหลายมมมอง (Multiple Perspectives) เปนการรวบรวมความคดจากการสวมหมวก

หรอมบทบาททตางกน เพอสะทอนความคดเหนทมาจากมมมองจากหมวกทสวมอย เชน นกการตลาด นกวางแผน นกบญช นกศกษา คนขบรถรบจาง และแมคา เปนตน

3. ภาพจากหลายโลกทศน (Multiple Worldview – Assumption, Deeper Value) เปนมมมอง ในเชงนามธรรม สมมตฐาน หรอความเชอเดมทมอยในมมมอง เชน เดกรนใหมมกมโลกทศน ไมเหมอนกนกบผใหญ กลาวคอ เดกรนใหมมโลกทศนททนสมยกวา มความเชอทางศาสนา ไมเหมอนกน และไมคอยอดทน เปนตน

เมอเราเรมกระบวนการในการสบหา และเกบรวบรวมขอมลตางๆ ขอมลจะเรมมความซบซอน

มจ านวนมากขน และหลากหลายมากขนตามล าดบ จากมมมองตางๆ ทอาจมทงความคลายคลงหรอแตกตาง จนเกดเปนภาพทบรบรณ (Richer Picture) ดงนน เพอใหเราสามารถเขาใจ และรบมอกบ ความซบซอนของขอมลทหลากหลาย เราจ าเปนตองมเครองมอในการชวยจดการ โดยเรยกเครองมอนวา การกวาดรวบกระแสความคด (Sweeping in) อนเปนเครองมอทจะชวยรบมอกบความซบซอน (Complexity) ในการรวบขอมลเขามาดวยกน (Sweeping in) แลวท าความเขาใจกบขอมล (Make sense) วาคดอยางไร รสกอยางไรกบขอมล และตอบสนองโดยการตดสนใจ (Respond) จากนนจงเรมวงจรใหมในการสบหาและรวบรวมขอมลเขามาอก เรอยไป ดงภาพประกอบ

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

15

(make)

SenseProbe(explore)

Respond(decision)

(systematic) Change Action to improvethe complex situation

(make)Sense

[new] Probe

Respond(decision)

[new] Probe

‘rich picture’

‘richerpicture’

emergentideas

(systematic) another Change Action to continuously improvethe complex situation

emergentideas

Complexity

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

16

เครองมอ 5 ประเภท ทใชในการสรางภาพทบรบรณ (Rich & Richer Pictures)

1. การฟงเรองเลา (Story Telling) 2. การใหความเหนหลงเกดเหตการณ (After Action Review) 3. การแปลงความคดใหเหนภาพ (Visualization) 4. มองหาคนทใชในเครอขาย (Value Network) 5. กระดานกระท (Conversation Map) 6. อโมงคลม (Wind Tunnel)

1. การฟงเรองเลา (Story Telling)

เปนการแลกเปลยนขอมลผานการเลาเรองเหตการณตางๆ ทเกดขน โดยมเนอหา และประเดนตางๆ

ส าคญสอดแทรกอยในเนอเรองตางๆ โดยประโยชนจากฟงเรองเลานจะชวยใหเกดการสอสารแลกเปลยนขอมลระหวางกน และชวยในการถายทอด และซมซบความรไปสผ อน โดยจะชวยเพมพนสงสมขนท ละเลกละนอย

L Look interested – get interested แสดงทาทใหเหนวาสนใจ I Involved yourself by เขารวมในการสนทนาดวยการแสดงปฏกรยาตอบสนอง S Stay on target มงทเปาหมายวตถประสงคหลกของการสนทนา T Test your understanding ทดสอบความเขาใจถงสงทไดยน E Evaluate the message ประเมนขอมลขาวสารทไดรบ และสะทอนกลบ N Neutralize your feelings วางใจเปนกลาง

2. การใหความเหนหลงเกดเหตการณ (After Action Review)

เปนการคยกนเพอแลกเปลยนประเดนสงทเกดขน และเรยนรรวมกนเพอหาแนวทางปองกน

และแกไขปญหาไมใหเกดขนอก โดยไมไดพดคยเพอคนหาวาใครผด

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

17

เทคนคในการท า

ท าทนท หรอเรวทสดหลงจากเกดเหตการณ หรอเสรสสนกจกรรมนนๆ ไมมการกลาวโทษ ซ าเตม ตอกย าซงกนและกน ไมมความเปนเจานายลกนอง มแตบรรยากาศ

ทเปนกนเอง ม “คณอ านวย” (Facilitator) ชวยกระตน และตงค าถามใหทกคนไดแสดงความคดเหนขอเสนอแนะ

เลาถงประสบการณทไดจากการท างานในมมของแตละคน โดยพดคยถง - แตละคนถามตวเอง และบอกวา อะไรทเปนเปาหมายของสงทท าอย หรอสงทคาดวาจะไดรบ

จากการด าเนนการคออะไร (Expected Result) - ผลลพธจรงทเกดขน คออะไร (Actual Result) - สงทแตกตางคออะไร ท าไมสงทคาดหวง และผลทเกดขนจรงจงแตกตางกน (Deviation) - ไดเรยนรอะไร และคดวาจะท าอะไรทแตกตางในคราวตอไป (Lesson learned)

จดบนทกเพอเตอนความจ าวา ไดยนอะไร วธการใดใหม วธการใดบางทไดเคยน ามาแกปญหาแลว 3. การแปลงความคดใหเหนภาพ (Visualization)

เปนการกระตนใหเหนภาพเพอแสดงความคด หรอค าพด โดยเปนลกษณะการท าความเขาใจ

(Make sense) กบขอมลค าพดเพอหาความสมพนธเชอมโยงกน หารปแบบ (Pattern) โดยมผเลนบทเปนคณอ านวย (Facilitator) ซงจะเปนผกระตนและชกชวนใหสมาชกมองเหนภาพเชอมโยงสงตางๆ และหาปจจย หรอองคประกอบส าคญ (Key element) ตางๆ ออกมา 4. มองหาคนทใชในเครอขาย (Value Network)

เปนการใชเครอขาย หาคนทร คนเคย เชยวชาญ และช านาญในเรองนนๆ มาชวยใหขอมลทม

ประโยชน และเกยวของโดยตรงโดยอาจจะไมไดอยบนพนฐานของต าแหนงตามโครงสรางองคกรกเปนไปได แตเปนลกษณะการชวยเหลอเกอกลกนเพอใหเกดการท างานใหไดตามผล

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

18

5. กระดานกระท (Conversation Map)

เปนการตงกระดานกระท เพอเปดโอกาสใหผอนแสดงความคดทงเหนดวย และไมเหนดวยอยาง

เปนอสระ เปนลกษณะหนงของการระดมความคด (Brain Storm) ผานการ “เขยน” ความเหนหรอขอมล ททราบบนประเดนใดประเดนหนงทเปนหวขอก และสมาชกคนอนสามารถตอยอดใหความเหนบนกระทนนๆ ไดทงทเหนดวย และไมเหนดวย หรออาจจะแตกกระทใหมขนบนประเดนเดยวกนนนกได โดยไมไดสนทนาดวยค าพด เพอใหเกดความอสระอยางแทจรงในการแสดงความคดเหน หลกในการท ากระดานกระท (Conversation Map)

ตองตงวตถประสงค และประเดนทชดเจน (Purpose and Issue) มการเชอมโยงตอยอดจากความคดเหนทงทเหนดวย และไมเหนดวย ตงกระทดวยประโยคบอกเลา ไมใชประโยคค าถาม สมาชกสามารถตงกระทใหมบนประเดนนนๆ (Issue) ได

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

19

ประโยชนของการตงประเดนกระดานกระท

ชวยใหสามารถแปลงความคด หรอขอมลออกมาเปนภาพ (Visualize) ได โดยสดทายจะท าใหไดขอมลทประกอบดวยทงขอมลททราบ (Known) และไมทราบ (Unknown) อนเกดจากความคดของสมาชกคนบนภาพเดยวกน

สมาชกทแสดงความคดเหนไมถกรบกวนโดยคนรอบขาง ความเงยบท าใหมสมาธในการแสดงความคดเหน และสามารถแสดงความคดเหนไดอยางอสระ ทงตอยอดความคดทเหนดวย และไมเหนดวย ซงถอเปนการบรณาการทางความคดทมประสทธภาพ

มแนวความคดใหมๆ พรงพรออกมา เมอรวมเขยนเสรจ จะสามารถพจารณาขอมลทงหมด และมองเหนความเชอมโยงของประเดน

รวมถงรปแบบ (Pattern) ทอยบนกระดานกระทไดทนท

ตวอยางการท ากระดานกระท (Conversation Map) ทผเรยนไดรวมกนระดมความคด

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

20

6. อโมงคลม (Wind Tunnel)

อโมงคลม เปนเครองมอส าหรบการทดสอบทางอากาศพลศาสตร หรอแอโรไดนามกส โดยการปลอยลมผานแบบจ าลองตนแบบเพอทดสอบการออกแบบทลดการปะทะของแรงลมใหมนใจวาสงทออกแบบมความเสถยร และมนคงตอแรงลม และภายใตหลกการเดยวกน การวางแผนด าเนนการตามภารกจ หรอโครงการทไดรบมอบหมาย พงตองทดสอบการปะทะแรงลม หรอวเคราะหสถานการณทอาจจะเปนปญหาทอาจจะเกดขน โดยเฉพาะเหตการณทสงผลกระทบสงตอความส าเรจของโครงการ และขณะเดยวกนยากตอการคาดการณการเกดขน หรออยในวสยทควบคมได ดงนน การวางทางเลอกในการบรหารจดการ เพอใหมนใจวาการด าเนนงานจะมแผนในการรบมอทเหมาะสม และมนใจวาจะสามารถบรรลวตถประสงคทตงไว

ตารางดานลางนเปนแบบส าหรบการวเคราะหสถานการณทอาจเกดขนตอภารกจหรอโครงการ

ทไดรบมอบหมาย (แทนดวยรปสามเหลยม) และใหผทเกยวของรวมกนระบสถานการณปญหาตางๆ ทอาจเกดขนในโครงการนนๆ (โดยเฉพาะสถานการณทอาจเกดขนไดต าแตมผลกระทบรนแรงสง เชน เหตการณ ประเภท Black Swan) ลงในตาราง

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

21

เมอระบสถานการณปญหาตางๆ ลงในตารางแลวเสรจ จะวเคราะหตอวา แตละสถานการณมความสมพนธกบ แตละโครงการอยางไร

หากสงเกตเหนวา หลายๆ สถานการณทสงผลในทศทางแนวขวางภายในวงจ ากดของโครงการเดยว และไมไดสมพนธกบโครงการอนๆ ทเหลอจะท าใหไดเหนแนวทางวาควรด าเนนการ “ปรบปรง” อยางไรภายใตโครงการนนๆ

แตหากสงเกตเหนวามสถานการณทสงผลในทศทางแนวดง หรอเกดขนไดในหลายๆ โครงการ จะเหนไดวาสถานการณเหลานควรมแนวทางในการจดการดวยการบรรเทา หรอบรหารความเสยง เชน การท าประกน เปนตน

ตวอยางกจกรรม อโมงคลม (Wind Tunnel) ทผเรยนไดรวมกนระดมความคด

ผเรยนไดเรมตนจากการระบสถานการณตางๆ ทอาจสงผลกระทบตอโครงการตางๆ ทอยใน ความรบผดชอบ เชน เหตการณไฟไหม เปลยนรฐบาล การกอการราย การขาดเทคโนโลย ฯลฯ จากนน จงจดล าดบคดเลอกเฉพาะเหตการณทเปนประเภท (Low Possibility – High Impact) โดยใชตารางดานลางน

ไฟไหม เปลยนรฐบาล กอการราย

ภาวะฝนแลง ขาดเทคโนโลย งบประมาณถกตด

น า

ทวม

ขาด

แรงงาน มอบการตอตาน

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

22

จากนนจงเลอก 3 เหตการณทเปน Low Probability – High Impact ซงไดแก ไฟไหม เปลยนรฐบาล และกอการราย มาใชในการวเคราะหแนวทางในการบรหารจดการปญหา โดยตวอยางตารางดานลางน เปน 3 โครงการตวอยางทถกน ามาใชในการวเคราะห ซงจะเหนวาโครงการท 1 ควรตองใชแนวทางในการ “ปรบปรง” บางอยางใหดขน ขณะทปญหากอการรายซงสงผลกระทบทง 3 โครงการควรตองใชแนวทาง ในการ “บรรเทา” ปญหา เปนตน

โครงการ Initiative

สถานการณ A: กอการราย

สถานการณ B: เปลยนรฐบาล

สถานการณ C: ไฟไหม

ปรบปรง Improve

1. พฒนาโครงสรางพนฐานเพอการผลตดานการเกษตร

เครองจกรถกถอน/ หยดชะงก

คนไมกลาเขามารวมโครงการ

แนวทางเดมไมไดใช ไมไดรบงบประมาณ

ประเทศ

ไฟไหมตวผลตภณฑ ไฟไหมตนกลา ไมมผลผลตทเตรยมไว ผลผลตตายหมด

?

2. สงเสรมพฒนาดานการตลาดและการกระจายสนคา

ขาดแคลนแรงงาน การขนสงหยดชะงก ขายไมได การขนสงตางพนท

เกดความไมสะดวก

?

3. พฒนาศกยภาพบคลากร

คนไมกลาไปสอน ครทสอนเสยชวต ตองหาครจากจงหวด

อน

?

บรรเทา Insurances Mitigation

? ? ?

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

23

โดยสรปเกยวกบการคดเชงระบบบรณาการ

ในโลกปจจบนน ปญหาตางๆ ของภาครฐทเกดขนทผบรหารระดบสงภาครฐตองบรหารจดการ มกมรปแบบทซบซอน (Complex) มผลกระทบสงกบหลายตวแปรทงทร และไมร เมอเกดปญหาขนจงสงผลกระทบในวงกวางเกนกวาทจะควบคมไดดวยหนวยงานเดยว ดงนน การคดแกปญหารปแบบนอาจไมสามารถใชระบบการคดแบบเสนตรงได (Linear Thinking) แตตองคดแบบองครวม (Holistic Thinking) อนเปนทกษะส าคญของผน ารนใหมตองเชอมโยงได สามารถขยายมมมองเชงกวางเชงลกไดหลากหลาย ดงนน ปจจยหนงทส าคญ คอตองเปดกวางตอขอมลจากภายนอกทหลากหลายได (การบรณาการทางความคด) และสามารถจดเรยงระบบความคดบนขอมลทหลากหลายนได เทคนคหนงทสามารถเลอกใชไดคอการท าขอมลใหเปนภาพ (Visualization) เชน การใชเครองมอกระดานกระท (Conversation Map) หรอเครองมออโมงคลม (Wind Tunnel) อนจะน ามาสการจบแนวทาง (Pattern) บางอยาง และการไดความคดใหม (Emerging Idea) ทจะใชในการวางแนวทางในการแกไขปญหาไดครอบคลมรอบดานยงขน อยางไร กตาม พงค านงเสมอวาตวแปรตางๆ ทใชในการวเคราะหการแกไขปญหานนเปลยนแปลงเคลอนไหวอยตลอดเวลา (Dynamic) ดงนน การแกไขปญหาจงไมสามารถท าในครงเดยวแลวจบไป แตจ าเปนตองเฝาระวงตวแปร และความสมพนธตางๆ รวมถงตดตามสถานการณทเกดขนในแตละวนเพอคดเชงระบบปองกนปญหา ทจะเกดขนอยเสมอ

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

24

ประมวลภาพบรรยากาศการเรยนรในหลกสตร

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

25

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.

26

โครงการ

ร - คด - ด

- ทา

สานกงาน

ก.พ.